karlo horvat - glagoljaši u dalmaciji 1602.-1603

29
GLAVA XV. Glagolaši u Dalmaciji početkom 17. vijeka t. j . godine 1602.—1603. Napisao dr. Karlo pl. Horvat. Godine 1602. dana 28. septembra imenovao je papa Element VIII. Michaela P r i o l a biskupa vineentijskoga vizitatorom apostolskim za cijelu onda mletačku Dalmaciju. Vincentijski biskup preuzeo je namah to svoje dosta teško zvanje i zaputio se mjeseca decembra najprije na Hvar, a onda je redom obašao biskupije dalmatinske. Biskup Michael Prioli obavio je vizitaciju svih dalmatinskih bisku- pija ovim redom. Najprije je vizitirao hvarsku biskupiju od 23. pro- sinca 1602. do 21. siječnja 1603. Iz Hvara se biskup Prioli zaputio na Korčulu i vizitovao je od 23. siječnja 1603. do 2. veljače 1603. korčulsku biskupiju. Odavle je vizitator pošao u Kotor, te je vizi- tovao kotorsku biskupiju od 9. do 20. veljače 1603. Iz Kotora se vratio u Spljet i vizitovao je spljetsku biskupiju od 4. do 20. ožujka 1603. Iz Spljeta je pošao je u Omiš i vizitovao ondje od 13. do 19. ožujka 1603. Vrativši se u Spljet pošao je u Trogir i vizitirao tu biskupiju od 3. do 10. travnja 1603. Dne 12. travnja nalazi se biskup Prioli na vizitaciji biskupije šibenske, koju obavlja do 21. travnja 1603. Iz Šibenika polazi u Zadar, gdje obavlja vizitu od 23. travnja do 19. svibnja 1603., a u isto se doba obavlja vizitacija i u ninskoj biskupiji. Dne 20. svibnja počinje vizitaciju na otoku Pagu i obavlja je do 23. svibnja 1603. Dne 24. svibnja nalazimo ga na Eabu, gdje obavlja vizitaciju sve do 1. lipnja 1603. Iz Baba po- lazi na Krk i obavlja ondje vizitaciju od 7. do 23. lipnja 1603. Dne 25. lipnja nalazimo ga u Osoru, a vizituje osorsku biskupiju do 5. srpnja 1603. Obavivši ovaj posao vrati se u svoju biskupiju, odakle pošalje papi izvještaj о obavljenom poslu: to su dva velika sveska sa više od 1000 stranica, čuvaju se još danas u tajnom vatikanskom arhivu pod signaturom: Miscellanea. Armarium VII, No 100. i 101.

Upload: a2265877

Post on 29-Apr-2015

226 views

Category:

Documents


17 download

DESCRIPTION

Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603.

TRANSCRIPT

Page 1: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

GLAVA XV.

Glagolaši u Dalmaciji početkom 17. vijeka t. j . godine 1602.—1603.

Napisao dr. Karlo pl. Horvat.

Godine 1602. dana 28. septembra imenovao je papa Element VIII. Michae la P r io l a biskupa vineentijskoga vizitatorom apostolskim za cijelu onda mletačku Dalmaciju. Vincentijski biskup preuzeo je namah to svoje dosta teško zvanje i zaputio se mjeseca decembra najprije na Hvar, a onda je redom obašao biskupije dalmatinske.

Biskup Michael Prioli obavio je vizitaciju svih dalmatinskih bisku­pija ovim redom. Najprije je vizitirao hvarsku biskupiju od 23. pro­sinca 1602. do 21. siječnja 1603. Iz Hvara se biskup Prioli zaputio na Korčulu i vizitovao je od 23. siječnja 1603. do 2. veljače 1603. korčulsku biskupiju. Odavle je vizitator pošao u Kotor, te je vizi­tovao kotorsku biskupiju od 9. do 20. veljače 1603. Iz Kotora se vratio u Spljet i vizitovao je spljetsku biskupiju od 4. do 20. ožujka 1603. Iz Spljeta je pošao je u Omiš i vizitovao ondje od 13. do 19. ožujka 1603. Vrativši se u Spljet pošao je u Trogir i vizitirao tu biskupiju od 3. do 10. travnja 1603. Dne 12. travnja nalazi se biskup Prioli na vizitaciji biskupije šibenske, koju obavlja do 21. travnja 1603. Iz Šibenika polazi u Zadar, gdje obavlja vizitu od 23. travnja do 19. svibnja 1603., a u isto se doba obavlja vizitacija i u ninskoj biskupiji. Dne 20. svibnja počinje vizitaciju na otoku Pagu i obavlja je do 23. svibnja 1603. Dne 24. svibnja nalazimo ga na Eabu, gdje obavlja vizitaciju sve do 1. lipnja 1603. Iz Baba po­lazi na Krk i obavlja ondje vizitaciju od 7. do 23. lipnja 1603. Dne 25. lipnja nalazimo ga u Osoru, a vizituje osorsku biskupiju do 5. srpnja 1603. Obavivši ovaj posao vrati se u svoju biskupiju, odakle pošalje papi izvještaj о obavljenom poslu: to su dva velika sveska sa više od 1000 stranica, čuvaju se još danas u tajnom vatikanskom arhivu pod signaturom: Miscellanea. Armarium VII, No 100. i 101.

Page 2: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

538

Ova dva sveska lijepi su prilog za povijest Dalmacije na početku XVII. vijeka. Imade u njima vrlo važnih i zanimljivih podataka. Opi­suju se gotovo sve crkve tadašnje mletačke Dalmacije, kod većine i njihov položaj i ono, sto se u njima nalazi; nabrajaju se svećenici, koji toj crkvi služe. Nabraja se nadalje, koliko koje selo imade kuća i duša. Spominju se putovi i ceste. Spominju se i plaće svećeničke. Nabrajaju se razna bratstva, koja su oko koje crkve postojala; na­brajaju se svi članovi muških i ženskih samostana. Iznose se poje­dini manjci i krivnje nekih svećenika, pa i upute i ukori, što ih daje vizitator ili njegov zamjenik.

Cijelu tu vizitaciju bilo bi teško objelodaniti; ali neki izvaci, a napose pak oni, koji se tiču našega narodnoga jezika, dobro će doći kulturnom historiku, da vidi, kakove su prilike u dalmatinskim crkvama vladale tada s obzirom na g l ago l ski jezik.

Izvađena građa uzeta za gori rečenu svrhu poredana je prema onoj rasporedbi, kaka je u originalnom izvješću. Neke biskupije, kao zadarska i spljetska, donesene su doslovno po talijanskom izvoru originalnoga kodeksa.

Biskupija hvarska. Biskup Prioli zabavio se u Hvaru sa vizitacijom katedrale, ali

je u okoliš poslao arhipresbitera župne crkve u Balzani, biskupije vin-centijske, Franciska Grisonia kao vanjskoga visitatora (visitator fo-raneus), i to najprije na Vis. U Visu je vizitirao župnu crkvu sv. Marije, pa о tom izvješćuje papi:

„Vidit duo missalia Bomana non satis decentia, mandavit emi aliud novum, et vidit missale iđiomate Illirico, quo utitur diebus festivis pro explicandis epistolis et evangeliis populo secundum usum".

U oratoriju sv. Dominika: „Bector fst praesbiter Matheus Oorni-ceus de civitate Veteri [Stari grad]. Interogatus respondit: Io son solito insegnare la dotrina Christiana illirico sermone".1

Na otoku Braču kod vizitacije crkve sv. Marije izvješćuje: „Vidit missale illirico iđiomate antiquum, et mandavit emi aliud

Bomanum reformatum, quamvis modernus rector sit omnino Illiricus nee caleat lingua italica, пѳ dicam latina . . . . administrat sacra-menta secundum rituale illiricum". Bektor ove crkve zvao se Matej Anđrijaševic iz Poljica, a bilo mu je 60 godina. Zanimljivo je, da je visitator foraneus njemu u prilog izjavio: „Interogatus per intem-pretem satis competenter respondit".

1 Cod. cit. Arm. 101. p. 166.

Page 3: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

539

Na 5. januara 1603. vizitovao je spomenuti Grisoni crkvu sv. Petra in vila Sti Petri i tada к njemu „comparvit presbyter Petrus Ligutich capellanus dietae ecclesiae, qui 25 annorum vivit in dicta villa, est de Policio, habet litteras testimoniales a rev-mo archiepis-copo Spalatensi et licentiam rever-mi ordinarij Pharensis exercendi curam, est Illiricus et celebrat cum missale Ulirico, et sic etiam recitat horas canonicas, et administrat sanctissima sacramenta. Fuit per interpretem diligenter examinatus et satis idoneus expertus."

U crkvi sv. Pabijana i Sebastijana našli su kurata Hijeronima Petriciusa (Petričića), a taj je odgovorio visitatoru: „Is gl'insegno la dottrina Christiana all' altare ogni festa, perö in i l l i r ico" . 1

Biskupija zadarska. Sale* die jovis 24 aprilis 1603.

Admodum reverendus dominus L u c a s Ogliat i , archipresbiter Bulsani et Poranellae vice diocesis visitator foraneus visitavit infra-scriptas ecclesias diocesis Jadrensis. Vidit missalia quiuque Ulirico sermone una cum rituale in fine breviarij Illirici. Est parochus et rector ecclesiae praedicti loci Salae presbiter Mattheus Battaglich de dicto loco. Adsunt etiam, et habitat in dicto loco duo alij pres-biteri Illirici scilicet: presbiter Georg.us Iuanich et prebiter Lucas Gostitich.

