İslâm Âlimleri ansiklopedisi - 4

7/24/2019 slm limleri Ansiklopedisi - 4

1/366

4. CLD

BNDAR BN HSEYN RZ:Evliynn byklerinden. Knyesi, Ebl-Hseyn olup, ad, Bndar bin Hseyn bin

Muhammed bin Mahlebdir. ir beldesinden olup, Erre!anda ikame" e"mi#"ir. Bndar binHseyn us$l ve akid ilminde de lim idi. Eb$ Bekr ibl%nin sohbe"lerinde bulunmu#"ur.Hakik &hak%ka"ler' ilmi erinde (ok me#h$r s)leri vardr. *+* &m. ' senesindeErre!anda ve/a" e""i. 0enesini Eb$ 1era-i 2aber% ykad.

Bndar bin Hseyn buyuruyor ki34Bida" ehlinin sohbe"lerinde bulunmak, 5llah "eldan uakla#maya sebep olur.647os"larna, nereye 8i""iklerini ve ne i# yap"klarn sul e"mek edebe aykrdr.647ny sev8isi bir kalbe 8irdi9i aman, o kalbi 5llah "elya ibade" e"mek"en

alkoyar.640enne" i(in, ne/sin aru e""i9i #eylerden uakla#mak 8erekir.6459lamann (e#i"leri vardr. Ba a9lamalar, )n!eden olmayan bir #eyin elde

edilmesi sebebi ile sevin("endir. Birisi de, eldeki bir #eyi kaybe"me sebebi ilen"dendir. 5llah "el bir ye"-i ker%mede sevin("en a9lamak hakknda buyuruyor ki3Peygambere indirileni&Kurn' dinledikleri zaman, hakk anladklarndan tr

gzlerinin yala dolup boandn grrsn. Onlar yle derler: y !abbimiz,"m#n ettik, imdi bizi eh#det getirenlerle beraber yaz.$&Maide-:*' 5llah "el birye"-i ker%mede n" sebebi de a9lamak hakknda buyuruyor ki3 %ir de o kimseleregnah yoktur ki, kendilerini bindirip sa&aa gnderesin diye sana geldiklerinde,onlara: 'izi bindire(ek bir hay&an bulamyorum$ demitin. %u uurda sar)ede(ekleri eyi bulamadklarndan dolay kederlerinden gzleri ya dke dkedndler.$ &2evbe-;'

45llah "eldan ba#ka her #eyi "erk e"miyen, 6 har/i de /akirli9e, bir#eyi kaybe"me9e ve yok olma9a delle""ir.6Bndar bin Hseynin s)yledi9i bir #iir3

Zamann bela ve musibetleri, beni terbiye etmitir.Nasihat, ancak akll olan iindir.Ben acy, tatly, hepsini tattm.Yiidin hayat ilelidir.Btn ile ve nimetlerden,!lmutur benim mutlaka nas"bim.

#$ %abak&t's's()iyye* sh. +-

$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 12+1$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. #-5+$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #015$ %abak&t''6&)i"yye* cild'1, sh. +$ %eby"n' ki7b'il'm)ter"* sh. #-8

CAFER BN MUHAMMED:Had%s limi. Knyesi, Eb$ Bekr olup, ad 0a/er bin Muhammed bin Hasen bin el-

Ms"e/ddr. El->iryb% diye "annr. ;A &m. :;;' ylnda do9du. Kdlk yapm# olan0a/er bin Muhammed, aslen Crakldr. Bir(ok limden ders almak, ilim )9renmek vehad%s-i #er%/ dinlemek i(in bir(ok yer dola#m#"r. Dlim, mari/e" ve idrak sahibi olan 0a/erbin Muhammed, *A &m. *' senesinde ve/a" e"mi#"ir.

0a/er bin MuhammedF Hedbe bin Hlid, Muhammed bin Hasen, 5bdulal binHammd, Dbn-i Med%n%, Dbn-i Msenn, Eb$ Bekr bin Eb% eybe,


2/366

=erahs%, Ku"eybe bin =a%d, Muhammed bin Hasen, Dbrh%m bin 5bdullah el-Hill,Mhim bin =a%d, Dshk bin ?aheveyh, 5bdurrahmn bin Hab%b, Hi#am bin 5mmr, Ge%dbin Mevheb er-?eml%, 5hmed bin Js el-Msr%, Dshk bin M$s el-Ensr%, Muhammed binEb% Imer ve daha bir(ok limden ilim "ahsil e"mi#, had%s-i #er%/ dinlemi#"ir.

Kendisinden ise, Dbn-i Mbrek, 5hmed bin =leymn, Eb$ Bekr e#-a/i%, Eb$Hseyn el-Mnd%, 5bdssamed bin 5li e"-2us"%, 5hmed bin =leymn en-e!ad, Eb$ 5li

es-=avv/, 5hmed bin Mlik el-K"i% ve daha bir(ok lim ilim )9renmi# ve had%s-i #er%/rivye" e"mi#"ir.

Bir(ok lim, 0a/er bin Muhammedin sika &sa9lam, 8venilir' ve h!!e" oldu9unukabul ederler. 0a/er bin Muhammed Mlik% mehebinde idi. aka" bunu benim ille"imesaya!aklarndan korkuyorum.6 Bunun erine 0a/er bin Muhammed 41ille" shibi sende9il, lim olan kimsedir6 buyurdu.

0a/er bin Muhammed, 8e!e vak"i mearl9a u9rar, onlara selm verir ve3 4=ie ne

oluyor ki, s)lerime !evap vermiyorsunu6 der. =onra da kendi kendine3 4@allahi, onlarla!evap vermeleri arasnda byk en8el vardr. Ben de yaknda onlar 8ibi ola!a9m6 derdi.Bunun erine sabaha kadar orada nama klard.

0a/er bin Muhammed buyurdu ki3 47os"larnla so/raya o"urdu9unuda, o"urmayua"n. Nnk bu so/ra ba#, 5llah hu$runda hesabn vermeye!e9ini )mrmn birpar(asdr.6

4Ben, bir daha bana ih"iy( ar e"meler korkusu ile, d#manlarmn bileih"iy(larn 8idermeye, b"n imkanlarmla 8ayre" ederim.6

4B"n k)"lklerin anah"ar, hidde""ir.60a/er bin Muhammed bir(ok ki"ap yam#"r. Bu ki"ablar arasnda Menakb- Mlik

ve Ki"ab-s-snen en me#h$rlardr.

#$ 9d':"b&c'l'm7ehheb* sh. #0$ %&r"h'i Bad&d* cild'-, sh. #881$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'#, sh. #+++$ ;ir&t'l'cin&n* cild', sh. 125$ 9l'kh ve had%s limlerinden ve "asavvu/ byklerinden. Dsmi, 0a/er bin Muhammed

bin usayr olup, knyesi, Eb$ Muhammed el-Havvsdr. El-Huld% diye "annr. 7o9umu,ye"i#mesi ve ve/a" Ba9ddda olmu#"ur. ;+* &m. :' senesinde do9du. *: &m. +'deve/a" e""i. Kabri n$iyyede, =rr%-yi =eka"% ve 0neyd-i Ba9dd%nin kabirlerininyanndadr.

0neyd-i Ba9dd%nin &rahme"ullahi aleyh' "alebelerinin en eskilerinden ve enbyklerindendir. 5yr!a, Ebl-Hseyn $r%, ?uveym, =emnun, Eb$ Muhammed 0er%r%,


3/366

Dbrh%m Havvs, 5li bin 5bdula%, el-Be8v%, Imer bin Ha/s es-=ed$s%, >adl bin 0bir es-=ek"%, Muhammed bin Mesr$k e"-2$s%, Muhammed bin G$su/ e"-2urk% ve ba#ka bir(okbyk "larla 8)r#p sohbe" e""i ve kendilerinden ilim )9rendi. Dlim )9renmek i(in (okse/erler yapp, K$/e, Mekke, Med%ne ve Msra 8i""i.


4/366

Dmm- Ku#eyr% &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki3 40a/er-i Huld% &rahme"ullahialeyh' "asavvu/ yolunun medr- i/"ihr, iyilikler ve /aile"ler kayna9 bir " idi.6

0a/er-i Huld% &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki342evekkl, bir #eyin olmas ile, olmamas arasnda /ark 8)e"memek"ir.647nya ve ahire""e iyilik, sabr ile ele 8e(er.64>"vve", ne/sini a#a9 "u"up, mslmanlara hrme"i byk bilmek"ir.6

45kl, insan helk edi!i yerlerden uak "u"an #eydir.645llah "elya #k olanlar, insan


5/366

nama kld. Heybe"inden, kalbimde ona kar# bir muhabbe" hsl oldu. =onra 0umanama klmaya kalk"k. < 8)rd9m ", "edir8in bir hlde elbisesine brnerek, hepkendini birinden 8iliyordu. amadan sonra sebebini sordum. )yle dedi3 4Benim bir"a bor!um var. Bu sebeble mah!ubiye"imden b)yle yapyorum.6 Kime bor!un vardedim. u arkamda duran "a, dedi. Me9er ala!akl olan ", 7ale! bin 5hmed imi#. Bus)leri 7ale! bin 5hmedin o sa/"a bulunan bir arkada# i#i"erek, 8idip durumunu ona

anla"". < da, bu " evine 8e"irmesini s)yledi. Evine 8i""iklerinde yemek ikrm edipFbor(lu "aF 4=enin bor!un unu"uldu6 diyerek ala!a9n ba9#lad. 5yr!a be#bin dirhemde, hediye verdi ve 4Mes!idde beni 8)rp, bor(lu oldu9undan dolay lp skn"yad#"9n i(in hakkn hell e"6 dedi.

Dbn-i Eb% M$sya, bir ye"ime i" onbin dirhem, byyn!e "eslim edilmek ereverilmi# ve kendisi vas% "ayin edilmi#"i. Bir ara skn"ya d#p, bu paralar har!am#".Ge"im byyp ye"i#in!e, kad &hkim' parann "eslim edilmesini is"edi. Dbn-i Eb% M$sdurumu #)yle anla"m#"r3 4Ge"imin paras is"endi9i srada )deye!ek param yok"u. Gerybana ade"a dar 8eldi. =kn"dan (re aramaya ba#ladm. Ka"rma binip, Kerh #ehrinedo9ru yola (k"m. ereye 8ide!e9imi, ne yapa!a9m bilemiyordum. Ka"r serbes"brak"m. Golum 7ale! bin 5hmedin mes!idine vard. Mes!ide 8irip sabah naman 7ale!bin 5hmedin arkasnda kldm. amadan sonra beni evine 8)"rd. Ho# 8eldin deyip,

yemek harla"". =o/raya o"urun!aF 4=ende bir skn"l hal 8)ryorum6 dedi. Ben de,durumumu anla""m. 4Geme9ini ye, ih"iy!n hallederi6 dedi. =onra so/raya "a"l 8eldi.


6/366

DRE KUTN (Ali i! "#$%&:Byk had%s limi, her "rl ilimde amannn bir "anesi olup, asrnn en

me#h$rlarndandr. Dsmi, 5li bin Imer bin 5hmed bin Mehd% bin Mes$d bin uman bin7%nr bin 5bdullah el-Ba9dd% olup, knyesi, Ebl-Hasendir. 7re Ku"n% diye me#h$rolmu#"ur. a/i% mehebinde idi. Ba9ddn 7re Ku"n mahallesinde *A &m. :' ylndado9mu#"ur. 1amannn en me#h$r muhaddislerinden had%s-i #er%/ )9renmek i(inF Basra,

K$/e, @as", =uriye ve Msra 8i"mi#"ir. 2ekrar Ba9dda d)nd. Dlimde amannn s"adoldu ve pek(ok lim ye"i#"irdi. *:+ &m. +' 1ilkade aynn sekiin!i Nar#amba 8nseksen ya#nda Ba9ddda ve/a" e""i. Bb-d-7eyr mearl9nda Mar$/-i Kerh%nin&rahme"ullahi aleyh' yanna de/nedildi.

7re Ku"n%F Ebl-Ksm el-Be8v%, Eb% Bekr bin Eb% 7v$d ibni =a%d, Muhammedbin Hr$n el-Hadram%, 5li bin 5bdullah bin Mbe##ir el @as"% Eb$ Imer Muhammed binG$su/ el-Kd%, 5hmed bin Ksm &Ebul-Peys el->erid%nin karde#i', Eb$ =a%d el-5dev%,G$su/ Dbn-i Gakub i#b$r%, Eb$ Ham%d bin Hr$n el-Hadram%, =a%d bin Muhammed binG$su/, Muhammed bin $h el-0nd Gesb$r%, 5hmed bin Js bin es-=ek%n el-Beld%, Dsmilbin 5bbs el-@errk, Dbrh%m bin Hammad el-Kd%, 5bdullah bin Muhammed bin =a%d,Eb$ 2lib 5hmed bin asr el-H/ ve daha pek (ok byk limden had%s-i #er%/ )9renmi#,ilim alm#"r.

Dbn-i M!hid &ve/a" *;*', Muhammed bin Hasen en-akk# &ve/a" *+' ve di9erba limlerden kra" ilmini )9renmi#, Eb$ =a%d el-Ds"ahr%den &ve/a" *;:' ise /kh ilminialm#"r. un aman edebiya" ilmiyle de me#8ul olup, edebiya""a da s"d olmu# idi.

Kendisinden deF Eb$ Hamid Ds/ern%, Ebl-5bdullah Hkim, 5bdl8an% ibni =a%del-Msr%, 2emmm-r-?%, Eb$ Bekr el-Berkn%, Eb$ 1er 5bd ibni 5hmed, Eb$ uaym el-Ds/ehn%, Eb$ Muhammed bin Halll, Eb$ Ksm e"-2enuh%, Eb$ 2hir bin 5bdrrah%m el-K"ib, Kd Ebl-2ayyib 2aber%, Ebl-Hasen el-5"ik%, Hama es-=ehm%, Eb$ Muhammedel-0evher% ve daha pek(ok lim ilim )9renmi#, rivye"lerde bulunmu#"ur. >aka" i(lerindeen me#h$r olanlarF Hkim i#b$r% &ve/a" A+', Eb$ Ham%d Ds/ehn% &ve/a" A', Eb"-2ayyib 2aber% &ve/a" +A' ve me#h$r, Hilye"-l-evliy ki"abnn sahibi Eb$ uaym el-Ds/ehn%dir.

Ebl-Hasen 7re Ku"n%, had%s ilminde h/ olup, ybin had%s-i #er%/i sened ve

rvileriyle ebere bilirdi. Nok me#h$r bir lim, /a%le"ler sahibi, muhaddis-i kamil veilmiyle de amel eden bir " idi. Had%s ilminde, had%sin ille"lerini bilmede, amannn bir"anesiydi. ?ivye" e""i9i had%sler do9ru ve sa9lamd. 5llah "elnn d%nine uymak"a (ok8ayre"liydi.


7/366

8)rlrd. Muhammed bin 2alha, 7re Ku"n% ile beraber bir yemek dave"inde bulundu.=) yemek"en a(ld. Konu#ma 7re Ku"n%ye 8elin!e, yemek yeme dabnn en in!ebil8ilerine varn!aya kadar anla"". Le!enin (o9u bununla 8e("i.6 Gine Eher% #)yle anla"r37re Ku"n%yi, Dbn-i Eb%l->evrise had%s ilminin ille"leri hus$sundaki bir sorusuna !evapverirken 8)rdm. =onra #)yle dedi3 4G Ebl->e"h, #ark ve 8arb arasnda, bu ilmi bendendaha iyi bilen yok"ur.6 Dmm- 1eheb% ise, 4Bu m"hi# bir #eydir. Kim bu s)n kyme"ini

anlamak is"erse, 7re Ku"n%nin 4el-Dlel6 ki"abn m"laa e"sin6 buyurmu#"ur. H/5bdl8an% bin =a%d3 4?es$lullahn &sallallah aleyhi ve sellem' had%slerini bilmehus$sunda insanlarn en iyisi ( kimsedirF 5li bin el-Med%n% kendi vak"inin, M$s binHr$n kendi vak"inin, Dbn-i Imer 7re Ku"n% de kendi vak"inin en iyisi, en limidir.6

Dmm- Buhr%nin =ah%hi ve daha ba#ka had%s ki"aplarnda, ba had%s-i #er%/lersenedinin &had%s-i #er%/in rivye" edenler ksmnn' ba#ndan bir veya birka( ki#i a"lanarak,sade!e, /alan s)yledi, /alandan bildirildi9i 8ibi i/adeler kullanlyor, rivye" edenlerinisimleri s)ylenmiyordu. 7re Ku"n%, /alan /alandan kelimelerini kaldrarak, onlarn yerine,rivye" edenlerin bia" ismini yad. 7re Ku"n% buna, had%s ilminde ilk olarak "alik isminiverdi.

