kurumsal sosyal sorumluluk ve türkiye Örneği

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK

Yıldır Yıldırım

1

İçindekiler

1. Sosyal Sorumluluk Nedir?

2. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?

3. Şirketler ‘Kurumsal Sosyal Sorumluluk’u Neden Önemsemelidir?

4. KSS Faaliyetlerine Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler

5. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri

6. Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları

7. KSS Teorik Altyapısı

8. KSS Gelişimi

9. Kss Davranış Kodları ve Gelişimi

10. Kss Faydaları

11. Gelişmekte Olan Ülkelerde KSS

12. Türkiye’de KSS ve Gelişimi

13. Türkiye’de KSS Biçimlendiren Faktörler

14. Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje Örnekleri 2

1.Sosyal Sorumluluk Nedir?

Sosyal Sorumluluk, kamu ,özel sektör ve sivil toplumun biramaç etrafında toparlanarak ortak yaşama yönlenmeleridir.

Diğer bir tanım ile, kendi çıkarlarının olduğu kadar toplumungenel çıkarlarını da geliştirecek ve koruyacak eylemlerinyapılmasıdır.

3

2.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?

KSS tanımı konusunda literatürde ortak bir tanımlama bulunmamaktadır.

KSS, "Kurumsal Sorumluluk", "kurumsal hesap verilebilirlik","kurumsal ahlak", "kurumsal vatandaşlık" gibi kavramlarla ifadeedilebilmektedir. Yine KSS uygulamada bazen "kurumsalgönüllülük" ve "kurumsal sürdürülebilirlik" gibi benzerkavramlarla karıştırılmaktadır.

KSS temelde ne kurumsal hayırseverlik, ne de yasalara sıkı sıkıyabağlı olmaktır. KSS işletmelerin topluma olan etkileriniiyileştirmek amaçlı bir yaklaşımla ticari politikaları veuygulamalarına sosyal ve çevresel konuları entegre etmektir.

4


2001 yılında Avrupa Birliği ise KSS’yi şu şekilde tanımlamıştır;

“Bir şirketin ya da markanın sosyal ve çevresel kaygıları kendi istekleriyle faaliyetlerinin ve paydaşlarıyla ilişkilerinin bir parçası haline getirmesi ve tüm paydaşlara karşı etik ve sorumlu davranması, bu yönde kararlar alması ve uygulamasıdır.”

KSS tanımında dikkat çeken 2 nokta ;

1. Sosyal sorumluluk alanı “Toplum ve Çevre” dir.

2. KSS gönüllülük esasına göre işler.

5


Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi ise KSS kavramını;

“İş dünyası tarafından çalışanların, onların ailelerinin, halkın ve tüm toplumun hayat standardını yükseltip ekonomik kalkınmaya katkı sağlamaya yönelik verilmiş bir söz” olarak tanımlar.

6

3.Şirketler "Kurumsal Sosyal Sorumluluk " Neden Önemsemelidir?

KSS şirketlere müşterilerin, çalışanların ve yüklenicilerin

memnuniyetini sağlamak gibi birçok avantaj sunar ;

• Sorumluluk sahibi iş uygulamaları toplumla bağları güçlendirir ve bir şirketin bu toplumda faaliyet gösterme imtiyazını kazanmasını sağlar.

• Dahası sorumluluk bilinciyle hareket etmek, bir şirketin itibarına yönelik tehdit ve riskleri ortadan kaldırır.

7

3.Şirketler "Kurumsal Sosyal Sorumluluk " Neden Önemsemelidir?Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu ciddiye alan şirketler önemlikazanımlar sağlıyorlar. Yapılan çalışmalar sunucunda belirlenenfaydalar şu şekilde sıralanabilir;

• Bu şirketlerin marka değerleri ve dolayısıyla piyasa değerleri artıyor,

• Daha nitelikli personeli cezbetme, motive etme ve tutma imkanıdoğuyor,

• Kurumsal öğrenme ve yaratıcılık potansiyeli artıyor,

• Özellikle bu konularda hassas yatırımcılara ulaşma imkanıoluştuğundan, gerek hisse değerleri artıyor, gerekse borçlanmamaliyetleri düşüyor,

• Yeni pazarlara girmekte ve müşteri sadakati sağlamada önemliavantajlar elde ediliyor,

• Verimlilik ve kalite artışları yaşanıyor,

• Kamuoyunun şirketin görüşlerine önem vermesi sağlanıyor. 8

4.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerine Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler

Doğru Nedenler ;

• Kaynakları kullanarak ve ilişkiler kurarak bir şirketin sürdürülebilir değerini artırmak

• Gelecekteki gerekliliklere hazır olarak yasalarla uyumlu faaliyet gösterme yetisi kazanmak

