iSTANBUL ILINDEKI ILKOKULMÜDÜRLERINiN ASTiM IlAKKlNDAKI BILGIDÜZEYLERI VB BTKILIYBN FAKTÖRLBR

Ahmet AKÇA y1U!ker ONES<=:Nermin GÜLER2

Zeynep TAMAy3Mahmut DOGRU4

Primary School Directors' Level of Knowledge AboutAsthma and Factors Associated with Knowledge 1 Pamukkale Üniversitesi,

Pamukkale Tip Fakültesi,Pedjatrj Anabmm Dali, Denizli

2 istanbul Üniversitesi, istanbulTip Fakültesi, Pediatri AnabilimDaji, Çocuk Alerji ve GögüsHastaliklari Bilim Da!!, istanbul

3 istanbul Üniversitesi, istanbulTip Fakültesi, Pedialri AnabilimDali, Çocuk Ale,j! ve GögüsHastaliklari Bmm Dali, istanbu!

4 istanbul Üniversitesi, istanbulTip Fakültesi, Pediatn AnabinmDali, istanbul

ÖZET

A stim, okulda ögrenciler arasinda en sik karsilasilan kronik hastaliktir. Astimh çocuklar zamanlarinin büyük bir kismini okuldageçirmektediL Okul müdfirlerinin astim hakkindaki bilgi düzeyleri hakkinda yeterince bilgi yoktur. Bu çalismanin amaci

Istanbul'daki ilkokul müdürlerinin çocukluk astimi hakkinda bilgi düzeylerini degerlendirmek ve bilgi düzeylerini etkileyen faktörleri

tespit etmektir. istanbul'un 32 ilçesinde gelisigüzel seçilen 73 ilkokuida ilkokul mfidürleri ile görüsülerek daha önceden hazirlanmisanketler dolduruldu. Bu çalisma Mayis-Haziran2004 yilinda ileriyedönük olarak yapildi. Astim hakkindaki bilgi seviyesi, astimhakkinda genel bilgiler, astim atagi ni tetikleyen faktörler ve tedavisini içeren 26 soru ile arastirildi. Bu 26 sorunun her biri 5 puanlikUkert skalasi (1: kesinlikle degil, 2: olmayabilir, 3: emin degilim, 4: olabilir, 5: kesinlikle evet} ile degerlendirildi. Toplam alinabitecekpuan O ile 130 arasinda idi. Ortalama astim bilgi düzeyi puani ve standart sapmasi 95.1 :t 6.7 idi. Astim bilgi düzeyleri ile astim bilgidüzeylerini etkileyen faktörler olarak düsünülen müdürlerin cinsiyeti, yasi, egitim seviyesi, ögretmenlik süresi arasinda istatistikselolarak anlamli bir iliski bulunamadi (Sirasiyla, p: 0.869, p: 0.05, p: 0.609, p: 0.289). ilkokul müdürlerinin astim hakkindaki bilgiseviyelerini artirmak için okunarda egitim seminerleri .düzenlenmesinin büyük faydasi olabilir. Müdürlerin astim konusunda bilgidüzeylerinin artmlmasi ile ögretmenlerin astim ve tedavisi hakkinda bilgilendirilmesi ve okulda astim ataginin acil tedavisi için gerekliolanaklarin hazirlanmasi saglanabilir.

Anahtar Sözcükler: Astim, astim bilgi düzeyi, ilkokul müdürleri

SUMMARY

A sthma is the most comman chronicdiseases among schoolchildren.Asthmatic childrenspend a significantamount of time inschool. There is not enough data about primary school directors' knowledge about asthma. The aim of this study was to

assess the primary school directors' level of knowledge about asthma and factars influencing their knowledge in IstanbuL.Preparatedquestiannaires were tilledby 73 directors'from randamlyselected 73 primaryschools from 32 county in Istanbul. Thisstudy was performed prospectively between May-June 2004. The director'slevel af knowledge about asthma was assessed by aquestionnairewith26 questions abaut triggersof asthma, symptoms and signs of asthma, and treatments forasthma. The respanseto each of the 29 questions was measured on a 5-pointLikertscale (e.g., 1:stronglydisagree, 2: disagree, 3: not sure, 4: agree and5: strongly agree). Overallpoint was O to 130. The mean asthma knowledge score was 95.1 :!::6.7. There was not a signifieantrelationshipbetween asthma knowledge level and directors'gender, age, educalion level and tenancy periods of time (p:0.869, p:0.05, p: 0.609, p: 0.289, respectively). Organizationof education programs for inereasing the primary school directors' leve! ofknowledge about asthma may be usefu!. it might provide feasibilityfor treatment of acute asthma attack and instructing aboutasthma and its management in schools.

