JEOLOJİK MİRAS

Prof.Dr. Atike NAZİK Çukurova Üniversitesi

http://img02.imgfotokritik.com/fk_new/lowres/9/0/5/90566/2592802-boyabat-bazalt-kayalar.jpg

Dersin Amacı “Jeolojik Miras” olarak kabul edilen doğal güzelliklerimizin

Fosiller (taşlaşmış ağaçlar gibi)

Mineraller,

Süstaşları,

Antik maden ocakları,

Karstik yapılar (obruklar, mağaralar gibi)

Kumullar,

Volkanik yapılar (maarlar, kraterler, bazalt sütunları gibi)

Kıvrımlı-kırıklı yapılar,

Aşınım yapıları (peri bacaları gibi) vb.

korunmasını sağlamak ve onları gelecek kuşaklara

aktarmak için öğrencilerimizi bilinçlendirmek, Jeolojide

yeni olan “jeolojik miras, jeoturizm ve jeopark alanları”

kavramlarını ve Türkiye’nin sahip olduğu “Doğal Anıt

Nitelikli Jeolojik Oluşumları” tanıtmaktır.

DERSİN AKIŞ PLANI

1. hafta Giriş, Ders ile ilgili tanıtım, tanımlar, kavramlar.

2. hafta Jeolojik Miras ile ilgili yurt dışı ve yurtiçi kurumlar

3. hafta Jeolojik Miras listeleri

4. hafta Jeolojik Mirasın korunması

5. hafta Jeolojik sitlerin önemi

6. hafta Jeolojik Miras listesinde bulunabilecek yerler ve bazı

örnekler

7. hafta Jeolojik Miras listesinde bulunabilecek yerler ve bazı

örnekler

8. hafta Arasınav

9. hafta Jeolojik Miras listesinde bulunabilecek yerler ve bazı örnekler

10. Hafta Jeolojik Mirasın korunması ile ilgili kanunlar

11. hafta Jeoloji ve arkeoloji

12. hafta Jeoloji ve turizm

13. hafta Milli Parklar, Özel Koruma alanları ve Jeoparklar

14. hafta Jeolojik Miras ve Eğitimin önemi

15. hafta Türkiye’nin jeolojik miras listesinin, jeoturizm kapasitesinin

ve jeopark alanlarının belirlenmesi ve geliştirilmesi için

yapılan ve yapılacak çalışmalar.

DERSİN AKIŞ PLANI

DERSİN ÖĞRENİM KAZANIMLARI

Jeoturizm, jeopark ve jeolojik miras kavramlarını

öğrenir,

Türkiye’de ve Dünyada bu alanda yapılan çalışmalar

hakkında bilgi sahibi olur,

Doğada bulunan jeolojik yapıların farkındalığı artar,

Doğal varlıkların korunması bilinci gelişir,

DERSİN ÖĞRENİM KAZANIMLARI

Turizm anlayışında değişiklikler olur,

Doğa tarihi müzelerinin kurulması ve

yaygınlaştırılması fikri gelişir,

Türkiye Jeolojik Miras alanları envanter çalışmalarına

katkı sağlanır,

Türkiye’de şimdiye kadar “Jeolojik Miras” olarak

kabul gören alanları bilir.

DERSİN ÖĞRENİM KAZANIMLARI

Turizm anlayışında değişiklikler olur,

Doğa tarihi müzelerinin kurulması ve

yaygınlaştırılması fikri gelişir,

Türkiye Jeolojik Miras alanları envanter çalışmalarına

katkı sağlanır,

Türkiye’de şimdiye kadar “Jeolojik Miras” olarak

kabul gören alanları bilir.

