i̇stiklal mahkemeleri̇ni̇n kuruluşu ve casusluk faali̇yetleri̇

8/18/2019 ıṡtiklal Mahkemelerıṅıṅ Kuruluşu Ve Casusluk Faalıẏetlerı ̇

1/24

Askeri Yargıtay Başsavcı Yardımcısı ([email protected]). Bu makale, TÜBİTAK tarafındansağlanan destek kapsamında 2012-2013 döneminde ABD The City University of New York JohnJay College’da yürütülen çalışmalar esnasında hazırlanmıştır. Makalede yayımlanan görüş vedüşünceler tamamen yazarın kişisel fikirlerini yansıtmakta olup, çalışma gizlilik derecelidoküman kullanılmadan açık kaynaklardan yararlanılarak yapılmıştır.

mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]


2/24

1 GEÇER, K.Türker, “Mütareke ve İstiklal Savaşı Döneminde İstihbarat Faaliyetleri”, SilahlıKuvvetler Dergisi, Sayı 398, Yıl 128, Ekim 2008, s. 23.


3/24

2 ATATÜRK, Kemal, Nutuk 1919-1927, (Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz), AtatürkAraştırma Merkezi (A.A.M.), Ankara, 2005, s. 8.

3 Mondros Mütarekesi, Silah Bırakışımı Sözleşmesi (30 Ekim 1918), http://

www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246, erişim tarihi 11.11.2012; TÜRKMEN, Zekeriya,“30 Ekim 1918 Tarihli Mondros Ateşkesi Antlaşmasına Göre Türk Ordusunun Kuruluş ve KadroYapısına Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama MerkeziDergisi, Sayı 11, Yıl 2000, s. 615-632.

4 Türk İstiklal Harbi, Cilt II, Batı Cephesi, I.Kısım, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara,1963, s. 54 vd; KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türk Devrimi Kronolojisi (1918 -1938), Ankara, 1973, s. 1-6.

http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246


4/24

5 AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal, Cilt II (1919-1922), İstanbul 1964, s. 299. 6 AYBARS, Ergün, İstiklâl Mahkemeleri, Cilt I-II, (1920-1927), Dokuz Eylül Üniversitesi

Yayınları, 1988, s. 1. 7 İngiltere, uzun savaş yıllarının Türk Milleti’nin üzerinde yarattığı bıkkınlıktan yararlanıyor,

Osmanlı Devleti’nin askerliği kaldırdığı ve bütün vergilerin affedildiğine dair propagandalarlaTBMM’nin otoritesini zayıflatmayı amaçlıyordu. KESKİN, Mustafa, HindistanMüslümanlarının Milli Mücadelede Türkiye’ye Yardımları 1919-1923, Erciyes ÜniversitesiYayınları, Kayseri 1991, s. 44; ŞİMŞİR, Bilal N., Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Milliyet

Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 1972, s. 452-473.8 DÖNMEZ, Cengiz, “Milli Mücadele Döneminde İngiltere’nin Türkiye’de Yürüttüğü CasuslukFaaliyetleri”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, Sayı 4, Yıl 3, Ekim 1997, s. 57;ŞİMŞİR, a.g.e., s. 201.

9 YALKIN, Mustafa Razi (Hzl. Serpil Sürmeli), Bir Türk Casusunun Mütareke Hatıraları,Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 2007, s. 3-4.

