Kipeperushi hiki kimetayarishwa kutokana na taarifa ambazo awali zilitayarishwa na WHO/AED. Kimefadhiliwana Quality Assurance Project (QAP), inayoongozwa na University Research Co., LLC (URC), chini yamkataba Namba GPH-C-00-02-00004-00 wa Shirika la Misaada la Marekani (USAID). March 2005

Kumbuka✽ Kama chuchu zina michubuko au maumivu

mtoto wako hajawekwa vizuri kwenye titilako. Kwa kawaida kunyonyeshahakusababishi maumivu. Utahitajikuelekezwa namna ya kumweka mtotokwenye titi.

✽ Ukipata michubuko kwenye chuchu pakamaziwa yako na acha yakaukie hapo. Hayahuponyesha michubuko hiyo. Usitumie kitukingine chochote kama krimu au dawaisipokuwa pale ambapo daktari amegunduafangasi na kutoa matibabu husika.

✽ Kama mama ana Virusi vya UKIMWI naanamipasuko au michubuko kwenye matitianashauriwa asimnyonyeshe mtoto wake. Nibora kukamua na kumwaga maziwa hayompaka titi lipone.

✽ Ili kumkinga mwanao na maambukizo yaVirusi vya UKIMWI wakati wa kunyonyesha,inashauriwa wewe na mwenzi wako kufanya ngono salama,kwa maana kwamba wapenzi wawili hawa wawe waaminifu auwaache ngono au watumie kondomu kila wafanyapo ngono.Muone mnasihi ili kupata ushauri kuhusu uzazi wa mpango.

✽ Kila wakati chunguza kinywa chamtoto kama kina vidonda aumichubuko na atibiwe mara moja.

✽ Kama chuchu zina michubuko aumaumivu au matiti yakijaa sana nakuuma au kuwa na alama ya mistarimwekundu hii inaashiria matatizo.Mwone mnasihi au mtoa hudumaya afya mara moja kwa ushauri namatibabu.

✽ Jitahidi usikose kunyonyesha kwaniusiponyonyesha matiti yakoyanaweza kujaa zaidi na kuuma hivyokukuathiri wewe na mtoto wako.Ikibidi kuacha kunyonyesha basiyakamue matiti yako ili yabaki laini.Unaweza pia kukamua maziwa yakona kuyahifadhi sehemu yenye ubaridiili mtu mwingine aweze kumpamtoto wako kama haupo.

✽ Ulishaji wa mtoto unaochanganya maziwa yamama na vyakula au vinywaji vingine sio mzurikabla ya mtoto kufikisha miezi sita. Hiiinaweza kupunguza kiasi cha maziwayanayotoka na pia huweza kumfanya mtotoakaugua. Kama kuna matatizo yanayoku-fanya ushindwe kumpa mtoto maziwayako pekee katika miezi 6 ya mwanzo basionana na mnasihi akupe ushauri.

✽ Mtoto akifikisha miezi sita, ndiyo wakatimuafaka wa kumpa vyakula vya nyongeza vilivyotayarishwakatika hali ya usafi. Onana na mnasihi akushauri kuhusu mudana jinsi ya kumwanzisha mtoto wako vyakula vya nyongeza.

✽ Kunyonyesha mara kwa mara husaidia mwili kutengeneza maziwaya kutosha na pia huzuia matiti kujaa sana kuvimba na kuuma.Usiku mwache mtoto alale karibu na wewe ili iwe rahisi kwakokunyonyesha.

✽ Utafahamu kuwa mtoto anapata maziwa ya kutosha ikiwaanakojoa angalau mara sita kwa siku. Pia mkojo hautakua narangi iliyokolea sana au harufu kali.

✽ Ni muhimu sana kunyonyeshamtoto maziwa ya mama pekeemara baada ya kuzaliwa nakuendelea mpaka miezi sita.

✽ Kolostramu (maziwa majimaji yanjano yatokayo siku ya kwanzahadi ya pili) ni bora kwa mtotowako. Humkinga mtoto wakodhidi ya maradhi mengi hasakuhara na kichomi (pneumonia).

✽ Maziwa ya mama ni chakulabora kwa mtoto. Humpatiavirutubishi vyote na pia majianayohitaji katika miezi sita yamwanzo.

✽ Kunyonyesha maziwa ya mamapekee inamaanisha kumpamtoto wako mchanga maziwaya mama tu bila kitu kinginezaidi hata maji, bali dawazilizoshauriwa na daktari aumuuguzi.

✽ Maziwa ya mama yanawezakuwa na virusi vya UKIMWI kamamama ameathirika.Virusi hivivinaweza kwenda kwa mtotokupitia maziwa ya mama.Kunyonyesha maziwa ya mamapekee hupunguza maambukizoya Virusi vya UKIMWI.

✽ Mweke mtoto kwenye titi katikamuda wa saa moja baada yakuzaliwa. Unapoanza kunyonyeshakwa mara ya kwanza, inawezekanaukahitaji kumsaidia mtoto kukaavyema kwenye titi kuzuia kuumizachuchu.

✽ Tumbo la mtoto lielekee tumbolako. Gusisha midomo ya mtoto nachuchu. Mtoto akipanua midomomsogeze haraka kwenye titiukilenga mdomo wa chini, chiniya chuchu.

✽ Chunguza kama mtoto ananyonyaipasavyo. Utaona yafuatayo:– Amepanua kinywa sawasawa– Midomo ya chini imebenuka nje– Kidevu kinagusa titi– Mashavu yawe mviringo

✽ Mtoto achukue kinywani sehemukubwa ya eneo jeusi linalozungukachuchu. Ulimi hujitokeza nakufunika ufizi wa chini. Kama mtotoamekaa vibaya, au ukisikiamaumivu yoyote mtoe mtoto wakotaratibu kwenye ziwa na jaribu tenakumweka vizuri kwenye titi.

✽ Mtoto wako anyonye taratibu nakugumia na kupumzika katikati,unaweza pia kumsikia akimezamaziwa.

✽ Mwache mtoto anyonye titimoja mpaka liishe maziwa auaachie mwenyewe, ndipoumpe titi la pili. Kuachia titi nidalili kwamba mtoto amepatamaziwa yote kutoka kwenyetiti hilo, na pia virutubishi vyotevya kukidhi mahitaji yote.

✽ Mnyonyeshe mtoto wakomara kwa mara usiku namchana kadri anavyotaka,angalau mara 10 katika saa 24.