JETO GJELBËR

FKPKK APPK

1

JETO GJELBËR

FKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFederFederFederFederFederata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare ePyjeve Pyjeve Pyjeve Pyjeve Pyjeve dhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe KullotaveKomunalKomunalKomunalKomunalKomunale, Shqipërie, Shqipërie, Shqipërie, Shqipërie, Shqipëri

www.fkpkk-shqiperi.org

APPKAPPKAPPKAPPKAPPAPPKKAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni i

PPPPPronarëve tëronarëve tëronarëve tëronarëve tëronarëve të PyjevePyjevePyjevePyjevePyjevePrivatë, Privatë, Privatë, Privatë, Privatë, KoKoKoKoKosovësovësovësovësovë

www.akppp.net

Gazetë Periodike, Tiranë (Viti i pesëmbëdhjetë i botimit) Nr. 134, dhjetor 2013 shpërndahetFALAS

E DREJTA SJELLPËRGJEGJËSI!

PYLLTARIA DO TËMBËSHTETET SËRISH NË

KUADËR TË NDIHMËS PARAANËTARËSIMIT NË BE

Faqe 4

Rexhep NDREU(Federata Kombëtare e PKK)

Sfida me të cilën jemi ballafaquar nëlëvizjen drejt menaxhimit epërdorimit të qëndrueshëm tëburimeve pyjore e kullosore, si dheriparimi i disa nga dëmtimet e mëdhamjedisore, të bëra në 6-7 dekadat efundit, ka të bëjë me të drejtat epronës dhe përdorimit. Degradimidhe varfërimi i mjedisit ka qenë më ithellë kur të drejtat e pronës dhepërdorimit kanë qenë tëpapërcaktuara qartë dhe kur, asshteti as komuniteti lokal nuk kanëqenë të predispozuar t’i mbështesine të merren vesh për të drejtat edetyrimet, si të mbështetura nëzakonet e traditat ashtu edhe nëtransferimin e bazuar në ligj.Me përjashtim të një sipërfaqeje tëvogël pyjesh e kullotash të kthyer ish-pronarëve me shumë vështirësi pasviteve 1990, pjesa tjetër deri tanimbetet pronë shtetërore. Më pak se10 % e sipërfaqes pyjore gjykohet tëketë qenë pronë private përpara vitit1945, përkundër faktit që të drejtazakonore të padokumentuara janë tëforta dhe janë rikonfirmuar në mbi30 % në pronësi tradicionale që i njehfshati gjërësisht, veçanërisht në veri- verilindje të vendit.

Reforma agrare dhe privatizimi itokave në zonat rurale ka mbetur ikufizuar vetëm në tokat bujqësore.Kjo ka krijuar diferencim të zonaverurale të vendit. Zona fushore, epërbërë kryesisht nga toka bujqësore,është privatizuar totalisht, duke idhënë mundësi fshatarit të ketë njëfermë rreth dy herë më të madhe sefshatari që jeton në zonat malore, qënë shumicën e territorit janë pjesë efondit pyjor kullosor shtetëror.Politikat e gabuara të shpyllëzimitdhe shndërrimit të kullotave në tokabujqësore, kanë çuar në ulje tëndjeshme të sipërfaqes pyjore ekullosore përreth fshatrave.Diferenca është mjaft e madhe nëdëm të pyllit.

Ndryshimet e përmendura, rritja epopullsisë dhe paqartësia e kuadritligjor, bëjnë që pasiguria e pronës tëjetë e pranishme në të gjithakategoritë e përdorimit të tokës, dukepërfshirë këtu rreth 30 % të sipërfqessë tokës bujqësore, si dhe të gjithapyjet e kullotat që u janë dhënë nëpronësi komunave, veçanërisht nëdrejtim të aktiviteteve ekonomike nëpyje e kullota, si dhe inicitaivat etregut të Shoqatave të Përdoruesvvetë pyjeve dhe kullotave komunale. Tëdrejtat, të cilat herë - herëkoinçidojnë e herë jo me të drejattradicionale, formalisht duhet tërregullohen me marrëveshje midis

KONFERENCA RAJONALE, QARKU ELBASAN"Nxitja e ZhvillimitRajonal Nëpërmjet

Potencialeve Pyjoredhe Turistike"

Faqe 4

NË MBËSHTETJE TË FUQIZIMIT TË PYLLTARISË KOMUNALE GJATË VITIT 2013Veprimtaritë e ndjekura nga

FRPKK për rajonin Tiranë-DurrësNga: Ing. Ferdin LIÇAJ

Kryetar i FRPKK, rajoni Tiranë-Durrës

Gjatë periudhës 2012-2013, membështetjen sistematike të FKPKKTiranë, nga FRPKK e rajonit Tiranë-Durrës janë ndërmarrë hapa konkretëpër arritjen e objektivave strategjikë tëmiratuar nga mbledhja zgjedhore easamblesë së saj, e cila u mbajt nëQershor të vitit 2011...

Faqe 5

Faqe 2

Më 22 Nëntor 2013, Këshilli i Qarkut Elbasannë bashkëpunim me Fondacionin CNVP nëShqipëri (Bashkojmë Vlerat e Natyrës dheNjerëzit) dhe Agjensinë Suedeze për ZhvilliminNdërkombëtar (SIDA), organizuan KonferencënRajonale në Qarkun Elbasan "Nxitja e zhvillimittë zonave rurale, duke shfrytëzuar potencialetnatyrore të pyjeve dhe turizmit".Qëllimi kryesor i zhvillimit të kësaj konference

ishte sensibilizimi i komunitetit të gjërë dheaktorëve rajonalë të Qarkut Elbasan për tëmbështetur fuqishëm zhvillimin e dy sektorëvetë rëndësishëm, siç janë pyjet dhe turizmi, dukepunuar së bashku për zhvillimin rural nëveçanti dhe atë rajonal në tërësi...

AKTIVITETI Festohet në Shkodër Ditae Tokës Nënë dhe Java

Europiane e PyjeveNë datat 13-14 Dhjetor 2013 u festua në Shkodër Ditae Tokës Nënë dhe Java Europiane e Pyjeve. Aktivitetiu zhvillua në sheshin kryesor të qytetit dhe u mbështetnga fondacioni CNVP (Bashkojmë Vlerat ...

Faqe 3

Ju urongëzuarVitine Ri

2014!"

Me rastin e 11 Dhjetorit – Dita Ndërkombëtare e Maleve

Marius LazdinisPeter HERBST

Bujqësia është kyçe për ekonomitë eBallkanit Perëndimor me një pjesë tëmadhe të fuqisë punëtore ende të punësuarnë këtë sektor dhe pjesa që zë në PPB(Prodhimi i Përgjithshëm Bruto) ështëende shumë e lartë, nqs. krahasohet meekonomi të tjera të zhvilluara...

GËSHTENJA

Faqe 6

Miftar LOKAJ(inxhinier CNVP-zyra Pejë Kosovë )

Gështenja e butë (Castanea sativa) ështënjëra prej fruteve të para pyjore të cilënnjeriu e ka përdorur si ushqim. Në rajonine Mesdheut dhe në Evropë sipashistorianëve,gështenja ka filluar tëpërhapet përmes Greqisë. gështenjaradhitet në familjen e ahut dhe dushkut...

"FEDERATA KOMBËTAREE PYJEVE DHE

KULLOTAVE KOMUNALE

2JETO GJELBËR

FKPKK APPK

Këshillit të Komunave dhe këto tëfundit me fshatrat e banorët. Shumëprej përdoruesve ndjehen tëpambrojtur e të trembur se mund t’ihumbasin këto të drejta, pronësie. Tëdrejtat e pronësisë dhe përdorimitnuk janë përcaktuar saktë dhe nukjanë ligjëruar. Për tokat bujqësore tërefuzuara (mbi 120 mijë ha ish-pyjee kullota të hapura toka të reja) qëjanë aktualisht nën një degradimintensiv, si pasojë e mospërdorimitdhe erozionit, pengesat kryesore përndryshimin e përdorimit nga tokebujqësore në pyll, kullotë, etj., vjennga mosqartësia e ligjeve me të cilatadministrohen.Tranzicioni vazhdon me vakuminstitucional e ligjor dhe, për këtëarsye, rregullat, rregulloret dhestrukturat administrative shpeshkanë qenë të paintegruara. Kështu,ligjet për transferimin e pronavepublike në pronësi apo përdorim tëNjësive të Qeverisjes Vendore, tëmiratuara në vitin 2001, nuk marrinnë konsideratë specifikat e pasurivetë ndryshme publike, duke trajtuarnë të njetjën mënyrë si transferimine ujësjellësit, pyllit, kullotës apogodinës së amortizuar të ish-repartitushtarak. Duke mos marrë nëkonsideratë një përvojë disavjeçare,të krijuar nga transferimi i pyjeve dheduke rifilluar nga hiçi, krijoipasigurinë tek familjet në fshat, qëtransferimi i realizuar në përdorimnuk po shkon drejt dhënies nëpronësi për shkak të mentalitetit dhefrikës së disa burokratëve se, familjanuk e ruan pronën e vet, kur në faktnë të gjithë Shqipërinë ndodh ekundërta. Pengesave nga pakësimidhe vështirësia e arritjes së burimeveu shtohet edhe mospërputhja dheboshllëqet midis rregullave e ligjevezyrtare nga njëra anë, me të drejtatzakonore dhe nevojat e popullsisërurale, në anën tjeter. Zbatimi ipolitikave të diferencimit të taksave,shpërblimeve apo të tjera iniciativaveqë mbështesin menaxhimin eqëndrueshëm të burimeve natyrorejanë vetëm në hapat e parë,megjithëse përvoja e viteve të funditvlerëson se nëpërmjet tyre mund tëarrihet shumë. Të tilla politika agrarembështetëse, që ishin përfshirë edhenë ligje, në periudhën 1924-1944 dheqë janë pjesë e legjislacionitperëndimor, tek ne hasin njërezistencë të pajustifikuar.Rezultatet kanë treguar që ky drejtimështë rruga e duhur. Sugjerohet qëpyjet të kalojnë nën Ministrinë eBujqësisë dhe Zhvillimit Rural. Kjoështë logjike duke pasur parasysh qëmbi 60% e pyjeve dhe kullotavemenaxhohet nga familjet fshatare dhekjo po vjen duke u rritur. Duke pasurpyjet të lidhur me bujqësinë dhezhvillimin rural si një sektor ekonomik,

E drejta sjell përgjëgjësi në perdorimine qëndrueshëm të pyllit e kullotës(Vijon nga faqja 1) jemi në një linjë dhe me BE, i cili

mbështet pylltarinë në politikat e sajtë zhvillimit rural. Ky ndërtiminstitucional lejon qeverinë të ketëpolitika të harmonizuara për zhvillimine zonave rurale duke adresuar të gjithësektorët dhe burimet natyrore dhepërdorim të duhur të fondeve të BE përZhvillimin Rural.Në shumë vende të BE dhe vende tëBallkanit është bërë një zgjedhje engjashme.Mbështetja e pylltarisëkomunale nga brenda Ministrisë sëBujqësisë është gjithashtumbështetëse për përfundimin eregjistrimit të tokës me përdoruesit

MALET NË DITËN E TYRE, TËZHVESHUR DHE TË MASAKRUAR!

shfrytëzuara dhe mjedise të parehabilituara, erozion masiv në masën 60-180 ton /ha/vit në zonat malore tëshpyllëzuara me pjerrësi të lartë. Edhezonat e mbrojtura nuk i kanë shpëtuarmasakrës së pyjeve. Prerja e pyjeve nëlartësitë e maleve ku gjendenhidrocentralet, e nxitën edhe më tejpërmbytjen e qytetit dhe ultësirën eShkodrës në vitin 2012, duke e kthyer nënjë Venecie ujore. Prerja e pyjeve në atëzonë dhe mungesa e programeve tëpyllëzimeve, rrezikon në mënyrë gradualembushjen e rezervuareve me dhera dheuljen e nivelit të ujit.Malet janë të kërcënuar nga faktorënatyrorë dhe njerëzorë, duke përfshirëzjarret, ndryshimin e klimës, ndryshimine mbulesës së tokës, dëmtimet ngashfrytëzimi i minierave, zhvillimin einfrastrukturës pa ruajtur burimetnatyrore dhe prerjet e pyjeve. Këtopresione degradojnë mjediset malore dhendikojnë në ekosistemin dhe jetesën enjerëzve që varen në ta. Prandaj Konventapër diversitetin biologjik në vitin 2004adresoi problemet specifike tëekosistemeve malore për të ruajturdiversitetin malor dhe për të kontribuarnë zbutjen e varfërisë dhe për arritjen eobjektivave të zhvillimit të mijëvjeçarit,duke ulur varfërinë, pabarazinë,

aktualë. Proçesi ka filluar tashmë përtë identifikuar rrugët dhe mënyrat përprivatizimin final tek fermerët epyjeve privatë. Po ashtu, kjo është nënjë linjë me zhvillimet e BE, kupylltaria private zë pjesën më të madhetë pyjeve si në Austri, Gjermani, Suedidhe Slloveni (ku mbi 80% e të gjithëpyjeve janë në pronësi të familjeve).Ne, i sugjerojmë qeverisë të mbështesëpylltarinë komunale në Shqipëri dhet’u bashkohet zhvillimeve të sjella ngakontributi i shumë familjeve në zonatrurale, të cilët kanë marrë përgjegjësinëe mbrojtjes dhe zhvillimit të pyjeve ekullotave të tyre.