10 Tarihte Türk İngiliz İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1975, s. 48-49.


5/24

11 DÖNMEZ, a.g.e., s. 58; Atatürk, bu cemiyet ve faaliyetlerinden Nutuk’ta şu şekildebahsetmektedir: “... Bu cemiyetin iki cephe ve mahiyeti vardır. Biri alenî cephesi ve medenîteşebbüsâtla, İngiliz himâyesini taleb ve temine mâtuf mahiyeti idi. Diğeri, hafî ciheti idi. Asılfaaliyet bu cihette idi. Memleket dâhilinde teşkilât yaparak isyân ve ihtilâl çıkartmak, şuûr -umillîyi felce uğratmak, ecnebî müdâhalesini teshil etmek gibi hâinâne teşebbüsât, cemiyetin buhafî kolu tarafından idare edilmekteydi. Said Molla’nın, cemiyetin denî teşebbüsâtda olduğugibi hafî cihetinde de ondan ziyâde rolü olduğu görülecektir. Bu cemiyet hakkındasöylediklerim, sırası, geldikçe vereceğim izahat ve icâbında irâe edeceğim vesâikle daha vâzıhanlaşılacaktır...” . Atatürk, Nutuk,1927, s. 6.

12

AYDIN, Mesut, Millî Mücadele Döneminde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1992, s. 164. 13 DÖNMEZ, a.g.e., s. 60. 14 DÖNMEZ, a.g.e., s. 61. 15 URAL, Dinçer, Hiyanet-i Vataniye Kanunu ve Uygulamaları (1920-1927), Hacettepe

Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi),Ankara, 2000, s. 3.


6/24

16 Ayrıntılı bilgi için bakınız; Hiyaneti Vataniye Kanunu (Ceridei Resmiye ile neşir ve ilâm: 7 Şubat1337 - No. 1) http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdf , erişim tarihi 26.11.2012.

17 URAL, a.g.e., s. 3; AYBARS, a.g.e., s. 27. 18 Vatan ihanet suçu ise, TBMM’nin meşruluğuna ve milletin yüksek menfaatlerine karşı yapılacak

her çeşit ayaklanma ve kışkırtıcılık olarak tespit edilmiş ve kışkırtıcılığın kaynağı İstanbulHükümeti olduğu için bu hüküm, onun sebep olduğu olaylara karşı konmuştur. BIYIKLIOĞLU,Tevfik, Atatürk Anadolu'da 1919-1921, 2. Basım, Kent Basımevi, 1981, s. 656; URAL, a.g.e., s.49, 50; AYBARS, a.g.e., s. 29.

19

Kanun’un birinci maddesinde, TBMM’nin kuruluşunun asıl sebebi; Hilafeti, Saltanatı ve Osmanlıtopraklarını düşman elinden kurtarmak olarak belirtilmiştir. Ancak bu hüküm, Hilafete veSaltanata geleneksel bağlarla bağlı olan TBMM üyelerinin tepkisini yumuşatmaya yönelikti r.ÖZÜÇETİN, Yaşar-DAĞISTAN, H.Mehmet, “Hıyanet -i Vataniye Kanunu’nun Müzakereleri veKabulü”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, , Sayı 5, Yıl2011s. 272.

20 Made 45; “Eşhas-ı müteaddide bir cinayet ve cünhayı müttehiden ika eder veyahut ef’al-imüteaddideden mürekkep olan bir cinayet veya cünhada birtakım eşhastan her biri cürmünhusulü maksadiyle ef’al-i mezbureden birini veya birkaçını icra eylerse, eşhas-ı mezkûreyehemfiil denilir ve cümlesi fail-i müstakil gibi mücazat olunur.” Madde 46; “Bir kimse bir cinayet ikaını tasmim edip de vesait -i mahsusa ile icrasına bed ederekyed-i ihtiyarında olmıyan esbab-ı mânia haylûletiyle ol cinayetin husulüne muktazi ef’ali ikmal

edememiş ise kanunun sarahatı olmıyan yerlerde fiil-i mezkûr idam veya müebbet kürekcezalarını müstelzim olduğu halde mütesebbis hakkında yedi seneden eksik olmamak üzeremuvakkat kürek ve müebbet kalebentlik cezasını müstelzim ise keza yedi seneden eksikolmamak üzere kalebentlik ve müebbeden nefi cezasını müstelzim olan ahvalde üç senemüddetle kezalik kalebentlik cezası hükmolunur. Ahval-i sairede o cinayet için kanunenmuayyen olan cezanın nısfından iki sülüsüne kadarı tenzil edilir.”; TBMM Zabıt Ceridesi, D. 1, C.1, TBMM Matbaası (3. Baskı), Ankara, 1959, s.105’den aktaran ÖZÜÇETİN-DAĞISTAN, a.g.m., s.272.

