KİMYASAL BAĞLAR

Kimyasal bağ,moleküllerde atomları bir arada tutan

kuvvettir.Atomlar daha düşük enerjili duruma düşmek için

bir araya gelirler.Bir bağın oluşabilmesi için atomlar tek

başına bulundukları zamankinden daha karalı

olmalıdır.Genelleme yapmak gerekirse bağlar oluşurken

dışarıya enerji verirler.Atomlar bağ yaparken,elektron

dizilişlerini soygazlara benzetmeye çalışırlar.

KİMYASAL BAĞLAR

Bir atomun yapabileceği bağ sayısı ,sahip olduğu veya

az enerji ile sahip olduğu yarı dolu orbital sayısına eşittir.

Soygazların bileşik oluşturamamasının sebebi bütün

orbitallerinin dolu olmasıdır.Elektron yapıları farklı olan

atomlar değişik biçimlerde bir araya gelerek kimyasal

bağ oluştururlar.

İYONİK BAĞ

Metaller ile ametaller arasında metallerin elektron vermesi

ametallerin elektron almasıyla oluşan bağlanmadır.

Metaller elektron vererek (+) değerlik ,ametaller elektron

alarak (-) değerlik alırlar.Bu şekilde oluşan (-) ve (+)

yükler birbirini büyük bir kuvvetle çekerler.Bu çekim iyonik

bağın oluşmasına sebeb olur. Onun için iyonik bağlı

bileşikleri ayırmak çok zordur.

Elektron aktarımıyla oluşan bileşiklerde,kaybedilen ve

kazanılan elektron sayıları eşit olmalıdır.

İyonik katılar belirli bir kristal yapı oluştururlar.

İyonik bağlı bileşikler oda sıcaklığında katı halde

bulunurlar.

İyonik bileşikler katı halde elektriği iletmez.

KOVALENT BAĞ

Hidrojenin ametallerle ya da ametallerin kendi arasında

elektronlarını ortaklaşa kullanarak oluşturulan bağa

denir.

Değerlik elektronları elementin simgesi çevresinde

noktalarla gösterilerek elektron ortaklaşması gösterirler.

Bu tür formüllere elektron nokta formülü denir.

Periyodik cetvelin A gruplarında değerlik elektron sayısı

grup numarasına eşit olduğundan grup numarası, simge

çevresine konulacak elektron sayısını gösterir.

İki atom arasına konulan noktalar her iki atom için de

sayılır ve kararlı moleküller de atomların simgeleri

çevresinde toplam nokta sayısı 8 ‘dir.

Moleküllerin elektron nokta formülleri yazılırken;

Molekülü oluşturan atomların değerlik elektronları

belirlenir.

Yapacakları bağ sayıları saptanır, çok bağ yapanlar

merkez atomu olarak alınır.

Merkez atomu birden fazla ise merkez atomları birbirine

bağlanacak şekilde yazılır.

Değerlik elektronlar, atomların çevresine oktet kuralına

uyacak şekilde dağıtılır.

A. APOLAR KOVALENT BAĞ: Kutupsuz bağ, yani (+),

(-) kutbu yoktur. İki hidrojen atomu elektronları ortaklaşa

kullanarak bağ oluştururlar. İki atom arasındaki bağ H-H

şeklinde gösterilir. Flor atomunun son yörüngesinde 7

elektronu vardır ve bir tane yarı dolu orbitali vardır.

2 flor atomu arasında elektronlar ortaklaşa kullanılarak bir

bağ oluşur. Oksijenin son yörüngesinde 6 elektronu vardır. 2

tane yarı dolu orbitali vardır. Buna göre 2 tane bağ

oluştururlar.

B.POLAR KOVALENT BAĞLAR: Farklı ametaller arasında

oluşan bağa polar kovalent bağ denir. Elektronlar iki atom

arasında eşit olarak paylaşılmadığından kutuplaşma oluşur.

Hidrojen ve Flor elektron ortaklığı ile bileşik oluşturmuş

durumdadır.

Flor tarafındadır. Dolayısıyla Flor kısmen (-), Hidrojen ise

kısmen (+) yüklenmiş olur. Bu olaya kutuplaşma denir.

Bu tür bağa polar kovalent bağ denir.

BİR ATOMUN YAPABİLECEĞİ BAĞ SAYISI

Bir atomu yapabileceği bağ sayısı; o atomun sahip olduğu

veya çok az enerji ile sahip olabileceği yarı dolu orbital

sayısı kadardır. Bir alt yörüngeden bir üst yörüngeye

elektron uyarılarak yarı dolu orbital oluşturma çok enerji

istediğinden bağ yapmaya elverişli olamaz.

