1

TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ

ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ

SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

KÖPEKLERDE DĠRSEK DĠSPLAZĠSĠNĠN

ULUSLAR ARASI DĠRSEK ÇALIġMA GRUBU (IEWG)

SKORLAMA SĠSTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Sinan ULUSAN

CERRAHĠ ANABĠLĠM DALI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DANIġMAN

Prof. Dr. Hasan BĠLGĠLĠ

2012 - ANKARA

2

ĠÇĠNDEKĠLER

Kabul ve Onay

i

Ġçindekiler

ii

Önsöz

iv

ġekiller

v

Çizelgeler

vi

1 GĠRĠġ 1

1.1. Dirsek Ekleminin Anatomisi 1

1.1.1. Articulatio Cubiti‟nin Ligamentleri 4

1.2. Dirsek Ekleminin Radyolojik Anatomisi 7

1.3. Köpeklerde Dirsek Displazisi 19

1.3.1. Osteokondrodisplazi 20

1.3.1.1. Dejeneratif Eklem Hastalığı 21

1.3.1.2. Osteokondrozis Dissekans (OCD) 21

1.3.1.2.1. Etiyoloji 22

1.3.1.2.1.1 Beslenmenin Rolü 22

1.3.1.2.3. Patogenez 23

1.3.1.3. Dirsekte Ostekondrozis Dissekans 25

1.3.1.3.1. Klinik Muayene ve Bulgular 25

3

1.3.1.3.2. Radyografik Muayene ve Bulgular 26

1.3.2. BirleĢmemiĢ Anconeal Çıkıntı – Ununited Anconeal Process

(UAP)

27

1.3.3. Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı - Fragmented Medial

Coronoid Process (FMCP-FCP)

29

1.3.4. Dirsek Uyumsuzluğu – Elbow Incongruity (EI) 30

1.3.4.1. Kalıtsal Uyumsuzluk 31

2. GEREÇ ve YÖNTEM 36

2.1. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi 37

2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlamasında Kullanılan Standart

Radyografi Pozisyonları

39

2.3. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama Noktaları 43

3. BULGULAR 46

4. TARTIġMA 58

5. SONUÇ ve ÖNERĠLER 60

ÖZET 61

SUMMARY 62

KAYNAKLAR 63

ÖZGEÇMĠġ 69

4

ÖNSÖZ

Dirsek displazisi, köpeklerde dirsek ekleminde görülen ortopedik bir

bozukluktur. Büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında aynı

zamanda bazı kondrodistrofik ırklarda da görülen hastalığın esas bulguları ön

bacakta görülen progresif dejeneratif eklem rahatsızlığına bağlı oluĢan topallıktır.

Hastalık genelde köpeklerin 4-6 aylık dönemlerinde görülse de, ılımlı displazilerde

ileri yaĢlarda da hastalık görülebilir. Bazen hastalık klinik belirtilerini göstermese de

herhangi bir travmada olası lezyonlara predispozisyon yaratır.

Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar

birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid

çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial

kondülünde osteokondritis dissekans (OC, OCD-Osteochondritis Dissecans) ve

dirsek eklemi uyumsuzluğudur (EI, INC-Elbow Incongruity).

Günümüzde oldukça yaygın ve gözden kaçan bir rahatsızlık olan dirsek

displazisi, ön ekstremite ile ilgili topallıklarda önemli bir rol oynar. ÇalıĢmam ile

hastalığın, veteriner hekimlikte daha tanınır bir hale gelmesini amaçlamaktayım.

Hastalığın tanınıp skorlanması ile elde edilecek veriler doğrultusunda yetiĢtiricilikte

daha sağlıklı köpeklerin tercih edilmesi, araĢtırmanın ileriye dönük amaçlarından

birisidir. Bu tez ülkemizde dirsek displazisi skorlması alanında yapılan ilk

çalıĢmadır.

Engin bilgi ve tecrübesine hayran olduğum, benden bugüne kadar desteğini

hiç esirgemeyen çok değerli danıĢmanım, ağabeyim Prof. Dr. Hasan BĠLGĠLĠ'ye,

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı'nın değerli öğretim

üyeleri ve yardımcılarına, bir evladın sahip olabileceği en güzel anne, baba ve

kardeĢe, bugüne kadar hep yanımda ve bana destek oldukları için teĢekkür ederim.

5

ġEKĠLLER

ġekil 1.1. Dirsek Ekleminin Kaudal Görüntüsü 2

ġekil 1.2. Dirsek Ekleminin Medial Görüntüsü 3

ġekil 1.3. Lateral Görünümde Dirsek Eklemi 5

ġekil 1.4. Medial Görünümde Dirsek Eklemi 6

ġekil 1.5. Dirsek Eklemi Sagital Kesiti 6

ġekil 1.6. Dirsek Ekleminin Manyetik Rezonans Görüntüsü 9

ġekil 1.7. Dirsek Ekleminin 45 Derece Fleksiyonda Medio – Lateral

Radyografik Görüntüsü

10

ġekil 1.8. Dirsek Ekleminin Anterio – Posterior / Medial – Oblik

Radyografisi

11

ġekil 1.9. 120 Derece Açı Ġle Dirsek Ekleminin Radyografisi 12

ġekil 1.10. Dirsek Ekleminin Tam Fleksiyon Ve Tam Ekstensiyonda

Radyografisi

12

ġekil 1.11. Dirsek Ekleminin Sintigrafik Ġncelemesi 13

ġekil 1.12. Dirsek Eklemi Bilgisayarlı Tomografi Görüntüsü 14

ġekil 1.13. Sağ Dirsek Displaze OlmamıĢ 15

ġekil 1.14. Sol Dirsek Artroskopik Görüntüsü 16

ġekil 1.15. Sağ Dirsek Fissure(Oklar) 17

ġekil 1.16. Sol Dirsek Artroskopik Görüntüsü 18

ġekil 1.17. Köpekte Radius-Ulna Distal Epifiz Plakları Kapanması 24

ġekil 1.18. Dirsek Ekleminde Humerus‟da Görülen ÖpüĢme Lezyonu 25

ġekil 1.19. Dirsek Ekleminde Humerus‟da Görülen ÖpüĢme Lezyonu

Radyografik Görüntüsü

26

ġekil 1.20. Dirsek Ekleminde BirleĢmemiĢ Ankoneal Proses (UAP) 28

ġekil 1.21. Dirsek Ekleminde Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı 29

ġekil 1.22. Opere EdilmiĢ Basset Hound Irkı Bir Köpek 31

6

ġekil 1.23. Kondrodistrofik Irk Köpeğe Ait Radius-Ulna Radyografisi 32

ġekil 1.24. Radius-Ulna Distal Epifiz Hattı Erken Kapanması

33

ġekil 1.25. Ulnar Epifiz Hattı Kapanan Köpekte Uygulanan Sağaltım Sonrası 34

ġekil 2.1. Köpeklerde Dirsek Ekleminin M/L 45 Derece Fleksiyon

Pozisyonda Radyografik Görüntüsü

39

ġekil 2.2. Köpeklerde Dirsek Ekleminin M/L 120 Derece Fleksiyon

Pozisyonda Radyografik Görüntüsü

40

ġekil 2.3. Köpeklerde Dirsek Ekleminin A/P Pozisyonda Radyografik

Görüntüsü

41

ġekil 2.4. Köpeklerde Dirsek Ekleminin A/P-M/O Pozisyonda Radyografik

Görüntüsü

42

ġekil 3.1. Olgu No. 5 Dirsek Uyumsuzluğunun (EI) Sebep Olduğu

Coronoid Proses Kırığı (FCMP)

50

ġekil 3.2. Olgu No. 9 BirleĢmemiĢ Ankoneal Çıkıntı (UAP) ve Osteofiter

Üremeler

51

ġekil 3.3. Olgu No. 11 Osteokondrozis (OC) + Osteokondrozis Dissekans

(OCD)

52

ġekil 3.4. Olgu No. 11 Osteofiter Üremeler 53

7

ÇĠZELGELER

Çizelge 2.1. Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası 37

Çizelge 2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme

Skalası

38

Çizelge 2.3. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama 43

Çizelge 2.4. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosu 45

Çizelge 3.1. ÇalıĢma Olgularını Meydana Getiren Irklar Ve Oranları 46

Çizelge 3.2. ÇalıĢmayı OluĢturan Irklara Ait Cinsiyet Dağılımları 47

Çizelge 3.3 ÇalıĢmayı OluĢturan Irklara Ait YaĢ Dağılımı Oranları 47

Çizelge 3.4. ÇalıĢmayı OluĢturan Irkların Oranları 48

Çizelge 3.5. Displazi Derecelerinin Olgulara Göre Dağılımı 49

Çizelge 3.6. Alman Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi

Dereceleri

49

Çizelge 3.7. Rottweiller Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi

Dereceleri

51

Çizelge 3.8. Golden Retriever Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin

Displazi Dereceleri

50

Çizelge 3.9. Türk Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Diplazi

Dereceleri

50

Çizelge

3.10.

ÇalıĢmayı OluĢturan Dirsek Eklemlerinde Görülen Patolojilerin

Yüzdeleri

52

8

Çizelge

3.11.

Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Sklasına Göre

ÇalıĢmayı OluĢturan Köpeklerin Topallık Skorları

52

9

1. GĠRĠġ

1.1.Dirsek Ekleminin Anatomisi

Articulatio cubiti, humerus‟un distal ucunda yer alan condylus humeri ile skeleton

antebrachii‟nin (radius ve ulna) proximal uçları arasında Ģekillenen eklemdir.

Articulatio composita (bileĢik eklem) yapısındadır ve articulatio humeroulnaris,

articulatio humeroradialis ve articulatio radioulnaris proximalis olmak üzere üç tali

eklemden oluĢmuĢtur (ġekil 1.1, 1.2). Articulatio radioulnaris proximalis, radius‟un,

ulna‟nın processus coronoideus lateralis ve medialis‟i arasında kalan incisura

radialis‟ine (yaklaĢık 5 mm derinlikte) girmesiyle oluĢur. Eklemin yapısı rotasyona

(pronasyon-supinasyon) müsaade eder. Rotasyonun miktarı, articulatio cubiti

fleksiyon halindeyken daha fazla olabilir (Samoy, 2006).

Capsula articularis, fossa radialis‟in proksimal kenarına, condylus humeri,

epicondylus lateralis ve medialis‟in kaidesine, gevĢek olarak fossa olecrani

çevresine, skeleton antebrachii üzerinde ise eklem yüzlerinin çevresine bağlanır.