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdf


7/24


8/24

21 AYBARS, a.g.e., s. 32; URAL, a.g.e., s. 5322 AYBARS, a.g.e., s. 33.23 AYBARS, a.g.e., s. 34, 35.


9/24

24 AYBARS, a.g.e., s. 35, 37.25 Firariler Hakkında Kanun, 11 Eylül 1336 (1920), No: 21, http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/

KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pd f,

erişim tarihi 12.11.2012.26 AYBARS, a.g.e., s. 1.

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdf


10/24

27 İstiklal Mahkemeleri Kanununun Birinci Maddesine Müzeyyel Kanun, 26 Eylül 1336 (1920),No:28, http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun

tbmmc001/kanuntbmmc00100028.pdf, erişim tarihi 12.11.2012.27 AYBARS, a.g.e., s. 128 Kılıç Ali, Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen; Hulusi Turgut, İş Bankası Kültür

Yayınları, 2005, s 363-367.29 İstiklal Mehakimi Kanunu, 31 Temmuz 1338 (1922), No:249, http://www.

tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdf , erişim tarihi 22.11.2012.

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanunhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdf


11/24


12/24

30 İstiklal Mehakimi Kanunu; “6. madde - İstiklâl Mahkemeleri kararlarına bu mahkememüddeimumisinin hakkı itirazı vardır. Müddeti itiraz yevmi tefhimin ferdasından itibaren üçgündür ve itirazı vâki Büyük Millet Meclisince katiyen hallolunur. 8. madde - Müddeiumumiler işbu kanun ahkâmına tevfikan muttali olacakları ceraim hakkındatakibatı kanuniyede bulunurlar. Tevkif ve tahliye kararlarında müddeiumumilerin mütalâası alınmadıkça tevkif ve tahliyeyapılamaz, istiklâl mahkemelerinin vasıtai muhabere ve tebliğ ve tebellüğümüddeiumumileridir. İstiklâl mahkemelerinin mukarreratının infazı hususunda kuvvei müselleha ve gayrimüsellehaya müddeiumumiler âmirdir.

9. madde - İstiklâl mahkemelerinin evamir ve mukarreratını infaz etmiyenler veya infazdataallül gösterenler müddeiumumilerinin talep ve şevki üzerine aynı mahkemeler tarafındantahtı muhakemeye alınırlar.”

31 BAYDAR, Ekrem “Mustafa Kemal Paşa’nın Gizli Teşkilatını Ben İdare Ediyordum” CumhuriyetGazetesi, 21 Ekim 1970.

32 Ataşe Arş., Klas. 846, Dos. 47, Fih. 85, Klas. 6/3866, Dos. 10, Fih. 45, Ayrıca, A.Ü. Türk İnkılâpTarihi Enstitüsü Arşivi (Tite Ar.),’den 13239-13275 numaralı vesikalar arasında bu hususla


13/24

ilgili olarak ayrıntılı bilgi yer almaktadır. Aktaran; AYDIN, “Milli Mücadele Dönemi’ndeAnadolu’da Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tutan Kuruluşlar”, s.22.

33 DÖNMEZER-ERMAN, “Hukukî bakımdan bütün meselenin bir Batı kanununu aynen vetamamen ikt ibas eyledikten sonra, aynı zamanda İslâm Hukukunu tatbikte devam etmekten,dinî hukuku bertaraf etmek imkânının olmamasından kaynaklandığını, katil ve müessir fiilleriçin telif edici bir yol tutmak ve diğer suçlar bakımından Batı kanununu aynen tatbik etmeninyerinde olduğunu” belirtmiştir. DÖNMEZER, Sulhi-ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki CezaHukuku Umumi Kısım, Cilt. 1, Üçüncü Bası, Sermet Matbaası, İstanbul, 1965, s. 132-134.

