küçük hayvanlarda laboratuvar testlerinin yorumlanması ve ......bİyokİmya kitabı, kedi ve...

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber

HEMATOLOJİ VE BİYOKİMYA

Ignacio López Villalba Ignacio Mesa Sánchez

Çeviri Editörü:

Prof. Dr. İhsan KELEŞ

Çevirenler:

Prof. Dr. İhsan KELEŞProf. Dr. Mehmet ÇİTİLProf. Dr. Vehbi GÜNEŞ

©2020. VERDA YAYINCILIK®

Küçük Hayvanlarda Labaratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber HEMATOLOJİ ve BİYOKİMYAISBN: 978-605-69659-7-5

Çeviri Editörü: Prof. Dr. İhsan KELEŞ Çevirenler: Prof. Dr. İhsan KELEŞ, Prof. Dr. Mehmet ÇİTİL, Prof. Dr. Vehbi GÜNEŞ Erciyes Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Kayseri.

Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni: Eyyub UĞURER | [email protected] Yayıncı Sertifika No: 42154Türkçe 1.Basım Tarihi: Kasım 2020

Baskı ve Cilt: Göktuğ Ofset | Altındağ-Ankara | www.goktugofset.comMatbaa Sertifika No: 47538

Kitabın Orijinalinin Bilgileri:Practical Guide to Laboratory Test Interpretation and Differential Diagnosis in Small Animals HAEMATOLOGY AND BIOCHEMISTRYIgnacio López Villalba, Ignacio Mesa Sánchez. ISBN: 978-84-17640-47-7Copyright ©2019, Grupo Asis Biomedia, S.L. (Servet is publishing house of Grupo Asis)

®

VERDA YAYINCILIK ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİSahabiye Mh. Otak Sk. Kaynak İş Merkezi, No:42/438015, Kocasinan- Kayseri / Türkiyee-posta: [email protected] & WhatsApp: 0535 333 00 00 Online alışveriş: www.verda.com.tr

This edition of PRACTICAL GUIDE TO LABORATORY TEST INTERPRETATION AND DIFFERENTIAL DIAGNOSIS IN SMALL ANIMALS - HAEMATOLOGY AND BIOCHEM-ISTRY is published by arrangement with GRUPO ASIS BIOMEDIA S.L.

Bu kitap, Grupo Asís Biomedia S.L. ile Verda Yayıncılık ve Danışmanlık Hizmetleri arasında yapılan 06.11.2019 tarihli telif hakları anlaşması gereğince Türkçe olarak yayınlanmıştır ve Türkçe yayın hakları Verda Yayıncılık ve Danışmanlık Hizmetleri’ne aittir.

Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasaları gereği kitabın herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yayıncılarının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopi alınamaz ve kopya anlamı taşıyabilecek elektronik ve mekanik hiçbir işlem yapılamaz.

Uyarı:

Veteriner bilimi, farmakoloji ve diğer bilimler gibi sürekli gelişmektedir. Kaçınılmaz olarak, bu ne-denle hekimin mesleki tecrübesine dayanarak her bir hastaya verilen tedavilerde dozajı, uygu-lama yöntemini, tedavi süresini ve olası kontrendikasyonları belirlemek ve doğrulamak Veteriner Hekimin sorumluluğu altındadır. Yayıncılar, Editörler, Yazarlar, Çeviri Editörü ve Çevirmenler, bu kitapta yer alan bilgilerin doğru veya yanlış uygulanmasından kaynaklanan insanlara, hayvanlara veya mülklere verilen hasar veya zararlardan sorumlu tutulamaz.

.

Bu kitap, günlük sevgisi ve koşulsuz desteği için aileme, José ve Encarni ve erkek kardeşim Daniel'e adanmıştır.

IgnacIo Mesa sánchez

Bu kitap Paula'ya, aileme, Ignacio ve Benilde'ye ve köpek aileme (Tina ve Kenny) adanmıştır.

IgnacIo López VILLaLba

TeşekkürYazarlar, Córdoba Üniversitesi ve Barselona Özerk Üniversitesi veteriner eğitim hastanelerindeki meslektaşlarımızın her birine, birlikte paylaştı-ğımız her gün için öğrenme ve eğlenme fırsatı bulduğumuzdan dolayı teşekkür ederler.

Ayrıca ailelerimize, partnerlerimize ve arkadaşlarımıza, kişisel sorumlu-luklarla zaman zaman uyum sağlamak zor olabilecek profesyonel kari-yerimize desteklerinden dolayı teşekkür ederiz. Bunların hiçbiri onların sabrı ve anlayışı olmadan mümkün olamazdı.

Son olarak, Servet'teki tüm editör ekibine, bize bu kitabı yazma fırsatı sağladığı ve bu projeyi hayata geçirme konusundaki mükemmel çalış-maları için teşekkürler.