Key Wards: Asthma, level of knowledge about asthma, primaryschool directors

Gelis tarihi: 16.08.2004 Kabul tarihi: 20.10.2004

.

GIRIS~

Türkiye'de ilkokul çocuklarinda astim preval-ansi %2. i ile % 17.4 arasinda degismektedir

(l-5). Ögretmenlerin astim hakkinda bilgileriaçikça yetersizdir ve çogu astim hakkinda bil-gilenmeyi isterler (6-8).

Egzersizin tetikledigi astlmli çocuklarda fizikselaktivite öncesi medikal Ilaçlarin önemi iyi bilin-mez. Ögn:;tmenlerin astim ataginin bulgu vebelirtIlerini taniyip yapilmasi gerekenleri bilme-

si gerekir (8). Okulda çocuklardan ögretmenlersorumludur. Ögretmenler çocugun fiziksel ak-tivitesinden sorumludur. Fiziksel aktivite ön-

cesi gerekirse koruyucu tedavi verilmesine,akut atagi taniyip tedavisInIn yapilmasina kararvermesi gerekebilir. Okul müdürleri de astimkonusunda bilgI sahibi olmalidir. Çünkü ögret-menIerin astim hakkinda bilgi düzeylerini artir-mak için girisimler yapabilir ve akut atak sira-sinda okul içinde ilk müdahale için olanaklarsaglayabilir. Esquibel ve ark. (10) astim" çocuk-lann ailelerinin Ögretmenlerin astim atagi belirtIve bulgularini taniyip uygun müdahale yapabi-lecekleri konusunda endiseli olduklanni göz-lemlemistir. Astimin bulgu ve semptomlan, te-tikleyici faktörler ögretmenlerin anlayabilecegisekilde anlatilmah ve gösterilmelidir (I ,8).

Henry ve ark. (I 1) 2 saatiIk bir seminerin okulçalisanlarinin egitim seviyesini büyük orandaartirdigmi bildirmistir. Carruthers ve ark. (J 2)

astim egitimi alan Ögretmenlerin astim atagifmnusunda daha dogru hareket ettigini belirt.

. vmist1r.

Bu çalismanin amaci Istanbul'daki ilkokul mü-

dürlerinin çocukluk astimi hakkindaki bilgi dü-zeylerini degerlendirmek ve bilgi düzeylerinietkileyen faktörleri tespit etmektir.

GEREÇ VE YÖNTEM,

Istanbul Üniversitesi Istanbul Tip Faküifesi EtikKurulu'ndan ve Istanbul Milli Egitim Müdür-lügü'nden izin alinarak Istanbul'un 32 ilçesin--

de gelisigüzelseçilen 73 ilkokuldaokul mü-dürleriyle görüsülerek daha önceden hazir-lanmis anketler okul müdürleri tarafindan dol-duruldu. Bu çalisma Mayis-liaziran 2004 yilin-da ileriye dönük olarak yapildi.

Anket

Knowledge, Attitude, and Self-Efficacy AsthmaQuestionnaire' den (KASE-AQ) formüle edilmisve uyarlanmis (1-9) olan ve Juhn ve ark. (Otarafindan daha önce çocuk bakim evlerininmüdürleri üzerinde uygulanan anket, üzerindeküçük degisikIil<;'ier yapilarai" tekrar düzen-lendi.

