komentet e oborreve: ai mund tË martohej me ......terialit, vijon të shkruhet si i tillë nga...

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:8 E diel, 26 shkurt 2012E diel, 26 shkurt 2012E diel, 26 shkurt 2012E diel, 26 shkurt 2012E diel, 26 shkurt 2012

KOMENTET E OBORREVE: "AI MUND TË KOMENTET E OBORREVE: "AI MUND TË KOMENTET E OBORREVE: "AI MUND TË KOMENTET E OBORREVE: "AI MUND TË KOMENTET E OBORREVE: "AI MUND TË MARTOHEJ ME ÇDO PRINCESHË EVROPIANE”MARTOHEJ ME ÇDO PRINCESHË EVROPIANE”MARTOHEJ ME ÇDO PRINCESHË EVROPIANE”MARTOHEJ ME ÇDO PRINCESHË EVROPIANE”MARTOHEJ ME ÇDO PRINCESHË EVROPIANE”

DASMA E MBRETIT LEKASuzana Suzana Suzana Suzana Suzana ishte ishte ishte ishte ishte e divorcuare divorcuare divorcuare divorcuare divorcuar. Oborri: . Oborri: . Oborri: . Oborri: . Oborri: Kjo nuk është pengesëKjo nuk është pengesëKjo nuk është pengesëKjo nuk është pengesëKjo nuk është pengesë

Në ceremoni 1000 të ftuarNë ceremoni 1000 të ftuarNë ceremoni 1000 të ftuarNë ceremoni 1000 të ftuarNë ceremoni 1000 të ftuar, shqiptarët britma gëzimi si në stadium, shqiptarët britma gëzimi si në stadium, shqiptarët britma gëzimi si në stadium, shqiptarët britma gëzimi si në stadium, shqiptarët britma gëzimi si në stadium

Festimet për dasmën eMbretit Leka I të Sh-

qiptarëve dhe nuses së tij aus-traliane, Susan Cullen-Ward,zgjatën tetë orë – përtej tonevetë mbitheksuara politike, tëcilat penguan shumëkënd nga

Shfaqjet e paraShfaqjet e paraShfaqjet e paraShfaqjet e paraShfaqjet e parateatrale në shqip nëteatrale në shqip nëteatrale në shqip nëteatrale në shqip nëteatrale në shqip nëStambollin e 1910-ësStambollin e 1910-ësStambollin e 1910-ësStambollin e 1910-ësStambollin e 1910-ës

Lojtja e kësi çfaqesinash ka qenë një ngaLojtja e kësi çfaqesinash ka qenë një ngaLojtja e kësi çfaqesinash ka qenë një ngaLojtja e kësi çfaqesinash ka qenë një ngaLojtja e kësi çfaqesinash ka qenë një ngamenyrat që përdori djelmuria shqiptaremenyrat që përdori djelmuria shqiptaremenyrat që përdori djelmuria shqiptaremenyrat që përdori djelmuria shqiptaremenyrat që përdori djelmuria shqiptaree Stambollit në vitet e parë pas hyrietite Stambollit në vitet e parë pas hyrietite Stambollit në vitet e parë pas hyrietite Stambollit në vitet e parë pas hyrietite Stambollit në vitet e parë pas hyrietit

për të zgjuar ndjenjën kombëtarepër të zgjuar ndjenjën kombëtarepër të zgjuar ndjenjën kombëtarepër të zgjuar ndjenjën kombëtarepër të zgjuar ndjenjën kombëtare

miqtë e ftuar në ceremoni, dukeshkaktuar edhe ndryshim desti-nacioni në minutat e fundit.Mbreti Leka dhe Suzana, tash-më Mbretëresha Suzanë, u mar-tuan tri ditë para pritjes që do or-ganizohet në Spanjë, në një cere-

Musa RamadaniMusa RamadaniMusa RamadaniMusa RamadaniMusa RamadaniPortreti i avangardistitPortreti i avangardistitPortreti i avangardistitPortreti i avangardistitPortreti i avangardistit

në pleqërinë pleqërinë pleqërinë pleqërinë pleqëriNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime ngaNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime ngaNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime ngaNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime ngaNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime ngapoeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musapoeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musapoeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musapoeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musapoeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa

Ramadani, prezantuar javën e shkuar përmesRamadani, prezantuar javën e shkuar përmesRamadani, prezantuar javën e shkuar përmesRamadani, prezantuar javën e shkuar përmesRamadani, prezantuar javën e shkuar përmesnjë pjese bisede për Kadarenë dhe Pashkunnjë pjese bisede për Kadarenë dhe Pashkunnjë pjese bisede për Kadarenë dhe Pashkunnjë pjese bisede për Kadarenë dhe Pashkunnjë pjese bisede për Kadarenë dhe Pashkun

Me shpalljen e konstitucionit në Turqi më 10

korrik 1908, populli sh-qiptar, më tepër se çdo pop-ull tjetër nga ata që jetoninnën sundimin e imperatorisottomane, e ndjeu më thellëdhuratën e lirisë q’i jepeshme ndryshimin politik nëTurqi, mori frymë lirishtdhe filloi të organizohet e tëçelë klube për të qenë tëbashkuar që të kërkojnë etë sigurojnë të drejta ko-mbësije, gjuhe e shkollashsi ato që kishin dhe kombete tjerë, Grekët, Ermenët eIsraelitët.Por për fat të keq,nuk u optenua ajo që dëshi-rohesh se, Shqiptarve, asikohe, nuk u binte sëpata nënjë vend dhe në klubet etyre hynë persona që, veçemerit, s’kishin asnjë ndjen-je Shqiptari dhe klubet

deshnë t’i përdorin për qel-lime politike të ndryshme tëtyre.Si në gjithe qytetet ash-tu edhe në Stamboll – mer-ret vesh se atje me pare senë kund gjetke – u çel klubidhe për fat të keq as ky nukshpetoi nga influenza e nde-rhyresve dhe, me gjitheluftimin q’u be nga an’ e disame të vertet patrioteve përtë nilezuar ate influenze,klubi nuk mundi të kryejeme sukses të plote gjer nëfund misionin e naltë qëkish në ato vitet e para tëlirisë. Por këtë çështje elemë pa prekur; këtë ia lemeatij që do të merret me his-torinë e veprimeve të per-sonave e instituteve politikeshqiptare. Ne do të merremivetëm me lëvizjen intelektu-ale të djelmurisë shqiptarenë Stamboll në vitet e parapas shpalljes të konstitu-cionit në Turqi...

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: [email protected]

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15

○ ○ ○ ○

faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19 ○ ○ ○ ○

faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16faqe 16

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Anastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERI

Sapo ka dalë nëpër librari “MJEDA-6”, libri i

dytë, Bibliografia e Mjedësi studiuesit Mentor Quku.Libri i ri hapet me par-athënien e Begzad Baliutme titull: Bibliografi e ko-mentuar e studimeve përNdre Mjedën. Libri që sapoka dalë nga shtypi, paraqetnjë histori të detajuar dheinteresante të studimevembi një nga personalitetetmë të spikatura të Rilindjessonë Kombëtare, NdreMjedën. Janë gjithsej 413autorë, kryesisht studiues,shkrimtarë, gazetarë, qëparaqiten me 1175 zërabibliografikë, të cilët japinnjohuri mbi jetën dhe ve-prën e Ndre Mjedës dhendriçojnë plane të ndry-shme të figurës së shquartë këtij rilindësi. Në krye të

Admirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina Peçi

Ndre MjedaNdre MjedaNdre MjedaNdre MjedaNdre Mjedai studiuari studiuari studiuari studiuari studiuar

nga 413 autorënga 413 autorënga 413 autorënga 413 autorënga 413 autorëBotimi përmbledh 1Botimi përmbledh 1Botimi përmbledh 1Botimi përmbledh 1Botimi përmbledh 1175 zëra bibliografikë, të175 zëra bibliografikë, të175 zëra bibliografikë, të175 zëra bibliografikë, të175 zëra bibliografikë, të

cilët japin njohuri mbi jetën dhe veprën e Ndrecilët japin njohuri mbi jetën dhe veprën e Ndrecilët japin njohuri mbi jetën dhe veprën e Ndrecilët japin njohuri mbi jetën dhe veprën e Ndrecilët japin njohuri mbi jetën dhe veprën e NdreMjedës dhe ndriçojnë plane të ndryshme tëMjedës dhe ndriçojnë plane të ndryshme tëMjedës dhe ndriçojnë plane të ndryshme tëMjedës dhe ndriçojnë plane të ndryshme tëMjedës dhe ndriçojnë plane të ndryshme të

figurës së shquar të këtij rilindësi.figurës së shquar të këtij rilindësi.figurës së shquar të këtij rilindësi.figurës së shquar të këtij rilindësi.figurës së shquar të këtij rilindësi.

Në foto:Dymomentengaceremoniae dasmës sëmbretit Lekai I e zhvilluarmes Madriditdhe Toledos

○ ○ ○ ○


moni me përmbajtje plotësishtcivile në Biarritz, Francë (kuMbretëresha e Britanisë, Eliza-beta, u dërgoi atyre një letër tëgjatë plot me dëshira e urime përlumturi). Fillimisht, 1000 të ftu-arit, u orientuan të...

○ ○ ○ ○


toplistës së studiuesve mëtë spikatur të Mjedës,qëndron shkrimtari dhestudiuesi i8 mirënjohur,Mark Gurakuqi (1922-1970), i cili nga viti 1956e deri sa vdiq iu kushtuaplotësisht kërkimeve, stu-dimeve dhe botimeve mbipoetin dhe gjuhëtarin emadh. Jehona e veprim-tarisë shkencore të tij dotë vazhdojë edhe pas vde-kjes, duke iu botuar ve-prat edhe deri në ditët esotme. Plejada prej dhjetëstudiuesve më të përkush-tuar, që kanë punuar mëgjatë dhe që janë më pro-dhimtarë në fushë të stu-dimeve mjedologjike,plotësohet me studiuesdhe shkencëtarë tëshquar, si : Jup Kastrati,Dhimitër Shuteriqi, Rex-hep Qosja, Injac Zampu-ti, Vehbi Bala, ...

Pas një harrese të gjatëdisa dekadëshe dherënies së komunizmit në

Shqipëri, është arritur jo vetëmtë diskutohet gjerësisht, poredhe të sillen plot fakte e dësh-mi të kohës, rreth martesës sëish-Mbretit Zog me Mbre-tëreshën Geraldinë në vitin elargët 1938, çka përbën pady-shim edhe një nga ngjarjet mëtë spikatuara të shekullit të sh-kuar për shqiptarët dhe his-torinë e tyre. Po kështu, ajo nëvetvete nuk ka qenë vetëm njëmaterial i çmuar në duart e his-torianëve, por edhe në ato tëartistëve, shkrimtarëve, stil-istëve e më gjerë. Por ndërsajanë bërë tashmë të diturashumë detaje rreth saj, paksaështë zbuluar e sjellë për sh-qiptarët rreth martesës dhe at-mosferës së dasmës sëtrashëgimtarit të tyre, MbretitLeka, ose Princit Leka I, siç nji-hej ai gjerësisht në më tëshumtën e kohës nga shqiptarëtnë diasporë. Këtë, në mënyrë

shumë të detajuar përpiqen të nae japin disa materiale nga arkivae revistës australiane “The Aus-tralian Women’s Weekly”, në disanumra të vitit 1975, të cilat nadëshmojë, jo vetëm atmosferënpara dhe gjatë dasmës, por nasjellin më pranë se cilat ishindëshirat, rrethanat e njohjesdhe planet për jetën që kishteçifti i ri mbretëror, sjellja dhepërshtatja me realitetin e ri tëMbretëreshës së re të Sh-qiptarëve, përpjekjet për tu sol-idarizuar me kauzën që për-faqësonte e mbronte MbretiLeka, cilat ishin komunitetetshqiptare në diasporë, sa sh-konte numri i tyre dhe ku ishintë shpërndarë, ç mendoninasokohe familjet mbretërorepër Mbretin Leka e PrinceshënSuzanë, duke prekur kësisojmjaft çështje që të përmbledhu-ra, do sillen në materialin e më-poshtëm për herë të parë nëmënyrë ekskluzive për lexuesite RILINDASIT...