IV

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı İçin Pratik Rehber

Yazarlar

Ignacio López Villalba

2002 yılında İspanya'nın Córdoba Üniversitesi'nden Veteriner Fakültesinde Dok-

tora yaptı. Córdoba Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları ve Propaedeutik

alanında Profesör oldu. Yazar, 2003'ten beri ve halen Küçük Hayvan İç Hastalıkları

Servisi'nin başkanlığını yürütmekte olduğu Córdoba Üniversitesi Veteriner Eğitim Has-

tanesinde klinik uygulamada çalışmaktadır.

Córdoba Üniversitesi PAIDI CTS-179 Veteriner İç Hastalıkları Araştırma Grubu ve

Córdoba Maimónides Biyomedikal Araştırma Enstitüsü Kalsiyum Metabolizması ve

Vasküler Kalsifikasyon Araştırma Grubu (IMIBIC) üyesidir. Ayrıca İspanyol Veteriner İç

Hastalıkları Derneği (SEMIV), Avrupa Veteriner Onkoloji Derneği (ESVONC) ve AVEPA

Veteriner Onkoloji Grubu (GEVONC) Kurucu Komitesi üyesidir.

Yazar, İngiltere (Bristol Üniversitesi ve Londra Kraliyet Koleji Ana Kraliçe Hastanesi),

Almanya (Hannover Üniversitesi ve Berlin Serbest Üniversitesi Veteriner Hastaneleri),

ABD (Ohio Eyalet Üniversitesi Veteriner Hastanesi) ve Güney Amerika (Feline Tıp Ens-

titüsü, Santiago de Chile) gibi saygın veteriner hastanelerinde misafir araştırmacı ola-

rak bulundu.

Veteriner bilimleri, endokrinoloji, metabolizma, üroloji ve nefroloji alanlarında uluslar-

arası dergilerde 60'ın üzerinde bilimsel yayın yazdı ve 100'den fazla ulusal ve uluslar-

arası kongre ve lisansüstü etkinliklerde konuşmalar yaptı.

İspanyol Nefroloji Derneği'nden (2009 ve 2013) aldığı ödüller dahil, nefroloji ve mineral

metabolizması alanındaki araştırmaları için sayısız ödül aldı.

Onun klinik çalışmaları; spesifik olarak küçük hayvan uygulamalarına, özellikle de

hematoloji, onkoloji ve nefro-üroloji alanlarına odaklanmaktadır.

V


İş arkadaşları

Ignacio Mesa Sánchez

Córdoba Üniversitesi'nde Veteriner Hekimlik öğrenimini (2008) ve Hayvan Hekimliği,

Sağlık ve İyileştirme bölümünde ise yüksek lisansını (2009) yaptı.

Córdoba Üniversitesi Veteriner Eğitim Hastanesinde (2009) ve San Marco Veteriner

Hastanesinde (Padova, İtalya) (2010) klinisyen olarak çalıştı. 2011-2014 yılları ara-

sında Barselona Özerk Üniversitesi Veteriner Eğitim Hastanesinde (UAB) İç Hasta-

lıklarında uzmanlık (ECVIM-CA) yaptı ve daha sonra Ars Veterinaria hastanesinde İç

Hastalıkları Servisine katıldı. Halen Valencia Sur Hastanesi İç Hastalıkları Servisi'nde

klinik faaliyetlerini sürdürmekte olup, Hayvan Kan Bankası'nın klinik direktörüdür.

UAB Tedavi ve Hayvan Cerrahisi Bölümünde öğretim üyesi ve Córdoba Üniversitesi

Tedavi ve Hayvan Cerrahisi Bölümünün onursal bir üyesidir.

Çeşitli ulusal ve uluslararası dergilerde yayınlara sahiptir. Klinik çalışmaları bilhassa iç has-

talıkları üzerinde olup, özellikle küçük hayvanlar üzerine odaklanmıştır.

Carmen María Pineda Martos

Córdoba Üniversitesi'nden Veteriner İç Hastalıklarında Doktora yaptı (2014). Çok

sayıda bilimsel yayın hazırladı ve yazdı. Kedi hekimliği endokrinolojisi, mineral meta-

bolizması ve nefrolojisi alanlarında ulusal ve uluslararası konferanslarda dersler verdi.

Halen Córdoba Üniversitesi Tedavi ve Hayvan Cerrahisi Anabilim Dalı'nda çalışmak-

tadır.

Yazarlar

VII


Önsöz

Bu kitabı, ayırıcı tanılar ve laboratuvar algoritmaları hakkında önermek benim için

büyük bir onurdur. Kitap şüphesiz gelecek yıllarda ulusal düzeyde isimleri anılacak

olan iki büyük yazar tarafından yazılmıştır,

Bu kitap klinisyenler için önemli teşhis önerileri ve destek sağlar. Öncelikli amacı,

okuyucunun en temel laboratuvar bilgilerine hızlı bir şekilde erişmesini sağlamak olan

algoritmalar ve tablolardan ibarettir. Ayrıca, belirli tablolar, teşhis edilmesi zor bazı

hastalıkların teşhisine odaklanmaktadır. Takip edilmesi çok basit olup verilen şemalar

net ve açıklayıcıdır.