Prof. Dr. Sherif LUSHAJ

Jo pa qëllim Asambleja e Përgjithshmee Kombeve të Bashkuara, 11 Dhjetorine ka shpallur si "Ditën ndërkombëtaretë maleve"që prej vitit 2003, si njëmundësi për të krijuar vetëdije përrëndësinë e maleve, për të evidentuarmundësitë dhe kufizimet në zhvilliminmalor dhe për të sjellë ndryshimepozitive në male dhe zonat malore nëbotë. Sistemet malore, duke mbuluarrreth 27 % të sipërfaqes së tokës globaledhe në mbështetje të drejtpërdrejtë të22% të popullsisë së botës, janë kullate ujit për më shumë se gjysmën enjerëzimit të botës. Njerëzimi nëultësirë gjithashtu varet nga mjedisetmalore për një gamë të gjërë tëmallrave dhe shërbimeve, ujë, energji,lëndë drusore dhe mundësi për çlodhjee përtëritje shpirtërore. Malet e botëspërfshijnë disa nga peisazhet mëspektakolare, aty është përqëndruargati gjysma e biodiversitetit të botës.Nga 20 lloje bimore që furnizojnë 80%të ushqimit në botë, gjashtë specie kanëorigjinën në male, si dhe një pjesë emadhe e kafshëve. Malet janëvendimtare në lëvizjen e botës drejtrritjes së qëndrueshme ekonomike nëkontekstin e çrrënjosjes së varfërisë.Shqipëria është një vend malor në tretë katërtat e territorit të vendit. Vetëm16 përqind e territorit shtrihet nëlartësinë deri në 100 m mbi nivelin edetit, ndërsa e gjithë sipërfaqja tjetërshtrihet mbi këtë lartësi. Male evargmale si një ansambël i orkestruarme dorë, relieve e peisazhe komplekse,hone të thella malore dhe ujëvara tëshumta, habitate të shumëllojshme,lartësi deri në 2750 m, të mbushura mekullota dimërore e verore, pyje të larta etë ulëta, peisazhe piktoreske, zona tëmbrojtura, monumente natyre ekulture. Larmi relievesh e territori, tëpasur në bimë mjekësore e prodhimepyjore, lumenj me burime ujore qëzbresin nga lartësitë e tyre dhe ndriçojnëvendin me energjinë që prodhohet,burim i ujërave të pijshme, burim i

rëndësishëm ekonomik për dru zjarri dhelëndë drusore, për zhvillimin e blegtorisë,pastrues të ajrit nga ndotja, vende tëpërshtatshme dhe mundësi pa fund përzhvillimin e turizmit malor. Po situata siështë?Teksa udhëton për në Skrapar, vështrimitë shkon në malin e Tomorrit, i zhveshurnga bimësia si një bagëti pë lëkurë, iekspozuar pa mëshirë ndaj shiut e erës,erozionit e rrëshqitjes së tokës, ishfrytëzuar barbarisht në nxjerrjen epllakave të gurit, në dëm të biodiversitetit,peisazhit dhe mbrojtjes sëmjedisit. Njëtablo e pjesshme, por është e njëjta situatëanë e kënd maleve të Shqipërisë nga jugunë veri. Sharra dhe sëpata rrafshuan pamëshirë mijëra hektarë pyje të larta tëahut e pishës në veri e veri-lindje të venditme leje e pa leje, si dhe me veprimekorruptive.Gjuetia e pa ligjshme tromaksikafshët dhe shpendët e egra, liqenet dhepyjet e Lurës, dikur krenaria e bukurisënatyrore shqiptare mbetën si shprehje "naishte një herë", mjete që ulërijnë mbigurore në male, duke mos kursyer pyjet,miliona ton tokë që zbresin nga lartësitëdrejt lumenjve, rrëshqitjen e tokës, pakursyer as qëndrat e banuara, aspeisazhin, as të sotmen dhe astënesërmen e këtij vendi.Dëmtime në zonat minerale të

Nga: Albora KACANI

Në datat 13-14 Dhjetor 2013 u festua nëShkodër Dita e Tokës Nënë dhe JavaEuropiane e Pyjeve. Aktiviteti u zhvilluanë sheshin kryesor të qytetit dhe umbështet nga fondacioni CNVP(Bashkojmë Vlerat e Natyrës meNjerezit) dhe REFORD (QendraRajonale për Pylltari dhe ZhvillimRural). Ky është viti i katërt që kyaktivitet zhvillohet në Shkodër. Ky vitishte i veçantë pasi aktivitetit iubashkuan edhe përfaqësues tëpronarëve dhe përdoruesve të pyjevenga rajoni i Ballkanit. Ata ishin anëtarëtë organizatës REFORD nga Shqipëria,Maqedonia, Mal i Zi, Kosova dheKroacia. Po ashtu, në këtë aktivitetmorën pjesë përfaqësues nga mbarëShqipëria si përfaqësues të grupeveprodhuese të grave nga Dibra, Korça,

JETO GJELBËR

FKPKK APPK

3

politikave, plotësimi i kornizës ligjore,institucionale dhe ekonomike,identifikimin e problemeve dhemonitorimin e ndryshimeve tëburimeve tokësore. Një strategjiafatgjatë dhe programi kombëtar drejtnjë zhvillimi të qëndrueshëm, ku tëpërfshihen tre shtyllat kryesore, vleratekonomike, sociale për popullsinë ezonës dhe mbrojtja e mjedisit, si dheplanete menaxhimit, të parashikojnëplanifikimin e masave të mbrojtjesnëpërmjet ripyllëzimit, ndërtimit tëpritave malore, identifikimineproblemeve dhe rreziqeve dhembrojtjen e biodiversitetit. Kjo edhepër faktin se edhe ekosistemet pyjorejanë të mbuluara me bimësi vetëm në55-60 % të sipërfaqes.Inventarizimi i burimeve natyrore nësistemet malore në vendin tonë shfaqetsi njëçështje urgjente dhe do tëndihmonte në përmirësimin e realitetittë pa dëshirueshëm. Kjo për faktin sepyjet që janë mbulesa kryesore embrojtjes së sistemeve malore,aktualisht shifrojnë në evidencënshtetërore në të njëjtën sipërfaqe me atotë vitit 1990, megjithëse janë prerë edjegur në mbi 30 % të sipërfaqes së tyre.Një planifikim i mbrojtjes, menaxhimitdhe përdorimit të sistemeve malore mbibazën e pellgjeve ujëmbledhës, ështëmodeli më i avancuar i harmonizimit tëmbrojtjes së biodiversitetit, burimevenatyrore dhe zhvillimit të qëndrueshëmrural e malor. Politikat e zhvillimit tëqëndrueshëm rural dhe ekosistemevemalore, zhvillimi kompleks i zonavemalore dhe prania e popullsisë në to,redukton largimin e popullsisë nga zonarurale drejt zonës urbane dhe rritkontributin e komuniteteve, nëmbrojtjen e biodiversitetit dhe burimevenatyrore të sistemeve malore.Le t'a bëjmë politikën, qeverisjen dhetë gjithë shoqërinë shqiptare t'a kthejnëkokën nga malet sot, në ditën e tyre 11Dhjetor. Ne jemi një vend malor, në tretë katërtat e territorit, me burime tëshumta ekonomike, burime ujore, vleraturistike e peisazhistike. Do të ishte meinteres që një muaj në vit (më ipërshtatshmi Dhjetori) të shpallejmuaji i maleve, me aktiviteterehabilituese, artistike e shpalljeprogramesh.

parandalimin e përkeqësimit të burimevenatyrore dhe përmirësimin e aftësive tëinstitucioneve dhe organizatave për tëpromovuar konservimin dhe përdorimine qëndrueshëm të diversitetit biologjik.Malet gjenden përballë problemeve tëdegradimit të habitateve, shkaktuar ngaerozioni i tokës pjellore, rrëshqitjet e tokësdhe përmbytjet në ultësira, zhdukja especieve të rralla të bimëve dhe kafshëve.Ja përse malet e Shqipërisë meritojnë njëkujdes tjetër. Institucionet qëndrore elokale, agjencitë shtetërore tëmenaxhimit, duhet t'i trajtojnë malet dheburimet natyrore të tyre, si pasuri emadhe kombëtare dhe jo si "pasurixhepash", bamirësie, si "mall pa zot".Njëqind e njëzetë e shtatë vjet me parëNaim Frashëri, poeti i Rilindjes, nëpoemën "Bagëti e bujqësi", duke ikënduar bukurisë së natyrës shqiptare,u këndonte maleve: O malet eShqipërisë e ju o lisat e gjatë/fushat egjëra me lule u kam ndër mënd dit' enatë. A nuk tingëllon edhe sot si njëthirrje për publikun, vendimmarrësitdhe politikën, t'i vlerësojnë malet dhepasuritë e tyre natyrore si burime tërëndësishme me vlera kombëtare, tëndalin masakrën që vazhdon si njësëmundje e pa shërueshme, tëplanifikojnë e zbatojnë masa përmbrojtjen dhe zhvillimin eqëndrueshëm. Malet janë pjesë esynimit për një të ardhme tëqëndrueshme të territorit. Axhenda 21për Zhvillim të Qëndrueshëm malorthekson se, menaxhimi i duhur iburimeve malore dhe zhvillimi socio -ekonomik i njerëzve të prekur, meritonmasa të menjëhershme. Sipas analizësglobale, problemet, me të cilat përballenekosistemet malore, rreziqet natyrore,janë të larta dhe efektet e praktikave tëdobëta të përdorimit të tokës janëveçanërisht të rënda.Aktualisht në Shqipëri ka nevojë tëpërcaktohen përgjegjësitë Institucionaletë menaxhimit, mbrojtjes dherehabilitimit të ekosistemeve malore.Hartimi i njëStrategjie dhe ProgramiKombëtar do të ndihmonin në zbatimine masave konkrete për ruajtjen,përdorimin e qëndrueshëm,restaurimin, parandalimin dhe zbutjene kërcënimeve negative ndajbiodiversitetit malor, si dhe zbatimi i

FESTOHET NË SHKODËR DITA E TOKËSNËNË DHE JAVA EUROPIANE E PYJEVE

Elbasani dhe Malësia e Madhe,përfaqësues të Federatës Kombëtare dhe

Federatave Rajonale të Pyjeve Kukës,Dibër,Lezhë, Korçë dhe Shkodër. Data 13

Dhjetor i bashkoi të gjithë pjesëmarrësitnë ambjentin e ngrohtë dhe mikpritëstë një nga restoranteve më në zë tëShkodrës. Ata patën mundësinë që atytë shijojnë një shumëllojshmërigatimesh shqiptare, muzikën dhe vallettradicionale.Mëngjesi i ditës së dytë, 14 Dhjetori, i gjetianëtarët e REFORD duke përgatiturstendat e tyre, vendosjen e produktevedhe materialeve promovuese të sjella ngavendet përkatëse. Çdo anëtar ishte ipërfaqësuar nga dy persona. Kjo ditë ishtenjë ditë feste dhe për fat koha në Shkodërishte e mrekullueshme. Tek kaloje ngastenda në stendë, kishe mundësinë tëshikoje frutat e pyllit, bimët mjekësoredhe barërat e ndryshme nga Kosova,punimet e mrekullueshme prej druri ngaKroacia, pijet, kërpudhat dhe punimetartizanale nga Mali i Zi, lëngje të boronicësdhe frutave të pyllit e frutat e thata ngaMaqedonia, arrat, gështenjat dhe mjaltinnga Shqipëria. Më vonë atmosfera u ndezme praninë e grupit të cirkut kombëtarnë sheshin kryesor të qytetit, të cilëtshfaqën për të pranishmit numra tëndryshëm akrobacie tejet interesante.Në kuadër të këtij aktiviteti, në mesditëuzhvillua dhe një workshop ku përveçpjesëmarrësve në aktivitet, u bashkuanedhe përfaqësuës të pushtetit vendor,organizatave të prodhuesve vendorë,institucioneve arsimore etj. Në këtëworkshop, REFORD paraqiti njëprezantim mbi situatën e pyjeve nërajon, pyjet në zhvillimin rural,funksionimin e REFORD dhe sfidat përtë ardhmen. Sfidat e identifikuara janëforcimi i kapaciteteve të anëtarëve tëREFORD për kultivimin dhe prodhimine produkteve të dyta pyjore dhepërmirësimi i kapaciteteve të grupeveprodhuese në zhvillimin e zinxhirit tëvlerave. Prezantime pati edhe ngaFederatat Rajonale të Pyjeve dheKullotave Komunale të qarqeve Korçë,Dibër dhe Shkodër, mbi aktivitetet ezhvilluara në kuadër të projektit SIDAII, në nxitjen dhe promovimin eprodukteve pyjore, si arrat në Dibër,çajin e malit në Korçë dhe sherebelës egështenjës në Shkodër.Pas prezantimeve u zhvillua një diskutimku u ftuan në panel përfaqësuesit eREFORD, grupeve prodhuese të grave,NJQV-ve, grumbullues të gështenjavedhe bimëve medicinale.Secili prej anëtareve të panelit ndau mepjesëmarrësit e workshopit eksperiencate tyre, lidhur me rëndësinë që kanë