BAĞ ENERJİLERİ

Kimyasal bağ oluşurken açığa çıkan enerji, bu bağları

kırmak için moleküle verilmesi gereken enerjiye eşittir.

Bu enerjiye bağ enerjisi denir. Bağ enerjisi ne kadar

büyükse oluşan bileşik o kadar sağlamdır. Moleküllerde

iki atom arasındaki bağ sayısı arttıkça bağ uzunlukları

azalır ve bağ enerjileri artar.

ÖZETLERSEK:

1. XY TÜRÜ MOLEKÜLLER:

( 1A ile 7A, 2A ile 6A, 3A ile 5A)

Moleküller ve bağlar polardır. Molekül biçimi doğrusaldır.

2. XY2 TÜRÜ MOLEKÜLLER:

a) X: 2A Y: 7A veya hidrojen ise;

Moleküller apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi

doğrusal, hibritleşme sp dir.

• b) X: 4A Y: 2A veya 6A ise;

Molekül apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi doğrusal,

hibritleşme sp dir.

c) X: 6A Y: 1A veya 7A ise;

Molekül ve bağlar polardır. Molekül biçimi kırık doğru,

hibritleşme sp ‘tür.

3. XY3 TÜRÜ MOLEKÜLLER:

a) X: 3A Y:7A veya hidrojen ise;

Moleküller apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi düzlem

üçgen, hibritleşme sp ‘dir

b) X:5A Y:7Aveya 1A grubunda ise;

Molekül ve bağlar polardır. Molekül biçimi üçgen piramit,

hibritleşme sp ‘tür.

4. XY4 TÜRÜ MOLEKÜLLER:

Molekül apolar, bağlar polardır. Molekül biçimi düzgün

dörtyüzlü, hibritleşme sp ‘tür.

İKİLİ VE ÜÇLÜ BAĞLAR

Bazı moleküllerde, iki atom birbirine iki ya da üç bağ ile

bağlanabilirler. İki atom arasındaki ilk oluşan bağ sigma

bağıdır. Diğer bağlar ise pi bağıdır. İki atom arasında ikili

bağ varsa biri sigma, diğeri pi bağıdır. Üçlü bağ varsa bir

tanesi sigma, diğerleri pi bağıdır. İki atom arasında

sigma bağı olmadan pi bağı oluşamaz.

KARBON ATOMUNUN HİBRİTLEŞMESİ:

Karbon atomu 4 bağın tamamını tek bağ olarak yapmışsa,

hiritleşmesi sp ‘tür. Karbon atomuna bir tane ikili bağ varsa,

hibritleşmesi sp ‘dir. Yani bir pi bağı ise hibritleşme sp ‘dir.

Karbon atomu üçlü bağ yapmışsa ya da her iki tarafında ikili

bağ varsa hibritleşmesi sp dir. Yani iki tane pi bağı bağlı ise

hibritleşme sp’dir.

Sp hibritleşmesi: Eğer karbon atomu, yalnız iki atoma bağlı

ve kararlı molekül oluşturmuşsa,

bu durumda karbon atomu sp hibritleşmesine uğramıştır.

Sp2 hiritleşmesi: Eğer karbon atomu başka bir atoma bir

çift bağ ile bağlanmış ise karbon atomu sp2

hibritleşmesine uğramıştır.

MOLEKÜL ARASI BAĞLAR

Maddeler gaz halinde iken moleküller hemen hemen

birbirinden bağımsız hareket ederler ve moleküller

arasında herhangi bir itme ve çekme kuvveti yok

denecek kadar azdır. Maddeler sıvı hale getirildiklerinde

ya da katı halde bulunduklarında moleküller birbirine

yaklaşacağından moleküller arasında bir itme ve çekme

kuvveti oluşacaktır.

Bu etkileşmeye molekül arası bağ denir. Maddelerin erime ve

kaynama noktalarının yüksek ya da düşük olması molekül arasında

oluşan bağların kuvvetiyle ilişkilidir.

VAN DER WAALS ÇEKİMLERİ:

Kovalent bağlı apolar moleküllerde ve soygazlarda yoğun fazlarda

sadece kütlelerinden kaynaklanan bir çekim kuvveti oluşmaktadır. Bu

kuvvete van der waals bağları denir. Yoğun fazda sadece vander

vaals bağı bulunan maddelere moleküler maddeler denir.

DİPOL – DİPOL ETKİLEŞİMİ:

Bu tür etkileşim polar moleküller arasında görülür. Polar

moleküller sürekli bir kısmı (+), bir kısmı (-) uca sahiptirler.