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 26 shkurt 2012

2SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom ARKIVA

CCCCCEREMONIAEREMONIAEREMONIAEREMONIAEREMONIA PPPPPRAPRAPRAPRAPRAPASKENAASKENAASKENAASKENAASKENATTTTT

DASMA E MBRETIT LEKASekrete e të pathëna në revistën australianeSekrete e të pathëna në revistën australianeSekrete e të pathëna në revistën australianeSekrete e të pathëna në revistën australianeSekrete e të pathëna në revistën australiane

Jeta e re përMbretëreshën Suzanë

Pas Martesës së Mbretit LekaPas Martesës së Mbretit LekaPas Martesës së Mbretit LekaPas Martesës së Mbretit LekaPas Martesës së Mbretit Lekatë Shqiptarëve dhe vajzës austra-të Shqiptarëve dhe vajzës austra-të Shqiptarëve dhe vajzës austra-të Shqiptarëve dhe vajzës austra-të Shqiptarëve dhe vajzës austra-liane, Susan Cullen-Wliane, Susan Cullen-Wliane, Susan Cullen-Wliane, Susan Cullen-Wliane, Susan Cullen-Ward, mbre-ard, mbre-ard, mbre-ard, mbre-ard, mbre-ti dhe nusja e tij do të zhvillojnëti dhe nusja e tij do të zhvillojnëti dhe nusja e tij do të zhvillojnëti dhe nusja e tij do të zhvillojnëti dhe nusja e tij do të zhvillojnënjë tur nëpër një tur nëpër një tur nëpër një tur nëpër një tur nëpër Australi, për të viz-Australi, për të viz-Australi, për të viz-Australi, për të viz-Australi, për të viz-ituar komunitetet shqiptare nëituar komunitetet shqiptare nëituar komunitetet shqiptare nëituar komunitetet shqiptare nëituar komunitetet shqiptare nëkëtë vendkëtë vendkëtë vendkëtë vendkëtë vend

Nga Nga Nga Nga Nga Anne Matheson, MadridAnne Matheson, MadridAnne Matheson, MadridAnne Matheson, MadridAnne Matheson, MadridMonarkë në ekzil, mbretër të

kurorëzuar dhe mbretëresha nëfron, përfaqësues shtetesh nga tëgjitha anët e botës, do të mirëpres-in celebrimet festive të dasmës sëMbretit Leka I të Shqiptarëve meSusan Cullen-Ward në Francë, nëfund të shtatorit. Gjithashtu, do tëketë më shumë se 1000 vetë që për-faqësojnë 76 komunitetet shqiptaretë diasporës të shpërndarë ngadonë botën e lirë. 34-vjeçarja SueCullen-Ward do të jetë kësisoj dyherë e martuar dhe tri herë ebekuar për shqiptarët, duke i sh-tuar edhe një bekim të katërt qëajo do ta marrë nga pastori iKishës Anglikane. E para nga dyceremonitë e saj të dasmës do tëjetë civile. Tjetra, në përputhsh-mëri me kushtetutën mbretëroreshqiptare, do të bëhet nënprezencën e Avokatit Selim Beu,Kryekancelar mbretëror. Sue do tënjihet nga shqiptarët si Mbretëre-sha Suzani ( shën.: duket qartë seemri Suzani është vetëm percep-tim i gabuar i shqiptimit të emritSuzanë, që ngjan disi i vështirë përanglishtfolësit e që gjatë gjithë ma-terialit, vijon të shkruhet si i tillënga autorja), siç shqiptohet ajo nëshqip.

“Unë nuk vendosa ta ndryshojemrin tim në martesë, siç më sug-jeruan, thotë ajo. Ajo shpreson tëmësojë mjaftueshëm shqip, njëgjuhë që ajo e mendon se është elehtë për tu shkruar, porse e vësh-tirë për tu shqiptuar, në mënyrëqë të jetë e aftë të mirëpresënjerëzit e bashkëshortit të sajgjatë ceremonisë së dasmës zyr-tare, që do të mbahet tri javë pasasaj civile në kështjellën mes-jetare të Markezit të Kalderonit(Marquis de Calderon) në Toledotë Spanjës. Mbreti Leka dhe eshoqja do të bekohen nga mysli-manët (ai është mysliman, pasi 75% e shqiptarëve janë të tillë),Kisha Orthodokse e Shqipërisë,Kisha Katolike dhe ajo Anglikane.Nëna e Mbretit, MbretëreshaGeraldinë, është një nga 10 për-qind e shqiptarëve që mbartin

besimin katolik. Sue do të vijojëtë mbetet një anëtare e KishësAnglikane. Fakti se ajo është edivorcuar (ajo ka qenë martuarpara pesë vjetësh me një anglez,Richard Williams, por ata u divor-cuan katër vjet më parë) nuk për-bën ndonjë pengesë për martesënme një Mbret mysliman.

“Profeti Muhamed u martuame një të krishterë dhe pastaj patinjë divorc”, na thotë një zëdhënësi Mbretit, “kështu që e kemi njëpreçedent”. Sue do të mbajë ve-shur pjesërisht kostumin ko-mbëtar shqiptar përgjatë cere-monisë së dasmës, si dhe simbolete familjes mbretërore e bizhutë edhuruara asaj nga Nëna Mbret-ëreshë, Geraldinë. Fustani idasmës, është i këndshëm dhe el-egant; i zbukuruar me qëndisje nëfije ari, modeluar nga stilistjaaustraliane, Zonja Hughes, që pobëhet gati në Madrid. Ajo nuk dotë mbajë një kurorë mbretërore.Mes të parëve që i dërguan urimetmë të mira për lumturi çiftit kuru shpall fejesa, ishin miqtë më tëafërt të Mbretit. Mbreti Boduindhe Mbretëresha Fabiola e Bel-gjikës. Të tjerë koka nën kurorëqë kanë nisur urimet dhe lajmëru-

an se do jenë në ceremoni, ishinedhe Shahu i Persisë dheMbretëresha Farah Diba, MbretiHussein i Jordanisë dheMbretëresha Alia, si dhe MbretiBhumibol dhe Mbretëresha Sir-ikil e Tailandës.

“Ai mund të martohej me çdoprinceshë europiane”

Gjenerali Franco nuk do tëmundet të jetë prezent, por ai dotë dërgojë atje bashkëshorten evet, Zonjën Franco, dhepasardhësin e tij të shpallur, Prin-cin Juan Carlos dhe të shoqen,

Princeshën Sophia. Mbreti Sime-on i Bullgarëve, i cili gjithashtujeton në ekzil, në Spanjë, dheMbretëresha Margarita, ambasa-dorë nga shumë vende, ambasa-dori Australian në Madrid, dhenjë kushëri i Suzanës, DavidBrown i Sidnejt, i cili ndodhet nëEuropë për një kurs studimor,numërohen ndër të ftuarit e tjerë......Nëna Mbretëreshë privatishtna thotë: “Muamë pëlqeu shumëunaza e martesëssë Suzanës. Dia-manti ka njëngjyrë të bardhënë nuance bojë-qielli, shumë irrallë, punuar nëformë ovale meskaje të theksuar-a i rrethuar ngagjashtë diamantëtë tjerë ….

Mbretit iudeshën gjashtëmuaj për të gje-tur gurët perfek-të që nga mo-menti që unë utakova me të.Përgjatë dy vje-tëve ajo ka jetuar në Spanjë kune na u desh ta njihnim më mirënjëri-tjetrin. Unë mendoj se ajoështë shumë e sinqertë,zemërgjerë dhe simpatizonçështjen tonë. “Ajo është një va-jzë e dashur. Unë nuk u surpri-zova kur Madhëria e tij ra nëdashuri”. Të tjerët në botën esofistikuar të monarkëve nëekzil dhe miqtë e tyre aris-tokratë ishin, gjithsesi, të sur-prizuar e disa madje të shokuare të zhgënjyer. “Ai mund të mar-tohej me çdo princeshë europi-ane”, na thotë gruaja e një dip-

lomati . “Ne e konsiderojmëMadhërinë e t i j njërin ngadhëndurët më të lakuar të Eu-ropës”, na thotë kyreredaktori injë reviste. “Askush nga ne nukkishte dëgjuar për Susan Cullen-Ward më parë”, thotë ajo me njëvështrim nga lista e gjatë plotemra aristokratësh e trash-ëgimtarësh mbretërorë, me tëcilët emri i saj është mpleksur

tashmë, dukezënë vend nëkolonën e ru-brikës “gos-sip”.

Leka I ështënjë djalë 36-vjeçar, pak mëi gjatë se 2 me-tra, një djaloshsharmant e qëmbart një ka-rakter heroik.Ai nuk ështëvetëm një gox-ha trup, pormban me veteedhe dy armë:është një usht-arak i stërvi-tur në

Sandhurst, një pilot avioni, eksperti infiltrimeve dhe mjeshtër i tak-tikave të luftës guerrile. Meskëshilltarëve të tij bëjnë pjesë edheata të cilët u përpoqën të rregullo-nin një martesë mes mbretit të tyredhe njërës nga priceshat gjermaneqë ka një pasuri të madhe dhe gjith-ashtu edhe një kështjellë për të kr-ijuar një aleancë. Baroni vonBlomberg, biznesi i të cilit konsis-ton në ndërmjetësimin e martesavembretërore dhe në këshillimin efamiljeve monarkike, thuajse ish-te bërë gati të deklaronte këtëfejesë mes tyre. Ai na tha se ai kish-

UnazaNëna Mbretëreshëprivatisht na thotë: “Muamë pëlqeu shumë unazae martesës së Suzanës.Diamanti ka një ngjyrë tëbardhë në nuancebojëqielli, shumë i rrallë,punuar në formë ovaleme skaje të theksuara irrethuar nga gjashtëdiamantë të tjerë ….Mbretit iu deshën gjashtëmuaj për të gjetur gurëtperfektë.

Në foto: Suzana dhe Leka gjatë ceremonisë së martesës

Në foto: Mbreti Leka i Parë dhe Suzana

vijon nga faqja 13

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 3www.shqiptarja.comE diel, 26 shkurt 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI PERBALLJE

Komentet e oborreve: “Ai mund të martohej me çdo princeshë evropiane”Komentet e oborreve: “Ai mund të martohej me çdo princeshë evropiane”Komentet e oborreve: “Ai mund të martohej me çdo princeshë evropiane”Komentet e oborreve: “Ai mund të martohej me çdo princeshë evropiane”Komentet e oborreve: “Ai mund të martohej me çdo princeshë evropiane”

te qenë gjithmonë në prapaskenë,duke lëvizur në këtë drejtim. “Porunë kuptova - ndërsa përpiqeshatë rregulloja këtë martesë përMbetin Leka - se kjo ishte njëdetyrë tashmë e pashpresë përmua, pasi nëse ai do të martohej,atëherë ai do ta bënte këtë vetëmpër dashurinë dhe për asgjëtjetër”, pohon ai. “Dhe të lë farepak të dyshosh se Mbreti ndodhetsi në qiellin e shtatë në krah tëSue”. Kjo ishte pikërisht ajo që mëdha goditjen e parë. Fytyra eMbretit merr një buzëqeshje të le-htë ndërsa Sue afrohet drejtdhomës për të biseduar me të.

