T.C.

MLL ETM BAKANLII

MESLEK GELM

GVENL VE SALII

Ankara, 2014

i

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

ii

AIKLAMALAR ....................................................................................................... iv GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ......................................................................................... 2 1. YER GVENLN TEHDT EDEN UNSURLAR ....................................... 2

1.1. Gvenliinin Tanm ..................................................................................... 2 1.2. Gvenliinin nemi ...................................................................................... 2 1.3. Gvenliinin Amac ...................................................................................... 2 1.4. i Sal ......................................................................................................... 3 1.5. Tm Takm Tezghlar ile lgili Ortak Gvenlik nlemleri ............................. 6

1.5.1. Genel Gvenlik .......................................................................................... 6 1.5.2. Kii Gvenlii ............................................................................................ 7 1.5.3. Tezgh ve Cihaz Gvenlii ........................................................................ 8

1.6. Koruyucu Aralar .............................................................................................. 9 1.6.1. Solunum Sisteminin Korunmas ................................................................. 9 1.6.2. Vcudun Korunmas ................................................................................ 10

1.7. Makinelere Taklan Koruyucu Aparatlar ........................................................ 15 1.8. Binalarda Gvenlii Tehdit Edici Unsurlar .................................................... 15

1.8.1. Shhi Tesisatlar ......................................................................................... 15 1.9. Elektrik Tesisatlar .......................................................................................... 17

1.9.1. Elektrik Enerjisi ........................................................................................ 17 1.9.2. Evlerde Kullanlan Elektrik Enerjisi ve Elektrikli Aletler ....................... 17 1.9.3. Sigortalar .................................................................................................. 18

1.9.4. Topraklama ve nemi .............................................................................. 18 1.9.5. Aydnlatma ............................................................................................... 18

1.10. Istma ve Havalandrma Tesisatlar ............................................................... 19 1.10.1. Istma Aralar ........................................................................................ 19 1.10.2. Yakt ve Yakacaklar ............................................................................... 20 1.10.3. Havalandrma Tesisatlar ........................................................................ 20

UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 22 LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 23

RENME FAALYET-2 ....................................................................................... 26 2. MESLEK HASTALIKLARI.................................................................................. 26

2.1. Meslek Hastal Nedir? .................................................................................. 26 2.2. Meslek Hastalklarnn Nedenleri .................................................................... 27 2.3. Meslek Hastalklarn nleme ......................................................................... 28

2.3.1. verenin Sorumluluklar .......................................................................... 28 2.3.3. Yeri Hekimleri ve Gvenlii Uzmanlarnn Sorumluluklar ............ 30

2.4. Meslek Hastalklarna Kar Alnabilecek nlemler ...................................... 31 2.4.1. Kaynan Kontrol Edilmesi ...................................................................... 32 2.4.2. Kiisel Koruyucularn Kullanlmas ......................................................... 33 2.4.3. Tbbi Korunma nlemleri ........................................................................ 33

NDEKLER

iii

UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 35 LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 36

RENME FAALYET-3 ....................................................................................... 37 3. KAZA VE YANGIN NLEMLER ...................................................................... 37

3.1. Kaza Nedir? ..................................................................................................... 37 3.2. Kazasn Meydana Getiren Nedenler .......................................................... 40 3.3. eitli Meslek Alanlarndaki Tipik Kazalar ............................................... 41 3.4. Kazalarn Gcne ve Ekonomiye Etkileri ................................................... 43 3.5. Yanma / Yangn Nedir? ................................................................................... 44 3.6. Yangnn Nedenleri ......................................................................................... 45 3.7. Yangn Sndrmede Kullanlan Yntemler .................................................... 47

3.7.1. Soutarak Sndrme ................................................................................ 47 3.7.2. Havay Kesme .......................................................................................... 47

3.8. Sndrc Maddeler ....................................................................................... 47 3.9. Yangn nlemleri ............................................................................................ 48

3.9.1. Yapsal Bakmdan Yangndan Korunma.................................................. 49 3.9.2. Organizasyon Bakmndan Yangndan Korunma .................................... 49

3.10. Ev ve Yerlerinde Alnacak nlemler ........................................................ 49 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 51 LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 52

RENME FAALYET-4 ....................................................................................... 54 4. KAZALARINDA UYGULANACAK HUKUK LEMLER ......................... 54