• Şirketlerin “iyi vatandaş” olması gerekliliği doğrultusunda topluma karşı manevi yükümlülük sergilemek

• Tüm dünyada değişen iş yapma süreçlerine uygun faaliyet göstererek şirket devamlılığını sağlamak 9

4.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerine Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler

Yanlış Nedenler;

• Şirket itibarını zedeleyecek bir riskten korkmak

• Hissedarların artan talepleri

• Kriz yönetimi

• Sosyal etkinlikler ve yardım faaliyetleri yürütme konusunda modaya uymak

Ne yazık ki bu tarz iş yapma güdüleri çoğu zaman herhangi bir kalıcı fayda sağlayamıyor. Hatta bu tür KSS faaliyetleri, sadece halkla ilişkiler stratejileri olarak algılandıkları takdirde değersiz girişimler gibi algılanabilir. 10

5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri

Her şirket yapacağı sosyal sorumluluk projeleri için hangistratejilerin uygun olduğuna kendisi karar verebilir. Bu stratejileridört ana başlık altında toplayabiliriz ;

• Hizmetler ve İş İlişkileri

• İstihdam, İş Sağlığı ve Güvenliği

• Çevre

• Toplum

11


Hizmetler ve İş İlişkileri

• İş ortaklarını çevresel ve sosyal konular hakkkında ilgili tüzük ve uluslararası standartlara yönlendirmek

• Diğer şirketler ve kurumlarla yenilik ve ürün geliştirmeye yönelik işbirliği yapmak

• Gelişmekte ve büyümekte olan ülkelerde gelişim projelerini ve sürdürülebilir üretimi desteklemek

12


İstihdam, İş Sağlığı ve Güvenliği

• Mağdurlara istihdam sağlamak

• Şirket sorunlarının çözüm arayışına çalışanların katılımını teşvik etmek ve kolaylaştırmak

• Aileye yönelik çalışma modelleri oluşturmak

• Sağlık kontrolleri ve eğitim fırsatları sunmak

• İş sağlığı risklerini azaltmak ve kazalardan kaçınmak adına çalışma süreçlerini değiştirmek

13


Çevre

• Üretimde geri dönüştürülmüş ve doğal hammaddeler kullanmak

• Yenilikçi olmak ve çevre dostu ürünler üretmek

• Enerji ve kaynak tüketimi verimliliğini artırmak

• Çevre yönetim planı uygulamak

14


Toplum

• Toplumda risk altında bulunan gençleri istihdam etmek

ve desteklemek

• Yerel girişimleri, sosyal hizmetleri ve okulları desteklemek

• Yerel katılım için vakıflar ve dernekler kurmak

• Yerel spor takımlarını ve etkinliklerini desteklemek

15

6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları

• Mal ve hizmet üreten işletmeler, toplumsal sistemi oluşturan temel kurumlardan birisi olarak kabul edilmektedir. Sanayileşme sürecine katkılarının önemli boyutlara erişmesi, işletmelerin toplum içindeki rollerinin daha etraflıca incelenmesine yol açmış, bu yönelişle birlikte işletmelerin sosyal sorumluluk değerleri ön plana çıkmıştır

• Bu gelişmelere paralel olarak akademik çevrelerin teorik gelişimi ile genel toplumsal çevre, sosyal sorumluluğun iki farklı görüşünü ortaya çıkarmaktadır. Bu gelişmelerden birisi klasik teorik yaklaşıma paralel (Geleneksel) sosyal sorumluluk anlayışı, diğeri ise modern (Sosyo-ekonomik) anlayışın sosyal sorumluluk yaklaşımıdır

16


Sosyal Sorumluluğun Klasik Ekonomik (Geleneksel) Görüşle Açıklanması

Bu anlayış, fiyat mekanizması ile üretim faktörlerinin rasyonel biçimde oluşacaklarını, bu suretle toplum refahını arttırabileceği varsayımından hareket ederek ekonomiye karışmanın gereksizliğini ileri sürmektedir.

17


Sosyal Sorumluluğun Modern Ekonomik (Sosyo-Ekonomik) Görüşü

Bu anlayış, işletmelerin birincil sosyal sorumluluğunu klasik ekonomik yaklaşımda olduğu gibi kârlarını maksimize etmesi olarak kabul etmekle birlikte, sosyal sorumluğun gelişim evrelerinde ortaya çıkan toplumsal refahın korunması ve geliştirilmesi fikirlerine ilave olarak, işletmelerin ekonomik performans ölçümlerinin yapılması ve işletme faaliyetlerinin kontrol edilmesi faaliyetlerini de sorumlulukları arasına eklemektedir.