Articulatio radioulnaris proximalis‟i tamamen içine alır. Bu kapsulanın fleksor yüzü

mediodistal yönde oblik fibra‟larla desteklenmiĢtir. Ligamenta collateralia‟nın

kuvvetli olması ve processus anconeus‟un fossa olecrani‟ye girerek eklemi tespit

etmesi yanal hareketleri engelleyerek articulatio cubiti‟nin sadece fleksiyon ve

ekstensiyon hareketleri yapabilmesi yani ginglymus olarak çalıĢması sonucunu

doğurur. (Gheorghe, 2009)

10

Articulatio cubiti‟nin fleksor açısı ön tarafta ve küçük, ekstensor açısı ise arka tarafta

ve daha büyüktür. (Gheorghe, 2009)

ġekil 1.1. Dirsek ekleminin caudal görüntüsü (Gheorghe, 2009)

11

ġekil 1.2. Dirsek ekleminin medial görüntüsü (Gheorghe, 2009)

12

1.1.1. Articulatio Cubiti’nin Ligamentleri

Articulatio Cubuti‟nın ligamentleri aĢağıda açıklanmıĢtır: (Gheorghe, 2009)

Ligamentum Collaterale Cubiti Mediale (Ligamentum Collaterale

Radiale): Humerus‟un epicondylus medialis‟i üzerindeki küçük bir

çukurdan baĢlar ve iki kola ayrılarak radius ve ulna üzerinde sonlanır. Bu

ligament yassı ve kısa olmasına rağmen oldukça kuvvetli bir bağdır.

Ligamentum Olecrani: Fossa olecrani‟nin yanında humerus‟un

epicondylus medialis‟inden çıkarak processus anconeus ve olecranon

üzerinde sonlanır. Bu ligament eklemin capsula articularis‟ine sıkıca

yapıĢmıĢ durumdadır.

Ligamentum Anulare Radii: Ulna‟nın proximal ucunda yer alan

processus coronoideus‟lardan birinden baĢlayıp radius‟un caput radii‟sini

çepeçevre sarar ve diğer processus coronoideus‟a bağlanır.

Ligamentum Obliquum – Chorda Obliqua: Dorsal‟de foramen

supratrochleare‟nin üst kenarına bağlanır. Küçük fakat bağımsız bir

ligamenttir. Eklemin flexor yüzünü çapraz olarak distomedial‟e doğru

geçerek musculus biceps brachi ve musculus brachialis‟in tendo‟larına

doğru gider. Bu tendo‟lar düzeyinde ve ligamentum anulare‟nin hemen

yanında iki kola ayrılır. Bunlardan kısa olanı ligamentum collaterale

mediale‟nin cranial koluyla birleĢir. Uzun olanı ise radius‟un medial

kenarında sonlanır (ġekil 1.3, 1.4).

Köpeklerde articulatio cubiti‟ye, bacak daha serbest olduğu ve fossa axillaris daha

derin olduğu için hem medial‟den hem de lateral‟den kolaylıkla ulaĢılabilir. Equidae

ve bovidae gibi büyük türlerde medial yaklaĢım oldukça zordur. Normal olarak

ayakta duran bir köpekte beĢinci intercostal bölgenin ventral ucunun hemen altında

bulunan olecranon‟un en üst kısmı bölgede palpe edilebilen en büyük çıkıntı olarak

13

göze çarpar. Humerus‟un epicondylus lateralis ve medialis‟i ile bunlara yakın

bölgeler kolayca palpe edilebilir. Yine arteria ve vena brachialis ile nervus

medianus‟u içinde barındıran damar sinir paketine humerus‟un medial yüzünde

musculus triceps ve biceps brachii‟nin arasında ulaĢmak mümkündür. Arteria ve

vena collateralis ulnaris ile nervus ulnaris‟i kapsayan daha küçük bir paket musculus

triceps brachi‟nin tendo‟su ile olecranon hizasında bulunur. Humerus‟un

epicondylus‟larından baĢlayan ligamentum collaterale laterale ve mediale de

zorlanmadan palpe edilebilir. Bununla birlikte humerus‟un uzun ekseninin daha

önünde yer alan condylus lateralis ve medialis‟e ulaĢmak, bu bölge kaslarla kaplı

olduğu için bir hayli zordur (ġekil 1.5) (Evans ve ark 1979; Samoy 2006)

Köpeklerde articulatio cubiti‟ye yapılacak enjeksiyon‟larda eklemin

craniolateral‟inden, humerus ve ossa antebrachii arasında kalan yarığa doğru girilir

(Evans ve ark 1979).

ġekil 1.3. Lateral görünümde dirsek eklemi (Gheorghe, 2009)

14

ġekil 1.4. Medial görünümde dirsek eklemi (Gheorghe, 2009)

ġekil 1.5. Dirsek eklemi sagital kesiti (Gheorghe, 2009)

15

1.2. Dirsek Ekleminin Radyolojik Anatomisi

A: Humerus

B: Radius

C: Ulna

1: Crista Epicondyli Lateralis

2: Foramen Supratrochleare

3: Fossa Radialis

4: Condylus Humeri

5: Fossa Olecrani

6: Epicondylus Medialis

7: Processus Anconeus

8: Ġncisura Trochlearis

9: Tuber Olecrani

10: Tuberositas Radii

11. Caput Radii

12: Epicondylus Lateralis Radii

13: Collum Radii

14: Processus Coronoideus Medialis

15: Articulatio Radioulnaris Proximalis

16: Processus Coronoideus Lateralis

17: Trochlea Humeri

18: Olecranon

19. Spatium Ġnterosseum Antebrachii

16

A: Humerus

B: Radius

C: Ulna

1: Epicondylus Lateralis

2: Olecranon

3: Tuber Olecrani

4: Fossa Olecrani Foramen Supratrochleare

5: Processus Anconeus

6: Epicondylus Medialis

7: Condylus Humeri

8: Margo Distalis Trochleae Humeri

9: Spatium Articulare

10: Processus Coronoideus Medialis

17

Dirsek eklemindeki patolojik değiĢiklikleri teĢhis için kullandığımız yöntemlere

arasında radyografi, bilgisayarlı tomografi (CT), sintigrafi, manyetik rezonans

görüntüleme (MRI) sayılabilir (ġekil 6). Özellikle en sık kullanılan direkt radyografi

de bize en yardımcı olan pozisyonlar, 45 ve 120 derece fleksiyonda medio – lateral

görüntü (ġekil 1.7, 1.9), cranio – caudal görüntü, cranio – caudal / medial - oblik

görüntü (ġekil 1.8), tam fleksiyonda ve tam ekstensiyonda alınan görüntülerdir (ġekil

1.10). Dirsek ekleminin çeĢitli yöntemlerle incelendiği resimler aĢağıdadır (Hanlon,

1969; Goring ve ark., 1983; Keller, 1997; Reichle ve ark., 2000; Hazewinkel, 2001).

ġekil 1.6 .Dirsek ekleminin manyetik rezonans görüntüsü (Cook ve ark, 2009)

18

ġekil 1.7. Dirsek ekleminin 45 derece fleksiyonda medio – lateral radyografik

görüntüsü(Hazewinkel, 1998)

19

ġekil 1.8. Dirsek ekleminin anterio – posterior / medial – oblik radyografisi

(Hazewinkel, 1998)

20

ġekil 1.9. 120 Derece açı ile dirsek ekleminin radyografisi (Hazewinkel, 1998)

ġekil 1.10. Dirsek ekleminin tam fleksiyon ve tam ekstensiyonda radyografisi

(Hazewinkel, 1998)

21

ġekil 1.11. Dirsek ekleminin sintigrafik incelemesinde normal dirsek eklemi

görüntüsü (Cook ve ark., 2009)

Dirsek eklemindeki anormallikleri saptamada, bazen radyografi yeterli

olmamaktadır. Dirsek eklemindeki yapılar bulundukları anatomi itibariyle süperpoze

olmaya elveriĢlidirler. Örneğin ostekondrozis dissekansı saptamada yüksek kaliteli

radyografiler kullanılır, ayrıca coronoid çıkıntının da radyografiyle

görüntülenmesinde sorunlar yaĢanmaktadır. Bu tür sıkıntıları önlemek için

Bilgisayarlı Tomografi (ġekil 1.12), MR (Manyetik Rezonans), Sintigrafi (ġekil

1.11) ve Artroskopi (ġekil 1.13, 1.14, 1.15, 1.16) kullanılmaktadır. Bu yöntemler

dirsek displazisinin, özellikle Coronoid Medial Process kırığının tanısında

radyografiye kıyasla tanıda kolaylıklar sağlar. Radyografik olarak süper

pozisyonlardan kaynaklanan dezavantajları elemine eder (Ryssen ve ark. 1997;

RReichle, 2000; Reichle ve ark., 2000).

22

ġekil 1.12. Dirsek eklemi bilgisayarlı tomografi görüntüsü (Hazewinkel ve ark.

1998)

Ok Medial Coronoid Processin kırığını iĢaret eder.

23

Artroskopik Bulgular

ġekil 1.13. Sağ dirsek; displaze olmamıĢ (oklar);

1) Medial coronoid çıkıntı

2) Humerus kondilusu

3) Radius baĢı

4) Coronoid çıkıntı kırığı.

24

ġekil 1.14. Sol dirsek;

1) Medial coronoid çıkıntı

2) ÖpüĢme lezyonlarıyla beraber humerus kondilusu

3) Büyük displazik coronoid çıkıntı kırığı.

25

ġekil 1.15. Sağ dirsek; fissure(oklar);

1) Medial coronoid çıkıntı

2) Humerus kondilusu

3) Radius baĢı

4) Coronoid çıkıntının kırık parçası.

26

ġekil 1.16. Sol dirsek;

1) Medial coronoid çıkıntı

2) Humerus kondilusunun medial kenarı

3) Caput Radius

4) Ostekondrozis dissekans lezyonu

5) Humeral kondilusunun lateral kenarı

27

1.3. Köpeklerde dirsek displazisi

Dirsek displazisi, büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında

görülen ortopedik bir bozukluktur. Esas bulgular ön bacakta görülen ilerleyici

dejeneratif eklem hastalığına bağlı oluĢan topallıktır (Carlson ve ark., 1961; Corley,

1966; Ljunggren, 1966; Olsson, 1975; Wind, 1993; Hazewinkel, 1998).

Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar

birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid

çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial

kondülünde osteokondritis dissekans (OCD-Osteochondritis Dissecans) ve dirsek

uyumsuzluğu (EI-Elbow Incongurity) (Carlson ve ark., 1961; Corley, 1966;

Ljunggren, 1966, Olsson, 1975; Wind, 1993; Hazewinkel,1998).

Birçok yazar bu dört durumun osteochondrosis‟in (OC) belirtisi olduğu konusunda

hemfikirdirler. OC‟nin patogenezi lokal ve genel faktörlerin etkisi altında

multifaktöryaldir. OC anormal endokondral ossifikasyonun sonucu olarak oluĢur.

Olsson‟a göre radius ve ulna‟nın oransız olarak büyümesi sonucu oluĢan eklem

uyumsuzluğu; dirsek ekleminde görülen OC lezyonlarının en önemli nedenidir.