4.1. Hukukunun Temel Kavramlar .................................................................. 54 4.1.1. i ............................................................................................................ 54 4.1.2. veren ...................................................................................................... 56

4.2. Kazalarnda Yaplacak Hukuki lemler ..................................................... 58 4.2.1. Kazasnn verene Bildirilmesi ........................................................... 58 4.2.2. Kazasnn veren Tarafndan Sosyal Gvenlik Kurumuna Bildirilmesi ............................................................................................................................ 58

4.2.3. Kaza Raporlar .......................................................................................... 59 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 63 LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 64

MODL DEERLENDRME .................................................................................. 65 CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 67 KAYNAKA ............................................................................................................. 69

iv

AIKLAMALAR ALAN Tm Alanlar

DAL/MESLEK Tm Meslekler

MODLN ADI Gvenlii ve i Sal

MODLN TANIMI gvenlii ve ii sal ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/9

N KOUL Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK gvenlii ve kurallarn uygulamak

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile alma ortamnda ortaya kabilecek kaza, yaralanma, yangn ve meslek hastalklarna kar alnmas gereken gvenlik tedbirlerini alabilecek ve bu kazalarn meydana gelmesi durumunda da yaplmas gereken i ve ilemleri yrtebileceksiniz. Amalar 1. yerinde gvenlik nlemlerini alabileceksiniz. 2. Meslek hastalklarna kar gvenlik nlemlerini

alabileceksiniz.

3. yerinde olabilecek kaza, yaralanma ve yangnlarn sebeplerini kavrayarak nlem alabilecek ve gerekli mdahaleyi yapabileceksiniz.

4. kazalar sonrasnda hukuki ilemleri yrtebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Atlyeler, snf, iletmeler, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam vb. kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar

Donanm: Duvarlardaki asl gvenlik kurallar, levhalar, projeksiyon, tepegz, bilgisayar, televizyon, dijital kayt cihaz, retim materyalleri

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen, modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR Sevgili renci,

Bu modlde ii sal ve i gvenlii ile ilgili temel kavramlar, i yeri gvenliini ve i gvenliini tehdit edici unsurlar, meslek hastalklar, kaza, yaralanma, yangn ve i kazalarnda yaplacak hukuki ilemler anlatlmaktadr.

kazalar ve meslek hastalklar gerek insani ve toplumsal bakmdan gerekse ekonomik bakmdan ok nemli bir sorundur. Uluslararas alma rgtnn (ILO-International Labour Organization) tespitlerine gre kazalarn yalnzca 2si korunmas mmkn olmayan kaza, 98i genel olarak korunmas mmkn olan kazalardr. Bu aratrma sonucu da bu modln nemini vurgulamaktadr.

alma hayatnda, atlye ve laboratuvar uygulamalarnda i kazalar ile karlamamanz iin, altnz ortamda istemeyerek oluan olumsuzluklarda fert olarak hukuki sorumluluunuzun farknda olabilmeniz iin bu modl baaryla tamamlamanz gerekmektedir.

GR

2

RENME FAALYET-1

yerinde gvenlii tehdit eden unsurlar belirleyip gerekli gvenlik tedbirlerini alabileceksiniz.

Byk bir iletmeye gidiniz ve i yerinde ne gibi gvenlik nlemleri alndn

aratrnz. Edindiiniz bilgileri snf arkadalarnzla paylanz.

1. YER GVENLN TEHDT EDEN UNSURLAR

1.1. Gvenliinin Tanm

ilerin i kazalarna uramalarn nlemek amacyla gvenli alma ortamn oluturmak iin alnmas gereken nlemler dizisine i gvenlii denir.

1.2. Gvenliinin nemi

Dnyadaki ve lkemizdeki sanayilemeye, teknolojik gelimelere paralel olarak zellikle i yerlerinde alan kiilerin gvenlii ile ilgili birtakm sorunlar ortaya kmtr. Baz tedbirleri nceden alarak i yerlerini gvenli hle getirmek gerekmektedir.