Interrogatus — Ogni festa e domenica io dico la santa messa e faccio un sermone al popolo, et anco diciamo Г officio quei doi preti, et io in chiesa et anco il mattutino avanti giorno, et diciamo il vespero et anco insegno la dottrina Christiana cio ё il Pater, Ave Maria, il Credo, quali sono li dieci commandamenti e li sette peccati mortali, ma il tutto all'Ulirico non sapendosi in altro modo. Subdens ad interrogationem quanto a padre Zorzi e padre Luccha, gli hanno mostrato le loro dimissione: sono sacerdoti Illirici di bonissima vita che sino ad hora non hanno dato alcuno scandalo e stanno a casa loro et vivono del loro patrimonio.

II villaggio aveva 100 fuochi, 320 anime di communione ed in tutto 500 anime.

Arhiv Vatikanski, Miscellanea, Armarium VII. Vol. 101. pp. 785, 786b.

1 Vat. arhiv, Miscellanea, Armar. VII. No 101. p. 119—284. 2 Hrvati zovu Sali.

Page 4: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

540

Z a g l i a v a 1 die veneris 25 aprilis 1603. Facto mane continuando visitationera pervenit ad locum vocatum

Zagliava. Adest conventus fratrum tertii ordinis. Visitavit sacristiam ecclesiae

Sancti Michaelis, ubi vidit duo missalia Illirico idiomate. Ibid. I с р. 787b.

Dicta die Azmani . 2

Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Azmani. Vidit tria missalia Illirico idiomate et antiqua. Est rector et par-

rochus dicti loci presbiter Paulus Eadinich, aetatis annorum 54, qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illirico, che cosi sono stato ordinato e si ё osservato in questo luoco. Ibid. 1. с. р. 788.

Dicta die Val lis . . .3

Continuando visitationem pervenit ad locum Vallis4

Vidit missalia Illirica quator antiqua et ante concilium [sc. Triden-tinum] impressa.

Est rector et parrochus presbiter Laurentio C o n c e v i c h , inter­rogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij al modo Illirico come sono stato ordinato et osservato in questo luoco.

Ibid. 1. c. p. 792.

Die sabbati 26 aprilis 1603. Kavo.5

Continuando visitationem pervenit ad locum Ravo. Est cappellanus presbiter Simeon J a v r i c e v i c h de codem loco.

Vidit missale Illiricum antiquum. Dicens interrogatus: Io dico la santa messa et altri divini of­

ficij all' Illirico, come sono stato ordinato, cosi ё osservato inquesto luoco. Ibid. 1. с. р. 797b.

Die sabbati 26 aprilis 1603. Eso e . . Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Eso. Vidit missale Illiricum antiquum. Et alterum, curatus dixit, de-

disse ad accomodandum. Est parrocus et rector presbiter Simeon F l o r i g n a de loco Salis,7

qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illirico, come sono stato ordinato e si ё osservato in questo luoco. _______ Ibid. 1. с. р. 800.

1 Zaglava 2 Žman 3 Možda: Luka 4 nečitljivo б Rava 6 Iž 7 Sali.

Page 5: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

541

Die dominico 27. aprilis 1603. Saurum.1

Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Saurum. Vidit missalia duo Illirico idiomate impressa, et rituale in fine

breviarij. Est rector et parrochus presbiter Donatus M a razо vich de loco

Salis qui interrogatus respondit; Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illyrico, che cosi sono stato ordinato e si e osser-vato in questo luoco.

Ibid. L a p . 805.

Dicto die Bi rb igne . 2

Continuando visitationem pervenit ad locum Birbigni et ingressus ecclesiam parrochialem Sanctorum Cosmi et Damiani ante S-um Sacramentum oravit.

Est parrochus et rector presbiter Laurentius С1 e r i t i с h qui ad praesens ob quemdam processum reperitur incarceratus in civitate Jadrae et curam habet ipsius ecclesiae parrochus ecclesiae Sauri.

Vidit missale Illirico idiomate impressum. Visitavit postea cappellam, seu oratorium aedificatum per magni-

ficum dominum Baptistam Soppe in loco praedicto Birbigni con-structum ex divotione tituli Sancti Blasij.

Yidit missale Illirico idiomate impressum. Ibid. 1. с. р. 809.

Dicta die В о sava.3

Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Bosava. Vidit rituale Illiricum in fine breviarij Illirici, et misalis. In dicta

ecclesia celebratur missa et alia divina officia: Illirice. Est parrochus presbiter Lucas F i l i p i c h de Dragoue. Le localitä

di Dragoue e di Puntebianche dipendono da questa parrochia. Inter­rogatus respondit: In tutti questi luoghi si celebrano le messe e li divini officij al modo illirico, che cosi noi siamo stati ordinati.

Continuando visitationem pervenit ad locum seu contradam Dra-gonove4 et visitavit cappellam sancti Apollinaris, in qua vidit mis­sale Illiricum.

Visitavit postea cappellam Sanctae Mariae de Euvere, ubi vidit mis­sale Illirico idiomate impressum.

Continuando visitationem pervenit ad cappellam Sancti Jacobi con-tradae dictae Pontae albae.5 Vidit missale illiricum.

Ibid. 1. с. р. 812b. 1 Savar 2 Birbinj 3 Božava 4 Dragove 5 Pniite bianche = Rat veli.

Page 6: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

542

Die lunae 28. aprilis 1603. Mel ad a.1

Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum Meladae. Vidit missale Illiricum nec non alterum Bomanum pro itinerantibus

cum in dicta ecclesia celebretur more illirico. Est parrochus et rector presbiter Mattheus Coso l i ch de loco

Salis,2 qui interrogatus respondit: si celebra la santa messa et altri divini officij all' Illirico come sono stato ordinato et osserva in questo luogo.

Et continuando visitationem pervenit ad locum dictum Zapuntella.3

Vidit missale et rituale Illiricum. Est cappelanus praesbiter Simeon Lucev ich sive Barbich de loco Selvae.

Interrogatus respondit: Io dico la messa una domenica in questa chiesa et ogni altra domenica nella chiesa di Gesto ? * e celebro la santa messa et altri divini officij al modo Illirico, come sono stato ordinato e si e osservato in questo luogo.

Deinde pervenit ad dictum locum Gesto4 vidit missale Illiricum. Ibid. 1. с. р. 819b. et 828.

Die martis 29 aprilis 1603. Se lves Continuando visitationem pervenit ad locum Silvae in scopulo

Selve. Vidit missale Illirico iđiomate in ecclesia parrochiali Sancti Marci, et similiter vidit missale Illiricum cum rituali in breviario in ecclesia Nativitatis Gloriosissimae Virginis, quae non est conse-crata, et fuit aedificata ab incolis ob commoditatem. Postea visitavit in dicto loco ecclesiam campestrem Sancti Joanis Baptistae, quae fuit aedificata ex devotione per aliquos familiae Mas со vich, ubi etiam vidit missale Illiricum.

Est rector, seu parrochus ecclesiae praedictae Sancti Marci pres­biter Gaspar Damianich de dicto loco qui ad interrogationem re­spondit: celebro la santa messa secondo il rito Illirico et li altri divini officij.

Ibid. 1. с. р. 829.

Die mercurij 30 aprilis 1603. Ulbo.6

Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum Ulbe ]Ulbo]. Vidit tria missalia Illirico iđiomate impressa, nec non rituale in breviario in ecclesia paroehiali tituli Sanctae Anastasiae. Et vidit missale Illiricum in ecclesia Assumptionis Beatae Mariae Virginis, quae fuit aedificata per incolas dicti loci pro maiori commoditate et ex devotione.

1 Molat a Sali 3Žapuntel 4 Mora biti: Isto, hrv.: 1st Б Silba ,; Olib.

Page 7: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

543

Presbiter Simeon Xorevich de dicto loco interrogatus respondit: Io sto in questo luoco et dico messa qualche volta per mio devotione et ho mio padre, e vivo del nostro patrimonio, ne possedo beneficio alcuno, e celebro la santa messa al modo Illirico come sono stato ordinate.

Presbiter Simeon P o g l i a n i c h , qui interrogatus respondit: Io non ho beneficio di sorte alcuna e dico messa qualche volta per mio devotione, et ho mio padre col quale sto vivendo di quel poco che habbiamo ed aiuto anco a confessar de licenza de monsignor Vi­ca rio nostro di Zara, la qual mi diede cosi a bocca, et confesso al modo Illirico.

Presbiter Sim oni ch de dicto loco aetatis annorum 70 non ostendit bullas suorum ordinum dicens: „Al tempo della guerra pssendo io parrocchiano de una villa sotto Pago si aspettavano li Turchi quali venero all' improviso, et io hebbi fatica a fuggir in una barca havendo lasciato ogni cosa in casa, et anco le dette bolle delli ordini."

Subdens interrogatus : Io sono cappellano in questo luogo, e dico la santa messa, et anco agiuto alia cura con licenza di monsignor Vicario nostro, dal quale sono stato essaminato, e cosi a bocca Г ho havuta, et esercito de licenza del nostro rettore e parrochiano al modo Illirico come si usa in questo luogo e sono stato ordinate.