Wind‟e göre dirsek eklemindeki tüm OC lezyonlarının ortak nedeni ulnar trochlear

notch‟un anormalliğine bağlı oluĢan uyumsuzluğun anconeal ve coronoid proseslerin

bulunduğu bölgede yarattığı major kontakt noktalardır. UAP‟de radius‟ta ulna‟ya

göre artan bir büyüme ve böylece caput radii‟ de proksimale yer değiĢtirme, bunun

sonucu olarak da humerus‟un trochleası‟nın anconeal proses üzerinde oluĢturduğu

anormal basınç nedeni oluĢturur. FCP‟de ise UAP‟nin tersi olarak radius‟ta ulna‟ya

göre gecikmiĢ bir büyüme, buna bağlı olarak da ulna‟nın coronoid prosesi ile

radius‟un baĢı arasında görülen basamaklaĢma ve sonuç olarak da medial coronoid

bölgede humerus kondülünün oluĢturduğu artan yük binmesi görülmektedir (Carlson

ve ark., 1961; Corley, 1966; Ljunggren, 1966; Olsson, 1975; Wind, 1993;

Hazewinkel, 1998).

28

1.3.1. Osteokondrodisplazi

Osteokondrodisplazi, kıkırdak veya kemiğin büyüme ve geliĢim bozukluğudur.

Ġskelet defektleri çoğunlukla apendikuler iskeleti ve spesifik olarak da uzun

kemiklerin metafizyal büyüme plaklarını ilgilendirir. Asenkronize radius-ulnanın da

görüldüğü kondrodistrofik ırklarda da yaygındır (Mason ve ark. 1981; Grondalen,

1982; Olsson, 1987; Breur, 1988; Breur, 1989; Probst ve ark., 1993; Öztürk, 1994;

Hazewinkel ve ark. 1997; Martinez 1997; Hazewinkel ve ark. 1998).

EtkilenmiĢ hayvanlar doğumdan kısa bir süre sonra sahipleri veya yetiĢtiricileri

tarafından, iskelet anormalliklerini farkederek getirirler. Bu anormallikler nedeniyle

köpek yürümede zorluk çeker (Fox ve ark., 1983; Hazewinkel, 1998).

Radyografilerde tipik olarak metafizyel büyüme plağındaki bozukluklar görülür,

bunlar geniĢ fizyal hat, kaybolmamıĢ endokondral çekirdek ve ossifikasyondaki

bozukluklardır. Uzun kemikler normalden kısa görünürler ve sıklıkla yay

Ģeklindedirler. Radiusla ulnanın asenkronize büyümesiyle bu 2 kemik daha ciddi

etkilenmiĢ olabilir (Hazewinkel ve ark. 1998, Bilgili ve ark. 2000).

Prognoz kötü olduğu için, sağaltımın baĢarı Ģansı hemen hemen yok gibidir. Bu

deformitelerin sonucunda çoğunlukla komplikasyonlar geliĢir ve köpek büyüdükçe

bu daha da belirginleĢir (Bilgili ve ark. 2000).

29

1.3.1.1. Dejeneratif eklem hastalığı

Dejeneratif eklem hastalığı (osteoartrozis) eklemdeki kıkırdağın hastalığıdır.

Kemikteki yükün artmıĢ olduğu alanda kıkırdak kaybı, subkondral kemik sklerozu,

osteofitler ve sinovial membran inflamasyonunu görülür (Hazewinkel, 1998).

Ġlk görülen klinik belirtiler; eklem ağrısı, anormal yürüyüĢ, eklem hareket aralığının

azalması, lokal inflamasyon ve değiĢen miktarlarda efüzyondur. Dejeneratif eklem

hastalığı olan köpekler de genelde topallama görülür. Fiziksel muayene etkilenmiĢ

eklemin incelenmesi, kas ve eklem yapısının palpasyonu, diğer eklemle

karĢılaĢtırılmasının yapılması ve yürüyüĢ muayenesiyle olur. Ayrıca ligament ve

tendolar bütünlük ve gevĢeklik yönünden de incelenmelidir. Farkedilen krepitasyon

genelde osteofit oluĢumunu veya artiküler kıkırdak hasarını gösterir (Lipowitz, 1993;

Swenson, 1997).

Tedavisinde yaygın olarak nonsteroideal antienflamatuarlar kullanılır. Ciddi olmayan

olgularda prognoz iyi seyreder (Lipowitz, 1993; Swenson, 1997).

1.3.1.2. Osteokondrozis dissekans (OCD)

Kıkırdak kalınlaĢması; özellikle yavaĢ ossifikasyon gösteren epifiz hattı kaynaklı

meydana gelir. Bunun ile beraber ondrokondral kemikleĢmede fokal bir parçalanma

meydana gelir ve eklem boĢluğunda bazen serbest halde görülebilir (Özkara, 1994).

30

1.3.1.2.1. Etiyoloji

Hastalığın etiyolojisi çok faktörlüdür. Travmatik, çevresel ve yapısal sorunları bir

arada kapsamaktadır.

Kıkırdağın kalınlaĢması, özellikle yavaĢ ossifikasyon gösteren epifiz hattından

kaynaklanır. Epifiz hattının kemikleĢme sürecini hormonlar da etkiler. AĢırı

Somatotropin veya Tirotropin verilen hayvanlarda kıkırdak kalınlığında histolojik

olarak artıĢ gözlenmiĢtir. Bu hormonların aĢırı verilmesi osteokondrozis dissekans ile

sonuçlanabir. Testesteron da epifizdeki büyümeyi uyarıp Growth hormon ile

sinerjistik etki gösterir. Östrojenin ise karĢıt etkisi vardır, bu yüzden osteokondrozis

diĢilerden daha çok erkeklerde görülmektedir (Paatsama, 1975; Denny, 1980;

Boudrieaur, 1983; Milton, 1983).

1.3.1.2.1.1. Beslenmenin rolü

Hedhammer‟in yaptığı bir çalıĢmada; Ca, P ve enerjiden zengin gıdayla beslenen 12

çift Great Danes ile Ad Libitum beslenen köpekler karĢılaĢtırıldığında, Great

Dane‟larda daha sık osteokondroz ve gecikmiĢ iskelet yapısı görülmüĢtür

(Hedhammer, 1974).

Meyer‟in yaptığı çalıĢmada; pirinçle zenginleĢtirilmiĢ besinle beraber Scapular

bölgeye kum torbaları bağlanarak arttırılan vücut ağırlığı sonucu ostekondroz

belirtilerinin arttığı görülmüĢtür. (Hedhammer, 1974; Hazewinkel, 1995; Hazewinkel

ve ark., 1999; Schoenmakers, 2000)

31

Nap‟in yaptığı çalıĢmada; sadece proteinden zengin gıdayla beslenen Great

Dane‟larla normal beslenen köpekler karĢılaĢtırıldığında, ostekondrozun oluĢumu ve

Ģiddeti yönünden hiçbir fark olmadığı görülmüĢtür. Aynı çalıĢma karbonhidratla

zenginleĢtirilmiĢ gıdayla da yapılmıĢ ve aynı sonuçlar alınmıĢtır. (Hedhammer 1974;

Hazewinkel 1995; Hazewinkel ve ark. 1999; Schoenmakers, 2000).

Schoenmakers‟in yaptığı bir çalıĢmada; üç haftalık Great Dane‟ların bir grubuna

maksimum %1.1‟lik Ca içeren besinlerle, diğer gruba ise üç kat arttırılmıĢ Ca ve P

içeren besinlerle beslemiĢtir. Bu çalıĢma sonucunda 2. gruptaki köpeklerde, ileri

yaĢlarda, ciddi kıkırdak cones ve Radius Curvus Sendromu ile birlikte endokondral

ossifikasyonda bozukluklar olduğu görülmüĢtür. Sonuç olarak bütün bu çalıĢmalar

değerlendirildiğinde, büyük ırk köpekler Ca‟dan zengin besinlerle beslendiklerinde

osteokondrozun geliĢimi ve görünümünde önemli derecede artıĢ, iskelet geliĢiminde

de negatif etki görülmüĢtür (ġekil 1.17). Ama yavru köpek besinlerindeki gibi

yüksek protein içerikli dengeli bir besinin, iskelet sistemi üzerine hiçbir negatif etkisi

olmadığı görülmüĢtür. Köpekleri gıda kökenli osteokondrozdan koruyabilmek için

gıdada maksimum %0.8-0.9 Ca bulunmalıdır (Hedhammer, 1974; Hazewinkel,

1995; Hazewinkel ve ark., 1999; Schoenmakers, 2000)

1.3.1.2.2. Patogenez

Epifizyal, metafizyal veya apofizyal büyüme hattındaki endokondral ossifikasyonun

etkilendiği sistemik bir hastalıktır. Endokondral ossifikasyon sırasında kıkırdak

matriksinin kalsifikasyonu inhibe edilerek, nekroz ve derin tabakalarda fissur

formasyonuyla kıkırdağın kalınlaĢması oluĢur. Eklem kıkırdağının kalınlaĢması,

kıkırdağın derin kısımlarına, synovial sıvıdaki besinlerin zayıf dağılmasına neden

olur. Böylece kondrositlerde, anormal metabolizma ve fonksiyona yol açıp, az bir

travmanında etkisiyle, kalsifiye olmuĢ dokuyla anormal kalsifiye olmamıĢ dokuların

ayrılmasına neden olur. Eklem kıkırdağı esas kalsifiye dokudan yani kemikten

serbest parçalara ayrıldığı an osteokondrozis dissekans ĢekillenmiĢ olur (Denny,

1980; Boudrieaur, 1983; Milton, 1983).

32

ġekil 1.17. Köpekte radius-ulna distal epifiz plakları kapanması

(Hazewinkel,1998)

33

1.3.1.3. Dirsekte Ostekondrozis Dissekans

Kas atrofisi fazla görülmez. Köpek ayakta iken dirsek hafif adduksiyondadır.

Dirseğin lateralinde, artmıĢ synovial sıvı ve eklem kapsülünün kalınlaĢmasına bağlı

olarak oluĢan hafif bir ĢiĢlik bulunabilir. Eklem maniplasyonunda krepitasyon

alınabilir. Dirseğin fleksiyon ve ekstensiyonunda ağrı oluĢabilir. Ağrının dirsekten

mi yoksa omuzdan mı kaynaklandığını saptamak zor olur. Çünkü dirsek

osteokondrozis dissekansı ile omuz osteokondrozis dissekansının klinik bulguları

birbirine benzer, ayrımı içim hem omuz hemde dirsek radyografisinin çekilmesi

gerekir (Denny, 1980; Boudrieaur, 1983; Öztürk, 1994).

1.3.1.3.1. Klinik muayene ve bulgular

Hastalık en çok Bernese Mountain, Golden ile Labrador Retreivers‟larda görülür.