18


Modern Anlayışın Sosyal Sorumluluk Düzeyleri

Archie B. Carroll (1991), “İşletmelerin sosyal sorumluluk gereği yapmak zorunda oldukları hizmetleri toplumun, devletin ve insanlığın lehine ise; bu durum, ahlaki bir davranışın sonucudur.” şeklinde ifade ederek, işletmelerin sosyal sorumluluğunu dört grupta toplamıştır ;

19

Sosyal Sorumluluk Piramidi;

GÖNÜLLÜ SORUMLULUKLARI

AHLAKİ SORUMLULUKLAR

YASAL SORUMLULUKLAR

EKONOMİK SORUMLULUKLAR

20


Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu

İşletmelerin öncelikli sorumluluğunun karlılık olduğu ilkesi üzerinde durur.

• Hissedar kazançlarının maksimizasyonunu sağlamalı,

• Mümkün olan en yüksek kazancı gerçekleştirme çabasında olunmalı,

• Rekabetçi pozisyon sürdürebilmeli,

• Verimli çalışma koşulları sürekli kılınmalı,

• Şirket imajını devam ettirebilmek için, kazançlarda süreklilik sağlamalıdır.

21


Sosyal Sorumluluğun Hukuki boyutu

İşletme faaliyetlerinin tümünün, kanuni ve yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülmesi anlamını ifade etmektedir.

• Devamlılık için yasal ve kanuni düzenlemelere uygun hareket edilmeli,

• Ulusal ve yerel kurumların hukuki düzenlemelerine uyulmalı,

• Çalışanlara yasalara uygun faaliyette bulunmaları konusunda öz güven

• verilmeli,

• Yasal yükümlülükler tanımlanmalı ve bu prensipler çalışanlara duyurulmalı,

• Üretilen mal ve hizmet için yasal garanti şartlarına güvence vermelidir. 22


Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu

Ahlaki sorumluluklar, işletmelerin toplumun değerleriyle uyumlu bir şekilde faaliyet göstermesi üzerinde odaklanan beklentilerin tümünü ifade etmektedir.

• Toplumun belirlediği norm ve kurallara uyulmalı,

• Toplumun işletmelerden beklemiş olduğu saygıyı göstermeli,

• Ahlaki norm ve kurallardan fedakârlık edilmemeli,

• Ahlaki açıdan toplumun işletmeden beklentileri açık bir şekilde tanımlamalı,

23


Sosyal Sorumluluğun Gönüllü Sorumluluklar Boyutu

Toplum tarafından işletmeden temenni edilen ve işletmenin zorunlu olmadığı halde isteyerek yerine getirebileceği düşünülen sorumluluklar olarak ifade edilmektedir.

• Toplumun işletmelerden hayırsever yardımlar konusunda beklenti içerisinde olduğu unutulmamalı,

• Talep edilen gönüllü yardımlar, işletmeler tarafından en iyi şekilde

• karşılanmalı,

• Yönetici ve çalışanlar ile birlikte toplumsal çevreye de yardım yapılmalı,

• Özel ve kamuya ait eğitim kurumlarına maddi olarak destek verilmeli,

• Gönüllü projelere, kendisine iyi bir imaj kazandıracağı için destek vermelidirler.

24

7.KSS Teorik Altyapısı

• Sosyal Paydaşlar Teorisi

• Toplumsal Sözleşme Teorisi

• Sosyal Adalet Teorisi

• Haklar Teorisi

• Deontolojik Teorisi

25


Sosyal Paydaşlar Teorisi

Paydaşlar bir organizasyonun amaçlarına ulaşmasında söz konusuorganizasyonu etkileyebilecek ya da organizasyonun bu amacaulaşmasından etkilenebilecek herhangi bir grup ya da birey olaraktanımlanır.

Şirketin dışarıda yer alan gruplarla ilişkisi ne kadar güçlü olursa oşirketin kurumsal amacına ulaşması o kadar kolay; bu ilişki nekadar kötü olursa söz konusu amaca ulaşması o kadar zorolacaktır.

26


Sosyal Paydaş Modeli

27


Sosyal Paydaşlar ve Amaçları

28


Toplumsal Sözleşme Teorisi

Toplum, bireyler, örgütler ve kurumlar arasında var olan gizli veaçık sözleşmelerden oluşmaktadır.

Şirketlerin topluma karşı sorumsuz davranışlar sergilemeleridurumunda; toplum, şirketlere verdiği faaliyet lisansını geri almayetisine sahiptir.

Sosyal Adalet Teorisi

Zenginlik ve güç gibi toplumsal olguların toplumun üyeleriarasında nasıl ve hangi ilkelere göre dağıtıldığı konusu üzerineyoğunlaşmaktadır.