KAYNAKLAR http://www.jemirko.org.tr/

Milli Parklar Kanunu

http://www.mta.gov.tr/v2.0/birimler/jeolojik_miras/index.php

MİLLİ PARKLAR KANUNU

23 Mart 2012 CUMA Resmî Gazete Sayı : 28242; Çevre ve Şehircilik

Bakanlığından: KORUNAN ALANLARDA YAPILACAK PLANLARA DAİR

YÖNETMELİK

19 Şubat 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : 28564 Çevre ve Şehircilik

Bakanlığından: KORUNAN ALANLARIN TESPİT, TESCİL VE ONAYINA

İLİŞKİN USUL VE ESASLARA DAİR YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK

YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

www.globalgeopark.org

www.geoparks.net

TARİHÇE 1872- ABD’de “Yellow Stone Milli Parkı”nın kurulması, genel

anlamı ile dünyadaki modern nitelikli doğa koruma

çalışmalarının resmi başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

http://hotw.wdfiles.com/local--files/yellowstone/yellowstone.jpg

TARİHÇE 1948- “Uluslararası Doğa Ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği

(IUCN-International Union for Conservation of Nature’nin

kurulması. Doğa koruma düşüncesinin uluslararası ölçekte

örgütlenebilmesinin temel zeminini oluşturmuştur

(http://www.iucn.org/).

Bu kurum kısa bir süre sonra, Birleşmiş Milletler Cemiyeti’nin

resmi desteğini almıştır.

http://img7.imageshack.us/img7/2660/iucnxlg.jpg

TARİHÇE

1960’dan itibaren, güçlenen UNESCO konuyu sahiplenmiş ve bu

birliğin çalışmalarını bünyesine katmıştır.

https://si0.twimg.com/profile_images/1291553781/unescologo.jp

g

TARİHÇE

17 Ekim-21 Kasım tarihleri arasında yapılan toplantının 17’ci

oturumunda 16 Kasım 1972’de Paris’te “Dünya Doğal ve Kültürel

Mirasının Korunması Sözleşmesi”, bütün ülkeler tarafından

imzalanmıştır.

Bu tarihten itibaren kısaca “Dünya Mirası” adı verilen bir liste her

yıl yayınlanmaktadır.

http://whc.unesco.org/archive/convention-en.pdf

TARİHÇE

1980’li yıllarda Avrupa eksenli olarak başlayan ve geleneksel

Milli Park ve Doğa Parkı koruma konseptlerine paralel ve fakat

bu kavramların bir miktar da olsa dışında, yer bilimleri ekseninde

konumlanan “Jeolojik Miras” ve “Jeopark” çalışmaları,

“Jeoturizm” başlığı altında tariflenen ve gittikçe yaygınlaşan bir

alternatif turizm etkinliğinin de tetikleyicisi durumundadır.

Global Geoparks Network ve European Geoparks başlıkları ile

uluslararası planda örgütlenmiş jeolojik koruma çalışmaları, son

yıllarda kurumsallaşma ve bilgi/iletişim altyapısı anlamında

oldukça önemli mesafeler kaydetmiş bulunmaktadır.

TARİHÇE 1980’li yıllarda Avrupa eksenli olarak başlayan ve geleneksel

Milli Park ve Doğa Parkı koruma konseptlerine paralel ve fakat

bu kavramların bir miktar da olsa dışında, yer bilimleri ekseninde

konumlanan “Jeolojik Miras” ve “Jeopark” çalışmaları,

“Jeoturizm” başlığı altında tariflenen ve gittikçe yaygınlaşan bir

alternatif turizm etkinliğinin de tetikleyicisi durumundadır.

TARİHÇE

Global Geoparks Network ve European Geoparks Network

başlıkları ile uluslararası planda örgütlenmiş jeolojik koruma

çalışmaları, son yıllarda kurumsallaşma ve bilgi/iletişim altyapısı

anlamında oldukça önemli mesafeler kaydetmiş bulunmaktadır.

TARİHÇE

Ülkemizde ise 1956 yılında yasalaşan, 6831 sayılı Orman

Kanunu’nun 25. Maddesi paralelinde geçekleştirilen bazı yasal

düzenlemeler, ülkemizde doğa koruma çalışmalarının resmi

başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde Doğa Koruma ve Milli

Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen doğa koruma

çalışmaları, Jeolojik Miras Ulusal Envanteri Protokolü

kapsamında hedeflenen çalışmalar için en uygun yasal dayanağı

oluşturmaktadır.