34 9 Ağustos 1858 tarihli Osmanlı Ceza Kanunu’na göre, doğrudan hükümet aleyhine işlenensuçları cezalandırmak hakkı devlete ait olduğu, şahıslara karşı işlenen suçlar ise genel asayişibozduğu için devlet tarafından cezalandırılmıştır. Bu cezalandırma devlet adına savcılar

tarafından açılacak Hukuk-u Umumiye davasıyla olmuş, aynı zamanda İslam şeriatının suçtanzarar görene veya onun yakınlarına tanıdığı şahsi haklar saklı tutulmuştur. GÖKCEN, Ahmet,Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanundaki Ceza Müeyyideleri, İstanbulÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yayımlanmamış YüksekLisans Tezi, İstanbul, 1987, s. 38.

35 1274 (9 Ağustos 1858) tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu’nun casusluk suçuna ilişkindüzenlemeleri: “51. Eğer bir düşman devletin teb'asıyla icra olunan muhaberat yukarıki


14/24

maddede beyan olunan cinayetleri mütezammın olmayıp fakat canib-i düşmana Devlet -iAliyyenin veyahut müttefiklerinin ahval-i askeriye ve mülkiyesi hakkında mazarratı mucipolarak bazı malumat verilmiş olmasını netice verir ise o makule muhabere eden kimse derece-itöhmetine göre muvakkatan kalebent kılınır. Ve eğer o misillû malumat vermekte casusluk fiiliyani Devlet-i Aliyye'nin tedâbir-i harbiyesini düşmana bildirmek garazı tebeyyün eder ise bunamütecasir olan şahıs derece-i cinayetine göre muvakkaten küreğe konulur. Ve bu hareketordularda vuku bulduğu halde şahs-ı müttehemin kavânîn-i harbiyeye tatbikan idamı dahi caizolur. Ve zabitân ve efrad-ı askeriyeyi düşman tarafına kaçıranlar yahut Devlet -i Aliyye asâkirinidüşman tarafına geçmek için iğfal edenler müebbeden küreğe konulur.

52. Memurin ve hademe-i devlet vesaireden her kim Devlet-i Aliyyenin umur- ı mühimme-ipolitikasına dair bir mükâleme-i hafiyyesi ve mektûm ve hafi bir hareket -i askeriyye tasmimiserairine hasbelmemuriye veya resmen vâkıf olup da onu devletçe memur ve mezun olmadığıhalde ecnebi veyahut düşman bir devlet memurlarına doğrudan doğruya veya bilvasıta ifşaeder ise idam olunur.

53. Memurin-i Devlet-i Aliyye’den her kim Devlet -i Aliyye’ye müteallik olan istihkamatın vetersane ve limanlarının memuriyeti hasebiyle kendisine mahsusen tevdi olunmuş olan resim veharitalarını ve harekât -ı harbiye ve tertibat -ı askeriyeye ve kıla ve istihkamata dair planları ve-yahut onlardan fakat birini düşmana veyahut düşman adamlarına verir ise üç seneden onbeşseneye kadar küreğe konulur ve eğer o misillû resim ve haritaları devletçe mezuniyetiolmayarak bir dost veya bîtaraf bir devletin adamlarına verir ise bir seneden üç seneye kadarhapis olunur.

54. Tebea-yı Hazret -i Şahaneden her kim düşman tarafından keşif ve tahkik -i ahval zımnındagönderilmiş olan casusları casus olduklarını bilerek ketm ve ihfa eder ise veyahut ketm ve ihfaettirir ise müebbeden küreğe konulur”. GÖKCEN, a.g.e., s.172-173.

36 DÖNMEZER-ERMAN, a.g.e., s. 134. 37 DÖNMEZ, a.g.e., s. 55. 38 ARMAOGLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1990, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,

Ankara 1991, s. 45.