Presbiter Jacobus Scompan ich de dicto loco ostendit bullas et diraissorias suorum ordinum legitimas. Dicens interrogatus: Io non ho beneficio alcuno et vivo del mio poco patrimonio, dicendo messa qualche volta per divotione et anco io agiuto a confessare, il tutto all' Illirico come sono stato ordinate.

Est rector et parrochus ecclesiae praedictae praesbiter Antonius Lovrov ich de dicto loco aetatis suae annorum 50, qui ad inter-rogationem respondit: Si celebrano li divini officij e le sante messe al modo Illirico come siamo stati ordinati et si osserva in questo luogo.

Ibid. 1. с. р. 800.

Die jovis 24 mensis aprilis. Ses t rum. 1

Admodum reverendus dominus Franciscus Grisonius visitator foraneus deputatus . . . etc. continuando suam visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae in villa Sestrum diocesis Jaderae, quae superioribus annis fuit aedificata per Nicolaum Bos ich iev ich ex sua devotione et ob maiorem commoditatem incolarum dictae villae

1 Sestrunj.

Page 8: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

544

cum parrochialis ecclesia distet a villa per medium circiter mili-arum.

Vidit missale Illirico idiomate, quo utitur curatus qui similiter est Uliricus. Accessit postea ad ecclesiam parrochialem sancti Petri. Est curatus praesbiter Michael E a d u g l u s annorum 55. Uliricus.

Ibid. l. с p. 880.

Die veneris 25 mensis aprilis 1603. Ugl iam. 1

Continuando visitationem se contulit villam Ugliam, visitavit cap-pellam sub titulo Omnium Sanctorum ubi vidit missale Illiricum.

Postea pervenit ad ecclesiam parochialem sub titulo Assumptions Gloriosissimae Virginis.

Vidit missale Illiricum et mandavit emi aliud, ac etiam tertium Eomanum pro sacerdotibus latinis. Deinde visitavit ecclesiam Sanc­torum Hipoliti et Cassiano ubi etiam vidit missale Illiricum.

Est curatus dictae ecclesiae parrochialis praesbiter Lucas Mirae-vich de dicto loco annorum 40. Ibid 1. с. р. 883b.

Die dicta Luk or an2

Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam parrochielem sancti Laurentii in villa Lucorani.

Vidit missale Illiricum antiquissimum in raenbrana et mandavit emi aliud. Vidit et rituale Illirico idiomate.

Est curatus praedictae ecclesiae presbiter Donatus M a ta l i с h Jadrensis annorum 54. Ibid. 1. с. р. 882.

Dicto die Sancta Eufemia . 3

Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam parrochialem Sanctae Eufemiae villae, acquidem Santa Eufemia. Vidit missale Illiricum.

Est curatus praesbiter Marcus B a t a l i c h da Sale annorum 52. Ad interrogationem respondit. Administro li santi sacramenti con ogni reverenza, et se bene io sono Illirico procuro di osservar quanto commanda la santa Madre Chiesa et il concilio di Trento secondo il cui decreto particularmente celebro li santi matrimonij, procuro anco di conservar la ragione della Chiesa.

ibid. 1. с p. 900. Die ante dicto Ohuchg l i za . 4

Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sancti Laurentii5

quae est cappella villae Chuchglizae, ubi etiam est eimeterium. Vidit 1 Ugljan 2 Lukoran 3 Sutomiščica 4 Kukljica 5 Ova je kapela u

mjestn Kalu, a spada pod žnpu Kukljicu.

Page 9: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

545

missale Illiricum. Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sancti Pauli in villa Ouchgliza quae est parrochialis. Vidit missale Illiricum.

Est curatus praesbiter Mattheus G h e r d o v i c h de Sancta Eufe-mia dioecesis Jaderae, annorum 36.

Interrogans dixit: ho cento e quaränto anime di comunione in questa villa di Ouchgliza et nella contrada di Oale osia San Lorenzo, anime 120 in circa.

Continuando visitationem visitavit ecclesiam campestrem Santi Pe-regrini, ubi etiam vidit missale Illiricum.

Visitavit postea ecclesiam Sanctae Mariae a Nive in Stictie ubi etiam vidit missale Illiricum.

Ibid. 1. o. p. 910.

Dicta die B a g n o . 1

Continuando visitationem accessit ad ecclesiam parrochialem Sancti Lucae in villa Bagno. Vidit missate Illiricum.

Pervenit postea ad ecclesiam Sanctorum Oosmi^et Damiani et vidit missale Illiricum antiquum, et aliud novum simile. Vidit rituale in

fine breviarii Illiricum.

Est curatus et parrochus praedictae ecclesiae Sancti Lucae nee non Sanctorum Cosmi et Damiani in dicta villa Sdrelas sive Bagno praesbiter Joannes Merdesich de Asmano2 dioecesis Jadrensis.

Ibid. l. с p. 911.

Die dominico 27. mensis aprilis 1603. D o p r a p o g l i a n a i N e v i g i a n . 3

Continuando visitationem venit ad ecclesiam Sancti Thomae in contrada Doprapogliana quae est membrum ecclesiae parrochialis Nevigiane et distat ab ea per duo milliaria et est capellania in qua inservit reverendus dominus Philippus Pribinich. Vidit missale Illi­ricum. Ibid. 1. с. р. 916,

Eadem die : Pervenit postea ad ecclesiam parrochialem Sancti Michaelis in

villa Nevigianae. Vidit duo missalia Illirica, vidit rituale Illiricum. Est curatus praedictae villae praesbiter Mattheus Parsich de dicta

villa, annorum 55. Ibid. 1. с. р. 918.

1 Banj ili Zdrelac 2 Zman 3 Dobropoljana i Neviđane.

STARINE хххш. 35

Page 10: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

540

Eadem die Pašman. 1

Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae Virginis, quae est parrochialis in villa Pasmani. Vidit duo missalia Illirica, mandavit emi aliud novum. Est curatus praesbiter Thomas Pribinich de dicto loco, et est Illiricus.

Ibid. 1. с. p. 912.

Die 28 aprilis 1503. Convento di Pašman. Facto mane continuando visitationem visitavit ecclesiam Sancti

Domnij quae est fratrum minorum de observantia in pertinentijs Pasmani ubi habitant duo sacerdotes unus clericus et unus laicus et est guardianus frater Bonaventura de insula Vegliae.

Vidit missalle Illiricum antiquum, mandavit emi aliud. Ad interrogationem respondit [sc. frater Bonaventura]: „Io admi-

nistro li santissimi sacramenti, sebene sono Illirico, secondo la forma e rito di Santa Romana Chiesa.

Ibid. 1. с. р. 926.

Die 28 aprilis 1603. Verga da.2

Sumpto cibo, se contulit ad ecclesiam Sancti Andreae insulae et villae Vergadae. Vidit missale Illiricum antiquum et aliud missale Illiricum in membrana.

Est curatus frater Ioannes Bogdanich de Isum ordinis Sancti Pauli sanctissimi heremitae, qui usque de anno 1557 habuit licentiam a fra Thoma Slovignae provinciali manendi extra monasterium, ut patet per manuscriptum cum sigillo praedicti provincialis. Habuit etiam licentiam a felici recordatione Pio V° ut per litteras felicis recor­dations Oaroli Boromei, sub sigillo officij Poenitentiariae datas anno primi praedicti Pontificis et per processum fulminatorium audi­tors generalis Camarae Apostolicae de anno 1566. 28 juni.

Ibid. 1. с. р. 931.

Die praedicta Zaravecchia.3

Continuando visitationem transfretavit canalem et venit ad Jadram veterem et eccessit ad ecclesiam parrochialem Sanctae Anastasiae.

Ex informationibus habitis a personis fide dignis dictae villae seu loci Jadre veteris curatus est probae vitae, conditionis et famae.

1 Pažman 2 Vrgada 3 Biograd na moru.

Page 11: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

547

Est curatus, seu parrochus dicti loci praesbiter Mattheus Battaglich de Sale, dioeesis ladrensis, qui ad preces tunc praesentavit bullam collationis dictae parrochiae sibi factam sub die 23. novembris 1593: et dixit emisisse progressionem fidei in manibus reverendissimi archiepiseopi. Subdens: quanto alle bolle delli miei ordini, le ho a Sale a casa mia; et ei fuit praeceptum quod illas praesentet, qui interrogans dixit: Io ho qui anime di communione numero 280 •e sono in tutto 600, fuochi 89. computati anco la contrada Paeho-schane1, nella quale contrada sono diece fuochi et e lontana de qui quattro miglia, ma поп ѵі ё chiesa alcuna, come anco questo luogo oltre la parrochiale et per gratia de Signor Iddio, io li ho confessati e communicati tutti eccetto doi quali sono in certe differenze et adesso non si trovano qua' ma si tratta la pace etc. Interrogatus dixit: Io sto sempre alia residenza et quando mi occorre di andar per un giorno doi a Sale, ove habitano li miei, raccommando la casa a qualche prete, о frate circonvicino, et non ho persona che sia publico peccatore et come ho detto tutti sono buoni christiani per Iddio gratia. Interrogatus respondit administro li sacramenti sebene sono Illirieo secondo il rito della Eomana Ohiesa et osservo la forma del concilio di Trento intorno li matrimonii, et ostendit rituale Illiricum. Subdens spesse volte sermoneggio all' altare inse-gnando a questo mio popolo le cose necessarie alia salute et anco insegno alii putti la doctrina Christiana dicendo Vespero in chiesa. Interrogatus circa administrationem sacramentorum fuit idoneus re-pertus; de introitibus interrogatus dixit: Io posso hauer circa 60 ducati cavati dal terzo delle decime de biave, vini et animali, non ho altro, ne manco la chiesa ha alcun particular terreno, et quanto all' incerti ho роса cosa perche questo popolo e poverissimo. Sub­dens etiam interrogatus: Io ho doi -chierici, che mi servono alia messa et altri religiosi non si trovano in questo luogo, et factis ei debitis interrogationibus fuit dimissus.