TARİHÇE

1970 yılında İstanbul’da

gerçekleştirilen, “Tabiatı

ve Tabi Kaynakları

Koruma Sempozyumu”

sayılabilir. Burada Prof.

İhsan Ketin tarafından

sunulan bildiride, bilimsel

önemi olan bazı jeoloji

mostralarının da

korunması gerektiği,

birkaç örnekle

açıklanmıştır.

TARİHÇE

MİLLİ PARKLAR KANUNU(1)

Kanun Numarası : 2873

Kabul Tarihi : 9/8/1983

Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 11/8/1983 Sayı : 18132

5 Cilt : 22 Sayfa : 508

http://www.milliparklar.gov.tr/korunanalanlar/belgeler/2873.pdf

TARİHÇE

2003- MTA Genel Müdürlüğü bünyesinde "Türkiye’nin

Jeolojik Miras Alanları ve Bu Alanların Koruma Kullanım

Kriterlerinin Belirlenmesi Projesi" başlatılmıştır.

http://www.mta.gov.tr/v2.0/birimler/jeolojik_miras/index.php

TARİHÇE

2006- yılında Doğa ve Çevre Derneği ile Doğa Koruma ve Milli

Parklar Genel Müdürlüğü’nün de ortaklaşa katkıları alınarak,

Jeolojik Miras Ulusal Envanteri Protokolü imzalanmıştır.

Protokol gereği yürütülecek çalışmalarda, MTA Genel Müdürlüğü

bünyesinde kurulacak olan Jeolojik Miras Koordinatörlüğü

tarafından, tüm Jeoloji Mühendisliği Bölümleri ile MTA Bölge

Müdürlükleri bünyesinde konu uzmanlarından oluşturulacak

temsilcilikler aracılığıyla “Jeolojik Miras Alanları Ulusal

Envanteri” çalışması başlatılmıştır.

TARİHÇE 19 Temmuz 2012 PERŞEMBE

Resmî Gazete

Sayı : 28358

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

KORUNAN ALANLARIN TESPİT, TESCİL VE ONAYINA İLİŞKİN

USUL VE ESASLARA DAİR YÖNETMELİK

http://www.csb.gov.tr/db/tabiat/editordosya/19_Subat_2013_sali.pdf

JEOLOJİK MİRAS TANIMLARI

Jeolojik Miras

Jeoçeşitlilik / Geodiversity,

Jeosit / Geosite,

Jeotop / Geotope,

Jeopark / Geoparks,

Dünya Miras Listesi /

World Heritage List

• Yerkabuğunun evriminin anlaşılmasına yardım eden tipik

lokaliteler, görsel yanı olan jeolojik ve jeomorfolojik yapılar,

jeolojik olay veya süreçlerin en iyi temsilcileri, doğada çok

seyrek rastlanan oluşumlar “jeolojik miras” öğeleridir.

Jeolojik Miras

Karapınar Öneri Jeopark Alanı

Tarihi Göreme Milli Parkı

• Önemli fosil ve mineral yatakları, tektonik ve sedimanter

yapılar, tip kesit lokaliteleri, antik maden ocakları, volkanik

yapılar, buzul yapıları, jeomorfolojik şekil ve yapılar vb. jeolojik

miras alanları arasında sayılabilir.

Jeolojik Miras

Gümüşhane-Karaca Mağarası

Jeoçeşitlilik / Geodiversity,

Jeoçeşitlilik, yerkabuğunu oluşturan abiyotik materyal ve

şekillerdir. İlgili maddeler mineraller, kayalar, fosiller, toprak ve

su içerir. Şekiller ise, kıvrımlar, faylar, volkanlar, mağaralar vb.

http://www.bgs.ac.uk/planning4minerals/Geodiversity_2.htm

Jeosit Yalnızca belli bir jeolojik özelliğin kolayca anlaşılmasını sağlayan,

ender, bilimsel özellik sunan ve belirgin bir tanımlaması yapılabilecek

ölçekteki kaya, mineral, fosil topluluğu, yapı, istif, yer şekli veya arazi

parçasıdır.

http://www.geo-itoigawa.com/eng/geosite/geosite5/img/map2.gif

Jeopark Jeopark, aynı veya farklı türlerden,

birden fazla nadir, estetik, bilimsel

veya eğitim değeri açısından özel

önemi olan jeositleri bulunduran,

araçla veya yaya olarak gezme

mesafesindeki açık alanlardır.