İki yazarın profesyonelliğinin bir göstergesi olan bu kitabın yapılanması dikkatlice

düşünülmüştür. Kuşkusuz bu kılavuza danışacağım ve umarım laboratuarda ve klinik

tanıda çalışanlarımız için referans metni ve yararlı bir yardımcı olacaktır.

Josep pastor Milán

Ldo Vet, Doktora, ECVCP

Profesör, Hayvan Hekimliği ve Cerrahi Anabilim Dalı,

Barselona Özerk Üniversitesi Veteriner Fakültesi.

VIII


Önsöz

Hematoloji ve biyokimya, günümüz veteriner hekimliğinin ana dayanaklarından ikisidir

ve günlük klinik uygulamada en çok kullanılan teşhis prosedürleri arasındadır. Gittikçe

daha fazla pratisyen veteriner hekim, rutin olarak yeni tekniklerin geliştirilmesi ve

kullanılabilirliği sayesinde, daha ayrıntılı bilgi sağlayan bu tür testleri talep etmektedir.

Bu nedenle, sağladıkları bilginin yeterince yorumlanması elzemdir.

Bu el kitabını planlarken, klinik açıdan da pratik ve anlaşılması kolay olan ayrıntılı bir

kılavuz oluşturmaya çalıştık. Bu nedenle, kitap bu disiplinde bulunan ana değişikliklerin

mantıksal ve sistematik yönetimini kolaylaştıran bir dizi karar verme algoritmasına

dayanmaktadır. Bu algoritmalara, numune alımı ve temel hematoloji ve biyokimya

testlerinin sonuçlarının yorumlanması hakkında temel bilgiler sağlayan diyagramlar,

tablolar ve fotoğraflar eşlik eder.

Bu kitap, hemogramdaki ve kan frotisindeki değişiklikler ile karaciğer, böbrek

fonksiyonlarıyla ilgili biyokimyasal parametreler hakkında temel bilgiler ile birlikte

klinik öykü ve genel muayeneden elde edilen temel verilere dayanarak teşhisi daha

da ilerletme hususunda ipuçları sunar. Ek olarak, tıbbi transfüzyon teknikleri de dahil

olmak üzere farklı tanı ve tedavi tekniklerinin nasıl gerçekleştirileceği hakkında değerli

bilgiler sağlar.

Bize bu kitabı ortaya koyma fırsatı vermelerinin yanında sabırları ve özverileri için Grupo

Asis’deki Servet Editorial ekibine teşekkür ediyoruz. Bu kılavuzun öğrencilere, stajyer

veteriner hekimlere ve veteriner klinisyenlere günlük çalışmalarında yararlı olacağını

umuyoruz.

YazaRLaR

IX


Çeviri Editörünün Önsözü

Değerli meslektaşlarım; çevirisini yaptığımız Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber alt başlığı ile HEMATOLOJİ VE BİYOKİMYA kitabı, kedi ve köpeklerde klinik, hematolojik ve biyokimyasal yöntemler kullanılarak hastalıkların teşhis ve tedavilerini tablo veya şemalarla gösteren bir el kitabı mahiyetindedir. Kitap; Hematoloji, Hemostaz, Transfüzyon Tedavisi, Elektrolit Anormallikleri, Asit-Baz Dengesindeki Değişiklikler, Serum Biyokimyası ve İdrar Analizindeki Değişiklikler ile Efüzyon Sıvısı bölümlerinden oluşmaktadır. Bu kitap, klasik kitaplarda işlenen hastalıkların tanımı, klinik bulguları, teşhis ve tedavilerini anlatmak yerine, klinik ve laboratuvar bulgulardan hareket ederek, tüm verileri şematik olarak değerlendirip, olası teşhis ve tedavi önermeleri yapmaktadır. Alışageldiğimiz kitaplardan farklı olarak, kapsamlı değerlendirmeleri şematize ederek, konunun, problemin ya da hastalığın anlaşılmasına ve akla gelmeyecek birçok ihtimalin de değerlendirilmesini sağlamaktadır. Böylece, birçok hastalık mekanizmasını bir şemaya sığdırarak bilgilerin adeta özeti sunulmaktadır. Kitabın hazırlanış şekline binaen, çeviri yaparken, meslek camiamızca bilinen İngilizce terimlerden bir kısmının Türkçe’de kısa tanımının olmaması veya meslektaşlarımızın aşina olduğu ifadeler olması nedeniyle çeviride olduğu gibi kullanılmıştır. Kitap incelediğinde, yukarıda bahsedilen sistemlere ilişkin küçük hayvan hekimliğinde hastalıklara yönelik önemli ip uçları verdiğini, muayene anında gözden kaçabilecek, konsültasyon veya değerlendirmelerde akla gelmeyecek, teşhise giden yolda önemli önermeleri sadece tekbir tablo ya da şemada görebileceğinden, orijinali İspanyolca olan ve İngilizceye çevrilen bu eserin Türkçe’ye de çevrilmesinin Pet Klinisyenlerine ve Veteriner Hekimliği Eğitimi alan meslektaş adaylarına çok yararlı olacağı düşünüldü. Özellikle Pet Hekimliği yapan meslektaşlarımızın kolaylıkla başvurabileceği el kitabı niteliğindeki bu kitabın meslektaşlarımıza faydalı olmasını ümit ediyorum. Çeviri ekibine emekleri için, ayrıca, okuyuculara da katkı ve görüşleri ile bizleri daha iyiye yöneltecekleri için teşekkür ediyorum.

