küresel ticarette dönüşüm ve tü · pdf file 4.1 trans pasifik...

Küresel Ticarette Dönüşüm ve Türkiye

Global İlişkiler Forumu Çalışma Grubu Raporu

A ra

lık 2

01 8

ARALIK 2018

Küresel Ticarette Dönüşüm ve Türkiye

Global İlişkiler Forumu

Küresel Ticarette Dönüşüm ve Türkiye

Aralık 2018

Copyright © 2018 Global İlişkiler Forumu. Tüm Hakları Saklıdır.

İşbu raporun üzerindeki mali haklar, yayın hakları, inceleme, yayma, çoğaltma hakları Global İlişkiler Forumu’na aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve/ veya paragrafı kısmen ve/veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile, elektronik posta veya başka herhangi bir araçla çoğaltılamaz, dağıtılamaz, basılamaz. Normal ölçüyü aşan iktisaplar yapılamaz. Normal ve kanuni iktisaplarda kaynak olarak gösterilmesi zorunludur.

ISBN: 978-605-83113-7-4 Türkiye’de basılmıştır. Gren Agency, Istanbul. www.grenajans.com

GLOBAL İLİŞKİLER FORUMU Yapı Kredi Plaza D Blok Levent 34330 İstanbul, Türkiye T: +90 212 339 71 51 F: +90 212 339 61 04 www.gif.org.tr | info@gif.org.tr

Bu raporu ücretsiz olarak www.gif.org.tr adresinden indirebilirsiniz.

Eş Başkanlar

Bozkurt Aran, Ali Tigrel

Çalışma Grubu Direktörü

Burcu Baran Türem

21. Yüzyılda Dünya Ticaret Sistemi ve Türkiye Çalışma Grubu Raporu

ÇALIŞMA GRUBU ÜYELERİ

Çalışma Grubu üyeleri, raporun çerçevesinde ve genel sonuçlarında görüş birliğine varmıştır. Üyeler, Çalışma Grubu’na kurumsal değil, bireysel kimlikleriyle katılmışlardır. Dolayısıyla, Çalışma Grubu raporunda belirtilen görüş ve fi kirler, üyelerin görev aldıkları kurumların görüşü olarak değerlendirilmemelidir.

Tayfun Bayazıt

Memduh Karakullukçu

Mustafa Kılıçaslan

Muhsin Mengütürk

Zekeriya Yıldırım

Yavuz Canevi

Hüsamettin Kavi

Sönmez Köksal

Ali Tigrel

Burcu Baran Türem

Bozkurt Aran Mehmet Arda

İÇİNDEKİLER

EŞ BAŞKANLARIN NOTU

KONUK KONUŞMACILAR

GİF BAŞKANI’NIN NOTU

Küresel Sistemde Dönüşüm

Dönüşümün Ticaret Sistemine Etkileri

Dönüşümün Yeni Ticaret Anlaşmalarına Etkileri

3.1 Uluslararası Ticaret Sistemindeki Başat Güçlerin Arayışları

3.2 Çok Taraflı Ticaret Sistemine İlişkin Sorunlar ve Bölgesel Arayışlar

4.1 Trans Pasifik Ortaklığı (TPP)

4.2 Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP)

8.1 Türkiye’nin Ticaret Politikasının Değerlendirilmesi

8.2 AB ile Gümrük Birliği’nin Güncellenmesi Gereği: Türkiye’yi Bekleyen Fırsat ve Zorluklar

8.3 Yeni Nesil Ticaret Anlaşmaları Dönemi ve Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları

8.4 Türkiye’nin ABD ile Ticaret İlişkilerindeki Öncelikli Konular

Uluslararası Ticaret ve Mega-Anlaşmalar

Küresel Ticaret Sistemi ve Türkiye’nin Ticaret Politikasına İlişkin Tespitler

Yeni Dönem Ticaret Anlaşmalarının Anlattıkları

ABD’nin Trump Yönetimi Sonrası Yeni Ticaret Stratejisi ve Küresel Ticaret Sistemine Olası Etkileri

Brexit ve Etkileri

a. Amerika Birleşik Devletleri b. Avrupa Birliği c. Çin Halk Cumhuriyeti d. G-20

1.

2.

3.

4.

8.

5.

6.

7.

iii

vii

i

1

5

10

14

28

30

33

38

45

55

58

71

82

89

91

14 17 20 21

23

99

112 119 122 125 126 127 136

Kaynakça Ek Kaynaklar Kısaltmalar Ve Kısa Tanımlar Şekil Listesi Tablo Listesi Ekler Çalışma Grubu Üyeleri

9. Öneriler

i

GİF BAŞKANI’NIN NOTU

Dünya, ulusal siyasi tercihlerin küreselleşme iradesini zayıflattığı ve teknolojideki gelişmelerin mevcut küreselleşmenin altyapısını değişime zorladığı bir dönemden geçiyor. Bu süreç kaçınılmaz olarak uluslararası sistemin temel istikrar unsurlarından biri olan küresel ticaret düzeninin de sorgulanmasına, eleştirilmesine ve yıpranmasına sebep oluyor. Küresel ticaret sisteminin içine girdiği bu belirsizlik tüm karar vericileri alışıldık mülahazaların ötesinde düşünme mecburiyetinde bırakıyor.

