jeto gjelber_shtator 2014

SHTATOR 20141JETO GJELBËRJETO GJELBËR

Gazetë Periodike, (Shtator 2014) Nr. 142

SHPËRNDAHETFALAS

Për një reformëtë thellë në

sektorin e pyjeve

Projekti i ri për Shërbimet Mjedisore

JETO GJELBËRJETO GJELBËRFAQE 4

Vargje për djedhe për sot,

për nesër.....?

NGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTO

Për Projekt Ligjin“Për Pyjet dhe

Kullotat nëRepublikën

e Shqipërisë”

Kuptimi më i mirë i decentralizimitkërkon shpjegimin se pse nevojitet nëpylltari, si do të jetë forma e veçantë emenaxhimit të pyllit dhe lidhja ndërm-jet këtyre formave dhe rezultateve. Nëpërgjithësi decentralizimi ështëçdoakt, në të cilin qeveria qëndrore i dele-gon pushtet aktorëve dhe institucion-eve të niveleve më të ulta në hierarkinëpolitiko-administrative dhe territori-ale (Mawhood 1983; Smith 1985).

FAQE 7

Fusha e veprimtarisëdo të jetë rritja e bash-këpunimit në veprimtaritë e punës nëpërmirësimin e pyjeve të gështenjës në tëgjithë territorin e komunës Malzi; në për-dorimin e metodave dhe teknikave bash-këkohore për luftimin e sëmundjeve dhetë dëmtuesve të pyjeve dhe frutave tëgështenjave;gjithashtu do të punohet përaplikimine teknikave dhe teknologjive tëreja për përpunimin, marketingun e fru-tave të gështenjave dhe prodhimeve tëtjera të pyjeve.Rëndësi do i kushtohet shtimit tëprodhim-it, përpunimit, dhe tregtimit të prodhi-meve që rrjedhin nga pyjet e gështenjavesi: lënda drusore, drutë e zjarrit, gjethet,lulet, mjalti me logon “Gështenja Malzi”,si dhe mundësisë së importimit të lëndëvetë para, paisje, makineri, amballazhe,sidhe rritjes së eksportit tëprodhimeve ngapyjet e gështenjës.Federata Rajonale si strukturëe kuali-fikuar në nivel Qarku do të mbështesëme trajnime fermeret që kanë në pronë-si/përdorim pyje me gështenja përmënyrën e trajtimit, vjeljes, grumbullimit,seleksionimit, amballazhimit të produk-teve të gështenjave sipas standarteve mëtë mira kombëtare dhe ndërkombëtare.Kjo strukture do te hartoje plane zhvilli-mi afat mesem dhe afat gjate...

FAQE 6

Koordinatori FPPKK Kukës

XHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTI

FAQE 6

Federata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheKullotave Komunale letër ministritKullotave Komunale letër ministritKullotave Komunale letër ministritKullotave Komunale letër ministritKullotave Komunale letër ministrittë Mjedisit: Thirrje institucionevetë Mjedisit: Thirrje institucionevetë Mjedisit: Thirrje institucionevetë Mjedisit: Thirrje institucionevetë Mjedisit: Thirrje institucionevepërgjegjëse të fillojnë përmirësiminpërgjegjëse të fillojnë përmirësiminpërgjegjëse të fillojnë përmirësiminpërgjegjëse të fillojnë përmirësiminpërgjegjëse të fillojnë përmirësimine draftit aktual me sugjerimet nga ter-e draftit aktual me sugjerimet nga ter-e draftit aktual me sugjerimet nga ter-e draftit aktual me sugjerimet nga ter-e draftit aktual me sugjerimet nga ter-reni, si dhe ta ridiskutojnë parareni, si dhe ta ridiskutojnë parareni, si dhe ta ridiskutojnë parareni, si dhe ta ridiskutojnë parareni, si dhe ta ridiskutojnë paradërgimit në Komisionin e Ligjevedërgimit në Komisionin e Ligjevedërgimit në Komisionin e Ligjevedërgimit në Komisionin e Ligjevedërgimit në Komisionin e Ligjeve

Krijohet Shoqëriae Bashkëpunimit

Bujqësor

Nga Federata KombëtareREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREU

Shqipëria është vend malor, në të cilin 60% e sipër-faqes ndodhet mbi lartësinë 600 m mbi nivelin edetit (dhe 29% e të cilës është mbi 1000 m). Rreth1.8 milion banorë (48% e popullsisë) jetojnë nëzonat e larta kodrinore malore, prej të cilëve 70%

janë të varfër. Shumica e familjeve në këto rajonembijetojnë me prodhimet që realizojnë vetë, pa qenënë gjendje të kenë mbiprodhim për të shitur dhe nukdalin me mall në treg. Më tepër se 60 % e familjevenë zonat rurale kanë në pronësi më pak se 0.8 hatokë bujqësore secila.

Menaxhimi i decentralizuari pyjeve në Kosovë

2 SHTATOR 2014JETO GJELBËRJETO GJELBËR

FEDERATA KOMBËTARE FEDERATA KOMBËTARE FEDERATA KOMBËTARE FEDERATA KOMBËTARE FEDERATA KOMBËTARE EEEEE PYJEVE PYJEVE PYJEVE PYJEVE PYJEVEDHDHDHDHDHE KULLOTAVE KOMUNALEE KULLOTAVE KOMUNALEE KULLOTAVE KOMUNALEE KULLOTAVE KOMUNALEE KULLOTAVE KOMUNALE

Po flitet në media, në mbledhje e seminare të ndry-shme të Ministrisë, të shoqatave të shoqërisë civiledhe po shkruhet në organet e shtypit për gjendjenkatastrofike dhe shkatërrimet masive në pyjet e ven-dit tonë, por ende nuk po merren masa të men-jëhershme e të plota.Aktualisht Ministria e Mjedisit krijoi struktura të rejatë ndara menaxhimi nga kontrolli për mbrojtjen epyjeve dhe po jep rezultatet e para për ndalimin eprerjeve të paligjshme dhe ndalimin e eksportit tëqymyr drurit në Greqi e Itali. Ndërhyrjet dhe vep-rimet në mjediset e ndotura në bazenet e lumenjve,në guroret dhe pakësimin e furrave të gëlqeres qëndotnin rajonin e Tiranës janë një tjetër mase efek-tive gjatë vitit 2014. Për tu përshëndetur është dhevendimi i Qeverisë për ndalimin e gjuetisë sportive eturistike që shpresojmë të ketë ndikim për të siguruarnjë shtim të ndjeshëm të shumë llojeve të rrezikuara tëkafshëve dhe shpendëve të egra në Shqipëri.Por zgjidhjet e propozuara janë larg punës për tëndryshuar rrënjësisht gjendjen.Riorganizimi i sektorit të pyjeve në përputhje mendarjen e re administrative territoriale duhet tëmbajë parasysh peshën reale të këtij sektori, që zembi gjysmën e sipërfaqes së vendit, me dobi tëshumta ekonomike, ekologjike e mjedisore, paçkase shumica e vlerave të produkteve dhe dobive tëtyre nuk evidentohen askund në vlera monetare.Argumentohet lehtë se pyjet duhet të administro-hen nga një drejtori apo Agjenci në Ministrinë eBujqësisë. Ndërsa sektori i kullotave është propo-zuar t'i kalojë Ministrisë së Bujqësisë për vetënatyrën e tyre bujqësore, sikurse e kanë mjaft sh-tete (në statistikat ndërkombëtare, kullotat hyjnë nëTokë Bujqësore).Rikthimi i specialistëve të pyjeve në drejtimin dheqeverisjen e ekonomisë pyjore është i domos-doshëm, nëse synohet zhvillimi i këtij sektori, dukehequr militantët dhe ata që nuk kanë të bëjnë fareme sektorin e pyjeve, përndryshe do të thellohetshkatërrimi katastrofik i pyjeve tanë. Sigurisht qëka pasur vend për shkurtime në administratën py-jore, sidomos në rrethet me fare pak pyje, por sh-kurtimi që u bë së fundi pa asnjë kriter i punon-jësve të shërbimit pyjor publik do të sjellë pasojaedhe më të dëmshme e të pariparueshme. Përvojae kaluar tregon se çdo zonë pyjore duhet të ketëinxhinierin apo teknikun e vet.Tanimë Shërbimi Pyjor po shtrihet si shërbim jovetëm për pyjet shtetërore por edhe në ata komu-nale, pasi mbi 110 njësi të qeverisjes vendore kanëpërfshirë në shërbim të pyjeve komunale inxhin-jerë e teknikë pyjesh të cilët po forcojnë këtë sektorqë natyrisht kërkon dhe përmirësim të bazës lig-jore për ta njesuar atë me të drejta dhe kompeten-cat e Shërbimit Pyjor.Duhet hartuar sa më parë Strategjia e re e Zhvillim-it të Pyjeve dhe Kullotave me pjesëmarrje të gjerë,me parimet e synimet strategjike, si dhe objektivatqë do të arrihen për një periudhë 40 vjeçare, përvetë jetëgjatësinë e pyjeve dhe të miratohet ngaKuvendi i Shqipërisë. Zbatimi i Strategjisë do tërealizohet nëpërmjet Programit Kombëtar të Pyjevedhe Kullotave, i cili duhet të hartohet për një peri-udhë 20 vjeçare.

Për një reformë të thellë në sektorin e pyjeveLidhur me pronësinë, propozojmë që në ligjin e riqë pritet të hartohet për pyjet e kullotat të njihetpronësia publike e fshatit (e sanksionuar dhe nëligjin për pronat publike) për pyjet dhe kullotat qëtradicionalisht i ka përdorur fshati dhe që tani janëkaluar në pronësi të komunës si pyje e kullota ko-munale. Pronësia e fshatit mbi pasuritë vendorenjihet në legjislacionin botëror. Ndërkaq, është enevojshme që pyjet e kullotat, së bashku me infras-trukturat përkatëse, të regjistrohen në Zyrën eRegjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, së pari ngakomuna në pronësi të vet, dhe më tej nga për-doruesit e tyre (fshati dhe familjet) si përdorues;shpenzimet për regjistrimin e këtyre pronave nëZRPP nga përdoruesit të përballohen nga qeveria.Aktualisht, përdoruesit komunalë (fshati, familjarurale) nuk kanë të drejta ekskluzive përdorimi dheas të drejtë të shesin prodhime nga pyjet e kullotatnë përdorim. Ne propozojmë që këta përdoruestë kenë të drejta ekskluzive përdorimi mbi këto pyjee kullota, si dhe të drejtë të shesin prodhimet druso-re e jodrusore mbi nevojat e tyre, që rezultojnë ngapylli e kullota e dhënë në përdorim, si dhe ngapyjet e kullotat shtetërore që mund t'u jepen përshfrytëzim sipas kritereve e rregullave në fuqi, kun-drejt një tarife të caktuar nga Këshilli i Ministraveose pa tarifë për familjet e varfra, për zbutjen evarfërisë dhe shtimin e të ardhurave, sidomos nëzonat e varfra rurale.Përvoja në shumë zona të vendit tregon se pyjet ekonsideruar tradicionalisht nga fshati e familjet sitë tyret (sigurisht, pa dokumenta pronësie, për tëshmangur taksat në të gjitha regjimet e kaluara) janëruajtur më së miri prej tyre dhe janë ndër pyjet mëtë bukur që kemi sot, prandaj gradualisht të ligjero-het kalimi në pronësi të tyre.Urgjente paraqitet nevoja për inventarizimin epërgjithshëm të pyjeve, duke zbatuar Sistemin eInformacionit Gjeografik (GIS), për të pasqyruarndryshimet e mëdha të ndodhura në kalimin epyjeve në pronësi të njësive të qeverisjes vendoredhe në përdorim të fshatit e familjeve, si dhe pakë-simin katastrofik të sipërfaqes pyjore si rezultat izjarreve të përvitshme që po ndodhin, të vënë si-domos me qëllim, kryesisht për të zhdukur gjur-mët e krimit të kontrabandës dhe korrupsionit qëbëhet me prerjen dhe shitjen e materialit drusor.Është e pabesueshme shifra që jepet nga Ministriaprej vitesh për sipërfaqen pyjore pothuajse të pan-dryshuar prej rreth 1040000 ha, kur vetëm në vitin2007 studimi i ECAT evidentoi 84000 ha pyje tëdjegur; po ashtu, askush nuk të jep të saktë sipër-faqen e pyjeve të kaluar në pronësi të njësive tëqeverisjes vendore. Ligji i ri duhet të saktësojë qëInventari Kombëtar i pyjeve dhe kullotave të kry-het një herë në 10 vjet, me harta në shkallën qëjanë hartuar planet e mbarështrimit dhe të drejto-het nga Shërbimi Pyjor në bashkëpunim me pr-onarët e ligjshëm.Sikurse veprohet në disa vende të tjera, propozo-het që komuna/bashkia, përdoruesit dhe shoqatae përdoruesve të përfitojnë kompensime apo tëardhura nga kufizimet që u bëhen nga ligjet përparqet kombëtare dhe zonat e mbrojtura, për pa-suritë ujore e minerale, për zonat turistike dhe zonatushtarake që ndodhen në territorin e tyre.Ndërkaq, dëshirojmë të shprehim disa mendimelidhur me artikullin: "Ekonomia pyjore", me efek-