Sadece zengin ve güçlü olanın değil, toplumun tüm üyelerininihtiyaçlarının dikkate alındığı toplum; adil bir toplumdur. 29


Haklar Teorisi

İnsan hakları ve mülkiyet hakları da dahil olmak üzere haklarınanlamı üzerinde odaklanmaktadır.

Şirketin ortakları birtakım mülkiyet haklarına sahip olsa da bu hakonlara çalışanların yerel toplum üyelerinin ve diğer menfaatsahiplerinin temel insani haklarını yok sayma yetisivermemektedir.

Deontolojik Teori

Şirketler de dahil olmak üzere toplumun tüm üyeleri toplumdayer alan diğer herkesin ihtiyaçlarını gözeterek ve bunlara önemvererek davranma durumundadır. 30

8.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi

21.yy.’da küreselleşmenin etkisiyle ortak değerlere sahip küresel siviltoplumlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Yine küreselleşme etkisiyledünyadaki değişiklikler işletmelerinde davranışlarını etkilemiştir.İşletmelerde kar maksimizasyonu ve hissedar menfaatlerine odaklıyaklaşım değişime uğramış ve bugünün küresel ekonomisinde tümpaydaşların menfaatlerinin dikkate alınması gerekliliği anlayışınaulaşılmıştır .

Kısacası, işletmelerden topluma olan etkilerini kontrol altına almadadaha büyük sorumluluklar beklenmektedir. Toplumun işletmelerdenbeklentilerinin başında «çevreye zarar vermemeleri» gelmektedir.Nitekim Globescan tarafından 2001-2005 dönemini kapsayan vearalarında Türkiye'nin de bulunduğu 19 ülkede yapılan araştırmada,katılımcıların %72’sinin beklentisi işletmelerin çevreye zararvermemeleridir. İkinci ve üçüncü sıradaki beklentiler ise «üretimzincirinde sorumlu tedarikçilerle çalışılması» ve «çalışanlara adildavranılması» olarak sıralanmaktadır.

31

8.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi

Bir çok faktör KSS öneminin artışında etkili olmuştur. Bu faktörler şöyle sıralanabilir;

• Küreselleşme

• BM,OECD,ILO gibi uluslararası örgütler, sosyal normlara ilişkin sözleşmeler ,bildiriler, davranış kodları geliştirmişlerdir.

• İletişim Teknolojilerindeki gelişmeler işletmelerin faaliyetlerinin izlenmesini ve onlar hakkındaki bilgilerin daha kolay yayılmasına neden olmuştur.

• Tüketiciler ve yatırımcılar artık sorumlu ticari uygulamaları destekleme eğilimindedirler,

• Şeffaflık, hesap verilebilirlik, etik standartların artık işletmelerin geliştirmesi gereken alanlar içine girmesi

• İşletmeler etkin bir KSS anlayışını benimsemelerinin yeni fırsatlar yaratacağı ve işletme imajına katkısı olacağını kabul etmeye başlamışlardır. 32

9.Kss Davranış Kodları ve Gelişimi

Avrupa Komisyonu tarafından davranış kodları spesifik bir işletme davranışı için standartları tanımlayan ilkelerin resmi bir ifadesi olarak tanımlanmaktadır.

Davranış Kodları işletmenin faaliyetlerini yürütürken izlemeyi taahhüt ettiği davranış kurallarıdır.

Küresel ekonomide davranış kodları ,kamuoyunun işletmelerin ahlaki davranışları kadar toplum ve çevreye etkilerine yönelik büyüyen ilgisi nedeniyle hızla çoğalmıştır. Öyle ki çeşitli davranış kodları vardır.

33


Bunlardan bazıları:

• Tek yanlı olarak işletmeler tarafından benimsenen işletme davranış kodları,

• Belirli bir sektördeki bir grup işletme tarafından benimsenen bir ticari/mesleki birliğe veya sektöre özgü davranış kuralları söylenebilir. Nitekim TOBB 2003 yılında ticaret ve sanayi odalarının kurumsal sosyal sorumluluk anlayışını biçimlendirecek bir metin olan KSS Deklarasyonunu kabul etmiştir.

34


Yine İTO’nun «İTO üyeleri Tüketiciyi Koruma Taahhütnamesi Sistemi» ni ,İSO’nun ise 2001 yılında bir iş dünyası örgütü olan Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) ile birlikte, üyeleri için «Sosyal Sorumluluk Geliştirme Sertifikası» düzenlemiş olması ülkemizdeki ticaret ve sanayi odalarının davranış kodları konusunda mesafe almaya başladıkları söylenebilir.

• İşçi sendikaları, gönüllü kuruluşların ortak girişimleri sonucunda benimsenen davranış kodları v.b.