15/24

39 MUMCU, Ahmet, Misak-ı Milli ve Anayasamız, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, sayı 3,

Temmuz 1985, http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/, erişim tarihi 14.3.2013. 40 Bu Kanun, ATASE Bşk.lığı arşivlerinden temin edilmiş ve Dr.Öğ.Alb. Zekeriya TÜRKMENtarafından tercüme edilmiştir.

41 1914 tarihli “Esrâr-ı Askeriyeyi İfşa ve Casusluk ve Hiyanet -i Harbiye Hakkında MuvakkatKanun”, 14. maddesinde casusluk suçu sayılan fiilleri 15 bend halinde ( Düstur, II. Tertip, c. 6,Dersaadet, 1334, s. 1363-65) saymıştır. Bunların bir kısmını aşağıdaki gibidir:“a. Harekât -ı askerîye veya kale ve mevâki‘-i müstahkeme planlarını düşmana veya düşmannef‘ine ahara, ifşa ve ita etmek; b. Casusluk etmek yani düşmanın tervic-i makâsadı için onunla muhabere veya münâsebetdebulunmak veya düşman faidesi için istihsal-i malumat teşebbüsatında bulunmak veyahutcasusu bilerek kabul ve ihfa eylemek ve efaline suhulet ve muavenet göstermek; c. Yolları veya telgraf vesair muhabere hututunu veyahut telgrafhaneler vesair her nev

muhabere merkez ve mevkilerini tahrip etmek veya gayr-i kabil-i istimal bir hale getirmek;d. Parolayı veya parola işaretini veyahut nöbetçilere ve karakollara mahsus ve mahrem talimatve tenbihâtı düşmana veya düşman nef‘ine ahara ihbar etmek; e. Osmanlı ve müttefikleri kıt’aatine karşı olan teşebbüsat -ı askeriyesinde düşmana kılavuzluk etmek veyahut Osmanlı ve müttefikleri kıt’aatine kılavuzluk ederken yanlışyola sevk eylemek veya her ne suretle olursa olsun düşmana hizmet ve muavenetde bulunmak;f. Düşman veya müsellah eşkıya karşısında kıt'aatı tehyic edecek veya yanlış harekât ve efalesevk eyleyecek tarzda işaret -i askerîye vermek veyahut firara davet ve teşvik etmek veyadağılmış askerin toplanmasına ma’ni olmak;g. İdare-i harbe tealluk eden hususatda ecnebi ordu ve donanmasın a veyahut ecnebimemleketine mensub eşhas ile münasebetde bulunmak veya bu münasebâtı teshil etmek; ğ. Düşman veya müsellah eşkıya beyannamelerini ve ilannamelerini ordu dahilinde kasden neşr

ve tevzî etmek; h.Esrâr-ı harbiyeyi serbest bırakmak; ı.Muhaberatda müsta‘mel işaretleri havi bir mecmuayı veya bunun bir kısmını düşmana ita veihbar etmek tahfif-i cezayı mucib esbab ve ahvalin vucud-ı takdirinde mücrim müebbeden veyaon seneden ekall olmamak üzere muvakkaten küreğe konulur.”

42 Fransa, 1886’da ceza kanunundaki casusluk hakkındaki hükümleri yeterli görmeyerek bukonuda özel bir kanun yapmışt ır.

http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/http://atam.gov.tr/misak-i-milli-ve-anayasamiz/


16/24

43 URAL, a.g.e., s. 116-117; AYBARS, a.g.e., s. 66-67, 479.

44 AYBARS, a.g.e., s. 204. 45 URAL, a.g.e., s. 267.


17/24

46 URAL, a.g.e., s. 267.

47

Müeccelen: Tecil edilerek, ertelenerek. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe AnsiklopedikLûgat , 24. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2007, s. 709. 48 URAL, a.g.e., s. 269. 49 KANDENMİR, Feridun, İstiklal Savaşında Bozguncular ve Casuslar, İstanbul, 1964, s. 4-25;