tivitet për ekonominë kombëtare apo një vrimë ezezë financiare", botuar në gazetën Kurora e Gjel-bër, qershor 2014 nga disa profesorë të nderuar.Pa dashur t'i përsëritim, i vlerësojmë si shumë tëdobishme mjaft vlerësime të bëra në artikull përgjendjen aktuale të pyjeve dhe propozime përpërmirësime. Ndër pasojat negative, krahas peri-udhës së pritjes prej 40-60 vjetësh për shkak të pa-kësimit të rezervave të gatshme në këmbë të materi-alit drusor, që theksojnë me të drejtë autorët, më erëndë mendojmë se është pakësimi i ndjeshëm dhe ipakthyeshëm i sipërfaqes pyjore nëpërmjet shfrytëzi-meve barbare, djegieve me qëllim të pyjeve të përmen-dur më lart dhe kthimit të tyre në terrene të degraduar.Më tej do të komentojmë vetëm disa aspekte për të cilatkemi mendime të ndryshme me autorët e artikullit.Konsiderata se "shndërrimi i ndërmarrjeve pyjoretë dikurshme në DSHP, pa detyra konkrete punee prodhimi, duke u dhënë atyre natyrën e komisar-iateve të policisë për pyjet" na duket krejt pa vend,pasi Shërbimi Pyjor është ngarkuar të kryejë njëshërbim, sipas përvojës së mjaft vendeve të tjera(pavarësisht se ky shërbim është kryer me mangë-sira të theksuara), ndërsa aktivitetet prodhuese uprivatizuan, në vazhdën e reformave për ecjen drejtekonomisë së tregut.Po ashtu, shprehja se "ishte fare pa vend promov-imi i idesë së privatizimit dhe copëtimit deri në nivelfamiljeje, fisi apo fshati të pyjeve të transferuara,sepse kjo nga njëra anë nuk është e pajtueshme meidenë tashmë ndërkombëtarisht të pranuar të "për-dorimit të qëndrueshëm të pyjeve" dhe nga ana tjetërnxit sherret, privatizimet e pambështetura në do-kumentacion të besueshëm, tjetërsimet e pronës,etj., duke e çuar ekonominë pyjore nga ana admin-istrative në mesjetë", na krijon përshtypjen se nukështë kuptuar dhe se keqinterpretohet ideja eproçesit të transferimit të pyjeve e kullotave në për-dorim komunal. Sigurisht, që këtu jep shkas zbati-mi nga qeveria i kalimit në pronësi të njësive tëqeverisjes vendore i sipërfaqeve pyjore e kullosorepa u shoqëruar me kalimin përkatës të specialistëve,personelit, bazës materiale, dokumentacionit, in-vestimeve, pagave etj. Për më tepër, procesi kambetur në mes të rrugës, pasi pyjet dhe kullotatnuk kaluan nga komunat tek përdoruesit tradicio-nalë. Në parantezë, e shohim të nevojshme tësqarojmë se pylltaria komunale në vendin tonë kaspecifika të veçanta në krahasim me vendet e tjera.Ne, proçesin e transferimit nuk e kuptojmë si "priva-tizim të pyjeve e kullotave", por si kthim në traditëne përdorimit të pyjeve e kullotave në afërsi të fshatit- nga fshati pjesët e përbashkëta (musha, kujri) -dhe nga familjet ato pjesë trashëgimisht të njohurae të konsideruara në posedim të tyre, pavarësishtpa dokumenta pronësie.Mjafton të udhëtoni në zonat fshatare të Shkodrës,Kukësit, Dibrës, Mirditës, Matit, Librazhdit, Po-gradecit, Korçës etj., dhe do të shihni mjaft pyje tëruajtur e të ngritur gjatë këtyre viteve të tranzicionitme iniciativë nga mjaft fshatra e fshatarë. Shtrojmëpyetjen: Pse të mos u jepen në pronësi këto parce-la pyjesh fshatrave dhe familjeve përkatëse, kur kabindje prej kaq vjetësh se ata i ruajnë dhe kujdesenpër to? Kjo quhet "ide e privatizimit dhe copëtimit"që e çon "ekonominë pyjore nga ana administrativenë mesjetë"?. Atëherë kjo "mesjetë" qënka shpëtimii pyjeve, pasi pyjet shkojnë tek i zoti (pa përfshirë

këtu masivet pyjore shtetërore). Sepse, ende sotzotëron ideja se pylli është pa zot, prandaj po sho-him këto shkatërrime të vazhdueshme.Sipërfaqet pyjore afër ose brenda qendrave të ban-uara qytetare sigurisht që u përkasin dhe trajtohennga ndërmarrjet komunale. Ndërsa ato afër qen-drave rurale nuk kanë dhe as mundet të qeverisennga ndërmarrjet komunale, sikurse propozohetnë artikull, jo vetëm se në fshatra nuk ka shër-bime komunale, por edhe sepse këto sipërfaqepyjore u shërbejnë fshatrave që i kanë përdorurtradicionalisht për material drusor, përkullotjen e bagëtisë etj.Propozimi që bëhet në artikullin e përmendur mëlart për kthimin e aktivitetit të shfrytëzimit të pyjevedhe vlerësimit të prodhimeve jodrusore tek zyrat epyjeve do të thotë një shtetëzim i ri, pasi këto aktiv-itete janë privatizuar tashmë dhe është në kundër-shtim me ecjen drejt ekonomisë së tregut. Detyrë eorganeve drejtuese është të gjejnë mjetet ligjore dheekonomike që këto aktivitete të jenë sa më efektivedhe sa më të dobishme për shoqërinë. Propozimise mënyra e mësipërme e "organizimit të punës nëpyje do të futë në ciklin e prodhimit edhe pyjet edegraduar, sipërfaqet me shkurre dhe terrenet mar-gjinale, që prej tyre sot ekonomia kombëtare nukfiton thuajse asgjë", është utopike, pasi thjesht nukdisponohen fonde të tilla për investime. Ndërkaq,me gjithë gjendjen tejet të degraduar të këtyre sipër-faqeve, pikërisht në këto sipërfaqe sigurohen njëpjesë e druve të zjarrit dhe kullotja e bagëtisë përfshatrat përkatëse.Në vazhdim, me mjaft dashamirësi, duam të bëjmëdisa sugjerime që janë me interes për Fakultetin eShkencave Pyjore (FSHP), por me ndikime edhepër sektorin e pyjeve dhe kullotave. Mendojmë sepër gjendjen aktuale të sektorit të pyjeve, numri istudentëve që ndjekin Fakultetin është tepër i madhe i panevojshëm, pa përmendur këtu studentët"part-time", çka do të meritonte një vëmendje tëveçantë, por kjo ndoshta në ndonjë rast tjetër. Përaq kohë sa Fakulteti vijon të mbështetet me fondeshtetërore shtimi i numrit të studentëve për sigurimine të ardhurave për Fakultetin nuk është i justi-fikueshëm, pasi edhe në këtë formë fondet kanëqenë sërish të "pamjaftueshme". Mund të bëhet njëstudim për nevojat për specialistë të lartë pyjesh,duke patur parasysh nevojat e sektorit dhe të treguttë punës, kjo e fundit duket që nuk bën pjesë nëaxhendën e FSHP. Të krijohet përshtypja sikurprioritet është "të dalin sa më shumë nga dera eFakultetit" (dhe kjo jo vetëm për shkak të FSHP,por edhe për shkak të politikave arsimore të nd-jekura nga qeveritë ndër vite), pastaj, sa i përketcilësisë dhe punësimit është "tregu ai që vendos".Sikurse është shprehur nga qeveria aktuale, nëmuajin Dhjetor do të kryhet akreditimi i institucion-eve të larta arsimore - të cilin shpresojmë që Fakul-teti i Shkencave Pyjore t'a kalojë me sukses - porsikurse dihet në kriteret e akreditimit, asistimi i stu-dentëve të diplomuar për punësim ze një vend tëveçantë. A mundet që FSHP të listojë emrat e su-dentëve të diplomuar (qoftë edhe vetëm të atyreme rezultate të mira), të cilët janë asistuar përpunësim? Kësaj pyetjeje retorike, besojmë shumëprej nesh ia dinë përgjigjen.


Drejtuar: Z. LEFTER KOKAMINISTËR I MJEDISIT

Nga: FEDERATA KOMBËTAREE PYJEVE DHE KULLOTAVEKOMUNALEI nderuar z. Ministër,

Nëpërmjet këtij dokumenti duamt’u njoftojmë se Federata Ko- Federata Ko- Federata Ko- Federata Ko- Federata Ko-mbëtare e Pyjeve dhe Kullo-mbëtare e Pyjeve dhe Kullo-mbëtare e Pyjeve dhe Kullo-mbëtare e Pyjeve dhe Kullo-mbëtare e Pyjeve dhe Kullo-tave Komunale, tave Komunale, tave Komunale, tave Komunale, tave Komunale, si përfaqë-suese e 251 Shoqatave të Për-doruesve të Pyjeve e KullotaveKomunale (SHPPKK) në Njësitëe Qeverisjes Vendore dhe e 11Federatave rajonale, në kuadër tëzbatimit të Strategjisë Kombëtaretë Angazhimit (lehtësuar nga Ko-alicioni Ndërkombëtar i Tokës),organizoi gjatë periudhës Maj-Qershor 2014 tre takime disku-tuese mbi Projekt Ligjin “Për Py-jet dhe Kullotat në Shqipëri”.Takimet u zhvilluan në Tiranë,Kukës dhe Divjakë me pjesëmar-rjen e rreth 60 vetëve. Pjesëmar-rës në këto takime ishin përfaqë-sues të Ministrisë së Mjedisit, tëDrejtorisë së Shërbimit Pyjor, In-spektoriatit të Mjedisit, Njësive të

Federata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveFederata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveFederata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveFederata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveFederata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveKomunaleKomunaleKomunaleKomunaleKomunaleRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZPRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZPRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZPRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZPRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZPKati II-të, TiranëKati II-të, TiranëKati II-të, TiranëKati II-të, TiranëKati II-të, TiranëTiranë – ShqipëriTiranë – ShqipëriTiranë – ShqipëriTiranë – ShqipëriTiranë – ShqipëriWebsite: wwwWebsite: wwwWebsite: wwwWebsite: wwwWebsite: www.fkpkk-shqiperi.org.fkpkk-shqiperi.org.fkpkk-shqiperi.org.fkpkk-shqiperi.org.fkpkk-shqiperi.org