Gine kendisinin me"in ve isndnda, ba rviler "ara/ndan yaplan, ba rvilerina"lanlmsna &musahha/', b)yle had%slere de &musahha/ had%sler' denmi#"ir. Me"in ve

isndlara "am mansyla vk/ had%s immlarnn bilebile!e9i bu (e#i" ille", had%s ilminin enmhim konularndan biridir. D#"e, 7re Ku"n% bu mev$daki ilmi ve "asn%/ e""i9i ki"abyla(ok byk #)hre"e kavu#mu#"ur. B)yle!e 7re Ku"n%, kendisinden sonra 8elen her lime#k "u"mu#, rehberlik yapm# byk bir lim, ilmiyle amel eden byk bid olmu#"ur.

Buyurdu9u #u s), onun ilminin en a(k alame"lerindendir3 4Ey Ba9dadllar, bensa9 iken, hi(bir kimse ?es$lullaha &sallallah aleyhi ve sellem' yalandan s) isnd edebiliranne"meyini6 buyurmu#"ur. 1amanndaki bida" ehli, bouk inan( ve amel sahibikimseler ile byk m!deleler yapm#, onlarda s) s)yleye!ek herhan8i bir halbrakmayp, b)yle!e Ehl-i snne" vel-!ema"e, i"ikd ve amel bakmndan byk hime"iolmu#"ur.

Eb$ asr bin Mk$l3 4?yamda hire" bana 8)s"erildi. 7re Ku"n%nin halindensordum. Bana, 4u 0enne""e imm diye (a9rlan " m6 denildi.

7re Ku"n%nin rivye" e""i9i had%s-i #er%/lerden balar3Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem'3 *er#iz ilmini renmeye+alnz. %u ilmi gen+lere retiniz. *er#iz ilmi din bilgisinin yars demektir.mmetimin en n(e unuta(a ey, bu ilim ola(aktr.$ buyurdu.

Enes bin Mlikin #)yle dedi9ini rivye" e""i345llah "elnn 8)nderdi9i hi(bir Qey8amber yok"ur ki, y ve sesi 8el

olmasnO Qey8amberimie &sallallah aleyhi ve sellem' 8elin!eF < y ve ses bakmndanb"n pey8amberlerin en 8elidir.6

H. 5i#e vlidemiden rivye"le haber veriyorF Qey8amberimi &sallallah aleyhi vesellem' buyurdu3 %enim zerime sal#t- sel#m getirmeyenin namazn llahte#l# kabul etmez.$

%tn hastalklarn ba )azla yemekdir.$/e)atmdan sonra kim beni ziy#ret ederse, beni hayatmda ziy#ret etmi

gibi olur.$%enim e&imle&bir rivye""e ise kabrimle' minberim aras, 0ennet

bah+elerinden bir bah+edir. %enim minberim, 0ennet bah+elerinden birbah+enin zerindedir.$

1im ki, 2ekke3de &eya 2ed"ne3de ha( &eya umreyi yaparken lrse, llaho kimseyi ky#met gn yle diriltir ki, kendisinden hesap sorulmaz, hi+ bir az#bda grmez.$

4a( edip kabrimi ziy#ret eden kimse, beni diri iken ziy#ret etmi gibiolur.$

4a( edip de, beni ziy#ret etmiyen kimse, beni in(itmi'l%.)1abrimi ziy#ret edene, e)#atim (ib oldu.$23min, m3minin aynasdr.$

%enden sonra baz kimseler +ka(ak. Onlara rastlarsanz, ldrnz56nk onlar, mriktir.$5li &rahme"ullahi aleyh' bunun alme"i nedir diye sordu3


8/366

Onlar sana ar ballk gstere(ek, sende bulunmaya(ak eyleri, sanasyleyeklerdir. %unlar, b7 %ekr3le, 8mer3i ktlerler. %unlara serler.sh#bma senlere, llah te#l# &e melekler &e btn insanlar la3net etsin.$

?es$lullah &sallallah aleyhi ve sellem'3 llah te#l#nn, meleklerin &e btninsanlarn la3neti, mmetimi gayeden kimsenin zerine olsun.$buyurdu.

4Rmme"iniin 8a#yi nedir6 diye Eshb- kiram sordular. Qey8amberimi !evbnda

9inde olmayan bir eyi&bida"' +karp, insanlar onu yapmaya srklemektir.$buyurdu.

Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem' buyurdu ki3 bdest alrken llahte#l#nn ismini zikreden, %esmele-i er") ile balayan kimsenin btn bedeni,%esmele-i er") sylemiyenin ise, yalnz ykad &abdes"' a3z#lar&k(k8nahlardan'temizlenir.$

Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem', H. Bilale # %il#l&ean ve namaile' bizi rahatlandr.$buyurdu.

Gine Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem' ;amaznzntamamlanmasn&kamil olmasn' isterseniz, im#mete en hayrlnz ge+iriniz.$buyurdu.

Eb$ Hreyreden &rahme"ullahi aleyh' rivye"le Qey8amberimi &sallallah aleyhi

ve sellem' ;amazn &aktin sonunda klan kimse< namazn ka+rm olmamaklaberaber, ilk &akitte klmadndan dolay kaybettii )az"let, btn dny# &ei+indekilerden daha hayrldr.$buyurdu.

Gine Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem', 0uma gn benim zerimeseksen salet- er")e getiren kimsenin, llah te#l# seksen yllk gnahnmag)iret eder$buyurdu.

'izden biriniz bir arkadann bir iyiliini bilirse, onu duyursun. ="r#, bu okimseyi iyilie te&"k eder &e iyilie olan he&esini artrr.$

4er eyin bir anahtar &ardr. 0ennet3in anahtar da )akir &e misk"nlerise&mekdir. *ak"r &e misk"nler, sabrlar sebebiyle ky#met gn llah te#l#yayak"n buluna(aklardr.$

Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem' #)yle buyurdu3 1ul, bir+ok iyi

ameller iler. %u ameller mhrl bir zar)la melekler tara)ndan llah3aykseltilir &e bu zar) llah3n huz7runa konur. llah te#l#: %u zar) atnz, z"r#bunun i+indeki amel, benim rz#m i+in yaplmamtr.$ buyurur. 'onra llahte#l# melekleri +arr &e >u u amelleri ona yaznz$ buyurur 2elekler, #!abb", o bunlarn hi+birini yapmad$ derler. llah te#l# apmad amma,yapmaya niyet etti.$ buyurur.$

Qey8amberimi &s..v.' llah te#l#nn indinde bir dirhem )aiz, otuz zin#dandaha byk gnahtr.$ buyurdu.

Gine Qey8amberimi, %ir m3minin, din kardei hakknda gyaben yaptdua reddolmaz.$ buyurdu.

llah te#l# bu d"ni kendi z#t i+in h#lis kld. 'izin bu d"ninize (mertlik&e gzel huydan bakas yakmaz. 9ikkat ediniz, d"ninizi bu iki hasletle

ssleyiniz.$llah te#l# btn &el"lerini&dos"larn', (mert &e gzel ahl#kl

klmtr.$0mertlik 0ennet3te bir aa+tr. 0merd olan kimse, onun bir daln

yakalamtr. O dal, onu 0ennet3e gtrmeden brakmaz. 0imrilik de0ehennem3de bir aa+tr. 0imri de bu aa(n bir dalna yapmtr. O dal, okimseyi 0ehennem3e gtrmeden brakmaz.$

0merdin&ikrm e""i9i' yemei i)#, (imrinin&ikrm e""i9i' yemei isehastalktr.$

Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem'3 mmetimin s#lihlerinin0ennet3e girmeleri, namaz &e oru+lar sebebiyle deil, (merdlik, mslmanlarakar kalblerinde ktlk beslememeleri &e mslmanlara nasihatleri

sayesindedir$buyurdular.

7re Ku"n%nin eserlerine 8elin!e3 Bunlarn en me#h$ru, 4=nen6 had%s ki"abdr. Bueserinde, di9er snen ki"aplarnn belli #ekline uymayarak, yahu" mhim /kh


9/366

meselelerine dir had%sleri ve bunlarn muh"eli/ rivye"lerini &sene"lerini' verir. Bu eseri,onu /kh ilmindeki yksek dere!esini 8)s"ermeye k/idir. 4Dlel-l-had%s6 ki"ab,h/asndan "alebelerine yadrdklarndan meydana 8elmi# olup ne#redilmi#"ir. 4Dlm"ales-=ah%hayn6 adl eserinde, Buhr% ve Mslimin had%s alma #ar"larna uydu9u hlde,eserlerine almadklar sahih had%sleri "oplam#"r.

Ki"b-l-is"idrk" ve"-"e"ebbu3 Buhr% ve Mslimdeki ba had%sler hakknda bil8i

vermek"edir. 5yr!a Ki"ab-l-erba%n, Ki"b-l-i/rd, Ki"b-ul-eml%, Ki"b-l-ms"a!d,Ki"b-r-rya, Ki"ab-"-"ash%/, Ki"ab-l-kra" 8ibi (ok kyme"li ki"aplar vardr.

#$ %abak&t''6a)i"yye* cild'1, sh. +$ %am @lmih&l >e&det'i 9bediyye* sh. 1-2, 8++, 881$ %&rih'i Bad&d* cild'#, sh. 1++$ %e7kiret'l'/u))&7* cild'1, sh. 88#5$ ;i)t&h's'se&de* cild'#, sh. #, #-, cild', sh. 2, #8, #+0, #+#, 8-$ ?e)ey&t'l'ay&n* cild'1, sh. 8--$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'1, sh. ##

EB* ABDULLAH EL-BASR:

Evliynn byklerinden. Dsmi, Muhammed bin 5hmed bin =lim olup, knyesi Eb$5bdullahdr. Basral olup do9um ve ve/a" "rihleri belli de9ildir. @e/a", d)rdn! asrnba#ndadr.

Eb$ 5bdullah el-Basr%, =ehl bin 5bdullah- 2s"er%nin &rahme"ullahi aleyh' arkada#olup, onun "alebesi idi. un aman onun sohbe"inde bulunup, /ey ald.


10/366

"el, 2alk s$resi *. ye"-i ker%medeF 1im llah3a te&ekkl ederse, O, ona k#)idir$buyuruyor. Bunun i(in 5llah "el her i#inde o kimseye k/idir.6

45llah "elya "evekkl e"mek /ardr. Nnk 5llah "el, Kurn- ker%mde Mides$resi ;*. ye"inde er ger+ek m3minlerseniz, llah te#l#ya te&ekkl ediniz.$

4Minne" shibinin ih"iy!n 8)rmek, dos"lu9un anah"ardr.64Kulunun akl, hilmi &yumu#akl9', !)mer"li9i ayplarn )r"er. Her halinde do9ru

olmas, onu kuvve"li klar.645llah "elnn emre""i9i #eylere uy. Kim 5llah "elnn emirlerine uyarsa,

sa9lam bir kale i(inde h/ olunmu# olur.645kll o kimsedir kiF muhali/lerinin, kendisini sevmeyenlerin sohbe"inden saknr.64Galan! kerem shibi, riyakr huylu olan kimselerle dos"luk e"mek"en kendini uak

"u" ve hak%ki dos"lar ile &5llah adamlaryla' beraber ya#a. E9er sah"e kerem sahibikimselerle beraber bulunursan, hak%ki dos"lardan uakla#r, onlarla l/e"i &yaknl9,muhabbe"i' kesersin. E9er riyakr, k)" huylu kimselerden usanr, dos"lu9unu kesersenFhelk olmaya!ak ve yksek makamlara ula#"rlrsn. Bu hal sende hasl oldu9u aman,senin i(in byk bir kyme" de hasl olur ve sen kyme"lenirsin &Nnk, 5llah "elnn vel%kullar, hak%ki dos"laryla beraber bulunanlar, bir8n onlardan olurlar.'6

#$ %abak&t's's()iyye* sh. +#+$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 1-21$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##

EB* ABDULLAH CA+,RE:5llah "elnn sev8ili kullarnn ileri 8elenlerinden. Knyesi, Eb$ 5bdullahdr.

Bians snrnda bir yer olan 0avpre ve Hemedna nisbe" edilir ve so/% lakbyla"annrd. 7)rdn! asrn or"alarnda ve/a" e""i.

Ne#i"li b)l8elere seyaha"lerde bulunan Eb$ 5bdullah =o/% &rahme"ullahi aleyh',Msrda eyh Eb$ Bekr-i 1ekkk- Msr% hare"lerinin sohbe"inde kemale 8eldi. 7ahaba#ka bir(ok byklerin sohbe"inde bulunmakla #ere/lendi. Dnsanlar 8nahlardansakndrmak i(in (ok u9ra#". 2alebeleri ve halk, sohbe"lerinden (ok is"i/de e""i. Gap"9

her#eyi 5llah "elnn rs i(in yapar, kar#l9n yaln


11/366

Msrdaki, Dh#id% em%ri K/ur, limlere (ok hrme" eder, sapklara haya" hakk"anmad. Gllar!a >"m%lerin ulmnden, Khireyi korudu. =a9l9nda, >"m%ler oraya8iremedi. Bir8n, Eb$ 5bdullah 0avpreye bir hayli al"n 8)nderdi. 4Bu askere i""ir, benkabul edemem6 deyip 8eri 8)nderdi.

#$ Ne)eh&t'l'ns* sh. #-1

EB* ABDULLAH DNE+ER:Evliynn byklerinden. 5d, Muhammed bin 5bdlhlk ed-7%never% olup, knyesi

Eb$ 5bdullahdr. Dslmiye"e uymak"aki 8ayre"i ve "alebeleri manev% y)nden ye"i#"irmekbakmndan amanndaki evliynn en s"nlerindendir. 2asavvu/ yolundakilere i"ilimlerde bil8isi (ok /ala idi. Bu yola 8)nl verenler i(in lumlu edebleri ve muhabbe"leri(ok 8el bilir ve anla"rd. Med%ne-i mnevvere ile am arasnda bulunan ve @adi-il-kurdenilen yerde iki sene ikame" e""i. =onra 7%nevere d)nd ve orada ve/a" e""i. 7)rdn!asrda ya#ad9 halde ve/a" "rihi bilinmemek"edir.

Eb$ 5bdullah 7%never% &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki34K(klerin, byklerle beraber olmak, onlarn sohbe"inde bulunmak arular,

aklllk"r. Byklerin, k(klerin sohbe"ine ra9be" e"mesi de, el%llik ve ahmaklk"r.6

42asavvu/ yolunda bulunan balarnn erlerinde kyme"li elbiselerin bulunmasseni #a#r"masn. "vve"F kd9 kimseye kar# 8el huylu olmak, ho#lanmad9 kimseye ihsndabulunmak ve kalbinin ne/re" e""i9i kimse ile hsn-i sohbe""e bulunmak"r.6

4Ki#i, din karde#lerinin ve dos"larnn hime"inden b)brlenirse, 5llah "el ona)yle bir al(aklk verir ki, ka"iyyen ondan kur"ulama.6

#$ %abak&t's's()iyye* sh. 508$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #51$ Ne)eh&t'l'ns* sh. 1#0

EB* ABDULLAH EZ-ZBEYR:1amannn had%s, kra" ve a/i% mehebi limlerinden. Dsmi, 1beyr bin 5hmed bin

=leymn bin 5bdullah bin Ssm e-1beyr%dir. Knyesi Eb$ 5bdullahdr. Eb$ 5bdullahe-1beyr% olarak me#h$r olmu#"ur. 7o9um "rihi bilinmemek"edir. Basrada do9upbyd. Dlim "ahsili i(in Ba9dda 8i""i. Bir(ok limden ilim alp, had%s, /kh ve kra"ilimlerinde yksek dere!elere kavu#"u. a/i% mehebinin hkmlerini bildiren 4el-K/i6adndaki /kh ki"ab me#hurdur. * &m. ;' senesinde ve/a" e""i.