Astim hakkindaki bilgi seviyesi astimin belirti-leri, astim atagini tetikleyen faktörler, tedavisi,astim hakl"inda genel bilgiler içeren 26 soruile arastirildi. 26 sorunun her biri 5 puanlik Li.kert skalasi (1: I"esinlikle degil, 2: olmayabilir,3: emin degilim, 4: olabilir, 5: kesinlikle evet)ile degerlendirildi. KASE-AQ'den formüle edil-mis ve uyarlanmis olan skala ve anket Tablo l'de görülmektedir (13). Müdürlerin cevaplanayri ayri puanlandi ve toplandi. Toplam alinabi-lecek puan O ile 130 arasinda degisiyordu. [ierbir soruya tüm müdürlerin verdikleri cevaplaragöre beklenen puan O ile 365 arasinda degisi.yordu. Beklenen cevaplara göre alinan puanlaroranlandi.

Astim bilgisini etkileyen faktörler olarak mü.dürlerin cinsiyeti, yaslari, bitirmis olduklari üni-versite ve Ögretmenlik süreleri belirlendi. Bu

faktörler ile müdürlerin astim bilgi düzeyleriarasindaki iliski arastirilmasi planlandi.

Istatistik

Veriler SPSS programina girildi. 26 soru içintoplam puanlar hesaplandi. Alman puanlannortalamalan bagimsiz degiskenler ile [...arsilas-tirildi. Verilerin istatistiksel degerlendirilmesin-de 3 farkli grup bagimsiz degisken için One-way anova ve 2 farl\.li grup independent-sample T test uygulan(lL r <0.05 olan-lar anlamli kabul edildi:,

Istanbul Ilindeki Ilkokul Müdürlerinin Aslim Hakkindaki Bilgi Düzeyleri ve Etkihyen F~ter

32 ilçede 73 ilkokulun okul müdürleriyle görü-

sülerek daha önceden hazirlanmis olan anketdolduruldu. Müdürlerin 65'i erkek 8'i kadin idi,

ortalama yaslan 46.8 ot:8.1 idi. Dogru cevapla-mi ortalama astim bilgi düzeyinin orani 95.1 :!:6.7 idi.

Okul müdürlerinin ve okullannin özellikleri ne

astim bilgi düzeyleri arasindal"i iliski Tablo Il'özetlenmistir. Astim bilgi düzeyleri ile mü-

rlerin cinsiyeti, egitim seviyesi. ögretmenlik- 'esi arasinda istatistikselolarak anlamli bir

kI bulunmadi (Sirasiyla, p: 0.869, p: 0.609,

p: 0,289), Em yasindan küçük olan müdürlerin

bngi düzeylerinin, 50 yas üstündekilere göredaha yüksek olmasina ragmen aradaki farkanlamli degildi (p:0.050). Astim bilgi düzeyi ileilkokullann bulunduklan ilçe (p: 0.681) ve okul-lan n özellikleri (p: 0.225) arasinda anlamli bir

ilisID bulunmadi.

Okul müdürleri astim hakkinda sorulan soru-

lardan sigaranin tetikleyici bir faktör oldugunu,

bulasici bir hastalik olmadigini ve nefes slkiS-masinin astimin belirtilerinden birisi oldugu

konusunda en iyi puani alirken, virüs, bakterigibi mikroplarin ve hamamböceginin alerji ya-pabilecegi konusunda en düsük puani aldilar(Tablo lll).

,

i

i

Tablo I. Astim bilgi düzeyi için anket

Kesinlikle Olmayabilir Emin degilim Olabilir Kesinlikle eyet

degil

Astimm belirtileri nelerdir?