Ndërsa Susan Cullen Ward nëditët e para të trajnimit për të mar-rë rolin e Mbretëreshës ndjek nëmënyrë rigoroze protokollin, duke

iu referuar atij si “Madhëria Juaj”,Mbreti vetë thjesht i drejtohetasaj me fjalën “darling”. Çifti unjoh në Sydney (Australi) gjatë njëparty dhe ata patën rast të tako-heshin sërish shkurtimisht nëLondër. Ajo ishte rrugës për nëSorbonë, në Paris, për të vijuarstudimet e saj të artit. ....”Inter-esi im ndaj kauzës së Madhërisësë tij, sa vjen e shtohet tek mua”,thotë ajo. “Unë e admiroj atë përgjithçka ai ka bërë për t’i mbaj-tur shqiptarët të bashkuar nëekzil, si një popull me zakonet ekulturën e vet, ruajtur ndër bre-za”. Mbreti Leka shpjegon se ainuk është Mbret i Shqipërisë, siçpërshkruhet ndonjëherë gabi-misht. Ai vend i vogël është nënnjë regjim komunist. Ai ështëMbreti i Shqiptarëve. Janë më

shumë se 5 milionë shqiptarë qëjetojnë jashtë vendit, të shpërn-darë në 35 shtete të ndryshme.Janë rreth 80.000 në SHBA dhe16.00 në Australi. “Komunitetet epara që ata do viziojnë janë pikër-isht ato të shqiptarëve të Austral-isë”, thotë ajo. Më të moçmet prejtyre gjenden në Mareeba dhe nëCairns në shtetin e Queensland-it, e më të rinjtë, në Shepparton egjetkë në shtetin e Viktorias”.Mbreti Leka i viziton të paktën njëherë në vit ata. “Ata më ftojnë eunë i kushtoj vëmendjen e respek-tin tim”, shpjegon ai. “Më pas...unë marr prej tyre ose shtrëngimeduarsh, ose puthje, siç është edhezakoni. Përpiqem t´u flas tëgjithëve”.

Mbreti dhe Suzana do të jetojnë

1000 TË FTUARNjë ceremoni e vërtetë mbretëroreNjë ceremoni e vërtetë mbretëroreNjë ceremoni e vërtetë mbretëroreNjë ceremoni e vërtetë mbretëroreNjë ceremoni e vërtetë mbretërore

në Madrid pas martesës“Madhëria e tij është shumë i

dhënë pas arredimit e dizenjimittë ambienteve të brendshme”,thotë Suzana. “Ne do të ndërtojmëdhe dekorojmë sh-tëpinë tonë sëbashku. Nuk do tëjetë një pallat. Pordo të ketë sigur-isht, mjaft hapësirëpër t u argëtuar”.Jeta përMbretëreshën Su-zanë do të jetë mëshumë se formalenë Spanjë, se saçka qenë përMbretëreshën Ger-aldinë në Shqipëri.Monarkët në ekzilvijojnë ta mbajnëakoma fasadën.Dhe po kështuedhe ai spanjoll,megjithëse ata ekanë hedhur paskrahëve monar-kinë e tyre, janë ndër më të apa-sionuarit pas respektimit të pro-tokolleve mbretërore. Ata kanë tëpaktën tri familje mbretërore nëekzil që kanë gjetur strehë nëMadrid. Mbreti Leka është njëbiznesmen, me interesa në indus-trinë e rëndë dhe atë të hekurit.Por ambasadorët në Spanjë shpeshjanë të detyruar ta thërrasin atënë ndihmë, e s’ka rëndësi se sa emadhe është çështja. Ai është njëmbret dhe qeveria spanjolle insis-ton që ai të trajtohet si i tillë, edhepse froni i tij është veçse një sedil-je e rrotullueshme në një zyrë të

Në foto: Suzana (Djathtas) me kostum kombëtar,në shoqërinë e mbretëreshësh Geraldinë

Cilat ishin dëshirat, rrethanat e njohjes dhe planet për jetën që kishte çifti i ri mbretërorCilat ishin dëshirat, rrethanat e njohjes dhe planet për jetën që kishte çifti i ri mbretërorCilat ishin dëshirat, rrethanat e njohjes dhe planet për jetën që kishte çifti i ri mbretërorCilat ishin dëshirat, rrethanat e njohjes dhe planet për jetën që kishte çifti i ri mbretërorCilat ishin dëshirat, rrethanat e njohjes dhe planet për jetën që kishte çifti i ri mbretëror, sjellja dhe përshtatja me realitetin e ri të, sjellja dhe përshtatja me realitetin e ri të, sjellja dhe përshtatja me realitetin e ri të, sjellja dhe përshtatja me realitetin e ri të, sjellja dhe përshtatja me realitetin e ri tëMbretëreshës së re të Shqiptarëve, përpjekjet për tu solidarizuar me kauzën që përfaqësonte e mbronte Mbreti Leka, cilat ishinMbretëreshës së re të Shqiptarëve, përpjekjet për tu solidarizuar me kauzën që përfaqësonte e mbronte Mbreti Leka, cilat ishinMbretëreshës së re të Shqiptarëve, përpjekjet për tu solidarizuar me kauzën që përfaqësonte e mbronte Mbreti Leka, cilat ishinMbretëreshës së re të Shqiptarëve, përpjekjet për tu solidarizuar me kauzën që përfaqësonte e mbronte Mbreti Leka, cilat ishinMbretëreshës së re të Shqiptarëve, përpjekjet për tu solidarizuar me kauzën që përfaqësonte e mbronte Mbreti Leka, cilat ishin

komunitetet shqiptare në diasporë, ç’mendonin asokohe familjet mbretërore për Mbretin Leka e Princeshën Suzanë...komunitetet shqiptare në diasporë, ç’mendonin asokohe familjet mbretërore për Mbretin Leka e Princeshën Suzanë...komunitetet shqiptare në diasporë, ç’mendonin asokohe familjet mbretërore për Mbretin Leka e Princeshën Suzanë...komunitetet shqiptare në diasporë, ç’mendonin asokohe familjet mbretërore për Mbretin Leka e Princeshën Suzanë...komunitetet shqiptare në diasporë, ç’mendonin asokohe familjet mbretërore për Mbretin Leka e Princeshën Suzanë...

Raport nga Raport nga Raport nga Raport nga Raport nga ANNE MAANNE MAANNE MAANNE MAANNE MATHESON, LondërTHESON, LondërTHESON, LondërTHESON, LondërTHESON, Londër

Festimet për dasmën e Mbretit Leka I të Sh-qiptarëve dhe nuses së tij australiane, SusanCullen-Ward, zgjatën tetë orë – përtej toneve tëmbitheksuara politike, të cilat penguanshumëkënd nga miqtë e ftuar në ceremoni, dukeshkaktuar edhe ndryshim destinacioni në minu-tat e fundit. Mbreti Leka dhe Suzana, tashmëMbretëresha Suzanë, u martuan tri ditë parapritjes që do organizohet në Spanjë, në një cer-emoni me përmbajtje plotësisht civile në Biar-ritz, Francë (ku Mbretëresha e Britanisë, Eliz-abeta, u dërgoi atyre një letër të gjatë plot medëshira e urime për lumturi). Fillimisht, 1000të ftuarit, u orientuan të merrnin pjesë nëpritjen e zhvilluar në kështjellën mbresëlënësemesjetare të kushëririt të Mbretit, Markezit tëKalderonit, në Toledo, dhe qyteti ishte bërë gatipër festime me këtë rast. Por situata politikenë Spanjë, e cila kërcënohet nga terroristët dhenga frika e ndonjë bombe, i detyruan organiza-torët të ndryshonin vendin e ceremonisë ngakështjella e Toledos në një vend ndanë rrugësmes Madridit dhe Toledos. Pronari i restoran-tit, Jose Luis Illescas, është i famshëm për ga-timet e tij të shijshme. “Ne jemi shumë të zh-gënjyer që s´po mundemi t´u urojmë e tëmirëpresim organizimin e dasmës së MbretitLeka dhe mbretëreshës së tij”, na thotë Krye-bashkiaku i Toledos, “por me kaq shumë kërcën-ime për dhunë, ne nuk mund të ndërmarrim dotnjë rrezik të tillë”.

Qëndisur në arNusja e veshur bukur duket si një flamurtare

krenare e linjës së parë të mbrojtjes, ndërsa ajorri së bashku me dhëndrin duke shijuar mëngjes-in e dasmës. Ambasadori britanik në Spanjë dër-goi të shoqen, Zonjën Charles Wiggin, Pinci Sim-eon i Bullgarisë dërgoi mbretëreshën e tij tëbukur, Margarita, familja mbretërore tailandezenjë hallë të mbretit dhe Shahu i Iranit, kunatëne tij. Motra e Farah Dibas solli dhurata martesenga Shahu dhe Perandoresha: për mbretëreshënSuzanë – një karficë turkuaz, guri i tyre simbol

kombëtar dhe për Mbretin Leka, një kuticigaresh me përmasa të stërmëdha në ngjyrëargjendi. Mbreti Leka vetë mbante edhe dy pis-toleta, njërën në secilën anë të gjoksit të tij tëgjerë. Ndanë tij Mbretëresha Suzanë, me një trupprej 153cm, mbanet veshur një kostum tradicio-nal shqiptar ceremonial të qendisur në ar që pe-shonte aq shumë saqë nëna Mbretëreshë Geral-dine (e cila vetë mbate veshur një shifon blu),tha: “Unë mendoj se Mbretëresha jonë e re ështëe mrekullueshme për të kaluar mbrëmjen në atorroba. Mua vetë mu duk e vështirë dikur”. Cer-emonia, megjithëse me një pjesëmarrje vip-ash..., ishte qartësisht një natë shqiptarësh, britmate gëzimit dhe ovacionet e të cilëve me zë të lartëishin më të mëdha edhe se sa ato të një turmetifozësh të zjarrtë futbolli. Mbretëresha Suzanëputhte secilin prej tyre, pa i vënë rëndësi faktitnëse ishin miq të ngushtë të familjes apo njerëznë ekzil për ët cilët ajo tashmë është, në krah tëMbretit Leka, një pikë fokale e shpresave të tyrepër rikthim të mundshëm ndonjë ditë në Sh-qipëri.

Pranë lotëveNë kohën kur ajo tashmë po i tejkalonte këto

momente, ishte gati të qante. Kur i fliste sh-qiptarëve , e bënte në gjuhën e tyre. “Ata janëpopulli im”, thoshte Mbretëresha Suzanë. “Sig-urisht se kam mësuar të flas shqip”....zjarri i sh-qiptarëve më pas u ndez kur vajza në kostumekombëtare shqiptare u deshën në shesh e pastyre burrat, me asnjë mendim tjetër veçse kër-cimit së bashku, duke formuar një rreth në njëmënyrë tradicionale, duke vijuar kësisoj deri nëmëngjes. Mbreti Leka dhe mbretëresha Suzanëu nisën për muajin e tyre të mjaltit pasi i nisëndhuratat e dasmës drejt shtëpisë së tyre të re qëpo e dekorojnë së bashku e që ndodhet 17 kmlarg Madridit. Mbretëresha Geraldinë, më vonështroi një drekë party ndanë pishinës dhe nisi titregonte miqve të vet australianë, ambientet eshtëpisë së re.

Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The Australian WAustralian WAustralian WAustralian WAustralian Women’omen’omen’omen’omen’s Ws Ws Ws Ws Weeklyeeklyeeklyeeklyeekly,,,,,5 nëntor 19755 nëntor 19755 nëntor 19755 nëntor 19755 nëntor 1975

dekoruar me pjesë e ornamente ngaekspozita të ndryshme dhe pallatembretërore që i përkasin të sh-kuarës. Selim Beu nuk lodhet kur-rë së mbikqyruri e përmenduri

kushtetutënmbretërores h q i p t a r edhe traditatshqiptare. Sikancelar iMbretit, ainuk ka kur-syer asnjëp ë r p j e k j epër të parë jovetëm qëmartesa tëbëhet sipasrregullavestrikte, nëp ë r p u t h j eme kodincivil, poredhe që jetabrenda kor-nizave të

ligjit, të jetohet sipas disa normavestrikte.

Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The Marrë nga: The AustAustAustAustAustralianralianralianralianralianWWWWWomen’omen’omen’omen’omen’s Ws Ws Ws Ws Weeklyeeklyeeklyeeklyeekly, 1, 1, 1, 1, 11 qershor 19751 qershor 19751 qershor 19751 qershor 19751 qershor 1975


4SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom POEZI

Portreti i avangardistit në pleqëriNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime nga poeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa Ramadani. Prezantuar javënNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime nga poeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa Ramadani. Prezantuar javënNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime nga poeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa Ramadani. Prezantuar javënNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime nga poeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa Ramadani. Prezantuar javënNjë cikël poetik shoqëruar me vizatime nga poeti, shkrimtari, artisti dhe eseisti Musa Ramadani. Prezantuar javëne shkuar përmes një pjese bisede për Kadarenë dhe e shkuar përmes një pjese bisede për Kadarenë dhe e shkuar përmes një pjese bisede për Kadarenë dhe e shkuar përmes një pjese bisede për Kadarenë dhe e shkuar përmes një pjese bisede për Kadarenë dhe Anton Pashkun dhe njAnton Pashkun dhe njAnton Pashkun dhe njAnton Pashkun dhe njAnton Pashkun dhe njëëëëë biografie biografie biografie biografie biografie eeeee bibliografi bibliografi bibliografi bibliografi bibliografieeeee tëtëtëtëtë përmbledhur përmbledhur përmbledhur përmbledhur përmbledhur,,,,,

“Rilindasi” sjell në këtë numër“Rilindasi” sjell në këtë numër“Rilindasi” sjell në këtë numër“Rilindasi” sjell në këtë numër“Rilindasi” sjell në këtë numër, një dimension tjetër të Musa Ramadanit, atë të poezisë..., një dimension tjetër të Musa Ramadanit, atë të poezisë..., një dimension tjetër të Musa Ramadanit, atë të poezisë..., një dimension tjetër të Musa Ramadanit, atë të poezisë..., një dimension tjetër të Musa Ramadanit, atë të poezisë...

MUSA RAMADANI

S’para unë isha veçse një pikëMë pas u mërzita e u bëra presjeAventura filloi brenda gjysmëkrahuKaluan shekuj, era e mileniume, epokaLuftëra, armëpushime, shumë paqe pak liriHarku ecte udhës së rrethit e u mbyllGjysmë shekulli isha një zero e madheNë fillim të këtij mileniumi të tretëDroj në mos kthehem sërish në pikë.

/Më 30.8.1993//Më 30.8.1993//Më 30.8.1993//Më 30.8.1993//Më 30.8.1993/

(Njeri-libër e libër(Njeri-libër e libër(Njeri-libër e libër(Njeri-libër e libër(Njeri-libër e libër-njeri)-njeri)-njeri)-njeri)-njeri)

Libri tha: do të bëhem njeri i gjallëNjeriu tha: libër i vdekur do të bëheshaQë kur e mvesha me shkronja lëkurënHyra dhe mbeta në trupin e njeriutQë kur belbëzova fjalët e para vetëNë faqet e librit peng u çerdhovaPashë rrugës një njeri tek ecte si libërTakova një libër tek bënte rojë si njeriPakësohen njerëzit e shtohen librat plotNë qytet ka njeri-libër e libër-njeri.

/Më 15 tetor 1993//Më 15 tetor 1993//Më 15 tetor 1993//Më 15 tetor 1993//Më 15 tetor 1993/

Historia e pikës simeHistoria e pikës simeHistoria e pikës simeHistoria e pikës simeHistoria e pikës sime

Nirvana Zero HiçNirvana Zero HiçNirvana Zero HiçNirvana Zero HiçNirvana Zero Hiç

Po të ishte gjallë Kafka F. endeDo të bindej që jo sall në PragëPo edhe në Kosovë lindin Jozef K.-të

Shumëzohen për çdo dhjetë vjetNdoshta s’dinë për protagonistinE romanit të Kafkës “Procesi”Po të akuzuar, dënuar, ekzekutuarJanë për vepra që nuk ekzistojnë

Mbase Kafka ka lindur në KosovëE në Pragë ka jetuar gabimishtShqiptarët tash e lexojnë KafkënPasi përjetuan të gjitha proceset

Ata që ende kanë shpëtuar gjallëHebreun Kafka po e bëjnë mikPraga e Prishtina: koincidencë?!?

/20 janar 1993//20 janar 1993//20 janar 1993//20 janar 1993//20 janar 1993/

Krejt ç’them pa zëHije e asaj që ndiejKrejt ç’shkruaj n’vetmiTrajtë e zbehur mendimi

Kur nuk flas – shkruajE kur shkruaj pandalurËshtë e tepërt të llomotis

Fjala më mungoi n’fëmijëriShkrimi paguhet shtrenjtëHeshtjen më falin gratis

M-logun e brendshëm shijovaPara njohjes me letërsinëDhe mësimit të estetikës

Sa i parrezik e vrastarDialogu me veten timeEdhe në këtë kohë-kurvë.

Përsiatje asociative K. + KPërsiatje asociative K. + KPërsiatje asociative K. + KPërsiatje asociative K. + KPërsiatje asociative K. + K

Reflekse intimisteReflekse intimisteReflekse intimisteReflekse intimisteReflekse intimiste

VVVVVeronika kërkon vrapuesen e Prizreniteronika kërkon vrapuesen e Prizreniteronika kërkon vrapuesen e Prizreniteronika kërkon vrapuesen e Prizreniteronika kërkon vrapuesen e PrizrenitPo mbyllet tashmë harku i një viti të madhVeronika veshi pelerinën e mjegullt londinezeMbase shkon e vjen andej nga Muzeu britanikDuke intervistuar Vrapuesen ditë për ditëQë arkeologu Evans diplomat sur koleksionuarNga zgorka e nëntokës së lashtë të PrizrenitE shpuri ngaherë në vitrinat e Muzeut të LondrësSa herë e ngashënjente ajo mjegull blu londinezeVeronika hidhej në qafë të Vrapueses së PrizrenitTashmë përfundimisht do të ketë rënë në dashuriSe kur bien në dashuri femra me tjetër femërNjë Vrapuese Moderne me një Vrapuese An(ti)ke-ikeEdhe poetja e Lezbos- Safo-do t’u kish ziliDashuria mashkullore mbetet platonike-tonikePo mbyllet tashmë harku i një viti të madhRrethi do ta këpusë së shtrënguari krejtVeronika veshi pelerinën blu londineze-ze


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI POEZI

Me poezinë e tij personale e mitike, herë me shenja autobiografike, herë me finesa filozofike, shënjon një hap më tutje drejt një avancimiMe poezinë e tij personale e mitike, herë me shenja autobiografike, herë me finesa filozofike, shënjon një hap më tutje drejt një avancimiMe poezinë e tij personale e mitike, herë me shenja autobiografike, herë me finesa filozofike, shënjon një hap më tutje drejt një avancimiMe poezinë e tij personale e mitike, herë me shenja autobiografike, herë me finesa filozofike, shënjon një hap më tutje drejt një avancimiMe poezinë e tij personale e mitike, herë me shenja autobiografike, herë me finesa filozofike, shënjon një hap më tutje drejt një avancimitë gjuhës poetike. Në mënyrë të veçantë, duhet të theksohet sprova e tij e suksesshme për një poezi sinjalistike, konkrete, intermediale.të gjuhës poetike. Në mënyrë të veçantë, duhet të theksohet sprova e tij e suksesshme për një poezi sinjalistike, konkrete, intermediale.të gjuhës poetike. Në mënyrë të veçantë, duhet të theksohet sprova e tij e suksesshme për një poezi sinjalistike, konkrete, intermediale.të gjuhës poetike. Në mënyrë të veçantë, duhet të theksohet sprova e tij e suksesshme për një poezi sinjalistike, konkrete, intermediale.të gjuhës poetike. Në mënyrë të veçantë, duhet të theksohet sprova e tij e suksesshme për një poezi sinjalistike, konkrete, intermediale.

Kësisoj, Ramadani është nismëtar dhe përfaqësues i poetikes vokovizuale, sinjalistike dhe intermediale në letërsinë shqipe.Kësisoj, Ramadani është nismëtar dhe përfaqësues i poetikes vokovizuale, sinjalistike dhe intermediale në letërsinë shqipe.Kësisoj, Ramadani është nismëtar dhe përfaqësues i poetikes vokovizuale, sinjalistike dhe intermediale në letërsinë shqipe.Kësisoj, Ramadani është nismëtar dhe përfaqësues i poetikes vokovizuale, sinjalistike dhe intermediale në letërsinë shqipe.Kësisoj, Ramadani është nismëtar dhe përfaqësues i poetikes vokovizuale, sinjalistike dhe intermediale në letërsinë shqipe.

Hyri në mjegull e u shndërrua në VrapueseVrapuesja tash shëtit rrugëve të LondrësE Veronika rri në vitrinat e Muzeut britanik.

/Më 29.3.1993//Më 29.3.1993//Më 29.3.1993//Më 29.3.1993//Më 29.3.1993/

Efemerizma VjenezeEfemerizma VjenezeEfemerizma VjenezeEfemerizma VjenezeEfemerizma Vjeneze

Veç në mëngjes, VjenëE di esullisht se sa (e)Paskam jetuar ditën djeE sotmja i ngjason ëndrrësVjenë, mëngjesin që do të vijeVallë, do ta dija se si (e)Paskam shpenzuar ditënDitë-e- Natë, Natë –e – ditëVjenën efemere përjetoj.