35

10.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Faydaları

KSS yerine getiren işletmeler, bu uygulamalarından bir takım faydalar elde etmektedirler. Bu faydalar şunlardır;

Finansal Performansta Artış

KSS alanında yapılan araştırmalarda ,topluma karşı sorumlulukiçinde yerine getirilen ticari uygulamalarla pozitif finansalperformans arasında gerçek bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.Diğer bir ifadeyle, KSS faaliyetlerine yönelmekle finansalperformansta iyileşme arasında doğru bir orantı vardır.

36


Operasyon Maliyetlerinde Azalma

Bir çok işletme ,çevre ve topluma olan etkilerini azaltmak için ilave harcamalarda bulunmayı ve fakat aynı zamanda artan rekabetten dolayı maliyetlerini azaltmayı amaçlar. KSS çabaları bağlamında insan kaynakları alanında hayata geçirilen esnek çalışma Çalışan rotasyonu ve diğer çalışma yaşamı programları gibi uygulamalar ise devamsızlığı azaltan yüksek vasıflı çalışanları işletmede tutmaya yardımcı olan verimliliği arttıran ve istihdam ve eğitim maliyetlerini düşüren bir etkiye sahiptir. Kısacası, KSS , çalışan verimliliğini arttırıcı etkisiyle operasyon maliyetlerinin azaltılmasına imkan vermektedir

37


Marka İmaj ve İtibarını Geliştirme

Sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmelerin kamuoyu ve iş dünyası içinde imaj ve bilinirliliği artar, yatırım ve ticari partner cezbetme kapasitesi genişler ve bu işletmeler küresel piyasalarda büyük bir kurum olarak tanınır.

Satış ve Müşteri Bağımlılığını Arttırma

Yapılan araştırmalar günümüzde müşterilerin ürün tercihinde fiyat, kalite, güvenlik, uygunluk gibi faktörlerin yanı sıra çevreye daha az olumsuz etki, ürün bileşenleri arasında genetik olarak değiştirilmiş maddelerin bulunmaması gibi diğer faktörleri de dikkate almaya başladıklarını ortaya koymaktadır. 38


Verimlilik ve Kaliteyi Arttırma

İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerine ve bu alandaki kararalma süreçlerine çalışanlarını katmaları, paydaşlarından olançalışanların çalışma koşullarını iyileştirmeleri verimlilik ve kaliteyiarttıracak ,hata oranını düşürecektir.

Vasıflı İşgücünü Tutma ve Cezbetme

Sosyal Sorumluluklarına duyarlı işletmeler için yüksek vasıflıişgücünü temin ve işletme bünyesinde tutma daha kolaydır.Böylece, istihdam ve eğitim maliyetleri de azalmaktadır. Diğertaraftan sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler kamukesiminin kolaylaştırıcı desteğini kazanır, finansal kaynaklaraerişim imkanı artar, kamu ve özel sektör ile sivil toplumdaişletmeye karşı güçlü ve sürekli bir bağlılık oluşturur.

39


40

11.Gelişmekte Olan Ülkelerde KSS

Günümüz dünyasında gelişmekte olan ülkeler eğitim, sağlık hizmetleri,hijyen, sağlık, koruma, ve içme suyu gibi temel ihtiyaçların eksikliğindenkaynaklanan çok boyutlu yoksullukla savaşmaktadırlar. Pek çok ülkededüşük ekonomik büyüme yeterli istihdam yaratamadığından dolayıyoksulluk düzeyi oldukça yüksektir. Öncelikle KSS girişimlerinin temelamaç olarak yoksulluğu azaltmak değil daha ziyade çevrenin korunmasıve çalışma ve insan hakları konularına odaklandığı belirtilmelidir.

İşletmeler:

• Çevrenin korunması,

• Hayırseverlik,

• Sosyal sorunlara katılım,

• Kentsel Kalkınma

• Yerel işletmelere yatırım, çalışan planları gibi faaliyetlere yönelirler 41

11.Gelişmekte Olan Ülkelerde KSS

42

12.Türkiye’de KSS ve Gelişimi

Türkiyede KSS ,hayırsever faaliyetler ve toplumsal projelere katılım ölçeğinde ele alındığında yeni bir kavram olmadığı anlaşılmaktadır. Her ne kadar bu konuda doğrudan yasal bir düzenleme olmasa dahi ülkemiz insanı bu kavrama yabancı değildir.

Nitekim İslam dünyasında ilk sivil toplum kuruluşu unsuru olduğu ileri sürülen vakıflar bir mesleki örgütlenme biçimi olan ahilik teşkilatı Osmanlı Devleti boyunca toplumda sosyal açıdan sorumlu davranışların geliştirilmesini amaçlamıştır.