Nefes sikismasi 1 2 .3 4 5

ishal 5 4 .3 1'2 i

Öksürük i 2 :3 Lj. 5

Hapsirma 5 4 :3 2 i

Ates 5 Lj. :3 2 i

Bogaz agnsi 5 4 .3 2 i

Hmlli, hlSiltl i 2 .3 4 5

Astimi siklikla tetikleyen nelerdIr?Egzersiz i 2 .3 4 5

Aspirin i 2 .3 4 5

Stres, üzüntü i 2 .3 4- 5

Soguk hava i 2 .3 Lj. 5

Gülrnek 1 2 :3 Lj. 5

Hayvanla (kedL köpek) temas i 2 :3 4- 5

Astimh diger çocugu öpmek 5 Lj. :3 2 i

Astim tedavisinde neler kuIlambr?Fizik tedavi 5 Lj. .3 2 i

Oksijen i 2 .3 Lj. 5

Nefes açici ilaçlar (Salbutamol. terbutalin) 1 2 .3 4 5

Öksürük surubu 5 4 .3 2 i

Astim hakkinda su sorulan lütfen yamtlayimzAstim bulasici midir? 5 4 .3 2 i

Astimin kalilimla ilgisi var midir? 1 2 .3 4 5

Astim tedavi edilebilir bir hastalik midir? i 2 .3 Lj. 5

Astim ile allerji arasinda bir ilgi var midir? 1 2 .3 4 5

Astimb çocuk spor yapabilir mi? i 2 .3 4 5

Sigara aslimi agirlastmr mi? i 2 .3 4 5

Mikroplar (bakteri, virus gibi) allerji yapar mi? 5 4 .3 2 i

Ktif, hamamböcegi alleiji yapar mi? i 2 :3 4- 5

Özellikler

Tablo n. Müdürlerin astim bilgi düzeyi ile astim bilgi düzeyini etkileyen faktörler arasindaki iliski

CinsiyetErkek

Kadin

Egitim seviyesiÜniversite

Lise, yüksekokul

Ögretmenlik süresi

:QOyil

>20 yil

Yas 0.050~50

>50

Okul

Merkez

Orta

Kirsal

IlçeMerkez

Orta

Kirsal

N (%) Astim bilgisiOrtalama:!: standart sapma P

D.B69

0.609

0.289

0.225

0.681

65 (89)

8(1L}

95.0 :!: 6.6

95.5 :!: 8.3

Tablo DI. Astimda belirtiler, tetikleyiciler, tedavi ve genel bilgiler hakkinda sorulan sorulardan mm müdürlerin aldigi pu-anlar ve alinmasi gereken en yüksek puana (365) göre yüzdeleri

43 (58.9)

30 (41.1)

95.4 :!:6.2

94.6:!: 7.5

Sorular

Astimin belirtileri nelerdir?

%

Nefes sikismasi

Ishal

Öksüruk

Hapsirma

285

285

195

203

307

Ates

Bogaz agrisi

Hm/ti, hlSiltl

Astimi sikJikJa tetikjeyen nelerdir?

Egzersiz 2 i 9

Aspirin i 83

Stres, üzüntü 250

Soguk hava 283

Gülmek i 7 i

Hayvanla (kedi, köpek) temas 280

Astimil diger çocugu öpmek 334

20(27.4)

53 (72.6)

96.5 :!: 6.6

94.6 :!: 6.8

344

243

323

297

251

355

137305

Puan

263

325

326

206

72.0

89.0

89.3

56.4

49 (67.1)

24 (32.9)

96.2 :!: 6.4

92.9 :!: 7.0

94.2

66.5

88.4

81.3

68.7

97.2

37.5

83.5

15 (20.5)

3 i (42.5)

27137)

93.2 :!: 6.594.6:!: 7.6

96.7 :!:5.5

20 (27.4)

.25 (34.2)

28 (38.4)

94.7:!: 6.2

94.4:!: 7.9

96.0:!: 6.1

Puan % Sorular

342

310

Astim tedavisinde neler kullanilir?

Fizik tedavi93.6

84.9

78.0

78.0

53.4

55.6

84.1

Oksüen

Nefes açici ilaçlar (salbutamo/, terbutalin)

Öksürült surubu

60.0

50.1

68.4

77.5

Astim hakkinda su sorulan lütfen yanitlayiniz

Astim bulasici midir?

Astimin kalitimla ilgisi var midir?

Astim tedavi edilebilir bir hastalik midir?

Astim ile allerji arasinda bir ilgi var midir?

Astimli çocuk spor yapabilir mi?

Sigara astimi agirlastirir mi?

Mikroplar (bakteri, virus gibi) allerji yapar mi?

Küf, hamamböcegi allerji yapar mi?