Prof. Dr. İhsan KELEŞ

X


Kısaltmalar indeksi ................................... XII

1. Hematoloji ..................................................... 1Kan örneği alımında kullanılan antikoagulant katkı maddeleri ........ 2Kan frotisinin değerlendirmesi ..... 2Kan frotilerinin değerlendirmesi için referans aralıkları ............................................... 2

Trombosit konsantrasyonu ...................... 2Kırmızı kan hücresi anormallikleri .......... 3Beyaz kan hücresi anormallikleri ........... 3

Kan frotilerinin sistematik değerlendirmesi ................................................... 4Kan frotilerinde Kırmızı kan hücresi değişiklikleri ......................................................... 6Kan frotilerinin değerlendirmesi için şablon .................................................................... 9Hemogramın yorumlanması ............ 10Anemi ................................................................. 12Anemi çeşitleri ................................................... 13

Rejenerasyon derecesine göre .............. 13Rejeneratif anemiler ...................................... 13Yarı rejeneratif anemiler ................................ 14Rejeneratif olmayan anemiler ..................... 15

Etiyolojiye göre ............................................... 16Hemolitik anemi ............................................. 16KBY'ne bağlı anemi ...................................... 17Enfeksiyöz anemiler ...................................... 20Demir eksikliği anemisi ................................. 23Kronik hastalık anemisi ................................ 25Demir eksikliği anemisi ve kronik hastalık

anemisini ayırt etmek için teşhis

yöntemleri ...................................................... 26Eritrosit artışı ................................................ 27Lökogram değişimleri ........................... 31Lökogram görünümleri ................................. 31Nötrofili .................................................................. 32Nötropeni ............................................................. 33Lenfositozis ......................................................... 34Lenfopeni ............................................................. 35

Monositozis ........................................................ 36Eozinofili ............................................................... 37Beyaz kan hücre değişiklikleri ....... 38Lösemilerin sınıflandırılması ......................... 38Lenfoma ............................................................... 40Multipl miyeloma .............................................. 41Sistemik lupus eritematozus ...................... 42En sık görülen kalıtsal immün yetmezlikler ......................................................... 43Aşırı duyarlılık reaksiyonları ........................... 45Lenfoid organ ve dalakta değişiklikler .................................................... 46Lenfadenopatiler .............................................. 46Sebebi bilinmeyen ateş ................................. 47Şiplenomegali .................................................... 50

2. Hemostazis ................................................. 53Teşhis teknikleri ......................................... 54Teşhis yaklaşımı ........................................ 55Hızlı kan testleri ................................................. 55Belirli testler ......................................................... 55Kanamalı hastanın teşhis amaçlı muayenesi ........................................................... 56Hemostazisdeki değişiklikler .......... 58Peteşi ve ekimozis ........................................... 58Trombositopeni ................................................. 60Kalıtsal koagülopatiler .................................... 61Edinsel koagülopatiler .................................... 62DIC ........................................................................ 64

3. Transfüzyon tıbbı: Kan nakli ve kan ürünleri ........................ 67

Vericinin seçimi ........................................... 68Kan grupları .................................................... 68Köpekler ................................................................ 68Kediler ..................................................................... 70Uyumluluk testleri ...................................... 71Kan ürünleri .................................................... 73Transfüzyon uygulaması ...................... 75Transfüzyon reaksiyonları ................... 76

İçindekiler tablosu

XI

HEMATOLOJİ VE BİYOKİMYA İçindekiler tablosu

4. Elektrolit anormallikleri ............... 77Potasyum ......................................................... 78Hiperkalemi ......................................................... 78Hipokalemi .......................................................... 80Sodyum .............................................................. 82Hipernatremi ...................................................... 82Sıvı türleri ve Na konsantrasyonu .............. 84Hiponatremi ........................................................ 85Klor......................................................................... 87Hiperkloremi ....................................................... 87Hipokloremi ........................................................ 88Kalsiyum ............................................................ 89Hiperkalsemi ...................................................... 89Hipokalsemi........................................................ 94Fosfor ................................................................... 96Hiperfosfatemi................................................... 96Hipofosfatemi .................................................... 97Magnezyum ................................................... 98Hipomagnezemi .............................................. 98

5. Asit-baz dengesindeki değişimler ...................................................... 99Asidemi:etiyoloji ve tedavi ...................................... 102Alkalozis:etiyoloji ve tedavi ........................................ 103Primer asit-baz değişikliklerine karşı beklenen onarıcı cevaplar ................... 104