Had%s ilminde byk bir lim olan Eb$ 5bdullah e-1beyr%, Ba9ddda 7vud bin=leymn el-Meddebden, Muhammed bin =inndan ve Dbrh%m bin el-@el%dden had%s-i


12/366

#er%/ )9rendi. 5m oldu9u halde, ybinden /ala had%s-i #er%/i, rvileri ve senedleriylebirlik"e eberlemi#"i. Bunun i(in Eb$ 5bdullah e-1beyr%ye had%s-i #er%/ h/denilmek"edir.

Kendisinden de, Muhammed bin el-Hasen bin 1iyd en-akks, Imer bin Bi#rnes-=ekr%, 5li bin Hr$n es-=imsr, Muhammed bin 5bdullah ve daha bir(ok lim ilim "ahsile"mi#"ir.

2e/s%r ve /kh ilimlerinde kyme"li eserleri vardr. Bu eserlerden balar #unlardr3. El-K/i3 a/i% /khn anla"mak"adr.;. En-iyye"*. =e"r-l-avre"3 Dslmiye"in )r"nme ile il8ili emirlerini anla"mak"adr.. El-is"i#re vel-is"ihre.Eb$ 5bdullah e-1beyr%, Kurn- ker%min >ussile" s$resi **. ?nsanlar llah3a

da&et edip iyi i &e hareketlerde bulunan &e: %en ger+ek mslmanlardanmdiyen kimseden daha gzel szl kim &ar5$ye"-i ker%mesini "e/s%r ederken, 5llahadave" eden 8el s)n, ean oldu9unu a(klamak"adr. 45mel-i sl%h6in, yan% yararl i#inde, nama oldu9unu bildirmek"edir. aman bykl9, onu herkese haber vermek i(inse(ilmi# olan ean kelimelerinin bykl9nden anla#lmak"adr. Eb$ 5bdullah e-1beyr%ve di9er Dslm limleri, amal-i slihann, en s"nnn nama oldu9unu #)yle

a(klamak"adrlar3amaFDslmn be# rknnden biri olup, d%nin dire9idir. Dslmn bir be# "emelini,bir kimse hakk ile, kusursu yaparsa, 0ehennemden kur"ulmas kuvve"le umulur. Nnkbunlar, aslnda slihler olup, insan 8nahlardan ve (irkin #eyleri yapmak"an korur.i"ekim 5llah "el, 5nkeb$" s$resi krkbe#in!i &+' ye"inde 1usursuz klnan birnamaz, insan pis, +irkin ileri ilemekten korur$buyurmak"adr. Bir insana, Dslmnbe# #ar"n yerine 8e"irmek nas%b olursa nime"lerin #krn yapm# olur. kr yapn!a,0ehennem abndan kur"ulmu# olur. Nnk 5llah "el, isa s$resi, ykrkal"n! &'ye"inde, @m#n eder &e kr ederseniz, az#b yapmam$buyuruyor. < hlde,Dslmn be# #ar"n yerine 8e"irme9e, !an ve 8)nlden (al#maldr. Bedenle yapla!aklarnen mhimi namadr ki, d%nin dire9idir. aman edeblerinden bir edebi ka(rmyarakklma9a 8ayre" e"melidir. amaa dururken, 45llah ekber6 demekF 5llah "elnn, hi(bir

mahl$kunun ibade"ine muh"a( olmad9n, her bakmdan hi(bir#eye ih"iy! olmad9n,insanlarn namalarnn ona /aidesi olmya!a9n bildirmek"edir. ama i(indeki "ekbirlerise, 5llah "elya kar# yak#r bir ibade" yapma9a liyaka" ve 8!m olmad9n8)s"erir. ama, mminin mir! oldu9u i(in, naman sonunda, Qey8amber e/endimiin&sallallah aleyhi ve sellem' mir! 8e!esinde s)ylemekle #ere/lendi9i kelimeleri

4E""ehiyya"y okumak emr olundu. < halde nama klan bir kimse, nama kendinemir! yapmal, 5llah "elya yaknl9nn nihye"ini namada aramaldr.

Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem' buyurdu ki3 ?nsann, !abbine enyakn olduu zaman, namaz kld zamandr.$ama klan bir kimse, ?abbi ilekonu#mak"a,


13/366

do9up, ye"i#"i. un aman orada kald. =onra oradan ayrlp, amn sahil "ara/ndabulunan =$r #ehrine 8eldi. Burada bulunan limlerden (ok had%s-i #er%/ )9rendi. 2asavvu/ilminde yksek dere!elere kavu#"u. * &m. ' senesinin 1ilhi!!e aynda, Menvs adverilen k)yde ve/a" e""i. =onra =$r &=u/d' #ehrine 8e"irilip oraya de/nedildi.

Eb$ 5bdullah- ?odbr%, ya#ad9 devirde amn en byk limi ve evliys idi.Bir(ok ilimlerde, ih"isas sahibiydi. akirlere olan sev8isi, #e/ka"i vemerhame"i (ok"u.


14/366

Tamada hu#u ve hudu3 B"n alarn hareke"si kalp "evu halindebulunmas ve kalbin de 5llah "eldan korku ere olmas demek"ir. Bu husus"a Dmm-?abban% hare"leri #)yle buyurmak"adr3 Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem'buyurdu ki3 1albin hazr olmad namaza llah te#l# bakmaz$Dbrh%m&aleyhisselm' nama kld9 aman, kalbinin h#r"s iki mil uak"an duyulurdu. H. 5li&rahme"ullahi aleyh' nama i(in kalk"9 aman, v!udunu bir "i"reme alr, ynn ren8i

de9i#irdi ve 4Gedi ka" 8)klere ve yere ar edilen ve onlarn "a#yamadklar emne"inaman 8eldi6 derdi. =/yn- =evr% de, 4ama hu#$ ile klmayann, nama do9ruolma6 derdi. Bunun i(in namada "umnine"e ve "adil-i erkana dikka" e"melidir.Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem'3 n byk hrsz, kendi namazndan+alan kimsedir$buyurdu. Ga ?es$lallahO Bir kimse, kendi namandan nasl (alar6 diyesordular. 3;amazn rku3unu &e se(delerini tamam yapmamakla$buyurdu. Bir de/ada buyurdu ki3 !k73da &e se(delerde, belini yerine yerletirip biraz durmayankimsenin namazn, llah te#l# kabul etmez.$Qey8amberimi &sallallah aleyhi vesellem' bir kimseyi nama klarken, rk$unu ve se!delerini "amam yapmad9n 8)rp,'en namazlarn byle kldn i+in, 2uhammed3in&aleyhissela" vesselm'd"ninden baka bir dinde olarak lmekten korkmuyor musunD$buyurdu. Ginebuyurdu ki3 'izlerden biriniz, namaz klarken, rk73dan sonra tamam kalkp, dik

durmadk+a &e ayakta, her uzu& yerine yerleip durmadk+a namaz tamamolmaz.$ Bir kere de buyurdu ki3 ?ki se(de arasnda dik oturmadk+a, namaznztamam olmaz.$Bir8n Qey8amberimi &sallallah aleyhi ve sellem' birini namaklarken, rk$dan kalkn!a dikilip durmad9n ve iki se!de arasnda o"urmad9n 8)rp,buyurdu ki3 er namazlarn byle klarak lrsen, ky#met gn sana, benimmmetimden demezler.$Bir kere de buyurdu ki3 ltm sene, btn namazlarnklp da, hi+bir namaz kabul olmyan kimse, rk73 &e se(delerini tamamyapmayan kimsedir.$1eyd ibni @eheb, birini nama klarken rk$ ve se!delerini"amam yapmad9n 8)rd. Ganna (a9rp, 4e kadar amandr b)yle nama klyorsun6dedi. 4Krk sene6 deyin!e, 4=en krk senedir nama klmam#sn. Ilrsen, Muhammed?es$lullahn &sallallah aleyhi ve sellem' dini &yan% Dslmiye"' ere )lmesin6 dedi.

Bir mmin, naman 8el klar, rk$ ve se!delerini "amam yaparsa, nama

sevinir ve nurlu olur. Melekler, o nama 8)9e (karr. < nama, nama klm# olana, iyidua eder ve sen beni kusurlu olmak"an korudu9un 8ibi, 5llah "el da, seni muha/aae"sin, der. ama 8el klnmasa, siyah olur. Melekler o namadan i9renir. L)9e8)"rmeler. < nama, klm# olana, /en dua eder. =en beni ayi eyledi9in, k)" halesok"u9un 8ibi, 5llah "el da, seni ayi eylesin, der. < halde, namalar "amam klma9a(al#mal, "adil-i erkan yapmal, rk$u, se!deleri, &Kavme'yi, yan% rk$dan kalkpdikilmeyi ve &0else'yi, yan% iki se!de arasnda o"urmay iyi yapmaldr. Ba#kalarnn dakusurlarn 8)rn!e s)ylemelidir. 7in karde#lerinin namalarn "amam klmalarna yardme"melidir. 2umnine" ve "adil-i erkann yaplmasna (9r a(maldr.

#$ %abak&t's's()iyye* sh. +8-$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #11$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'1, sh. 2+$ %&r"h'i Bad&d* cild'+, sh. 115$ 9l'Bid&ye ven'nih&ye* cild'##, sh. 8$ %am @lmih&l >e&det'i 9bediyye* sh. 55

EB* ABDULLAH- TUR*BD:2$s #ehrinde ye"i#en evliynn byklerinden. 5di, Muhammed bin Muhammed bin

Hasen e"-2ur$9bd%dir. 2asavvu/"a yksek dere!elere kavu#"u. 1amannn bir "anesi idi.Dslm limlerinin ve evliynn byklerinden Eb$


15/366

(ekerek, s"n hller ve kerme"ler sahibi oldu. 2akv ve verada kemal dere!esindeydi.Haramlardan ve #pheli #eylerden (ok saknrd. Dnsanlara #e/ka" ve merhame"i (ok"u.

2asavvu/ yoluna ba9lanmas #)yle olmu#"ur3 Eb$ 5bdullahn ya#ad9 2$s #ehrindebyk bir k"lk vard. Iyle ki, insanlar birbirini yiye!ek dere!eye varm#". Bir 8n evine8eldi. 5nbarnda iki )l(ek bu9dayn oldu9unu 8)rd. Dnsanlara merhame"inin (oklu9undandolay i(ine bir a"e# d#" ve kendi kendine3 4Ey Eb$ 5bdullahO Mslmanlara #e/ka" ve

merhame"in bu mudur


16/366

4?es$lullah e/endimi &sallallah aleyhi ve sellem', her aman 5llah "eldanmme"ini is"emi#, onlar i(in 5llaha yalvarp yakard9 kadar, kimse i(in yalvarmam#"r.Nnk


17/366

#$ %abak&t's's()iyye* sh. 18$ Ne)eh&t'l'ns* sh. #11$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #01

EB* AHMED EBDL 6ET:

Evliynn byklerinden. Dsmi, Ebdl Ne#"% olup, knyesi Eb$ 5hmeddir. ;A &m.:*' senesi ?amaann al"n! 8n do9du. *++ &m. +'de 0emilahir ay sonundave/a" e""i. Me#h$r Ne#"% "arika"nn byklerinden, =eyyid Kuris"a/enin o9ludur. Evliynnbyklerinden Eb$ Dshk Ne#"% e#-am% hare"lerinin en byk "alebelerindendir.

Babas Kuris"a/enin, (ok edebli, seyyide, sliha bir k karde#i vard. Eb$ DshkNe#"% e#-am% &rahme"ullahi aleyh' bu mbrek hanmn hlini bildi9i i(in kendisine haber8)nderip, 4Gakn bir amanda a9abeyin Kuris"a/enin (ok mbrek bir erkek (o!u9udnyaya 8ele!ek, onun hanmna iyi bak ve (ok dikka" e" ki, bilhassa hamileli9imdde"inde midesine #pheli bir lokma 8irmesin6 dedi. < sliha ha"un, bu s)den sonrayen8esinin yedi9ine, i("i9ine (ok dikka" edip, daha ih"iy"l hareke" e""i. Iyle ki, kendieliyle ip e9irip sa"ar, kaand9 para ile yen8esinin yiye!eklerini harlar, midesine #phelibir lokma 8irmemesi i(in 8ayre" ederdi. ihye", Eb$ 5hmed Ebdl Ne#"% &rahme"ullahi

aleyh' dnyaya 8eldi. Bu dikka" ve ih"imm ile ye"i#"irilip yedi ya#na 8elin!e, Ha!e Eb$Ne#"%nin &rahme"ullahi aleyh' sohbe" me!lislerine devam edip, /ey alma9a ba#lad. ya#na 8eldi9i aman, b"n hir% ve ba"n% ilimleri "ahsil ve ikmal edip, evliylkmakamlarna kavu#"u. Ho!asnn hus$si himme" ve "erbiyesi al"nda seki sene dahakalp, (ok yksek hallere ve dere!elere kavu#"u. e/sini "erbiye e"mek i(in riye" &ne/sea9r 8elen, ne/sin is"emedi9i #eyleri yapmak' ile me#8ul oldu.

L)nlnde dny d#n!elerinin bulunmamasna (ok 8ayre" ederdi. Dnsanlarni#lerine kar#ma, kendi hlinde bulunurdu. e/sin, 5llah "elya d#man oldu9unu, heris"e9inin kendi ararna oldu9unu ve ona muhale/e" e"mek"en, 5llah "elnn roldu9unu bilir, ona 8)re hareke" ederdi. e/sine muhale/e" i(in, 8nler!e yemek yemedi9iolurdu. Her yemek"e de, sade!e ( lokma yerdi. Mbrek !emali (ok 8el olup, yn8)ren kendisine #k olurdu. Dslamn n$ru alnnda parlar, )yle kiF 8e!eleyin karanlk bir

odada bulunsa, alnnda parlayan o n$rdan o oda aydnlanr, 8nd 8ibi olurdu. akirli9i mi, yoksa en8inli9i mi daha (ok seversini60evbnda buyurdu kiF 4>ak%r olup sabre"meyi daha (ok severim. 5llah "el, 4Benimbelma sabreden kimse, bana vsl olur6 buyurdu.6

Eb$ 5li bin K"ib &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki3 4>sklarla arkada#lk e"mek)yle has"alk"r kiF devas, /sklarla olan beraberli9i "erk e"mekle mmkndr.6

45llah "ely ha"rlamak"a,


18/366

4Mu"eile denilen sapk /rkann, do9ru yoldan ayrlmasna sebep, 5llah "elyakl ile anlama9a, her #eyi akl yoluyla ih e"meye kalk#malardr.6

4iye" her #eyin ba#dr. Hayrl i#ler, iyi niye"lerle, 8el maksa"larla yaplrsa (oksevb olur. B)yle kimseye, 5llah "el do9ruluk, shha" ve ba#ka bir(ok nime"ler ihsneder. Kimin niye"inde ay/lk bulunursa bildirilen /idelere kavu#ama.6

#$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 10$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##1$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. #52+$ %abak&t's's()iyye* sh. 125$ Ne)eh&t'l'ns* sh. 5

EB* AL CRCN:Evliynn byklerinden. Dsmi, Hasen bin 5lidir. Muhammed bin 5li 2irmi%nin ve

Muhammed bin >aln sohbe"lerinde bulunmu#, onlardan ders alm#"r. @e/a" "rihi kesinbilinmemekle beraber, d)rdn! asrda ya#ad9 bilinmek"edir. Horasan limlerinden olup,riye", m!hede ve mari/e"ler erine bir(ok ki"ap yam#"r. Qek(ok kerme"i ve ve!is)leri vardr.