Ibid. 1. с. р. 934.

Die martis 29 aprilis 1603. San F i l i ppo et

Facto mane venit ad ecclesiam Sancti Miehaelis, quae est contrada et vocatur Sanctorum Philippi et Jacobi et membrum parrochiae

1 Pakoštane 2 Sv. Filip-Jakov.

Page 12: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

548

delle Torrette2 et sunt in dicta contrada novem familiae et animae in totum 40. Ante bellum cura Turcis ecclesia erat satis ampla et bene disposita et plures incolae habitabant dictam contradam, sed fuit destructa et ecclesia et contrada, et nunc de novo incipit ha-bitari.Nulli adsunt proventus particulares, nam omnia bona a Turcis occupata fuere et eorum confinia distant tantummodo per miliarium.

Deinde pervenit ad ecclesiam tituli Nativitatis Beatae Mariae Vir­ginia in villa, quae dicitur la T o r r e t t a 1 et est parva cappela. Vidit missale Illiricum [etc.]

Est curatus dicti loci Praesbiter Nicolaus E u p a n i c h de Pas-mano. Dicens interrogans: Ho anime di communione 190 ad in

itutto 290 e questi sono poveri Morlacchi calati di Morlachia a questo paese per liberarsi della tirrania dei Turchi, li quali sono poveris-simi et habitano in queste case di paglia. Administro li santissimi sacramenti con ogni diligentia ed ho il mio rituale Illirico, che mi insegna ogni cosa.

Ibid. 1. с. р. 938-b.

Die dicta S a n O a s s i a n o . 2

Continuando visitationem pervenit ad villara et ingressus ecclesiam parrochialem Sancti Oassiani adoravit crucem.

Vidit missale Illiricum in membrana, et aliud in bombicino Illi­ricum simile.

Vidit rituale Illiricum quo utitur curatus, qui est Illiricus. Est curatus dictae villae Sancti Cassiani praesbiter Laurentius

Pa to v ich de Sauro.8

Ibid. 1. c. p. 942.

Dicta die M a lp aga. 4

Pervenit tandem ad cappellam Sancti Joannis Baptistae quae est membrum villae Malpagae. Vidit missale Illiricum.

Est cappellanus praesbiter Gregorius S i m u n i c h de Pasmano Illiricus.

Ibid 1. с. р. 945-b.

Die mercurij, ultimo aprilis P e t r i z a n e 5 et O o s i n o s e l o . 6

Continuando visitationem venit ad cappellam Sanctorum Joannis et Pauli in villa Petrizane seu dicitur de Porto Schiavina et est

1 Turanj 2 Sukošan 3 Savar 4 Dračeva с 5 Petrčani 6 Kožin.

Page 13: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

549

membrum villae et parrochiae Oosinoselo, et distat a dicta parrochia per duo milliaria incirca.

Vidit missale Illiricum lacerum, mandavit emi aliud. Est cappellanus praesbiter Antonius I van с i eh de Sale. Venit deinde ad ecclesiam Sancti Michaelis in villa Oosinoselo. Vidit missale Romanum. Vidit missale Eomanum Illiricum. Est curatus dictae ecclesiae praesbiter Simeon В a ci eh de insula

Pasmano. Ibid. 1. с. р. 948—953.

Die praedicta Diclo. 1

Se contulit postea ad ecclesiam Sancti Petri positam ad litus maris penes villam Diclo, quae habet ceraeteriiim ubi sepeliuntur illi de villis Oosimosello et Diclo et illi de Puntamica2 et curatus de Oo-sinosello celebrat in ea singulis diebus festivis.

Vidit et visitavit ecclesiam campestrem Sancti Georgii in Puntamica destructam tempore belli contra Turcas.

Vidit ecclesiam campestrem Sanctae Anastasiae. Visitavit ecclesiam campestrem Sanctae Mariae Olivarum super

Vallem Magistri sine tecto cum mensa tantum modo lapidea nuda et est benefieium simplex circa ducatorum octo et possidetur a reverendo domino Simeone Begna canonico Jadrense. Mandavit cooperiri et accomodari ita, ut in ea decenter possit celebrari cum sit ecclesia magna divotionis stante etiam quod Illustrissimus Dominus Proveditor Generalis Maris in gulpho P a s c h a l i u s applicavit pro praedicta reaedificatione ipsius eeclesiae ducatos 50, ut. relatum est, qui nummi sunt in manu praedicti reverendi domini Begna.

Visitavit ecclesiam Sancti Martini in castro Dicli et est monacorum Sancti Grisogoni, ordinis Sancti Benedicti.

Ibid. 1. с. р. 957.

Die jovis primo mensis maii 1603. Orussi .3

Facto mane et continuando visitationem per terram firmam per-venit ad villam Orussi quae distat a civitate Jadrae per octo milliaria circiter et est posita in confinio Turcorum a quo non distat per quartam partem milliarii et est circundata macerijs propter incursiones.

Ecclesiam igitur Sancti Martini ingressus, adoravit crueem.

1 Diklo 2 Mikin rat 3 Kruševo kod Obrovca.

Page 14: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

550

Viđit missale Illiricum. Est curatus praesbiter Joannes (Jarv as i-nich đe Valle Sancti Stephani diocesis Jadrae qui interrogans re-spondit: Ađministro Sanctissimi Sacramenti secondo che commanđa la santa madre chiesa Romana, se bene alia Illirieo, e non ho altri libri che Illirici ne sono prohibiti.

Visitavit ecclesiam Sancti Michaelis in villa Bardo1 quae fuit đe-structa olim a Turcis.

Mandavit reportari cemeterium et accomodari circumcirca dictam ecclesiam Sancti Michaelis in villa Crussi superioris visitata.

Ibid. 1. с. р. P59.

Eadem die Bo ccagnazzo.2

Continuando visitationem pervenit ad villain Boccagnazzo quae distat a civitate per duo milliaria et venit ad ecclesiam Sanctorum Oornelii et Cipriani, adoravit crucem cum non asservetur Sanctissimum Eucharestiae Sacramentum ob periculum incursionum Turcarum.

Vidit missale et rituale Illiricum. Est curatus praesbiter Simeon Ze lenchovich de Jadra aetatis 56 qui interrogates respondit: Insegno la dottrina Christiana e dico il vespero ogni festa in chiesa et quanto alia Sacramenti li amministro secondo che commanđa la Santa madre chiesa Romana se bene all' Illirica.

Ibid. 1. с. р. 963-b.

Die ante dicta M alp aga.3

Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae ad Nives quae est parrochialis in villa Malpaga. E-t curatus praesbiter Simeon Berecich Jadrensis annorum 46 Illiricus qui interrogatus respondit: Io con ogni diligenza cerco di administrar li Santissimi Sacramenti et celebro ogni festa et anco li giorni feriali et osservo il sacro concilio di Trento nel far li matrimonii e cosi anco servo la forma et ordini di santa chiesa nel resto, se bene all' Illirica.

Et factis debitis et opportunis interrogationibus per i n t e r p t r e -tem, fuit satis idoneus repertus, et in quantum Illiricus tollerabilis.

Ibid. 1. с. р. 966.

OtoJc Pag. Die mercurii 21. mensis maii 1603. Gorizae.4

Admodum reverendus dominus Franciscus Grisonus visitator foraneus visitavit infrascriptas ecclesias in territorio Pagi.

1 Brdo 2 BokaDJac 3 Dračevac 4 Gorica.

Page 15: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

551

Pervenit ad locum Gorizae, et ingressus ecclesiam parrochialem et curatam Sancti Michaelis, adoravit crucem.

Vidit missale Romanum reformatura, mandavit emi signaculum. Vidit aliud missale Illiricum.

Est curatus presbiter Georgius Livonich Pageasis, qui inter­rogatus respondit a questa cura sono sottoposti anco li huomeni de Vlasich 1 e di Dignisea 2 che sono lontani da questo luoco circa cinque milia et vi ё la chiesa per quelli Brasich intitolata Sauta Croce et lontana dalle case un miglio, e per quelli di Dignisca vi ё la chiesa li Santo Mauro ed io sono in obbligo di celebrare per ordine per ciascuno di queste chiese, tutte le domeniche et le teste principali, et vado per voto, che altro obbligo nostro di celebrare se non delle domeniche et quelli di Grizza3 vano a Pago quasi ogni festa a messa. Oelebra alia latina.

Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. VII. No. 100. p. 580.