Klinik bulgular 4-12 aylar arasında görülmeye baĢlar. Bazı köpeklerde

osteokondrozis dissekans, köpek büyüyene kadar asemptomatik seyreder ve topallık

göstermezler. Bu tür köpeklerin osteokondrozis dissekans olabileceği

unutulmamalıdır. Bilateral osteokondrozis dissekans %20-50 arasında görülmektedir.

Topallık çoğunlukla vardır ama hafif veya aralıklı olabilir. Kuvvetli bir egzersizden

sonra daha da ağırlaĢır (Paatsama, 1975; Hazewinkel, 1998).

ġekil 1.18. Dirsek ekleminde humerus‟da görülen kontakt lezyonu

(Hazewinkel, 1998)

34

1.3.1.3.2. Radyografik muayene ve bulgular

Hastalığın bilateral Ģekillenebileceğinden iki dirsek eklemide görüntülenmelidir.

ġekil 1.19. Dirsek ekleminde humerus‟da görülen kontakt lezyonu (Hazewinkel

ve ark. 1998)

35

Radyografide ekleme maksimum fleksiyon verilerek mediolateral görüntü

alınmalıdır. Ayrıca sternal pozisyonda, hafif mediale oblik kraniokaudal görüntü,

humerusun medial kondilusunun da incelenebilmesini sağlar.

Ġlk görülen radyografik bulgulardan biri, proksimal anconeal çıkıntının ekleme

katılmayan kranial yüzündeki osteofit formasyonudur. Bu osteofitler, ulnanın

proksimalinde normalde bulunan kraniomedial ve kraniolateral tuberositleriyle

karıĢtırılmamalıdır (ġekil 1.19). Bu osteofitleri en iyi, fleksiyondaki dirseğin lateral

radyografisinde görürüz. Ayrıca osteofitler radiusun proksimalinde, humerusun

medial kondilusunda ve medial coronoid çıkıntıda görülebilir. Bu görüntüler spesifik

değildir ve sekonder dejeneratif eklem hastalığını gösterir (ġekil 1.18) (Probst, 1988;

Probst, 1989; Hazewinkel, 1998).

Spesifik radyografik görüntüler her hastada görülmez. Medial humerus kondülünde

radyolusent bir defekt görülebilir. Bu görüntü en iyi, dirsek 30 derece

fleksiyondayken, kraniokaudal ve hafif medialoblik grafilerde incelenir. Çoğu olguda

osteokondrozis dissekans tanısı için radyografik görüntüler yeterli değildir. Kesin

tanı genelde diagnostik artrotomiyle konur (Probst, 1988; Probst, 1989; Hazewinkel,

1998).

1.3.2. BirleĢmemiĢ Anconeal Çıkıntı – Ununited Anconeal Process (UAP)

Ulnadaki uzama azalınca, ulnadaki eklem seviyesinin proksimaline doğru uzayan

radius, dirsekte uyumsuzluğa neden olur. Radius anconeal çıkıntıya zıt olarak

humerusu proksimale doğru iter (ġekil 1.20). Sonuçta birleĢmemiĢ anconeal

çıkıntıyla beraber eklemde uyumsuzluk olur ve topallıkla beraber dirsekte efektif

osteoartrozis meydana gelir. Humerusun anconeal çıkıntıya karĢı kompresyonu

köpek için çok ağrılı olur (Vaughan, 1962; Sjostrom, Flagel, 1997).

36

BirleĢmemiĢ anconeal çıkıntı kısmen kıkırdakla bağlıyken, gerginlik ve kompresyon,

ulnatomiyle veya parsiyal ulnectomiyle düzeltilebilir. (Hazewinkel ve ark. 1998)

Kronik durumlarda birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı artrotomi sonrası çıkarılarak

sağaltılabilir. Dirsekteki uyumsuzluk azken, ölçülü bir Ģekilde nonsteroideal

antienflamatuar ilaçlarla desteklenerek sağaltılabilir (Cawley, 1959; Herron, 1971;

Lenehan, 1985; Mccartney, 1993; Christopher, 1993; Mitter, 1978; Thrupp, 2001).

ġekil 1.20. Dirsek ekleminde birleĢmemiĢ processus anconeus (Hazewinkel, 1998)

Oklar caput radiinin humerusu proximale itmesi sonucu oluĢan anconeal process

kırığını iĢaret eder.

37

1.3.3. Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı - Fragmented Medial Coronoid

Process (FMCP-FCP)

Bazı olgularda, sağaltım, humerusu destekleyen eklem yüzü, kısa radiusa uygun bir

Ģekilde küçültülerek yapılır. Bu olay kalan eklem yüzünde (Processus coroneideus

medialis et lateralis) basınsın artmasına ve coronoid çıkıntının kırılmasına yol açar

(ġekil 1.21) (Hazewinkel, 1998).

Bienz‟in yaptığı bir çalıĢmada, Bernese Mountain köpeklerinde %72.6‟sında dirsek

uyumsuzluğuyla coronoid çıkıntı kırığı birlikte görülür iken %6‟sında yalnızca

coronoid çıkıntı kırığı görülmüĢtür. Dirsek eklem uyumsuzluğu her durumda

coronoid çıkıntı kırığı ile oluĢmaz, sadece köpeklerin %12 sinde bu durum söz

konusudur. Coronoid çıkıntı kırığı nedenli topallıklarda ve Ģiddetli uyumsuzluklarda

genç köpeklere parsial ulnectomi, ergin köpeklere ise ulnatomi uygulanmaktadır

(Bienz, 1985; Henry, 1984; Read, 1990; Huibregtse, 1994; Hazewinkel, 1998;

Prensell, 1998).

ġekil 1.21. Processus Coronoideus Medialis kırığı (Hazewinkel, 1998)

38

1.3.4. Dirsek Uyumsuzluğu – Elbow Incongruity (EI)

Köpeklerin uzun kemiklerinde doğumdan sonra bir tane primer, bir veya daha fazla

sayıda sekonder ossifikasyon noktası bulunmaktadır. Sekonder ossifikasyon noktaları

primer ossifikasyon noktalarından kartilaginöz bir plakla ayrılırlar ve kemikte

boyuna büyümeyi sağlarlar. Epifiz de bu büyüme plakları ile çevrelenmiĢtir. Kemikte

enine büyüme ise, periost altından appozisyonel büyüme ile sağlanmaktadır. Uzun

kemiklerde enine ve boyuna büyüme endokondral ossifikasyon ile gerçekleĢir.

Boyuna uzama, geliĢim ve sekonder ossifikasyon noktalarının olgunlaĢmasına ve

köpeğin ırkına bağlı olarak değiĢme gösterir ve de yüksek miktarda kalsiyum

alımında bu plaklar kapanır (Bilgili 2000).

EĢ kemiklerin büyümesi eĢ zamanlı olarak gerçekleĢir ve her iki kemiğin uçlarında

uyumlu eklem yüzleri oluĢtururlar. Tibia ve fibulada ise bu durum daha az göze

çarpar, çünkü her iki kemiğin de büyümesi proksimal ve distal büyüme plaklarından

%50 oranında gerçekleĢir. Antebrachiumda ise bu durum daha farklıdır. Çünkü

radiusun proximal büyüme plağı %60–75, distal büyüme plağı ise %25–40 oranında

boyuna büyümeye katkıda bulunurlar. Ulnanın distal büyüme plağının kemiğin

boyuna büyümesindeki yeri de %80-90‟ dır. Sağlıklı kemik geliĢimi sürerken radius

ve ulna düzenli bir iliĢki halinde büyürler (Carring, 1975; Fox, 1983; Gielen, 2001).

DeğiĢik nedenlere bağlı olarak antebrachiumda geliĢim bozuklukları gözlenebilir.

Bazı durumlarda bu anormallikler topallık ve anormal bacak konfigürasyonları ile

sonuçlanabilir (Wind 1986).

GörüĢler EI‟nin ED‟ye neden olan birçok durumun ortak nedenleri arasında olduğu

yolundadır. Dirsek ekleminde meydana gelen basamaklanma yük dağılımında

dengesizlik; radius uzun olduğunda anconeal processte, kısa olduğunda ise medial

39

coronoid processte stres konsantrasyonu oluĢturur (Carring, 1975; Wind, 1986;

Bilgili, 2000; Samoy, 2006).

1.3.4.1. Kalıtsal Uyumsuzluk

Basset Hound, Sky Terrierler, Dachshundlar ve diğer kondrodistrofik ırklarda

radius ve ulnada kalıtsal asinkronize büyüme sıklıkla gözlenir (ġekil 1.22).

Köpeklerde ulna‟nın distal büyüme plağında aktif kıkırdak hücre mitozu ve

hipertrofisi radyografilerde çok tipik olarak “V” Ģeklinde görülür. Kondrodistrofik

ırklarda ise, ulna‟nın distal büyüme plağı ML radyografilerde oblik olarak

gözlenir (ġekil 1.23) (Hazewinkel, 1998).

Kemiklerde boyca uzamadaki azalma tüm uzun kemiklerde gözlense de, esas

olarak ulna da önem kazanır. Bunun sonucu olarak ulna‟dan daha uzun olan

radius articulatio cubiti‟de uyumsuzluk yaratır. Radyolojik muayenede radius

humerus‟u proksimal yönde processus anconeus‟a doğru iter. 6 aylığa kadar olan

genç Basset tazılarında bu durum processus anconeus‟un kartilaginöz

ġekil 1.22. Opere edilmiĢ basset hound ırkı bir köpek (Hazewinkel, 1998)

40

bağlantılarında ayrılmalara neden olur. Bunun sonucu olarak da UAP (un-united

anconeal process) oluĢur ki; topallığın ve ileride geliĢecek olan osteoartritin ana

nedenidir. Fakat 6 aydan yaĢlı olan olgun köpeklerde processus anconeus ulna ile

kaynaĢtığı için yerinden ayrılmaz, fakat humerus‟un processus anconeus‟a yapmıĢ

olduğu basınç çok Ģiddetli ağrıya neden olur. Buna “distractio cubiti” yani “dirsek

distraksiyonu” denir ki; köpeklerde en Ģiddetli ağrı ve topallık 6 ay ile 1 yaĢ

arasındaki dönemde gözlenir (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).

ġekil 1.23. Kondrodistrofik ırk köpeğe ait radius-ulna radyografisi (Hazewinkel ve

ark., 1998)

Köpeklerin uzun kemiklerinde bir primer ossifikasyon merkeziyle bir veya birçok

sekonder ossifikasyon merkezleri meydana gelir. Kıkırdak tabaka, sekonder

41

ossifikasyon merkezlerini primer ossifikasyon merkezlerinden uzamaya olanak

sağlamak için ayırır. Ayrıca geliĢen kıkırdak tabaka, epifizi örterek kemik sonlarının

orantılı olarak geliĢimini sağlar (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).