Për Projekt Ligjin “Për Pyjet dheKullotat në Republikën e Shqipërisë”

Pushtetit Vendor, Federatave Ra-jonale të Pyjeve dhe Kullotavedhe SHPPKK.Përgatitja e projekt Ligjit “Për Py-jet dhe Kullotat” ka filluar qyshnë vitin 2013 bazuar në një sërëdiskutimesh dhe konsultimesh nënivel vendor dhe kombëtar meaktorë të ndryshëm. FederataKombetare e Pyjeve dhe Kullo-tave Komunale ka qenë pjesë edisa prej tyre ku ka paraqitur meshkrim komentet e saj tek kompa-nia e ngarkuar për hartimin edraft ligjit. Deri tani një pjesë ekomenteve të Federatës janë mar-rë në konsideratë. Diskutime tëreja pritet të nisin në muajin Shta-tor 2014.Qëllimi Qëllimi Qëllimi Qëllimi Qëllimi i takimeve ishte diskuti-mi mbi projekt ligjin dhe veçanër-isht mbi nenet që përfshijnë njo-hjen e SHPPKK si një aktor irëndësishëm në menaxhimin epyjeve dhe kullotave si dhe nenetpër të drejtat e përdoruesve tradi-cionalë për tregtimin e produktevepyjore. Gjithashtu u diskutua mbirolet dhe përgjegjësitë e aktorëveqë veprojnë në pyje dhe kullota.Në vijim, paraqiten propozimet

mbi projekt ligjin “Për Pyjet dheKullotat”, të dala nga takimet ezhvilluara në Tiranë, Kukës dheDivjakë.· Ligji të ndajë në mënyrë të qartëfunksionet regullatore nga atomenaxheriale.· Ligji të marrë në konsideratë re-formën administrative dhe atë ter-ritoriale. Fshati të mbetet njesiabazë pavarësisht çdo reforme dhetë ketë pronat e veta: pyje, kullotaetj., sipas ligjit për pronat.· Njësitë e Qeverisjes Vendore tëkrijojnë brenda strukturës së tyrepersonelin inxhiniero-teknik meprofil pyjor, i cili të njëhsohet ( tëketë të njëjtin status) me punon-jësit e Shërbimit Pyjor publik.· Qartësimi me ligj i roleve dhepërgjegjësive mes Komunës, Drej-torisë së Shërbimit Pyjor dheShoqatave të Përdoruesve tëPyjeve dhe Kullotave Komunale.· Shoqatat e Përdoruesve të Pyjevedhe Kullotave të ketë jo vetëm rolmenaxhues e mbrojtjes por dherol monitorues në proçesin e për-dorimit dhe të shfrytëzimit të buri-meve natyrore.· Organizimi dhe funksionimi i

ShPPKK-ve të citohet në ligj si njëakt demokratik i domosdoshëm.· Përdoruesit (fshati, familja rurale)të kenë të drejta ekskluzive përdori-mi mbi pyjet dhe kullotat e dhënanë përdorim.· Perdoruesit të kenë të drejtë tëshesin prodhimet drusore e jodru-sore shtesë që rezultojnë nga pyllie kullota e dhënë në përdorim, sidhe nga pyjet e kullotat shtetëroreqë u jepen për shfrytëzim sipas kri-tereve e rregullave në fuqi, përzbutjen e varfërisë dhe shtimin e tëardhurave, sidomos në zonat evarfëra rurale.· Të ligjërohet kalimi i pyjeve ngapërdorimi në pronësi të për-doruesve (fshatit e familjeve), sipaskritereve të caktuara, kur vërehetse ata i ruajnë dhe i mbarështrojnësi duhet për një kohë të gjatë.· Përdoruesit (fshati dhe familjetfshatare) të kenë të drejtë të shesinlëndë e dru zjarri nga pyjet e dhënënë përdorim për shtimin e tëardhurave, kundrejt një tarife tëcaktuar nga Këshilli i Ministrave osepa tarifë për familjet e varfëra (osetarifa të percaktohet nga NjQV)· Të stimulohen përdoruesit tradi-

cionalë në rastet kur prej viteshkanë zhvilluar dhe përmirësuargjendjen e pyjeve dhe kullotave(apo kompenismi si shërbim nëPyje).· Të rishikohet koncepti i “ekono-misë pyjore”. Në kushtet e vendittonë ekonomia pyjore përmbledhpjesë pyjesh me regjime të ndry-shme qeverisjeje. Sot flasim nënmoton “Pylli për Njerëzit”.· Planet e mbarështrimit të harto-hen jo vetëm për ekonominë py-jore/kullosore (zonën pyjore) osepellgun ujëmbledhës, por për çdopyll ose pjesë pylli, pavarësisht ngamadhësia, në varësi të pronësisëdhe statusit të dhënë.· Të shtohen sanksionet kundrejtdëmtuesve të pyllit. Të rritet dëni-mi në kodin penal kur ka dëm-time të zonave të mbrojtura dhedëmtime masive në pyje.· Rishikimi i normave të punimevenë pyje. Akoma punohet me nor-mat e viteve 50-60. Kjo krijon vësh-tirësi për nderhyrje psh. në pylline gështenjës.· Bashkia/komuna, përdoruesitdhe shoqata të përfitojnë ko-mpensime apo të ardhura nga

kufizimet që u bëhen nga ligjet përparqet kombëtare dhe zonat embrojtura, për pasuritë ujore eminerale, për zonat turistike dhezonat ushtarake që ndodhen nëterritorin e tyre.· Të fillojë çertifikimi i pyjeve atyku forma e pronësisë apo për-dorimit është e njohur (shtetërore,komunale, private)· Ligji ka shumë detaje teknike dheështë i gjatë. Disa përkufizime du-het të përshtaten me ato ndërko-mbëtare.Federata Kombëtare e Pyjeve dheKullotave Komunale falenderontë gjithë përfaqësuesit dhe special-istët e institucioneve të ndryshmeqë ishin pjesë e këtyre takimevedhe dhanë kontributin e tyre mekomente konkrete mbi draft ligjine pyjeve dhe kullotave. Federata ibën thirrje institucionevepërgjegjëse të fillojnë përmirë-simin e draftit aktual me sygjerimetnga terreni, si dhe ta ridiskutojnëpara dërgimit në Komisionin eLigjeve.

Federata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e PyjeveFederata Kombëtare e Pyjevedhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunaledhe Kullotave Komunale

Gjithashtu, është i nevojshëmrishikimi me kujdes i programevemësimore, pas një konsulte gjith-përfshirëse, për t'iu përgjigjur mëmirë ndryshimeve të ndodhurandër kohë në këtë sektor. Ndërtë tjera, duhet të pasqyrohet nëmasën e duhur pylltaria komu-nale, që tashmë është një realitetme shtrirje mjaft të gjerë në të gjithëvendin; ndryshimet në përkufiz-imin e "ekonomisë pyjore", si njësiku praktikisht për disa dh-jetëvjeçarë të ardhshëm nuk

mund të sigurohet parimi i pro-dhimit pyjor të qëndrueshëm, asnë shkallë kombëtare; planmbarështrimi duhet të hartohet jovetëm për ekonominë pyjore apokullosore ose pellgun ujëm-bledhës, por për çdo pyll osepjesë pylli, pavarësisht ngamadhësia, në varësi të pronësisëdhe statusit të dhënë; pra, të traj-tohet në leksione pylli i fshatit dheai i familjes, si bazë për ekonom-inë e vogël fshatare, sidomos nëzonat malore. Një tjetër aspekt irëndësishëm do të ishte edhe

baza praktike për studentët, pasivërehen mjaft mangësi - kjo e jus-tifikuar për "mungesë fondesh" -po ashtu edhe krijimi i modelevetë mbarështrimit të pyjeve nga vetëFakulteti, si institucioni më i kual-ifikuar në fushën e pyjeve.Ideja për të përfshirë studentëtnë krijimin e pyjeve të Fakultetitdhe krijimin e modeleve tëmenaxhimit të qëndrueshëm, jovetëm për studentët, por dhe përbanorët, sidomos ata në zonatrurale, do të ishte shumë e prek-shme dhe e matshme. Priten sug-

jerime dhe argumenta me studimee analiza për qeverinë, alternativatë reja për zëvendësimin e lëndëssë drurit dhe druve të zjarrit, përtë zbatuar mundësinë vjetore tëllogaritur të shfrytëzimit të pyjevepër çdo pyll.Me dobi do të ishte analiza e për-vojave të aktiviteteve të privatizuaratashmë, me anët pozitive e nega-tive të tyre dhe këto njohuri tëshpërndahen jo vetëm në grupetdhe sektorët e interesuar, poredhe në publikun e gjerë.Ne mendojmë se Fakulteti, si in-

stitucion i rëndësishëm i dijes,duhet të ballafaqohet me realite-tin dhe të mbështesë proçeset përorientimin dhe hartimin e poli-tikave që përmirësojnë qeverisjene burimeve natyrore, pyje e kullo-ta, në të gjitha nivelet, si dhe kurhartohen projekte zhvillimi përpyjet, kullotat dhe gjithë mjedisin.Së fundmi, me qënë se janëshfaqur mendime të ndryshmepër vlerësimin e gjendjes dhe or-ganizmin e sektorit pyjor, për ligjine ri që po hartohet për pyjet, men-dojmë se është e nevojshme të

organizohet një konferencë ko-mbëtare për pyjet, me pjesëmar-rje të gjerë të përfaqësuesve të or-ganeve ligjvënës dhe atyre ekzeku-tive, të institucioneve arsimore-sh-kencore, përfaqësuesve të push-tetit vendor dhe shoqatave të për-doruesve të pyjeve e kullotave, tëshoqërisë civile dhe të gjitha palëvetë interesuara, ku të diskutohetdhe të sugjerohen zgjidhjet përzhvillimin në të ardhmen të sek-torit të pyjeve e kullotave, të cilatduhet të merren në konsideratënga organet përkatëse.

Përgatitja e projekt Ligjit “Për Pyjet dhe Kullotat” ka filluar qysh në vitin 2013bazuar në një sërë diskutimesh dhe konsultimesh në nivel vendor dhe kombëtarme aktorë të ndryshëm. Federata Kombetare e Pyjeve dhe Kullotave Komunaleka qenë pjesë e disa prej tyre ku ka paraqitur me shkrim komentet e saj tekkompania e ngarkuar për hartimin e draft ligjit. Deri tani një pjesë e komenteve tëFederatës janë marrë në konsideratë. Diskutime të reja pritet të nisin në muajinShtator 2014.