//Vjenë, më 4/5 mars 2010////Vjenë, më 4/5 mars 2010////Vjenë, më 4/5 mars 2010////Vjenë, më 4/5 mars 2010////Vjenë, më 4/5 mars 2010//

Ca poetëve dhe atyre që kujtojnë se janëCa poetëve dhe atyre që kujtojnë se janëCa poetëve dhe atyre që kujtojnë se janëCa poetëve dhe atyre që kujtojnë se janëCa poetëve dhe atyre që kujtojnë se janë

Poet do të thotë të jeshNatën zgjuar e ditën fjeturI marrë që shtiret vetëPalaço që qan e qanHamall që s’kërrusetPijanik që nuk dehetAsket që qesh e qeshRregull që shkeletParim që s’përmblidhetDitar që nuk shlyhetLibër që nuk shqyhetBishë që nuk zbutetRrjedhë pa një pendëNatën zgjuar e ditën fjeturKu ta di si ta di kur s’e diSe ç’do të thotë të jesh poetPak nga të gjitha apo e plotaPjesëtuar pjesërisht pjesëtuarShumëzo e mblidh e zbrit endeVetvetja frymon te të tjerët

Grafite este(je)tikeGrafite este(je)tikeGrafite este(je)tikeGrafite este(je)tikeGrafite este(je)tikePa vuajtje të thellë s’ka art!Arti, ndaj dhe letërsia, lind nga dëshpërimi.Punojmë vetëm e vetëm që ta harrojmë vdekjen.Shkalla ose faza e parë e çmendurisë vjen kurnjeriu nuk ka apo nuk di se çfarë të punojë oseme se te merret...Shkrimtarët: nuk mund ta ndryshojnë vetveten epale ta provojnë ta ndryshojnë krejt botën:shkrimtarët.Vetëm vera e zezë zbut shqisat e bardhae rrit tensionin e kuq.I vetmuar di më se miri se ç’do të jeshNdër njerëz ose në mesin e tyre!Vetmia nuk është vetmi po qe se s’e shkaktojnë njerëzit.Sadik Hedajat- ç’ishe ti: fantazmë apo njeri?!Çdo natë duhet të vdesësh për të lindur diçka.Natën, kur njerëzia fle pa brekë apo pa to,UnëKërkoj e madje gjurmoj frymëzimin për veprëntime që po shkruhet ngadalë e vështirë.Çka di nata, nuk di dita, viti as shekulli!Do të vdes një natë të vonëPa dëshmitarDuke pritur absurdinÇdo gjë ka kuptimE krejt bota është e pakuptimtë!

Njeriu e koha shpalojnë misteretMistike mbetet vetëm vdekja mistike

Ç’të bëj me një jetë njëmijë vdekjeS’mund t’ju ngjall nga mjegullaPas katërmijë e pesëqind vjetëshSi Gilgameshi i lashtë e mitikMund të provoj të gjej ndoj barishteKundër pavdekësisë ose amshimitPor droj nëse në udhëkryqet e botësDo të has papritmas ndonjë pasardhëseTë Nimfave sikundër ajo Sabita e urtëQë të vërtetojë kotësinë e gjurmimit

Nuk dua t’i ngjall përsëri nuk duaAs t’i mbys nuk dua dot t’i mbysTë dashurit e botës nga mjegulla

Misteret i shpalojnë njeriu e kohaVetëm vdekja nuk gënjen në botëLigjëron nga përvoja Sadek Hedajati.

/26.9.1979//26.9.1979//26.9.1979//26.9.1979//26.9.1979/

As i mbys të dashurit e mi as i ngjallAs i mbys të dashurit e mi as i ngjallAs i mbys të dashurit e mi as i ngjallAs i mbys të dashurit e mi as i ngjallAs i mbys të dashurit e mi as i ngjall

(Dialog me veten )

Të pimë raki sonte?(Jo, na çartët bukuria)

Të flemë me gra më shpesh?(Do të na thinjen flokët, jo)

Empiria në vargjeEmpiria në vargjeEmpiria në vargjeEmpiria në vargjeEmpiria në vargje

Të marrim narkotik sivjet?(Jo, ashtu mplakemi më shpejt)

/Më 12.4 dhe më 21. 4. 1993/


6SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom STUDIMI

KONTRIBUTIKONTRIBUTIKONTRIBUTIKONTRIBUTIKONTRIBUTI HISTORIAHISTORIAHISTORIAHISTORIAHISTORIA

SHQIPTARO-AMERIKANETCilët janë ata sot dhe cilët do të jenë nesër?Cilët janë ata sot dhe cilët do të jenë nesër?Cilët janë ata sot dhe cilët do të jenë nesër?Cilët janë ata sot dhe cilët do të jenë nesër?Cilët janë ata sot dhe cilët do të jenë nesër?

Uk LushiUk LushiUk LushiUk LushiUk Lushi

Qysh prej kur arritën nëtokën e Amerikës për shumicën e shqiptaro-ameri-

kanëve ndër çështjet kryesore tëpreokupimit të tyre ka qenë shqetë-simi për atdheun origjinal dhe bash-katdhetarët e tyre në tokat sh-qiptare. Është e padiskutueshme qësa i përket influencimit të qeverisëamerikanë të veprojë në interes tëbashkatdhetarëve të tyre në Ball-kan, shqiptarët e Amerikës kanëqenë një ndër grupet etnike më tësuksesshme. Shqiptaro-amerikanëtkanë arritur rezultate të shquara qëprej se ata zgjodhën Amerikën tëjetë vendi i tyre i ri; sidoqoftë, nëaspektet e veprimit si grup i orga-nizuar në segmente të rëndësishmetë jetës institucionale dhe formale,siç janë arsimimi, biznesi, politika,kultura dhe zbavitja, suksesi nukka qenë i madh sa ka mundur tëjetë dhe sa do të duhej të kishteqenë. E vërteta mund të lëndojë, porështë më mirë të thuhet lakuriq. So-ciologët në përgjithësi i klasifikojnëgrupet etnike në dy tipe: tradicio-nale dhe moderne. Një grup etnikkonsiderohet tradicional nëse i jepetprioritet partikularizmit etnik nësferën publike dhe private dhe nëseshërbimet e nevojshme për grupinsigurohen ekskluzivisht nga njerëz-it përbrenda grupit. Një grup etnikkategorizohet të jetë modern nëseai njeh si prioritet universalizminnë sferën publike, partikularizminetnik në sferën private dhe përdorshërbime që vijnë nga grupe diverseetnike dhe nga njerëz jashtë grupitetnik ose mbarë shoqëria. Shqipta-ro-amerikanët nuk janë grup i le-htë për t’u kategorizuar, por pozitae tyre në jetën amerikane lejon tëkonkludohet, që, edhe nëse jo ende,ata janë në rrugë e sipër të hyjnënë radhën e grupeve etnike mod-erne. Çfarë është baza e një konsta-timi të këtillë? Le t’i shtjellojmë ar-gumentet që portretizojnë shqipta-ro-amerikanët si grup etnik tradi-cional dhe si grup etnik modern.

Së pari, shqiptaro-amerikanët esotëm është vështirë të kualifikohensi grup etnik modern sepse etnocen-trizmi përshkon pikëpamjen e tyrepër botën. Shqiptarët e Amerikëspreferojnë të kenë kontakt dhe tëbashkëpunojnë me shqiptarë tjerëmë shumë se sa me anëtarët e gru-peve tjera etnike. Një ndër arsyetpse ndodh kjo është fakti që shumi-ca e tyre operojnë biznese të voglafamiljare në zonat ku koncentrimi ishqiptaro-amerikanëve është imadh.

Së dyti, shqiptaro-amerikanëtende lejojnë etnicitetin dhe traditate tyre etnike të mbushin sferën etyre publike dhe private, ndërkaqqë grupet moderne etnike pranojnënjë sovranitet të limituar të zakon-eve dhe traditave vetëm se në sfer-ën private.

Së treti, edhe pse endogamia nukështë e detyrueshme, shqiptaro-amerikanët ende posedojnë ndjen-ja të fuqishme që do duhej të mar-toheshin brenda për brenda grupitose të shkojnë në vendet shqiptarenë Ballkan për të gjetur nuse apodhëndër. Me fjalë tjera, rekrutimi i

anëtarëve të rinj bëhet kryesishtpërmes lindjes si shqiptar apo sh-qiptaro-amerikan. Por, në anëntjetër, kohëve të fundit ka ndry-shime sepse disa shqiptaro-ameri-kanë kanë filluar të martojnëanëtarë nga grupe tjera etnikeamerikane dhe t’i integrojnë ata oseato në komunitetin shqiptaro-amerikan. Ky integrim dhe rek-rutim për zgjerim janë veçantësi tëgrupeve etnike moderne.

Së katërti, shqiptaro-amerikanëtnuk i japin vlerë të veçantë bazësgjeografike, si një nga tri elementettë cilat përcaktojnë identitetin etnik,për arsye se ata besojnë që dy ele-mentet tjera- origjina e përbashkëtdhe historia kulturore janë të mjaf-tueshme që t’i bëjnë ata të ndihenpjesë e komunitetit, çfarë në tëshumtën e kohës reflektohet përmessocializimit të përditshëm të sh-qiptaro-amerikanëve me shqiptaro-amerikanë.

Argumentet e paraqitura mëlartë dhe përshkrimi i deritanishëmi shqiptaro-amerikanëve mund tëçorientojë drejt të të menduarit seata qenkan grup etnik tipik tradi-cional. Mirëpo, një vlerësim i tillënuk është reflektim i plotë i situatësdhe pozitës së tyre në mozaikun et-nik të Amerikës.

Sipas regjistrimit federal ameri-kan të popullsisë nga viti 2000, nga4,756 imigrantë shqiptarë të pran-uar në SHBA gjatë vitit fiskal 2000,577 punonin si profesionistë nëfusha teknologjike apo specialistike;

74 në pozita ekzekutive, administra-tive dhe menaxheriale; 141 nëshitje; 177 në mbështetje adminis-trative; 169 në prodhimtari precize,zejtari dhe riparime; 66 ishin oper-atorë ose punëtorë të thjeshtë; 135punonin në bujqësi, peshkatari apopylltari; 632 punonin në industrinëe shërbimeve dhe 2,585 nuk kishinprofesion apo nuk kishin raportuarnjë të tillë.

Pra, me 2011, shqiptaro-ameri-kanët e shekullit XXI janë të inte-gruar dhe marrin pjesë në të gjithafushat e jetës amerikane. Shqiptarëtqë jetojnë në Amerikë, ata që janëimigrantë të rinj dhe ata që jetojnënë Amerikë për disa breza, drejtojnëapo menaxhojnë një koleksion tëtërë të kompanive prej sektorit tëndërtimtarisë, tregtisë, patundsh-mërive e deri te sektorët e prodhimitdhe financave. Ama është një para-doks i vërtetë për shembull që një

baba shqiptaro-amerikan dërgonvajzën e tij të marrë diplomë uni-versiteti, por, në të njëjtën kohë, ikufizon asaj lëvizjet jashtë orarit tëshkollës. Apo një rast tjetër, njëbashkëshort shqiptaro-amerikanpret nga e shoqja e tij të luajë roline gruas Madonë duke qëndruar nështëpi për t’u kujdesur për fëmijët,ndërsa ai vetë bën dy punë për tëmbajtur familjen. Sidoqoftë, në tërë-si, kjo gjendje e mjegulluar e qeniesmidis tipit modern dhe tradicionaletnik është duke u venitur. Shqipta-ro-amerikanët kanë parë përfitimete investimit në edukim, sidomos nëdekadën e fundit, dhe shumë prejtyre kanë mbaruar apo vazhdojnëshkollat më prestigjioze në Amerikë.Ata ose ato kanë zënë pozita të res-pektuara me korporatat më të

rëndësishmeamerikane,prej indus-trisë së rek-lamave nëMadison Av-enue e derinë botën e fi-nancave nëWall Street,ndërsa janëduke për-paruar në hi-

erarkinë e karrierave të tyre meshpejtësi.