Eb$ 5li 0r!n% buyurdular ki3 45llah "elnn be9endi9i i#leri kolay!ayapabilmesi, snne"e 8)re hareke" e"mesi, slih kimseleri sevmesi, e#-dos" ile 8el8e(inmesi, 5llah rs i(in insanlara iyilik yapmas, mslmanlarn i#ini 8)rmesi vevaki"lerini 5llah "elnn dinine hime"le 8e(irmesi, kul i(in sede" alame"lerindendir.6

4L)rdm ki, insanlarn (o9u 8/il olarak dola#mak"adrlar. Bu yolda dayandklar#ey, bir an ve "ahminden ibre""ir. 7urumlar bu iken, hak%ka" ere olduklarn anla"r vekendilerine 8)re mk#e/eden &ke#i/den' bahsederler. e var ki, i#in aslndanhabersidirler.6

4Bir kulun ere!e9i sede", emredilen ibde"leri ve "a"leri kolay!a yapmasdr.B"n i#lerinde snne" ere yrmeyi ba#armasdr. =lih kullara kar# i("en sev8ibeslemesi, han8i i#"e olursa olsun, ahlkn de9i#"irmemesidir.6

4Bedbah" ki#i, unu"ulmu# 8nahlarn a(9a vuran kimsedir.6

4Sri/F "amamiyle 8)nln 5llah "elya, v!$dunu halka hime"e veren ki#idir.645llah "elya ula#an en emin yolF b"n i#, hareke" ve ibade"lerde Qey8ambere/endimiin &sallallah aleyhi ve sellem' snne"ine "abi olmak"r.6

4Qey8amber e/endimiin &sallallah aleyhi ve sellem' snne"ine "abi olmak,bida"lerden ka(mak, Dslm limlerinin 8i""i9i yoldan 8i"mekle olur.6

#$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 150$ %abak&t's's()iyye* sh. +1$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. 80+$ %e7kiret'l'evliy&* sh. 10#

EB* AL MTE+L:Evliynn byklerinden. 5dF Hasen bin 5li bin M$s olup, knyesi Eb$ 5lidir. Eb$

5li K"ib, Eb$ Gak$b =$s% ve ba#ka "lardan ilim )9rendi. Msra on /ersah mesa/edebulunan M#"evl k)yndendir. *A &m. +' senesinde orada ve/a" e""i.

Eb$ 5li M#"evl% &rahme"ullahi aleyh', bir 8e!e ryasnda Qey8amber e/endimii8)rd. Buyurdu kiF 4Ga Eb 5liO =eni, dervi#leri sever ve onlara meyleder 8)rrm.6 Eb$5li 4Iyledir y ?es$lallahO6 dedi. 4=eni, dervi#lerin mhim i#lerini yerine 8e"irmek erevek%l kldm6 buyurdu. Eb$ 5li &rahme"ullahi aleyh', bu va%/eyi i/a ederken, uy8unsu biri# yapmak"an ve yapamya!a9 bir i#le kar#la#mak"an korkup,6 Ga ?es$lallahO Ben buva%/eye lyk mym Bu i# i(in lm olan isme" &8nah"an korunma' ve ki/ye"&ye"erlilik' #ar" bende mev!u" mudur6 dedi. Qey8amber e/endimi 4Dsme" ve ki/ye"#ar"yle...6 buyurdu. Eb$ 5li 4Qeki e/endim6 deyip sus"u. Bundan sonra 5llah "el, Eb$5liye &rahme"ullahi aleyh' mal varl9 ihsn e""i. Bu mal ile dervi#lerin ih"iy(larnkar#lad. 5rularn, is"eklerini yerine 8e"irdi. Hi(birinin bir skn"s olmamas i(in (ok

8ayre" ederdi.


19/366

ba#kalarnn ih"iy(larn "emin e"mek i(in de olsa, en8inlik"en iyidir6 dediler. 5bdullah-Ensr%, 4


20/366

annesidir. Evldnn bulundu9u her yer onun evidir. < da mminlerle beraberdi6 dedim.5dam !evap veremeyip evimi "erk e""i.

Ho!am Dbn-i Be##ra, 4=)n /alas m daha ararldr, yoksa yeme9in /alasm6 diye sordum. 4Elbe""e s)n /alas daha ararldr. Nnk, /ala yeme9in skn"s(abuk 8e(er, /ala s)n arar ise devamldr6 diye !evap verdi.

#$ ;ucem'l'melli)"n* cild'+, sh. #8$ %abak&t' /an&bile* cild', sh. #+01$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'1, sh. 1

EB* AL RDBR:>kh, had%s ve "asavvu/ limlerinden. Dsmi, 5hmed bin Ksm bin Muhammed

?odbr% olup, knyesi Eb$ 5lidir. Ba9ddda do9du. Msrda yerle#"i. *; &m. **'deMsrda ve/a" e""i. Kabri, Kur/e kabris"annda, 1unn$n-i Msr%nin &rahme"ullahi aleyh'yaknndadr. 0neyd-i Ba9dad%, Ebl-Hseyn $ri, Eb$ Hama, Mes$d-er-?eml%, Ebl-5bbs bin =rey! =aleb, Dbrh%m 0ey% ve ba#ka "larn sohbe"lerinde bulunup, yksekilimlerinden is"i/de e""i. amda Eb$ 5bdullah 0el ile 8)r#p sohbe" e""i. 2asavvu/ilminden ba#ka, had%s ilminde h/, /kh ilminde (ok bil8i sahibiydi. ?iye", kerme" ve

/irase""e ileri, (ok kibar, edib ve #ir bir " olup, kavminin e/endisi idi. Muhammed bin5bdullah er-?%nin ho!asdr. 2asavvu/un in!eliklerine dir (ok 8el s)leri ve (oksayda ho# menkbeleri vardr. u #iir ona i""ir3

>()", sa)& 7ere sa) elbise Aiyendir.3es(lullah yolunda, i7inde yryendir.


21/366

Eb$ 5li ?odbr% hare"leri buyurdu ki3Bir kimsenin 5llah "eldan korkmasnn hak%k% oldu9unun alame"i, 5llah

"eldan ba#ka hi(bir #eyden korkmamasdr.64Hav/ &5llah "elnn abndan korkmak' ve ?e! &5llah "elnn rahme"inden

midli olmak', bir ku#un iki kanad 8ibidir. Dkisi birden bulunursa, hem ku#, hem de u(u#d8n ve mkemmel olur. Kana"larn birisi bulunmasa, ku# da, u(u# da noksan olur.

Kana"larnn ikisi de bulunmasa ku# )lme "erk edilmi# olur.64Ehil olmayan bir kimse ile o"urmakF insan, dar bir indanda olmak"an daha (ok

skar.64Her#eyin bir nas%ha"(s bulundu9u 8ibi, kalbin nas%ha"(s da haydr. 5llah

"eldan hay e"mek, mminlerin hainesidir.64Muhabbe"in alame"i muva/aka", yan% emredilene uyup, peki demek"ir.64Kulda #u d)r" halden en a biri mu"laka bulunur3 . kre"meyi i!ab e""iren,

nime", ;. Hep 5llah "ely ha"rlamay i!ab e""iren minne", *. =abr i!ab e""iren mihne",. 5/ dilemeyi i!ab e""iren ha".6

45//a, ma8/ire"e, msamahaya kavu#urum diyerek, 8nahlardan ")vbe e"me9i "erke"mek, o 8nah i#lemek"en daha be"erdir. 2)vbe ve pi#manlk"an 5llah "elnnho#nu"lu9u vardr.6

42)vbeF pi#manlk ve 8nah brakmak"r.64Kendinden a#a9 olana saldrmak, ay/lk"r. Kendinden s"n olana saldrmak ise!re""ir.6

42e/ekkr d)r" "rl olur3 5llah "elnn mahl$klarndaki 8el sana"lar, /aidelerid#nmek,


22/366

4Bir kimse limlerin sohbe"inde bulunur, /aka" onlara hrme" e"mese, onlardaki/ey ve bereke"lerden mahr$m kalr. irse",k)"lk"en arnmay ve "ari/ edilemeye!ek #eyleri m#hedeyi sa9lar, riye" ise sev8i vekorku kaandrr. @e/, sa/a ile beraber olur, r muhabbe"le beraberdir. Bunlardan birininilmi di9erinden, birinin bil8isili9i de )brnn !ehle"inden kaynaklanr.6

42asavvu/, hak%k% m#hede i(in, 8)n dnydan "amamen (evirmek"ir.645llah "eldan korkan, #ey"ann k)"lklerinden daha (ok, ne/sinin kendisine

vere!e9i arardan korkar.64?, her halinde Gara"ann hkmne r olmak"r.64Dnsanlar ho# 8)rmek, muhabbe" i!abdr. 7i9er insanlarn yap"klarn,

se(ilmi#lerden de beklemek akl i#i de9ildir. Evliy, bu /ni dnyda olup bi"en #eylerlede9erlendirilmeye kalk#lrsa, or"alk /i"ne ve /esda bo9ulur.6

4Qey8amberler, mu!ielerini insanlarn %mn e"meleri i(in a(klarlar. Evliy da,kerme"lerini insanlar arasnda /i"neye yol a(mamas i(in saklar.6

4Ha"ra 8elip 8e(en #eyler mhim de9ildir. D# bir makama vsl olup, asl% va"annm#hede e"mek"ir. 5sl yerini 8)ren, 8e(i!i #eylere i"ibr e"me.6

4Kalbin kararmasnn alme"i, kulun kendi "edbirine 8venip, Hak "elnnmuha/aa e"mesi i(in dua ve is"ek"e bulunmamasdr. Halbuki Qey8amber e/endimi

&sallallah aleyhi ve sellem' # !abb"5 %eni, daha imdi domu bir +o(uk gibimuha)aza et5$diye dua buyurdular.6


23/366

4Dnsanlarn kalbinin n$ru, ynde 8)rlr.6

#$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. 102, +$ %abak&t'us's()iyye* sh. #--, --1$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #0#+$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 1+

5$ 6e7er&t'7'7eheb* cild', sh. 2-$ %e7kiret'l'evliy&* cild', sh. 51

EB* AMR ZCC:Evliynn byklerinden. Dsmi, Muhammed bin Dbrh%m bin G$su/ bin

Muhammeddir. 5slen i#b$rlu olup, Mekkede ikme" e""i. 0neyd-i Ba9dad%, Eb$


24/366

Dsmil bin Muhammed bin Kyn", uayb bin uayb bin Dshk, MsrdaF Gunus bin5bdlal ve karde#inin o9lu Dbn-i @ehb, Dmm- Men%, Dmm- ?ebi% ve o9ullarMuhammed ve =aad, CrakdaF =adn bin as, Hasen e-1a/eran%, Imer bin ube vedi9er limler, HorasandaF Muhammed bin Gahy e-1ehl%, Dmm- Mslim, Dbn-i Ha!!!ve Muhammed bin ?e! =ind%, Musul ve !ivarnda daF 5li bin Harbden ilim )9rendi.Bunlardan ba#ka bir(ok limden had%s-i #er%/ rivye" e""i. Gbin had%s-i #er%/i rvileriyle

birlik"e eberleyerek, had%s ilminde h/ oldu. a/i% mehebini Ds/erine ilk de/a 8)"rpyayd. >kh ve had%s ilminde bir(ok lim ye"i#"irdi. 5llah "elnn rsn kaanmak i(inverdi9i derslerinde, insanlara emr-i mar$/ yapar, k)"lklerden saknmalarn bildirirdi.2alebelerinden Eb$ Bekr Dsmil%, 5hmed bin 5li ?%, Eb$ 5hmed 5li, =leymn 2aberni,Eb$ uaym 5bdlmelik bin Hasen Ds/erin% me#h$r oldu.

4Msned-s-sah%h6 adl bir eseri vardr. Bu ki"ab Haydarbd #ehrinde kurulan7ire"-ul-Meari/-l-


25/366

5$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. -0

EB* BEKR BN EB SADN:Evliynn byklerinden. 7in bil8ilerinde byk lim. Hikme" ve beyn sahibi.

Dsmi, 5hmed bin Muhammed bin 5hmed bin Eb% =adn olup, knyesi Eb$ Bekrdir. Eb$Bekr =adn diye me#h$r olmu#"ur. 7o9um "rihi belli de9ildir. 5slen Ba9ddldr.

Len(li9ini ilim "ahsilinde 8e(irmi#, ?ey #ehrinde ikame" e"mi# ve byk lim olmu#"ur.a/i% mehebinde idi. 5mel ve ibade"le il8ili (ok 8el s)leri vardr. un mdde"2arsus"a o"urmu#, konu#ma ve hlindeki keml sebebiyle Bians Dmpara"oruna el(iolarak 8)nderilmi#"ir.

Eb$ =adn, byk limlerden olan kad Eb$ 5bbas el-Ber"%, Muhammed bin Lalipe"-2emmam%, Muhammed bin Gunus el-Kedim%, Hseyn bin Hakem el-Hiber% e" K$/% vedaha ba#kalarndan ilim )9rendi. 0neyd-i Ba9dad% ve 5hmed $r%nin &r.aleyhim'sohbe"lerinde ye"i#"i. Dmm- aran% 45llah "el, 0neyd-i Ba9dad% ve 5hmed $r%den&r.aleyhim' r olsun ki, b)yle byk bir vel%nin ye"i#mesine sebeb olmu#lardr6buyurmu#"ur.

5bdssamed bin Muhammed es-=av%, 5li bin Muhammed el-Merve%, =lih binMuhammed el-Hemedan% ve pek (ok lim, Eb$ Bekr bin Eb% =adndan ilim )9renmi#"ir.

Rs"ad Ebul-Ksm er-?% &rahme"ullahi aleyh' onun sohbe"lerinde ye"i#mi#"ir.Evliyullahn hllerine i" ilm% meselelerde, kendi vak"inde ya#ayan me#yhn enlimlerinden idi. a/i% mehebine 8)re amel edip, va e"mek"e e#si idi. Nok kuvve"li birhi"be"i olup, 8aye" /as%h ve bel%9 konu#urdu. Bir(ok meselelerde yapm# oldu9ubeynlar, /evkalade 8el ve anla#lr idi. 1amannda Biansa bir el(i 8)nderilmekis"endi9i aman, hal%/enin emri ile ilim adamlarn bir bir in!elediler. Eb$ Bekr bin Eb%=adndan daha liyaka"lisini bulamadlar. Haya""a oldu9u 8nlerin birinde, pek(ok vel%ninhar bulundu9u bir "oplan"da yaplan konu#mada, 4Bu amanda evliy i(erisinde,Msrda Eb$ 5li ?odbr%, Crak"a ise Eb$ Bekr bin Eb% =adn 8ibisi kalmad. er8an% ve Ebl-Hasen bin Hud%k &r.aleyhim' haber vermi#lerdir.

Beyan e""i9i s)leriF in!e manl, !mleleri anlayana hikme" dolu idi. Buyurdu ki3

4Kim evliy ile sohbe" ederse, ne/sini, kalbini ve maln hi( d#nmeden evliy ile sohbe"e"sin. e aman bu sebeplerdenF ne/s, kalb ve maldan birisine meylederse, maksadnakavu#ama. &5llah "elya vasl olama.'6

4Kim, rivye" yoluyla 8elen ilim &din bil8ileri' ile amel ederse, diraye" ilmine vrisklnr. Kim, diraye" ilmi ile amel ederse, riye" ilmine vris klnr. Kim, riye" ilmi ile amelederse, 5llah "elya 8iden yola kavu#"urulur6 buyururdu.


26/366

< da, hasrn erinde o"uruyordu. ?veymin dediklerini ona s)yledim. Buyurdu ki3 4Buso/ray "u". 7#arda birisi var.


27/366

ile 8)r#". Nok aru e"mesine ra9men Ebl-5bbas =rey!le 8)r#emedi. Had%s ilminiesa%, >ak%h >iryb%, Dbn-i Ebiddnya, Eb$ Ge%d el-Kar"is% ve Imer bin Mikls"an ald.Gbin had%s-i #er%/i rvileriyle beraber eberden bilirdi. Galn es%den ald9 had%s-i#eri/lerden rivye""e bulundu.