1.3. Gvenliinin Amac

alanlara en yksek salkl ortam sunmak alma koullarnn olumsuz etkilerinden onlar korumak ve ii arasnda mmkn olan en iyi uyumu salamak yerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldrmak ya da zararlar en aza

indirebilmek

Oluabilecek maddi ve manevi zararlar ortadan kaldrmak alma verimini artrmak

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

3

1.4. i Sal

Btn mesleklerde alanlarn saln sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en st dzeyde tutmak, alma koullarn ve retim aralarn sala uygun hle getirmek, alanlar zararl etkilerden koruyarak iin ve alann birbirine uyumunu salamak zere kurulmu bir tp daldr.

yeri dzeni ve bakm (temizlik): yerinin iyi bir ekilde dzenlenmesinin o i yerinde alanlarn moralini ykselttii, iin verimini arttrd ve ou i kazalarn nledii bilinen bir gerektir.

Her i yerinin tertip, dzeninin iyi olmas ve bu hlin devaml kalmasn salayc bir pln ve program bulunmaldr. Bunun iin dzensizlii yaratan sebep ve artlar giderilmeli, belli bir dzen kurulmal, bu dzenin devam gnlk takip ve kontrollerle salanmaldr.

Bir i yerinde temizlik ve dzen i kazalarnn ounu nleyen nemli bir etkendir. Kurulu dzenin ve arzulanan temizliin yeterli ve devaml olmas yaplacak gnlk alma ve kontrollerle mmkndr. Gnlk almalarla aadaki yerlerde ve hizmetlerde dzen ve temizliin salanm olmas morali ykseltir, verimi artrr.

Bunun iin aadaki hususlara dikkat edilmelidir: allan takm, tezgh ve makine, iin tamamlanmasndan sonra mutlaka

temizlenmeli ve kullanlan aletler yerine konmaldr. alma srasnda allan alann ve evrenin kirlenmesine engel olunmal, bu

alanlar mmkn olduu kadar temiz tutulmaldr. yerlerinde temizlii en iyi ekilde yapabilecek vasflara sahip sapl sprge,

krek, paspas, fra, elektrikli sprge ve parlatclar gibi temizlik ara ve gereleri bulundurulmaldr. yeri zelliine gre deterjan, zel ila vb. temizlik maddeleri de kullanlmaldr.

yerinin iinin yan sra d evre temizliinin de yaplmas gerekir. atklar ve plerinin toplanarak ortamdan uzaklatrlmas iin gerekli

tedbirler alnmaldr. alanlarn kayarak dmelerine sebep olabilecek ya, mazot gibi petrol

rnleri ile karpuz, kavun, muz vb. kabuklu yiyeceklerin hemen temizlenmesi gerekir.

zellikle gda maddelerinin retildii i yerlerinde tzk ve ynetmeliklerde belirtilen temizlik kurallarna mutlaka uyulmaldr. Bu gibi i yerlerinde fare, bcek vb. zararl hayvanlara kar yeterli illama yaplmaldr.

alanlarn temizlik kurallarna srekli uymalarn salamak iin basl bror yaymlanmas ve uyarc levhalarn i yerlerinin grlr ksmlarna aslmas gerekir.

yerlerinde yatakhane, yemekhane, banyo, du, tuvalet vb. yerler ile sosyal faaliyetlerin yapld toplu olarak bulunulan yerler abuk kirlenebilen yerlerdir. Bu yerlerin temizliine dikkat edilmelidir.

4

Temizlik ve tertip kurallarna uymayanlar ikaz edilmeli, gerekirse sorumlulara bildirilmelidir.

Resim 1.1: Temizlik ve dzen ynnden iki farkl atlye

El aletleri: yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dnda el becerisine dayal olarak kullanlan aletler, el aletleridir. zellikle kk i yerlerinde meydana gelen i kazalarnn hemen ou el aletlerinin iyi kullanlamamas veya aletlerin kullanlamayacak ekilde arzal ve ypranm olmasndan kaynaklanmaktadr.

El aletlerinin kullanlmas srasnda meydana gelen i kazalarna kar alnabilecek tedbirler yle sralanabilir:

Yaplacak ie uygun alet seilmelidir.

Aletler temiz tutulmaldr. Aletler kullanlmadan nce kontrol edilip vurma aletlerinin balar mantarlam veya apaklamsa talanp tamir edilmelidir.

Saplar kymklam, krlm veya gevemi aletler kullanlmadan nce deitirilmelidir.

Her aletin kendine ait depolama yeri olmaldr. Aletler yerlerine konulmal, alanlarn veya bakalarnn stne debilecek veya ayana taklabilecek yerlere braklmamaldr.

zellikle keskin ve sivri ulu olan aletleri ceplerde tamak tehlikelidir. Bu nedenle alet antas kullanlmaldr.