Antebrachiumu oluĢturan radius ve ulnanın geliĢme hızında dikkate değer farklılıklar

görülmüĢtür. Radiusun distal büyüme plağında %60-75 oranında, proksimal büyüme

plağında ise %25-40 oranında kemik geliĢimi meydana gelir, halbuki ulnanın distal

büyüme plağında bu oran %80-90 civarındadır. GeliĢme periyodu sırasında radiusla

ulnanın birbirleriyle olan durumları değiĢsede eklem sabit kalır. Asenkronize radius

ulna geliĢimi Basset Hounds, Sky Terriers, Dachshunds gibi kondrodistofik ırklarda

kalıtsaldır (ġekil 1.24) (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).

Kondrodistrofik ırkların mediolateral radyografisindeki Ģekli oblik, diğer

köpeklerdeki tipik Ģekli „V‟ olan ulnanın distal büyüme plağında, çok aktif kıkırdak

ġekil 1.24. Radius-ulna distal epifiz hattı erken kapanması

Koyu ok kapanmıĢ distal ulnar epifiz hattı

42

hücre mitozu hipertrofisi oluĢtuğu görülmüĢtür. Bütün uzun kemiklere bakıldığında

daha çok ulnanın uzamasındaki azalma dikkat çekmiĢtir (ġekil 1.25) (Hazewinkel,

1998)

ġekil 1.25. Ulnar epifiz hattı kapanan köpekte uygulanan sağaltım sonrası (Hazewinkel,

1998)

43

ÇalıĢmanın amacı; köpeklerde önemli bir rahatsızlık olan ve günümüzde yeterince

tanınmayan dirsek displazisinin klinik ve radyografik bulgularının değelendirilerek

skorlanması ve bu skorlamada uluslar arası geçerliliği olan bir skorlama sisteminin

(IEWG) kullanılmasıyla hastalığın tanınması ve benzer çalıĢmalar için katkı

sağlamaktır.

44

2. GEREÇ VE YÖNTEM

ÇalıĢma materyalini, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı

Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği'ne ön ekstremite topallığı Ģikayeti ile getirilen

değiĢik yaĢ, ırk ve cinsiyetteki 20 köpek oluĢturdu. Kliniğe getirilen köpeklerin

klinik ve radyolojik muayeneleri yapıldı. Bu değerlendirme sonrasında dirsek

ekleminden kaynaklanan rahatsızlığı olan köpekler çalıĢmaya dahil edildi.

Olguların topallık değerlendirmeleri Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme

Skalası‟na göre yapıldı (Çizelge 2.1). Bu skalaya göre 0 derece; duruĢu ve yürüyüĢü

normal olan hayvanları, 1. derece; duruĢu ve yürüyüĢü normal, adım atarken hafif

topallık gösteren hayvanları, 2. derece; duruĢu normal, yürüyüĢte hafif topallık

gösteren hayvanları, 3. derece; duruĢu hafif bozuk, yürüyüĢte hafif-orta derecede

topallık gösteren hayvanları, 4. derece; duruĢu normal, yürürken Ģiddetli topallık

gösteren olguları, 5. derece; duruĢu bozuk, yürürken orta derecede topallık gösteren

hayvanları ve 6. derece ise; duruĢu bozuk, yürürken Ģiddetli topallık gösteren

hayvanları temsil etti.

Olguların radyografileri 4 ayrı pozisyonda çekildi. Bu pozisyonlar Medio-Lateral

(M/L) 45 derece fleksiyonda ve M/L 120 derece fleksiyonda, Anterio-Posterior (A/P)

ve Anterio-Posterior Medial-Oblik (A/P-M/O) Ģeklinde oldu. Radyografilerin

alınması esnasında hayvanlara genel anestezi uygulandı. Anestezileri xylazine

hidrochloride‟in 0.1 ml/kg (XylazinBio %2, 23.32 mg/ml, Bioveta, Çek

Cumhuriyeti) dozunda intramüsküler enjeksiyonu ile sağlanan premedikasyonu

takiben ketamine hidrochlorure‟ ün 10 mg/ml (Ketasol, 100 mg/ml, Richter Pharma,

Çek Cumhuriyeti) intramüsküler enjeksiyonu ile sağlandı. Olguların radyografik

görüntülemeleri INNOMED marka radyografi cihazı ile KODAK marka filmlere

yapıldı. Alınan tüm radyografiler, International Elbow Working Group (IEWG)

Dirsek Displazisi Değerlendirme Skalası kullanılarak değerlendirildi.

45

Çizelge 2.1. Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası

Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası

2.1. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi

IEWG 1989‟da çeĢitli ülkelerden bilim adamları önderliğinde kurulmuĢ bir gruptur

ve düzenli olarak toplanıp güncel çalıĢmalarını sunmaktadırlar. IEWG tarafından

dirsek displazisinde, dirsek eklemi artrozisi 4 derecede sınıflandırılmaktadır. IEWG

Dirsek Displazisi Skorlama Sistemine göre dirsek ekleminde sklerozis ve osteofiter

hiçbir üreme yok ise bu 0 derece yani normal dirsek eklemidir. Dirsek ekleminde

ulnar trochlear çukurlukta sklerozis ve eklemde veya çevresinde 2 mm‟den küçük

osteofiter üremeler var ise bu hafif artrozisli 1. derece displazik bir dirsektir. Dirsek

ekleminde ve çevresinde 2-5 mm arasında osteofiter üremeler var ise bu orta

artrozisli 2. derece displazik bir dirsek eklemidir. Dirsek eklemi ve çevresinde 5 mm

ve daha büyük osteofiter üremeler var ise bu dirsek eklemi ileri artrozisli 3. derece

displazik bir dirsek eklemidir (Çizelge 2.2). Dirsek eklemi radyografileri her iki

dirseği de içermelidir ve radyografiler medio-lateral (M/L) 45 derece ve M/L 120

Topallık

Derecesi

Değerlendirme

0 DuruĢ ve yürüyüĢ normal.

1 DuruĢ ve yürüyüĢ normal, adım atarken hafif topallık.

2 DuruĢ normal, yürüyüĢte hafif topallık.

3 DuruĢ hafif bozuk, yürüyüĢte hafif-orta derecede topallık.

4 DuruĢ normal, yürürken Ģiddetli topallık.

5 DuruĢ bozuk, yürürken orta derecede topallık.

6 DuruĢ bozuk, yürürken Ģiddetli topallık.

46

derece fleksiyonda, anterio-posterior (A/P) ve anterio-posterior medal-oblik (A/P-

M/O) grafileri alındı. Bu alınan grafiler üzerinde aĢağıda belirtilen kriterlere göre iki

ayrı veteriner hekim tarafından değerlendirilip, tüm grafiler skorlandı.

Çizelge 2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme Skalası

IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme Skalası

Normal Artrozis (Derece 0) Dirsek ekleminde sklerozis ve osteofiter hiçbir

üreme yok.

Hafif Artrozis (Derece 1) Dirsek ekleminde ulnar trochlear çukurlukta

sklerozis ve eklemde veya çevresinde 2 mm‟den

küçük osteofiter üremeler var.

Orta Artrozis (Derece 2) Dirsek ekleminde ve çevresinde 2–5 mm arasında

osteofiter üremeler var.

Ġleri Artrozis (Derece 3) Dirsek ekleminde ve çevresinde 5 mm‟den büyük

osteofiter üremeler var, Ģeklindedir.

47

2.2 IEWG dirsek displazisi skorlamasında kullanılan standart radyografi

pozisyonları

ġekil 2.1. Köpeklerde dirsek ekleminin M/L 45 derece fleksiyon pozisyonda

radyografik görüntüsü (Hazewinkel, 1998)

48

ġekil 2.2. Köpeklerde dirsek ekleminin M/L 120 derece fleksiyon pozisyonda

radyografik görüntüsü (Hazewinkel, 1998)

49

ġekil 2.3. Köpeklerde dirsek ekleminin A/P pozisyonda radyografik görüntüsü

(Hazewinkel, 1998)

50

ġekil 2.4. Köpeklerde dirsek ekleminin A/P-M/O pozisyonda radyografik görüntüsü

(Hazewinkel, 1998)

51

2.3. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi skorlama noktaları

Yukarıda anlatılan IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi için gereken

radyografiler alındıktan sonra, radyografiler üzerinde aĢağıda gösterilen IEWG

Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama Noktaları (Çizelge 3) değerlendirilerdi

ve IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosuna (Çizelge 4) not edildi.

Çizelge 2.3. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi skorlama noktaları

IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama

52

a Procesus Anconeus proximalis

b Caput Radii cranial kenarı

c Processus Coronoideus Medialisin craniyal ucu

d Lateral condülün caudal yüz açısı

e Koronoid tabanına komĢu ulnar çukurlukta sklerosis

f Medial epikondülün medial yüzü

g Medail koronoid prosesin mediyal yüzü

h Subkondral dokuda OCD lezyonları

i Lateral humeral kondilde kemik üremesi

53

Çizelge 2.4. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi tablosu

IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosu

OA 0 1 2 3

Lokalizasyon 0 <2 mm 2-5 mm >5 mm

a

b

d

f

g

c

e

OA Skor

54

3. BULGULAR

Bu çalıĢmadaki 20 köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini

Türk Çoban, %10‟ unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu (Çizelge 3.1).

ÇalıĢmaya alınan köpeklerin %15‟i diĢi, %85‟i erkektir (Çizelge 3.2). Alman Çoban

Köpeklerinin %75‟i erkek, %25‟i diĢi; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı erkek;

Türk Çoban Köpeklerinin tamamı erkek ve Golden Retiriever ırkı köpeklerin ise

tamamı erkekti (Çizelge 3.2). ÇalıĢmaya katılan köpeklerin %15‟ i 5-6 aylık, %20‟si

8-9 aylık , %15‟ i 1yaĢlı, %20‟ si 3 yaĢlı, %15‟ i 4 yaĢlı, %5‟ i 6 yaĢlı ve %10‟ u ise

10 yaĢlı olarak belirlendi (Çizelge 3.3). ÇalıĢmaya katılan Alman Çoban

Köpeklerinin %8,33‟ ü 8-9 aylık, %16,66‟ sı 1 yaĢlı, %33,33‟ ü 3 yaĢlı, %16,66‟ sı 4

yaĢlı, %8,33‟ ü 6 yaĢlı, %16,66‟ sı 10 yaĢlıdır; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı 8-

9 aylık dönemdedir; Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 5-6 aylık, %50‟ si 4

yaĢlıdır; Türk Çoban Köpeklerinin %66,66‟ sı 5-6 aylık, %33,33‟ ü 1 yaĢlıdır

(Çizelge 3.3).