Had%s ilmini, rvilerin her birinin knyelerini, 8venilir olup olmadklarn (ok iyibilirdi. ahiv ve l8a" ilimlerinde amann bir "anesiydi. >kh"a onun 8ibisi yok"u. >kh

limleri arasndaki ih"ila/l meselelerde verilen de9i#ik /e"vlara i" bil8isi (ok /alayd.Dslamiye""en )n!eki ve sonraki hdiseleri (ok iyi )9renmi#"i. Bel8a" ve /esha""a (okmhirdi. 5rap!ann in!elikleriyle dolu pek(ok #iiri eberden bilirdi. >kh ilminde keskin8)r#l idi. Kelimelerin en in!e manlarn bildi9inden, hkmleri manlarn derinliklerineinerek verirdi. Nok ek% olup, hi(bir k)" niye"li ona yanl# hkm verdiremedi. Kimseonun s)ne muhale/e" e"meye !esre" edemedi. Bundan dolay, 40ellda kmak,semmd &8breyi' "emilemek ve Dbn-i Haddda muhale/e" e"mek, dnyann en a!aibi#leridir6 s) me#h$r oldu.


28/366

2hir, Eb$ Muhammed Mr"ei# ve ba#ka byk "larla 8)r#p sohbe" e""i. *A &m.:A'de ve/a" e""i.

=ohbe"lerinde, byklere hrme" e"menin, ana-babann rasn almannehemmiye"ini (ok anla"rd. Evliydan olan 5mm$- Hirev% &rahme"ullahi aleyh' #)yleanla"r3 4Bir aman bir !ema"le, ha!!a 8i"mek ere yola (k"k. i#b$ra vard9mda,ben Eb$ Bekr el->err ile 8)r#mek is"edim. 5rkada#larm bana, 4errnn &rahme"ullahi aleyh' bulundu9u mes!ide8i""im. =elm verdim. =elmma kar#lk verip 4erelisin6 diye sordu. 4Her"lym6 dedim.

4ereye 8idiyorsun6 dedi. 4Ha!!a 8idiyorum6 deyin!e, 4Baban var m6 diye sordu.4Eve"6 dedim. Leri d)n ve onun rsn al6 buyurdu. 4Qeki e/endim, dedi9ini 8ibiyapa!a9m6 dedim. err hare"leri had%s ilminde lim olup, rivye""e bulunmu#"ur. ?ivye"e""i9i had%s-i #er%/lerden biri #)yledir3 ?es$lullah &sallallah aleyhi ve sellem', evininavlusunda ykanan bir adam 8)rd ve 3Si;0$! i%i!i; 9

EB* BEKR ES-SAYRAF:a/i% mehebindeki had%s, /kh, us$l-i had%s, us$l-i /kh limlerinden. Dsmi,

Muhammed bin 5bdullah, knyesi Eb$ Bekr olup, =ayra/% lakbyla "annr. Dlim "ahsili i(in(ok (al#", (e#i"li ki"aplar yad. **A &m. ' "rihinde, ?eb%-l-evvel aynn sonQer#embe 8n, Msrda ve/a" e""i. &?e!eb aynda oldu9u da rivye" edilmi#"ir.'

=ayra/%F 5hmed bin Mens$r ?amd%, 5li ibni =rey! ve daha pek (ok limden ilim)9rendi ve had%s-i #er%/ rivye" e""i. Kendisinden de 5li bin Muhammed ve ondan sonra8elen limler had%s-i #er%/ rivye"inde bulundu.

kh us$l hakknda yam# oldu9u ki"aplar, bu husus"a yalm# en kyme"lieserlerdendir.

Eb$ Bekr el-Ka//l /kh us$l hakknda yam# oldu9u ki"ap"a #)yle anla"yor3 4Eb$

Bekr =ayra/%F 5llah "elnn yara""9 kullar arasnda Dmm- a/i%den sonra us$l ilmini


29/366

en iyi bilen idi. a/i% limleri arasnda ilk olarak ilm-i #ur$"a ba#layan odur. Bu husus"a(ok 8el bir sl$bla ki"ap "el%/ e""i.6


30/366

2alebelerinden Hkim i#b$r%F 4Eb$ Bekr Evden%, i#b$ra 8eldi. Ha! d)n#nde"ekrar 8elip, uun aman biimle beraber kald. < /kh limlerinin, 8nahlardan en (oksaknan, ibade" ve 8nahlara ")vbe e"mek"e en ileri 8elenlerindendi6 demek"edir.

Dlim me!lislerinde /ai meselesi erinde (ok durur, /aiin haram oldu9unubildirirdi. Bilhassa ayn !ins"en olan #eylerin, ayn mik"arlarnn sa"#nda, yan% mislin,misliyle sa"#nda, mu"laka /ai oldu9unu s)yler, bundan kur"ulmak i(in Dslmiye"in

bildirdi9i al#-veri# bil8ilerinin ehlinden )9renilmesi 8erek"i9ini anla"rd.

#$ %abak&t''6&)i"yye* cild'1, sh. #2$ ?e)ey&t'l'ay&n* cild'+, sh. 081$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'1, sh. ##2

EB* BEKR- DKK:Evliynn byklerinden. Dsmi, Muhammed bin 7av$d ed-7%n$r% olup, knyesi Eb$

Bekr-i 7kk%dir. 5slen 7%n$rlu olup, Ba9ddda ikame" ederdi. =onra ama in"ikal edip,orada yerle#"i. *+A &m. 'den sonra, AA ya#n 8e(mi# olarak amda ve/a" e""i. @e/a""rihi ka"% olarak bilinmemekle beraber, *++, *+, *A, ** veya *+ oldu9u rivye"edilmi#"ir. 0neyd-i Ba9dd%yi 8)rm#"r. Eb$ 5li ?odbr%nin akrandr.

Eb$ 5bdullah bin 0ellnn sohbe"lerine devam edip, kendisinden ilim ve /ey ald.5yr!a Eb$ Bekr e-1ekkk el-Keb%r, Eb$ Bekr el-Msr% ve di9er ba byk "larnsohbe"inde bulundu. 7inin emirlerine uymak bakmndan, amanndakilerin en8ayre"lisiydi. =ohbe"i, insanlara dnyay unu""urup, haram ve 8nahlarn ehir oldu9unuhisse""irmesi bakmndan, yolunu #a#rm# olanlara 5llah "elnn 8)nderdi9i bir nime"so/rasyd.

Kendisine, /akirlik ve "asavvu/ hakknda soruldu. 0evabndaF 4>ak%rlik, "asavvu/hallerinden bir haldir6 buyurdu. 2asavvu/ yolunda bulunann alame"i nedir6 diye sordular.

4Her hal- krda, en /aideli olan #ey ile me#8ul olmak ve k)"lklerden uak durmak"r6buyurdu.

Kendisinden sordularF 4Kiminle dos" olalm6 0evabnda 4=enin her halini bilen,kendisinden em%n oldu9un, kendisinden bir #eyi saklamak l$munu duymad9n,

aranda hi(bir #eyin sakl bulunmad9 kimse ile dos" ol6 buyurdu.Eb$ Bekr-i 7kk% &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki345llah "elya yakn olmann alme"i, insan 5llah "eldan uakla#"ran her

#eyden uak olmak"r.64i!e sevin(ler vardr ki, sonlar kederdir. i!e hnler vardr ki, onlarn da sonu

kur"ulu#"ur.64Mide, yenilen #eylerin "opland9 yerdir. E9er oraya hell lokma koyarsan,

alardan slih ameller meydana 8elir. pheli lokma koyarsan, alar, 5llah yolundaamel e"mek"e #pheye d#erler. E9er, haram lokma koyarsan, o lokma seninle 5llah"el arasnda bir perde olur ki, bu yolda yrmen mmkn olma.6

4Dhls odur kiF insann hir%, b"n, durmas, hareke" e"mesi, ne/es alp vermesi,yan% her hli 5llah "el i(in olmaldr. e/sin, hevnn pay bulunmamal, hi(bir hareke",bir mahl$k i(in olmamaldr.6

4Bir kalbde 5llah "elya kavu#mak arusu do9ar, bu a#kla yanarsa, be#eriye"k)"lkleri o kalbden ayrlr.6

45llah "ely "anyan kimse


31/366

5$ %abak&t's's()iyye* sh. ++2

EB* BEKR- EBHER:Evliynn byklerinden. Dsmi, 5bdullah bin 2hir bin H"im e"-2% olup, knyesi

Eb$ Bekrdir. 0ebel limlerinden olan Eb$ Bekr-i Ebher%, G$su/ bin el-Hseyn er-?%ninsohbe"lerinde bulunmu# ve ondan ilim )9renmi#"ir. Eb$ Bekr-i ibl%nin akranlar Eb$

Bekr-i Ebher%, Eb$ Mua//er Kirmasn%nin arkada# idi. Haram ve #phelilerden (oksaknan byk bir limdi. Had%s ilmi ile u9ra#m# ve had%s-i #er%/ rivye" e"mi#"ir. Eb$Bekr-i Ebher% **A &m. ' senesinde ve/a" e"mi#"ir.

Mahleb bin 5hmed el-Msr%F 4Bir(ok evliynn sohbe"inde bulundum. Hi(birininsohbe"i bana Eb$ Bekr-i Ebher%nin sohbe"i kadar /aydal olmad6 diyerek, onunsohbe"lerini )vm#"r. Eb$ Bekr-i Ebher%, ilim )9re"en ho!aya (ok )nem ve de9er verirdi.


32/366

#$ %abak&t's's()iyye* sh. 18#$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 15#1$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. ##+$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##5$ Ne)eh&t'l'ns* sh. +

EB* BEKR KETTN:Evliynn byklerinden. Knyesi, Eb$ Bekr olup ad Muhammed bin 5li bin 0a/er

Ba9dad% el-Ke""n%dir. 5slen Ba9ddl olup, )mrnn byk bir ksmn Mekkede8e(irmi#"ir. Eb$ Bekr Ke""n%, 0neyd-i Ba9dd%nin "alebesidir. Eb$ =a%d-i Harr, 5bbasbin Mh"ed%, 5mr el-Mekk%, Ebl-Hseyn $r% 8ibi limlerin sohbe"inde bulundu. *;; &m.**' senesinde Mekkede ve/a" e""i.

Eb$ Bekr Ke""n% vera, "akv, hd ve mari/e""e son dere!e ileri olup, Hi!alimlerinin byklerinden idi. M!hede ve riye""e 8er(ek"en ileride ve (e#i"li ilimlerdekamil olup, )ellikle hak%ka" ve mari/e" ilimlerinde pek derin idi. Kendisine Hareminkandili derlerdi. =abaha kadar nama klar, Kurn- ker%mi ha"mederdi. Kbede o"usene, al"n olu9un al"nda ibde" e""i. Bu aman ar/ i(inde, yirmid)r" saa""e bir de/a

abdes"ini "aelerdi. 2ava/ yaparken, Kurn- ker%mi onikibin de/a ha"me"mi#"ir.


33/366

yme bas dedim, ama basmad, srar ederek aya9n yme bas"rdm. Kr8nlk 8idip,kalbime sev8i yerle#ene kadar aya9n ymden kaldr"madm.6

Bir8n erinde rids &pal"osu' bulunan n$ran% yl bir ", Ben% eybekapsndan heybe"li bir #ekilde i(eri 8irdi. Ba#n )nne e9mi# duran Ke""n%nin&rahme"ullahi aleyh' yanna 8elip selm verdi. @e sonra, 4Ey immO Makam- Dbrh%meneden 8idip de, ksa senedlerle had%s nakleden ho!alardan had%s, dinlemiyorsun6 dedi.

Bunun erine Ke""n% do9rularak, 4


34/366

4Hrsn sa"arak, onun paras ile kana" sa"n alan kimse, ie" ve mrvve"lea/ere ula#r.6

4Ga 8)rnd9n 8ibi ol veya oldu9un 8ibi 8)rn.641hidF ne/si is"edi9i halde dnydan y (eviren, ?es$lullahn &sallallah aleyhi

ve sellem' yolunda ve iinde yryen, 8yesi hre" olan, !)mer" olup, ?abbiney)nelendir.6

45llah "elnn, ar#n al"nda sba isimli bir r8ar vardr. Bu r8ar seher vak"ieser ve seher vak"i 8)nlden ")vbe ve is"i8/r edenlerin hallerini 5llah "elya 8)"rr.6

4Ds"i8/r, ")vbedir. 2)vbe, #u al" #eyi ih"iv eder3 Gap"9na pi#man olmak. Birdaha 8nah i#lemiye!e9ine am e"mek. Ka(rd9 /arlar yerine 8e"irmek. Rerinde olanhaklar sahiblerine vermek. Haramdan hsl olan v!uddaki /alalklar a"mak. Bedene,8nahn "adn "a""9 8ibi, ibde" evkini "a""rmak.6

41hidF hi(bir #eye sahip olmayan ve sahip olmad9na memnun olan, ama (al#p(abalamak"an bir an bile 8eri durmayan, sabrla orluklara ka"lanp buna r olan ve)lene kadar bu hl ere hareke" eden ki#idir.6

45llah "el, bir mmin kulunun dilini )r dilemek i(in a("9 aman, pe#indende a/ ve ma8/ire" kapsn a(ar.6

42asavvu/, 8el ahlk"r. Kimin ahlki 8el ise, "asavvu/ bakmndan ileridir..6

4Dslm d%ni #u ( esas erine kurulmu#"ur3 Hak, adle" ve sdk. Hak uuvlarda,adle" 8)nllerde ve sdk akldadr.642akv sahibiF ne/sinin is"eklerine uymayan, Dslmiye"in emirlerine "am uyan,

yak%n ile hu$r bulan, "evekkl dire9ine dayanan kimsedir.64Gak%nin en /aidelisi, Hak "ely byk 8)rmek,


35/366

Hr$n bin M$s 5h/e#, Dbn-i Eb% Mihrn ve daha ba#ka limlerden Kurn- ker%minkra"ini )9rendi. 1amannda kra" ve "e/s%r ilminde Crakn en byk limi oldu. Gbinhad%s-i #er%/i rvileriyle birlik"e eberleyerek had%s ilminde h/ oldu.

Lnahlardan (ok saknr, harama d#mek korkusundan #pheli olan #eyleri "erke""i9i 8ibi, mubahlarn da bir(o9unu "erk ederdi. =) do9ru, anlay# (ok, ilmi bol,mari/e"i 8eni# bir "". Nok ki"ap yad. Ki"aplarla dolu bir evi vard.

Kendisinden, bir(ok lim ilim )9renip had%s-i #er%/ rivye" e""i. Eb$ Bekr binM!hid, 0a/er bin Muhammed Huld%, 7re Ku"n%, Dbn-i hin, Eb$ 5hmed >erd%, Eb$ 5libin n ve daha pek(ok lim bunlar arasndayd. Kra" ilminde Eb$ Bekr 5hmed binHseyn bin Mihrn ve Eb$ Hseyn Hamman%yi ye"i#"irdi. 7e9i#ik kra" us$llerini onlara)9re""i. Bilhassa ho!as 5h/e#"en )9rendi9i Dbn-i Smirin kra"ini "al%m e""irdi. 2alebeleride 5llah "elnn rsn kaanmak i(in, ho!alarndan aldklar ilimleri insanlara)9re"meye 8ayre" e""iler.