Herhangi bir el aleti stne gereinden fazla basn veya kuvvet tatbik edilmemelidir.

Paralarn frlamasna sebebiyet verecek yontma ve buna benzer iler yaplrken emniyet gzl kullanlmaldr.

El aletleri srekli bakm isteyen aletler olduu iin hemen her iin balangcnda ve bitiminde bu aletlerin salaml kontrol edilmelidir.

Tezgh zerinde sadece gerekli olan takm ve aletlerin bulundurulmasna ve bunlarn belirli yerlerde olmasna zen gsterilmelidir. rnein tezgh zerinde lme ve markalama aletleri bir blmde, kaba aletler baka bir blmde, srekli ve ara sra kullanlacak olanlar ise farkl yerlerde bulundurulmaldr.

5

Atlyelerde bulunan el aletleri;

Kesici aletler,

Vurma aletleri,

Sktrma aletleri,

lme ve kontrol aletleri,

Markalama aletleri olarak snflandrlr.

Resim 1.2: Atlyede bulunan kesici el aletleri

Snflandrmas yaplan bu aletlerin kullanma ekillerini bilmek ve buna gre

uygulama yapmak gerekir.

ekil 1.1: Ara gere kullanm

6

1.5. Tm Takm Tezghlar ile lgili Ortak Gvenlik nlemleri 1.5.1. Genel Gvenlik

Yaplmas Gerekenler Bir ie balamadan nce gerekli olan mesleki yeterliliin tam olarak

alnm olmas gerekmektedir.

Kullanlacak olan tezghlarn zellikleri ve alma prensipleri tam olarak bilinmelidir.

Tezgh kullanlrken btn dikkat ona vermelidir. Baka bir eyle ilgilenilmemelidir.

Kullanlan tezghlarn elektrik problemleri olmamaldr.

Tezgh zerinde herhangi bir arza meydana gelmise veya tezgh bakm grmekte ise zerine mutlaka uyarc bir levha konulmaldr.

Tezghlarn hareketli ksmlarna yaklarken dikkatli ve uyank olunmaldr.

Tezgh balarna uyar levhalar aslmaldr.

pheli konular daima yetkiliye sorulmaldr.

iin en uygun takmlar kullanlmaldr.

Ypranm ve krlemi takmlar hemen deitirilmelidir.

Kullanlmayan takm ve malzemeler i masas stnde braklmamaldr.

Atlye iindeki geit ve pasajlar, makinelerin evreleri her zaman temiz ve dzenli tutulmaldr.

Yaplmamas Gerekenler

Atlyeler iinde asla koulmamaldr.

Yetkili kiilerden izin alnmadan malzeme ve makinelere dokunulmamaldr.

Tezgh alrken tezghn bandan uzaklalmamaldr.

Basnl hava tehlikelidir ve ldrc olabilir. Basnl hava dorudan ne kendimize ne de bakasna tutulmamaldr.

Vin engelleri, kullanlmad zaman tezgh ve evresi zerinde braklmamaldr.

Resim 1.3: nce i gvenlii

7

1.5.2. Kii Gvenlii Yaplmas Gerekenler

Kk bile olsa her olay derhl amire bildirilmelidir.

Koruyucu gzlk taklmaldr.

Koruyucu ayakkab giyilmelidir.

banda i elbiseleri mutlaka giyilmeli ve i elbiselerinin dmeleri ilikli olmaldr.

Gmleklerin kollar ya ilikli olmal ya da kvrlmaldr.

Salar ksa kesilmi olmal, gerekiyorsa koruyucu apka giyilmelidir.

Tezgh altrlmadan nce btn koruyucularn yerlerinde ve i grebilecek durumda olmalar salanmaldr.

Tezgh altrlmadan nce tezghn ve evresinin temizlik kontrol yaplmaldr.

Keskin kenarl paralara, apak ve przlere dikkat edilmelidir. Bitmi i paralar apakl ve keskin kenarl braklmamaldr.

Her zaman uygun anahtar kullanlmaldr. Az bozuk anahtar veya takm kullanlmamaldr.

eki balarnn gevek olmamasna dikkat edilmelidir.

Bir para, vin ile kaldrlrken gvenli bir uzaklkta durulmaldr.