produktet pyjore për komunitetet. Panelitiu drejtuan pyetje në lidhje me ndikiminqë do kishte marrja e statusit të venditkanditat për Shqipërinë në fushën epyjeve. Si e përgatisin veten fermerët dhepërdoruesit e pyjeve për të konkuruar mefermerët dhe prodhuesit e BE? Po ashtuu shtruan pyetje se çfarë është bërë nëdrejtim të mbrojtjes dhe ruajtjes së pyjeve(shembull masakra e Lurës). Po përdëmtimin e tokës pyjore dhe mbrojtjen esaj nga erozioni? Pyetje pati edhe përpërfaqësuesit e Shkollës Teknike Pyjorenë lidhje me mundësitë e punësimit përteknikët e pyjeve. Sa komunikim ka messhkollës dhe NJQV-ve si punëdhenëspotecial? Sa e lidhur është kjo shkollë mesektorin e prodhimit?Një falënderim dhe përshëndetje eveçantë erdhi dhe nga drejtori i CNVP-sëpër Ballkanin, z.Peter Kampen. Ai tha sendihej i kënaqur që të gjithë aktorët sëbashku si një familje ishin mbledhur meqëllim ruajtjen e pyllit të familjes, jo vetëmpër sot por edhe për të ardhmen. Sipastij, kjo duhet konsideruar si një përgjigjepozitive për rrugën drejt BashkimitEuropian.Me përfundimin e aktivitetit, anëtarët eREFORD u shprehën shumë të kënaqurpër mundësinë që patën për të marrëpjesë dhe përfaqësuar vetveten. Mënyrate ngjashme të gatimit dhe larmia eprodukteve i bënë ata të ndihen më pranënjëri-tjetrit. Ata sugjeruan që vitin tjetërtë ketë një pjesëmarrje më të gjerë ngavendi dhe rajoni.Me gjithë suksesin që aktiviteti pati, uidentifikuan disa çështje kryesore të tillasi nevoja për përmirësimin e njohurivedhe ndarjen e eksperiencave mes të gjithëaktorëve në pyjet privatë dhe komunalëtë Ballkanit. Ofrimi i shërbimeve përndërtimin e kapaciteteve të shoqatave nënivel vendor dhe kombëtar mund tëshërbejë në rritjen e ndërgjegjes rrethmenaxhimit të qëndrueshëm të pyjeve sidhe rëndësinë që kanë produktet e dytapyjore. Duke marrë parasysh potencialine lartë të prodhimit që kanë pyjet nëBallkan, duhet bërë më shumë përorganizimin e përdoruesve dhe pronarëvetë pyjeve, shtimin e numrit të produkteve,si dhe përmirësimin e zinxhirit të tregut.Më tej, ekziston një nevojë përpërmirësimin e tregtimit të produkteve(veçanërisht me fokus ekologjik-produkteve organike), vlerësimin dheçertifikimin e tyre. Fuqia e ulët blerëse dhemungesa e konkurencës janë të tjeradrejtime që duhet punuar.

4JETO GJELBËR

FKPKK APPK

"NXITJA E ZHVILLIMIT RAJONAL NËPËRMJETPOTENCIALEVE PYJORE DHE TURISTIKE"

Më 22 Nëntor 2013, Këshilli i QarkutElbasan në bashkëpunim meFondacionin CNVP në Shqipëri(Bashkojmë Vlerat e Natyrës dheNjerëzit) dhe Agjensinë Suedeze përZhvillimin Ndërkombëtar (SIDA),organizuan Konferencën Rajonale nëQarkun Elbasan "Nxitja e zhvillimit tëzonave rurale, duke shfrytëzuarpotencialet natyrore të pyjeve dheturizmit".Qëllimi kryesor i zhvillimit të kësajkonference ishte sensibilizimi ikomunitetit të gjërë dhe aktorëverajonalë të Qarkut Elbasan për tëmbështetur fuqishëm zhvillimin e dysektorëve të rëndësishëm, siç janë pyjetdhe turizmi, duke punuar së bashkupër zhvillimin rural në veçanti dhe atërajonal në tërësi.Pjesëmarrës në këtë konferencë ishindrejtues dhe specialistë të NjësiveVendore të Qarkut Elbasan, deputetëtë Qarkut Elbasan, përfaqësues tëdrejtorive dhe institucioneve të lidhurme këta sektorë, përfaqësues të biznesitdhe shoqatave të turizmit, përfaqësuestë Universitetit "A. Xhuvani" tëElbasanit, si dhe përfaqësues të OJF-ve që ushtrojnë veprimtarinë e tyre nëQarkun Elbasan.Risia kryesore që solli kjo konferencëishte ndërthurja e këtyre sektorëve tërëndësishëm për zhvillimin. U menduaqë bujqësia dhe pylltaria, të trajtohentë lidhur me një sektor tjetër po aq tërëndësishëm, siç është turizmi, pasirealisht pritshmëritë e zhvillimit tëturizmit në Qarkun tonë janë të lidhurame zhvillimet e këtyre dy sektorëve dheqë së bashku përbëjnë potenciale dhemundësi të konsiderueshme përzhvillimin rural dhe atë rajonal.Nëpërmjet referimeve që u mbajtën, uevidentuan jo vetëm vlerat dhepotencialet që Qarku Elbasan mbart nësektorin e pylltarisë dhe turizmit, porgjithashtu edhe puna tepër intensive ebërë deri më tani nga të gjitha nivelet,qofshin ato qëndrore, rajonale apovendore në drejtim të zhvillimit sa mëtë qëndrueshëm të këtyre sektorëve.Duke hapur këtë konferencë kreu iKëshillit të Qarkut Elbasan, Eugen Isaj,vuri theksin në rëndësinë ebashkëpunimit mes pushtetit vendordhe gjithë aktorëve e partnerëve nëzbatimin më efikas dhe të shpejtë tëstrategjisë kombëtare e asaj rajonale tëzhvillimit të bujqësisë, pylltarisë eturizmit.Më pas, Drejtori i Fondacionit të CNVP-së, z. Janaq Male prezantoi materialin"Fuqizimi i menaxhimit tëqëndrueshëm të pyjeve komunalë.Mësimet dhe përvoja e Projektit" nëQarkun e Elbasanit, i cili reflektoipunën tre vjeçare të projektit në këtodrejtime kryesore:-Hartimi i planeve operacionele ngakomunat për zbatimin e planeve tëmenaxhimit për pyjet dhe kullotatkomunale dhe zbatimi i tyre nëpërmjetplanifikimit të fondeve dhe vjeljes sëtarifave për prodhimet pyjore ekullosore.-Rregjistrimi i pyjeve dhe kullotavekomunale të transferuara në pronësi tëKomunave Gjinar dhe Orenjë në ZRPP,nëpërmjet përgatitjes të të gjithëdokumentacionit teknik dhehartografik. Në këtë drejtim u theksuavonesat e krijuara nga ZRPP Elbasanpër regjistrimin e pronave të komunësGjinar.-Hartimi i dokumentacionit teknik dhehartografik për 35 përdorues (familje)të pyjeve komunale në komunat Orenjë(fshati Funarës) dhe Gjinar ( fshatiPashtresh) për lidhjen e kontratavemidis komunës dhe përdoruesvetradicionale.-Hartimi me pjesëmarrje të gjërë iplanit strategjik për zhvillimin e pyjeve

dhe kullotave për periudhën nëvazhdim për dy komunat në fjalë.-Trajnime në nivel fshati dhe komunepër përdoruesit, komisionet efshatrave, grupet prodhuese, grupet egrave, shoqatën e pyjeve dhe stafin ekomunës për çështje të ndryshme nëlidhje me menaxhimin dheadministrimin e pyjeve, si dheaktivitetet ekonomike në dobi tëbanorëve të komunës për të rritur tëardhurat e tyre nga burimet natyrore.-Seminare dhe konferenca në bazërrethi dhe qarku për të përhapurpërvojen dhe mësimet e këtij projektinë komuna të tjera të qarkut.Një fokus i veçantë në këtë konferenceiu kushtua turizmit dhe zhvillimeve tëtij, pasi tashmë dihet që Qarku Elbasanidentifikohet si një destinacion imirëfilltë turistik dhe kjo falë vleravetë larmishme turistike të shpërndara nëtë gjithë rajonin, u theksuan arritjet dhezhvillimet më të rëndësishme në këtësektor, në drejtim të të gjithëkomponentëve për një turizëm sa mëtë zhvilluar dhe të qëndrueshëm.U sollën në këtë konferencëeksperiencat më të mira në këtë fushë,të tilla si, Parku Kombëtar Shebenik-Jabllanicë, mundësi unike për ruajtjene biodiversitetit në Zonat e Mbrojtura,referim të cilin e solli koordinatori i këtijprojekti nga Instituti për Ruajtjen eNatyrës në Shqiperi (IUCN), më pas"Shpati turistik"- destinacion turistik ipanjohur plotësisht deri më tani dheshumë i frekuentuar nga turistëtvendas dhe të huaj në Qarkun Elbasan,prezantuar nga kryetari i KomunësGjinar, z. Kristaq Shqau.Qarku Elbasan ka një potencial tëfuqishëm vlerash për zhvillimin eturizmit rural, gjë që ka nxiturinvestitorët e huaj të investojnë përzhvillimin e këtij turizmi. Një modelunik i një investimi të tillë është edhengritja e kampingut "Albanik" nëfshatin Qerret të Komunës Labinot-Mal, investim i kryer nga investitor ihuaj nga Franca dhe që u paraqit nëkëtë konferencë duke ngjallur njëinteres të veçantë. Po ashtu, tepërinteresant ishte edhe prezantimi iShoqatës së Alpinizmit Elbasan"Mundësi dhe potenciale për zhvillimine Alpinizmit në Qarkun Elbasan", si dhe"Gjuetia, një atraksion i rëndesishëmpër zhvillimin e turizmit", prezantimenëpërmjet të cilave u transmetuanmesazhe jo vetëm për të njohur vendinku jetojmë dhe shijuar bukuritë e rrallaqë na ofron rajoni ynë dhe më gjërë, poredhe për ruajtjen e këtyre mjediseveturistike, florës dhe faunës që ata kanë.Ne te gjitha prezantimet qe u paraqitengjate Konferences u trajtuan problemete rendesishme qe kane te bejne mezhvillimin e pyjeve e te eko turizmit.Nga prezantimet e diskutimet përveç

përvojave të mira që u sollën, u ngritënmjaft probleme e shqetesime, të cilatvlejnë të bëhen të njohura e të merrennë konsideratë nga drejtuesit e Njësivetë Qeverisjes Vendore, nga Ministritëpërkatëse, si dhe nga të gjitha palët qëjanë të interesuara të bashkëpunojnë nëfushat e diskutuara e që kanë të bëjnëme zhvillimin rural.Nga diskutimet e pjesëmarrësve dolënmjaft probleme nga të cilat veçojmë:1. Deri tani 70% e Komunave që kanëpyje e kullota në pronësi/përdorimkanë emëruar specialistë përmenaxhimin e këtyre pyjeve dhekullotave.Ndërkohë që emërimi i specialistitduhet të jetë një ndër kushtet paraprakepër të marrë pyje në pronësi.2. Të ardhurat që merren nga pyjet (ngashfrytëzimi pyjeve e të ardhura të tjera)shumë pak përdoren për ri-investimenë pyje, sidomos për pyllëzimin evendeve të zhveshura.3. Duke vlerësuar rëndësinë e madhetë faunës dhe duke gjykuar për situatëne arritur, kur shumë specie janëzhdukur ose janë në rrezik zhdukjeje,të inicohet një ligj për ndalimin eaktivitetit të çdo forme gjuetie për tëpaktën 5 vjet.4. Në proçesin e transferimit të pyjevee kullotave pengesë shumë e madhembetet përcaktimi i kufijve administra-tive të Fshatrave e të NjQV-ve ku kashumë mosdakordësi.Për caktimin e këtyre kufijve nuk kandonjë referncë dokumentare përzgjidhjen e mosdakordësive.Ky shqetesim vlen të merret nëkonsideratë e t'i jepet zgjidhjenëpërmjet Reformës së madheterritoriale që pritet të bëhet.5. Në hartimin dhe miratimin e Ligjittë ri për Pyjet, kërkohet që të merrenparasysh sugjerimet e bëra përzgjerimin e kompetencave të NjQV-vepër mirëmenaxhimin dhe mbrojtjen epyjeve komunalë.7. Propozohet që për regjistrimin epyjeve të vendoset nga Qeveria një afati caktuar, si dhe të sigurohet financimii nevojshëm.Pavarësisht rezultateve pozitive tëarritura deri me tani për zhvillimin ekëtyre sektoreve, mbetet shumë punëpër të bërë. Prandaj kjo konferencerajonale dhe mesazhi që ajo transmetoido të shërbejë si një mundësi e mirë përtë ndërgjegjësuar dhe sensibilizuarkomunitetin e gjërë, aktorët rajonale,por pa dyshim edhe investitorët emundshëm, për të mbështeturfuqishëm zhvillimin e këtyre sektorëvedhe potencialet që ato mbartin, dukepunuar së bashku për zhvillimin erajonit të Elbasanit.