Proçesi i decentralizimit në Kosovëështë njëaspekt madhor i të ashtuquajturës marrëvesh-ja “Ahtisari” dhe ka gjithashtu efektet e saj nëpylltari. Ajo është implementuar nga qeveria eKosovës përmes delegimit të disa kompeten-cave lidhur me menaxhimin e pyjeve pranë ko-munave. Qasja e projektit ishte përfshirja eaktorëve kryesorë, analizimi në hollësi i funk-sionimit aktual të mekanizmave të planifikimitdhe identifikimi i ngritjes institucionale opti-male ndërmjet qeverisëvendore, asaj qëndroredhe popullsisëvendore.Kuptimi më i mirë i decentralizimit kërkonshpjegimin se pse nevojitet në pylltari, si do tëjetë forma e veçantë e menaxhimit të pyllit dhelidhja ndërmjet këtyre formave dhe rezultat-eve. Në përgjithësi decentralizimi ështëçdo akt,në të cilin qeveria qëndrore i delegon pushtetaktorëve dhe institucioneve të niveleve më tëulta në hierarkinë politiko-administrative dheterritoriale (Mawhood 1983; Smith 1985). De-centralizimi demoktratik synon rritjen e pjesë-marrjes së publikut në vendim-marrjen ven-dore. Përmes pjesëmarrjes më të madhe, de-centralizimi demokratik besohet që ndihmonpërvetësimin e eksternal i teteve sociale,ekonomike, zhvillimore dhe mjedisore; përsh-tat më mirë shërbimet shoqërore dhe vendimetpublike ndaj nevojave dhe aspiratave vendore;dhe rrit barazinë në përdorimin e pyjeve siburime publike, në këtë rast. Nëpërmjet be-simit të organeve përfaqësuese të përgjegjshmevendore me pushtet publik real, idealet ezgjedhjes publike dhe pjesëmarrëse apo qas-jet me bazë komunitetin për zhvillim konver-gojnë. Shumë teoristë dhe praktikantë të përf-shirë në reformat decentralizuese janë më tëinteresuar në fuqizimin dhe ndërtimin e struk-turave të qever is jes vendore se sa përzvogëlimin e pushtetit qëndror (UNDP 1999;Romeo 1996; Roe 1995a:883). Për këtë arsye,decentralizimi shihet më tepër si një term rela-tiv që ka të bëjë me marrëdhëniet qëndrore-vendore. Objektivi i qasjes pilotuese tëzgjedhur në projekt ka të bëjë me fuqizimin edecentralizimit për të mbështetur si objektivate bashkimit kombëtar, demokratizimit dhe efik-asitetin më të madh, ashtu dhe barazinë nëpërdorimin e burimeve pyjore dhe shpërndar-jen e shërbimeve. Një objektiv parësor ështëpasja e politikave pyjore dhe një administratepyjore për të mbështetur dhe/ose zbatuar poli-t ikat dhe strategjinë pyjore në nivelet ekërkuara. Në Kosovë, kjo kërkoi role të për-shtatshme në nivele të shumëfishta. Decentral-izimi mund të mendohet si fuqizimi i institu-cioneve vendore për të luajtur një rol më për-faqësues, të përgjegjshëm dhe konstruktiv nëjetën e përditshme të popullsive vendore përmenaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve. Decen-tralizimi administrativ dhe politik ndajnësëbashku objektivat e barazisë dhe efikasitetitdhe bazohet mbi disa mekanizma kompleksenga fshatrat tek komunat dhe qeveria qëndrorepër të siguruar ndërfutjen e nevojave dhe as-piratave vendore në vendim-marrje. Delegimii disa përgjegjësive lidhur me menaxhimin epyllit dhe llogaridhënia tek komunat ashtusiçështë parashikuar me ligj dhe zbatuar nëKosovë, duket mëtepër si dekoncentrim apome fjalë të tjera si “forma e dobët e decentral-izimit” duke patur lidhje të drejtpërdrejta mëtë pakta ndërmjet vendim-marrësve dhe popu-llsisë vendore. Me pilotet, qëllimi është decen-tralizimi demokratik, duke u bazuar në tëdrejtën e votës vendore si forma e fortëe tij.

Menaxhimi i decentralizuar i pyjeve në KosovëMËSIMET E NXJERRA NË KATËR VITE PAS DELEGIMIT NË KOMUNA TË KOMPETENCAVE PËR MENAXHIMIN E PYJEVEMËSIMET E NXJERRA NË KATËR VITE PAS DELEGIMIT NË KOMUNA TË KOMPETENCAVE PËR MENAXHIMIN E PYJEVEMËSIMET E NXJERRA NË KATËR VITE PAS DELEGIMIT NË KOMUNA TË KOMPETENCAVE PËR MENAXHIMIN E PYJEVEMËSIMET E NXJERRA NË KATËR VITE PAS DELEGIMIT NË KOMUNA TË KOMPETENCAVE PËR MENAXHIMIN E PYJEVEMËSIMET E NXJERRA NË KATËR VITE PAS DELEGIMIT NË KOMUNA TË KOMPETENCAVE PËR MENAXHIMIN E PYJEVE

Duke gjykuar nga rezultatet në Kosovë, eks-perimentimi i decentralizimit në pylltari kandërmarrë vetëm hapa tëndrojtur në drejtimtë dekoncentrimit. Pavarësisht përpjekjevedhe njohjes nga administrata pyjore të formal-izuara në udhëzuesin administrativ të ligjit (UAno 14/2011) kërkesave të larta të popullsisëvendore për bioenergji, qasja e planifikimitaktual mbetet ende shumë larg një zgjidhjejetë qëndrueshme. Në emër të decentralizimitpo zhvillohen shumë reforma, por ato endenuk realizuan një infrastrukturë instituciona-le bazike për të nxjerrë rezultate pozitive. De-centralizimi në pylltari ka rezultuar në një ndar-je të komplikuar tëkompetencave midis APK(Agjensioni i Pyjeve të Kosovës) dhe komu-nave. Kjo është komplikuar edhe më tej me

Agjensinë Mjedisore të Kosovës lidhur meparqet kombëtare. Menaxhimi i pakontrollu-ar i pyjeve mbetet sfida kryesore për pylltarinëe Kosovës vitet e fundit. Mësimi i nxjerrëësh-të që sektori i pyjeve ka nevojë për një rish-ikim të përgjithshëm dhe kuadër ligjor të har-monizuar për zhvillimin e pyjeve. Nevojitenudhëzues të përshtatshëm planifikimi duke

marrë parasysh s i tuatën shoqërore dheekologjike në vend. Një qasje realiste plani-fikimi e ndjekur nga prokurimi logjik i puni-meve pyjore, është hapi i parë për të filluarndryshimet hap pas hapi në sektorin e pyjeve.Ekzistojnë shumë debate mbi ndikimin e del-egimit të kompetencave tek komunat në cilës-inë e menaxhimit të pyjeve në Kosovë. Qever-ia ka miratuar dokumentin mbi politikat dhestrategjinë për sektorin pyjor 2010-2020, i cilipropozon menaxhim të përbashkët për zonatme prioritet prodhimin e drurëve të zjarrit. Përtë mundësuar zbatimin e menaxhimit të për-bashkët të pyjeve, bazuar në ligjin e Partneri-tetit Publik-Privat, duhet të realizohen analizadhe zgjidhje me Departamentin e Pyjeve nëMBPZHR, APK dhe komunat e interesuara.

Shumë komunitete vendore, fermerë dhe sho-qatat e tyre në komuna janë të interesuar përtë zbatuar punimet silvikulturale dhe përdorurdrutë e zjarrit apo produkte të tjera të biom-asës që rezultojnë nga zbatimi i planeve tëmenaxhimit. Kjo duhet të bazohet në plane tëmirë përgatitura me kushte të qarta për menax-himin e qëndrueshëm të pyjeve dhe mar-

rëveshje afatgjata ndërmjet APK, komunavedhe komuniteteve vendore për të ndjekur in-struksionet e duhura të menaxhimit. Mund tëhamendësohet që komunitetet do të jenë të in-teresuar si në përpjekjet për të mbrojtur sipër-faqen pyjore, për të cilën u është dhënë e drej-ta e menaxhimit, ashtu edhe për të kryershfrytëzimin në mënyrë të tillë që të mos sh-katërrojnë burimin e tyre të furnizmit me druzjarri. Menaxhimi i pyjeve privatë të tyre nëmënyrë të qëndrueshme, dëshmon që ata janënë gjendje t’a bëjnë këtë ashtu siç duhet. Ështëfakt që menaxhimi i pyjeve dhe qasja e plani-fikimit nga poshtë lart nuk preket nga delegimiaktual i kompetencave apo i të ashtuquajturësqasjedecentralizuese në pylltari. Në një qasjeoptimale decentralizimi për situatën e Kos-ovës, të gjitha strukturat në nivel qëndror dhevendor kanë rolin e tyre për të zbatuar me suk-ses menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve. Kynuk është rasti aktualisht. Menaxhimi i qën-drueshëm i pyjeve mund të arrihet në qoftë sepërgjegjësitë, qëllimet dhe përfitimet ndahenndërmjet aktorëve kryesorë, duke përfshirë ko-munitetin vendor. Kjo atëherëmund të ekuili-brojëofertën me kërkesën nëpërmjet objekti-vave realistë të menaxhimit, duke marrë nëkonsideratë prodhimin drusor në harmoni mefaktorët ekologjikë dhe shoqërorë. Adminis-trata pyjore ka ushtruar për një kohë të gjatënjë qasje autoritare nga lartë poshtë, duke ekonsideruar popullsinë vendore si arsyen krye-sore për degradimin e pyjeve. Duke qënë sedrurët rriten ngadalë, ndryshimet mund të re-alizohen hap pas hapi me komunikime të herëpas hershme. Kjo është mënyra e vetme për tëlëvizur në drejtim të menaxhimit të qën-drueshëm të pyjeve, duke kuptuar më mirë sit-uatën në pyjet publikë, për të rritur komuni-kimin dhe kuptimin e aktorëve, si dhe motiv-imin e tyre për zbatimin e menaxhimit tëpërmirësuar të pyjeve. Asociacionet e Pronar-ëve të Pyjeve Privatë (APPP) janë institucio-net e reja të ngritura vitet e fundit në Kosovë.Këto asociacione mund të mbështetin poten-cialisht përgatitjen dhe zbatimin e planeve tëmenaxhimit të pyjeve.Nga pikëpamja ligjore, ato duhet të ek-splorojnë dhe adoptojnë dukumentin kryesorpër të ardhmen e pylltarisë së Kosovës dheligjin e partneritetit publik-privat, për lejimin emenaxhimit të përbashkët të pyjeve. Dokumentii politikave dhe strategjia e zhvillimit të sektorittë pyjeve synojnë menaxhimin e përbashkët tëpyjeve dhe ligji i partneritetit publik-privatmbështet pjesëmarrjen e publikut për rehabil-itimin e pyjeve të degraduar. Prioritetet e pro-pozuara, në shumicën e planeve të menaxhim-it në nivel fshati në pilotet për vitin e ardhs-hëm renditen: (i) punime pyjore për rrallimetpara-tregtare; dhe (ii) rehabilitimi i pyjeve tëdegraduara të dushqeve. Praktika në pilotettregon që kjo krijon mundësi të mira për an-gazhimin e komuniteteve vendore dhe asocia-cioneve të tyre për menaxhimin e pyjeve nëbashkëpunim me komunat dhe APK. Është edukshme që ka pak komunikim ndërmjet au-toriteteve pyjore dhe popullsisë vendase, çkamund të ndikojë negativisht në menaxhimin epyjeve dhe pengon administratën pyjore nëgjetjen e zgjidhjeve efektive ndaj prejeve tëpaligjshme. Një mënyrë për të përmirësuarkëtë aspekt është krijimi i një grupi pune mëqëllim përpunimin e standarteve të planifikim-it të menaxhimit të pyjeve për Kosovën me njëpjesëmarrje të ekuilibruar të individëve dhe