Yaplmamas Gerekenler

alrken parmaklarda yzk, kolda saat bulundurulmamaldr.

elbiselerinin ceplerinde keskin veya sivri ulu takm bulundurulmamal ve tanmamaldr.

Tezghn almas tamamen durmadan koruyucular kesinlikle almamaldr.

Tezghn kesme svsnda el ykanmamal veya tezgha yabanc madde atlmamaldr. Aksi hlde sv kirlenmi ve zellii bozulmu olur.

Maden talar plak elle temizlenmemeli ve toplanmamaldr. Bu i iin fra ve engel kullanlmaldr.

Ar paralar tek bana elle kaldrlmamaldr. Kaldrma arac kullanmal ya da yardm istenmelidir.

Ee ve benzeri takmlar kesinlikle sapsz olarak kullanlmamaldr.

alan tezghn stne gereinden fazla eilmemeli ve tezgha dayanlmamaldr.

8

Resim 1.4: En ok zarar gren organlar

1.5.3. Tezgh ve Cihaz Gvenlii

Yaplmas Gerekenler

Tezgh altrlmadan nce onun nasl durdurulaca bilinmelidir.

Ya seviyesi tezgh altrlmadan nce kontrol edilmelidir.

Tezgh altrlmadan nce tezghn dn yn mutlaka kontrol edilmelidir.

Tezgh zerinde ypranm ve hasara uram somun, cvata vb. paralar varsa yenileriyle deitirilmelidir.

Yaplmamas Gerekenler

Tezghn almas ve zellikleri tam olarak renilinceye kadar o tezghta almaya teebbs edilmemelidir.

Tezgh alr durumda iken dn ynn ve devrini deitirmeye teebbs edilmemelidir.

Tezgh zerinde bakasnn ii varken o i kurcalanmamaldr. Bakalarnn iine kesinlikle karlmamaldr.

9

Resim 1.5: Koruyucu aralarla ilgili uyarc levhalar

1.6. Koruyucu Aralar

1.6.1. Solunum Sisteminin Korunmas

Sanayide kullanlan maddelerden bir ksm, belirli yerlerde alanlar iin zehirli etki gsterir. Solunum, sindirim, sinir sistemlerinde hastalk yapabilir. Solunum sisteminde tahribat yapan nemli bir zararl madde de tozdur. Solunum sisteminin bu zararl etkilerden korunmas iin solunum sistemi koruyucular kullanlmaldr. Solunum cihazlarnn iki ana tr vardr:

Ortamda solunan havay temizleyen solunum cihaz Temiz hava salayan solunum cihaz

Havay temizleyen solunum cihazlar, soluduumuz havadaki paracklar filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler.

Toz zerreciklerini, metal zerreciklerini, sisi, duman solunum havasndan filtre ederek kiiye temiz hava salar. Bunlar; eyrek, yarm ve tam yz maskeleridir.

10

Resim 1.6: Maskeler

Temiz hava salayan solunum cihazlar, alana bir hortum yardmyla hava tpnden sktrlm temiz hava salar. Bu ilem, yze smsk oturan cihazlar yardmyla yaplr.

Resim 1.7: Temiz hava maskeleri

1.6.2. Vcudun Korunmas

Vcudun korunmas srasnda kullanlacak koruyucu aralarn i yeri artlarna ve yaplan iin zelliine uygun olmasna zen gsterilmelidir.

Ellerin Korunmas

alma hayatnda zellikle de sanayide en ok eller ypranmaktadr. Eldivenler eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere kar koruyan kiisel koruyucu bir donanmdr. Ayn zamanda n kol ve kolun bir blmn de koruyabilir.

11

Eldivenler kendi iinde baka risk oluturmadan riskten korunmay salayabilmelidir.

El iin saylabilecek riskler aada sralanmtr: Mekanik riskler Termal riskler Kimyasal ve biyolojik riskler Elektrik riskleri Titreimler

Eldiven seimi ve kullanm srasnda dikkat edilecek baz noktalar unlardr: Eldiven temiz ele giyilmelidir. Eldiven ele taklarak dokunma ve eli kavrama asndan test edilmelidir. Ele uygun lde eldiven kullanlmaldr. Eldivenlerin bir kimyasal maddeye kar koruma salarken baka bir kimyasal

maddeye kar yeterli koruma salayamayabilir. Eldiven eli terletmemelidir. Aksi takdirde kullanm zorluu yaratr. Her kullanmdan nce eldivendeki delik, ypranma ve yrtklar kontrol ediniz. Bulak eldiveni kullanmaynz. Byle eldivenler, hi eldiven

kullanlmamasndan daha tehlikelidir.