6. Serum biyokimyası ve idrar analizi değişiklikleri ........................... 105Böbrek hastalığı .......................................... 106Poliüri/Polidipsi sendromu ............................ 106Akut azotemi (ABY) .......................................... 109Kronik azotemi (KBH) ...................................... 111Proteinüri ............................................................... 115Hematüri ................................................................ 116Test striplerinin yorumu ................................... 118İdrar sediment analizinin yorumlanması.. 120

Karaciğer hastalığı .................................... 123Sarılık ....................................................................... 123Transaminazlardaki artış ................................. 124Alkalen fosfatazdaki artış ............................... 126Safra asitlerindeki artış .................................... 128Amonyaktaki artış.............................................. 130Karaciğer hastalığında klinik ve laboratuvar yorumlama: özet ................................................ 131Karaciğer enzim düzeylerini artıran ekstrahepatik durumlar: özet ....................... 133Gastrointestinal hastalık ...................... 134Pankreas hastalığı ..................................... 136Glikoz değişiklikleri ................................. 137Hiperglisemi ......................................................... 137Hipoglisemi ........................................................... 138Lipit değişiklikleri ....................................... 139Hiperlipidemi ........................................................ 139Plazma proteinlerinde değişiklikler ..................................................... 141Hipoalbuminemi ................................................. 141Hiperglobulinemi ................................................ 142Proteinogram ...................................................... 144Kreatin kinaz .................................................. 148

7. Efüzyon sıvısı ............................................ 149Vücut sıvısı analizi ..................................... 150Eklem hastalığı ............................................. 152