organizatave nga sektori sho-qëror , mjedisor dheekonomik, përfshirë dheqeverinë. Përfaqësuesit e fs-hatit dhe proçesi këshillimitpropozohet të përfshihen for-malisht në planif ikimin emenaxhimit të pyjeve dhe do-kumenta të përshtatshëm du-het të tregojnë qartësisht kon-taktet dhe këshillimin mbi iden-tifikimin e nevojave dhe ven-dosjen e objektivave të menax-himit me përfaqësuesit e fs-hatit.Zhvillimi i planeve të menax-himit në nivel kadastral katreguar që ka kapacitete tëpamjaftueshme të zyrave ka-dastrale për zhvillimin e bazëssë të dhënave dhe in ter -pretimin e hartave. Gjithash-tu nuk ka bashkëpunim të rreg-ullt me kadastrën qëndroredhe ka komunikim të pamjaf-tueshëm me publikun. Studi-mi tregoi që potenciali, gjith-ashtu dhe kapacitetet e APPPpër zhvillimin potencial tëmodeleve të menaxhimit tëpyjeve me përfshirjen e komu-nitetit vendor janë të pamjaf-tueshme. Modelet opsionaletë menaxhimit të pyjeve përpyjet e ulët dhe për prodhimine drurëve të zjarrit mund tërrisin sipërfaqen e biomasëspyjore dhe përdorimin efek-tiv të biomasës drunore. Ka-dastra komunale zotëron tëdhëna të hollësishme për des-tinacionin e tokës për secilënnjësi kadastrale (fshat), poraksesi tek këto tëdhëna ësh-tëkufizuar për ekspertët dhepronarët e pyjeve. Nuk ka mar-rëveshje ligjore për ndarjen ekëtyre të dhënave ndërmjet ko-munës (stafit të zyrës kadas-tra le , të bujqësisë dhe tëpy jeve) dhe APK, s i n jëmënyrë për të përditësuarndryshimet në terren dhe përt’u përdorur si një mjet mbësh-tetës në planifikim. Përcak-timet e njësisë menaxhuese tëpyllit dhe praktikat nuk janë tëpërshtatura me praktikat estafit të komunës. Komunatkanë mungesë stafi të kuali-fikuar për pyjet, si dhe mung-esë dokumentacioni teknik përtë kuptuar dhe verifikuar shi-frat e planifikimit që vijnë ngalartë dhe përgjithësisht nukbëjnë komente ndaj draft-plan-it vjetor të paraqitur nga AKP.Në pylltari, një pjesë e madhee stafit profesional ekzistues

kanë punuar në ndërmarrjetpyjore socialiste, duke sjellë mevete traditat dhe qëndrimet eepokës socialiste. Që t’a lëmëpas të shkuarën, ndarjes dheshpjegimit të dokumentit tëstrategjisë së pyjeve duhet t’ijepet prioriteti më i lartë. Përrritjen e kuptimit të politikavetë reja të përshtatura me pa-rimet e pyll tarisë sociale,menaxhimittë qëndrueshëm tëpyjeve, çertifikimittë pyjeve dheekonomisë së tregut të lirë du-het tëzhvillohen trajnime përndryshimin e proçesit.

QË PYLLI T’IQË PYLLI T’IQË PYLLI T’IQË PYLLI T’IQË PYLLI T’ISHËRBEJËSHËRBEJËSHËRBEJËSHËRBEJËSHËRBEJË

MË MIRË KOSOVËSMË MIRË KOSOVËSMË MIRË KOSOVËSMË MIRË KOSOVËSMË MIRË KOSOVËSMbështetja e përmirësimeve nësistemin e planifikimit në pyjepërmes një qasjeje me pjesë-marrje dhe sisteme të menax-himit të përbashkët të pyjeve,kontribuon në funksionetekonomike, shoqërore dheekologjike të pyjeve. Menax-himi i përbashkët i pyjeve mepërfshirjen e komunitetevevendore, një përmirësim iplanifikimit në pyje dhe zba-timi aktual me punime sil-vikulturale mund të pasurojëjetët e komuniteteve vendore,veçanërisht në zonat rurale emalore me ndikim pozitiv nëfusha t e mëposhtme: ( i )rrit jen e punësimitrrit jen e punësimitrrit jen e punësimitrrit jen e punësimitrrit jen e punësimit: në fs-hatrat e pasur me burime py-jore, prioriteti për punime sil-vikulturale në pyjet e rinj, sidhe rehabilitimi i pyjeve tëdegraduara të dushqeve vlerë-sohen dhe mbulojnë në dh-jetë vitet e ardhshëm 70% tësipërfaqes pyjore publike,duke krijuar mundësi të lartapunësimi nga ku do të përfi-tonte popul l s i a rura le ,ndërkohë që norma e pap-unësisë sot është më e larta(der i 70%) ; ( i i ) u l j en eu l j en eu l j en eu l j en eu l j en esh f ry tëz imevsh f ry tëz imevsh f ry tëz imevsh f ry tëz imevsh f ry tëz imev e tëe tëe tëe tëe tëpaligjshmepaligjshmepaligjshmepaligjshmepaligjshme: është e pritshmeqë aktivitetet e jashtëligjshmetë ulen ndjeshëm nga praniaaktive e komuniteteve vendorenë pyje në kuadër të skemëssë re të menaxhimit. Shumëprej tyre, të cilët janë të pap-unë dhe praktikojnë prerjet ejashtëligjshme si një mënyrëmbijetese, mund t’u ofrohetnjë punë si punëtorë të përdit-shëm përmes menaxhimit tëpërbashkët të pyjeve, dukeulur kështu mundësinë e ak-tiviteteve të jashtëligjshme; (iii)

përmirës imi i ekonomisëpërmirës imi i ekonomisëpërmirës imi i ekonomisëpërmirës imi i ekonomisëpërmirës imi i ekonomisëfamiljarefamiljarefamiljarefamiljarefamiljare: zbatimi i menax-himit të përbashkët të pyjevedo të gjenerojë mundësi punë-simi, cilësi më të lartë dhe pro-dhim të pyjeve publikë dheçmime më të ulta për drutë ezjarrit. Nga e gjitë kjo, për-fituesit do të jenë ekonomitëfamiljare. Në fund, përmirë-simi i cilësisë së drurëve të zjar-rit mund të ulë konsuminfamiljar në rendin e 15 – 20%,që i korespondon në kursimine rreth 5 milionë Euro në vit;( iv ) ndik im poz i t i v nëndik im poz i t i v nëndik im poz i t i v nëndik im poz i t i v nëndik im poz i t i v nësekues t r imin e karboni tsekues t r imin e karboni tsekues t r imin e karboni tsekues t r imin e karboni tsekues t r imin e karboni tdhedhedhedhedhe ndryshimin klimatik ndryshimin klimatik ndryshimin klimatik ndryshimin klimatik ndryshimin klimatik:përmirësimi i rritjes dhe cilësisësë pyjeve çojnë në një sekues-trim më të madh të gazit karbon-ik. Përtej prodhimit të drurëvetë zjarrit, transformimi i pyjevetë degraduar të dushqeve nëcungishte me prodhimtari tëlartë siguron sekuestrim karbo-ni, i cili është më i lartë në pyjetcungishte me rotacion të sh-kurtër.

PYLLTARIA NËPYLLTARIA NËPYLLTARIA NËPYLLTARIA NËPYLLTARIA NËSHKALLË TË VOGËLSHKALLË TË VOGËLSHKALLË TË VOGËLSHKALLË TË VOGËLSHKALLË TË VOGËL(PRIVATE) PËRBALLË(PRIVATE) PËRBALLË(PRIVATE) PËRBALLË(PRIVATE) PËRBALLË(PRIVATE) PËRBALLË

ASAJ INDUSTRIALEASAJ INDUSTRIALEASAJ INDUSTRIALEASAJ INDUSTRIALEASAJ INDUSTRIALE(PUBLIKE)(PUBLIKE)(PUBLIKE)(PUBLIKE)(PUBLIKE)

Kontributi i pylltarisë publike (nëshkallë të madhe, industriale)dhe private (në shkallë të vogël)në prodhimin drunor kombëtartë ligjshëm të Kosovës nuk ështëproporcional me sipërfaqen py-jore dhe cilësinë. Pavarësishtfaktit që pylltaria në shkallë tëvogël është një koncept i ri jo ifamiljarizuar në Kosovë, gjatëviteve të fundit kontributi i sajështë më i lartë se sa i pylltarisëindustriale në shkallë të mad-he. Termat “pylltari në shkallëtë vogël”, “pylltari private”, “pyl-li i familjes” dhe “pylli i fermer-it” janë të gjithë të lidhur me

njëri-tjetrin dhe pavarësishtdiferencave midis tyre shpeshpërdoren më tepër si sinonimepër t’a ndarë këtë tip pylltarienga pylltaria industriale apopublike në shkallë të madhe.Pylltaria private në shkallë tëvogël ndryshon në shumëmënyra nga pylltaria në shkallëtë madhe. Psh. në aspekte të til-la si motivimet për krijimin dhemenaxhimin e pyjeve, objektivatsocialë dhe ekonomikë të pyll-tarisë dhe tregjet e mundshmepër produktet pyjore drusore ejo drusore. Pylltaria në shkallëtë vogël është njohur si një mjetpremtues për arritjen e objekti-vave të shumëfishta të shoqërisëlidhur me pyjet, si edhe përadresimin e çështjeve të ndry-shme mjedisore globale të ditëvetë sotme.Pylltaria private në Kosovë zë38% të sipërfaqes totale pyjore,me grumbuj pyjorë të dominu-ar nga pyjet e ulta cungishte. Si-doqoftë, gjatë viteve të funditajo ka kontribuar me mëshumë se 70% të materialitdrusor të shfrytëzuar nëmënyrë të ligjshme. Gama egjerë e objektivave shoqërore,ekonomike dhe ekologjike tëmenaxhimit të pyjeve shihen tëpërmbushen më mirë ngamenaxhimi i pylltarisë në sh-kallë të vogël se sa menaxhiminë shkallë të madhe. Membështetjen e projektit të Sida-CNVP në Kosovë, pronarët epyjeve privatë kanë krijuar vull-netarisht një asociacion ko-mbëtar dhe 16 asociacionelokale të pronarëve të pyjeveprivatë për të promovuarmenaxhimin e qëndrueshëmnë shkallë të vogël të pyjeve, përtë shërbyer si një lidhje ndërm-jet pronarëve të pyjeve privatëdhe t’i përfaqësojnë ata në poli-tikë-bërjen për pyjet.

Decentralizedforest management

in KosovoLessons learnt in four years after del-egation of competencies to munici-palities for the forest managementThe decentralisation process in Kos-ovo is a major aspect of the so called‘Ahtisari’ agreement and has also itseffect in forestry. This is implement-ed by the government of Kosovothrough the delegation of some com-petencies to the local government(municipalities) related to forest man-agement. The project approach wasto involve the main stakeholders, anal-yse in detail the actual functioning ofplanning mechanisms and identify theoptimum institutional set up betweencentral, local government and localpopulation. Better understanding ofdecentralisation requires explainingwhy it is needed in forestry, what willbe the particular form of forest man-agement, and the relation betweenthose forms and the outcomes. Ingeneral decentralisation is any act inwhich a central government formallycedes powers to actors and institu-tions at lower levels in a political-ad-ministrative and territorial hierarchy(Mawhood 1983; Smith 19851). Dem-ocratic decentralisation aims to in-crease public participation in local de-cision making. Through greater par-ticipation, democratic decentralisationis believed to help internalise social,economic, developmental and envi-ronmental externalities; to bettermatch social services and public deci-sions to local needs and aspirations;and to increase equity in the use offorest as public resources, in this case.Through entrustment of locally ac-countable representative bodies withreal public powers, the ideals of pub-lic choice and participatory or com-munity-based approaches to devel-opment converge. Many theoristsand practitioners involved in decen-tralisation reforms are more interest-ed in strengthening and building uplocal governance structures than indiminishing central powers (UNDP1999; Romeo 1996; Roe 1995a:883).For this reason, decentralisation ismore appropriately viewed as a rela-tive term concerning central-local re-lations. The objective of piloting ap-proach chosen in the project is aboutstrengthening the decentralisation tosupport the objectives of both nation-al unification, democratisation, andgreater efficiency, and equity in theuse of forest resources and servicedelivery. A primary objective is to haveforest policies and a forest adminis-tration to support and/or implementat the required levels the forest poli-cies and strategy. In Kosovo this re-quired appropriate roles at multiplelevels. Decentralisation can be thoughtof as the strengthening of local institu-tions to play a more representative,responsive and constructive role inthe everyday lives of local populationsfor sustainable forest management.Administrative and political decentral-isation share equity and efficiencyobjectives and rely on some mix of