Një dekadë në shekullin XXI, mëshumë se kurrë deri më tash, ka njërizgjim të fortë të interesit në stu-dimet etnike në Amerikë. Nocionetsi “tenxherja e zierjes etnike” (“themelting pot”), “pluralizmi kultur-or” (“cultural pluralism”), “akulturi-mi” (“acculturation”) dhe “asimilimi”(“assimilation”) janë duke u për-dorur me frekuencë të shpeshtuar.Studimi i grupeve të vogla etnikeamerikane ka filluar të ngrejë kokë.Ç’është e vërteta, asimilimi i priturdhe predikuar nga gjeneratat e vje-tra të sociologëve dhe shkollarëve tëetnicitetit është dëshmuar të ketëqenë parashikim jo i saktë. Fjalavjen, Richard Alba, Herber J. Gansdhe Milton M. Gordon, të gjithëkanë prognozuar fundin e etnicitetitnë asimilim; të tjerë si AlejandroPortes, Min Zhou dhe Ruben G.

Rumbaut kanë tentuar të ndërtojnëteori të reja të asimilimit, dhe disatë tjerë, si William J. Wilson, BartLandry dhe Kathryn M. Neckermankanë ardhur në përfundim se even-tualisht në luftimin e klasës kundërenticitetit, e para do të fitonte. Mirë-po realiteti kryeneç ka treguar diç-ka tjetër përsëri dhe përsëri.

Etniciteti jo vetëm që ka mbi-zotëruar, por ka hedhur filiza dheështë duke mugulluar në vende kupritej më së pakut, njëra ndër to nëmesin e atyre që marrin edukimin elartë më të mirë dhe në brezin e parëtë amerikanëve të rinj. Një rast ilus-trues për rilindjen e etnicitetit nëtokën amerikane janë vetë shqipta-ro-amerikanët. Me 1999, ata u bënëgrupi i parë etnik që në mënyrë tëorganizuar dhe hapur dërguan njëformacion ushtarak (Batalioni “At-lantiku”) nga toka amerikane për tëluftuar për një vend tjetër. Batalioni“Atlantiku” përbëhej nga luftëtarëvullnetarë të cilët u rekrutuan ngakomuniteti shqiptaro-amerikananekënd Amerikës për t’ ju bashkuarUÇK-së gjatë Luftës së Kosovës.Ushtarët e këtij batalioni u regjistru-an dhe luftuan për të ndihmuar për-pjekjen e Amerikës, NATO-s dhebashkëkombësve të tyre për të çliru-ar Kosovën nga zgjedha serbe. Nëmesin e qindra luftëtarëve të Batal-ionit “Atlantiku”, gati një e treta ish-in shqiptaro-amerikanë të brezit tëparë dhe të lindur në SHBA. Kyshembull konkret mbështet fu-qishëm teorinë e pro-etnicitetit.Dërgimi i luftëtarëve të lirisë shqipta-ro-amerikanë për të çliruar tokatstërgjyshore nuk mund të jetë vetëmsimbolizëm etnik.

Shqiptaro-amerikanët janë shem-bulli më shpjegues që entiniciteti nukështë duke vdekur. Përkundrazi, aiështë duke u ringjallur. Pavarësishtkëtij trendi, çfarë nuk është duke uzhvilluar si duhet dhe ende ështëshumë rudimentar lidhur me rastine etnicitetit mes shqiptaro-ameri-kanëve është literatura studimorembi shqiptaro-amerikanët. Burimedhe punimet shkencore dhe studi-more për shqiptaro-amerikanët dhehistorinë e tyre në Amerikë janëshumë të pakta. Ca nga ato që mer-

itojnë të përmenden janë: “The Al-banian Struggle in the Old Worldand the New” përgatitur nga Feder-al Writers Project of the WorksProgress Administration of Massa-chusetts nga viti 1939, “Albanians inAmerica” nga Constantine Demo eshkruar në vitin 1960, “The Alba-nian-American Odyssey- A PilotStudy of the Albanian Communityof Boston, Massachusetts” përpilu-ar nga Dennis L. Nagi në vitin 1989,“Albanians in Michigan” nga autor-ja Frances Trix botuar me 2001, “TheAlbanian-American Community inthe United States: A Diaspora Com-ing to Visibility” nga studiuesetNadege Ragaru dhe Amilda Dymipublikaur me 2004 dhe “AlbanianRefugees Seeking Political Asylumin the United States: Process andProblems” nga profesori Bernd J. Fis-cher botuar me 2005.

Mbase hulumtimet dhe shkrimetetnike dhe sociologjike mbi shqipta-ro-amerikanët është një fushë qëkërkon përqendrimin e vetë studi-uesve shqiptaro-amerikanë, në vendse të pritet që të tjerët të bëjnë këtëpër shqiptaro-amerikanët. Thënëshkurt dhe troç, shqiptaro-ameri-kanët do të duhej të ndjekin shem-bujt e grupeve tjera etnike nëAmerikë, të cilat studiojnë dhe do-kumentojnë praninë, kontributetdhe zhvillimet e tyre si grupe etnikebrenda shoqërisë amerikane.

Deviza e botës moderne është dijateknike dhe teknologjike, e cilakërkon shumë shkëmbime të mar-rje-dhënies dhe më së miri përvetë-sohet duke kryer trajnime specialedhe jo vetëm përmes socializimit tëpërditshëm me njerëz nga grupi injëjtë etnik. Shqiptaro-amerikanët,si grupet tjera etnike në Amerikë, doduhej të krijonin organizata të fortaformale si fjala bie qendra për karri-erë dhe institute edukative për stu-dimin e historisë dhe kulturës sh-qiptaro-amerikane, sepse institucio-net formale janë më adekuate përmenaxhimin e punëve që kërkojnëdije teknike. Kjo nuk do të thotë qëshqiptaro-amerikanët nuk nevojisinedhe organizata informale si përshembull ansamblet folklorike dhefestivalet. Institucionet informale undihmojnë grupeve etnike të mbajnëlidhjet dhe të bashkëveprojnë menjëri-tjetrin në angazhimet inter-nale. Shumë studime kanë treguarqë njerëzit me orientim të fortë ngafamilja dhe komuniteti kanë gjasamë shumë të jenë të suksesshëm pro-fesionalisht. Si të mbahet në balancëkjo ndërvarshmëri? Ka një lidhje re-ciproke midis grupeve etnike dhe or-ganizimit formal përkundër struk-turave të tyre konfliktuale me njëra-tjetrën. Shqiptaro-amerikanët do tëduhej të zgjedhin një sintezë mes for-malizmit dhe informalizmit. Është evërtetë organizatat formale janë mëefiçiente në shumë aspekte, porse, nësituatat kur dija teknike nuk ështëshumë e nevojshme dhe paqartësia

Sot, 135 vite pas arritjes së të paritSot, 135 vite pas arritjes së të paritSot, 135 vite pas arritjes së të paritSot, 135 vite pas arritjes së të paritSot, 135 vite pas arritjes së të paritshqiptar të njohur në tokën ameri-shqiptar të njohur në tokën ameri-shqiptar të njohur në tokën ameri-shqiptar të njohur në tokën ameri-shqiptar të njohur në tokën ameri-kane, shqiptaro-amerikanët duket tëkane, shqiptaro-amerikanët duket tëkane, shqiptaro-amerikanët duket tëkane, shqiptaro-amerikanët duket tëkane, shqiptaro-amerikanët duket tëkenë gjetur shtegun e duhurkenë gjetur shtegun e duhurkenë gjetur shtegun e duhurkenë gjetur shtegun e duhurkenë gjetur shtegun e duhur

Në foto: Joe DioGuardi dhe Shirley Cloyes DioGuardi


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI HISTORIAështë e madhe, organizatat informaledhe strukturat e vjetra të grupeveetnike janë më efektive dhe më tëpërshtatshme.

Pra, në përgjithësi, grupet etnikemoderne karakterizohen me zbatimtë universalizmit në sferën publikedhe partikularizëm etnik në sferënprivate, për dallim prej grupeve et-nike tradicionale, të cilat izolojnëveten në aspektin social dhegjeografik. Zgjidhja më optimale përshqiptaro-amerikanët duket të jetëqë ata të vazhdojnë të punojnëshumë dhe të jenë mendjehapur, ash-tu që të bëhen plotësisht grup etnikmodern. Hebrenjo-amerikanët janënjë model i kësaj qasjeje. Hebrenjtëparaqesin një grup etnik modernngase ata ditën të kthejnë per-sekutimin dhe diferencat kulturorenë fuqi dhe përparësi. Ata e ndanëdhe ndajnë botën private nga ajopublike. Hebrenjtë zbatuan kriterete efiçiencës në sferën publike dhembajtën lidhjet intime sociale bren-da sferës private të grupit të tyre,prandaj dhe janë ndër grupet etnikemë të përparuara të Amerikës.

Sot, 135 vite pas arritjes së të paritshqiptar të njohur në tokën ameri-kane, shqiptaro-amerikanët duket tëkenë gjetur shtegun e duhur ndërsapërpiqen të krijojnë dhe forcojnë or-ganizata të vjetra dhe të reja formaleçdo ditë e më shumë. Gjashtë nga tojanë më të fortat dhe më të dalluar-at. Ato janë: Federata PanshqiptareVATRA, e cila u formua me 12 prill1912; Organizata Kombëtare Sh-qiptaro-Amerikane (A.A.N.O) e ciluau themelua me 1946; Liga QytetareShqiptaro-Amerikane (AACL) e cilau formua nga kongresmeni i parë sh-qiptaro-amerikan me prejardhje ngaDiaspora arbëreshe në Itali- Joe Di-oGuradi; Këshilli Kombëtar Shqipta-ro-Amerikan (NAAC) që u krijua me1996; Organizata e Grave Shqiptaro-Amerikane “Motrat Qiriazi” që filloiaktivitetet e saj me 1998; dhe RrjetiProfesionistëve dhe NdërmarrësveShqiptaro-Amerikanë (APEN) që uformua me 2008. Por, shqiptaro-amerikanët assesi nuk do duhej tëlënë anash mbështetjen për institu-cionet informale. Ata do të duhej tëangazhoheshin njëjtë të forcojnëedhe organizatat formale edhe infor-male. Gjithnjë e më shumë shqipta-ro-amerikanë janë duke përparuar nëedukim, janë duke krijuar lidhje mekomunitete tjera rreth shqiptaro-amerikanëve dhe të gjitha këto ak-tivitete janë evidencë që me arsye tëvihet te përfundimi që shqiptaro-amerikanët shumë shpejt do të jenëgrup etnik modern në tërë plotninë etyre si komunitet etnik në SHBA.

Shqiptaro-amerikanët kanë tëdrejtë të jenë krenarë për historinë,trashëgiminë, identitetin e tyre sidhe atdheun e tyre të ri- Shtetet eBashkuara të Amerikës, i cili kabërë aq shumë për ta dhe për ven-det e tyre origjinale në Ballkan.Rrugëtimi për në modernitet tash-më ka filluar. E ardhmja e shqipta-ro-amerikanëve duket e premtuesedhe e ndritshme. Vazhdimi imbajtjes dhe sjelljes së pishtarit tëpërpjekjeve dhe sukseseve të sh-qiptaro-amerikanëve varet ngavetë shqiptaro-amerikanët dhe sido të sillen ata në botën moderne.