1546 yılında kurulan olan vakıf sayısı 2515 idi. 11.yy itibaren ortaya çıkan ahilik ve daha sonraki haliyle Lonca teşkilatı işletmelerin ve mesleki birliklerin topluma karşı sorumluluklarının yerine getirilmesinde önemli bir mirasa sahip olduğunu göstermektedir.

43


Ülkemizde KSS çok yavaş gelişmekte ve işletmeler düzeyinde KSSgelişmesinde daha etkili olabilecek dış faktörlere gerek duyulmaktadır.

Çok uluslu işletmeler genelde çocuk ve sağlık konularında sosyalsorumluluk projelerine odaklanırken ,türk işletmelerin benzer bir modelibenimsemediği ve daha sınırlı sayıda düzeyde olmak üzere daha çokçocuk ve kültürel aktiviteler merkezli projeleri hayata geçirdiklerigörülmektedir.

Ülkemizde işletmelerin KSS projelerine yönelmelerinde etkili olanfaktörlerin başında kişisel liderlik ve çok uluslu işletmelerin geldiğigörülmektedir. KSS anlayışı ülkemizde hükümetin veya tüketicilerinbaskısıyla kurumsallaşmış bir olgu değildir.

Ülkemizdeki işletmelerin KSS faaliyetlerini raporlama ve sosyalsorumluluk alanındaki uluslararası kodları benimseme eğilimleridüşüktür.

44


TÜSEV’in türk işletme kültüründe KSS yerini analiz etmeyi amaçlayan2005 yılındaki çalışmasına göre de ülkemizde işletmelerin KSSfaaliyetlerine verdikleri önem zamanla artmakta ve fakat işletmeler netbir kurumsal sosyal sorumluluk stratejisinden yoksun bulunmaktadırlar.

Öyle ki işletmelerin hedef kitle belirlemediği hangi projelere nasıldestek verecekleri konusunda bir stratejilerinin olmadığıanlaşılmaktadır.

Araştırmada ülkemizdeki işletmelerin KSS faaliyeti olarak yaptıklarısponsorlukların eğitim alanında daha çok burs verme ,okul inşa ettirme,araç sağlama biçiminde; çevre kültür ve sanat sponsorluklarında mekansağlama biçiminde ortaya çıktığı belirtilmiştir.

45

13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren FaktörlerÜlkemizde KSS biçimlendiren faktörler; iç ve dış faktörler olmak üzere iki kısımda incelenebilir.İç Faktörler : a. Ekonomik Yapı ve Koşullar

İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışları üzerinde etkili olan faktörlerin başındaülkelerin ekonomik yapı ve koşulları gelmektedir.

Türkiye Gelişmekte olan ülkelerin başında yer almaktadır.1980’li yıllara göre 1990sonrasında ve özellikle de 21.yy.ilk yıllarına kadar ekonomide kısa vadeli spekülatifsermaye hareketlerinin yoğunlaştığı bir yıl olmuştur.

1990 yılların başından itibaren ortaya çıkan iç ve dış krizler ekonomik koşullarınağırlaşmasına neden olmuştur.2000-2002 yılları kriz-büyüme-kriz-istikrarsızlıklarlageçmiştir. 2002 yılını takip eden yıllarda ise ülkemiz nispeten istikrarlı bir büyümesürecine girmiştir.2002 yılında %7,9 / 2003 yılında %5,9 / 2004 yılında %9,9 / 2005yılında %7,6 büyümüştür.

Sonuçta Türkiye ekonomisinin performansı, işsizlik, istikrarsızlık, krizler işletmelerinsosyal sorumluluk anlayışının gelişimine KSS faaliyetlerine olumsuz etki yapmaktadır. 46

13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler

b. Kurumsal Yönetim

Kurumsal Yönetim Enron, WorldCom, Tyco v.b. İşletmelerdeki skandallar ile siyasi ve ticari gündemin önemli konuları arasına girmiştir.

Etkin bir kurumsal yönetim tesis edilirse işletmelerin yönetimleri daha etkin daha sorumlu ve daha hesap verilebilir konuma gelecektir.

Ülkemizde ise kurumsal yönetim kavramı yeni yeni yerleşmektedir. Çünkü ülkemizde şirketlerin çoğunluğu aile şirketleridir. Kurumsal yönetim ayrıca KSS destekleyici bir işlevi vardır.

47


c. Dini ve Kültürel Özellikler

Araştırmalar dinin KSS etkisinin oldukça sınırlı olduğu ifade edilmektedir.

Kültürel özelliklerde ise bazı araştırmacılar kültürel özellikler ile KSS arasında ilişki olduğunu ifade etmektedirler.