Çizelge 3.1. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklar ve oranları

IRKLAR SAYILARI

Alman Çoban Köpeği %60 (12)

Rottweiller %15 (3)

Türk Çoban Köpeği %15 (3)

Golden Retriever %10 (2)

55

Çizelge 3.2. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklara ait cinsiyet dağılımları

IRKLAR DĠġĠ ERKEK

Alman Çoban Köpeği %25 %75

Rottweiller - %100

Türk Çoban Köpeği - %100

Golden Retriever - %100

Tüm Olgular %15 %85

Çizelge 3.3. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklara ait yaĢ dağılımı oranları

IRKLAR 5-6

Aylık

8-9

AYLIK

1

YAġLI

3

YAġLI

4

YAġLI

6

YAġLI

10

YAġLI

Alman

Çoban

Köpeği

- %

8,33

%

16, 66

%

33,33

%

16,66

%

8,33

%

16,66

Rottweiller - %

100

- - - - -

Golden

Retriever

%

50,00

- - - %

50,00

- -

Türk

Çoban

Köpeği

%

66,66

- %

33,33

- - - -

Tüm

Olgular

%15 %20 %15 %20 %15 %5 %10

56

Çizelge 3.4. ÇalıĢmayı oluĢturan ırkların oranları

ÇalıĢmayı oluĢturan olguların %25‟ i 0 derece sağlıklı dirsek eklemi, %5‟ i 1. derece

dirsek displazili, %5‟ i 2. derece dirsek displazili, geri kalan %65‟ i ise 3. derece

dirsek displazisine sahiptir (Çizelge 3.5). Alman Çoban Köpeklerinin %25‟ i 0

derece sağlıklı dirsek eklemine sahip, % 8.33‟ ü 1. derece displazili dirsek eklemine

ve geri kalan %66.66‟ sı 3. derece displazik dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.6).

Rottweiller ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin %66.66‟ sı sağlıklı 0 derece

displazik, %33.37‟si ise 3. derece displaziktir (Çizelge 3.7). Türk Çoban

Köpeklerinin tamamı 3. derece displazili dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.9).

Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 2. derece displazik, diğer %50‟ si ise 3.

derece displazik dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.8).

Alman

Çoban

Köpeği

60%

Rotweiller

15%

Türk Çoban

Köpeği

15%

Golden

Retriever

10%

IRKLAR

57

Çizelge 3.5. Displazi derecelerinin olgulara göre dağılımı

Çizelge 3.6. Alman çoban köpeklerine ait dirsek eklemlerinin displazi dereceleri

0

25%

1. derece

5%

2. derece

5%

3. derece

65%

Displazi Derecelerinin Genel Dağılımı

Alman Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi

Dereceleri

0

1

2

3

58

Çizelge 3.9. Türk çoban köpeklerine ait dirsek eklemlerinin diplazi dereceleri

Çizelge 3.8. Golden retriever ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin displazi

dereceleri

Türk Çoban Köepklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi

Dereceleri

0

1

2

3

Golden Retriever Irkı Köpeklerin Dirsek Eklemlerine Ait

Displazi Dereceleri

0

1

2

3

59

Çizelge 3.7. Rottweiller ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin displazi dereceleri

ÇalıĢmayı oluĢturan 20 dirsek ekleminin %40‟ ında FCMP, %15‟ inde UAP, %5‟

inde OCD ve %10‟ unda EI belirlendi (Çizelge 3.10).

Alman Çoban Köpeklerinin %33,33‟ ünde FCMP, %8,33‟ ünde UAP, %8,33‟ ünde

OCD, %16,67‟ sinde EI gözlemlendi. Rottweiller ve Golden Retriever ırkı köpeklere

ait dirsek eklemlerinin tamamında FCMP gözlemlendi. Türk Çoban Köpeklerine ait

dirsek eklemlerinde %66‟ sında UAP, %34‟ ünde FCMP görüldü.

Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Sklasına göre çalıĢmayı oluĢturan köpeklerin

%25‟inde 0 derece, %5‟ inde 2. derece, %55‟ inde 3. derece, %5‟inde 5. derece ve

%10‟ unda 6. derece topallık gözlemlendi (Çizelge 3.11).

Rottweiller Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi

Dereceleri

0

1

2

3

60

Çizelge 3.10. ÇalıĢmayı oluĢturan dirsek eklemlerinde görülen patolojilerin yüzdeleri

Çizelge 3.11. Bilgili-Ulusan topallık değerlendirme sklasına göre çalıĢmayı oluĢturan

köpeklerin topallık skorları

0 1 2 3 4 5 6

%25 %0 %5 %55 %0 %5 %10

AĢağıda 5 numaralı olgumuzun radyografilerinde hem Coronoid Çıkıntının Kırığı

(FCMP) hem de buna sebep olan dirsek uyumsuzluğu (EI) radyografide çok net

gözükmektedir (ġekil 3.1.).

FCMP

57% UAP

22%

OCD

7%

EI

14%

Görülen Patolojiler

61

ġekil 3.1. Olgu No. 5 Dirsek uyumsuzluğunun (EI) sebep olduğu processus

coronoideus kırığı (FCMP) Kırmızı oklar kısa kalan caput radii ve kırılan medial

coronoid processi göstermektedir.

62

ġekil 3.2. Olgu No. 9‟ da BirleĢmemiĢ ankoneal çıkıntı (UAP) ve osteofiter üremeler

Kırmızı oklar processus anconeus kırığını

Sarı oklar osteofiter üremeleri iĢaret eder.

63

ġekil 3.3. Olgu No. 11‟ de osteokondrozis (OC) + osteokondrozis dissekans (OCD)

Kırmızı ok OCD, sarı ok OC lezyonunu iĢaret eder.

64

ġekil 3.4. Olgu No. 11‟ de osteofiter üremeler

65

66

4. TARTIġMA

Dirsek displazisi; büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında

görülen ortopedik bir bozukluktur. Esas bulgular ön bacakta görülen progressif

dejeneratif eklem hastalığına bağlı oluĢan topallıktır. (Bilgili ve ark. 2000)

Rottweiler ırkı köpeklerin %46-50‟ sinde, Bernese dağ köpeklerinin %36-70‟ inde,

Labradorların %12-14‟ ünde, Golden Retriever ırkı köpeklerin %20‟ sinde, New

Foundlan ırkı köpeklerin %30‟ unda, Alman Çoban Köpeklerinin %18-21‟ inde ve

ayrıca Great Dane, St. Bernard, Irish Wolfshoud, Great Pyrenees, Bloodhounds,

Boubiers, Chow Chow ve kondro distrofik ırklarda da görülür (Sjöstörm ve ark.,

1995; Swenson ve ark., 1997; Hazewinkel ve ark., 1998). Bu çalıĢmada ise 20

köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini Türk Çoban, %10‟

unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu. Alman Çoban Köpeklerinin %75‟

inde, Rottweiler‟ların %34‟ ünde, Golden ırkı köpeklerin %50‟ sinde, Türk Çoban

Köpeklerinin ise tamamında dirsek displazisi gözlendi. Literatür verilerinin çoğu

semptom göstermeksizin genel ırk kontrolüne göre çalıĢıldığı, bu tezin konusunu ise

ön ekstremite topallığı Ģikayeti ile getirilen değiĢik yaĢ, ırk ve cinsiyetteki 20 köpek

oluĢturduğu için farklı oranlarla karĢılaĢıldı.

Dirsek displazisine ait klinik bulgular, özellikle topallık hasta 4-10 aylık yaĢta iken

baĢlar (Hazewinkel ve ark. 1998). Bu çalıĢmaya konu olan köpeklerin ise %15‟ i 5-

6 aylık, %20‟si 8-9 aylık , %15‟ i 1yaĢlı, %20‟ si 3 yaĢlı, %15‟ i 4 yaĢlı, %5‟ i 6 yaĢlı

ve %10‟ u ise 10 yaĢlı olarak belirlendi. Alman Çoban Köpeklerinin %8,33‟ ü 8-9

aylık, %16,66‟ sı 1 yaĢlı, %33,33‟ ü 3 yaĢlı, %16,66‟ sı 4 yaĢlı, %8,33‟ ü 6 yaĢlı,

%16,66‟ sı 10 yaĢlıdır; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı 8-9 aylık dönemdedir;

67

Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 5-6 aylık, %50‟ si 4 yaĢlıdır; Türk Çoban

Köpeklerinin %66,66‟ sı 5-6 aylık, %33,33‟ ü 1 yaĢlıdır.

Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar

birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid

çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial

kondülünde osteokondritis dissekans (OCD-Osteochondritis Dissecans) ve dirsek

uyumsuzluğu (EI-Elbow Incongurity)‟ dur. Bu patolojileri tespit etmek için ise

IEWG‟ ye göre Golden Standart yani altın standart olarak bilinen 4 özel pozisyonda

radyografi gerekmektedir. Bu radyografiler medio-lateral (M/L) 45 derece ve M/L

120 derece fleksiyonda, anterio-posterior (A/P) ve anterio-posterior medal-oblik

(A/P-M/O) pozisyonda alınması gerektiğini bildirirler (Wind, 1986; Hazewinkel ve

ark., 1998). Bazı araĢtırmacılara göre ise mediolateral, ekstensiyonda ve fleksiyonda

üç radyografi yeterli olmaktadır (Mason ve ark. 2002). Aynı zamanda bu

araĢtırmacılardan bazıları ise radyografinin tek baĢına yeterli olmadığını özellikle

süperpozisyonlardan kaynaklanan teĢhis sıkıntısını vurgulamıĢtır (Murphy, 1998;

Mason ve ark. 2002). Bu çalıĢmada özellikle FCMP‟nin radyografik teĢhisi

konusunda zorluklar yaĢadık. Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans

Görüntüleme tekniklerinin dirsek displazisi teĢhisi açısından radyografilere göre

daha baĢarılı sonuçlar verdiği belirtilmektedir (Reichle ve ark., 2000; Schulz ve ark.,

2000; Gielen ve ark. 2001).

68

5. SONUÇ VE ÖNERĠLER

Bu çalıĢmanın sonucunda görülmüĢtür ki, ön ekstremite topallık Ģikayeti ile kliniğe

getirilen olguların %75‟ inde dirsek displazisi görülmüĢtür. Dirsek displazisinin ve

teĢhisinin önemi açıkça ortadadır. Fakat bu çalıĢmada gördük ki direkt radyografi

dirsek displazisinin özellikle de FCMP olgusunun tanısı açısından bazı zorluklar

içermektedir. Bu yüzden dirsek displazisi tanısı için bir sonraki adım bilgisayarlı

tomografi (CT-BT), artroscopy ve MRI görüntülemedir.

Hastalığın bilinen nedenleri arasında genetik faktörler çok baskındır. Hastalığın

insidensinin azaltılması için çalıĢmalar yapılmalıdır. Hastalığın hem yetiĢtiricilere

hem de meslektaĢlarımıza güncel bilgilerinin aktarılması da önem taĢımaktadır.