Dünya’nın en çok ilgisini çeken olay , İngilizler adına casusluk yapan Hintli Mustafa Sagirdavasıdır. Mustafa Sagir, casusluk suçunu kabul etmekle beraber, “Bu memleketin evladındandeğilim. Hıyanet -i Vataniye ile maznun olamam. Ben Türk nimeti ile perverde olmadım. Beniİngiliz yetiştirdi. Siz yetiştirmiş olsaydınız, size de aynı hizmeti yapardım” diyerek, bu suçtancezalandırılamayacağını ve idam edilemeyeceğini ileri sürmesine rağmen, Ankara İstiklalMahkemesi, 23 Mayıs 1921 tarihinde delillere, tanıkların ifadesine ve sanığın ikrarınadayanarak suçunu sabit görmüş ve idamına karar vermiştir. Mustafa Sagir, Karaoğlan Çarşısı’nagetirilip, büyük bir kalabalık önünde asılarak idam edilmiştir. Mustafa Sagir, İngilizler’in

Hindistan’ın çeşitli yörelerinden her beş yılda bir, küçük çocuklar arasından toplayıpİngiltere’de kendileri için okutup yetiştirdiği ve Kral, Taç ve Tahtı tehlikeye maruz kaldığında,hayatını feda edeceğine Kuran-ı Kerim üzerine yemin eden bir kişidir. 1910 yılında İngiltereadına Mısır’a gidip, kendisine Arapça tahsili için gelmiş bir Hintli sıfatı vererek burada Mısırmilliyetçileri arasına karışmış, edindiği bilgileri İngilizler’e bildirmiştir. 1911 yılındaİngiltere’nin Hindistan valilerinden birinin Almanya’da yetiştirilen bir Hintli anarşist tarafındanatılan bomba ile öldürülmesi üzerine, Mustafa Sagir Almanya’ya gönderilmiş, buradaki Hintlitalebeleri izleyip, İngiltere’ye bilgi vermiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında da önemli görevleralmıştır. İran ve Afganistan’da da yine İngilizler adına çalışmış, hatta Afgan Emiri’ni öldürtmesinedeniyle Afgan hükümeti tarafından şüpheli görülüp tutuklanmışsa da, İngiltere’nin arayagirmesi ile serbest bırakılmıştır. Milli Mücadele başladıktan sonra İngilizler tarafından, busavaşı yozlaştırmak, gerekirse suikastlar düzenlemek görevi ile Türkiye’ye gönderilmiştir.

Mustafa Sagir, Ankara’ya, Hint Müslümanlarının temsilcisi sıfatı ile gelmiştir. Özellikle MustafaKemal’in hayatını inceleyip, kendisine suikast yapabilme imkânlarını araştırmıştır . Hint HilafetCemiyeti üyesi olarak Hint Müslümanlarını Anadolu’da temsil etmek için İnebolu yoluylaAnkara’ya gelen Mustafa Sagir’e geçtiği yerlerde büyük sevgi gösterilerinde bulunulmuş,Ankara’da Mustafa Kemal adına Kılıç Ali Bey başkanlığında bir ku rul tarafından karşılanmıştır.Daha sonra, İçişleri Bakanı Dr. Adnan, Yunus Nadi ve Mustafa Kemal Paşa ile görüşüp HintMüslümanlarının gönderdiği paradan bahsetmiştir. Sagir’in, casus olmasından şüphelenen