Gerçekten KSS güçlü olduğu İngiltere ,Almanya, Hollanda gibi ülkelerde kültürel özelliklerin KSS belirleyici etken olduğunu belirtmektedirler.

48


d. Sivil Toplum Kuruluşları

Türkiyede 80 bin üzerinde sivil toplum kuruluşu faaliyet göstermektedir. Ancak ülkemizde sivil toplum faaliyeti yavaş gelişmektedir.

Özellikle geçmişte yaşanılan darbeler STK’ların gelişimlerini kesintiye uğratmıştır. Uluslararası STK’ların çok uluslu işletmeler üzerindeki baskısı KSS biçimlendiren en önemli faktördür.

49


e. Yasal Düzenlemeler

Ülkemizde Sosyal Sorumluluk ve tanımı sadece devlet denetleme yönetmeliğinin 2.bölüm 5.maddesinde yer almaktadır.

Bu maddede sosyal sorumluluk ,şeffaflık, güvenirlik, tarafsızlık ve dürüstlük prensip ve pratiklerini uygulayarak halkın haklarının korunması olarak tanımlanmaktadır.

Yasa ve düzenlemelerde KSS tanım olarak yer almamakla beraber konsept olarak mevcuttur. Anayasanın 172.mad.tüketici haklarını koruyan bir maddedir. 50


Dış Faktörler

Dış faktörlerin başında uluslararası hukuksal düzenlemeler gelmektedir. Bunlar KSS ilgili ülkemizin imzaladığı sözleşme ve anlaşmalardır.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi, OECD Çokuluslu işletmeler Yönetmelikleri, ILO’nun Eşit işe Eşit ücret Sözleşmesi v.b. sözleşmeler sorumluluk anlayışı çerçevesinde uyulması gereken uluslararası kurallardır.

51

14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje Örnekleri

Türkiye’den örneklere bakacak olursak;

Bazı şirketler kendi sosyal sorumluluk projelerini kendilerini

belirleyip hayata geçirirken, bazı şirketler ise belirli sivil toplum

kuruluşlarına ait sosyal sorumluluk projelerine maddi destek

sağlarlar.

52

14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje ÖrnekleriDoğu Anadolu'nun soğuk ikliminde, kar kalkmadan açan kış çiçeklerine Kardelen adı verilir. Yöre koşullarına ve törelerine baskın çıkarak okula, bilgiye koşan kız çocukları gibi, onlar da kendi varoluş çabalarının sembolüdür, kara toprağı delerek ışığa ulaşan Kardelenler.

2000 yılında Turkcell ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği tarafından düzenlenen bir basın toplantısıyla kamuoyuna duyurulan Kardelenler projesi, Türkiye genelinde, okuma azmi ve kararlılığı gösteren 5.000 kız öğrenciye eğitim bursu vererek başladı. 2007 yılında Turkcell projenin kapsamını genişleterek her yıl burs sayısını 10.000’e çıkardı.

Kardelenler" projesinde, ailelerinin maddi yetersizliği nedeniyle öğrenimlerine devam edemeyen kız çocuklara eğitimde fırsat eşitliği sağlanması ve kızlarımızın meslek sahibi, ufku açık "birey"ler haline gelmeleri amaçlanıyor.

2000 yılından itibaren proje dahilinde yaklaşık;

• 100.000 Turkcell bursu verildi.

• 28.000 öğrenciye ulaşıldı.

• 17.000 Kardelen liseden mezun oldu.

• 1.800 Kardelen üniversiteden mezun oldu.

53


Doğan Gazetecilik, Türkiye’nin en önemlisorunlarından birinin eğitim olduğu veözellikle kız çocuklarının eğitimdenmahrum kaldığı gerçeğinden yola çıkarak2005 yılında gelecek nesillerinyetişmesinde önemli bir işlev üstlenecek“Baba Beni Okula Gönder” (BBOG) sosyalsorumluluk projesini hayata geçirmiştir.Projeyle birlikte, nüfusun yarısını oluşturankız çocuklarının eğitim yoluyla üretkenbireyler haline getirilmesiamaçlanmaktadır.Kampanya kapsamında geçen altı buçuk yıliçinde 33 yurdun ve 11 ilköğretimokulunun yapımı çeşitli kişi ve kuruluşlartarafından tamamlanmış; 10.524 kızçocuğuna eğitim bursu sağlanmış; AydınDoğan Vakfı da 5 kız öğrenci yurduyaptırarak kampanyaya destek vermiştir.