Kostandin Cakalli, HasanDrazhi (Qarku Elbasan),

Janaq Male (CNVP)

Konferenca Rajonale, Qarku Elbasan Pylltaria do të mbështetetsërish në kuadër të ndihmës

para anëtarësimit në BEMarius LazdinisPeter HERBST

Bujqësia është kyçe përekonomitë e BallkanitPerëndimor me një pjesë tëmadhe të fuqisë punëtore ende tëpunësuar në këtë sektor dhe pjesaqë zë në PPB (Prodhimi iPërgjithshëm Bruto) është endeshumë e lartë, nqs. krahasohet meekonomi të tjera të zhvilluara.Pavarësisht potencialit shumë tëmadh që ka bujqësia për shkak tëkushteve të favorshme klimatike,ajo karakterizohet nga disaprobleme strukturore me rrënjëtë thella, të tilla si rendimenti iulët, mbizotërimi i bujqësisë si ivetmi mjet jetese dhe konsiderimii ulët i aspekteve mjedisore.Statistikat dhe analizatkrahasuese tregojnë që madhësiamesatare e fermës është disa herëmë e vogël se në vendet e BE,produktiviteti i punës dheprodhimet janë shumë të ulta,numri i ndërmarrjeve agro-ushqimore të miratuara përeksport në vendet e BE ështëshumë i vogël.Adresimi i këtyre çështjevestrukturore në bujqësi, ndërsaparalelisht kërkimi i një zhvillimitë balancuar territorial, kërkonmendim dhe investim afatgjatë.Prandaj, duke marrë nëkonsideratë nevojat specifike tërajonit, ndihma paraanëtarësimit synon të kontribuojënë sigurimin dhe sigurinë efurnizimit ushqimor, si edhe nënjë bujqësi konkuruese, tëqëndrueshme dhe efiçente. Ajokërkon të nxisë ruajtjen esistemeve bujqësore tëshumëllojshme dhe tëshëndetshme në zonat ruralegëluese të këtyre vendeve. Tëgjitha sa më sipër kryhenparalelisht me ndërhyrjet qësynojnë fuqizimin e potencialit tësektorit bujqësor për tëpërmbushur detyrimet qërrjedhin nga anëtarësimi në BEMbështetja për vendet qëpërpiqen për t'u bërë shteteanëtare të BE ofrohet në kuadërtë Instrumentit për NdihmënPara-Anëtarësimit (IPA). Gjatëperiudhës aktuale (2007 - 2013)kanë përfituar tetë vende:Shqipëria, Bosnje dheHercegovina, Kroacia, Republikaish Jugosllave e Maqedonisë,Kosova, Mali i Zi, Serbia dheTurqia. Kroacia duke qënë seështë bërë anëtare e BE në 1Korrik 2013, nuk do të jetë më epranueshme për ndihmën paraanëtarësimit. Instrumenti do tëvazhdojë të sigurojë mbështetjeedhe gjatë kuadrit financiar tëardhshëm (2014 - 2020) përvendet e mbetura.Mbështetja në sektorin agro-ushqimor implementohet përmesprogrameve mbarëkombëtare tëzhvillimit rural. Për të qënë tëpranueshëm në pasjen e këtyreprogrameve, vendet duhet të kenëStatusin e Vendit Kandidat dhe tëdemonstrojnë aftësi për tësiguruar menaxhim të shëndoshëfinanciar të fondeve të BE.Deri tani, programet e zhvillimitrural janë implementuar në trevende: Kroaci, Ish RepublikënJugosllave të Maqedonisë dheTurqi. Që nga data 1 Janar 2014,

do të aplikohet vetëm parakushti ifundit, dmth. të gjitha vendet tëcilat kanë kapacitetet e duhura, dotë jenë në gjendje tëimplementojnë programet ezhvillimit rural.Ashtu si shumë të tjerë mund t'akujtojnë, në fushën e bujqësisë dhezhvillimit rural, SAPARD ofroindihmë për 10 vende kandidategjatë periudhës 2000 - 2006. Nëpërputhje me prioritetet epërcaktuara në Nenin 4 (3) tëRregullores së Këshillit Nr.1268/1999, mbështetja për bujqësinëdhe zhvillimin rural uimplementua nën 15 masa. Njëranga këto ishte masa e "pylltarisë".Në kuadër të IPA 2007 - 2013 ubë një përpjekje për thjeshtëzimdhe u mor vendimi për tëqëndruar vetëm tek aktivitetet"kyçe" të bujqësisë dhe zhvillimitrural - duke lënë jashtë pylltarinënga menuja prej nëntë masash tëdisponueshme për vendet.Megjithatë, dialogu me vendetdhe rritja e ndërgjegjësimit përsituatat në jetesën rurale dhepeisazhistike ka treguar që pyjetdhe pylltaria luajnë një rolthelbësor në ekonomitë rurale dhecilësinë e jetës. Prandaj, u vendosqë një "masë pylltrarie" duhet tëri-futet në programet e zhvillimitrural për periudhën 2014 - 2020.Diskutimet janë ende në vazhdimmbi përmbajtjen e një mase tëkëtillë, megjithatë, këtu ne jujapim elementët kryesorë, të cilëtka shumë gjasa të bëhen pjesë eskemës së ndihmës paraanëtarësimit për post 2013.Fokusi i kësaj mase të re duhet tëjetë kryesisht në krijimin dhembrojtjen e pyjeve. Qëllimi ipërgjithshëm do të jetërestaurimi, ruajtja dhepërmirësimi i ekosistemeve tëvarur nga pylltaria, ndërkohë qëadresohet sfida e ndryshimitklimatik. Ndihma nën këtë masëka shumë gjasa të mbulojë: (1)shtimin dhe përmirësimin eburimeve pyjore përmespëllëzimit të tokës dhemundësisht rigjenerimin e pyjevetë degraduar; dhe (2) rigjenerimine pyjeve të dëmtuar nga zjarretdhe masat parandaluesepërkatëse. Diskutimet janë endenë vazhdim mbi atë nëse ndihmanën këtë masë duhet të jepet përtë gjithë pronarët dhe menaxherëte tokave dhe pyjeve, apo duhet tëkufizohet tek pronarët privatë. Sitoka bujqësore ashtu edhe ajo jobujqësore ndoshta mund të jenëtë pranueshme.Pasi nën masat zhvillimit rural tëBE, cungishtet me rotacion tëshkurtër dhe pemët e vitit të ri(Krishtlindjeve) do tëpërjashtohen nga ndihma.Në rastin e pyllëzimeve, ndihma dotë mbulojë kostot e krijimit dhe njëpagesë vjetore për hektar përkostot e mirëmbajtjes, dukepërfshirë pastrimet e hershme dhetë vona, për një periudhëmaksimale prej 10 vjetësh.Ndihma kundër zjarreve mund tëmbulojë kostot për krijimin einfrastrukturës mbrojtëse, të tillasi rrugë pyjore, shtigje, pika tëfurnizimit me ujë, korridore,pastrimin dhe shfrytëzimin ezonave, si edhe kostot eaktiviteteve lokale parandaluesendaj zjarreve.

JETO GJELBËR

FKPKK APPK

5

Analiza e punës dhe zgjedhjetnë FRPKK Qarku Lezhë

Më datë 30.11.2013, Federata Rajonale e Pyjeve dheKullotave Komunale e Qarkut Lezhë me mbështetjen eCNVP-Shqipëri, zhvilloi takimin vjetor për analizën epunës së bërë mbi qëndrueshmërinë e Pyjeve dheKullotave Komunale të këtij qarku për periudhën 2012 -2013, si edhe për mbajtjen e zgjedhjeve të radhës përmandatimin e drejtuesve të rinj të Federatës.Në këtë takim morën pjesë kryetarët e 17 Shoqatave tëPërdoruesve të Pyjeve dhe Kullotave Komunale tërretheve Lezhë, Laç dhe Mirditë dhe si të ftuar z. ToninNdreka, Shefi i Shërbimit Këshillimor, DSHP Lezhë dhez. Arjol Lila, përfaqësues i Federatës Kombëtare të Pyjevedhe Kullotave Komunale.Në pjesën e parë të takimit, ku zj. Albana Lleshaj, N/kryetare e Federatës dhe njëkohësisht relatore e këtijtakimi, njohu të pranishmit me aktivitetet e kryera ngakjo Federatë, ndër të tjera theksoi regjistrimin e pyjevedhe kullotave të komunës Kthellë në ZRPP, si komuna eparë në qarkun e Lezhës, e cila ka kryer këtë proçes, sakompleks por edhe të rëndësishëm dhe që duhet të shihentë gjitha mundësitë që ky model të ndiqet edhe ngakomuna të tjera të këtij qarku. Po ashtu aktivitete të tjeratë rëndësishme si takimet ndërgjegjësuese dhe trajnimetë zhvilluara në 12 fshatra të qarkut Lezhë të mbështeturanga FKPKK (ILC) në lidhje me menaxhimin eqëndrueshëm të pyjeve dhe kullotave komunale, njohjene roleve të aktorëve në menaxhimin e qëndrueshëm tëkëtyre resurseve, mbrojtjen e pyjeve nga zjarri, krijimine modeleve të pyllit të fermerit, lidhjen e katër kontratavemidis përdoruesve tradicionalë të pyjeve dhe kullotavedhe komunës Kthellë etj.Një tjetër ngjarje e rëndësishme, në të cilën FRPKK eQarkut Lezhë ka qënë pjesë, ishte edhe pritja eSimpoziumit të 15-të të IUFRO-s në ditën e tretë të tij, nëtë cilën u prezantuan hapat e ndjekur për regjistrimin epyjeve dhe kullotave në ZRPP, si edhe demostrimi imodelit të pyllit të fermerit dhe rruga e ndjekur deri nëfinalizimin e kontratës së përdorimit midis fermerit dhepushtetit lokal.Më tej, takimi vazhdoi me pjesën e dytë të tij, me zgjedhjene drejtuesve të rinj të Federatës Rajonale të Pyjeve dheKullotave të Qarkut Lezhë. Ku pas krijimit të komisionittë votimit, u vijua me propozimin e kandidaturave përKryetarin, K/kryetarin, Sekretarin dhe anëtarët e BorditDrejtues. Përpos faktit që zgjedhjet u zhvilluannormalisht dhe në mënyrë korrekte, ajo që përbën njëmoment të rëndësishëm ishte zgjedhja e tre femrave, kundër to zj. Albana Lleshaj (ing. pyjesh) u zgjodh Kryetare,znj. Gjelina Bacaj (agronome) N/kryetare dhe znj. MrikaPërgjonaj (teknike pyjesh) anëtare e Bordit Drejtues.Zgjedhja e tre femrave në vendimmarrje është një treguesi qartë që dy projektet e Fuqizimit të Qëndrueshëm tëPylltarisë Komunale, në të cilët çështjet gjinore kanë zënënjë vend të veçantë, kanë dhënë ndikimin e tyre pozitivedhe pse Qarku Lezhë nuk ka qënë pjesë e piloteve.Pra, me këto zgjedhje FRPKK e Qarkut Lezhë ka tashmëdrejtues të rinj, si edhe është përmbushur një kriter ikërkuar nga partnerët/donatorët tanë ndërkombëtarë - icili gjithashtu është edhe kriter ligjor shqiptar - përpjesëmarrjen me 30% të femrave në vendimmarrje.Le të urojmë që ky respektim i pjesëmarrjes së femravenë vendimmarrje të ndiqet edhe nga Federatat e tjerahomologe, e pse jo edhe në të gjithë sektorët dheinstitucionet e vendit tonë.Suksese Federatës Rajonale të Pyjeve dhe Kullotave tëQarkut Lezhë!

Albana Lleshaj,Federata Rajonale e Pyjeve dhe Kullotave

Komunale, Qarku Lezhë

Nga: Ing. Ferdin LIÇAJKryetar i FRPKK, rajoni Tiranë-Durrës

Gjatë periudhës 2012-2013, me mbështetjensistematike të FKPKK Tiranë, nga FRPKK e rajonitTiranë-Durrës janë ndërmarrë hapa konkretë përarritjen e objektivave strategjikë të miratuar ngambledhja zgjedhore e asamblesë së saj, e cila u mbajtnë Qershor të vitit 2011.Hapat e ndërmarrë kanë të bëjnë me mbështetjene ShPPKK-ve të rajonit Tiranë-Durrësnëpërmjet hartimit të projekteve strategjikëme pjesëmarrjene komuniteteve për proçesinafatgjatë të menaxhimit të qëndrueshëm e fitim-prurës të burimeve natyrore në terrenet pyjorë/kullosorë dhe në tokat bujqësore, si edhemenaxhimin e pyllit të familjes.Konkretisht, në komunat Zall-Bastar, rrethi Tiranë,

Sinaballaj, rrethi Kavajë, në bashkinë Fushë-Krujë,rrethi Krujëjanë kryer takime sensibilizuese mekryesitë e NjQV-ve dhe me një grup përfaqësuesishtë familjeve bujqësore rezidentë në fshatrat epërkatëse për nevojën e një menaxhimi tëqëndrueshëm të sipërfaqeve pyjore, që janë përdorurtradicionalisht nga trungjet familjare. Synimi ynëështë ndërtimi i modeleve të “pyllit të familjes”, i cilido u nënshtrohet ndërhyrjeve nëpërmjet praktikavesilvikulturore dhe atyre agro-pyjore që u përshtatenkërkesave ekonomiko-jetësore të familjeve bujqësoredhe zhvillimit të pyllit në shtratin e tij natyror.Por,çfarë është pylli i familjes?Familjet që kanë marrë në përdorim tradicionalsipërfaqe pyjore nuk janë të mbështetura mekonsulencën e duhur profesionale dhe nuk janë tëinformuara për të ardhurat periodike që prodhonhapsira e pyllit të tyre.Anëtarët e familjes nuk kanënjohuri të mjaftueshme për metodat silvoteknike tëshfrytëzimit të pyllit dhe as mundësitë për njëmenaxhim shumfunksionësh afatgjatë të tij.Fuqizimi i ekonomive familjare tëpërdoruesve të pyjeve e kullotave ka filluar tëbëhetnë komuna të veçanta të rajonit Tiranë-Durrës,nëpërmjet nxitjes së kultivimit të bimëve mjekësore-aromatike në tokat bujqësore të abandonuara ose nëterrenet inkultë. Në këtë drejtim nga Federata umbështetën 10 familje fermere me asistencë teknikedhe me farë sherebeli të përzgjedhur për fillimin efazës eksperimentale të kultivimit të kësaj bimeshumëvjeçare në tokat e tyre.Për menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve

VEPRIMTARITË E NDJEKURA NGAFRPKK PËR RAJONIN TIRANË-DURRËS

natyrorë, në komunën Sinaballaj u bë fushatësensibilizuese për mbrojtjen e fondit të BMET nëhapësirat natyrore të përhapjes së llojeve duke eorientuar vëmendjen për një menaxhim tëqëndrueshëm të tij nga komuniteti i vjelësve dhetregtuesve (2012);U krye studimi me pjesëmarrjen ekomunitetit për gjendjen e sipërfaqeve me ullinj, arrorëe drufrutorë dhe potencialet për shtimin masiv të tyrederi në vitin 2025;Nisi kultivimi eksperimental isherebelit në ngastrat bujqësore, ndërsa zgjerimi i këtijaktiviteti në dobi të përfitimeve ekonomike të familjevefermere të komunës do të ketë vend në pranverën e vititvijues, pasi do të bëhen mbjellje në masë të këtij llojipër eksport nga 7 familjet fermere pjesmarrëse në fazëneksperimentale.Federata dhe ShPPKK-të do t’i mbështesin kultivuesitme farëra dhe me fidanë.Një tjetër hap i ndërmarrë nga FRPKK e qarkut Tiranë-

Durrës ka qënërehabiltitimi i terreneve pyjorë tëdëmtuar, ku u hartuan dhe u zbatuan mini-projektepër rehabilitimin shkallë-shkallë të terreneve tokësorëdhe të mjediseve pyjorë që janë dëmtuar masivisht prejfabrikave të çimentos që gjenden përgjatë brezitkodrinor paramalor të qytetit të Krujës me vlera tëveçanta kombëtare, turistike, peizazhistike eshëndetësore. Në këtë kuadër nga ana e shoqatës“DROJA-1” u zhvilluan veprimtari pyllëzimi me llojetautoktonë që gjenden në mjedisin rrotull fabrikës sëçimentos “Tittan” si ç’është ilqja (Quercus ilex), dafina(Laurus nobilis) etj.Po ashtu kemi asistuar nëndërtimin e fermavefamiljare, ku në komunën Shëngjergj, të rrethitTiranëkemi një shembull të veçantë, i cili duhetpropaganduar dhe publikuar në të gjitha shoqatat evendit tonë për të vërtetuar me fakte se asgjë nukështë e pamundur të realizohet nëse ekziston dëshira,pasioni që mbështeten nga këmbëngulja dhe vullnetii spikatur.Federata mbështeti me projekte dhe me asistencëteknike ndërtimin e fermës familjare të fermerit KasëmSkera në fshatin Parpujë, komuna Shëngjergj.Ne jemi të bindur se, nuk mund të garantohet asnjëecuri e qëndrueshme, pozitive dhe e pëlqyeshme përkomunitetin nëse programet e filluar nga një shoqatë,planet e miratuar nga një NjQV dhe projektet e hartuarnga një Federatë, nuk mbështeten me interesin dhepërkushtimin e duhur nga nismëtarët për të ndryshuargjendjen, për të rivlerësuar potencialet natyrore dhe përtë aktivizuar burimet njerëzore ekzistuese.Kyçi i suksesit qëndron pikërisht këtu!

NË MBËSHTETJE TË FUQIZIMIT TËPYLLTARISË KOMUNALE GJATË VITIT 2013

6JETO GJELBËR

FKPKK APPK

KONFERENCA MBI NDRYSHIMIN KLIMATIK E KOMBEVETË BASHKUARA NË VARSHAVË MBAN QEVERITË NËRRUGËN DREJT MARRËVESHJES KLIMATIKE 2015

(Varshavë, 23 Nëntor 2013) Konferencae Ndryshimit Klimatik e Kombeve tëBashkuara në Varshavë përfundoi tëShtunën, duke i mbajtur qeveritë nërrugën drejt një marrëveshje universaleklimatike në vitin 2015 dhe dukepërfshirë vendime të reja tërëndësishme që do të ulin emetimet ngashpyllëzimet“Varshava ka vendosur një udhërrëfyes përqeveritë që të punojnë mbi një draft-dokumenttë një marrëveshje klimatike universale. Kështuajo do të paraqitet mbi tavolinë në konferencëne ardhshme mbi Ndryshimin Klimatik tëKombeve të Bashkuara në Peru. Ky është njëhap domethënës për të arritur një marrëveshjefinale në Paris në vitin 2015 – tha MarcinKorolec, President i konferencës së COP19(COP-konferenca e palëve).”Në kontekstin e 2015, vendet vendosën tëfillojnë apo intensifikojnë përgatitjet ebrendshme për kontributet e synuarakombëtare të tyre drejt asaj marrëveshjeje, ecila do të hyjë në fuqi nga viti 2020. Palët qëjanë gati për të bërë këtë gjë do të dorëzojnëplane të qarta dhe transparentemjaftueshmërisht përpara COP 21, në Parisdhe deri në tre mujorin e parë të vitit 2015.Shtetet gjithashtu zgjidhën mbylljen e hendekuttë ambicies të para-2020 duke intensifikuarpunën teknike nëpërmjet workshopeve dherritjen e mundësive për ndarjen e informacionit.Gjithashtu puna do të intensifikohet përmesangazhimeve më të shpeshta të Ministrave meanë të mjeteve të Dialogjeve Ministrore.“Ne kemi parë progres esencial. Por, le të jemiprapë të qartë që ne jemi dëshmitarë të ngjarjeveekstreme të motit gjithnjë e më të shpeshta dhetë varfërit dhe grupet vulnerable po epaguajmëçmimin tashmë” – tha ChristianaFigueres, Sekretarja e Përgjithshme e KonventësKuadër të Kombeve të Bashkuara mbiNdyshimin Klimatik.“Tanimë, qeveritë dhe veçanërisht vendet ezhvilluara duhet të kthehen tek detyrat e tyre tështëpisë, kështu që ato mund të vendosin planete tyre mbi tavolinë para konferencës së Parisit”– tha ajo.Përveç kësaj, qeveritë ofruan më shumë qartësimbi mobilizimin e financave për mbështetjen eveprimtarive në vendet në zhvillim për të uluremetimet dhe për t’iu përshtatur ndryshimeveklimatike. Kjo përfshin kërkesën ndaj vendevetë zhvilluara për të përgatitur dorëzimedyvjeçare në strategjitë përditësuara dhe qasjete tyre për të përshkallëzuar financimin përgjatë2014 – 2020, e plotësuar nga një vendim për tëmbajtur një skedulë të ngjashme të dialogjeveministrore të nivelit të lartë mbi financat.Mbledhja e Varshavës gjithashtu rezultoi nëshpalljet konkrete të kontributeve të ardhshmetë financave të klimës publike për të mbështeturveprimtaritë në vendet në zhvillim, dukepërfshirë Norvegjia, Mbretëria e Bashkuar,Bashkimi Europian, Shtetet e Bashkuara,Republika e Koresë, Japonia, Suedia, Gjermaniadhe Finlanda.Ndërkohë, Bordi i Fondit të Klimës së Gjelbërështë për nisjen e proçesit të mobilizimit tëburimeve fillestare sa më parë të jetë e mundurdhe vendeve të zhvilluara iu kërkuan kontributeambicioze në kohë deri në konferencën e 20-tëtë palëve (COP20), në Dhjetor të vitit tëardhshëm për të mundësuar njëoperacionalizim efektiv.

Konferenca gjithashtu vendosi të krijojë njëmekanizëm ndërkombëtar për t’u siguruarpopullsive më vulnerable mbrojtje më të mirëndaj humbjeve dhe dëmtimeve të shkaktuaranga ngjarjet ekstreme të motit dhe ngjarjet emësymjeve të ngadalta siçështë rritja e nivelittë deteve. Puna e hollësishme mbi tëashtuquajturin “mekanizmi i Varshavës” do tëfillojë vitin tjetër. Ulja e emetimeve nga shpyllëzimetMarrëveshjet e ditës së sotme përfshinë një gruptë rëndësishëm vendimesh mbi mënyrat endihmës së vendeve në zhvillim për reduktimine emetimeve të gazrave me efekt serë ngashpyllëzimet dhe degradimi i pyjeve, të cilatpërllogariten në rreth një të pestën e të gjithaemetimeve të gjeneruara nga njeriu.Marrëveshja mbi REDD+ (Reduktimin eEmetimeve nga Shpyllëzimet dhe Degradimi iPyjeve) është kthyer në fuqi sërish nga zotimetpër financimin e 280 milionë dollarëve ngaSHBA, Norvegjia dhe Mbretëria e Bashkuar.Presidenti Korolec tha: “Jam krenar për këtëarritje konkrete. Ne jemi të gjithë të vetëdijshëmmbi rolin qëndror që luajnë pyjet si fiksueskarboni, stabilizues të klimës dhe strehë përbiodiversitetin. Përmes negociatave tona, nekemi dhënë një kontribut mjaft të madh përruajtjen dhe përdorimin e qëndrueshëm tëpyjeve, prej nga do të përfitojnë njerëzit qëjetojnë në brendësi dhe përreth tyre dhenjerëzimi dhe planeti në tërësi. Jam krenar qëky instrument u quajt Kuadri i Varshavës përREDD.”Progres i mëtejshëm në ndihmë tëvendeve në zhvillimNë Varshavë u miratua një pikë referimi, pasi48 prej vendeve më të varfëra të botës finalizuannjë set planesh gjithëpërfshirës që trajtojnëndikimet e pashmangshme të ndryshimitklimatik. Me këto plane, vendet mund tëvlerësojnë më mirë ndikimet e menjëhershmetë ndryshimit klimatik dhe se çfarë atyre unevojitet në rrugën e mbështetjes për t’u bërëmë fleksibël. Vendet e zhvilluara, duke përfshirëAustrinë, Belgjikën, Finlandën, Francën,Gjermaninë, Norvegjinë, Suedinë dhe Zvicrënkanë paguar (apo janë zotuar) 100 milionëdollarë për t’ia shtuar Fondit të Adaptimit, i cilitani ka filluar të financojë projekte kombëtare.Qeveritë e përfunduan punën mbi Qëndrën eTeknologjisë së Klimës dhe Rrjetin (CTCN),kështu që ajo mund t’i përgjigjet menjëherëkërkesave nga vendet në zhvillim për këshilladhe asistencë për transferimin e teknologjisë.CTCN është e hapur për bashkëpunim dheinkurajon vendet në zhvillim të përcaktojnëpikat fokale për përshpejtimin e transferimit tëteknologjisë.Veprimtaria mbi klimën në të gjithaniveletCOP19 ka qënë një vitrinë për veprimtarinëklimatike nga bizneset, qytetet, rajonet dheshoqëria civile.Sekretariati i UNFCC gjithashtu festoiMomentin për Ndryshim të tij vjetor. Përveçkësaj, Momenti për Ndryshim ndërmori njënismë të re me fokus mbi kontributet me anë tëinformacionit dhe sektorit të teknologjisë për tëulur emetimet dhe rritur kapacitetin eadaptimit.“Vala e veprimit po përfshin të gjitha nivelet eshoqërisë. Të gjithë aktorët e rëndësishëmerdhën në COP19 për të treguar jo vetëm atë qëata kanë bërë, por të mendojnë se çfarë atamund të bëjnë më tepër. Vitin tjetër ështëgjithashtu koha që ata t’i kthejnë idetë në zotimekonkrete të mëtejshme” – tha zonja Figueres.Samiti i Nju Jorkut 2014Në Varshavë, Sekretari i Kombeve të BashkuaraBan Ki-moon përsëriti ftesën e tij për të gjithaqeveritë dhe drejtuesit nga financa, biznesi,qeveritë lokale dhe shoqëria civile për një samitklimatik në Nju Jork më dt. 23 Shtator 2014.Ky do të jetë një samit zgjidhjesh, komplementarme negociatat e UNFCC. “Ju kërkoj të gjithëatyre që do të marrin pjesë të sjellin guxim dhelajme të reja dhe veprim. Deri në fillim të vitit2015, ne kemi nevojë për ato premtime për tëarritur veprim real të mjaftueshëm për tëmbajtur poshtë dy gradëve rritjen etemperaturës, ashtu siç edhe është pranuarndërkombëtarisht” – tha ai. Mbledhja e radhës e UNFCC e Grupit të PunësAd Hoc mbi Platformën Durban do të zhvillohetnë Bon të Gjermanisë nga dt. 10 – 14 Mars 2014.