Resim 1.8: Eldivenler

Gzlerin Korunmas

Gz koruyucular gzleri zararl nlardan, eitli yabanc maddelerden ve darbelerden korur. Gvenlik gzlklerinde kullanlan ereveler, gnlk hayatta kullandklarmzdan daha salam ve sya kar dayankl olur.

12

Gzlerin korunmasnda kullanlan gzlklerden bazlar unlardr: Toz gzl Yar ak koruyucu gzlk Bklebilir ereveli gzlk Asit gzl (camdan yaplm) Kaynak gzl Darbelere dayankl gzlk

Resim 1.9: Gzlkler

Resim 1.10: Gzlkler

Ban Korunmas

Kafa koruyucular, baretler ya da kasklar, ba darbelere kar kabuk araclyla korur. Darbelerin iddetini de sspansiyon grevi yapan ilik araclyla yayp drr. Kabuun kalnl (plastii) 2 mmden aa olmamaldr. Baretler, 1 m ykseklikten drlen 5,0 KN kuvvete dayanabilmelidir. atlak, izik vb. baretler kesinlikle kullanlmamaldr. Baret, darbe ald zaman deitirilmelidir. Kaynak yaplan yerlerde kullanlan baretler 3 ylda bir deitirilmelidir.

13

Resim 1.11: Baretler

Ayaklarn Korunmas

alrken ayaklar, delinmeler ve darbeler bata olmak zere eitli risklere kar korunmaldr. alma d zamanlarda giyilen ayakkablara zen gsterilirken alma srasnda giyilecek ayakkablar ihmal edilmektedir. 8-10 saat boyunca giyilecek bu ayakkablarda baz zellikler bulunmaldr.

Ezilmelere kar parmaklar koruyan metal ulu koruyuculu ayakkablar giyilmelidir. Yaplan denemelerde bu koruyuculu ayakkablarn be tonluk yk altnda bile ayaklar

koruduu grlmtr.

14

Resim 1.12: Koruyuculu ayakkablar

Elbisesi

Koruyucu elbise, kiisel elbiselerin yerini alan ve bir veya daha fazla tehlikeye kar koruyan elbiselerdir.

elbiselerinin bazlar unlardr: nlkleri Yamurluk Tulum Kimyasal risklere kar koruyucu elbise Kaynak nl Is ve alevden koruyucu elbiseler

Resim 1.13: elbiseleri

15

1.7. Makinelere Taklan Koruyucu Aparatlar

Makine ve tezghlarda para ve tala frlamas, ta patlamas, hareketli aksama el, kol kaptrlmasn engellemek ve elektrik akmndan korunmak zere kullanlan koruyucular makine koruyucu aparatlarn tekil eder.

lkemizde meydana gelen i kazalarnn yaklak 21inin makine kazalar olduu tespit edilmitir.

Balca koruyucular unlardr:

Elektrikli koruyucular Elektronik koruyucular Mekanik koruyucular

Koruyucu aparatlarn temel prensipleri unlardr:

Tehlike, iten uzaklatrlmaldr. Etraftakileri korumaldr. Tehlikeden korumaldr. Verimi artrmaldr. Kullancy korumaldr. yi monte edilmelidir.

ekil 1.2: Koruyucu aparatl makineler

1.8. Binalarda Gvenlii Tehdit Edici Unsurlar 1.8.1. Shhi Tesisatlar

Shhi tesisat; yap iin gerekli olan suyun temini, depolanmas, stlmas, yumuatlmas, basnlandrlmas ve datm, pis suyun atlmas, atk suyun artlmas, yamur suyu tahliyesi ve yangn sndrme konularn ierir.

Her yapnn shhi tesisat temel ilevi karlamaldr. Bu ilevler; besin tketimine (yemek piirmek, imek) ynelik ve gnlk tketimde kullanlan (amar ykamak ve temizlenmek) suyun salanmas, konut iinde kullanlmak iin datlmas, organik atklar ve deterjanlar vb. pis suyun boaltlmas olarak aklanabilir.