(Pjesa e tretë dhe e fundit. Origjinalii këtij punimi është botuar nëanglisht me titullin “Albanian-Americans Their Genealogy, WhoThey Are And Who Shall They Be”në gazetat Dielli dhe Illyria në NewYork në nëntor 2010. Përktheu ngaanglishtja në shqip- Uk Lushi)

DJELMURIA SHQIPTAREShfaqjet e para teatraleShfaqjet e para teatraleShfaqjet e para teatraleShfaqjet e para teatraleShfaqjet e para teatralenë shqip në Stambollinnë shqip në Stambollinnë shqip në Stambollinnë shqip në Stambollinnë shqip në Stambollin

perandorak 1910perandorak 1910perandorak 1910perandorak 1910perandorak 1910Anastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERIAnastas FRASHERI

Me shpalljen e konstitucionit në Turqi më 10 korrik 1908, populli shqiptar, më tepër se çdo popull tjetër nga ata që jetonin

nën sundimin e imperatoris ottomane, e ndjeu më thellë dhuratëne lirisë q’i jepesh me ndryshimin politik në Turqi, mori frymë lirishtdhe filloi të organizohet e të çelë klube për të qenë të bashkuar që tëkërkojnë e të sigurojnë të drejta kombësije, gjuhe e shkollash si atoqë kishin dhe kombet e tjerë, Grekët, Ermenët e Israelitët.Por përfat të keq, nuk u optenua ajo që dëshirohesh se, Shqiptarve, asikohe, nuk u binte sëpata në një vend dhe në klubet e tyre hynëpersona që, veç emerit, s’kishin asnjë ndjenje Shqiptari dhe klubetdeshnë t’i përdorin për qellime politike të ndryshme të tyre.Si nëgjithe qytetet ashtu edhe në Stamboll – merret vesh se atje me parese në kund gjetke – u çel klubi dhe për fat të keq as ky nuk shpetoinga influenza e nderhyresve dhe, me gjithe luftimin q’u be nga an’ edisa me të vertet patrioteve për të nilezuar ate influenze, klubi nukmundi të kryeje me sukses të plote gjer në fund misionin e naltë qëkish në ato vitet e para të lirisë. Por këtë çështje e lemë pa prekur;këtë ia leme atij që do të merret me historinë e veprimeve të per-sonave e instituteve politike shqiptare. Ne do të merremi vetëm melëvizjen intelektuale të djelmurisë shqiptare në Stamboll në vitet epara pas shpalljes të konstitucionit në Turqi, e konkretisht, me pre-zantimin e disa ç’faqësinave në gjuhën shqip që lanë kujtim, bënëbujë, u përmenden prej gjithë shtypit të qytetit kosmopolit që shtri-het në buzë-detet magjike të Bosforit. Djelmuria shqiptare, si ajo qëvazhdonte ende në bankot e shkollave të ndryshme si dhe ajo qëmerresh me jetën praktike, ndjente një shtytje të madhe për vep-rime që kishin për qëllim ngjalljen e idesë së kombësisë dhe sh-tytjen për të arritur dhe Shqipëtarinë serën e popujve të tjerë në gjithëfushat e manifestimeve shoqnore eintelektuale. Dhe kështu pamë nëvitet e para të formohen shoqëriraprej djelmurisë, një shoqeri intele-ktuale prej studentave të shkollaveturke, tjetër prej atyre të RobertKolezhit, dhe tjetër prej krijonjësvedhe klubit letrar “Diturija” nëBallek Pazar të Stambollit dhe mëvon rreth gazetes “Shqyptari” dheorganit “E Verteta”.

Djelmuria shqiptare e Stambol-lit plot zel, enthuziasmë dhe medeshirin që të futje në zemrat e sh-qiptarëve dashurin për kombësi,për gjuhën e për shkronjat shqip, mori inisjativën e pëlqyer dhevendosi lojtjen e një theatroje me çfaqësinën “Besa” dramën e SamiFrasherit q’e kish përkthyer në gjuhën shqip i ndjeri Abdyl Ypi. Paspregatitjeve të gjata u dha çfaqësina në mbrëmjen e së shtunës me24 nëntor 1908 në një nga theatrot e Bejollës, në “Odeon” dhe patinjë sukses të pashpresuarë. Gjithë plazha dhe lozhat e theatrit qeneplot, të mbushura me një popull, i cili kish vrapuar të shohi të parençfaqesine që jepesh në gjuhën shqip. Qe një pamje e ngashërueshme,tepër mallëngjyese kur u çel perdeja dhe u pa Merushja që po qantenë gjuhën e ëmbël, brengun e dashurisë. E kujt nuk ju levrit zemraatë çast me atë pamje aqë mallëngjyese? Amatorët, për nder të tyret’a themi, ishin pregatitur mjaft mirë dhe e lojtën me gjith shpirtrolin e tyre. Kush e di! Mbase e ndjenin në vetë-vehte atë minutërolin që loznin në zgjuajtjen e ndjenjave të fjetura kombëtare të kaqe kaq spektatorëve! Edhe me të vërtet, ajo godinë e përmbledhur e“Odeon-it” atë mbrëme u bë “pellga e Silloam-it”, se shumë hynëindiferente dhe kundërshtare të idesë kombëtare, por duallë tëngashëryer, duallë të ndryshuar!

Amatorët e q’e lotën këtë drame qenë: Sh.Leskoviku, si Merush-ja, Pandeli Papalilo si Rexhepi, i ndjeri Mustafa Qulli si Zyberi,Skendo Pojani si Selfua, Karaman Frasheri si Rrapua, SulejmanPermeti si Asllani, Fejzi Leskoviku si Fetahu, Sabri Qyteza siDemir beu, Sadedin Ohri si Evrenozi, Sami Berati si Xhakua,Ahmet Korça si Sulçeja, Faik Dishnica si kalores, Myin Vlora siVahideja, Fuat Gjinokastra si Telhaj, Faik Emin Korça si Saidejadhe Haki Vlora si Selmani. E vetemja e metë e kësaj çfaqësine kaqenë një pikë teknike që rolin e vajzave e losnë djem. Po kjo emetë a nuk vazhdon edhe sot pas 29 plot vjet?!

Prapë me 5 tetor të vitit 1909 prej një grupi studentesh e ama-toresh shqiptare u lojt nën patronazhin e Klubit shqiptar të Stam-bollit drama “Mëmëdheu” e shkrimtarit turk Namik Qemal dhe

të cilën e ka përkthyer në shqip Z. Sabri Qyteza. Suksesi ka qenë mjaft ikënaqeshëm e sidomos në inkasime nga të cilat një pjesë ju dërgua Nor-males së Elbasanit dhe gjysma mbeti për dobi të Klubit të Stambollit. Pokjo dramë u lojt edhe më vonë prap në një nga theatrot e Shehzadebashit.Në Stamboll, me 1909 filloi të botohet gazeta “Shqiptari” nën drejtimin etë ndjerit patriot Dervish Hima. Rreth tij qenë mbledhur një grumbull ivogël djelmoshash plot gjallni dhe enthuziazmë dhe që e kishin krijuarçerdhen e tyre në Parmak-kapu të Bejollës. Financat e gazetës nuk vininmirë. Nga mungesa e të hollave gazeta filloi të mos dalë rregullisht. Burr-im tjetër s’kish veç grosharkat e shqiptarëve. Por populli sot dhe në këtëShqipëri të lirë e të përmbledhur nuk mban dot gazetë e jo të mbante nëato kohëra! Gazeta ish në rrezik të mbyllej. Në krye të bashkëpunëtorëvetë “Shqiptarit” qendronte patrioti i palodhur dhe idealisti ndjesë pastëCile Vreto Postenani. Hidhet një mendim i lojtjes së të një çfaqësine përdobi të gazetës. Asi kohe qe mode në Stamboll të jepeshin çfaqësina prejshoqërive mirëbërëse për beneficin e tyre. Fjala u bë punë dhe për organi-zimin u ngarkuan Cile Vretua dhe Lonidha Frashëri. Duhesh një çfaqës-

inë tjetër se të dyja që ishin adoptuar nëshqip qenë lojtur dhe do të hiqnin intere-simin. Por edhe kjo u gjend. Drama“Gollfo” e shkrimtarit grek Peresiadhis.Një idil që mbaron në tragjedi dhe që zh-villohet në bjeshkat e malit Parnas kukanë goditur kasollet e tyre çelnikët. Njëvepër që mban erë stan, shpendër dhetrendelinë! Sikur qe shkruar me porosiqë të bëhet në bjeshkët shqiptare. Asnjëndryshim. Mbi këto dhe adoptimi në gju-hën shqip qe i mbaruar. U ndanë rolet.Provat vazhduan gati gjashtë javë. Mu-ngesa teknike q’u konstatua në dy çfaqë-sinat e para, kësaj here u evitua. Tri va-jza shqiptare, dy bija të një familje ngaFrashëri dhe një prej Stegopuli të Lunx-

heris, ofruan bashkëpunimin e tyre. Biletat që ditet e para u disponuan.Komisjoni i plasarimit të tyre derdhi gjithë aktivitetin e tij. Ditë prezanti-mi u caktua dhe u lajmerua mbrëmja e 20 shkurtit 1910 në theatrin“Variété” të Bejollës. Qysh herët llozhat e plazha qenë mbushur. Lozhatishin mbushur ding prej funksionareve, deputeteve e personalitete të çquarnga elita e Stambollit. Në plazhen e gjere s’keshe ku të hidhej mollën.Gjisheja mbylli që shpejt se nuk kish ku hynin të tjerë. Para se të fillonteçfaqesina, i ndjeri Dervish Hima, mbajti një fjalim shqip e turqisht në tëcilin, mbasi bëri një përshkrim të mundimeve që heqin fletoraret shqiptare,theksoi mirenjohjen e tij si drejtor i gazetës “Shqiptari” për këtë zhestspontant të djelmuris shqiptare që beri për mprojtjen e përkrahjen e sh-typit kombëtar. Ne intervalin e skenes se dyte, Z. Fehim Zavalani, mbajtinjë të thekshem ku tregoi qëllimin e lojtjes dhe citoi virtutet e nalta, fjalimq’e karakterizojnë popullin shqiptar. Çilet perdeja dhe fillon çfaqesina.Një sukses i paharrueshëm. Sukses materjal, por më shumë sukses mor-al. Zemra shqiptare edhe kësaj here levriti nga ngashërimi se pa dhe njëherë çfaqesinë në gjuhën e ëmbël shqip. Amatoret që muare pjesë në këtëçfaqesine ishin: Znj. Katerina K. Noço si Gollfo, Illi Izgari si Tashua, LonidhaFrasheri si Kiçua, Illi Kristoprifti si Xha Thanasi, Thoma Melani si Zisua,Zonjeza Dhespo K. Noço si Sterja, Zonjusha Zoica Stegopulli si Stavrulla,Mihal Qirjazi (adoptuesi në shqip i drames) si Janua, Pandeli Alldupi siDhimoja, Jani Zallari si Xhoxhi, Anastas Frasheri si Lord ingliz shetites,Sotir Kristoprifti si një fshatar, i ndjeri Cile Vreto si shufler dhe VasilPengenika si kujdestar i skenës. Po prej këtij grupi u lojt pas tri jave dhedrama “Trimi i Maleve” adoptuar shqip prej të ndjerit Cile Vreto. Lojtja ekësi çfaqesinash ka qenë një nga menyrat që përdori djelmuria shqiptaree Stambollit në vitet e parë pas hyrietit për të zgjuar ndjenjën kombëtare,dashurin e gjuhes dhe të shkronjave shqip.”