46.8

76.7

91.5

Isianbul Ilindeki Ilkokul Müdürlerinin Asiim Hakkindaki Bilgi Düzeyleri ve Etkiliyen 'P~o,-'ieT

Okul müdürleri astim belirtileri olarak nefes

sikismaSi (%93.6), hisiltiyi (hinlti) (%84.1) çokiyi bilmelerine ragmen ates, bogaz agnsi, hap-sirma gibi semptomlann astimin belirtisi olma-digini sirasiyla %53.4, %55.6, %78.0'lik oran-larda biliyorlardi.

<-

Astimi tetikleyen faktörleri okul müdürleri yete-rince bilmiyordu (%46.8-91).

Astim tedavisi hal\kinda bilgi düzeyleri iyi ol-masina ragmen astimda öksürük suruplarininyeri olmadigini yalnizca %56.4 oraninda bili-yorlardi.

Bakteri, virüs gibi miktoplann astimin nedeniolmadigini bilme oranlari çok düsüktü (%37.5).Astimin belirtileri, astimda tetikleyiciler, tedavive genel bilgiler hakkinda sorulan sorulardantüm müdürlerin aldigi oranlar ve alinmasi ge-reken en yüksek oranlara göre yüzdeleri Tabloni 'te özetlenmistir.

~',

f

TARTISMA

Ilkokul müdürlerinin astim konusundaki bilgi

düzeyleriyle ilgili yerli ve yabanci kaynaklardaherhangi bir çalismaya rastlamaClik.

çalismamizdan çikan sonuçlara göre Istanbul'daki okul müdürlerinin astim konusunda fikir-

leri olmasina ragmen bilgi düzeyleri yeterli degil-dir. Benzer olarak ögretmenler ile yapilan digerçalismalarda da astim hakkinda bilgi düzeyleriyetersiz bulunmustur (8,14-17).

'>

,,','"

çalismamizda astim bilgi duzeyleri ile etkile-yen faktörler olarak müdürlerin cinsiyeti, yasi,egitim seviyesi. ögretmenlik süresi arasinda is-tatistiksel olarak anlamli bir iliski bulunamadi

{Sirasiyla, p: 0.869, p: 0.05, p: 0.609, p: 0.289}\Tablo II). Juhn ve ark. (l5)'nin çalismasinda

astim bilgi düzeyi ile müdürün cinsiyeti. yasi,egitim seviyesi arasinda bir iliski bulunmazkenmemuriyet süresi ile anlamli bir iliski bulunmus-lur (sirasiyla, p: 0.97, p: 0.3, 0.007, p: <0.002).çalismamizda astim bilgi düzeyi ile okulunözeligi ve okulun bulundugu ilçenin özelligi

arasinda anlamli bir iliski saptanmamistir(Tablo II). Benzer olarak Juhn ve ark. (15 )'mnçocuk bakim evleri müdürlerinde yaptiklançalismada bakimevlerinin konumu ile bilgi dü-zeyleri arasinda iliski bulunmamistir (p: 0.87).

Müdürler nefes sikismasinin astimin bir belirti-si oldugunu yüksek oranda (%93.6) biliyorlar-di. l1ussey ve ark. (16) Dublin'de okul ögret-menleriyle yaptiklan çalismada ögretmenlerin%9S'nin nefes sikismasinin astim in bir semp-tomu oldugunu bildiklerini belirtmislerdir buda çalismamizdaki sonuca benzerlik göster-mektedir. Brookes ve Jones (8) bu orani %68

olarak bulmuslardir ve bu sonuç çalismamizagöre düsüktür.

Fiziksel aktivite tüm çocuklarda oldugu gibi as-timli çocuklarda da fiziksel ve psikososyal ge-lisimde önemlidir (16). çalismamizda egzersi-zin astimi tetikledigi %60 oraninda bilindi.l1ussey ve ark. (l6)'nin çalismasinda egzersizebagli astim atagimn gelisecegini ögretmenlerin%80'in bilmesine ragmen profilaktik olarak eg-zersiz öncesi ilaç kuIlanilabilecegini çok azi bi-liyordu. Egzersiz öncesi bronkodilatörlerin ko-ruyucu olarak verildigi zaman rahatlama yap-tigini sadece %17'si biliyordu. Ögretmenlerin%60'1 astimli çocuklann koruyucu tedavi ve-rilmeden de normal çocuklar gibi fiziksel akti-viteye katilabileceklerini rapor etmislerdir. Çalis-mamizda okul müdürleri astimh çocuklarin

spor yapabileceklerini %68.7 oraninda bilirkenMadsen ve ark. (17) çalismalannda bu oram%80 olarak bildirmistir.