mechanisms from the villages to mu-nicipalities and central government toassure the incorporation of localneeds and aspirations into decisionmaking. Delegation of some respon-sibilities related to forest managementand downward accountability to themunicipalities as it is currently fore-seen by law and implemented in Ko-sovo looks more, de-concentrationor with other words “the weak formof decentralisation” having less-directlinks between decision makers andlocal populations. With the pilots thegoal is the democratic decentralisa-tion, being based on local enfranchise-ment, as its strong form.Judging from the results in Kosovo,the decentralisation experiment in for-estry has only taken timid steps in thedirection of de-concentration. Despitethe efforts and acknowledgement bythe forest administration formalizedin Administrative guidelines of law(UA no 14/2011) the high demandsof local population for bioenergy, theactual planning approach remains faraway from a sustainable solution.Many reforms are taking place in thename of decentralisation, but they stilldid not realize in a basic institutionalinfrastructure resulting to positive out-comes. The decentralisation in for-estry has resulted in a complicateddivision of competences betweenKFA and municipalities. This hasbeen further complicated with the Ko-sovo Environmental Agency regard-ing national parks.Uncontrolled forest management re-mains the main challenge for Koso-vo forestry in the last years. The les-son learnt is that the forest sectorneeds an overall review and harmo-nized legal framework for forest de-velopment. Proper planning guide-lines are needed accounting for theactual social and ecological situationin the country. A realistic planning ap-proach followed by logical procure-ment of forest works is the first step tobegin the step by step changes in for-estry sector.There are a lot of discussions on theimpact of delegation of competencesin municipalities in the quality of for-est management in Kosovo. The gov-ernment has approved the documenton policy and strategy for forest sec-tor 2010-2020, which proposes jointforest management for the areas withpriority on firewood production. Toenable the implementation of jointforest management based on the Pub-lic Private Partnership law, furtheranalyses and solutions need to berealized with DoF in MAFRD, KFAand interested Municipalities. Manylocal communities, farmers and theirassociations in municipalities are in-terested to implement the silviculturalworks and use the firewood or otherbiomass products resulted from theimplementation of managementplans. This needs to be based on

(vijon në faqe 10)


Komuna Malzi ka në territorin e saj rreth 700ha pyje gështenje, tëshpërndara në 10 fshatraose në 100 familje, që e përdorin këtë pasuri,me një kapacitet prodhues afërsisht 0.6 ton/ha.Pra është një e ardhure konsiderueshmepërbanorët e kësaj ko-mune.Mëdt. 26 Gusht 2014,nga një grup të rinjsh –familjet e të cilëve kanëmarrë pyje në për-dorim me kontratë afat-gjatë me komunënMalzi – krijohet Sho-qëria e Bashkëpunim-it Bujqësor “Gështenja Malzi”. Kjo nismë umbështet nga ILO dhe Qarku Kukës, nëkuadër tëprojektit”Gjenerim i punësimit”Gjenerim i punësimit”Gjenerim i punësimit”Gjenerim i punësimit”Gjenerim i punësimitnëpërmjet prodhimit të gështenjësnëpërmjet prodhimit të gështenjësnëpërmjet prodhimit të gështenjësnëpërmjet prodhimit të gështenjësnëpërmjet prodhimit të gështenjës”nëPetkaj, Komuna Malzi.Kjo shoqëri ka për mision rritjen e menaxhimittë qëndrueshëm të pyjeve tëgështenjës, nëpërm-jet përmirësimit dhe shëndetësimit tëtyre, përrritjen e prodhimit të frutave të gështenjës, fu-tjen e teknologjive të reja në fushën e grum-bullimit, seleksionimit, përpunimit, ambal-lazhimit dhe tregtimit të prodhimeve sipas stan-darteve të tregut të brendshëm dhe atij europi-an.Fusha e veprimtarisëdo të jetë rritja e bash-këpunimit në veprimtaritë e punës në përmirë-simin e pyjeve të gështenjës në të gjithë territor-in e komunës Malzi; në përdorimin e metodavedhe teknikave bashkëkohore për luftimin esëmundjeve dhe të dëmtuesve të pyjeve dhe fru-tave të gështenjave;gjithashtu do të punohet përaplikimine teknikave dhe teknologjive të reja përpërpunimin, marketingun e frutave të gështen-jave dhe prodhimeve të tjera të pyjeve.Rëndësi do i kushtohet shtimit tëprodhimit, për-

Nga Federata Kombëtare(REXHEP NDREU)(REXHEP NDREU)(REXHEP NDREU)(REXHEP NDREU)(REXHEP NDREU)

Shqipëria është vend malor, në të cilin 60% e sipër-faqes ndodhet mbi lartësinë 600 m mbi nivelin edetit (dhe 29% e të cilës është mbi 1000 m). Rreth 1.8milion banorë (48% e popullsisë) jetojnë në zonat elarta kodrinore malore, prej të cilëve 70% janë tëvarfër. Shumica e familjeve në këto rajone mbije-tojnë me prodhimet që realizojnë vetë, pa qenë nëgjendje të kenë mbiprodhim për të shitur dhe nukdalin me mall në treg. Më tepër se 60 % e familjevenë zonat rurale kanë në pronësi më pak se 0.8 hatokë bujqësore secila.Shqipëria humbet nga erozioni çdo vit rreth 60 milionton tokë, e cila shkon në det pasi përmbyt fshatra,mbush rezervuarët dhe veprat e tjera ujitëse, shkur-ton jetën e hidrocentraleve dhe bën shpesh të pakal-ueshme rrugët malore.Proçesi i degradimit të pyjeve malore të vendit tonëështë tepër kompleks. Të gjithë janë të prirur tëkërkojnë mbrojtje nga erozioni, pasi shohin pasojatdhe dëmet e tij. Por, erozioni është më e lehtë tëparandalohet dhe vështirë të kurohet. Kjo kërkonbashkëpunim dhe përpjekje nga ana e shumë spe-cialistëve të fushave të ndryshme, me pjesëmarrjene komuniteteve që e mbështesin jetën në këto pyjemalore si në nivel lagje, fshati apo pellgu ujëm-bledhës.Aktualisht sot, rreth 44.5% e sipërfaqes së pyjevedhe kullotave ose rreth 750 mijë ha janë transferuarnë pronësi të njësive të qeverisjes vendore; nëpërgjithësi, këto sipërfaqe janë në gjendje të degrad-uar, me përjashtim të ngastrave pyjore që mbrohennga fshati/familjet, si përdorues tradicionalë nëshumë zona të Shqipërisë.Për të realizuar zhvillim të qëndrueshëm të zonavemalore, për të shmangur degradimin e mëtejshëmtë natyrës dhe për të frenuar e parandaluar fenom-enin shkatërrues të erozionit është e domosdoshmeqë në hartimin e politikave për zhvillimin e ekosiste-meve malore të mbahen në konsideratë disa pa-rime që harmonizojnë jetën e malësorëve me natyrënku ata jetojnë. Është kjo arsyeja që Qeveria e Sh-qipërisë është duke i dhënë përparësi të lartëadresimit të këtyre problemeve nëpërmjet Projek-tit të ri për Shërbimet Mjedisore (PMSH).PSHM-ja do të ketë tre komponentë kryesorë:

1. Mbështetje për përgatitjen dhe zbatimin eskemës së granteve IPARD-like të masave agro-mjedisore;2. Pagesa për Shërbimet Mjedisore;3. Mbështetje dhe Monitorim Institucional dheZbatues.Projekti ka si objektiv që të mbështesë praktikat eqëndrueshme të menaxhimit të tokës me qëllimreduktimin e degradimit të tokës dhe rritjen e tëardhurave për komunitetet në zonat e synuara tëprojektit, të cilat janë kryesisht në zonat rurale tëprekura nga erozioni.Projekti, përmes grantevembështetëse për fermerët ruralë dhe komunitetetlokale, do t’i ndihmojë ata në gjenerimin e tëardhurave, për të zbatuar, përmirësuar dhe bërëmë të qëndrueshëm, në lidhje me praktikat emenaxhimit të tokës, por në të njëjtën kohë do tërrisë kapacitetet e tyre, për të qenë në gjendje në tëardhmen, për të thithur fondet e zhvillimit rural,agro-mjedisor të BE-së. Për këtë, hapi i parë dheshumë i rëndësishëm është komponenti i projek-tit që bën fjalë për ndërtimin dhe forcimin e kapac-iteteve institucionale të komunave dhe Shoqatavetë Përdoruesve të PK Komunale në Shqipëri.Nëpërmjet komponentëve 1 dhe 2, projekti do tëmbështesë komunitetet e varfëra rurale malore dhedo të ndihmojë në adresimin e të dy niveleve aktu-alisht të larta të varfërisë, por në të njëjtën kohë dotë ndihmojë në mbështetjen e përbashkët për zh-villim. Do të mbështeten fermerët dhe komunitetetrurale përmes futjes së pagesave për testimin e shër-bimeve mjedisore, me mundësi të bashkëpërfiti-meve, si një mekanizëm i rishpërndarjes së tëardhurave dhe financimeve për ofrimin e shërbi-meve në agro-mjedis përmes granteve.Grantet do të synojnë mbështetjen e aktiviteteve siripyllëzime, përmirësime pyjesh dhe mbrojtjepyjesh; 25% e fondeve caktohen për investime nëkontrollin e erozionit, përfshirë ndërtimin e vepravetë ujit për pirje për blegtorinë; dhe 15% për aktivite-tet e përpunimit, përfshirë produktet pyjore jodru-sore dhe produktet bujqësore.Fillimisht, shteti duhet të përcaktojë të drejtat dhedetyrimet që kanë banorët e zonave malore përpyjet dhe kullotat. Kjo, ndër të tjera, krijon edhemundësinë që, duke shmangur shkatërrimin ngapërdorimi spontan aktual, kjo pasuri të përdoretpa e degraduar.

Projekti i ri përShërbimet Mjedisore punimit, dhe tregtimit të prodhimeve që rrje-

dhin nga pyjet e gështenjave si: lënda drusore,drutë e zjarrit, gjethet, lulet, mjalti me logon“Gështenja Malzi”, si dhe mundësisë së im-

portimit të lëndëve tëpara, paisje, makin-eri, amballazhe,si dherritjes së eksportittëprodhimeve nga py-jet e gështenjës.Federata Rajonale sistrukturëe kualifikuarnë nivel Qarku do tëmbështesë me trajn-ime fermeret që kanënë pronësi/përdorim

pyje me gështenja për mënyrën e trajtimit, vjel-jes, grumbullimit, seleksionimit, amballazhimittë produkteve të gështenjave sipas standartevemë të mira kombëtare dhe ndërkombëtare.Kjo strukture do te hartoje plane zhvillimi afatmesem dhe afat gjate, bazuar ne strategjite ehartuara per zhvillimin e pyjeve te geshtenje nekomunen Malzi.Gjithashtu në vazhdim do të bashkëpunoje meorganizata qeveritare dhe joqeveritare, dona-torë dhe institucione të tjera financiare në fush-ën e investimeve për një zhvillim të qën-drueshëm të kësaj pasurie natyrore në komu-nën Malzi.Kjo shoqëri i hap rrugën një proçesi të ri zhvil-limi të kësaj pasurie, në mbrojtje të interesavetë përdoruesve/pronarëve të pyjeve, në rritjene investimeve për përmirësimin dhe shtimin eprodhimit nga këto pyje.Është Shoqëria eparë në qarkun e Kukësit që del në treg dhemerr përsipër luftimin e informalitetit dhe le-galizimin e grupeve prodhuese sipas standart-eve të BE.