Ebl-Hasen Dbn-i >adl- Ka""n anla"r3 4Eb$ Bekr-i akk#, )lm d)#e9inde ikenyannda idim. @e/a" e"meden )n!e ( de/a yksek sesle, =a//" s$resi al"m#birin!i ye"-iker%mesi olan, mel edenler, byle ni3mete ka&umak i+in amel etsinler$diyerek,r$hunu "eslim e""i.6

Eb$ Bekr-i akk#n bildirdi9i bir had%s-i #er%/ #)yledir3 5bdullah bin 5bbs

&rahme"ullahi aleyh' #)yle anla""3 4Ben ?es$lullah e/endimiin hu$runda bulunuyordum.?es$lullahn mbrek ku!a9nn sol "ara/nda Msrl mbrek ev!esi Mriyeden olan o9luDbrh%m, sa9 "ara/nda ise, "orunu H. Hseyn var idi. Bir kere birini, bir kere di9eriniseviyordu. Bu srada 0ebril &aleyhisselm' "e#r%/ edip, vahiy 8e"irdi. =onra oradan ayrld.Bunun erine ?es$lullah e/endimi3 %ana 0ebr#il&aleyhisselm'geldi. #2uhammed5 !abbin sana sel#m ediyor. 'enin i+in olun ?br#h"m ile, torunun4seyn (em&ikisi beraber' olmya(ak, ikisinden birini, dierine karlk )ed# et&ikisinden birisini "er!ih e"' diye buyuruyor$dedi. =onra ?es$lullah &sallallah aleyhi vesellem' o9lu Dbrh%me bakp a9ladlar. H. Hseyne bakp, yine a9ladlar. =onra3?br#him ld zaman ona benden baka zlen olmaz. 4seynin annesi*#tma, babas am(amn olu li3dir. O lrse, kzm *#tma &e am(amn oluzle(ekler. Onlar zle(eine ben zlrm. y 0ebr#il5 ?br#him3in r7hunu al5

Onun i+in ?br#himi )ed# ettim$buyurdu. R( 8n sonra ?es$lullahn &sallallah aleyhive sellem' o9lu Dbrh%min r$hu alnd. ?es$lullah e/endimi, H. Hseyni, kendisinedo9ru 8elirken 8)rn!e, onu )p", ba9rna bas".

Qek (ok kyme"li ki"ap yaan Eb$ Bekr-i akk#n eserlerinden balar #unlardr32e/s%r ilminde 4i/-s-sud$r6, Kurn- ker%m ve manlarna dair 4el-Muvaddah6 ve 4el-D#re"6, ayr!a, =dk-ul-akl, el-Mensik, 5hbr-ul-ksas, 1emm-l-hased, 7elil-n-bvve ve Kurn- ker%m limleri hakknda ( de9i#ik "abaka""an meydana 8elen 4el-Mu!em-l-keb%r6 adl eserler de ona i""ir.

#$ ?e)ey&t'l'ay&n* cild'+, sh. 82$ %&r"h'i Bad&d* cild', sh. 0#1$ ;ucem'l'melli)"n* cild'8, sh. #++$ %e7kiret'l'/u))&7* cild'1, sh. 8025$ %abak&t'ul'm)essir"n >y(t"$* sh. 8$ 6e7er&t'7'7eheb* cild'1, sh. 2, 8-$ ;i)t&h's'se&de* cild', sh. 2#, 22$ %abak&t'l'm)essir"n :&v(d"$* cild', sh. #1#8$ %abak&t''6&)i"yye* cild'1, sh. #+5#0$ ;"7&n'l'itid&l* cild'1, sh. 50

EB* BEKR- S*S:amda bulunan evliynn byklerinden. Dsmi, Muhammed bin Dbrh%m es-=$s%,

es-=$/% olup, knyesi Eb$ Bekrdir. am yaknlarnda bulunan ?emle kasabasndao"ururdu. *: &m. 'da amda ve/a" e""i. Rs"d- 5mm$, 5hmed-i K/n% ve ba#ka"larla 8)r#p sohbe" e""i.

Bir8n, va verdi9i me!lisine bir 8en( 8eldi. =arho# olup, kendinden 8e(mi#haldeydi. Bir k)#eye y9lp kald. Eb$ Bekr-i =$s% &rahme"ullahi aleyh' o 8en!in bir bee


36/366

sarlmasn ve kendi hline braklmasn emre""i. Len( sabaha do9ru kendisine 8eldi. 4Bune hldir Ben buraya nasl 8eldim Beni bu bee kim sard6 8ibi, hayre" i/de edens)ler s)yledi. 2alebelerden bir "anesi o 8en!in yanna yakla#" ve ak#amki olanlar anla"".Kendisine, yaplan bu #e/ka"li ve merhame"li mumeleyi anlayan 8en(, bir anda de9i#"i.In!eki hline ")vbe e""i. Eb$ Bekr-i =$s% hare"lerinin sdk "alebelerinden oldu.Ho!asnn sohbe"lerinde ksa amanda ye"i#ip, "alebelerin en s"nlerinden oldu. Ho!as

ve/a" e""i9i aman, onun yerine 8e("i. 2alebelere ders verip, onlar ye"i#"irdi.

#$ Ne)eh&t'l'ns* sh. +#

EB* BEKR- BL:Byk evliydan. 5d 0a/er bin Gunus olup, knyesi Eb$ Bekrdir. ; &m. :'

senesinde =amarrada do9du. Ba9dda 8elip, buraya yerle#"i. 0neyd-i Ba9dad%nin"alebesidir. 5yni amanda Mlik% mehebinin /kh limlerinden olup, Dmm- MlikinMuva""sn ebere bilirdi. 1amannn bir "anesi olan Eb$ Bekr-i ibl% ** &m. +'senesinin 1ilhi!!e aynda ve/a" e""i.

Eb$ Bekr-i ibl%, "akv shiblerinin "a!, bir(ok riye"leri ve kerme"leri ileevliynn re%si, akl leminin me#lesi idi. Qek(ok limden had%s-i #er%/ dinlemi# ve

nakle"mi#"ir. I9renmek hus$sundaki #idde"li arusu dinmek ve "kenmek bilmedi. Eb$Bekr-i ibl%den, Ebl->adl 5bdlvhid 2em%m%, 5li 5!em%, Eb$ Hasen-i Hudr%, Ebl-HasenMe#n%, Eb$ 1er ?i, Gak$b =eyyid, Eb$ =ehl Muhammed bin =leymn ve bir(ok limders alm# ve ilim )9renmi#"ir.

Eb$ Bekr-i ibl% hare"lerini 0neyd-i Ba9dad% &rahme"ullahi aleyh' (ok sever,iyde )nem verirdi.


37/366

te#l#ya muht#( olduun kadar it#at et5 0ehennem3e dayanabile(ein kadargn#h ile5$

)yle anla"lr3 4ibl% hare"leri, Ba9dd (ar#snda 8eiyordu. Mani/a"ura!lardanbirinin, bir muhsebe!iye ih"iy! vard. ibl% hare"lerini 8)rn!e, e/endi buyurun o"urunve benim kuma#larmn hesabn "u"un deyip, ibl%ye bir(ok rakamlar s)yledi. Bi"irdi9iaman, ne kadar e""i diye sordu. ibl%, 4Bir6 buyurdu. 2!!r, 4=en deli misin6 deyin!e

ibl%, 4=en yoksa bii bilmiyor musun ki, hak%ka" olan birdir, di9erleri ise me!dr. 5llah"el, Dhls s$resi birin!i ye"inde y hab"bim de ki, llah te#l# birdir$buyuruyor6dedi.

2alebelerinden biri #)yle anla"r3Eb$ Bekr-i ibl% hare"leri, "alebesinden biriyle 7i!le kenarnda sohbe" ederken, bu

"alebe yksek sesle 45llah6 diye ba9rd. ibl% hare"leri onu kolundan "u"up nehre a"arakbuyurdu ki3 4E9er ba9rmas ihls ile ise, Hak "el onu M$s aleyhisselm kur"ard9 8ibikur"arr. Gok, bunu riy i(in yap"ysa, >iravunun bo9uldu9u 8ibi bo9ulur.6 =ohbe"e devame""iler. Bir mdde" sonra o "alebe nehirden (kp 8eldi, yanma o"urdu. Bak"k ki,elbiseleri bile slanmam#".

Eb$ Bekr-i ibl%yi sevmeyen ve sohbe"lerine 8i"mek is"eyenlere mni olan bir "vard. Bir8n Eb$ Bekr-i ibl%yi im"ihan e"mek i(in yanna 8elerek, 4Be# devenin ek"

nedir6 diye sordu. Eb$ Bekr-i ibl% !evab vermek is"emedi ise de, o "n srar erine#)yle dedi3 4er% )l(lere 8)re bir koyun, bu va!ibdir. >aka" biim 8ibiler i(in olan hkmise, hepsini vermek"ir.6 Bunun erine o ", 4Bu dedi9inle kime uyuyorsun Dmmnkim6 diye sul edin!e, Eb$ Bekr-i ibl% hi( d#nmeden 4H. Eb$ Bekr.


38/366

m Ben Qey8amber e/endimii &sallallah aleyhi ve sellem' ryamda 8)rdm. Bana3 4GaEb BekrO Garn sana 0enne" ehlinden bir ki#i 8ele!ek < 8eldi9inde, ona ikrmda bulunObuyurdu. Dki 8e!e sonra yine Qey8amber e/endimii "ekrar ryada 8)rdm. Bana3 4Ga EbaBekrO 5llah "el, 0enne" ehlinden olan kimseye ikrm e""i9in 8ibi sana da ikrm e""i6buyurdu. Ben, 4G ?es$lallahO ibl% bu dere!eyi nasl elde e""i6 diye sordum. Qey8ambere/endimi &sallallah aleyhi ve sellem', 4


39/366

e""i. Bana, 4>alan yerde slih bir kimse var, sabahleyin haber ver de !eneyi ykasn6dediler. =abah olun!a "ari/ edilen "n evine 8idip kapsn (aldm. Hne sahibi 4ibl%hare"leri ve/a" mi e""i6 diye sorun!a, 4Eve"6 dedim. 7#ar (kn!a bir de bak"m ki, ibl%hare"lerinin dn i#re" e""ikleri kimse de9il mi Hayre" ederek 4P ilhe illallah6 dedim. ak%h, Dbn-i Muhammed Eb$ Muhammed el-Mehled%,Eb$ >adl Muhammed bin 5hmed, Ha"%b el-Merve%, Eb$ =ehl, Eb$ Hasen Kerh% 8ibilimlerden ilim )9rendi ve had%s-i #er%/ rivye"inde bulundu. Kendisinden deF Eb$ =lih el-Mein, Muhammed bin Gahy 0r!an%, Eb$ Hasen Muhammed bin 5hmed 1a/eran% vedaha ba#ka limler ilim )9rendi ve had%s-i #er%/ rivye"inde bulundular.

0esss, amannda yksek ilme sahip olup, hd, vera ve "akv ehli "ara/ndan(ok sevilen bir lim idi.


41/366

O kimseler ki&"akv sahipleri', namaz dosdoru klarlar, &erdiimizrzklardan in)#k ederler&har!arlar, yedirirler'6 Bekra, *. ye"-i ker%mesi, nama veek" emre"mek"edir. 5llah "el, bu ye"-i ker%medeF kendisine, )ldk"en sonradirilmeye, kyme" 8n b"n mahl$ka"n mah#er yerinde "oplana!a9na, sonra herkesin0enne"e veya 0ehenneme 8ide!e9ine ve di9er %mn edilmesi lm 8elen #eylere %mne"meleriniF "akvnn #ar"larndan sayd9 8ibi, nama dosdo9ru klmay ve eka" vermeyi

de "akvnn #ar"larndan, dolaysiyle m""ek%lerin &5llah "eldan korkup, yasaklarndansaknanlarn' vas/larndan saym#"r. Sye"-i ker%medeki ;amaz ik#me ederkendosdoru klarlar$kavl-i #er%/inde, bir ka( man vardr. Bunlardan birisi #)yledir3ama ikme e"mek demek, naman hakkn vererek, "am ve mkemmel bir #ekilde,"adil-i erkna riye" ederek klmak"r. T2adil-i erkna (ok dikka" e"melidir. Gan%, rk$dave se!delerde, kavmede &rk$dan kalk"k"an sonra ayak"a durmak' ve !elsede &iki se!dearasnda o"urun!a' "umn%ne" bulduk"an yan% her aa hareke"si kaldk"an sonra biradurmaldr ki, Hne/%lerin (o9u buna v!ib demi#"ir. Dmm- Eb$ G$su/ ve Dmm- a/i% ise,/ar demi#"ir. Ba Hne/% limleri de, snne" demi#"ir. Mslmanlarn (o9u bunuyapmyor. B)yle bir ameli meydana (karana, 5llah yolunda harp edip, !ann veren y#eh%d sevbndan daha (ok sevb verilir. 5hkam- #eriyyenin &5llah "el ve ?es$lnn&sallallah aleyhi ve sellem' emirleri' hepsi de b)yledir. Gan% hell, haram, mekr$h, /ar,

v!ib ve snne"lerden birini )9re"ip, 8ere9ini yap"ran da b)yle sevb kaanr.'W Gine;amaz ik#me etmek: ;amaz dosdoru klmak$kavl-i #er%/iF 4vaki"leri 8eldik(e,m""ek%ler be# vaki" namalarn klarlar6 mansna da 8elmek"edir.

er kulumuza&H. Muhammede &aleyhisselm' indirdiimiz 1ur3#n-ker"mden phede iseniz, haydi siz de onun benzerinden&/esha" ve bel8a""a onae#' bir s7re getirin &e llah3tan baka #hidlerinizi&pu"larn, #ir ve limlerinii'de yardma +arn ayet&Bu be#er kelmdr'sznzde s#dk kimseler iseniz.$&Bekra-;*'

Bu ye"-i ker%me ?es$lullahn &sallallah aleyhi ve sellem' Qey8amberli9inindo9rulu9unun en byk delilidir. Sye"-i ker%mede, ?es$lullah e/endimiin Qey8amberli9inikabul e"miyenlere, 2adem ki, siz onun Peygamberliine inanmyorsunuz.8yleyse, siz de 1ur3#n- ker"min s7relerinden birinin benzeri bir s7re getiriniz$

buyurularak, inanmyanlara meydan okunmak"a, inanmyanlar ne kadar da "aassub&yanl# bir /ikirde srr' 8)s"erseler, b)yle bir #eyi yapmak"an !i kala!aklar beyanbuyurulmak"adr.

?es$lullah e/endimi &sallallah aleyhi ve sellem' mm% idi. 5rap(ay )9renmeki(in "ahsil yapmam#". =ade!e, 5rap(a konu#uyordu. Buna ra9men, 5raplardan hi(birha"%b ukaha-i kirm &Byk Dslm limleri' bunun /ar oldu9undai!m e""i &s) birli9ine vardlar'.

5llah "el, emr-i bil-mar$/ ve nehy-i anil-mnkerin /ar oldu9unu, PokmanHak%min dilinden #)yle buyurmu#"ur3 a&rum5 ;amaz dosdoru kl, iyilii emret&e ktlkten alkoy. %u hususta sana is#bet ede(ek olan eziyete katlan. 6nkbunlar, kesin olarak )arz klnan ilerdendir$&Pokman-'

4?es$lullah da &sallallah aleyhi ve sellem' #)yle buyurmak"adr3 %ir ka&mini+inde ktlk< gnah &e )uhu ileyen bir kimse olsa, onlar da buna engelolmaya muktedir olduklar h#lde, engel olmasalar, llah te#l#, lmeden n(e

onlara (ezalarn &erir.$


42/366

5llah "elF rtk beni zikredin&ann', ben de sizi zikredeyim&anaym'.F&Bekra-+;' buyurdu.

Bu ye"-i ker%me, 5llah "ely ikre"meyi emrediyor. 5llah "ely ikre"mek&anmak' (e#i"li #ekillerde olur. Bu husus"a =ele/-i slih%nden #u a(klamalar bildirilmi#"ir3

4Beni, bana i"a" e"mek s$re"iyle ikredini &ha"rlayn', ben de sii, sie merhame"e"mek s$re"iyle ikredeyim.6 4=i, bana sie verdi9im nime"lerle kar# sen &)v8' edini,

ben de sii, bana yapm# oldu9unu ibade" ve "a"lerle &be9endi9im i#lerle' anaym.6 4=i,beni bana #kre"mek s$re"iyle ann, ben de sii, sie mk/a" vermek s$re"iyle anaym.6

4=i beni, bana dua ederek ha"rlayn. Ben de sii, duan kabul ederek ha"rlyaym.6 1ikrkelimesi, b"n bu manlara 8elmek"edir.