İki polar molekül birbirine yaklaşırken birinin pozitif ucu

diğerinin negatif ucuna yönelir. Böylece bir molekülün (+)

ucu ile diğerinin (-) ucu arasında bir elektrostatik çekme

oluşur. Ancak bu çekme zıt yüklü iyonlar arasındaki

çekmeden çok zayıftır.

Polar moleküller arasındaki bu kuvvetler, van der Walls

kuvvetlerinden daha büyüktür.

Bu nedenle aynı molekül kütlesine sahip iki maddeden

polar olanının erime ve kaynama noktası daha yüksektir.

Polar moleküllerin oluşturduğu katılar, su gibi polar

çözücülerde iyi çözünürler. Bu çözünme polar etkileşimle

sağlanır.

HİDROJENİN BAĞLARI

Hidrojen atomu, elektronları kuvvetli çeken N, O ve F

atomları ile kimyasal bağ oluşturduğunda, elektronunu

büyük ölçüde yitirir ve diğer polar moleküllerdekine göre

daha etkin ir artı yük kazanır. Bu yük nedeniyle hidrojen

komşu moleküllerin eksi ucuyla moleküller arası bir bağ

oluşur. Bu bağa hidrojen bağı denir. Hidrojen bağı, diğer

polar moleküllerdeki dipol dipol etkileşiminden farklı ve

güçlüdür.Hidrojen bağlarını koparmak için gereken enerji, 5

ile 10 kkal/mol dolaylarındadır.

Hidrojen bağları kovalent bağlara göre çok zayıftır. Bu

nedenle su ısıtılınca öncelikle hidrojen bağları kopar, gaz

haline gelir. H2 ile O2 ‘ye ayrışmaz.

Hidrojen bağları, polar etkileşiminden çok daha

güçlüdür. Moleküller arası yalnız van der Walls

kuvvetlerine sahip olduğundan kaynama noktası çok

düşüktür.

SUDA ÇÖZÜNME:

Hidrojen bağı oluşturabilen iki farklı molekül birbirleriyle

de hidrojen bağı oluştururlar. Bu durum hidrojen bağı

oluşturabilen maddelerin suda iyi çözünmelerini sağlar.

Hangi tür kuvvetle bağlanırsa bağlansın oluşan katılara

moleküllü katı denir. Genelde moleküllü katıların erime

noktaları, katılara göre daha düşüktür.

METAL BAĞI

Metal atomlarını katı ve sıvı halde bir arada tutan

kuvvetlere metal bağı denir. Değerlik elektronlarının

serbest hareketleri nedeniyle metaller, elektrik akımı ve

ısıyı iyi iletirler. Metal kristalinde basınç etkisiyle kristalin

bir kısmının kayması asıl yapıyı bozmaz. Bu nedenle

metaller dövülerek, tel ve levha haline getirilebilirler.

Metallerin erime noktaları genelde moleküllü katılardan

yüksektir. Oda koşullarında hemen tümü katıdır.

PERİYODİK CETVELDE;

Bir grupta yukarıdan aşağıya doğru atom çapı

büyüdükçe genel olarak metal bağ zayıflar, dolayısıyla

erime noktası düşer.

Bir sırada soldan sağa doğru atom çapı küçülüp,

değerlik elektron sayısı arttıkça metal bağı kuvvetlenir,

erime noktası yükselir.

METALLER

Elektrik akımını ve ısıyı iyi iletirler.

Erime noktaları yüksektir.

Ametallere göre değerlik elektronları çok daha hareketlidir.

Dövülebilme, çekilebilme özelliğine sahiptirler ve şekil verilebilirler.

Ametallerle birleşirler.

İyonları daima artı yüklüdür.

AMETALLER;

Isı ve elektrik akımını iyi iletmezler.

Erime noktaları düşüktür.

Metal yumuşaklığına sahip değillerdir.

Kırılgandırlar.

Birbirleriyle ve metallerle birleşirler.

İYON BAĞI:

Elektronlarını kolay kaybeden atomlarla, kolay elektron

alabilen atomlar arasında oluşan bağa iyon bağı denir.

Artı ve eksi yüklü iyonlardan oluşan katılara iyonlu katı

denir. İyonlu katılarda, her iyonun karşıt yüklü iyonlarla

çevrildiği bir örgü bulunduğundan birkaç atomun bir

araya geldiği moleküllerin varlığından söz edilemez. İyon

kristallerinde elektronlar, iyonların çekirdekleri tarafından

kuvvetli çekildiklerinden serbest halde bulunmazlar

KİMYASAL BAĞ İLE İLGİLİ GÖRSELLER