Kaynakça ................................................................ 154

XII


Kısaltmalar indeksiAb: antikor

ABY: akut böbrek yetmezliği

ACEI: anjiyotensin dönüştürücü enzim

inhibitörü

ACT: aktive edilmiş pıhtılaşma zamanı

ACTH: adrenokortikotropik hormon

ADH: antidiüretik hormon

Ag: antijen

ALL: akut lenfoblastik lösemi

ALT: alanin aminotransferaz

ANA: antinükleer antikor testi

AP: alkalin fosfataz

aPTT: aktif parsiyel tromboplastin zamanı

ARA-II: anjiyotensin II reseptörü

antagonistleri

AST: aspartat aminotransferaz

AT: antitrombin

BE: baz fazlalığı

BMBT: bukkal mukoza kanama zamanı

BOS: beyin omurilik sıvısı

BP: kan basıncı

BUN: kan üre nitrojeni

Ca: kalsiyum

Cai: iyonik kalsiyum

cAMP: siklik adenozin monofosfat

CAT: bilgisayarlı tomografi

Cat: total kalsiyum

cGMP: siklik guanozin monofosfat

CHOP: siklofosfamid, doksorubisin,

vinkristin ve prednizon

CK: kreatin kinaz

Cl: klor

Co: kobalt

COAP: siklofosfamid, vincristine,

sitozin arabinosid ve prednizon

COP: siklofosfamid, vincristine ve

prednizon

CRC: düzeltilmiş retikülosit sayısı

CRT: kılcal damar dolum zamanı

Cu: bakır

DEA: köpek eritrosit antijeni

DIC: yaygın intravasküler pıhtılaşma

DSH: evcil tekir kedi

EBM: kanıta dayalı tedavi

EKG: elektrokardiyogram

EDTA: etilendiamintetraasetik asit

EPO: eritropoietin

FDPs: fibrin yıkımlanma ürünleri

Fe: demir

FeLV: kedi lösemi virüsü

FFP: taze donmuş plazma

FGF23: fibroblast büyüme faktörü 23

FIP: kedi enfeksiyöz peritonit

FIV: kedi immün yetmezlik virüsü

FLUTD: kedilerin alt idrar yolu hastalığı

FNA: ince iğne aspirasyonu

FP: dondurulmuş plazma

GFR: glomerüler filtrasyon hızı

GGT: gama glutamil transpeptidaz

GP: glikoprotein

Hb: hemoglobin

HCO3-: bikarbonat

Hct: hematokrit

HDL: yüksek yoğunluklu lipoprotein

HMG-CoA: 3-hidroksi-3-

metilglutarilkoenzim A

XIII


IBD: yangısal barsak hastalığı

IFN: interferon

Ig: immünoglobulin

IGF-1: insülin büyüme faktörü tip 1

IL: interlökin

IM: kas içi

IRIS: Uluslararası Nefroloji Derneği

İPK: idrar protein:kreatinin oranı

İV: intravenöz

İYE: idrar yolu enfeksiyonu

K: potasyum

KBH: kronik böbrek hastalığı

KCl: potasyum klorür

KLL: kronik lenfositik lösemi

LDL: düşük yoğunluklu lipoprotein

Li: lityum

Mg: magnezyum

MSS: merkezi sinir sistemi

MR: manyetik rezonans görüntüleme

Na: sodyum

NaCl: sodyum klorür

NH3: amonyak

NSAID: nonsteroidal antienflamatuar ilaçlar

P: fosfor

Pb: kurşun

PCO2: kısmi karbondioksit basıncı

PCR: polimeraz zincir reaksiyonu

PIVKA: K vitamini yokluğunun neden

olduğu protein

PLI: pankreatik lipaz immünoreaktivitesi

PMN: polimorfonükleer

PO2: kısmi oksijen basıncı

PRP: trombosit bakımından zengin plazma

PT: protrombin zamanı

PTH: paratiroid hormonu

PTHrp: paratiroid hormonu ilişkili protein

PTT: kısmi tromboplastin zamanı

PU/PD: poliüri/polidipsi

RBC: kırmızı kan hücresi (eritrosit)

RI: rejenerasyon indeksi

SaO: dolaşım kanındaki hemoglobinin

oksijen satürasyonu

SBP: sistolik kan basıncı

SC: deri altı

SCID: şiddetli kombine immün yetmezlik

Se: selenyum

SIRS: sistemik inflamatuar yanıt sendromu

T3: triiyodotironin

T4: tiroksin

TCC: geçiş hücreli karsinom

TLI: serum immünoreaktif tripsin

TNF: tümör nekroz faktörü

TP: total protein

TSH: tyrotropin

TT: trombin zamanı

vWF: von Willebrand faktörü

WBC: beyaz kan hücresi (lökosit)

WM: Wisconsin Madison

Kısaltmalar indeksi

HEMATOLOJİ

33

Nötropeni

Nötropeni

Üretimdeki hatalar Nötrofil ayrımı Doku ihtiyacında, yıkım veya tüketimde artış

Myelofitizis(kemik iliğinin

neoplastik infiltrasyonu)

Enfeksiyöz hastalıklar

İlaçların uygulanması İlaçların uygulanması

Enfeksiyöz hastalıklar İmmun aracılı

Siklik nötropeni Paraneoplastik

Steroid duyarlı nötropeni Kemik iliği aplazisi/hipoplazisi

Kemoterapötik ajanlar, kloramfenikol,

griseofulvin, östrojenler, sülfa-trimetoprim,

fenilbutazon ve diğerleri

Parvovirus, FeLV,FIV, ehrlichiozis,toksoplazmozis

Miyeloproliferatif hastalıklarLenfoproliferatif hastalıklarMiyelofibrozis

Grey Collie köpeklerin siklik nötropenisiSonradan oluşan siklik nötropeni

Kemoterapötik ajanlar ve immünosupresanlar,

kloramfenikol, griseofulvin, östrojen,

sülfa-trimetoprim, fenilbutazon ve diğerleri

Endotoksik şokAnafilaktik şok

Akut bakteriyel enfeksiyon (örneğin, peritonitis, aspirasyon pnömonisi, metritis, piyotoraks)Viral enfeksiyonlar (distemper, canine hepatitis)

HEMA

TOLO

Jİ Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber

46

Lenfoid organlar ve dalakta değişikliklerLenfadenopatiler

Muhtemel enfeksiyon/yangı

BölgeselDiş problemleriYaralarYabancı cisimLokal dermatitis

Sistemik

Primer tümörü tanımlayınız

Genel taramayı tekrarlayınızTanısal görüntülemeFNA/olası kitlelerin biyopsisi

Tam evrelemeHemogramBiyokimyaGöğüs radyografisiAbdominal ultrasonKemik iliği aspirasyonuİmmünofenotipleme

Teyit etmek için araştırmaya devam

edinizFlow sitometriPCR klonlamaBiyopsi histopatolojisi

Tanı

Uygun tedavi

Antibiyotik tedavisi

Doğrulanmış lenfoma Şüpheli lenfoma Reaktif nodülMetastatik neoplazi

FNA/biyopsi

Lokal bölgesel enfeksiyonun belirtileri

Hemogram, biyokimya, tanısal görüntüleme, seroloji

Tedavi olur

Lokalize

15 günden fazla devam eder

Generalize

Kesinleşen Lenfoma Açık tanı

AnamnezGenel muayene

EVET

HAYIR

HAYIR

EVET

Periferal lenfadenopati

HEMOSTAZİS

2

HEMOSTAZİS

55

Tanısal yaklaşımHızlı kan testleri

Trombositler ACT BMBT CRT

Anjiyopati N N N/I N

Trombopati D/N N I I

Karaciğer hastalığı N I N N

Hemofili N I N N

Von Willebrand hastalığı N N I N

DIC D I N/I I

N, normal; I, artma; D, azalma.

Kesin testler

aPTT PT TT F FDP

Karaciğer hastalığı I I I D N

Vitamin K yetmezliği I I N N N

Hemofili I N N N N

DIC I I I D I

Heparin fazlalığı I I I N N

Von Willebrand hastalığı I/N N N N N

N, normal; I, artma; D, azalma; F, fibrinojen konsantrasyonu.