Miftar LOKAJ(inxhinier CNVP-zyra Pejë Kosovë )

Gështenja e butë (Castanea sativa) është njëra prejfruteve të para pyjore të cilën njeriu e ka përdorursi ushqim. Në rajonin e Mesdheut dhe në Evropësipas historianëve,gështenja ka filluar të përhapetpërmes Greqisë. gështenja radhitet në familjene ahut dhe dushkut. Rritet deri 25 m lartësi, krijonkurorëtë plotë, në vit mund të prodhojë deri në200 kg fruta. Arrin vjetërsinë mbi 500 vjet moshë.Specialistët e botanikës gështenjën e klasifikojnënë grupin e pemëve, por për shkak të mënyrësdhe vendit ku rritet, ajo radhitet të drurët pyjorë.Tek ne, gështenja kryesisht formon grumbuj tëpastër, por ajo mund të gjendet edhe në bashkësime bungën e shkozën. Areali i saj është në tokaacide pa gëlqere dhe nuk e duron shumëlagështirën. Lulëzon në fillim tëQershorit, atëherëkur fletët e saj zhvillohen krejtësisht. Frutat janëngjyrë kafe, në sipërfaqe janë të lëmuar dhe tëshkëlqyeshme në formë pak a shumë gjysmë sfereose në formë pllakore të rrumbullakuara, të cilatpiqen në fillim tëTetorit, ndërsa janë tëmbështjella në boçe (zhguall) në të cilën gjendennjë deri në tri kokrra, e në raste të veçanta edhemë tepër.OrigjinaDruri i gështenjës ka qenë i njohur në Kinë dheJaponi para se Romakët t’a sillnin në Evropë.Gështenja të pjekura janë shitur rrugëve të Romësnë shekullin 16, sikurse sot që shiten gjatë dimritnëpër rrugët e shumë qyteteve të Evropës. Drurime i vjetër i quajtur “Njëqind kuaj” gjendet nëpyjet Etna të Siçilisë dhe supozohet që është ivjetër prej 2000-4000 vjet. Në të kaluarën sikursee edhe sot, frutat nga gështenja janë përdorur tëpjekur dhe të zier, por gështenja mund qërohet(hiqet lëkura) dhe të hahet e pa pjekur edhe psenuk preferohet për arsye shëndetësore dhepikërisht për këtë rekomandohet përpunimipërmes energjisë termike (pjekje, zierje etj.) epastaj të konsumohet. Gështenja është ushqimme aromë karakteristike dhe shije pak të ëmbëlme një gamë të gjerë të përdorimit në gatim. Ngagështenjat e bluara punohet ekstrakt sizëvendësim i kafes. Nga mjalti i gështenjës ështëpunuar rakia e mjaltit. Gështenja mundet që tëthahet dhe të bluhet në miell, i cili pastajshfrytëzohet për gatimin e bukës, ëmbëlsirave,biskotave, akulloreve, pastave, çokollatave, etj.Buka e gatuar nga mielli i gështenjës mund tëpërdoret për ushqim deri në dy javë!!Vetitë shëruese të GështenjësPërveç shijes specifike, gështenja nga ushqimet etjera dallohet për nga vetitë e saj mjekësore. Ngapoleni i gështenjës, prodhohet nga bletët mjalti injohur i gështenjës, i cili ka ngjyrë kafe të errët.Fruti i gështënjës ka shumë kalori, ai i jep trupitenergji dhe minerale, është i mirë për tonin emuskujve dhe ka veprim antiseptik dhe po ashtumund të përdoret për trajtimin e reumatizmit.Fruti i gështenjës për shkak të përmbajtjes meelementë me veti shëruese, në farmaceutikëpërdoret për prodhimin e medikamenteve,kryesisht për shërimin e sëmundjeve venoze.Nga fletët e gështenjës prodhohet po ashtu çajipër shërimin e astmës dhe sëmundjeve bronkiale.Fruti i gështenjës është pjesa më me vlerë që i jeprëndësi të veçantë; Përbërja e tij është: niseshteja,rreth 44 %; sheqer 25,4 %; proteina afërsisht6 %, yndyrna rreth 2 %, gjithashtu fruti igështenjës përmban edhe vitaminat: B1, C. K dhenjë sasi të kripërave minerale. Vlera kalorifike egështenjës është e lartë, një kg fruta gështenje tëfreskëta ka 230 kalori, ndërsa të thatë ka 350kalori. Gështenjat e freskëta përmbajnë 48 - 56 %

GËSHTENJA

ujë, proteina 3%, 45% karbohidrate dhe sasi të voglatë mineraleve. Gështenjat e thata përmbajnë ujë10%, 5% proteina, yndyrna 3%, 80% karbohidrate,2 mg hekur, kalcium 52 mg , 90 mg fosfor, 19 mgsodium dhe kalium. Gështenjat nuk përmbajnëkolesterol, përmbajnë shumë pak yndyrna tëpangopura.Mbledhja e GështenjësKëtë vit ka pas frute të mjaftueshme të gështenjës nëpyje. Kur nisni të mblidhni gështenja mos harroniqëte merrni me vete thasë dhe mjete të tjera adekuatepër mbledhjen e gështenjave, siç janë shportat endryshme dhe kuka për nxjerrjen e gështenjave ngaboça (kuka është një mjet pune i punuar nga druri nëformë të një çekani në të polet e mprehtë dhe punohetnga banorët e zonave ku kultivohet gështenja). Mosharroni te merrni edhe ushqim e ujë me vete sepsekonsumimi i ushqimit në natyrë ka shije të veçantë.Vishuni me rroba sportive dhe këpucë terreni dhepritni ditën me diell e nisuni. Parimisht përpiquni qëtë mblidhni gështenja sa më të mëdha sepse ato janëmë të shijshme. Mos provoni që boçën t’a hapni meduar sepse do të lëndoheni nga gjembat e saj. Më sëmiri është të keni një dru në form çekani – kukë, poredhe shkelmimi me këmbë mund të na kryejë punëpër nxjerrjen e frutave nga boça. Kujdes kur ulenipër të pushuar nën hijen e këndshme të gështenjës

se mos zini përfund ndonjë boçëgështenje se mundtë lëndoheni nga gjembat e saj. Fruti i gështenjësështë i mbështjellur me boçë (zhguall) me gjemba,të cilat nuk janë aspak të këndshme për lëkurën enjeriut – Zoti i krijoi një mbrojtje të përsosur frutittë gështenjës. Kujdes kur shkundni drurin egështenjës me lëmeza (dru i gjatë i hollë, i drejtë padegë që nga banorët përdoret për të shkundur degëte pemëve arrore nga të cilat bien frutat në tokë),mbani një kësulë të thjeshtë, së paku, dhe mos shikolartë sepse mund t’ju godasë ndonjë kokërr apondonjë boçe në sy e t’ju shkaktojë lëndime serioze.Nga përvoja gështenjat me ngjyrëkafe tëerrët janëmë të mirase ato me ngjyrë të çelët sepse ato kanëqënë në diell dhe kanë shije më të ëmbël.BlerjaKur blini gështenja provoni që të blini gështenja tëmëdha, me ngjyre kafe të errëtshkëlqyese, pa vrimasepse ato me vrima ekziston mundësia të jenë tëatakuar nga insekte dhe me larva të llojllojshme.Ato kur i peshoni në dorë pesha e tyre duhet tëpërputhet me madhësinë e tyre.Kushtet e mjedisit për ngritjen eplantacioneve të gështenjëGështenja është e pemëe zonave të ngrohta dhe itakon bimëve heliofite që kanë nevojë për shumëdritë. Gështenjës së butë i përgjigjet më së miri klimamesdhetare dhe klima e butë kontinentale metemperaturë mesatare prej 11-15°C. Prodhimi më isuksesshëm është i mundur në temperaturë 26°Cderi 37°C sepse temperatura më të larta se 37°Cdhe më e ulet se 26°C pamundësojnë frutëzimin.UjiUji është shumë i rëndësishëm në periudhën ezhvillimit të lules, lulëzimit, fillimit të formimit të

JETO GJELBËR

FKPKK APPK

7

Po afron koha e përshtatshme për mbjelljen e fidanëve pyjorë! Ju njoftojmë se disponojmë fidanë të llojeve tëndryshme si më poshtë:Zeman Lalaj në Vlorë disponon 5000 fidanë bredhi me lartësi 1.5 metër, 2000 fidanë pishe të zezë me lartësi 1-5 -2.5 metër, si dhe 40 mijë fidanë të llojeve të ndryshme. Për çdo sqarim të mëtejshëm jeni të lutur tëkontaktoni në numrat e telefonit +355 69 21 23 919, dhe +355 332 22 843.Në fidanishten e Z. Florin Torba në Peshkopi ka fidanë standartë për mbjellje në vjeshtë Arrë 2 vjeçare 4000copë, Gështenjë 2 vjeçare 4000 copë, Bli dekorativ 1.5 m mbi 1000 copë.Kontaktoni me Z. Florin Torba në numrin e telefonit: +355 68 34 01 378.Haxhi Mani nga Muhurri i rrethit Dibër, 12 km larg qytetit të Peshkopisë disponon fidanë sherebele të cilëtbëhen gati për mbjellje para datës 20 Shtator. Të interesuarit janë të lutur të kontaktojnë me Z. Haxhi Maninë numrin e telefonit +355 68 64 69 360.

NJOFTIM

frutave dhe gjatë kohës së zhvillimit –rritjes sëtyre. Për rritjen dhe zhvillimin e mirë të pemësduhet të kryhet ujitja gjatë gjithë kohës sëkultivimit . Në periudhën e mbjelljes së fidanëve,duhet të sigurojmë të paktën 60 litra ujë tëshpërndara në tri periudha kohore me nga 20litra.Mirëmbajtja e plantacionitKryhet kultivimi në mes të radhëve me fidanë mekultivator adekuat, pastaj kryhet prashitja nëafërsi të fidanëve me shatë duke imtësuarshtresën e tokës në një thellësi prej 5-7 cm.Prashitjen e bëjmë pas ujitjes në mënyrë që tëmoskrijohet korja e tokës, e cila mundëson humbjene shpejtë të lagështisë. Prashitja e fidanëve tëgështenjave kryhet në verë kryesisht nga fundi ikorrikut, në varësi të kushteve atmosferike dhereshjeve. Prashitja nuk duhet të bëhet pas gjysmëssë Gushtit, për shkak se ajo do të krijojë kushtetpër zgjatjen e sezonit të rritjes dhe zhvillimit tëfidanëve të gështenjës, kështu që druri i fidanëvenuk do të arrijë që te piqet-drunjëzohet dherrezikohen nga të ftohtit e hershëm. Krasitja edegëve të gështenjës bëhet vetëm në kohën epushimit të vegjetacionit.Prodhimi i fidanëveFidanët e gështenjës prodhohen në mënyrëgjenerative (mbjellja e frutave-boçave qëpërmbajnë një ose më shumë frute farore) dhevegjetative (kalema).Para mbjelljes në një vend të caktuar bëhetrregullimi i sistemit rrënjor me ç’rast shkurtohet1/3 e rrënjëve.Koha dhe teknika e mbjelljes gështenjësGropa për mbjellje duhet të jetë pak më e madhe(70-80 ose 100cm thellësi). Është e nevojshmepër të siguruar sasi të mjaftueshme të humusit.Dheut me të cilin mbulohet gropa rreth fidanitështë mirë që t’i shtoni 2kg plehra komplekse(NPK 00:15:30). Distanca e mbjelljes duhet të jetëe mjaftueshme për ushqyerjen dhe punimin etokës rreth fidanit për zhvillimin maksimal tëkurorës dhe lëvizjen më të lehtë të makinerisë përkryerjen e punëve në kultivimin e drurëve të rinjtë gështenjës. Rezultatet më të mira janëevidentuar tek mbjellja e fidanëve nëformëtrekëndëshi barasbrinjësh.Mbjellja në vjeshtë jep rezultate më tëmira, bimëtnuk kanë nevojë që të ujiten, por atyre vetëm jugrumbullohet dheu rreth trupit në formë kupe(në lartësi 15 cm) dhe kështu qëndrojnë deri nepranverë. Në të njëjtën mënyrë e bëjmë edhembjelljen dimërore. Në qoftë se mbjelljen ekryejmë në pranverë, rreth çdo fidaniduhet bërënjë hinkë me gyp në mënyrë që t’i ujitim me 8-10

litra ujë. Kur toka absorbon ujin, pjesën rrethdrurit e mbulojmë me dhe ose me pleh të djegurnë trashësi prej 4-5 cm.Mbledhja dhe ruajtja e frutave tegështenjësNë Tetor drurët me frute mund të shkundenlehtësisht, ose frutat lihen qëtë bien vetë ngapema. Boçat me fruta grumbullohen nëgrumbuj dhe lihen disa ditë, në mënyrëqëgështenjat të nxirrenmë lehtë nga boçat.Frutat e mbledhura nën pemët e gështenjës,janë të njohura me emrin pikla, nga boçat e tyreqë janë të pjekura dhe të shijshme për t’u ngrënë.Ruajini ato në vende të freskëta deri në 2 javë.Nëse në disa gështenja shfaqen vrima, hiqini dhehidhni se përndryshe do t’ju dëmtohen të gjitha

gështenjat në grumbull.Frutet, të cilët grumbullohen në depo në lagështirelative të ajrit prej 80% dhe temperaturë prej0°C mund të ruhen për përdorim deri në dy-tremuaj.Tradicionalisht gështenjat ruhen ne kotarë, të cilatpunohen me fier (Pteridium aquilinum) icili shtrohet në tokë në një shtresë tëkonsiderueshme sa për të shkëputur lidhjen medheun e pastaj hidhen boçat e pa hapura me frutatë gështenjës mbi të dhe përsëri mbulohen menjë shtresë të fierit. Mbi këtë shtresë hidhet gjethii gështenjës apo i llojeve tëdushqeve. Ato mundtë qëndrojnë gjatë deri në pranverë të padëmtuara. Gështenjat e nxjerra nga boça nuk bënqëtë ruhen në kotarë.