16

Temiz Su Tesisat Gnmzde modern insan ime, temizleme ve temizlenme ihtiyalar iin

kulland suyu artp dezenfekte ettikten sonra kullanmaktadr. Borular, armatrler, su sayalar, su deposu, hidrofor tesisat, havandrma ve basn reglatrlerinden oluur. Normal olarak temiz su ehir ebekesinden beslenir.

Konutlarn iinden geen souk su borular terlemeye kar mutlaka izole edilmelidir. Bina dndan geen su borular ise donmay nlemek iin izole edilmelidir. Duvar ve toprak altna monte edilen borular ise korozyona kar izole edilmelidir.

Temiz su tesisatnn projelendirilmesinde en ok dikkat edilecek konulardan biri de sestir. Tesisatta rahatsz edici ses olumamaldr.

Resim 1.14: Yemek, imek gibi besin tketimi iin shhi tesisat

Pis Su Tesisat Binalarda kullanlan pis ve kirli sularn insan salna zararl olmamas iin hem

kimyasal hem organik madde asndan artlarak ehir kanalizasyon ebekesine verilmesini salayan sisteme denir. Bina ii pis su tesisatnda ara balant paras olarak kurun boru ve PVC boru kullanlmas uygun olur. yi yaplm bir pis su tesisatnda u zellikler bulunmaldr:

Kirli sular kesintisiz, abuk, sala zarar vermeden ve insanlara rahatszlk vermeyecek ekilde uzaklatrmaldr.

Koku, gaz ve bceklerin pis su borularndan binaya gemesi engellemelidir.

Borular gaz, hava ve pis suyu szdrmaz olmaldr.

Borular dayankl, salam, bina oturmalarna direnli olmaldr.

17

1.9. Elektrik Tesisatlar

Elektrik en nemli enerji kaynaklarmzdan biridir. nsanlarn aydnlatma, ev ve i yerlerini stma ve serinletme ya da birok makineyi altrabilme iin elektrie gereksinimi vardr. Elektrik, salad btn iyi eylere karn tehlikeli de olabilmekte, hatta insanlarn lmne yol aabilmektedir.

ABDde yaplan aratrmalar; kusurlu elektrik teli veya tesisatnn her yl yarm milyondan fazla yangnn balangcna, buna bal olarak milyonlarca dolarlk hasara ve ok sayda insann lmne neden olduunu gstermektedir. Yine bu lkede her yl yaklak 1100 kii elektrik oklarndan lmektedir.

Bina ii elektrik tesisat, sva st ve sva alt olmak zere iki ekilde yaplr. Elektrik tesisat TSE standartlarnda belirtilen malzemeler kullanlarak yaplmaldr. Elektrik tesisatnn balca elemanlar; priz, fi, lamba duyu ve elektrik dmesi (anahtar) vb. olarak saylabilir.

1.9.1. Elektrik Enerjisi

Elektrik, bir enerji dnm srasnda ortaya kar. Kmr, petrol ve nkleer tepkilerden elde edilen s ya da akarsularn gizli enerjisinin harekete dnmesi ile elektrik enerjisi elde edilir.

1.9.2. Evlerde Kullanlan Elektrik Enerjisi ve Elektrikli Aletler

Teknolojinin gelimesi ile evlerde kullanlan ev aletleri artmtr. Televizyon, buzdolab, amar ve bulak makinesi, ocakl frn vb. bunlardan bazlardr.

Evlerde kullanlan elektrik enerjisinin yaklak %16s aydnlatma amal olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle aydnlatma kalitesinden dn vermeden evlerde alnacak baz basit nlemlerle elektrik enerjisinden tasarruf yapabilir. Bu nlemler unlardr:

Kullanlmayan odalardaki klar sndrlmelidir. Gndzleri aydnlatma iin gne ndan yararlanlmaldr. Ampuller, klarndan en fazla yararlanabilecek ekilde yerletirilmelidir. Dk gl birden fazla ampul kullanmak yerine yksek gl tek bir ampul

kullanlmaldr. Akkor telli ampul yerine uzun mrl ampul, LED ampul ya da floresan lamba

kullanlmaldr. Uzun mrl ampullerle LED ampullerin elektrik tasarruflar normal ampullerden %80 daha fazladr.