Koordinatori FPPKK KukësXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTI

Filozofia e politikave për zhvillimin pyjeve malorenë të ardhmen është të verë komunitetet rurale nërolin e drejtuesit, për vendim-marrjen në menax-himin e pasurive natyrore. Kjo kërkon një metodëtë integruar të menaxhimit të shpateve malore e tëpellgjeve ujëmbledhëse që duhet të përfshijë trellojet kryesore të përdorimit të tokës: tokën bujqë-sore, tokën pyjore dhe atë kullosore. Këto politikasynojnë në rritjen e prodhimtarisë së tokës bujqë-sore dhe krijimin e mundësive për gjenerim tëardhurash si nxitëse për përdorimin e mirë të pa-surive natyrore.Një tjetër parim i rëndësishëm që duhet të merretnë konsideratë nga politikë-bërësit është njohja etë mirave dhe shërbimeve publike të rëndësishmeqë sigurohen nga popullsia shqiptare që jeton nëzonat malore. Popullsive rurale të varfëra aktual-isht nuk u njihen dhe nuk shpërblehen për shër-bimet mjedisore të rëndësishme që i japin sho-qërisë shqiptare dhe komunitetit botëror. Ruajt-ja dhe menaxhimi i qëndrueshëm i pasurive bazënatyrore siç janë pyjet, tokat dhe uji, është pady-shim mënyra më ekonomike për të mbështeturdhe mirëmbajtur infrastrukturën më të rëndë-sishme siç janë sistemet e ujitjes, rrugët dhe di-gat. Ndoshta, nga pikëpamja ekonomike, ështëkosto më e lirë të paguhen malësorët për mirëm-bajtjen e pyjeve se sa këto parà të harxhohen përtë pastruar herë pas here kanalet ujitëse e kul-luese, rrugët apo rezervuarët e hidrocentraleve.Aktualisht ka një kërkesë të lartë për forcimin esigurimit të pronësisë nga komunat dhe për-doruesit pjesëmarrës në Projektin e Pyjeve, tëcilët kanë filluar të shohin rezultate të prekshme

në shumë sipërfaqe pyjore të mbrojtura në mjaftzona të Shqipërisë, të cilat gradualisht ndikojnënë shtimin e të ardhurave të drejtpërdrejta ngapyjet. Eshtë koha që Ministria e Pushtetit Lokal, ecila po harton Ligjin për decentralzimin, ku parash-ikohet edhe kalimi i pyjeve në pronësi të komu-nës, të bashkëpunojë më mirë me Ministrinë eMjedisit dhe Drejtorinë e Pyjeve, për të realizuaratë që parashikohet në ligj e për të rritur sigurinëe pronësisë nëpërmjet një dokumentacioni më tëmirë të të drejtave të përdoruesve, si dherregjistrimin e të gjitha pronave tek ZRRPP, dukembështetur aty ku është e mundur, regjistriminme faza të të drejtave “në përdorim” tek familjetdhe fshatrat.Shpresojmë se Ligji i ri i Pyjeve që po hartohetdo të përfshijë dispozita për pagesat për shër-bimet mjedisore. Gjithashtu, PSHM do tëmbështesë ngritjen e administratave lokale e ko-mbëtare në sektorin e pyjeve dhe do të zbatojëregjistrimin e të drejtave të pronësisë për pyjetdhe kullotat komunale.Një nxitje ose një pjesmarrje konkuruese, përveçkritereve që përmendëm më sipër, do të ishteedhe buxheti i planifikuar për treguesit tek kompo-nentet e projektit.Sa komuna marrin pjesë nga viti iparë deri në të katërtin? Buxheti i detajuar përhartimin e planeve të menaxhimit për komunat ereja apo rishikime? Sa është paketa për mbësh-tetje? Për sa vjet zgjat ajo për secilin komponent?Të gjithë këta janë tregues që PSHM duhet t’i bëjëtë qarta për aplikantët që në këtë rast janë komunate shoqatat, si dhe për zbatuesit, që janë komunite-tet lokale.

Krijohet Shoqëria e BashkëpunimitBujqësor “GËSHTENJA MALZI”


Ju njoftojmë se disponojmë fidanë të llojeve të ndryshme si më poshtë:Zeman Lalaj në Vlorë disponon 5000 fidanë bredhi me lartësi 1.5 metër, 2000 fidanë pishe të zezë me lartësi1-5 -2.5 metër, si dhe 40 mijë fidanë të llojeve të ndryshme. Për çdo sqarim të mëtejshëm jeni të lutur tëkontaktoni në numrat e telefonit +355 69 21 23 919, dhe +355 332 22 843.Në fidanishten e Z. Florin Torba në Peshkopi ka fidanë standartë për mbjellje në vjeshtë Arrë 2 vjeçare 4000copë, Gështenjë 2 vjeçare 4000 copë, Bli dekorativ 1.5 m mbi 1000 copë.Kontaktoni me Z. Florin Torba në numrin e telefonit: +355 68 34 01 378.Haxhi Mani nga Muhurri i rrethit Dibër, 12 km larg qytetit të Peshkopisë disponon fidanë sherebele të cilëtbëhen gati për mbjellje para datës 20 Shtator. Të interesuarit janë të lutur të kontaktojnë me Z. Haxhi Maninë numrin e telefonit +355 68 64 69 360.

NJOFTIM

VARGJE PER DJE DHEPER SOT, PER NESER .....?

Po shkruaj për pemën, do shkruaj për tokën.Po shkruaj për vëndin që do lë dhe kokën.Po shkruaj për pyjet, që u prishën e u prenë.po shkruaj dhe për zogun, që s’di ku ka folenë.

Po shkruaj për ata që na sollën kët’ epokë,por pa haruar dhe ata që bënë vëndin bokë.Po shkruaj për stresin, që shumë na lodhi,por pa haruar atë që këtë shkatërrim solli.

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Në degën e një ferre, qëndron një zog i mjerë.Lëkundet e lëkundet, gati sa të bjerë,Kur lutet me cicërime, duket sikur qan me lot.Kërkon të ndërtojë folenë, por vëndin s’e gjen dot.

Ai dhe zogj të tjerë, folenë s’kanë ku ngrenë,se njerzit hiç s’menduan, dhe pyjet krejt i prenë,Mos qaj o zog i mjerë, mos qaj o shprit, o xhan,sëpata kur mbi ta të bjerë, s’ ka me kush i bën derman.

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Dje.....Kam hapur mbi tavolinë,hartën e vjetër pyjore,mbuluar me ngjyra të ndryshme,sipas llojshmërisë drunore.

Kudo spikat e kuqja,si dhe jeshilja ëngjëllore,dhe me pak duket e bardha,që s’është tjetër, veç gurore.

Sot.....Kur sot shikon atë hartë,habitesh sa ka ndryshuar,që tregon se ata pyje,sot krejt janë rralluar.

Gjithë Krastën sot kur sheh,e gjithë me boka ësht’ arrnuar,dhe gjithë ngjyrat e bukura,sot e bardha i ka mbuluar.

Po sot. Ku jan’ ato pyje ?Cila dorë i shkatërroi ?Kush i mbolli, kush i rriti ?Kush i preu dhe i shkretoi

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Ishte dikur, një zog i vogël, që jetë të qetë kërkonte,prandaj, nga Mali në Krastë, vendosi që të jetonte.Qëndroi aty zogu disa vjet, së bashku dhe me zogj të tjerë,por kur, një ditë për çudi, ju zhduk ajo ëndërr e mjerë.

Ata pyje aq shumë të lartë, me shëndet dhe me plot jetë,nga sëpata e keqbërësit, nuk mbeten një herë të qetë.Në zemër të asaj Krastë, ku desh një jetë më të mirë,i' a prishën zogut folenë, atë që ngriti me aq dëshirë.

Një ditë një zë erdhi nga Krasta. Ishte vaji i zogut të mjerë,vaj i pa dëgjuar kurrë, se zogu nuk di ku të flerë.Shumë keq i vjen pylltarit, për ata pyje të shkretë,për atë zog dhe për të tjerë, që s'i lanë një herë të qetë.

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Pishë, moj e mjera pishë,ç'far fati të keq që pate.Si nuk i vjen keq një çikë,kur të pret një dreq sëpate.

Qënke rritur për të vuajtur,për tu djegur dhe në furrë.Kush të mbolli me fidanë,këtë nuk e mendoi kurrë.

Po ku janë ata Krutanë,që të mbollën dhe të rritën?Kush janë ata faqenxirë,që t'ju presin mezi pritën?

Do t'ju vijë keq një ditë,atyre që presin malin tonë.Po, kur të dalë shkëmb i thatë, do të jetë shumë vonë.

Që mos e pësojmë keq,dhe të kemi ajër e jetë,- Mos e prisni atë pishë,lereni , të rritet vetë !

Mos mendoni veç për vehte,për një furrë me gëlqerë.Por mendoni për më shumë,për fëmijët dhe për të tjerë.

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Stres kur sheh makinat me dru ngarkuar,dhe kur mendon se pyjet, krejt janë mbaruar.Stres kur sheh dhe pishën, që digjet ne furrë,dhe ti belbëzon: - Ditë, mos u kujtofsh kurrë !

Stres kur sheh makinat me gurë ngarkuar,dhe të kujtohet mali me zhele arrnuar.Stres për Krastë-Krujën, dikur plot blerim,sot s'ka asnjë pemë, s'ka as gjelbërim.

Stres kur pritet pylli dhe kur digjet guri,kur të gjithë qytetin, mbyt tymi dhe pëlhuri.Stres kur shikon tokën ugar dhe pa punuar,ose kur sheh rininë. pa qethur e pa rruar.

Stres kur sheh fshatarin, me gomar dhe kalë,lëvron me parmëndë, si diku me parë.Stres kur ndërton sot, dhe e prish mot,Dhe kur shikon se ligji, nuk i del për zot.

Kur do punojmë për vehte, me orar të gjatë,dhe të vijë dita, mos shkojmë refugjatë ?Kur do kemi ujë dhe drita me bollëk,dhe të heqim dorë, nga puna plot pisllëk ?

Kur do i shohim rrugët, pa gropa e shtruar,dhe tokat e fshatit, me traktor punuar ?Kur do zhduket stresi, një her'e përgjithmonë,Që të punojmë për vehte dhe, për vëndin tonë ?

+ + ++ + ++ + ++ + ++ + +

Tani, që vargjet e mia keni lexuar,më thoni se me ato, ç'gjellë kam gatuar ?Si tingëllon për pyjet që krejt u shkatërruan,si dhe për mjedisin që kurrë s'menduam ?

Pse mor vendi im, veç tek ty ka stres ?Kur do vije dita, të rrimë serebes ?Kur do vijë dita të jetojmë të qetë,ashtu si gjithë bota, ashtu si ka lezet.

+ + + + + + + + + + + + + + +

Me këta drejtues, dhe këta specialistë,që s'kanë gjimnaz, por sot janë juristë,zor se pyjet e prishur, nesër do rriten.Me këtë që shohim, dhe me çfar flitet,më kot shpresojmë se e keqja, s' përsëritet.Oreksin e madh, shefi e paksoftë,dhe për këtë:- Zoti na ndihmoftë !

NGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTONGA INXH. SHPETIM MYRTO


Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: [email protected]

Agricultural Cooperation Enterprise "GeshtenjaMalzi"Malzi commune has in its territoryabout 700 ha of chestnut forests,scattered in 10 villages or100 fami-lies, who use this wealth with a pro-duction capacity of approximately0.6 tons/ha. On August 26, 2014 bya youth group - whose families havetaken in use chestnut forests vialong term contracts between themand Malzi commune, which is thelegal owner - the Agricultural Co-operation Enterprise "Geshtenja-Malzi" was established. This initia-tive was supported by ILO andCounty of Kukes, in the frame-

By the National Federation(REXHEP NDREU)

Albania is a mountainous coun-try, whose 60% of the total areais situated 600 m above the sealevel (and 29% is over 1000 mabove sea level). About 1.8 mil-lion inhabitants (48% of popula-tion) live in high hilly-mountain-ous areas, of which 70% arepoor. Most of families in theseregions survive through productsthey realize themselves, withoutbeing able to have enough pro-duction for sale, thus they do nothave the possibility of selling inthe market. Over 60% of familiesin the rural areas own less than0.8 ha agricultural land each. Al-bania loses about 60 million tonsof soil every year, which goes to-ward the sea after flooding vil-lages, filling reservoirs and oth-er irrigating infrastructure, short-ening hydropower plants’lifespan and making often themountain roads impassable.The degradation process of ourcountry’s mountainous forestsis too complex. All are prone toseek protection against erosion,after its consequences anddamages are evident. But, ero-sion is easier to be preventedand harder to be cured. This re-quires cooperation and efforts bymany experts of different fieldswith community participation whosupport life in these mountain-ous forests as at neighbour-hood, village or watershed level.Currently today, about 44.5% offorest and pastures area or about750 thousand hectares aretransferred to LGUs ownership;in general, these areas are de-graded, except some forest par-cels which are protected by thevillage/families, as traditional us-ers in many areas of Albania. Forrealizing a sustainable develop-ment of mountainous areas, toavoid the further degradation ofnature and to prevent the devas-tating phenomenon of erosion,when drafting policies for moun-tain ecosystems development,it is necessary to be taken into

The New Environmental Services Projectaccount several principles, whichharmonise the life of highland-ers with the nature where theylive. This is the reason why theAlbanian Government is givinghigh priority addressing of theseproblems through the New Envi-ronmental Services Project(ESP). ESP will have three maincomponents:1. Support for preparation and im-plementation of IPARD-like grantschemes of agro-environmentalmeasures;2. Payments for EnvironmentalServices;3.Support for Institutional moni-toring and implementing.The project’s objective is to sup-port the sustainable practices ofland management aiming at landdegradation reduction and in-crease incomes for communi-ties of project’s targeted areas,which are mainly the rural areasaffected from erosion. Theproject through supportive grantsfor the rural farmers and localcommunities will help them in in-come generation to implement,improve and make more sus-tainable the land managementpractices, but in the meantimeincreasing their capacities to beable benefiting the EU’s rural de-velopment and agro-environ-mental funds in the future. Forthis, the first and very importantstep is the project’s componentwhich deals with building andenhancing of institutional capac-ities of communes and Commu-nal Forest and Pastures UserAssociations in Albania. Throughcomponents 1 and 2, the projectwill support the poor rural com-munities and will help both in ad-dressing their poverty and in themeantime will help in the com-mon support for development.Farmers and rural communitieswill be supported through intro-duction of payments for testingof environmental services, withco-benefiting opportunities, as amechanism for reallocation of in-comes and funding for providingservices in agro-environmentthrough grants. Grants will aim

supporting of activities such asafforestation, forest improvementand protection; 25% of the fundswill be allocated for erosion con-trol investments, including build-ing of water points for livestock;and 15% for processing activi-ties, including forest non-woodproducts and agricultural prod-ucts. Initially, the governmentshould define the rights and re-sponsibilities the inhabitants ofmountainous areas have on for-ests and pastures. This, amongothers, creates the opportunitythat, by avoiding devastation fromthe current spontaneous use,this asset to be used without de-grading it.Philosophy of mountain forestdevelopment policy in the futureis to put rural communities intothe leadership role, for decision-making and management of nat-ural resources. This requires anintegrated method of mountainslopes and watersheds man-agement, which should includethree main types of the land use:agricultural land, forest land andpasture land. These policies aimat increasing the productivity ofagricultural land and creating op-portunities for income genera-tion as incentive for good use ofnatural resources. Another im-portant principle that should betaken into account by policy-makers is to recognize the ben-efits and important public ser-vices provided by the Albanianpopulation living in mountainareas. The poor rural popula-tions currently are not being rec-ognized and rewarded for theimportant environmental ser-vices they provide to the Alba-nian society and the world com-munity in general. Preservationand sustainable managementof basic natural resources suchas forests, land and water, isundoubtedly the most econom-ical way for supporting andmaintaining the most importantinfrastructure, such as irrigationsystems, roads and dams. Per-haps, from the economic pointof view, it is more cost-effective

work of "Employment generationthrough chestnut production"project in Petkaj, Malzi commune.The mission of this enterprise isincrease of sustainable manage-ment of chestnut forests, throughtheir improvement and healing, toincrease chestnut fruit production,introduction of new technologiesfor collection, selection, processing,packing and marketing of productsaccording to the domestic and Eu-ropean market standards. Of ahigh importance will be increase ofproduction, processing and mar-

keting of products deriving fromchestnut forests, such as timber, fire-wood, leaves, flowers, honey"GeshtenjaMalzi"-branded, as wellas the import possibility of rawmaterials, equipment, machinery,packaging, as well as increase ofchestnut products exports. TheRegional Federation of Commu-nal Forest and Pastures Users,Kukes as a qualified structure atCounty level, will support with train-ing farmers who have in use/own-ership chestnut forests on the wayof handling, harvesting, collection,

well prepared plans with clear condi-tions for SFM and long term agree-ments between KFA, municipality andthe local communities to follow propermanagement instructions. It can be as-sumed that the communities will be in-terested in both trying to protect the areafor which they have been given a man-agement right and also to carry out theharvest in such a way that they do notdestroy their source of firewood sup-ply. The management of their privateforest in a sustainable way proofs thatthey are able to do so properly.As a matter of the fact the forest man-agement and planning bottom up ap-proach is not touched by the currentdelegation of competencies or so calledactual decentralisation approach in for-estry. In an optimal decentralisation ap-proach for the Kosovo situation, all thestructures in central and local level havetheir role to implement successfullysustainable forest management. Thisis not the case currently. Sustainableforest management can be achieved ifresponsibilities, goals and benefits areshared between main stakeholders,including the local community. It canthen balance the offer with demandthrough realistic management objectivesconsidering the wood production inharmony with the ecological and socialfactors. The forest administration hasexercised for a long time a top downand authority based approach; consid-ering the local population as the mainreason for forest degradation. As treesgrow slowly, changes can be realizedstep by step, with frequently communi-cations. This is the only way to move indirection of SFM by better understand-ing the situation on public forest, to in-crease communication and under-standing of stakeholders as well theirmotivation to implement improved for-est management.Local Family Forest Owners Associ-ations (APFOs) are new institutionsset up in the last years in Kosovo.These associations potentially can sup-port the preparation and implemen-tation of forest management plans.From the legal point of view, it needsto explore and adopt the main docu-ment for the future of Kosovo’s for-estry and the public private partner-ship law, allowing joint forest manage-ment. The document of policy andstrategy paper in forest sector devel-opment calls for joint forest manage-ment and the law on PPP support theparticipation of public to rehabilitatedegraded forest. The priorities pro-posed, in most of the managementplans at village level in the pilots for thenext years, are ranked; (i) forest worksfor pre-commercial thinning and (ii) de-graded Oak forest rehabilitation. Thepractice in the pilot shows that this givesgood opportunities for engagement oflocal communities and their associationsfor forest management in cooperation

with municipalities and KFA. Thereseems to be little communication be-tween forest authorities and the localpopulation, which can affect negativelyforest management and prevent theforest administration from finding ef-fective solutions to illegal harvesting. Oneway of improving this aspect is the for-mation of a working group aimed atelaborating forest management plan-ning standards for Kosovo, with a bal-anced participation of individuals andorganizations from the social, environ-mental and economic sector, includ-ing government. The village represen-tatives and consultation process is pro-posed to formally included in forestmanagement planning and properrecords should show clearly the con-tacts and consultation on need identifi-cation and management objective set-ting with the representatives of villages.The development of managementplans at the cadastral level showed thatthere are insufficient capacities of thecadastral offices for the developmentof the data base and map interpreta-tions. There is also no regular cooper-ation with the cadastre of the centrallevel and insufficient communicationwith the public. The study showed thepotential as well insufficient capacitiesof the APFO for potential develop-ment of forest management modelswith inclusion of the local community.The forest management models op-tional for low forest and for the fire-wood production can increase the for-est surface with biomass and effectiveuse of wood biomass.Municipality cadastral possesses the de-tailed data in land destinations, for eachcadastral unit (villages), but these dataare not free accessed by the forest ex-perts and forest owners. There are nolegal arrangements for sharing this databetween the municipality, cadastral, ag-ricultural and forestry staff and KFA,as a way to update the changes in thefield and use as supporting tools inplanning. Forest management unit def-initions and practices are not accom-modated with the municipality staffpractices. Municipalities lack the quali-fied forest staff, as well the technicaldocumentations to understand andverify the planning figures coming fromup, and generally do not comment onthe submitted draft annual plan byKFA. In forestry, a large portion of theexisting professional staff has beenworking in the socially owned forestenterprises bringing with them the tra-ditions and attitudes of socialist era. Tobreak with the past, sharing and ex-plaining the forest strategy documentmust be given highest priority. To in-crease understanding of new policiesadapted to the principles of social for-estry, sustainable forest management,forest certification and open marketeconomies training need to be used inchanging the process.

(FOOTNOTES)

(vijon nga faqja 5)to be paid tothe highlanders formaintaining forests than tospendmoney for cleaning timeafter time the irrigation anddrainage channels, roads or hy-dropower plants’ reservoirs.Currently there is a high de-mand for strengthening of own-ership by communes and us-ers, participants in the ForestryProject, who have started see-ing tangible results in many for-est areas protected all over Al-bania, which gradually influ-ence in increasing the direct in-comes from forests. It is thetime the Ministry of Local Gov-ernment Administration, whichis drafting the Law on Decen-tralization, where it is foreseendevolution of forests to com-munes’ ownership, to cooper-ate closer with the Ministry ofEnvironment and the Directoryof Forests, to attain what is fore-seen in the law and to ensurethe ownership right through abetter documentation for theuser rights, as well as registra-tion of all properties at IPRO, bysupporting where possible, thephased registration of the “inuse” rights to the families andvillages. Let’s hope the NewForest Law, which is being draft-ed will include provisions for en-vironmental services pay-ments. Also, ESP will supportestablishment of local and na-tional administrations in the for-estry sector and will enforceregistration of the ownershiprights on communal forestsand pastures. An incentive or acompetitive participation, ex-cept the abovementioned crite-ria, would be even the plannedbudget for indicators of theproject’s components. Howmany communes participatefrom the first year to the fourth?The detailed budget for drawingup management plans for newcommunes or revision of thoseexisting? How much is the sup-port package? How long will lasteach component?All these are indicatorsthat theESP should clarify for the appli-cants, in this case are com-munes and associations, aswell as for the implementers,which are the local communities.

selection and packing of chestnutproducts according to the best na-tional and international standards.This enterprise paves the way to anew process in protection of forestusers/owners interests, in increasedinvestments for improvement andaugmentation of products fromthese forests. This is the first enter-prise in the County of Kukes whichstands out in the market and under-takescombating of informality andlegalization of producing groups ac-cording to EU standards.

Coordinator of RFCFPU,Coordinator of RFCFPU,Coordinator of RFCFPU,Coordinator of RFCFPU,Coordinator of RFCFPU,KukesKukesKukesKukesKukes

XHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTIXHELAL SHUTI

jeto gjelber_shtator 2014

Documents