Përfundimet kryesore të studimit përperiudhat historike të vendosjes së kufijvemidis fshatrave, organizimet e hershmebrenda fshatit dhe traditat në përdorimine pyjeve/kullotave

Bazuar në këto aspekte të veçanta të traditave, nëorganizimet fshatare apo tëpronësisë mbi tokëndhe resurset, jemi përpjekur të rindërtojmë fazatsa më të hershme të zhvillimit të pronësisë mbitokën.Prona e përbashkët komunale e tokës,megjithëse është një sistem i lashtëpronësie, upasqyrua qartë në ligjin fshatar bizantin 7 dhe nëformën e mbeturinave, ku më të gjalla e ku me tëzbehta është ruajtur deri në shekullin e kaluar nëshumëvende të Europës.Gjurmimet nga të dhënat arkivore, nga burime tëndryshme historike, si dheintervistat me tëmoshuar dhe gojëdhënat që përputhen me faktereale, tregojnë se të tilla tradita janë ruajtur edhenë komunat që merren në studim deri në fillimeteshekullit XX.1. Nga materialet e mbledhura në Gjinar dhe nëfshatrat kufitare, del se gjurmët më tëhershmeatje, janë ato që dëshmojnë për zotërimin epërbashkët të malit, jo nga një fshat, por nga tëgjithë fshatrat që ndodheshin në këtë territor sëbashku. Ne u njohëm me një fakt qëdëshmonpikërisht për fazën kur merrte fund ky zotërim ipërbashkët i malit. Është fjala për tregimin lidhurme toponimin Qafa a Burret (e burrave): burratmblidhen të ndajnë malin që u përkistebashkarishtdisa fshatrave. Gojëdhëna përmendburrat e Shushicës, Lleshanit, Shelcanit e të tjerë.2. Për fazën që pason, gjendja është shumë më eqartë. Fshatrat qëekzistojnë sot dhe që nëshumicën e tyre ekzistonin si fshatra më vehte, qënë gjysmën e parë të shekullit tëXV, kanë secilinjë territorme kufinj të caktuar qartë. I tërëzhvillimi historik i tyre provon sefshati si bashkësishoqërore e dispononte plotësisht këtë territor,duke e përdorur sipas nevojave të përbashkëta,duke i mbrojtur kufijtë e tij, duke mos lejuarvendosjen e të ardhurve pa pëlqimin e bashkësisë.3. E para pjesë e territorit të fshatit që kthehetplotësisht në pronë private është pjesa e trojeve tëbanesave dhe e kopshtijeve pranë tyre. Këtotrojemund të jenë të përmbledhura duke formuar njëfshat të përqendruar në një ose dy lagje, siç kaqënë psh. Gjinari rreth viteve'20, Lleshani aty ngafundi i shekullit të XIX, por mund të jenë edhe tëpërhapura me grumbuj shtëpish larg njëra-tjetrës,por gjithnjë brenda kufijve të territorit të tij si fshat.Të tillë janë sot shumica e fshatrave të komunësGjinar dhe disa nga fshatrat e Treganit.4. Pjesa e tokës së punuar, si dhe të asaj pyjore nëafërsi të fshatit qëpërdorej për kullota e dru zjarri,ka qënë për shumë kohë në një gjendje kalimtare:sa kohë ishte e mbjellë apo ushtrohej aktivitet sikorrje bari apo krasitje gjethi ajo trajtohej si pri-vate, pasi mblidhej prodhimi kthehej nëshfrytëzim kolektiv si kullotë.5. Fshati ishte i organizuar, si nga pikëpamjapolitike (kuvendi, këshilli i pleqve) ashtu edhe ngapikpamja ekonomike, me rregulla të qarta përtëgjitha format e pronësisë (kallauzi, polaku).Organet drejtuese influenconin si në realizimin etë drejtave të çdo familje, ashtu edhe nërealizimine detyrimeve që ata kishin.6. Nuk është e sigurt nëse bëheshin rindarje mefamiljet që vendoseshinrishtaz në fshatra. Në lidhjeme marrëdhëniet me të ardhurit e rinj në fshat,kërkon shpjegim fakti që edhe pse nëçdo fshat tëvjetrit dinë të tregojnë me qartësi, se jo të gjitha fisetose familjet janë vendas, dijnetë caktojnë edhe se cilëtjanë të ardhurit, prej nga kanë ardhur, në tokatbujqësore për drithëra nuk kanë prona vetëmfamiljet e vjetravendase, por edhe të ardhurit. Biefjala, në Gjinar në 7 familjet më të vjetra vetëm 4janë vendase, por ata të gjithë kanë patur toka

STUDIMI NË KOMUNAT GJINAR, KAJANDHE TREGAN (ELBASAN)

tëpunueshme në pjesen e vërrinit. Për më tepërtregohet me saktësi se vijat e ujit për ujitje ndaheshinpër të gjithë fshatin në 24 pjesë dhe rindarja e funditpër rradhën e ujitjes është vendosur në vitin 1922.7. Vërrini i çdo fshati ka qënë një kullotë dimëroree përbashkët që nukështë kthyer në tokë bukenjëherësh i tëra. Në fshatrat e Shpatit të sipërmnë të folurën e sotme, fshati përdor pa dallim fjalët"vërrishte"dhe "tokat e bukës", por vetë fakti qëato thirreshin dikur vërrishtetregon se ishin tokatë pa mbjella, pyje lisi, shkurre të ndryshme ekullota që përdoreshin kryesisht si kullotadimrore. Me sa tregon vetëproçesi i zhvillimit, këtotoka përbënin rezervën e fshatit për tokë bukedhevetëm një pjesë e vogël e tyre mbilleshin çdo vit.Praktikohej pra një bujqësi ekstensive, por merritjen graduale të fshatrave dheme shtimin epopullsisë, e cila nga shekulli i XIX në shekullin eXXpothuajse është trefishuar, rritej vazhdimishtnevoja për toka buke dhe kështu në vërrishtet rritejvazhdimisht nevoja peër toka buke dhekështu nëverrishtet sa vinte e shtoheshin sipërfaqet e tokavetë mbjella.Kjo solli që arat u larguan nga shtëpia dhe atëherëpër lehtësi fshatarët filluan të ngrenë nga njëndërtesë të përkohshme pranë tokave që punonin.Në këto vende u krijuan bërthamat e lagjeveekzistuese dhe kështu fshatrat morën njëfizionomitë re, u bënë mjaft të shpërndara, ashtu sikurse ishohim edhe sot.Nëçerekun e parë të shekullit tonë, ka ndodhurqë fshatarët e varfër të shisnin tokën e tyre, poranëtarësinë në malin e përbashkët nuk mund tashisnin. Ata që e blenin apo që e përvetësonin medhunë ishin bejlerët,por këta bejlerë nuk kanëmundur të shtijnë në dorë të gjithë pasurinë efshatit dhe sidomos pronën e përbashkët të tij,(malin, vërrinin, ujrat, pyjet etj.), prandajstruktura e këtyre fshatrave pati mbetur e njëbashkësie të lirë fshatare. Kjo tregon së dëshira efshatarëve për të ruajtur kohezionin dheautonominë e zonës së tyre ka qënë e fortë dhefaktori kryesor për ruajtjen e këtij kohezioni ishteprona fshatçe.8. Vetë mënyra e përdorimit të tokave tëpunueshme ruante deri diku karakter shoqëror,sepse për shumë çështje në lidhje me ciklin epunëve stinore, e vendoste bashkësia fshatare,psh. për të caktuar radhën e kulturave bujqësore,pra atë që thirret qarkullim bujqësor, për tëcaktuar kur do të fillonte lërimi i tokave apo kurdo të fillontembjellja etj.9. Përpjekjet për të shtrirë pronat feudale edhembi fshatrat e Shpatit të Sipërm, nuk kanemunguar, por siç argumentohet me fakte historikenë anekset e këtij studimi, këto nënshtrime kanëqënë të pjesshme e të përkohshme dhe s'kanëmundur të përmbysin strukturën e vjetër të këtyrebashkësive fshatare të lira. Prova më e fortë përkëtë që mund të merret edhe si kriter, ështëekzistenca e pronës së përbashkët mbi malin,pyjet, ujrat, etj. që në këtë zonë arriti egjallëpothuaj deri në mes të shekullit tonë, me

ndarjen e pronës sëpërbashkët fshatçe të tyre.10.Përsa i përket madhësisë së vendbanimeve tëfshatrave të Shpatit, mund të themi se nga shekullii XV ato nuk kishin ndonjë dallim të dukshëm ngamadhësia e fshatrave në krahinat përqark siÇermenika e Vërça. Numri mesatar i shtëpive përfshat ishte 20, kurse fshatrat mëtë mëdhenj, nëShpatin e Sipërm ishin të rrallë, si psh. Pashtreshime31 shtëpi. Në shekullin e XVI fshati më i madhdel Valeshi me 106 shtëpi. (të dhënat përpopullsinë në fshatrat e Shpatit në periudhatëndryshme historike jepen në aneksin e studimit).11.Pas luftës së dytë botërore, proçesi i shndërrimitka qënë i ndryshëm nga ai i shekullit të kaluar,ndryshoi jo vetëm terreni agrar, dmth. pjesa epunuar, por edhe terreni natyror. Izolimi i venditdhe mohimi apo ngushtimi i të drejtës së levizjespër fshatarët, bëri që popullsia në këto zona tërritejme ritme shumë të shpejta, shoqëruar kjoedhe me rritjen e presionit mbiresurset natyrore.Për të mbijetuar (sigurimi i produkteve bujqësorebazë) u rrit rreth 3 herë sipërfaqja e tokësbujqësore, duke shtrirë tokatbujqësore në pjesëte papunuara të ish vërrinit, qoftë duke hapur tokanë veroshet apo në pjesë të ndryshme të pyllit ekullotës, shumë shpesh edhe me pasoja tëparikthyeshme ekologjike.12. Shtetëzimi i pyjeve dhe kullotave dhe ndarjae tyre nga territori ekonomiko - social i fshatit(të ardhurat nga shfrytëzimi i pyjeve të lartaasnjëherë nuk iu kthyen banorëve vendas,vendimet se kur dhe kush do të shfrytëzontepyllin merreshin pa marrë mendimin efshatareve) influencoi në shuarjen graduale tëtraditave (të drejtat dhe detyrimet) sidhe nërritjen e përdorimeve abuzive, duke e parëpronën shtetërore sipronë të askujt.13. Kjo politikë përjashtuese e centralizueseinfluencoi në degradimin e resurseve, si në tokatbujqësore (tokat e reja të hapura në vende tëpapërshtatshme, që aktualisht janë të refuzuaranga fermerët dhepërbëjnë zonat më të eroduara),ashtu edhe në pyjet dhe kullotat, më etheksuarkjo në zonat në afërsi të fshatit, por që po ecën meritme tëshpejta edhe në zona më të largëta. Kjopër faktin se edhe aktualisht Drejtoria e ShërbimitPyjor të rrethit i autorizon subjektet që punojnëpërshfrytëzimin e pyjeve që të shfrytëzojnë pyjenë malin e Bukanikut dhe të Munellës (aktualishtpyje shtetërorë) pa u konsultuar me banorët qëhistorikisht e kanë patur në përdorim këtë mal(fshatarët e Shushicës, Shelcanit, Gjinarit,Pashtreshit, Zavalinës).14.Vazhdimi i politikave që nuk përputhen metraditat, mbart rrezikun epamundëisë sëmenaxhimit, pasi fshatarët në këto kushte bëjnësikurpranojnë rregullat e shtetit dhe veprojnë nëmënyrë tjetër (kupto kufijtë midis fshatarëve dhefshatrave). Kjo mund të çojë edhe në humbjen etraditave për përdorimin multifunksional tëpyjeve, tradita të vlefshme sinë mbarështrimin eqëndrueshëm, ashtu edhe në ruajtjen e vleravepeisazhistike të zonave fshatare.

8JETO GJELBËR

FKPKK APPK

Gazetë e FKPKK,

Shqipëri dhe eAPPP, Kosovë www.akppp.net

JETGjelbër

FKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFederFederFederFederFederata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare eata Kombëtare ePyjeve Pyjeve Pyjeve Pyjeve Pyjeve dhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe KullotaveKomunalKomunalKomunalKomunalKomunale, Shqipërie, Shqipërie, Shqipërie, Shqipërie, Shqipëri

www.shkpkk.org

APPKAPPKAPPKAPPKAPPAPPKKAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni i

PPPPPronarëve tëronarëve tëronarëve tëronarëve tëronarëve të PyjevePyjevePyjevePyjevePyjevePrivatë, Privatë, Privatë, Privatë, Privatë, KoKoKoKoKosovësovësovësovësovë

www.akppp.net

www.fkpkk-shqiperi.org

Këshilli Botues: R. Nreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof. Dr. Vezir Muharremi Zv. kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof.Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

UN CLIMATE CHANGE CONFERENCE IN WARSAW KEEPS GOVERNMENTSON A TRACK TOWARDS 2015 CLIMATE AGREEMENT

The right isresponsibility!