Çalismamizda okul müdürleri soguk havaninastimi tetikledigini %77.5 oranla bilmistir. l1us-sey ve ark. (16)'nin çalismasinda soguk hava-nin astimi provoke ettigini okul ögretmenleri-nin %37'si bilirken, Bevis ve Taylor'un çalis-masinda (7) %27'si bilmistir. Istanbul'daki okulmüdürlerI bu çalismalara göre daha yüksekoranla bilmislerdir.

Çalismamizda müdürler, astimda salbutamolve terbutalInin nefes açici olarak kullanildigini

-

°/089.3 basariyla bilirken, öksürük sumplarinmtedavide yeri olmadigini çok düsük oranlardabilmIstir (%56.4). Madsen ve ark. (l7)'nm çalis-masioda ögretmenler salbutarnol ve terbutaH-nin nefes açici olarak kullanildigmi bizim çalis-mamiza göre oldukça düsük (%56.3) basariylabilmislerdir.

çalismamizda astimm kalitsal bir hastalik oldu-gunun, psikolojik faktörlerden etkilendiginindogru bilinme orarii sirasiyla %66.5, %68.4 bu-lunurken, Madsen ve ark. (17)'nm çalismasm-da sirasiyla %82.2 ve %72 oranlOda saptan-mistir. Sonuçlar birbirlerine yakindir.

çalismamizda müdürler astimin alerjiyle iliskilibir hastalik oldugunu %81 oranla bilirken, busoruyu Ispanyol ögretmenlerin çogu dogru ola-rak cevaplamistir (14).

Okul müdürlerine astimh çocuklarin spor yapa-bilecekleri ve egzersize bagh solunum sikintisiolan çocuklara proftaktik tedavi verilecegi ko-nusunda egitim verilmesi ile gereksiz yere ço-cuklarin spor yapmasim engelleyen saglik ra-porlarin almmasi engellenebilir. Ayrica müdür-ler taraflOdan astimh çocuklar konusunda ögret-menIere gerekli bilginin verilmesi saglanabilir.Bu bilinçlenme ile egzersiz sirasmda gelisebi-lecek astim ataginm uygun müdahalesi için ge-rekli sartlarin olusturulmasi ile asbmli çocuk-larda gereksiz yere fiziksel aktivitelerin kisitlan-masmm önüne geçilebilir.

KAYNAKLAR

Soguk havanin astimli çocuklari kötü yönde et-kiledigi konusunda okul müdürlerine egitimverilmesiyle, astimli çocuklarin siniflarinin vespor yaptigi ortamlarin hava isisina ve hava-landirma sistemine özen gösterilmesi sagla-nabilir.

Okul müdürlerinin bronkodilatör konusunda

egitilmesiyle olasi akut atak tedavisi için okul-da bronl\.Odilatör bulundurulmasi saglanabilir.

Müdürlere astim ile kahtimin iliskisinin ögretil-mesiyle, müdürlerin ögretmenleri ailesindeatopik hastalik olan çocuklardaki astimin bazihafif semptomlari konusunda uyarmasiyla,ögretmenlerin bu konuda daha dikkatli davran-masi ve sik solunum yolu sikayetleri olançocuklari ailelerine geri bildirmesi saglanabilir.

Okul müdürlerinin astim ile alerji arasindakiiliskiyi Ögrenmesiyle siniflardan allerjenlerin uzak-lastirilmasi saglanabilir.