Botuar me rastin festimeve të 25 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, nëBotuar me rastin festimeve të 25 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, nëBotuar me rastin festimeve të 25 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, nëBotuar me rastin festimeve të 25 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, nëBotuar me rastin festimeve të 25 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, në“JA“JA“JA“JA“JAVVVVVA”, 28 nentor 1937, ff. 18-25.A”, 28 nentor 1937, ff. 18-25.A”, 28 nentor 1937, ff. 18-25.A”, 28 nentor 1937, ff. 18-25.A”, 28 nentor 1937, ff. 18-25.

Në foto: Grupi artistik i kryesuar ngaLeonidha Frasheri që luajti dramen “Gollfo”

Në foto: Abdyl bej Ypi, patriot i shquar, perkthyesidhe adaptuesi i drames “Besa” të Sami bej Frasherit


8SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom LIBRI I RI

BBBBBIBLIOGRAFIAIBLIOGRAFIAIBLIOGRAFIAIBLIOGRAFIAIBLIOGRAFIA BBBBBOTIMIOTIMIOTIMIOTIMIOTIMI

NDRE MJEDAI STUDIUAR NGA 413 AUTORËJa kulmet e interesit ndaj tij dhe studiuesit që hodhën baltëJa kulmet e interesit ndaj tij dhe studiuesit që hodhën baltëJa kulmet e interesit ndaj tij dhe studiuesit që hodhën baltëJa kulmet e interesit ndaj tij dhe studiuesit që hodhën baltëJa kulmet e interesit ndaj tij dhe studiuesit që hodhën baltë

Admirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina Peçi

Sapo ka dalë nëpër librari“MJEDA-6”, libri i dytë, Bibliografia e Mjedës i studi-

uesit Mentor Quku. Libri i ri ha-pet me parathënien e Begzad Ba-liut me titull: Bibliografi e komen-tuar e studimeve për NdreMjedën. Libri që sapo ka dalë ngashtypi, paraqet një histori të de-tajuar dhe interesante të studi-meve mbi një nga personalitetetmë të spikatura të Rilindjes sonëKombëtare, Ndre Mjedën. Janëgjithsej 413 autorë, kryesisht stu-diues, shkrimtarë, gazetarë, qëparaqiten me 1175 zëra bib-liografikë, të cilët japin njohurimbi jetën dhe veprën e NdreMjedës dhe ndriçojnë plane tëndryshme të figurës së shquar tëkëtij rilindësi. Në krye të toplistëssë studiuesve më të spikatur tëMjedës, qëndron shkrimtari dhestudiuesi i8 mirënjohur, MarkGurakuqi (1922-1970), i cili ngaviti 1956 e deri sa vdiq iu kush-tua plotësisht kërkimeve, studi-meve dhe botimeve mbi poetindhe gjuhëtarin e madh. Jehona eveprimtarisë shkencore të tij dotë vazhdojë edhe pas vdekjes,duke iu botuar veprat edhe derinë ditët e sotme. Plejada prej dh-jetë studiuesve më të përkushtu-ar, që kanë punuar më gjatë dheqë janë më prodhimtarë në fushëtë studimeve mjedologjike, plotë-sohet me studiues dhe sh-kencëtarë të shquar, si : Jup Kas-trati, Dhimitër Shuteriqi, RexhepQosja, Injac Zamputi, Vehbi Bala,Rinush Idrizi, Tomor Osmani, Mi-lazim Krasniqi, Mark Ndoja dheLlazar Siliqi. Për Mjedën kanë sh-kruar me sukses edhe person-alitete të tjera të shquara, vendasdhe të huaj, si: Jolanda Kodra,Mark Krasniqi, Henrik Lacaj,Dom Nikoll Marreku, Jakov Mile,Rajko Nahtigal, Filip Ndocaj,Holger Pedersen, Arshi Pipa,Fadil Podgorica, Ilo MitkoQafëzezi, Selman Riza, Paul Si-bertz, Engjëll Sedaj, Atë Ale-ksandër Sirdani, Sterjo Spase,Gjush Sheldija, Atë Viktor Vol-aj, Atë Carlo Villavicenzo, DomNdre Zadeja, Atë Gjon Shllaku,Ismail Kadare, Dritëro Agolli,Idriz Ajeti, Ali Aliu, Eqrem Ca-bej, Anton Cetta, Palokë Dakaj,Bedri Dedja, Mahir Domi, Qe-mal Dracini, Skënder Drini, AtëAntonin Fishta, Atë Gjergj Fish-ta, Dom Nikollë Gazulli ,Giusepe Gradilone, PadërDaniel Gjecaj, Enver Gjergjeku,Ndoc Gjetja, Dom Nikoll Gjini,Hamid Gjylbegu, Nexhat Hakiu,Atë Mark Harapi, Gaspër Mërturi

Jakova, Willy Kamsi.Duke parë grafikun e studi-

meve mbi Mjedën, të cilin na epasqyron më së miri bibliografiae sapo botuar, mësojmë shumëgjëra mbi ecurinë e këtyre studi-meve, mbi ndjeshmërinë që kapasur emri dhe vepra e Mjedës nërrethet kulturore, letrare apo atozyrtare të kohës, për vlerësimet,sulmet, gafat, paragjykimet ndajfigurës së tij. Për herë të parëemri i Mjedës gjeti jehonë në sht-yp, sapo u kthye në Shkodër, nëpranverë të vitit 1899, me argu-mentin kryesor, atë të debateve qëpati me anëtarët e shoqërisëBashkimi për problemin e alfa-betit të gjuhës shqipe. Më tej aido jetë prezent në tekstet shkol-lore, në leksionet e letërsisë, nëkronikën e ngjarjeve të ditës,gjithnjë sa më në hije, gjithnjë papretendime, në ndryshim ngashumë bashkëkohës të tij. Mjeda

ndoqi tërë jetën parimin e modes-tisë dhe të përkorjes: “Ma mirë meqenë se me u dukë”. Sa qe gjallëpati vetëm një kulm të shkrimevenë shtyp për Mjedën dhe veprëne tij: atë të viteve 1936-1938, pe-riudhë që përkon me momentin qëshuhet një nga krojet më të pas-tra të poezisë shqipe, Dom NdreMjeda. Kulmi i dytë do të jetë ai iviteve 1942-43, koha kur shpër-thyen debate të zjarrta rreth fig-urës së poetit, lidhur me problem-in e alfabetit të Kongresit të Ma-nastirit, si edhe atë hierarakisënë poezinë shqipe. Me këtë rasthodhën shumë baltë mbi emrin etij, deri sa mohuan që ishte poet.Kjo gjë pati efekt të kundërt: bëritë rritet interesimi për figurën eMjedës, si edhe të rilexohej veprae tij. Nga i gjithë ky debat doliedhe më e ndritur figura e tij eshquar. Pastaj vjen periudha e in-stalimit të diktaturës në Shqipëri,

Me fillimin e shekullit XXI, përnjë dekadë, pati një fluks të duk-shëm të studimeve mbi jetën dheveprën e Mjedës. Kemi një katër-fishim të intensitetit të studimevenë krahasim me mesataren eshekullit që shkoi. Kemi sesionespeciale për Mjedën, botime spe-cial, emisione speciale. Një brez iri studiuesish i dhanë impulse sh-kencës së re Mjedologjisë, ku dal-lohen Milazim Krasniqi, AhmetIsaku, Kolec Cefa, Begzad Baliu,Gazmend Krasniqi, Vjollca Osja,Flamur Maloku, Marjana Ymeri,Adil Olluri, Evalda Manovi, To-nin Cobani, Ismet Durmaku,Mehmet Elezi, Arjeta Ferlush-kaj, Tahir Foniqi, FatbardhaHoxha, me në krye patriarkët eletrave shqipe, Rexhep Qosja,Shaban Sinani, Stefan Çapa-liku, Emin Kabashi, Alfred Ca-paliku, Italo Kostante Fortuno,Tefë Topalli, etj. Në 2009 u zh-villua një sesion shkencor kush-tuar Mjedës në Prishtinë ngaAlb-Shkenca, i cili u botua plotë-sisht, pati edhe një numër spe-cial reviste shkencore kushtuarMjedës “Malësia, nr.3” meritëkryesore e kryeredaktorit të saj,Nikë Gashaj. Një nxitje dha nëkëtë hov, komuniteti shqiptaro-amerikan me organizimet e tij,seminari “Shkodra në Shekuj” idha një shtysë studimeve mbiMjedën, ato u botuan. Në 2007u mbajt në Bibliotekën MarinBarleti një sesion shkencorkushtuar Mjedës, por që nuk ubotua asnjëherë. Shtysa filloi meardhjen e Dom Nikë Ukgjinit nëkrye të famullisë së Kuklit. Uxhirua një film kushtuar Mjedës.Shumë studiues të rinj u an-gazhuan me tema diploma dhemaster, nga vepra e Mjedës.

Vëllimi i ri lexohet si një his-tori intriguese me kohëzgjatjemë shumë se një shekull, meprotagonist kryesor një figurë tëndritur, por edhe me shumë per-sonazhe të tjera e shumë intere-sante të historisë kombëtare,gjatë shekullit që shkoi, por mepritmëri edhe në shekujt që dotë vijnë.

Në foto:Kopertina e

vëllimit tëgjashtë të

Mjedës mebibliografi

që shoqërohet me një heshtje dhemë vonë një pranim me rezervai veprës së dom Ndre Mjedës. Nëvitin 1966, me rastin e jubileut të100-vjetorit të lindjes pati njëbum studimesh, botimesh përMjedën. U duk sikur do të kishtenjë hov në studimet mbi poetin,mirëpo përsëri ra intensiteti i bot-imeve mbi Mjedën, për të pasurnjë farë ringjitje në vitet ’80, përtë rënë në fund fare gjatë vitevetë tranzicionit ’90. Kjo përkon mehumbjen edhe të eshtrave të po-etit që deri atëherë ishin në rua-jtje në zyrën e varrimeve të qy-tetit të Shkodrës. Ishin kohë tran-zicioni dhe eshtrat e tij u varrosënpa kujdes, në Rrmaj, një 20 me-tra në të majtë të Kishës së Vor-reve, mbi të cilin u vendosën disagurë të mëdhenj. Njerëz që punu-an në këto vorre, tregojnë se nd-ofta një dorë e panjohur ndërtoinjë vorr të ri mbi atë të Mjedës.

BotimiBotimiBotimiBotimiBotimipërmbledhpërmbledhpërmbledhpërmbledhpërmbledh11111175175175175175zëra bib-zëra bib-zëra bib-zëra bib-zëra bib-liografikë, tëliografikë, tëliografikë, tëliografikë, tëliografikë, tëcilët japincilët japincilët japincilët japincilët japinnjohuri mbinjohuri mbinjohuri mbinjohuri mbinjohuri mbijetën dhejetën dhejetën dhejetën dhejetën dheveprëveprëveprëveprëveprën en en en en eNdre MjedësNdre MjedësNdre MjedësNdre MjedësNdre Mjedësdhe ndriçojnëdhe ndriçojnëdhe ndriçojnëdhe ndriçojnëdhe ndriçojnëplane tëplane tëplane tëplane tëplane tëndryshme tëndryshme tëndryshme tëndryshme tëndryshme tëfigurës sëfigurës sëfigurës sëfigurës sëfigurës sëshquar tëshquar tëshquar tëshquar tëshquar tëkëtij rilindësi.këtij rilindësi.këtij rilindësi.këtij rilindësi.këtij rilindësi.

komentet e oborreve: ai mund tË martohej me ......terialit, vijon të shkruhet si i tillë nga...

Documents