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber

56

HEMA

TOLO

Jİ

Kanamalı hastanın tanısal muayenesi

NN

NN

BMBT

N, normal.

HEMOSTAZİS

57

Șekil 3. Ehrlichiosis'e bağlı șiddetli trombositopeni olan bir köpekte hifema (göz içi kanama).

Șekil 1. İmmün aracılı trombositopeni vakasında peteșiler.

Șekil 4. Ehrlichia spp.'ye bağlı olarak șiddetli trombositopeni olan diși bir köpekde yaygın hematomlar.

Șekil 2. İmmün aracılı trombositopeni olgusunda konjonktival mukozanın kanaması.

TRANSFÜZYON TEDAVİSİ

3

Kan transfüzyonuve kan ürünleri

68

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik RehberHE

MATO

LOJİ

Donör seçimiKöpek donörü Kedi donörü

Yaş 1–8 years 2–8 years

Ağırlık >25 kg >4 kg

Hct >% 40 >% 35

Enfeksiyöz hastalıkların yokluğu

Leishmania spp., Ehrlichia spp.,Brucella spp., Babesia spp.,Dirofilaria spp., Borrelia spp.,

Rickettsia spp., Bartonella spp.

FIV, FeLV, Mycoplasma spp.,Bartonella spp.,

Dirofilaria spp., Babesia spp..

Diğer özellikler

İyi mizaçlı olmalı, fiziksel muayenede, hemogramda, biyokimyada, idrar tahlili veya gayta muayenesinde değișiklik olmamalıdır. Uygun șekilde

așılanmıș (son așılamadan sonra 10 gün geçmiș) ve antiparazit uygulanmıș olmalıdır. Farmakolojik tedaviler veya önceki transfüzyonlar olmamalıdır..

Kan gruplarıKan grupları, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan kalıtsal antijenlerle tanımlanır. Bu antijenler, önceki bir transfüzyondan sonra duyarlılığa tepki olarak ya doğal ya da sonradan üretilen ilgili antikorların varlığında meydana gelen hemolitik transfüzyon reaksiyonlarından sorumludurlar.

Köpekler

Grup Doğal önceden şekillendirilmiş alloantikorlar Transfüzyon reaksiyonu

1.1 Hayır Akut intravasküler hemoliz

1.2 Hayır İntravasküler hemoliz

3 Evet Gecikmeli ekstravasküler hemoliz

4 Hayır Muhtemel intravasküler hemoliz



70

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik RehberHE

MATO

LOJİ

KedilerGrup Prevalans Doğal alloantikorlar Transfüzyon reaksiyonu

A % 70–90 % 20 oranında anti-B Antikorlara sahipB grubu kan verilirse orta derecede hemoliz

B % 10–30 % 100 oranında anti-A Antikorlara sahipA grubu kan verildiğinde ciddi hemoliz

AB % 1–5 Önceden biçimlendirilmiș Antikorlara sahip değil Her iki türden kan alabilir

Kedilerde, tam kan, kırmızı kan hücresi konsantresi veya plazma ürünlerini transfer etmeden önce donör ve alıcının kan tipini belirlemek esastır.

Grup A Grup B

Tuzlu su çözeltisi otoaglutinasyon


Tip A Tip A

Tip B Tip BHastanın testi Hastanın testi

Grup AB


Tip A

Tip BHastanın testi

Hızlı kan tipi testi

78

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik Rehber BİY

OKİM

YA

Dehidrasyon

Hipoadrenokortisizm

Mesane büyümesi?

Trombositozis

Hemolizis

Şiddetli lökositozis

Asidemi

Oral takviyeTaş

Suplement IV

KanserAldosteron antagonistleri

Üretral tıkaç

KBY

ACE inhibitörleri

Üretritis

ARF

Abdomende idrar (mesane, üreter

veya üretra rupturu)

ß-blokerleri

Daralma

Yoğun doku hasarı

Hiper

kalem

i

Düşük Na seviyeleri

Normal veya

yüksek Na seviyeleri

Azalmış Na:K oranı

Kuru mukoza, deri kıvrımı,

Hct, PT, albumin

suni

HCO3-, PCO2, pH

İatrojenik

Travmanın geçmişi Üretral

obstrüksiyon

üre, kreatinin, P

Bazal ve ACTH uygulaması

sonrası kortizol seviyelerinde

azalma

EVET

HAYIR

PotasyumHiperkalemi

84


OKİM

YA

Sıvıların türleri ve Na konsantrasyonu

Sıvılar Na konsantrasyonu (mEq/l) Osmolarite (mOsm/kg)

% 0.9 NaCl 154 308

Normosol R 140 295

Plasmalyte A 140 294

Laktatlı Ringer 130 273

% 0.45 NaCl 77 154

% 0.45 NaCl + % 2.5 dekstroz 77 280

% 5'lik Dekstroz çözeltisi 0 252

Șekil 2. Sıvı tedavisi alan hastalar.