Ayrıca bilinçli yetiĢtiricilik de büyük önem taĢımaktadır. Dirsek displazisi

görülebilen ırkların kontrolleri yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

Ayrıca bu çalıĢmanın konusu olan 20 köpek, dirsek displazisi literatürleri incelendiği

zaman sayı olarak çok az kalmaktadır. Bu çalıĢmada ön ekstremite topallığı gösteren

köpekler konu edilmiĢtir. Fakat dirsek displazisi hakkında semptom görülmeksizin

ırklara spesifik kontroller yapılarak kayıt altına alınmalı ve bunlar yayınlanarak

ülkemizde dirsek displazisi görülme oranları ortaya konmalıdır.

69

ÖZET

Köpeklerde Dirsek Displazisinin Uluslar Arası Dirsek ÇalıĢma Grubu (IEWG)

Skorlama Sistemi Ġle Değerlendirilmesi

Bu çalıĢma Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı Ortopedi

ve Travmatoloji Kliniği‟ne ön ekstremite topallık Ģikayeti ile getirilen 20 değiĢik ırk,

yaĢ ve cinsiyetteki köpekler üzerinde yapıldı. Getirilen köpeklerin klinik ve

radyolojik muayeneleri yapıldı. Bu değerlendirme sonrasında dirsek ekleminden

kaynaklanan rahatsızlığı olan köpekler çalıĢmaya dahil edildi. Bu çalıĢmada ki 20

adet köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini Türk Çoban,

%10‟ unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu. Olguların topallık

değerlendirmeleri Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası‟na göre yapıldı.

Olguların radyografileri 4 ayrı pozisyonda çekildi. Bu pozisyonlar Medio-Lateral

(M/L) 45 derece fleksiyonda ve M/L 120 derece fleksiyonda, Anterio-Posterior (A/P)

ve Anterio-Posterior Medial-Oblik (A/P-M/O) Ģeklinde oldu. Alınan tüm

radyografiler, International Elbow Working Group (IEWG) Dirsek Displazisi

Değerlendirme Skalası kullanılarak, iki ayrı veteriner hekim tarafından skorlanarak

değerlendirildi. Sonuç olarak; çalıĢmaya dahil edilen 20 olgunun %75‟ inde Dirsek

Displazisi saptanmıĢtır. IEWG skorlama sistemi kullanılarak yapılan skorlamada %

25‟ i 0 derece sağlıklı dirsek eklemi, %5‟ i 1. derece dirsek displazili, %5‟ i 2. derece

dirsek displazili, geri kalan %65‟ i ise 3. derece dirsek displazisine sahiptir..

ÇalıĢmayı meydana getiren 20 dirsek ekleminin % 40‟ ında FCMP, %15‟ inde UAP,

%5‟ inde OCD ve %10‟ unda EI görüldü.

Anahtar Sözcükler: Dirsek displazisi, dirsek eklemi, IEWG skorlama sistemi,

köpek, ön ekstremite topallığı.

70

SUMMARY

Scoring Canine Elbow Dysplasia By International Elbow Working Group

(IEWG) Scoring System

The aim of this study was to determine the reason ratio of forelimb lameness caused

by Canine Elbow Dysplasia (CED) and to score CED by using International Elbow

Working Group (IEWG) scoring system. This study was carried out on 20 dogs (%60

German Sheperd, %15 Rottweilers, %15 Turkish Sheperds and %10 Golden

Retrievers) with forlimb lameness caused by cubital joint problems. Bilgili – Ulusan

Lameness Evaluation Scale is used to evaluate the lameness. The radiographs of

elbow joints of cases were taken in four special positions which are necessary for

IEWG scoring system. The positions necessary for IEWG scoring system are Medio-

Lateral (M/L) 45 degree in flexion, M/L 120 degree in flexion, Anterio-Posterior

(A/P) and Anterio-Posterior Medial-Oblique (A/P-M/O). All the radiographs were

evaluated by two veterinarians. IEWG scoring system was used to evaluate CED. In

conclusion we determined %75 of all cases reason of lameness is CED. And %25 of

all cases are 0 degree, %5 is 1. degree, % 5 is 2. degree, %65 is 3. degree dysplasic

according to IEWG scoring system. We observed %15 Ununited Anconeal Process

(UAP), %10 Elbow Incoungrity (EI), % 40 Fracture of Medial Coronoid Process

(FCMP) and %5 Osteochondrosis (OC-OCD) of all cases.

Key Words: Canine, elbow dysplasia, elbow joint, forelimb lameness, IEWG

scoring system.

71

KAYNAKLAR

BIENZ HA. (1985). Klinische und Radiologische Untersuchungen uber den

Fragmenterien Processus Coronoideus Medialis im Ellenbagengelenk des

Berner Sennenhundes und der anderen Sennenhunde Rassen. Disertation ,

University of Zurich, Switzerland.

BĠLGĠLĠ, H., KÜRÜM, B., ASLANBEY, D. (2000). Bir köpekte distal epifizer

büyüme plağının erken kapanması olgusu. VII. Ulusal Veteriner Cerrahi

Kongresi, 25-28 Ekim 2000, BURSA, Kongre kitabı 141-142.

BOJRAB, M.J., ELLISON, G.W., SLOCUM, B. (1993). Current Techniques in

Small Animal Surgery, 4. Basım; bölüm 58, s: 1127-1187.

BOJRAB, M.J., ELLISON, G.W., SLOCUM, B. (1993). Current Techniques in

Small Animal Surgery, 4. Basım; bölüm 58, s: 662-682.

BOUDRIEAU R.J. (1983). Osteochondrosis Dissecans of the Elbow in the Dog. J.

Am. Anim. Hosp. Assoc. 19:627.

BREUR, G.J. (1989). Clinical, Radiographic, Pathologic and Genetic Features of

Osteochondrodysplasia in Scottish Deerhounds. J. Am. Vet. Med. Assoc.

195:606 .

CARLSON, W.D., SEVERIN, G.A. (1961). Elbow Dysplasia in the Dog. A

Preliminary Report. J. Am. Vet. Med. Assoc. 138:295.

CARRING, C.B., MORGEN JP, POOL RR. (1975). Effects of Asynchronous

Growth of the Radius and Ulna of the Canine Elbow Joint Following

Experimental Retardation of Longitidunal Growth of the Ulna. J. Am. Anim.

Hosp. Assoc. 9:496-567 .

CAWLEY, A.J., ARCBIBALD, J. (1959). Ununited Anconeal Process of the Dog.

J. Am. Vet. Med. Assoc. 134:454

CHRISTOPHER, T. (1993). Ununited Anconeal Process. Textbook of Small Animal

Surgery, 2nd ed. ,Vol.2. 1977-1981.

CORLEY, E.A. (1966). Elbow Dysplasia in the German Shepherd Dog. Dissertation,

Colorado State Unıversity, Fort Collins, Co.

72

COOK C.R., COOK J.L. (2009): Diagnostic Imaging of Canine Elbow Dysplasia: A

Review. Veterinary Surgery 38:144–153

DENNY, H.R., GIBBS, C. (1980). The Surgical Treatment of Osteochondritis

Dissecans and Ununited Coronoid Process in the Canine Elbow Joint. J. Small.

Anim. Pract. 21:323.

EVANS, H.E., CHRISTIANSEN, G.C. (1979). Miller’s Anatomy of the Dog. 2nd ed.

W.B. Saunders, Philadelphia.

FLAGEL, T., KEHNSCHERPER, G. (1997). Unusual case of a fractured anconeal

process in a boxer. Vet .Comp. Orthop. Traumatol. 10:192-193.

FOSSUM, T. Small Animal Surgery, 942-949.

FOX, S.M., BLOOMBERG, M.S., BRIGHT, R.M. (1983). Developmental

Anomalies of the Canine Elbow. J. Amer. Anim. Hosp. Assoc. 19:605-615.

GHEORGE M., ILEANA A. (2009). A Clinically Oriented Comprehensive Pictorial

Review of Canine Elbow Anatomy. Veterinary Surgery 38:135–143

GIELEN I., (2001). Canine Elbow Ġncongruity Evaluated With Computerised

Tomography (Ct), Radiography And Arthroscopy. Proceedings 8 th annual

EAVDI Conference, Paris, FRANSA, s: 22

GORING, R.L., BLOOMBERG, M.S. (1983). Selected Developmental

Abnormalities of the Canine Elbow. Radiographic Evaluation and Surgical

Management. Comp. Cont. Educ. 5:178-188.

GRONDALEN, J. (1982). Arthrosis in the Elbow Joint of Young Rapidly Growing

Dogs. 7 Occurrence in the Rottweiler breed. Nord. Veterinaer Med. 34:76.

GRONDALEN, J., GRONDALEN, T. (1981). Arthrosis in the Elbow Joint of Young

Rapidly Growing Dogs a Pathoanatomical Ġnvestigations. Nord. Vet. Med.

33:1-16.

GRONDALEN, J., LINGOAS, F. (1988). Arthrosis of the Elbow Joint Among

Rottweiler Dogs. Results Born Ġnvestigations into Hereditary Disposition.

Tydschr Diergeneesk. 113:498.

HANLON, G.F. (1969). Additional Radiographic Observations on Elbow Dysplasia

in the Dog. J. Am. Vet. Med. Assoc. 155:2045.

HAZEWINKEL, H.A.W. (2001). Diagnosis and Treatment of Skeletel Problems in

the Dog. Large Breed Health Core Symposium. Venice, Italy 29-33.

73

HAZEWINKEL H. A. W., (1998). Elbow Dysplasia, 4th Europan FECAVA

SCIVAC Congress, BOLOGNA-ITALY, 203-206

HAZEWINKEL H. A. W., KANTOR A., MEIJ BP., VOORHOUT G., (1998).

Fragmented Coronoid Process and Osteochondritis Dissecans of the Medial

Humeral Condyle, Tijdsch Diergeneeskunde 113: 41-46.

HAZEWINKEL, H.A.W., NAP, R.C. (1999). No Consequences of Restrichted and

High Dietary Protein on Skeletal Development of Great Dones Dog. Comp.

Educ. Proct. Vet. 21:25-31.

HAZEWINKEL, H.A.W., RICHARDSON, D.C., TOLL, P.W., ZENTEG, J.,

XICKER, S.C. (2000). Developmental Orthopedic Disease of Dogs; ed. Hand,

Thatcher, Remillard, Roudebush: Small Animal Clinical Nutrition: 4. Baskı,

17. Bölüm, s. 505.

HAZEWINKEL, H.A.W., MEIJ, B.P., NAP, R.C. (1995). Radiographic Views for

Elbow Dysplasia Screening in Bernese Mountain Dogs. Annual Meeting

International Elbow Working Group, Constance, Germany. 29-32.

HAZEWINKEL, H.A.W., MEIJ, B.P., THEYSE, L.F.H. (1998). Asynchronous

Growth of the Radius and Ulna in the Dog. Presented at The North American

Veterinary Conference Orlando Florida. 5-14.