Die jovis 22 dicti mensis 1603. Oolane.4

Oontinuando pervenit ad locum Oolanus in territorio praedicto Paghi et ingressus in ecclesiam parrochialem Sancti Lucae ante Sanctissimum Sacramentum devote oravit. Est curatus presbiter Geor­gius Bovolich de Vegla, Illiricus. Vidit missale Illiricum antiquum, mandavit emi, aliud modernum, vidit rituale in breviario et in mis­sale Illirico. Vidit aliud missale Romanum reformatum.

Die jovis 6 mensis maii 1603. Vlas ich . 1

Pervenit ad Vlasich. Ecclesia parrochialis Sancti Hieronimi. Vidit missale Romanum et duo alia Illirico idiomate impressa

nee non rituale Illiricum in fine breviarii. Est curatus presbiter Gregorius Bobrovich de Fiuz [sic!J Ja-

drensis diocesis, qui interrogatus respondit celebro la santa messa al modo Illirico, come sono -stato ordinato.

Die veneris 7 mensis maii 1603. Ponte j l ime . 6

Oontinuando visitationem pervenit ad locum Pontejlime. Ecclesia parrochialis Sancti Nieolai.

Vidit missale Illiricum antiquum et missale Illiricum cum curatus sit Illiricus iusit emi aliud missale.

Est curatus Simon Galassich de Puntalba (Pontebianche).6

1 Vlasići 2 Dinjiška 3 Grizno 4 Kolan, Kolane 5 Punta Loni = Lun;

Puntalun 6 Rat Veliki.

Page 16: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

552

Biskupija šibenska.

Die dominico 13 mensis aprilis 1603. V o d i z z e 1 Illiricorum. Eeverenđus đominus G r i s o n u s visittator foraneus continuando

visitationem ecclesiarum dioecesis sibenicensis visitavit ecclesiam Sancti Andreae campestrem et visitavit postea ecclesiam seu capellam tituli Assumptionis Gloriosissimae Virginia in loco Vodizze Illiricorum in medio villae. Deinde visitavit ecclesiam parrochialem Sanctae Orucis, quae distat a villa ex loco praeđicto per quasi medium miliarium. Vidit missale Bomanum novum et aliud missale Illiricum, quo utitur curatus, cum sit omnino Uliricus.

Adest rituale Illiricum. Est curatus praedieti loci presbiter Bar­tholomew J u r i c h i e v i c h de praedicta villa. Et ad interrogationem respondit: Amministro li sacramenti conforme a quanto commanda la Bomana chiesa, celebrando perö la santa messa et altri divini officii in idioma Illirico.

Vat. arhiv, Miscelanea, Arm actio VII. Vol. 100 p. 106.

Die dicta T r e b o c o n i . 2

Sumpto prandio pervenit ad locum dictum Tre bocconi, visitavit ecclesiam Assumptionis Beatae Mariae Virginis.

Vidit liberculum in quo describuntur nomina baptizatqrum idiomate Illyrico decenter descripta.

Visitavit postea ecclesiam Sancti Nicolai in Montem quae est par-rochialis sed detinetur clausa propter periculum Turcarum, qui distant tantumodo per miliarium, et ipsa ecclesia distat a villa per milliarium circiter.

Est curatus presbiter Andreas V e t i c h de Ooclizza3 dioecesis Jadrensis.

Vidit missale Bomanum et aliud idiomate Illyrico, quo curatus utitur ad celebrandum, quod est antiquissimum, mandavit provideri de alio decenti.

Continuando visitationem pervenit al locum dictum Stratto.4

ibid. 1. с p. 110-b. 0

Die dicto S t r e t t o . 4

Et ingressus ecclesiam parrochialem Sancti Spiritus quae est epi-scopatus sebenicensis ante Sanctissimum Sacramentum oravit.

Vidit missalia quinque, quattuor Illirica, alterum latinum Bomanum. 1 Vodice u kotaru: Tijesno 2 TribuDJ 3 Kuklica 4 Streto (Tijesno).

Page 17: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

553

Est curatus presbiter Simeon M a r t e s i c h de dicto loco. Qui interrogatus respondit: Celebro al modo Illirico la santa

m e s s a - Ibid. 1. o. p. H3-b.

Die dicta Gesera.1

Oontinuando visitationem pervenit ad locum dictum Gesera. Ecclesia parrochialis Sanctae Mariae.

Est curatus presbiter Joannes P a r o s i c h de dicto loco, qui est Illyricus et omnino est ignarus linquae latinae.

Yidit missale Illiricum. Et interrogatus respondit : Io dico messa celebro li altri divini officij secondo Г idioma Illirico.

Ibid. 1. с. р. 116-b.

Die lunae 14 mensis aprilis 1603. Slozzela.2

Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum dictum Slozzela. Ecclesia curata Sancti Georgii. Vidit missale Illyricum cum rituale annexo breviario similiter Illyrico et Illyrico idiomate cele-bratur. Est curatus presbiter Georgius Spa tovich de loco Qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et li altri divini officii all' Illyrico per non sapere alia latina.

Ibid. 1. с. р. 118-b.

Die dicta, sumpto prandio Morter .3

Continuando visitationem pervenit ad locum Sanctae Mariae in Grandina4, in pertinentiis Mortariis. Ecclesia Sanctae Mariae, quae est curata et distat per milliarium a loco et villa ac habitationibus. Vidit missale Illyricum,

Deinde vero continuando visitationem pervenit ad locum Mortarii et ingressus ecclesiam Assumptiones Gloriosissimae Virginis ante Sanc-tissimum Sacramentum oravit. Vidit missale Illyrico idiomate con-iunctum breviario. Est curatus de locis Grandina et Mortarii presbiter Petrus Mes t rov ich de loco Stricti qui dixit: Io celebro la santa messa all' illirico et altri divini officii per non sapere alia latina. Ibid. 1. с. р. 121-b.

Die martis 15 mensis aprilis 1603. Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Arquiorli6(?)

et ingressus ecclesiam parrochialem Gloriosissimae Virginis Mariae crucem adoravit.

1 Jezera 2 Zlosela 3 Murter 4 Gračiaa ili Rastovica 5 Azuriorum (?).

Page 18: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

554

Est curatus presbiter Marinus S t r i c h e l i c h de loco Mortarii. Vidit missale Eomanum et aliud Illyricum mandavit emi rituale Eomanum, et vidit rituale Illyrico in fine breviario iam dicti curati, cum ipse curatus sit Illyricus.

Qui interrogatus respondit: Io celebro messa alia Illyrica et altri divini officii, che cosi a questo sono stato ordinato per non saper alia latina.

Ibid. 1. с. р. 125—128-b.

Die mercurii 16 mensis aprilis 1603. Facto mane visitavit ecclesiam campestrem Sancti Eochi -in loco

dicto Michavizzi, quae est sine porta et celebratur aliquoties ex de-votione piscatorura.

Deide visitavit in insula Oapria ecclesiam Santi Petri de Oapria, quae est curata ubi habitant quatuor familiae et sunt animae pro communione decern et in totum 16, quibus curatus Azzurii1 admin -strat Sacramenta.

Oontinuando visitationem pervenit ad locum Pervich2, et ingressus ecclesiam fratrum minorum conventualium tertii ordinis Sancti Fran-cisci Illyricorum. Vidit missale Eomanum et aliud Illyricum. Est guardianus e de presenti curatus pater fra Simeon B u r i n n i c h Illyricus de Berna dioecesis sibenicensis, qui ad interrogationem re­spondit: Si celebra la messa et altri divini officii al costume Illirico secondo e stato ordinario.

Deinde visitavit ecclesiam Sanctae Mariae Virginis in loco Vallis Pervich, quae est campestris et fait aedificata ab illis Androsovich de Sebenico.

Visitavit aliam ecclesiam campestrem — Sanctae Mariae in dicto loco Paravich2 et fuit aedificata ab illis de Dominis.

Visitavit similiter aliam ecclesiam campestrem tituli Sanctae Ma­riae illorum de Finichus3 Sebenico in pertinentiis.

Ibid. 1. с. р. 129.

Dicta die post prandium Slat i S lan ti.4

Liturgia Eomana et ita 0 r a p a n o. 1 Možda Zuri 2 Prvić 3 Danas obitelj Dimici 4 Zlarin.

Page 19: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

555

Biskupija spljetsJca. Die 13 mensis martii 1603. A im is sa.1

Ecclesia Sancti Spiritus. Vidit missale llliricum, quo utitur reverendus dominus Nicolaus

N i c o l i c h de Politio, pui in dicta ecclesia celebrat quatidie idio-mate Illirico.

Ibid. 1. с. p. 234.

Oast el li di S p a l a to. Die dominico 16 mensis martii 1603. Oastel Cam bio.2

Adm. reverendus dominus visitator se contulit ad ecclesiam parroc-chialem Sanctorum Michaelis et Martini prope castrum Oambii, quae ecclesia ut ex inscriptione supra portam maiorem dictae ecclesiae, fuit aedificata de anno 1577 et inscriptionis tenor infrascriptae est:

Presbyter Domnins S t a t i l e u s parrochus in honorem beatorum Michaelis de Lasane,3 et Martini de Crussevo concedente ordinario, et consentientibus patronis translatis ecclesiis super solo Oambiorum posuit anno domini 1577.

In ea non asservari Sanctissimum Eucharistiae Sacramentum de-creto reverendissimi Archiepiscopi ut obvietur scandalis, et periculis ibi enim parum longe, adsunt confinia Turcarum, qui saepe saepius transcurrunt, et furantur, et deturpant res sacras christianorum.