National Federation of CommunalForests and Pastures

The challenge which we are faced in moving towardthe sustainable management and use of forest andpastures resources, as well restoration of several ofhuge environmental damages, caused during the last6 - 7 decades, deals with the rights of property anduse. Degradation and impoverishment of the soil hasbeen deeper when the rights of property and use havebeen unclearly defined and when neither the state northe local community have not been willing to supportand deal for the rights and obligations, based oncustoms and traditions as well on the transfer basedon the law.Apart of a small forest and pastures area returned tothe former owners - and this with a lot of difficulties -after '90s, the other part, so far, remained stateproperty.Less than 10% of the forest area is judged to be privateproperty prior 1945, against the fact thatundocumented custom rights are strong andreconfirmed in more than 30% in traditionalownership that the village recognizes broadly,especially in north and northeast part of the country.The agrarian reform and land privatization in ruralareas has remained limited only for the agriculturalland. This has discriminated the country's rural areas.The lowland area, mainly composed of agriculturalland is totally privatized, giving to the peasant thepossibility to have a farm about twice bigger than thepeasant living in rural areas that in most part ofterritory are part of the state forest and pastures fund.Wrong policies of deforestation and conversion ofpastures into agricultural land have led to drasticallydecrease of forest and pastures area surroundingvillages. The difference is quite big in disfavor of forest.The mentioned changes, growth of population andobscurity of legal framework, make that insecurity ofproperty to be presentat all categories of land use,including about 30% of the agricultural land, as wellas all forests and pastures given to communes'ownership, especially in terms of economic activitiesin forests and pastures, as well as initiatives of Forestand Pastures Users Associations' market. The rights,which often coincide not to the traditional rights,formally should be adjusted by agreements betweenthe Council of Communes and the latter with villagesand inhabitants. Many of users feel unprotected andafraid of losing those property rights. The propertyand use rights are not accurately defined orlegitimated. For the refused agricultural land (over 120thousand hectares, new established agricultural landin forests and pastures areas) that currently are underan intensive degradation, as consequence of nonuseand erosion, main obstacles for use change fromagricultural land to forest and pasture etc., derivesfrom obscurity of laws by which are administered.Transition continues with institutional and legalvacuum and for this reason, rules, guidelines andadministrative structures often haven't beenintegrated. Thus, laws on transfer of public propertiesto LGUs' ownership or use approved in 2001 do notconsider specifications of different public assets, bytreating in the same manner transferring of watersupply, forest, pastures or amortized building offormer cantonment. By not taking into considerationa several-year experience gained from transfer offorests and restarting from nothing, fed the insecurityto the families in village, that the realized transfer inuse does not go toward devolution in ownership dueto the mentality and fear of several bureaucrats thatthe family does not maintain its property, whereactually all over Albania happens the vice versa.Implementation of differentiation policies on taxes,rewards or other initiatives that support thesustainable management of natural resources are onlyat first steps, though the experience of the last yearstells that through their implementation can beachieved a lot. Such supportive agrarian policies thatwere included even in laws during 1924 - 1944 andthat are part of the western legislation, here face anunjustified resistance.Results have shown that this direction is the right path.It is suggested forests to be devolved under the Ministryof Agriculture and Rural Development. This is just logical,taking into account that over 60% of forests and pasturesis being managed by rural families increasingly more.Having forests tied to agriculture and rural developmentas an economic sector, we are in line with EU, whichsupports forestry in its policies of rural development. Thisinstitutional structuring allows the government to haveharmonized policies for development of rural areas byaddressing all sectors and natural resources and decentuse of EU funds for the Rural Development. In manyEU member countries and Balkan's countries also is donea similar choice. Supporting communal forestry by withinthe Ministry of Agriculture is also supportive forcompletion of land registration with the current users.The process has already begun for identifying the waysof final privatization to farmers of private forests. Alsothis is in line with development in EU, where the privateforestry takes the largest part of forests in Austria,Germany, Sweden and Slovenia (where over 80% of allforests are family owned). We, suggest to the governmentto support the communal forestry in Albania and to jointo developments brought by contribution of manyfamilies in rural areas, who have taken the responsibilityto protect and develop their forests and pastures.

(Warsaw, 23 November 2013) The UNClimate Change Conference in Warsawended on Saturday, keeping governmentson a track towards a universalclimate agreement in 2015 and includingsignificant new decisions that willcut emissions from deforestation and onloss and damage.“Warsaw has set a pathway for governments towork on a draft text of a new universal climateagreement so it appears on the table at the nextUN Climate change conference in Peru. This is anessential step to reach a final agreement in Paris,in 2015,” said MarcinKorolec, President ofthe COP19 conference.In the context of 2015, countries decided to initiateor intensify domestic preparation for theirintended national contributions towardsthat agreement, which will come into force from2020. Parties ready to do this will submit clear andtransparent plans well in advance of COP 21,inParis, and by the first quarter of 2015.Countries also resolved to close the pre-2020ambition gap by intensifying technical work andmore frequent engagement of Ministers.The conference also decided to establish aninternational mechanism to provide mostvulnerable populations with better protectionagainst loss and damage caused by extremeweather events and slow onset events such as risingsea levels. Detailed work on the so-called “Warsawinternational mechanism for loss and damage” willbegin next year.

“We have seen essential progress. But let us again beclear that we are witnessing ever more frequent,extreme weather events, and the poor and vulnerableare already paying the price,” said ChristianaFigueres, Executive Secretary of the UN FrameworkConvention on Climate Change (UNFCCC).“Now governments, and especially developednations, must go back to do their homework sotheycan put their plans on the table ahead of theParis conference,” she said.In addition, governments provided more clarity onmobilizing finance to support developing countryactions to curb emissions and adapt toclimate change. This includes requesting developedcountries to prepare biennial submissions on theirupdated strategies and approaches for scalingup finance between 2014 and 2020.The Warsaw meeting also resulted in concreteannouncements of forthcoming contributions ofpublic climate finance to support developingnation action, including from Norway, the UK, EU,US, Republic of Korea, Japan, Sweden, Germany andFinland.Meanwhile, the Green Climate Fund Board is tocommence its initial resource mobilization processas soon as possible and developed countries wereasked for ambitious, timely contributions by COP20,in December, next year, to enable an effectiveoperationalization.Cutting emissions from deforestationToday’s agreements included a significant set ofdecisions on ways to help developing countriesreduce greenhouse gas emissions from deforestationand the degradation of forests, which account foraround one fifth of all human-generated emissions.The Warsaw Framework for REDD+ is backedby pledges of 280 million dollars financing from theUS, Norway and the UK.President Korolec said: “I am proud of this concreteaccomplishment. We are all aware of the central rolethat forests play as carbon sinks, climate stabilizersand biodiversity havens. Through our negotiationswe have made a significant contribution to forestpreservation and sustainable use which will benefitthe people who live in and around them andhumanity and the planet as a whole. And I am proudthat this instrument was named the WarsawFramework for REDD+.”Further progress in help for developingnationsIn Warsaw, a milestone was passed after 48 of thepoorest countries of the world finalized a

comprehensive set of plans to deal with theinevitable impacts of climate change. With theseplans, the countries can better assess the immediateimpacts of climate change and what they need inthe way of support to become more resilient.Developed countries, including Austria, Belgium,Finland, France, Germany, Norway, Sweden,Switzerland have also paid or pledged over 100million dollars to add to the Adaptation Fund,which has now started to fund national projects.Governments completed work on the ClimateTechnology Centre and Network (CTCN) so that itcan immediately respond to requests fromdeveloping countries for advice and assistance onthe transfer of technology. The CTCN is open forbusiness and is encouraging developing countriesto set up focal points to accelerate the transfer oftechnology.Climate action at all levelsCOP19 has been a showcase for climate action bybusiness, cities, regions and civil society.The UNFCCC secretariat also celebrated its annualMomentum for Change lighthouse activity awardsfor climate actions that demonstrate positive resultsthrough innovative finance, by women and theurban poor. In addition, Momentum for Changelaunched a new initiative focusing on contributionsby information and technology sector to curbemissions and increase adaption capacity.“A groundswell of action is happening at all levelsof society. All major players came to COP19 to shownot only what they have done but to think whatmore they can do. Next year is also the time for themto turn ideas into further concrete action,” Ms.Figueres said.2014 New York Summit and next UNFCCCmeetingIn Warsaw, UN Secretary General Ban Ki-moonreiterated his invitation to all governments, andleaders from finance, business, local governmentand civil society, to a climate summit in New Yorkon 23 September 2014. This will be a solutionssummit, complementing the UNFCCCnegotiations. “I ask all who come to bring bold andnew announcements and action. By early 2015, weneed those promises to add up to enough realaction to keep us below theinternationally agreedtwo degree temperature rise,” he said.The next UNFCCC meeting of the Ad Hoc WorkingGroup on the Durban Platform is to take place inBonn from 10 to 14, March, 2014.

(On the occasion of 11December -International Mountain Day)

Marius LazdinisPeter HERBST

Agriculture is key to the economies of theW e s t e r n B a l k a n s , w i t h a l a r g e p a r t t h eworkforce still employed in the sector and theshare in the GDP sti l l being very high, i fcompared to the other developed economies.Despite a huge potential which the agriculturehas due to the favourable climatic conditions,it is characterised by some deeply-rootedstructural problems, such as low efficiency,predominance of subsistence farming and lowconsideration of environmental aspects. Thestatistics and comparative analyses show thatthe average farm size is several times lowerthan in the EU, labor productivity and yieldsa r e v e r y l o w , n u m b e r o f a g r i - f o o destablishments approved for exports into theEU is very small.A d d r e s s i n g t h e s e s t r u c t u r a l i s s u e s i na g r i c u l t u r e , w h i l e i n p a r a l l e l s e e k i n g abalanced territorial development, requiresl o n g - t e r m t h i n k i n g a n d i n v e s t m e n t .Therefore, considering the specific needs oft h e r e g i o n , p r e - a c c e s s i o n a s s i s t a n c e i sintended to contribute to security and safetyo f f o o d s u p p l y a s w e l l a s c o m p e t i t i v e ,sustainable and efficient agriculture. It seeksto foster maintenance of diversified and viablefarming systems in vibrant rural areas of thecountries. All of the above is carried out inp a r a l l e l w i t h i n t e r v e n t i o n s a i m i n g a tstrengthening the ability of the agriculturalsector to fulfil the obligations stemming fromEU membership.Support to the countries striving of becomingEU member s tates is provided under theInstrument for Pre-access ion Ass is tance(IPA). During the current period (2007-2013),eight countries were benefitt ing: Albania,Bosnia and Herzegovina, Croatia, the Former

FORESTRY AGAIN TO BE SUPPORTEDUNDER EU PRE-ACCESSION ASSISTANCE

Yugoslav Republic of Macedonia, Kosovo ,Montenegro, Serbia and Turkey. Croatia,having become an EU member state on 1 July2013, wi l l no longer be e l ig ib le for pre-accession assistance. The instrument will beextended to also provide support during thecoming financial framework 2014-2020 to theremaining countries.S u p p o r t i n t h e a g r i - f o o d s e c t o r i simplemented through country-wide ruraldevelopment programmes. To be eligible tohave these programmes, countries must havea Candidate Country status and demonstratea n a b l i t y t o e n s u r e s o u n d f i n a n c i a lm a n a g e m e n t o f E U f u n d s . S o f a r , r u r a ld e v e l o p m e n t p r o g r a m m e s a r e b e i n gimplemented in three countries: Croatia, theFormer Yugoslav Republic of Macedonia, andTurkey. As of 1 January 2014, only the latterprecondition wil l apply, meaning that al lcountr ies , subject to having appropriatecapacit ies, wil l be able to impleent ruraldevelopment programmes.As many may still remember, in the area ofagriculture and rural development, SAPARDoffered assistance to 10 candidate countriesduring the period 2000-2006. In accordancewith the priorities defined in Article 4(3) ofthe Council Regulation (EC) No 1268/1999,s u p p o r t f o r a g r i c u l t u r e a n d r u r a ldevelopment was implemented under 15m e a s u r e s . O n e o f t h e s e w a s " f o r e s t r y "measure.Under IPA 2007-2013, an attempt to simplifywas made and decision was taken to stick onlyt o t h e " c o r e " a g r i c u l t u r e a n d r u r a ldevelopment activities - leaving out forestryfrom the menu of nine measures available tothe countries. However, the dialogue with thecountries and increased awareness of thesituations in rural livelihoods and landscapeshas shown that forests and forestry play a

significant role in rural economies and qualityo f l i f e . T h e r e f o r e , i t w a s d e c i d e d t h a t a"forestry measure" should be re-introducedinto the rural development programes for theperiod 2014-2020. The discussions are stillongoing on the content of such a measure,however, here we provide you with the mainelemenst which are most likely to become partof the new pre-accession nassistance schemefor post-2013.The focus of this new measure should largelybe on establishment and protection of forests.The overall aim will be to restore, preserve andenhance ecosystems dependent on forestry,whilst addressing the challenge of climatechange. Assistance under this measure mostl i k e l y w i l l c o v e r : ( 1 ) e x t e n s i o n a n dimprovement of forest resources througha f f o r e s t a t i o n o f l a n d , a n d , p o s s i b l e ,res torat ion of degraded forests ; and (2)restoration of forests damaged by fire andrelevant prevention measures. The discussionsare still on-going on whether assistance underthis measure shall be granted to all land andforest owners and managers or if it should berestricted to private owners. Both agriculturaland non-agricultural land shall probably beeligible. As under the EU rural developmentmeasures, the short rotation coppice (SRC)and Christmas trees should be excluded fromassistance.In the case of afforestation, the assistanceshall cover the costs of establishment and anannual premium per hectare for the costs ofm a i n t e n a n c e , i n c l u d i n g e a r l y a n d l a t ecleaning, for a maximum period of ten years.The assistance against fire may cover costs fort h e e s t a b l i s h m e n t o f p r o t e c t i v einfrastructures, such as forest paths, tracks,water supply points, firebreaks, cleared andfelled areas as well as costs of local / small scaleprevention activities against fire.