54


Koç Topluluğu tarafından Milli Eğitim Bakanlığı işbirliği ile başlatılan “Mesleki–Teknik Eğitimi Özendirme Programı” çerçevesinde, olanakları kısıtlı başarılı ilköğretim mezunu gençlerin sanayi, bilişim ve hizmet sektörüne eleman yetiştiren Meslek Liseleri'ne girmelerinin desteklenmesi, staj olanağı sağlayarak, bilgi, beceri ve yeterliliklerinin artırılması ve ekonominin ihtiyaç duyduğu nitelikli teknik elemanların yetiştirilmesidir.

Projenin başlamasıyla (2006-2007 öğretim yılı) meslek liselerinin tercih edilme oranında artışlar kaydedilmiştir. 2007-2008 öğretim yılı içinde meslek liselerine başvurularda %30 artış olduğu görülmüştür.

55


Ülkemizde her yıl yaklaşık 3000 hektar orman alanı yangınlara maruz kalmaktadır.Orman varlığımızın genişletilerek erozyon ile mücadelede etkili olunması, karbon tutumunun artırılması, ormansızlaşma konusunda toplumun dikkatinin çekilmesi ile orman ve fidan dikme sevgisini çocuklara katmak amacıyla yola çıkılan projede 81 ilde 2.205.000 adet fidan dikimi ile toplamda 1470 hektar orman alanı tesis edilmesi öngörülmüştür. Proje kapsamında 2012 yılı sonu itibariyle dikimleri tamamlanarak, 2017 yılı sonuna kadar bakım, koruma ve tamamlama çalışmaları sürdürülecektir.

56


Nestlé ayrıca dünya üzerinde 70 farklı ülkede ; çocukların beslenmenin ve fiziksel aktivitenin sağlıklı bir yaşam için gerekli olduğunu anlamalarını sağlama amacı güden “Nestlé Küresel Sağlıklı Çocuklar (Healthy Kids)” programını uyguluyor.

Üniversite, sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumlarıyla iş birliği içinde yürütülen bu programlarla tüm dünyada 10 milyondan fazla çocuğa ulaşılıyor.Türkiye’de bu program “ Beslenebilirim” adı altında Milli Eğitim Bakanlığı işbirliği ile 3. sınıf öğrencilerine ulaşıyor.

57


Toplumsal Gelişme Hibe Programı ; Kadın, genç ve engellilerin eşit fırsatlara sahip olmalarını ve topluma aktif katılımlarına destek

Fark Yaratanlarİzle, Paylaş, İlham Al...

Birleşmiş Milletler Ortak Programı Hibe Programı, Mor Sertifika, Yerel Eşitlik Eylem Planları, Toplantılar, Bültenler...

Sabancı Vakfı Seminerleri"İmkansızı Zorlamak"

58


BETEK Boya Renkli Barınaklar ProjesiBetek Boya ile Renkli Barınaklar” kampanyasıyla 1 milyona yakın duyarlı vatandaşın, hayvan severin sağduyusu harekete geçirilerek yardıma muhtaç, sahipsiz hayvanların yaşadığı barınaklara dikkat çekildi, konuyla ilgili duyarlılık oluşturuldu.

Haçiko Derneği (Hayvanları Çaresizlik ve İlgisizlikten Koruma Derneği) tarafından tespit edilen ve 4.000’i aşkın yardıma muhtaç, sahipsiz hayvanın yaşadığı 10 barınağa Betek Boya tarafından boyaları kampanyanın tamamlanmasının ardından teslim edildi.

BETEK Okul Projesi Ülkemizin dört bir yanındaki okulların sağlıklı ve modern eğitim şartlarına kavuşturulması hedefi ile 2008 yılında başlanan Betek Okul projesinde; bu güne kadar 626 ton boya ile 2.278.872 metrekare alan renklendirilerek 400.000’i aşkın öğrencinin eğitim gördüğü tam 705 okul boyanmıştır.

59

Kaynakça

• İşletmelerde İş Etiği (İ.T.O yayınları) Prof.Dr.Sabri Orman Prof.Dr.ZekiParlak

• Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Global Compact (Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi) Anıl Güngör-Tuğçe Karaçevirgen-Öykü Biçersay

• Temel İşletmecilik ve İşletme Çevresi Prof.Dr.Canan Çetin-Prof.Dr.Esin Canmutlu

• Türkiye de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının gelişimde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşlar (İ.T.O yayınları) Doç.Dr.Halis Yunus Ersöz

• Kurumsal Sosyal Sorumluluk-Fadıl Özbağı

• İşletmelerin KSS Anlayışının Gelişiminde Meslek Kuruluşlarının Rolü -Doç.Dr.Halis Yunus Ersöz

• http://www.sabancivakfi.org

• http://www.koc.com.tr/tr-tr

• http://www.nestle.com.tr60

Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz... 61

kurumsal sosyal sorumluluk ve türkiye Örneği

Recruiting & HR