Solta4, Grohotlo5, liturgia latina. Ibid. 1. с p. 251.

Die martis 18 martii 1603. Surdo . 6

Vidit ecclesiam Sancti Petri in portu, seu villa Surdo, et dicitur illic olim habitasse Mareum M a r u l u m .

Est curatus reverendus dominus Stephanus de Ploris est annorum 33 fuit alumnus collegii Illirici.

Ibid. 1. с. р. 263-b.

Die mercurii 15 martii 1603. В u a.7

Adm. reverendus dominus visitator se contulit ad insulam Buam dioecesis spalatensis et in primiš visitavit eremitorium Oonceptionis Beatae Mariae Virginis positum in dicta insula.

Vidit missale Eomanum et aliud Illiricum. In heremitoreo habitat presbyter Joannes S t o i c i c h Illiricus.

Ibid. 1. с. р. 268-b. 1 Omiš 2 Kambelovac 3 Donja Voda 4 Šolta 5 Grohotle 6 Nečujan

7 Čiovo.

Page 20: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

556

Die 19 mensis martii 1603. SI a tin ae.1

Visitavit ecclesiam Beatae Mariae Virginis in villa Slatinae. Est curatus reverendus dominus Gregorius Dragnich Illiricus,

qui eelebrat more Illirico. Interrogans de administratinne Sacrament-orum et maxime circa matrimonium, recte respondit, et quamvis sit Illiricus est ut visum est satis competenter aptus.

Ibid. 1. с. р. 269-b.

Isola di Brazza. Diocesi di Lešina. II illustrissimo reverendissirao signor Don Vincenzo Michel i

vicario della Brazza per commissione havuta dell' illustrissimo re-verendissimo Monsignor Michiele P r i u l i ha visitato la chiesa della Brazza, Postire e la chiesa di San Giorgio in capo della isol della Brazza, della quale era rettore reverendus dominus Matheus Andr ia ta ich , Illiricus.

Ibid. 1. с. р. 272-b.

Die veneris 11. mensis aprilis 1603. T i .2

Coram illustrissimo et reverendissimo domino visitatore comparuerunt personaliter presbiter Gregorius S t ipanov ich Illiri­cus curatus villarum Brehglii3 loci Policieo, et Thadeus Sain о vich, Jacobus Magarinco, Joannes H a r s i c h nomine totius christiani populi villarum illarum in regimine Turcarum existentes ad hoc specia-liter transmissi, et genuflexi flentes indoluerunt quod frater Nicolaus Ugr ino vich episcopus Samandriensis per multos annos in ipsos tiranidim excrevit, ab eis multa blada vina, et alia indebite exigendo, ac in detrimentum multarum animarum monitis publicis Sacramenta ecclesiam et sepulturam prohibendo quorum nonnulli absque baptismo perierunt, nonnulli absque Sacramentis ecclesiae diem clauserunt extremum et sepoltura caruerunt, et nonnulli ad Turcarum sectam sequendam profecti sunt. Et statim ostendit mandata Illirico idio-mate scripta cum sigillo domini episcopi Samadriensis per me can-cellarium recognito et quadam aliam policiam, in qua descripta erant nomina sumptorum qui absque baptismo decesserunt, et Turcae effecti sunt, quae mandata et policia ex idiomate Illirico in vulgarem ser-monem multo illustrissimo domino traducta, in infrascripto folio con-

1 Slatine 2 Trogir. Priopćujemo ovu pritužbu popa glagolaša i nje­gove pratnje vizitatoru protiv biskupa Nikole Ugrinovica, i namjestenje Grgura Stipanovića glagolaša za župnika. 3 Brela gornja i donja.

Page 21: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

557

tinentur. Quare humiliter flentes supplicarunt quatenus: eorum, et totius christiani populi in illis partibus miseriae compatiendo ipsis de aliquo opportuno remedio misericorditer provideatur. Et intus.

Illustrissimus dominus praedictos exploratores paterna consolatione reficiens, attento quod prout sibi innotuit episcopus praedictus quo-libet anno in conflrmatione parrochi praedicti, a praedictis Ohristi fidelibus pauperimis existentibus in locis Turcarum,uti christianus qui-libet non absque evidenti vitae suae periculo accedere potest, indebite exigit, interponendo propterea praedictum patrem üregorium Stipa­no vi ch, de cuius optima vita christianae religionis zelo, et pro illis partibus sufficientia non modica a fide dignis nobis relatum fuit, in parrochum confirmamus, donee suis exigentibus mentis, prout hactenus consuevit, animarum saluti illarum partium institerit absque eo quod a praedicto episcopo Samandriensi aliquam aliam confirma-tionem obtineat. Quodsi episcopus praedictus contra nostram hanc confirmationem aliquid attentare persumpserit aut praedictus parrochus confirmatus deliquerit, ita ut exinde auferre debeat incolae prae-dictorum locorum ad reverendissimum Bpiscopum Spalatensem metro-politanum recursum habeant iustitiam recepturi. Cum protectionem suam in Domino commendavit, mandavitque per me cancellarium et eidem oppositiones patentee literas fieri ut infra.

Noi Nicolö U g r i n o v i c h Vescovo di Samandria et Dunno et delli pagiesi di terra, et quelli che si trovano appresso il mare al signor padre Matthio P u g l i a n o v i c h amorevol salutation; et di puoi essendo noi capitano di Brehlia, di commandamo con la virtu di Dio, et con Г autoritä nostra et sotto pena di santa obedientia, e di suspensione dall' administration de tutti sacramenti per dieci anni da incorrer subitoche transgredischi i nostri commandamenti, et queste vi commandamo, che non dobbiate celebrar messe in Brehlia1 supe­rior, et inferior, ne in case ne in chiese, ne fuor delle chiese, ne battizar, ne confessar, ne sepelis li morti, ne a niun di Brehlia, cosi huomeni, si donne administrar qualsivoglia sacramento il giorno di San Nicolö, ne dopo San Nicolö, il giorno di Natale, ne doppo Natale, ne niun altro giorno ne di feste, fintanto che sopradetti di Brehlia non venghino avanti di me ovvero dove mi attrovano. 11 Signore sia con voi.

Da Pol iza il giorno di Santo Andrea 1597. Locus Sigilli recogniti

Nicolö Ugr inov i ch vescovo sopradetto.

1 Brela.

Page 22: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

558

1598 del raese di aprile ai 6 in Almissa. Acciö si sappi come venue conte Matthio Busofl ich, et Thadia

Sainovich, et Zuane M i s e r o c h i c h , et Yaletta P e t r o v i c h , et Mattheo Saino v ich venero sopradetti Noi al signor vescovo di Sa­mandria con parole di tutta la villa pregando sopradetto signor vescovo di Samandria, et di Dunno Nicolo Ugr inovich , et lo pre-garono per ogni sorte đi cause la villa di Brechlia superior, et infe­rior. Et per quello li fu tolta la messa, e per questo vennero per pregare sopradetto signor vescovo, actio li lassa et perdona, quello ё sta fin hora et denovo in avenire non li faccia debittori et che di loro non dimanda piii debitto. Et noi sopradeti di Brechlia vedendo la volonta, et amor del vescovo, tutti unitamente et con bon animo habbiamo donato per debitto vecchio, qual fin hora donavimo, et che de qu> innanzi il vescovo non debba lassare il liberta da parte nostra, e di tutta la villa al signor vescovo sessanta galede de vin nello subitta vendemiato che sia al dono, et dieci quarte di formento di mesura di Marsiglia et che loro possono torre il capellano, quale a loro piace, et dallo capitano debba venir nella confirmation, sicome le uso et cosi hanno promesso, che porterano il vin, et il formento a Dubracia, et sono testimonii il signor Nicolö M i c h u l i c h et conte Vincenzo Novacov ich , et conte Francesco Sin of с ich. Et io pre Zuane Sinofcich scritti di proprio pugno.

Locus sigili recogniti Episcopus supradictus.

Io Nicolo Ugr inov i ch vescovo di Samandria et Dunno confermo la scrittura sopradeta et sigillata col nostro sigillo.

Li nostri bisogni che habbiamo, essendo appresso della citta Turchesca in circa di doi miglia, et noi stando senza Sacramenti, non lassandoli viver christianamente et cosi essendo in tali lochi, che habitano insieme nelle proprie case, et li Turchi dicono perche non andate in chiesa, et non vi battizate, et perche non vi lassano tenir la vostra fede perche causa non vi fate Turchi. Et cosi stando questa villa senza servitu dela chiesa, et si sono fatti Turchi, et questi sono doi figli di Paolo Vescov icha , per nome Barbara, et Marga­rita fiola de Matthio M a r t i n o v i c h per nomi Hellena, la cognada dell' orbo Por tabinovich per nome Cattarina. et fiol de Marco Domasetovich per nome Pietro nella Brechglia inferior di Brech-glia Zuane Sim oni ten i fiola de Zorzi Bare ul ich per nome Mar­garita et quelli che sono morti senza la confessione et altri Sacra-

Page 23: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

559

menti: Gregor G i u r i с h di Brechglia superior, moglie di Bertolomeo P o r t a b i n o v i c h fiola di Zorzi C a p i c i eh, nella villa inferior di Brechglia la moglie di Fauro.