Eş-Başkanlar Büyükelçi Bozkurt Aran ve Dr. Ali Tigrel öncülüğünde Ticaret Çalışma Grubu, bu belirsizlik içerisinde güncel gelişmelerden uzaklaşıp dünya ticaret düzenini etkileyen temel dinamikleri tespit etmeye ve ayrıştırmaya odaklandı. Bu sürecin sonunda, Çalışma Grubu, dünya ticaretinin akamete uğramasının ardında yatan sebepleri açıklarken, yüzeydeki korumacılık akımlarının ötesine geçen ve derinlerde seyreden yapısal dönüşümleri kapsamlı ve katmanlı bir perspektifte ele alan önemli bir kaynak ortaya çıkarttı.

Çalışma Grubunun değerli üyeleri, uluslararası ticaret alanında gözlemledikleri gelişmeleri ve bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen toplantılarda öne çıkan fikirleri, küresel ticaret ve diplomasi alanındaki zengin tecrübelerinin eleğinden geçirerek, yapısal dönüşümleri tespit etmenin ötesine geçerek muhtemel evrilme patikasına dair öngörülerini de şekillendirdiler. Çalışmanın neticesinde hazırladıkları rapor Türkiye’nin önümüzdeki döneme kendini hazırlaması için değerli bir yol haritası haline geldi.

Rapor, uluslararası ticaretin evrilmesi sürecinde şekillenecek yapısal dinamiklerin yeni nesil ticaret anlaşmalarını kaçınılmaz kılacağını öngörmekte. Bu anlaşmalarda öne çıkması beklenen konuları öncelik sıralamasına koyarak, Türkiye’yi özellikle hizmet ticaretinin yoğunlaşacağı, yeni nesil anlaşmaların ticarete yön vereceği uluslararası düzene hazırlayacak bir yaklaşım sunmakta.

Çalışma Grubu bu raporla, diplomasi pratiği açısından hazırlanması son derece meşakkatli olan yeni nesil ticaret anlaşmaları üzerinde düşünmeyi, çalışmayı ertelememenin, yıllar içinde sabırla, uzmanlık ve tecrübeyi birleştirerek hazırlanmanın bilinçli devlet aklının bir gereği olduğunu Türkiye kamuoyuna hatırlatıyor.

ii

Çalışma Grubunun değerli üyelerine, akla dayalı uzun vadeli düşünme iradesini canlı tuttukları ve bu sürece yaptıkları katkılar için teşekkür ediyorum.

Küresel ticarette yaşanan çalkantılar ve hızlı değişimin öngörülmesi zor etkilerine rağmen, yüzeysel değerlendirmelerin ötesine geçerek sistem seviyesinde tespit ve önerilerde bulunabilmek ancak Eş-Başkanlarımız Büyükelçi Bozkurt Aran ve Dr. Ali Tigrel’in geçmişten bu yana biriktirdikleri ve birbirini tamamlayan tecrübelerini titizlik, sağduyu ve kararlılıklarıyla harmanlamalarıyla ulaşılabilecek zor bir hedefti. Eş-Başkanlara vakitlerini ve emeklerini esirgemeden bu yol gösterici raporun ortaya çıkmasını sağladıkları için Global İlişkiler Forumu adına şükranlarımı sunuyorum. Rapor metninin hazırlanmasında Eş-Başkanlara destek veren Çalışma Grubu Raportörü Doç. Dr. Sait Akman’a tüm katkıları için teşekkür ederim.

Bu raporun yayımlanması, GİF kadrosunun sürecin her aşamasında gösterdiği özveri sayesinde mümkün oldu. Başta Çalışma Grubu Direktörü Burcu Baran Türem olmak üzere Program Direktörü Gökberk Kızıltan’ı ve Alp Tanju’yu bu uzun sürecin sorumluluğunu başından sonuna sabırla, özenle ve aksamayan bir kararlılıkla tamamladıkları için kutluyor ve teşekkür ediyorum.

Ticaret Çalışma Grubu Raporumuzun, küresel iktisadi düzen ve ticaret

dinamikleri hızla değişirken bu değişimi anlama ve bu değişim içerisinde Türkiye için akla dayalı, sağduyulu değerlendirme yapma iradesine sahip tüm karar vericiler için içeriğiyle uzun yıllar danışacakları bir kaynak, entelektüel yaklaşımıyla kalıcı bir örnek olmasını dilerim.

GİF Başkanı Memduh KARAKULLUKÇU

iii

EŞ BAŞKANLARIN NOTU

Küreselleşme olgusunun özellikle yirminci yüzyılın son on senesinde ulaştığı aşama, gelişmiş ülkeler ile gelişme yolunda ve yükselen ekonomiler arasındaki ilişkileri kökten etkileyecek ve ilişkilerin yeniden tanımlanmasına yol açacak bir dönemin başladığına işaret etmektedir. Nitekim 1990 yılından itibaren gelişmiş ülkelerin küresel hâsıladan aldıkları toplam pay, gelişme yolundaki ülkelerin gerisinde kalmaya başlamıştır. Bu gelişme, günümüzde uluslararası ticaretin kurallarının yeniden yazılması arayışının ivme kazanmasına yol açmıştır. Söz konusu yeni dinamik, kaçınılmaz olarak, bugüne kadar uygulanan ulusal ticaret ve ekonomi politikalarının, oluşan yeni küresel şartlara uydurulması arayışına ve dolayısıyla paydaşlar arasındaki farklılıkların da ön plana çıkmasına neden olmuştur.

Bu değişim rüzgârının yanı sıra ulusal politikaları köklü biçimde değiştirme potansiyeli taşıyan yeni siyasi gelişmeler ve bunların yol açtığı yeni dinamikler giderek ticaret politikalarının daha büyük ölçüde DTÖ sisteminin dışına yönelmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenle, uluslararası düzenin büyük paydaşlarının üzerinde mutabık kalacakları yeni kuralların, küresel ticaretin DTÖ dışında fiil