OKİM

YA

88

Hipokloremi

Hipokloremi

Na'la ilişkili aşırı Cl kaybı

Suni

Lipemi

Gastrointestinal kayıplar Renal kayıp

Gastrik kusma (örneğin,

yabancı cisim)

Trişüriazis

Loop diüretikler veya tiazidler

Salmonellozis

Kronik respiratorik asidozis

Duodenal perforasyon

Hiperadrenokortisizm

Hiponatremi ve hiperkalemi ile ilişkili

gastrointestinal hastalık

92


OKİM

YA

Cai Gerçek hiperkalsemiyi kontrol etmek için ölçünüz (ikincil böbrek hiperparatiroidizmi durumlar hariç).

PTH/PTHrp Hiperparatiroidizm veya malign hiperkalsemi tanısı için belirleyiniz.

KalsitriolKalsidiol

D vitamini toksisitesini veya granülomatöz hastalığı tanımlamak için kullanılır.

Kemik muayenesi ve inceleme

Punksiyon/biyopsi ile litik lezyonları araștırınız (multipl miyelomda yalnız litik lezyonlar; karsinomlarda karıșık ve proliferatif litik lezyonlar).Sintigrafiyle ileri kemik muayenesi (daha büyük emilim alanları gözlenecektir: “sıcak noktalar”).

Ventral servikal alanın ultrasonu

Paratiroid bezlerinin genișleme olasılığını değerlendiriniz.

Kemik iliği sitolojisi Malign lenfoblastlar (lenfoma veya lenfoblastik lösemi) veya plazma hücreleri (multipl miyelom) ile infiltrasyonu saptamak için numunenin değerlendirilmesi.

Protein elektroforezi Miyelomda ve bazen de lenfoproliferatif hastalıklarda ortaya çıkan monoklonal (ve bazen poliklonal) gamopatiyi belirleyiniz.

Tanı testlerini bu sıralamada yapmak zorunlu değildir.

ASİT-BAZ DENGESİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER

5

102

Küçük Hayvanlarda Laboratuvar Testlerinin Yorumlanması ve Ayırıcı Tanı için Pratik RehberBİY

OKİM

YA

Asidemi: etiyoloji ve tedavi

Metabolik asidozis Respiratorik asidozis

MetabolikBE

108


OKİM

YA

Hemogram ve biyokimya

Özel testler

Hemogram ve biyokimya

Piyometra, piyelonefritis, hiperadrenokortisizm, kortikosteroidler

KBH, dehidrasyon

Hiperadrenokortisizm, hipertiroidizm, karaciğer yetmezliği, piyometra, diabetes mellitus, ilaçlar

Addison hastalığı, diüretikler

Diabetes mellitus

Paraneoplastik sendromlar, primer hiperparatiroidizm

Karaciğer yetmezliği

Karaciğer yetmezliği, kortikoidler, hiperadrenokortisizm

4Hipertiroidizm

piyometra, KBH, karaciğer yetmezliği, hiperadrenokortisizm

Hiperadrenokortisizm, Addison hastalığı

HAYIR

İdrar konsantresi Primer polidipsi Diabetes insipidus

Merkezi diabetes insipidus

Nefrojenik diabetes insipidus

120


OKİM

YA

İdrar sediment analizinin yorumlanması Bulgular

Skuamoz

Geçici

Tubüler

Hiyalin

Granüler

Hücresel

Mumumsu

Kalsiyum oksalat (1)

Amorf üratlar (2)

Tirozin (3)

Amorf fosfatlar (4)

Amonyum-magnezyum fosfat veya struvit (5)

Kalsiyum karbonat (6)

Amonyum ürat (7)

Sistin (8)

Kolesterol (9)

a

b

c

d

e

1

2 6

3 7

4 8

5 9

133

SERUM BİYOKİMYASI VE İDRAR ANALİZLERİNDE DEĞİŞİKLİKLER

Karaciğer enzim düzeylerini artıran ekstrahepatik durumlar. Özet

Ekstrahepatik durumlar Parametre değişikliği

Kortikosteroidler AP, GGT, ALT

Fenobarbital AP, ALT

Scottish Terrier AP

Hipertiroidizm AP, ALT

Hipotiroidizm AP

Diabetes mellitus AP

Hiperadrenokortisizm AP, GGT, ALT

Șok, konjestif kalp yetmezliği, hemoraji, epilepsi, hipotansiyon vb.

ALT, AST, GGT, AP

Nekroz, travma, malignant hipertermi, miyopati

ALT, AST

Karaciğer metastazı ALT, AST, AP

Genç hayvanlar, neoplazi, osteomiyelitis AP

AP, ALT

AP, ALT

AP

Șekil 11. Pankreatitli bir köpeğin ultrasonu.

Șekil 12. Safra kesesinde bir mukoselin de gözlendiği, hiperadrenokortizme bağlı sekonder karaciğer hastalığı olan bir köpeğin karaciğer ultrasonu.

küçük hayvanlarda laboratuvar testlerinin yorumlanması ve ......bİyokİmya kitabı, kedi ve...

Documents