#$ 9l'


43/366

skn" ba#lad. Bu skn" bir sene 8e(medi. Bir 8e!e Qey8amber e/endimii &sallallahaleyhi ve sellem' ryamda 8)rdm. 4Ga ?es$lallahO Bir senedir, o kadar (ok skn"nn"esirinde kaldm ki, (ok ay/ladm ve ayak"a nama klama hale 8eldim6 deyin!e,buyurdular ki3 4Bunun sebebiF bir ser(enin, hu$rda senden #ikye"(i olmu#bulunmasdr.6 Bunun erine a/ diledim ise de kabul olunmad. Bundan bir aman sonra,evimideki kedi yavrulam#". Ben bu skn" i(inde d#nrken, bir ylan, kedi

yavrularndan birisini yakalamaya (al#r hlde 8)rdm. Hemen asam ylann ka/asnaa"n!a, ylan ka(". Kedinin annesi 8elip yavrusunu ald ve 8)"rd. Ben, o andan i"ibreniyi oldum, namalarm ayak"a klmaya ba#ladm. < 8e!e ryamda yine Qey8ambere/endimii &sallallah aleyhi ve sellem' 8)rdm. 4Ga ?es$lallahO Bu8n shha" buldum6deyin!e, buyurdular ki3 4Bunun sebebiF hu$rda, bir kedinin senin i(in "e#ekkre"mesidir.6

Ho!as 0neyd-i Ba9dad%, Eb$ Bekr @as"%ye yad9 mek"$b"a #)yle demek"edir34Ga Eb BekrO Slimler ve hak%mler, 5llah "el "ara/ndan insanlara rahme""ir. Dnsanlaras) s)yleyebile!ek #ekilde onlarn hline 8iresin.


44/366

bulmalar. =onun!usu ise, dervi#lerin ve /ukarann ruhlardr. >en makamnda is"ikrrhalinde bulunurlar.6

#$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 1+8$ Ne)eh&t'l'ns* sh. +1$ %abak&t's's()iyye* sh. 10

+$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. #+#5$ %e7kiret'l'evliy&* sh. 11$ =&miu ker&m&t'il evliy&* cild'#, sh. #0+

EB* BEKR ZBEYD:Had%s ve nahiv limlerinden. Dsmi, Muhammed bin el-Hasen bin 5bdullah bin

Mhi! e-1beyd% olarak "annm#"r. ahiv ilminde bil8isi (ok /alayd. Qey8amberimiinhaya"n anla"an siyer ve "rih ilimleri ile, /en ilimlerinde byk bir limdi. Dlminin(oklu9unu 8)s"eren eserleri mev!u""ur. 5slen Humusludur. Bu #ehrin ordusununaskerlerindendir. Humus ama ba9l bir yerle#im yeriydi. < amanki sava#lar sebebiyleHumus"an ayrlp Endlsn Kur"uba #ehrine 8idip yerle#"i. * &m. :' senesindeD#biliyede ve/a" e""i. 5yn 8n )9le namandan sonra, o9lu 5hmed "ara/ndan !ene

nama kldrlarak de/nedildi &rahme"ullahi aleyh'. @e/a" e""i9i aman * ya#ndayd.Eb$ Bekr e-1beyd%, amannn en me#h$r had%s, "rih, edebiya" ve nahivlimlerindendir. >en bil8ilerini de (ok iyi )9renmi#"i. Bu sahada kyme"li ki"aplar yam#"r.Had%s ilminiF Ksm bin Esba8, =a%d bin >ehl$n ve 5hmed Dbn-i =a%d bin Hm%den)9rendi.

Endls em%ri olan Hakem el-Ms"enser-billh kendisinden sonra "ah"a 8e(e!ekolan o9lu veliahd Hi#ml-Meyyid-billahn ye"i#"irilmesi i(in, Eb$ Bekr e-1beyd%yiva%/elendirdi. Eb$ Bekr e-1beyd%, veliahd Hi#ma /en ilimlerini ve 5rap dili 8ramerininin!eliklerini )9re""i. Emir "ara/ndan Dspanyann #imdiki =evilla #ehri olan D#biliyeye kad"ayin edildi.


45/366

4Dnsan, ba#kalarnn ha"larn 8)re!e9i yerde, kendi ha"sn 8)rmeli. e/sininyap"9 ha"lar 8)rmeli ve ona kmaldr.6

45llah "elya sadaka" ile ba9lanan, dny mus%be"leri ve di9er #eyler, onu5llah"an uakla#"rama.6

#$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. #01

$ Ne)eh&t'l'ns* sh. #-

EB* CAFER BN SNN:i#b$rda ye"i#en evliynn byklerinden. Had%s ilmi h/larndan &ybin had%s-i

#er%/ eberlemi# olan' olup, bu ilimdeki dere!esi (ok yksek idi. Nok had%s-i #er%/ yaprivye" e"mi#"ir.

Dsmi, 5hmed bin Hamdn bin 5li bin =inn el-H%r% en-i#b$r% olup, knyesi Eb$0a/erdir. Byk lim Eb$


46/366

EB* CAFER EL-MECZ*M:5llah "elnn vel% kullarndan. 7uas kabul olan, kendisinden meded umulan bir

" idi. 7arda kalanlara yardm ederdi. 7uas bereke"iyle pek(ok kimseler skn"lardankur"ulmu# ve pek (oklar da arularna kavu#mu#"u. 7o9um ve ve/a" "rihleri "esbi"edilememi#"ir. 7)rdn! asr or"alarnda ve/a" e"mi# olup, Dbn-i 5"nn akrandr. Gan%

ya#, ilim ve mari/e" y)nyle onun emsllerindendir.Dbn-i Ha/%/, Ebl-Hasen ed-7err!n ba#ndan 8e(ip anla""9 su had%seyi haber

verdi3 eyh Ebl-Hasen ed-7err! buyurdu ki3 4Bir ha! yol!ulu9unda arkada#larmnbirbirleriyle devaml mnka#a e"meleri beni d. Galn olarak yol!ulu9uma devame"mek is"edim. Kad%siye mes!idine vard9mda, orada !m has"al9na mb"el olmu#ih"iyr bir " 8)rdm. Rerinde byk mus%be" vard. Beni 8)rn!e, bana selm verdi ve3

4Ey Ebl-HasenO Ha!!a 8i"mek is"er misin6 buyurdu. Ben onun bu halinden (ekinerek4Eve"6 dedim. 4Benimle yol arkada# olmak is"er misin6 buyurdu. < aman kendikendime 4=a9lam olan arkada#lar "erk e""im de, #imdi !ml bir ih"iyrn elined#"m6 dedim ve ona 4Gok is"emem6 dedim.


47/366

Eb$ 0a/er el-Me!$m &rahme"ullahi aleyh', !ml bir deri al"na 8ilenmi#,5llah "elnn sev8ili bir kulu idi. Her halinde 5llah "elya #kreder ve "ret''eyh el'keb"r 9b(


48/366

EB* CAFER NEHHS:2e/s%r, had%s ve edebiya" limi. Eb$ 0a/er knyesi olup, asl ismi, 5hmed bin

Muhammed bin Gunus"ur. Kendisine Murad%, Msr% ve ahv% nisbe" edilmi#, ehhslakbyla "annm#"r. Msrda do9du. **: &m. +A' ylnda, bir bedev%nin yanl#lkla ilnehrine i"mesi ne"i!esi, bo9ularak ve/a" e""i.

Dlim "ahsili i(in, (e#i"li memleke"lere seyaha"lar yap". Belirli bir ilm% dere!eye8eldik"en sonra Craka 8i""i. Eb$ Dshk 1e!!!, 5li bin =leymn 5h/e#, =ibeveyh, Dbn-iEnbar% ve i/"aveyh"en nahiv ilmini ald. beydullah bin Dbrh%m Ba9dad%, Hasen binLuleyb, Imer bin Dsmil, Ebl-Ksm 5bdullah Be8v%, Hasen bin Imer bin Ebil-5hvs"an ilim "ahsil e""i. Crak"an d)ndk"en sonra, MsrdaF Eb$ 0a/er 5hmed binMuhammed 2ahv%, es%, Bekr bin =ehl-i 7imya"%den ilim )9rendi. Bu limlerdenbir(o9undan had%s-i #er%/ rivye" e""i.

Kra" ilmini3 Eb$ Hasen bin enb$, Eb$ Bekr-i 7a!$n% ve Eb$ Bekr bin G$su/"anald. Dbn-i Haddd e#-/i%nin 0uma 8e!eleri, /kh% meselelerin nahiv y)nyle ihlarnyap"9 me!lisini hi( ka(rmad. Dlmiyle hi( 8ur$rlanma, /ak%hlerden ve ilim erbbndansorar )9renir ve kendi eserleri erinde onlarla "ar"#rd. 7nyaya ehemmiye" vermedi.Imrn, ilim "ahsili ve ibade"le 8e(irdi. 1amanndaki ilim "ahsiliyle u9ra#anlarn bir(o9u,

onun ilminden is"i/de e""i. 7in ve le" &yardm!' ilimlerde yam# oldu9u pek kyme"lieserler ve ye"i#"irdi9i mm"a "alebelerle dinin do9ru )9renilmesi ve )9re"ilmesine 8ayre"sar/ e""i.

Kaynaklarda, "alebelerinin (ok oldu9u bildirilmek"e ise de, bunlarn kimler oldu9ua(klanmamak"adr. 2e/s%r ve edebiya" erine yam# oldu9u elliden /ala eserden balar#unlardr3

2e/s%r-l-Kurn, Ki"b-i irb-il-Kurn, el-K/% /% ilm-il-arabiyye, el-Mukni, erh-iMullaka", erh-i Mu/addaliy", erh-i eby"-il-ki"b, Ki"b-l-env, Ki"ab- "es%r-esmullah ae ve !elle, Edeb-l-k""b, Edeb-l-ml$k, sih ve mens$h &Msr-*;*'Ki"b-l-men%, 2abak"-#-#ura.

#$ ;i)t&h's'se&de* cild', sh. 2

$ %abak&t'l'm)essir"n* cild'#, sh. -1$ ?e)ey&t'l'ay&n* cild'#, sh. 88+$ 6e7er&t'7'7eheb* cild', sh. 1+5$ ;ucem'l'melli)"n* cild', sh. 2$ 9l'


49/366

+$ %abak&t's's()iyye* sh. 1#5$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. #+$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##

EB* HMD EL-MER+EZ:2aberis"anda ye"i#en limlerin byklerinden. Dsmi, 5hmed bin Hseyn &veya

Hasen' bin 5li el-Merve% olup, knyesi, Eb$ Ham%ddir. Dbn-i 2aber ve >ak%h-i Hne/% diye"annr. Babas aslen Hemedanl oldu9u i(in, Eb$ Ham%d 5hmed bin Hseyn el-Hemedan%diye de bilinir. Mervde do9du. * &m. :' yl =a/er aynda Buhrda ve/a" e""i. Hne/%mehebi limlerinden olup, /kh ilminde m!"ehid, "e/s%r ilminde (ok yksek, had%silminde h/ idi. Gbin had%s-i #er%/i rivye" edenlerle birlik"e ebere bilirdi. Nok ibde"ederdi. Keskin 8)r#l olup, "rih ilmine de vk/ idi. Belh #ehrinde Eb$ Ksm =a//rdan/kh ilmini )9rendi. Eb$ Ksm =a//r, /kh ilmini asr bin Gahydan, o da Muhammedbin =emadan, o da Dmm- Eb$ G$su/dan ve o da Dmm- aamdan )9renmi#"ir&r.aleyhim'. Eb$ Hmid &rahme"ullahi aleyh' Ba9dda 8elip orada Ebl-Hasen el-Kerh%den ilim )9rendi. 5yr!a Muhammed bin Imer, 5hmed bin Hadr el-Merve%,Muhammed bin 5bdurrahmn ed-7a8vel%, Hris bin 5bdlker%m, Muhammed bin ?emel-Merve% ve ba#ka limlerle 8)r#p kendilerinden ilim )9rendi. =onra i#b$ra dnd.


50/366

Dbrhim-i Kassr, 5bdullah bin 0bir ve ba#ka "lardan ilim )9rendi. *; &m. +*'deve/a" e""i.

Bykler yoluna ilk 8irdi9i sralarda, ya#ad9 bir had%seyi #)yle anla"yor3 4Mslim-i Ma8rib%nin &rahme"ullahi aleyh' iyre"ine 8i"mi#"im. Mes!idine vardm. < imm olmu#nama kldryordu. >"iha, "e!v%d ilmine 8)re okunmam#". Kendi kendime, 4Buraya8elmek i(in bo#una ahme" (ekmi#im6 dedim. < 8e!e orada kalp, er"esi 8n >ra" nehri

kenarna 8i"mek i(in yola (k"m. Gol erinde bir arslann ya"mak"a oldu9unu 8)rdm.Ganndan 8e(mek"en (ekinip 8eri d)nd9mde, ba#ka bir arslann bana do9ru 8elmek"eoldu9unu /ark e""im. Korkudan ba9rdm. Mslim-i Ma8rib% &rahme"ullahi aleyh' sesimiduyun!a d#ar (k". 5rslanlar kendisini 8)rn!e sakinle#"iler.


51/366

$ 6e7er&t'7'7eheb* cild', sh. 11$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##5+$ %e7kiret'l'evliy&* cild', sh. 15$ %abak&t's's()iyye* sh. +#0$ Ne)eh&t'l'ns* sh.

EB* SHK M- 6ET:Ne#"iyye yolunun byklerinden. Pakb ere/dd%ndir. Ne#""e o"ururdu. Bu

yden ona Ne#"%, yoluna Ne#"iyye, "alebelerine Ne#"iyye mens$bu denildi. *; &m. A'ylnda ve/a" e""i. Kabr-i #er%/i 5kkadadr.

1hir% ve ba"n% ilimleri H!e Mim#d 7%never%den "ahsil e""i. Dlk amanlardaevliyullah"an birine "alebe olmak is"edi. Krk 8n is"ihreye ya"". Krkn! 8n 8ibdenbir ses, 4Ey Eb$ DshkO Li" Mim#d 7%never%nin emniye" ve kur"ulu#a 8)"ren e"e9ineyap# ki, maksadna eresinO6 dedi. Bunun erine Mim#d 7%never%nin yanna 8idip,hime"ine 8irdi. Gedi sene onun yannda bulundu. Bu aman ar/nda kemle 8eldi.Ho!asna hali/e oldu. Din alp, Ne#" #ehrine 8iderek, insanlar ir#d e"meye &do9ru yoluanla"maya' ba#lad. Ho!asnn ve/a"ndan sonra da yerine 8e("i. Eb$ Dshk m%hare"leri, Ne#""e bir(ok "alebe ye"i#"irip, (ok sayda insann hre" sede"ine

kavu#masna sebeb oldu. @e/a"ndan sonra yerine, "alebelerinin en s"n olan Eb$5hmed Ebdl Ne#"% hare"leri 8e("i.Eb$ Dshk Ne#"% hare"leri, dnyya hi( ehemmiye" vermedi. 7e9il 8nah

i#lemek, i#ledi9i hayrl amellere ")vbe ederdi. Ha/"ada bir yemek yer ve 45(lk dervi#lerinmir!dr6 buyururdu. @ak"ini, yaln 5llah "elnn rs i(in yaplan amellere ayrrd.Imr, hep ibde" ve insanlar do9ru yola (a9rmakla 8e("i. Eb$ Dshk hare"lerininsohbe"lerinde bulunan 8nah"an (ok saknrd. Has"a bir kimse o me!lise 8else, #i/bularak (kar 8iderdi.

4Ne#" #ehri ahlisinden biri anla"r3 4Ne#" b)l8esinde kuraklk olup, aylar!a ya9murya9mad. Dnsanlar ve hayvanlar susuluk"an drap i(indeydi. Belde sakinleri 8idip Eb$Dshk Ne#"% hare"lerinden ya9mur i(in dua e"mesini is"irhm e""iler. < da dua e""i. Nok8e(meden ya9mur ya9maya ba#lad. < kadar (ok ya9d ki, halk bu de/a ya9murun

durmas i(in dua is"ediler. 2ekrar dua e""i ve ya9mur kesildi.6=iyer-l-5k"b adl eserin yaarF 4Eb$ Dshk Ne#"% hare"lerinin 5kkada kabrininyanna 8iden, ak#amdan sabaha kadar, kabrinin erinde yanan n$ran% #9 8)rr. ?8arve ya9mur ne kadar #idde"li olursa olsun, o #9a asla arar vereme6 buyurmak"adr.