HEDHAMMER, A., KROOK, L., SCHRYVER, H.F., DE LAHUNTA,

A.,WHALEN, J.P., KALLFELZ, F.A., NUNEZ, E.A., HINTZ, H.F., SHEFFY,

B.E., RYON, G.D. (1974). Over Nutrition and Skeletal Diseases and

Experimental Study in Growing Great Danes Dogs. Cornell Vet. 65:1-160.

HENRY, W.B. (1984). Radiographic Diagnosis and Surgical Management of

Fragmented Coronoid Process in Dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 184:799-805.

HERRON, M.R. (1971). Canine Ununited Anconeal Process. Vet. Clin. North. Am.

1:417.

KARA, E. (2002). Köpeklerde Dirsek Ekleminin GeliĢimsel Bozuklukları. Ankara

Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Semineri.

74

KELLER, G.G., KREEGER, J.M., MANN, F.A., LATTIMER, J.C. (1997).

Correlation of Radiographic, Necropsy and Histologic Findings in 8 Dogs with

Elbow Displasia. Veterinary Radial and Ultrasound. 38(4): 272-276.

LENEHAN, T.M., VAN SICKLE, D.C. (1985). Ununited Anconeal Process. In:

Newton CD, Nunamaker DM (eds). Textbook of Small Anımal Orthopedies

J.B.Lippincott, Philadelphia, 999-1006.

LIPOWITZ, A.J. (1993). Dejenerative Joint Disease. Textbook of Small Animal

Surgery, 2nd edition, 1921-1927.

LJUNGGREN, G., CAWLEY A.J., ARCHIBALD, J. (1966). The Elbow Dysplasia

in the Dog. J. Am. Vet. Med. Assoc. 148: 889-891.

MARTINEZ, S.A. (1997). Congenital Conditions that Lead to Osteoarthritis in the

Dog, Vet. Clin. North Am. 748-752.

MASON DR. SCHULZ KS, SAMII VF, FUJITA Y, HORNOF WJ, HERRGESELL

EJ, LONG CD, MORGAN JP, KASS PH. (2002). Sensitivity Of Radiographic

Evaluation Of Radio-Ulnar Incongruence in the Dog in Vitro. Vet Surg 31:

125-32

MASON, T.A., LAVELLE, R.B., SKIPPER, S.C. (1981). Osteochondrosis of the

Elbow Joint in Young Dogs. J. Small Animal Pract. 21: 641.

MCCARTNEY, W. (1993). Another Manifestation of Ununited Anconeal Process in

German Shepherd Dog. Vet. Comp. Orthop. Traumatol. 6:213-214.

MILTON, J.L. (1983). Osteochondritis Dissecans in the Dog. Vet. Clin. North Am.

13:117.

MITTEN, R.W., HOEFLE, W.D. (1978). Ununited Anconeal Process, Unusual

Presentation in 2 Dogs. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 14:595.

MURPHY ST. LEWIS DD, SHIROMA JT, NEUWIRTH LA, PARKER RB,

KUBILIS PS. (1998). Effect of Radiographic Positioning on Interpretation of

Cubital Joint Congruity in Dogs. Am J Vet Res. 59(11):1351-7.

OLSSON, S.E. (1975). Lameness in the Dog. A Review of Lesions Causing

Osteoarthrosis of the Shoulder, Elbow, Stifle and Hock Joints. Am. Anim.

Hosp. Assoc. Proc. 1:363.

75

OLSSON, S.E. (1977). Osteochondrosis in the Dog. in: Kirk RW. Current Veterinary

Therapy 6. Philadelphia WB Saunders Co, Philadelphia.

OLSSON, S.E. (1983). The Early Diagnosis of Fragmented Coronoid Process and

Osteochondritis Dissecans of the Canine Elbow Joint. J. Am. Anim. Hosp.

Assoc. 19:616-626.

OLSSON, S.E. (1987). General and Aetiologic Factors in Canine Osteochondrosis.

Vet. Quart. 9:268.

ÖZTÜRK A., (1994). Alman Kurt ve Türk Çoban (Kangal) Irkı Köpeklerin Omuz ve

Dirsek Eklemlerinde Osteochondrosis Lezyonlarının Dağılımının Ġncelenmesi.

Yüksek Lisans Tezi

PAATSAMA, S. (1975). Etiological Factors in Osteochondritis Dissecans. Acta.

Orthop. Scand. 46:906.

PRESNELL, R.K. (1998). Surgical Treatment of Fragmented Medial Coronoid

Process. Current Techniques in Small Animal Surgery, 4th ed., 1990-1994.

PRESNELL, R.K. (1998). Surgical Treatment of Ununited Anconeal Process of the

Elbow. Current Techniques in Small Animal Surgery, 4th ed., 1083-1090.

PROBST, C.W. (1988). Fragmented Medial Coronoid Process and Osteochondritis

Dissecans of the Elbow. Comp. Anim. Pract. 2:27.

PROBST, C.W. (1989). A Simple Medial Approach to the Canine Elbow for

Treatment of Fragmented Coronoıd Process and Osteochondritis Dissecans. J.

Am. Anim. Hosp. Assoc. 25:331.

PROBST, C.W., JOHNSTON, S.A. (1993). Osteochondrosis. Textbook of Small

Animal Surgery. 2nd Ed., Vol.2. 1944-1965.

READ, R.A., ARMSTRONG, S.J., O‟KEEFE, J.D., EGGER, C.E. (1990).

Fragmentation of the Medial Coronoid Process of the Ulna in Dogs, a Study of

109 Cases. J. Small Anim. Pract. 31:330-334 .

REICHLE JK., (2000). Analysis of Congruency Using Radiography And CT.

Proceedings, ECVS Congress, s: 12-3

REICHLE JK, PARK RD, BAHR AM., (2000). Computed Tomographic Findings of

Dogs with Cubital Joint Lameness. Vet Radiol Ultrasound. 2000;41(2):125-30.

ROBINS, G. (1994). Manuel of Small Animal Arthrology, 15. Bölüm sayfa 243-267.

76

RYSSEN, V.B., BREE H.V. (1997). Arthroscopic Findings in 100 Dogs with Elbow

Lameness. Veterinary Record. 140(14): 360-362.

SAMOY Y, VAN RYSSEN B, GIELEN I, WALSCHOT N, VAN BREE H. (2006).

Review of the Literature: Elbow Incongruity in the Dog. Vet Comp Orthop

Traumatol. 2006;19(1):1-8.

SCHOENMAKERS, I., HAZEWINKEL, H.A.W., VOORHOUT, G., CARLSON,

C.S., RICHARDSON, D. (2000). Effect of Diets with Different Calcium and

Phosphorus Contents on the Skeletal Development and Blood Chemistry of

Growing Great Danes. Vet. Rec. 147:652-660.

SJOSTROM, L. (1998). Ununited Anconeal Process in the Dog. Vet. Clin. N. Am.

Small Anim. Pract. 28:75-86.

SJÖSTÖRM L., KASSTRÖM H., KALLBERG M., (1995). Ununited Anconeal

Process in the Dog. Pathogenesis and Treatment by Osteotomy of the Ulnas.

Vet. Comp. Orthop. Traumatol. 8:170-176.

SWENSON L., AUDELL L., HEDHAMMAR A., (1997). Prevalance and

Inheritance of, and Selection for Elbow Arthrosis in Bernese Mountain Dogs

and Rottweilers in Sweden and Benefit-Cost Analysis of a Screening and

Control Program. Proceedings International Elbow Working Group,

Birmingham, UK, pp 16-17 ve JAVMA 210, 215-221.

THRUPP, J.P., WONG, W.T., CHARLES, J.A. (2001). Primary Anconeal Fracture

in a Boxer. Australian Veterinary Journal. 79(9):611-612.

VAUGHAN, L.C. (1962). Congenital Detachment of the Processus Anconeus in the

Dog. Vet. Rec. 74:309.

WIND AP., (1986). Elbow Incongruity and Developmental Elbow Diseases in the

Dog., Part 1 J Am Anim. Hosp. Assoc. 22: 712-24

WIND, A.P. (1993). Elbow Dysplasia. Textbook of Small Animal Surgery. 2nd Ed.

Vol. 2. 1966-1976.

WIND, A.P., PACKARD, M.E. (1986). Elbow Incongruity and Developmental

Elbow Disease in the Dog. Part 2. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 22:725-730.

77

ÖZGEÇMĠġ

1. Bireysel Bilgiler

Adı: Sinan

Soyadı: ULUSAN

Doğum Yeri ve Tarihi: SALĠHLĠ, 24.09.1983

Uyruğu: T.C.

Medeni Durum: Bekar

ĠletiĢim Adresi ve Telefonu: Aydınlıkevler Mah. ġehitcemalettin Cad. Ekim

Sok. 3/1 ALTINDAĞ/ ANKARA 0.532.338.08.21

2. Eğitim

2008 - … : Tezli Yüksek Lisans, Ankara Üniversitesi Veteriner F. Cerrahi

ABD.

2002-2007: Lisans, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi

1994-2001: Çanakkale Milli Piyango Anadolu Lisesi

Yabancı Dil: Ġngilizce

3. Mesleki Deneyim

2011-…: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, AraĢtırma Görevlisi

(35.madde)

2010-2011: Balıkesir Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi ABD.,

AraĢtırma Görevlisi

2007-2009: Pet Love Veteriner Kliniği, Ankara Veteriner Hekim

4. Bilimsel Yayınlar

ULUSAN S., ÇAPTUĞ-ÖZDEMĠR O., BĠLGĠLĠ H. Köpeklerde Kinetik

Force Plate Yürüme Analizi, 14-15-16 Ekim 2010 ANKARA, 1. Veteriner

Bilimleri Öğrenci Kongresi (Uluslar arası Katılımlı)

78

ADABAG C., BILGILI H., ADABAG A., CAPTUG-OZDEMĠR O.,

ULUSAN S., MUTLUAY D. Experimental STUDY with the USE of Noltrex

in Osteoarthritis Ġnduced on the Knee of RabbitS. WVOC 2010,

Bologna(Italya), 15-18 Eylül

CAPTUG-OZDEMĠR O., ULUSAN S., MUTLUAY D., BILGILI H.

Treatment of Radius-Ulna Fractures Using by Circular External Skeletal

Fixation System in 9 Cats. WVOC 2010, Bologna(Italya), 15-18 Eylül

ULUSAN S., CAPTUG-OZDEMIR O., GUL-SANCAK I., BILGILI H.

Treatment Techniques of Femoral Quadriceps Muscle Contracture in Ten

Dogs and Two Cats. Kafkas Univ Vet Fak Derg 17 (3): 401-408, 2011

5. Katıldığı Bilimsel Etkinlikler

Veteriner Cerrahi Kongresi Haziran 2008 KUġADASI

ESVOT Congress 8-12 Eylül 2008 MÜNĠH/ALMANYA

WVOC Congress 15-18 Eylül 2010 BOLOGNA/ITALYA

VOTDER 1. Veteriner Ortopedi ve Travmatoloji Kongresi 24-25 Kasım 2011

ANKARA.