SONUÇIstanbul'daki okul müdürlerinin astim konu~

sunda fikirleri olmasina ragmen bilgi düzeyleriyeterli degildir. Bu bilgi düzeyi okul müdürle-rinin ve okulun özellikleri He degismemek-tedir. Ilkokul müdürlerinin astim hakkinda bil-

gi seviyelerini artirmak IçIn okullarda egitimseminerleri düzenlenmesiyle astimli çocukla-rin okulda daha güvenli ve aktif olmalari sagla-nabilir.

i. Canitez Y. Sapan N. The prevalences of Asthma. allergic rhinilis. and eczema in Bursa, Turkey: An ISMC study. J Allergy ClinImmunol2000; 105 (L. part 2) suppl: 318.

2. AI,çay M. Akçay M. Inan D, Gürses Ü. Önes. N. Güler. Denizli il merkezinde 13-14 yas okul çocukJanooa asnm ve diger allerjikhastaliklann prevalansi. X. Ulusal Alerji ve Klinik immünoloji Kongresi. BP-17. Adana. 2002.

3. Akçay A, Dagdeviren E. Zencir M. Güler N. ÖnesÜ. Denizli il merkezinde 6-7 yas okul

faktörleri ve sosyoekonomik durumun etkileri. 47. Milli Pedialii Kongresi. s: 218. Is'"..anbui2fJO3c

P'ia~m etkiliyen risk

4. Ones U. Sapan N. Somer A, ve ark. Prevalence of childhood asthma in IstanbuL, Tli'~f.

5. Ece A. Ceylan A. Saraclar Y. Saka G. Gurkan F. Haspolat K. Prevalence ofastiuna

In Diyarbakir. Turkey. TurkJ Pediatr 2001; 4: 286-292.ig schoolchildren

7. Bevis M. Taylor B. What do schoolteachers know aoout asthma? ,'IiItli;

6. tim RA. TaUersfield !\E. The role of prlmary schoolteachers in the sUp"ni~,

istanbul ilindeki ilkokul Müdürlerinin Astim Hakkindaki Bilgi Düzeyleri ve Etkiliyen Fakörler

8. Brookes J. Jones K. Schoolteachers' perceptions and knowledge of asthma in primary schoolchildren. Br J Oen Prac 1992; 4-2: 504-

507.

9. D. Asthma in children: very common and very undertreated. Thesis submitted in 1988 for membership of The Faculty of PubliçHealth. RCPI.

io. Esquibel!'iP, Foster CR, Oamier VJ. A program to help asthmatic students reach their potential. Public Health Reports 1984; 99: 607-

609.

ll. Henry RL. Hazeli J, Halliday JA. Two-hour seminar improves knowledge about asthma in school staff. Journal of Paedlatric ChildHealth 1994; 30: 403-405.

12. Carruthers p, Ebutt AF, Bames O. Teachers' knowledge of asthma and asthma management in primary schools. Health EducationJournal 1995; 54: 28-.36.

1.3. WigaiJ. South C. Brandon M.et aL.The knowledge. attitude and 'ielf-efficacyasthma questionnalre. Chest 199.3; 104: 1144-1148.

14. Cobos N. Picado C. Grupo CE5EA. Pilot study on knowledge about asthma and Its treatment among Spanish teachers. Med Clin(Barc) 200 i; 117(12): 452-.3.

15. Juhn YJ. 5auver JS. Shapiro ED, MCCarthy PL. Child care program directors' level of knowledge about asthma and factors associated

with knowledge. Oin Pediati" (Ptiilal2002; 41(2): 111-116.

16. Hussey J. Cahili A. Henry D. King AM. Gormley J. National school teachers' koowledge of asthma and its management. Ir J Med Sci

1999; 168(.3): 174-179.

17. Madsen LP. Johansen AS. Storm K. Knowledge about asthma among Danish primary school teachers. Results of a questionnalre

studyo Ugeskr Laeger 1993; 155(14): 1044-1046.

Yazisma adresi:

Yrd. Doç. Dr. AhmelAKÇAY

Merkezefendi Mah. Güney Yan yol

Aktas sitesi. No: 35, D: 85

Cevizlibag-Zeylinbumu. Istanbul

Tel: ev: 212 510 45 74 is: 0212 414 2000 - 323 49

E-mail:aahmetakcay@yahoo.com