18/24

Mustafa Kemal, Dr. Adnan Bey’le bu konuyu görüşmüştür. Adnan Bey de Mustafa Sagir'i sıkı birgöz hapsine aldırmıştır. Mustafa Sagir, Dr. Adnan Bey aracılığıyla İstanbul’a bir mektupgöndermek istemiştir. Bu mektup, kimyasal usullerle incelenince eczalı mürekkeple gizlibilgiler yazılmış olduğu görülmüş, bunun üzerine eşyaları aranmış ve şüpheleri doğrulayandelillerin bulunması sonucu tutuklanıp, İstiklal Mahkemesi’ne verilmiştir. Mustafa Sagir’inyakalanmasında, ona emir, talimat ve para verip çalıştıran Türkiye’deki İngiliz casus örgütününve İngiliz Dışişleri’nin bütün gizli çalışmalarının ve hazırlıklarının meydana çıkarılmasındaİçişleri Bakanı Dr. Adnan Bey’in büyük hizmeti olmuştur. Mustafa Sagir’in muhakemesi genişbir halk topluluğu tarafından günlerce izlenmiş, Hâkimiyet -i Milliye gazetesi duruşmaları,başlangıcından sonuna kadar günü gününe yayımlamıştır. Delillerin çokluğu ve kesinliğikarşısında Mustafa Sagir suçunu itiraf etmiş ve geçmişini açıklamıştır. Yargılama aşamasındatanıkların dinlenmesine ve özellikle Sagir’in kendisini savunmasına büyük önem verilmiş,

Anadolu’da bulunan İngiliz gizli örgütü hakkında önemli bilgiler alınmıştır. URAL, a.g.e., s. 113-115; AYBARS, a.g.e., s. 67-69.50 URAL, a.g.e., s. 114-115; AYBARS, a.g.e., s. 67-69.

51 URAL, a.g.e., s. 115. 52 URAL, a.g.e., s. 115; AYBARS, a.g.e., s. 65-66.

53 URAL, a.g.e., s. 115-116; AYBARS, a.g.e., s. 66. 54 URAL, a.g.e., s. 115.


19/24

55 URAL, a.g.e., s. 116; AYBARS, a.g.e., s. 66. 56

AYBARS, a.g.e., s. 66.

57 URAL, a.g.e., s. 207. 58 URAL, a.g.e., s. 118, 208.

59 AYBARS, a.g.e., s. 75. 60 URAL, a.g.e., s. 209; AYBARS, casusluk suçundan yargılanıp mahkum olanların sayısını 18 olarak

vermekte olup, sayıların şüpheli olduğunu belirtmektedir. AYBARS, a.g.e., s. 78.61 URAL, a.g.e., s. 118.


20/24

62 AYBARS, a.g.e., s. 78.

63 URAL, a.g.e., s. 118. 64

AYBARS, a.g.e., s. 80-83.

65 URAL, a.g.e., s. 210-211; AYBARS, a.g.e., s. 83.66 URAL, a.g.e., s. 212; AYBARS, a.g.e., s. 84-85.

67 AYBARS, a.g.e., s. 85-87. 68 URAL, a.g.e., s. 214; AYBARS, a.g.e., s. 87-89.

69 AYBARS, a.g.e., s. 96-97. 70 URAL, a.g.e., s. 217; AYBARS, a.g.e., s. 97.


21/24

71

AYBARS, a.g.e., s. 97-101.

72 URAL, a.g.e., s. 217; AYBARS, a.g.e., s. 102. 73 URAL, a.g.e., s. 226.

74 AYBARS, a.g.e., s. 204. 75 URAL, a.g.e., s. 244-245.

76 URAL, a.g.e., s. 262-263. 77 AYBARS, a.g.e., s. 474.


22/24


23/24

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_%20KARARLAR/kanuntbmmc001/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_%20KARARLAR/kanuntbmmc001/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_%20KARARLAR/kanuntbmmc001/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/%20kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/%20kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_%20KARARLAR/kanuntbmmc001/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/%20KANUNLAR_%20KARARLAR/kanuntbmmc001/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100249.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/%20kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/%20kanun%20tbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100002.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdfhttp://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100021.pdf


24/24

http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=246

i̇stiklal mahkemeleri̇ni̇n kuruluşu ve casusluk faali̇yetleri̇

Documents