Vatikanski arhiv, Miscellanea, Armad. VII., No. 100. p. 520.

Biskupija rapsha.

Obavljajući vizitaciju po otoku Rabu, biskup je imao za tumača u raznim muškim i ženskim samostanima Hrvata fratra Hieronima de Sebenico, kapucina, koji je iz hrvatskoga prevodio na latinski1

ili talijanski. Po nalogu vizitatora „R. D. Horatius Can to no, magister cere-

moniarum et canonicus visitavit scholam doctrinae christianae in civi-tate Arbensi, quae ut plurimum docetur a reverendo archiđiacono2

in lingua illirica, solum dominicis diebus tantum. Mandavit pro universali commodo [se canonicus Horatius visitator]

tam virorum quam mulierum doeeri illam illyricam, quoadusque traducetur ilia in linguam illiricam ab illustrissimo cardinali Belar-m i n o reformata, quam tamen reliquit pro commoditate clericorum et illorum qui linguam italam callent".

Grisonius, visitator foraneus pod konac maja u mjesta „N о va­g i a"3, a u župnoj crkvi sv. Katarine, kojoj je prokurator bio Kri-štofor В a t a 11 a, rođen iz istoga mjesta, i ondje vizitator „invenit missale illiricum". Još je u istom mjestu posjetio vizitator crkvu sv. Marije, oko koje je bilo groblje. „Viđit missale illiricum", a rektor te crkve bio je presbiter В о g d a n i ć, rođen u istom mjestu, za koga do riječi Grisonius veli: „presentavit bullas suorum ordinum legitimas, et est Illiricus, dicens non habere aliquot beueficium. Habitat etiam in dicto loco [Novagia] presbiter Joannes Bosich de Bescha Vegliae dioecesis annorum 56 circiter, et celebrat missam (illirico modo) in praedicta ecclesia sanctae Mariae ex licentia reve-rendissimi episcopi Arbensis . . .

Est curatus presbiter Antonius В u s i с h de dicto loco, qui pre­sentavit bullas suorum ordinum legitimas, praeterquam quod non servavit interstitia, fuit praeceptum ut adeat reverendissimum visita-torem pro dispensatione. Deinde interogatus dixit: „Sono tre anni,

1 Visitatio monaster» S. Justinae in civitate Arbensi. Ar. VII. No. 101. p. 116. die 4. junii 1603.

2 Nikola Košić arhiđakon je rapske crkve god. 1603. 3 Novalja.

Page 24: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

560

che io son curato in questo loco di lieentia di monsignor vescovo di Arbe, et quivi sono fuochi 50 in circa, anime di communione 150 et in tutto 200, ct per gratie di Dio tutti sono confessati, et communicati, ne vi sono concubinarii о incestuosi, ne superstiziosi, et vivono christianamente. Io ce lebro messa et altri divini offici all' illirica, come sono stato ordinate"". Et examinatus fuit, et idoneus repertus" — dodaje Grisonius, a i to : „de cura vero dicti curati, nee non aliorum presbiterorum fuit habita bona relatio".

Vat. arh., Arm. Vll., No. 101. pod 25. V. 1603.

Dne 27. maja vizitovao je mjesto L о p a r i župnu crkvu BI. Dj-Marije, „ubi vidit et missale illiricum". „Est curatus [u Loparima] Nicolaus Mi со ci eh de Ugliano dioecesis Jadrae aetatis suae anno-rum 70 et ultra, qui imprimis praesentavit bullas suorum ordinum legitimas. Dicens interogatus respondit: „„Sono dieci anni, che io sono curato di questo loco, ove sono poehi numero 20 et anime de communione 60 et in tutto circa, et tutti si sono per gratie di Dio confessati et communicati ecetto doi che sono in questione insieme, et sono boni christiani, che sequitano la santa chiesa, et frequentano li s-mi sacramenti, ne vi sono concubinarii, ne superstitiosi, о seo-municati. Io c e l e b r o a l l a i l l i r i c a come son stato ordinato, et li s-mi sacramenti secondo il rito romano."" Examinatus fuit satis idoneus repertus."

Dne 28. maja 1603. Grisonius vizitira crkvu ili kapelu sv. Kata­rine, koja se zove priorat prozvan „hospitalis S. Francisci de Oampo Martio extra muros". Predsjednik u toj kapeli je „R. D. Ohristophorus O a r a t e l i c h , mansionarius" crkve rapske. Odmah zatim vizitira crkvu sv. Franje, koju posjeduju Mala Braća sv. Franje i gdje imadu konvenat. Za tu crkvu izjavljuje vizitator: „Vidit t r ia m i s sa l i a i I l i r i с а".

Biskup rapski Paschalis P a d a v i n u s na 4. juna 1603. izjavi vizitatoru Priolu: „Io procuro nella quaresima. et nell' advento vi sia continuamente predica et in i t a l i a n o et s c h i a v o n o si pre-dica a signor Zuane et Kaliano . . ."

Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. Vll. No 101. p. 1—116.

Biskupija ninska. Od početka pa tamo do 20. maja vizitirao je vincentijski biskup

P rio li i njegov visitator foraneus Gr i son i biskupiju ninsku.

Page 25: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

561

Na 9. maja vizitovao je Prioli crkvu opatije sv. Ambrozija u Nin u. Ta je crkva bila bez krova, jer je za rata s Turcima poru­šena. Opatija je te godine bila data u zakup Bernardu Tir abosco, a opat njezin bio je glasoviti naš zemljak Aleksandar К om ulovi с Spljećanin, koji je bio papinski poslanik na razne dvorove, a boravio je tada u Eimu u sv. Jeronimu, gdje je i štampao razne naše mo­litvene knjižice hrvatskim jezikom.

Vizitator zabilježi za nj : „possidetur (abbatia) per E. D. Alexan-drum Oomulis Spalatensem, qui reperitur Eomae".

Dne 3. maja 1603. vizitator Grisonius ogledao je župnu crkvu u Var ehe 1 (milju i po daleko od Nina, a graniči s turskom grani­com). U župnoj crkvi ne može se služiti misa, jer je crkva od turske navale porušena ; misa se služi u crkvi sv. Jakoba, po milje daleko od Vrha. Župnik služi ondje svakoga blagdana, no sve crkvene stvari drži on kod sebe zbog straha od Turaka. Nad župnom crkvom brigu vodi Ivan P a r e n t i u s kanonik ninski.

Kod kurata Ivana J a r g o v i ć a de Zampotelo u Vrsima „vidit (Grisonius) m i s s a l e i l l i r i c u m lacerum, et i u s s i t quanto citius emi aliud. Vidit r i t u a l e I l l i r i c u m una cum Bre -v i a r i о". Za Jargovića javlja ovo:

„Interrogatus ostendit bullas et demissorias suorum ordinum legi­times. Dicens interrogatus: „„Sono quattro anni che io sono qui curato, et ho la licentia cosi a bocea, perehe non si usa altrimenti, ed il curato e amovibile ad arbitrio [etc.] In questo loco sono fuochi 16, anime di cura 70, in tutto 100, et tutti sono confessati, et commu-nicati al tempo debito, et per gratia del Signor Dio sono poveretto, ne manco đelli pochi paramenti bisogni della chiesa, poiche questi oltre Г essere vicini al Turchi, et poveri sono anco venuti giä tre о quattro anni ad habitare in questo locho.""

Dicens interrogatus: „Io amministro li santissimi sacramenti se-condo il rito della santa Eomana chiesa, se b e n e in l i n g u a I l l i r i ca , dico la messa ogni fešta et altri divini ufficii . . . "

„Taetis aliis interogationibus circa modum administrandi sactissima sacramenta fuit satis idoneus repertus. De vita vero et honestate ac diligentia, praedicti curati habita, fuit optima informatio."

Isti dan posjetio je vizitator Grisoni i crkvu sv. Nikole u Z a t o n u i našao, da toj crkvi predstoji svećenik Jeronim M a 1 i n a r i ć iz Nina, koji stanuje u Pulji, a ovu crkvu posjećuju ljudi iz Zatona i

J Vrsi. STARINE ХХХШ. 86

Page 26: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

562

Z l o s s a n a 1 , koji se od tri godine unatrag ovamo doseliše, a do­đoše iz Morlakije, Kurat Filip Argnal iz Nina krsti ih kod kude u nužnim slučajevima. Za vizitatora je zapisano: „vidit duo m i s-s a l i a i l l i r i c a cum E i t u a l e in f i n e B r e v i a r i i " . „Ех informationibus habitis curatus est bonae vitae, famae et conditionis". „Curatus interrogatus dixit: „„Sono quattro anni in circa, che io son curato in questo loco, et che io servo a queste due ville, et son amovibile"". Dicens „„in tutto a questi doi lochi sono fuochi 30, anime di comunione 9U, et in tutto 120, et per gratia di Dio non ho alcuno inconfesso, ne mancono le persone di male affare in questa mia cura come scomunicati heretici, sismatici, о supersticiosi, et s e b e n e o f f i c i o a l l ' i l l ir i со, amministro non di meno li santissimi sacramenti secondo il rito di santa Romana chiesa...""

Dodato je: „Et examinatus circa modum administrandi sacramenta uti Illiricus, fuit satis idoneus reputatus".