#$ Ne)eh&t'l'ns* sh. 1#

EBL-ABBS AHMED BN YAHY E-RZ:Evliynn byklerinden. %rldr. Eb$ 5bdullah- Ha/%/in &rahme"ullahi aleyh'

ho!asdr. H. =ehl bin 5bdullah, H. ?uveym ve 0neyd-i Ba9dad% hare"leriyle sohbe"e""i. 7)rdn! asrn ba#larnda ve/a" e"mi#"ir.

2alebesi Eb$ 5bdullah- Ha/%/ anla""3 4Bir 8e!e beraber "oplanm# idik. Evliylkhalleriyle il8ili konu#uluyordu. Ho!am Ebl-5bbas, ve!de 8eldi. Bu srada orada bulunan(o!uklardan biri evine 8i"mek is"edi9ini bildirdi. Ho!am, o!ak"a yanmak"a olan a"e#inkorlarndan iki par(a alp avu!unda "u""u ve erine 8)mle9inin yenini (ek"i. < (o!u9ad)nerek, 4Benimle 8el6 dedi. Karanlk"a (o!u9u evine 8)"rrken, avu!undaki a"e#in koruelbisenin al"nda parlyordu. Bir mdde" sonra, kor siyahla#p k)mrle#in!e elinden a"".No!u9u eve "eslim e""ik"en sonra mes!ide 8eldi. =abaha kadar nama kld. Benhaya"mda (ok hl sahibi kimseleri 8)rdm, /aka" ho!am 8ibisini hi( 8)rmedim. Ho!am,ormanda aslanlar ile konu#urdu.6

Ebl-5bbs &rahme"ullahi aleyh' !mide ikme" ederdi. Her8n ya"s namannabdes"i ile sabah naman klard. Gol!uluk"a dahi hep beya elbise 8iyerdi.

Ebl-5bbs 5hmed bin Gahy &rahme"ullahi aleyh' kendisi anla"r3 4Craka 8i"meyeniye" e""im ve is"edim ki, oradaki evliylar 8)reyim. Gola (kmadan )n!e H. =ehli8)rdm, 4ereye 8i"meye niye"lisini6 dedi. 4Ba9dda 8ide!e9im6 deyin!e, 4Benim de

ba suallerim var, onlar da, sorar msn6 dedi. Ben de 4Qeki6 diyerek yola (k"m. Goldakonaklaya konaklaya 8idiyordum. Eb$ Gak$b- ehre!r%ye 8eldim. Bir ha/"a Eb$


52/366

Gak$bun mes!idinin merdiveni al"nda ikame" e""im. 7#arya sade!e abdes" almak i(in(kyordum. Ha/"a sonunda mes!idin kayym Eb$ Gak$ba 8idip, 4Mes!ide bir kimse 8eldi.Bir ha/"adr ikame" ediyor. Hi( yemek yemiyor6 demi#. Eb$ Gak$b da 4Li", onun halini vekim oldu9unu ara#"r6 deyin!e, kayym 8elip durumumuu ara#"rp Eb$ Gak$ba, 4irnileri 8elen evliylarndan Ebl-5bbas 5hmed, Ba9dda 8idiyor6 demi#. Bunun erineEb$ Gak$b kalkp mes!ide 8eldi, )r diledi. Bir kimseyi 8)nderip yiye!ek 8e"irmesi i(in

iin is"edi. Ben msaade e"medim. Kalk"m paara 8i""im. Bir pal"om vard.


53/366

Evliynn yolu bu mudur Halbuki bu byklerin yoluF edebli olmak ve dnyyaehemmiye" vermemek erine kurulmu#"ur. 5llah "el o byklerden r olsun.6

Ebl-5bbs 7%never% s) )ne, ilmi ameline uy8un bir " olup, s)leri ve hllerihep do9ru idi. < 5llah "elya muhabbe""en, 5llah "ely sevmek"en bahse"meyeba#layn!a kendinden 8e(er,


54/366

2)vbe e"meden )n!e en8in idi. Babasndan kendisine (ok m%rs kalm#".=erve"inin hepsini vererek, ?es$lullah e/endimiin iki "el mbrek =akal- #er%/ini sa"nald. 5llah "el, =akal- #eri/lerin bereke"i ile ona ")vbeyi nas%b eyledi. Eb$ Bekr-i@as"%nin sohbe"iyle #ere/lendi. Gksek dere!elere kavu#"u. @e/a" e""i9i aman, vasyye"ierine, mbrek =akal- #er%/leri a9na koydular.

Ebl-5bbs =eyyr% &rahme"ullahi aleyh', haram ve #pheli #eylerden (ok saknr,

dnyya kyme" vermedi. 5llah "elya isyn i(in, bir de/a dahi ayaklarna admar"rmam#"r.

Kendisine sordular ki, 45llah yolunda yryen bir kimse han8i ameli i#lemelidir ki,onun 8)nl 0enne" bah(esi misali (ok 8el olsun6 0evbnda 45llah "elnn emirleriniyapmaya ve yasaklarndan saknmaya sabrla devam e"mek, slihlerle beraber olup,sohbe"lerinde bulunmak ve dos"larna hime" e"mekle6 buyurdu. Gine, 4Bu yolda ilerlemeknasl mmkn ve kolay olur6 diye sorulun!a, 45llah "elnn emir ve yasaklarna riye"e"mek ve slihlerin sohbe"ine devam e"mekle6 buyurdu.

Ebl-5bbs =eyyr% &rahme"ullahi aleyh' buyurdu ki3 4Bir kimse, haya"ndaDslmiye"e uymak"a ne kadar hassas dikka"li ve in!e davranr, Dslmiye"e uy8un olmayanbir i# yapmamak i(in ne kadar 8ayre" ederse, hire""e, sra" k)prsnden 8e(erken, sra"k)prs ona, dnyada Dslmiye"e uymak i(in olan 8ayre"i nisbe"inde 8eni#, /erah ve raha"

olur. Gine bir kimse, dnyda emirlere uymak"a 8aye" 8ev#ek ve 8eni# davranr,Dslmiye"e "am uymak i(in (al#anlara, 4< kadar da (ok in!eleme6 derse, hire""e sra"k)prsnden 8e(erken, sra" k)prs o kimse i(in, dnyda Dslmiye"e uymak"aki8ev#ekli9i nisbe"inde daralr.6

4Bir kimse, mu"laka hakl oldu9u halde, kendisini su(lu kabul edip, kar#sndakine&=en haklsn, ben kabaha"liyim' derse, hire""e b"n skn" ve me#akka"lerden eminolur.6

#$ %abak&t's's()iyye* sh. ++0$ /ilyet'l'evliy&* cild'#0, sh. 1201$ 3is&le'i 4ueyr"* sh. #2+$ %abak&t'l'kbr&* cild'#, sh. ##8

5$ 6e7er&t'7'7eheb* cild', sh. 1+$ Ne)eh&t'l'ns* sh. #8+-$ %e7kiret'l'evliy&* cild', sh. 55

EBL-FADL- SERAHS:Evliynn byklerinden. Dsmi, Muhammed bin Hasen es-=erahs% olup knyesi

Ebl->adldr. =erahsl oldu9u i(in =erahs% denmi#"ir. 1amannda bulunanlarn i(inde,haramlardan ve #phelilerden saknmak"a, (ok ibde" e"mek"e en )nde 8elenlerden idi.Eb$ asr-i =err!n "alebesi, Eb$ =a%d Ebl-Hayrn s"ad idi. 5llah "el i(in olan a#kve muhabbe""e, 5llah "ely "anmak"a pek ileri idi. 2alebeleri "erbiye edipye"i#"irmek"eki s"n mehre"i (ok /ala idi. 2alebelerinin en byklerinden Eb$ =a%dEbl-Hayra 4Bu kadar yksek dere!elere nasl kavu#"unu6 diye sorulun!a, 4Bir dereninkenarnda yryordum. Ho!am Ebl->adl- =erahs% de kar#dan kar#ya 8e(iyordu. Bir ara8)leri bana isbe" e""i. D#"e neye kavu#"uysam, ho!amn bu naar sebebiyledir6 dedi.Ebl->adl- =erahs% &rahme"ullahi aleyh' herkesin kendisine hrme" ve muhabbe" e""i9i,herkese kar# merhame"li, eli a(k, (ok !)mer", la"i/, "a"l bir " olup, kerme"leri vekyme"li s)leri me#hurdur. Haya"nda oldu9u 8ibi ve/a"ndan sonra da /ey vermesikesilmemi#"ir. Eb$ =a%d Ebl-Hayrda, ne aman bir darlk, 8( bir hal hasl olsa, hemenho!as Ebl->adln kabrini iyre" eder, onun hrme"ine 5llah "eldan is"erdi. B)yle!eo hllerden kur"ulur, "alebelerine de b)yle yapmalarn "avsiye ederdi.

Ebl->adl- =erahs% &rahme"ullahi aleyh' skn"lara sabreder, hi( kimseye #ikye""ebulunmad. Hlini 5llah "elya ar eder, dualar kabul olurdu. Kendisini "anyan vesevenlerden birisi #)yle anla"yor3 47u" yapra9 "oplamak i(in, du" a9a!na (km#"m.Ebl->adl &rahme"ullahi aleyh' oradan 8e(iyordu. 59a!n al"na 8elin!e durdu. E"r/"akimse yok"u. Beni de 8)rmyordu. Ellerini a(p 4Ga ?abb%O Mal$mundur ki, bir senedir

!ebime para 8irmemi#"ir. =a(m "ra# e""irebilmem i(in de para i!ab ediyor6 dedi. < andahayre"ler i(inde kaldm. Nnk, o s)n bi"irir bi"irme, erinde bulundu9um du" a9a!


55/366

oldu9u 8ibi al"n oluvermi#"i. Bunu 8)rn!e, 4=bhanallahO Ga ?abb%O =enin ihsnn, neboldur ki, a bir #ey is"iyene, binler!e ka" /alasyla veriyorsun. Halbuki benim 8)nlmonda de9ildir6 dedi. Bundan sonra du" a9a! "ekrar eski haline d)nd.6

Ebl->adl- =erahs% &rahme"ullahi aleyh', "asavvu/ yolunda (ok yksek olmaklaberaber, "e/s%r ve di9er ilimlerde de lim idi. Kendisine birisi 8elerek AO, onlar se&er,onlar da O3nuB&Maide-+' ye"inin "e/s%rini siden dinlemek is"iyorum dedi. 4Qeki,

ak#am olun!a 8el6 buyurdu. < kimse ak#am olun!a 8eldi. Ebl->adl &rahme"ullahi aleyh',sabaha kadar bu ye"-i ker%menin yediy ayr "e/s%rini s)yledi. Hi( birini de "ekrare"medi. Gan% hep ayr ayr "e/s%rini anla"".

akledilir kiF Ebl->adln &rahme"ullahi aleyh' ve/a" yakla#n!a kendisine, 4=iinereye de/nedelim6 diye sordular. 0evap vermedi. 4=ii, evliydan bir (o9ununbulundu9u /alan kabris"ana de/nedelim6 dediklerinde 4Beni oraya de/ne"meyin.


56/366

Ebl-Hasen B$#en!% &rahme"ullahi aleyh', bir8n yolda yrrken, 8en!in birisi8elip ensesine bir "oka" vurdu ve 8i""i. Bu hali 8)renler o 8en!e ye"i#ip, 4=en ne yap"n else/e!ilere, yahudi, hris"iyan ve me!$silere yad9 reddiyeler.*. Hari!iye, mu"eile, #%a ve hiriyye /rkalarna yad9 reddiyeler.. Makl"lar.+. Kendisine sorulan suallere !evap olarak yad9 risleler ve di9erleri.

Ebl-Hasen El-E#ar% hare"lerinin pek(ok eseri vardr. Bunlar Dbn-i 5skir 42eby%nisimli eserinde, Dbn-i >$rekden nakledip, isimlerini yam#"r. Dbn-i >$rek ise, 4Ebul-Hasenel-E#ar% &rahme"ullahi aleyh', el-med &veya el-Lamed' adl ki"abnda, kendi eserlerinisayd9n bildirmek"edir. Bu eserler, onun yannda dersini dinliyenlere s)yliyerekyadrdklar, (e#i"li Dslm memleke"lerinden sorulan suallere verdi9i !evaplar ih"iv eden,(yyirmi senesine kadar yad9 ki"aplardr. Bundan sonra (yyirmid)r" senesinekadar da pek (ok eser yam#"r36 demek"edir. Dbn-i >$rek ayr!a, Ebl-Hasen el-E#ar%nin el-med adl eserinde isimlerini bildirdi9i eserlerden ba#ka ki"aplarn dabildirmek"edir.

4El-med6 adl eserde bildirilen ki"aplardan balar3. Ki"b-l->us$l3 Mulhidler &dinsiler' "abia"! /else/e!iler, dehr%ler, amann ve

lemin kad%m oldu9una inananlara reddiyedir. Bu ki"apdaF brehmenler, yahudiler,

hris"iyanlar ve me!$silere de !evaplar vermi#"ir. Bu ki"ap byk bir eserdir.;. M$!e3 un$n3 Mulhidlere &dinsilere' !evap olarak yalm#"r.. Ki"ab-n-evdir3 Kelm ilminin in!eliklerini anla"r.A. 7ehr%lerin &dinsilerin' Ehl-i "evh%de kar# yap"klar b"n i"irlarnn

"opland9 bir ki"ap.. El-0evher /ir-?eddi ala ehli-1ey8i vel-Mnker.;. aar, is"idlal ve #ar"lar hakknda Pbba%nin suallerine verilen !evaplar.*. Mekl"-l-/elsi/e3 >else/e!ilere !evap olarak yalm# bir eserdir. Ki"ap (

makaleyi ih"iv eder. Eserde Dbn-i Kays ed-7ehr%nin ba #pheleri, 5ris"onun sem &8)kve lem' hakkndaki /ikirleri (r"lm#F had%seleri, sede" ve #ekave"i yldlaraba9lyanlara lm 8elen #eyler a(klanm#"r.

. 0evab-l-Horasniyy%n3 Ne#i"li meseleleri ih"iv eder.El-medde bildirilenlerden ba#ka, Dbn-i >$rekin ikre""i9i eserlerinden balar da

#unlardr3. 2ensuhe inananlar hakkndaki eser.;. Man"k(lara dair yalan eser.*. Hris"iyanlar hakknda yalan ki"ap.. 7elail-n-nbvve hakkndaki ki"ap.Dmm- E#ar%nin ayr!a3 ?isle ke"ebbih ila ehlis-sa8r bi bab-l-ebvb adl eseri

vardr. Ki"ap, Ka/kas da9larnn Haar denii ile bi"i#"i9i yerde bab-ul-ebvb &7emirkapyahud 7erbend' denilen kasabann limlerine yalm#"r. Bu eser, Ehl-i snne" vel-!ema"limlerini 8eni# olarak anla"mak"adr.

Bunlardan ba#ka #u eserleri de me#hurdur3Makl"-l-Dslmiyy%n3 Bu eserinde i"ikd% /rkalardan ve kelm ilminin in!e

meselelerinden bahse"mek"edir. Ma"b$dur.

El-Dbane an us$l-d-diyneF Ehl-i snne" d# /rkalarn reddi i(in yalm# olup, buhusus"aki delilleri i(inde "oplad9 eseridir.


60/366

Kavl-l-!uml", Eshb-l-had%s ve Ehl-s-=nne /il-i"ikd &baslmam#"r.'?isle"-ul-is"ihsn el-Havdu /% ilm-il-kelm, baslm#"r. Dn8ili!e "er!mesi vardr.Dah-l-Burhn e"-2eby%n ala us$l-id-d%n, Ki"ab-l-ulm, 2e/s%r-l-Kurn- e#-erh

ve"-"a/sil, Dbn-i 5sakirin bildirdi9ine 8)re, Ebl-

İslâm Âlimleri ansiklopedisi - 4

Documents