Dünyada birkaç kilometrekareden bir

kaç bin kilometrekareye kadar çeşitli

büyüklükte olanları bulunmaktadır.

Ama küçük veya büyük hepsinin eğitim, koruma ve jeoturizm fonksiyonları

vardır.

Bu fonksiyonlarına ve / veya önem derecelerine göre,

• Yöresel / bölgesel

• Ulusal

• Uluslar arası ölçeklerde olabilirler.

Jeopark Jeolojik park kelimesinin kısaltılmış hali olan bu kavram, birden fazla

özelliği bir arada bulunduran sahanın adıdır. Bir alanda aynı veya farklı

türlerden birkaç jeolojik özelliğin bir arada olmasıdır. Ayrıca, Jeoparklar ana

kaynak değerleri olan jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerin yanısıra

arkeolojik, ekolojik, tarihi yada kültürel değerlere de sahip olmalıdırlar.

http://portal.unesco.org/science/en/files/7375/12342605891e

xof-neo.jpg/exof-neo.jpg

Bir jeoparkın sahip olduğu tüm bu

önemli öğeler, birbirleriyle

ilişkilendirilerek, ziyaretçilerin

bilgilenmesini sağlayacak biçimde

düzenlenmelidir (parkurlar, bilimsel

bilgi içeren levhalar, panolar, broşürler,

müzeler yada ziyaretçi merkezleri

gibi).

Jeotop Bir ülkede her hangi bir yer bilimi özelliğinin en tipik, en iyi, en

tanımsal şeklinde temsil edildiği yerdir. Bir bakıma benzerleri

arasından seçilmiş 'güzel ' dir.

http://img.geocaching.com/cache/494b43cd-c504-4b2b-9c2f-cf6463301130.jpg

KARAPINAR JEOPARKI

Gürler, G., Öztan, N:S. Gürler, M. 2006-

2007

2006-2007 yılları arasında

yapılan arazi çalışmaları

sonucunda, Karapınar

Potansiyel Jaopark Alanındaki

jeositler (obruklar, maarlar,

piroklastik koniler, kumul

yapıları, traverten konileri,

aşınım yapıları gibi) tespit edilip,

arkeolojik ve tarihi alanlarla

birlikte değerlendirilerek

jeodurak noktaları ve jeotur

güzergahları belirlenmiştir.

Jeoturizm

Genellikle yerbilimciler

tarafından, başta jeolojik koruma

olmak üzere, dünyamızın oluşumu ve

şekillenmesi ile ilgili ipuçlarını

anlatarak Yerküreyi daha yakından

tanıtmak ve bölgenin sürdürülebilir

kalkınmasını geliştirmek amacıyla

uygulanan turizm türüdür.

Jeopark olarak tanımlanan

alanlarda, jeolojik, tarihi ve kültürel

mirasların bir arada tanıtılması

amaçlanmaktadır.

Ülkemizin ilk Doğa Koruma ve Uygulama Projesi olan 2 bin Km.2 alan sahip Kızılcahamam-Çamlıdere

Jeoparkı'nda ise 19 jeosit alanında 250 jeosit yer almaktadır. (http://www.jeoparkankara.com)

YARARLANILAN KAYNAKLAR

• http://www.mta.gov.tr/v2.0/birimler/jeolojik_miras/index.php

• http://www.turkjeopark.org/jeoparklarin-nitelikleri/

• http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/9d954e90ecca4c0_ek.pdf?dergi=MA

V%DD%20GEZEGEN%20POP%DCLER%20YERB%DDL%DDM%20DERG

%DDS%DD

• http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/871cee9794a26b3_ek.pdf?dergi...

• http://www.jemirko.org.tr/