5. maja 1603 vizitovao je Grisonius mjesto N o v i g r a d u nin­skoj biskupiji i to crkvu svete Katarine, kojom su nekoć upravljala Mala Braća sv. Franje. Sakristije nema, vizitator ipak zabilježi: „vidit [se. visitator] missa le I I l i r i cum cum R i t u a l e in die to Missa le et in Breviar io" .

„Est curatus et parochus praedictae ecclesiae presbiter Georgius (Joannes) Barocovich de Nona aptatis suae annorum 54, qui interrogatus dixit: „„le bolle delli miei ordini sono alia citta de Nona, le quali glie le fecero mostrare о gliele mostrerö io quando veniro a Roma"".

Tek na 20. maja 1603. pokaza svoja svjedočanstva gore spomenuti svećenik Baroković i kaza rijeci: „Sono anni 20 in circa, che io sono curato in questo loco messovi da monsignor rev-mo di Nona... In questo loco sono fuochi al numero 160, anime di comunione 240, et in tutto 400, et io ho di beneficio ducati 40 in tutto queli mi dan un tanto per casa et vi sono pochissimi incerti. Io c e l e b r o messa et a 1 t r i ufficij all ' I l l i r i со, e quanto alii santissimi sacramenti io li amministro conforme al rito di santa chiesa Ro­mana" . . . . О njem se vizitator izrazio: „De vita autem dicti curati fuit habita optima informatio".

Još je vizitator na 5. maja posjetio i crkvu u mjestu „P о s s e-d a r i e " , koja je bila sagrađena na čast blažene Marije Magdalene; crkva je blizu mora, bez krova, otvorena ; do na granicu tursku ima jedna milja. Ovdje je vizitator našao misal i brevijar rimski. Kuratom je kanonik Ivan Rožič.

1 jamačno : Zlosela 2 Poaedarje.

Page 27: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

563

Isti dan posjetio je vizitator mjesto „Rezanze u i i u njem crkvu sv. Jeronima. U toj crkvi: „ v i d i t m i s s a l e II l i r i cum. Est «uratus dictae ecclesiae presbiter Simeon 0 i m e r i с h de Santo Oassiano2 dioecesis Jadrensis ab hine unius anni. Subdens interrogates respondit: „„Sono fochi 22 di comunione 60 in tutto 150. et vi sono alti i che non sono confessati per questione con alcuni di Luba. Sono venuti dal paese tureheseo gia 6 anni e non frequentano la chiesa, anzi lavorano anco le fešte, fano le vigilie, la quaresima et il curato li esorta a imparare la dottrina Christiana, ma non se ne curano"".

Dne 8. maja došao je vizitator u mjesto „Brevilac qua"3 dioe­cesis Nonensis i posjetio župnu crkvu sv. Vida. Za tu crkvu veli da je „bene cooperta et in ea celebratur singulis dominicis, et habet coemeterium, sed propter distantiam a praedicta villa fuit fabricata capella in dicto loco vicina, et sic dicta parochialis remanet tan-quam campestris. Yenit deinde ad capellam Sanctae Mariae đe novo construeta a confratribus saneti Viti prope praedictam villam Brevi-laquae, quam invenit bene clausam. Visivitavit . , . . . [etc.] V i d i t missa le I l lyr icum an t iquum et lacerum. Mandavit quam primum em i ali ud, vidit Ei tu al e in fine Breviar i j II l i r i c i . Est curatus presbiter Gregorius O h r i s t i n i c h de dicto loco Illiri-•cus, qui imperatus presentavit bullas suorum ordinum legitimas. Di-cens interrogatus: „ „Io sono curato in questo luogo gia quattro anni di licentia di monsignor vicario di Nona, ed io insieme con mio barba presbitere Francesco Belas ich di detto logo esercitiamo la <mra, ma per esser esso mio barba vechio et indisposto, io faceio si puo dire ogni cosa solo. Vi sono fuochi in questo [se. luogo] 20, anime di comunione 86, el in tutto 200, e sono tutti confessati e comunicati per gratia di Dio ne vi sono coneubinarij, incestuosi, о superstitiosi, ma boni christiani, che osservano quanto commanda la santa madre chiesa. Si ce lebra la messa in I l l i r i co , come si ё osservato in questo loco, e noi siamo stati ordinati, ma li s-mi sacra-menti si amministrano conforme a quanto comanđa essa santa Ro­mana chessa"". Ambo examinati fuerunt satis idonei reperti uti Illy-rici. De vita vero curati fuit habita optima informatio."

Isti dan nastavi papinski vizitator svoju vizitaciju i dođe u mjesto „Pontedurae"4 .

U tom je mjestu župna crkva Sv. Ivana Krstitelja; crkva je ta bez kurata; kurat je naime nedavno pobjegao, jer je bio dužnikom

1 Ražance 2 Sukošan 3 Privlaka 4 Pontadura #

Page 28: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

564

kanonika ninskih, a zvao se Gospar Gal osi ć. „Viđit supra altare maius . . . . . . . . missale Eomanum et a l i u d I l l y r i c u m ant i ­quum."

„Visitavit ecclesiam S-ti Michaelis in loco Pog l i z ze1 sine tecto et sine portis, et cum pariete faciei ecclesiae destructo, et eum pau-peres incolae de anno praeterito, ibi habitare inceperint, cogitant de errectione parrochialis et aliquando presbiter Matheus F r a n c o v i c h de villa Slosane3 celebrat ibi aportatis paramentis a cathedrali Nonae, et atiam curam habet praedictarum animarum. Domus sunt 20, animae de comunione 40, et in totum 60, qui sunt confessi" etc.

Na 10. maja 1603. pozva vizitator Prioli Ivana Parentiusa, gene­ralnoga vikara biskupije ninske i arhiđakona katedrale; zakune ga ga i zapita о ponašanju biskupa i njegove družine. Parentius odgo­vori: „Monsignor rev-mo nostro vescovo il signor Biasio Made vio fece Г intrata e vene resedere il giorno del 25 maržo prossimo passato, essendo stato eleto di novo a questo vescovato. In questo poco tempo si ä veduta che signor rev-mo ha tenuto sempre una vita modestissima et esemplare celebrando la santa messa, facendo ser-moni in l i n g u a i l l i r i ca per rispetto di quei popoli che non in-tendono (forse italiano), et frequentö la chiesa nei divini officij, et quanto alia sua famiglia parimenti tiene modestissime e di bona vita senza scandalo."

Dne 20. maja na upit vizitatora Priolia, da li se bar u nedjelju i na blagdan*- drži propovijed u katedrali, izjavio je sam biskup Bla-sius Mandevius Jadrensis ovo: ч1о ho cominciato a predicare nella lingua materna et ho dato ordine ad alcuni del mio capitulo, che si apparecchino fare il medisimo come credo faranno scambievol-mente, et in questo mentre ho fato predicare il padre di San Dome-nico, che ё il priore del convento di S. Giovanni.

Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. Vll. No 100 p. 1—46.

Poljica 2 Jamačno iz Zlosela.

Page 29: Karlo Horvat - Glagoljaši u Dalmaciji 1602.-1603

GLAVA XVI.

Život sv. Klimanta pape u IV. Trbničkom misalu.*

Napisao Josip Vajs.

U hrvatsko-glagolskim spomenicima nalazimo važnih tekstofa ne samo bibličkih i ritualnih (obrednih), nego i zanimljivih žica svetaca. Tako su na pr. život sv. Jurja mučenika i sv. Ivana apostola** važan dokaz, da je postojala sveza među Slavenima jednoga i drugoga obreda, koji su se služili u svojim liturgičkim tekstovima ćirilicom glagolicom; jer sam u spomenutim glagolskim tekstovima dokazao, što se kasnije još više potvrdilo, da su samo odziv žica svetaca, koja imamo u ćirilovskom spomeniku tako zvanom Kodeksu Suprasaljskom.

Nemanje zanimljiv je život sv. Klimanta pape i mučenika, koji čitamo u IV. vrbničkom časoslovu na listovima 91a—92b, kao tako zvana

„historička čtenja" za jutrnju pod natpisom : нд стго Клим^итл ппи

и Л\ЧЕЫИКЛ (samo ova crvenica je na 1. 91a, tekst sam počinje se na 1. 91b). Zanimljiv je ne toliko sadržajem — jer ne nalazim u njem ništa osobito novo —, koliko prilikama: u jednu se ruku čini, kao da je kasan prijevod s latinskog izvornika, jer još u sadašnjem rim­skom brevijaru ima nekih sličnih rečenica, koje čitamo u gore spo­menutim čtenjima glagolskoga časoslova; u drugu pak ruku ima u tom glagolskom tekstu više morfologidkih, sintaktičkih i leksikalnih osobina, koje nas napućuju, da stavimo ovaj tekst uporedo sa naj­starijim glagolskim tekstovima uopće.

Tako na pr. oblik dat. plur. nominalne deklinacije Хв о м ' (ОБЕЦЈЛ-

NHEM' хрьстовомь) öt. VI.; oblik participija прорлжьи (прорлжьи

* Ispor. Jos. V a j s : Nejstarši Breviäf chrvatsko-hlaholsky. V Praze 1910., str. LXXVI—VIII.

** Ispor. moj članak : Martyrii s. Georgii et Periodornm s. Joannis fragmenta glagolitica. S l a v o r u m l i t t e r a e 1907, Prag, s. 123—143.