Lamba ve armatrlerin dzenli bakmlar yaplmaldr. Sigara duman, kir ve pislik emer ve geriye yanstmaz. Bu nedenle oday aydnlatan lambalarn yzeyinin temiz olmas gerekir.

Duvarlar ak renklere boyanmaldr. Ak renkler yanstr ve odalarda daha az aydnlatmaya gerek duyulur.

18

Kullanlan elektrik sprgesinin torbas ska boaltlmaldr. Bu ilem sprgenin emme gcn ykseltecei iin temizlik daha ksa srede biter ve elektrik enerjisinden tasarruf edilmi olur.

Bulak makinesi tam kapasiteyle altrlmaldr fakat kapasitesinin zerinde makineye yklenmemeye zen gsterilmelidir.

Elektrii en fazla tketen aletler, t, frn, ekmek kzartma makinesi vb. s reten aletlerdir. Bu aralarn bakmlar dzenli olarak yaplmaldr.

Frnlarn kapaklar her aldnda ierdeki snn %20si kaybolur. Bu nedenle piirme srasnda frnn kapa almamaldr.

Evde birden fazla frn varsa olabildiince k kullanlmaldr. Mikrodalga frnlarnda piirme 2-10 dakikada, stma ise 10-30 saniyede

gerekleir. Bu nedenle geleneksel frnlara gre %50-60 orannda tasarruf salanm olur.

1.9.3. Sigortalar

Elektrik besleme hatlarn ar elektrik akmndan ve ksa devre akmlarndan koruma dzeneidir. Bu dzenek, bir elektrik devresinin ar elektrik gc almas durumunda elektrik akmn keserek elektrik enerjisi ile alan aletlerin ve insanlarn gvenliini salar.

Sigorta, klasik ve otomatik sigorta olarak snflandrlabilir. Gnmzde emniyetli olmas ve deitirmeye gerek duyulmamasndan dolay otomatik sigortalar kullanlmaktadr.

1.9.4. Topraklama ve nemi

Elektrikli alet (gvde) ile toprak arasnda yaplan balantya denir.

Elektrikli aletlerin topraklanmas, elektrik kaana kar kullanm gvenli klan en uygun yoldur. Alet iinde herhangi bir arza veya ksa devre varsa akm metal gvdeden topraklama iletken ile topraa doru aktlr.

1.9.5. Aydnlatma

Verimli bir alma yaplabilmesi iin alma ortamnda uygun aydnlatma salanmaldr.

Aydnlatma trnn seimi unlardr: Doal aydnlatma Yapay aydnlatma

Doal aydnlatma gne ile salanr. Yapay aydnlatma ise k kaynaklar kullanlarak yaplr.

19

Resim 1.15: Yapay aydnlatma aralar

1.10. Istma ve Havalandrma Tesisatlar

Gemi yllardan gnmze kadar oturulan yerlerin stlmas hep insanlar megul etmitir. Teknolojinin ilerlemesi ve elektriin bulunmasyla birlikte sobalarn yerini kaloriferler ve klimalar almtr.

1.10.1. Istma Aralar

Tanabilir stma aralar: Elektrik sobalar, gaz sobalar, hava gaz sobalar vb. Sabit stma aralar: mine, sobalar, kalorifer tesisatlar, buhar kazanlar vb.

Kk binalar soba ile stlr. Gnmzde odun, kmr ve gaz sobas gibi soba eitleri kullanlmaktadr. Bu sobalar yakldnda kan duman ve gazlarn darya atlmas iin bacalar kullanlr. nsan sal ve gvenlii iin bu bacalarn sk sk temizlenmesi gerekir. Bacalarn temizlenmesi hem bacann iyi ekmesini salar hem de eitli tehlikeleri nler.

Apartmanlarda ve byk i yerlerinde stma genellikle merkez stma tesisatlarndan yararlanlarak yaplr. Merkez stma deyince kalorifer tesisatlar akla gelir. Kalorifer tesisatnda kat (kmr vb.), sv (fuel oil vb.) veya gaz (LPG vb.) yaktlar kullanlr. Kalorifer tesisatndan kan duman ve gazlarn darya atlmas iin bacalar kullanlr. Bu bacalarn dzenli olarak temizlenmesi de insan sal iin ok nemlidir.

20

Resim 1.16: Istma cihazlar

1.10.2. Yakt ve Yakacaklar

Etrafa s ve k yayarak havadaki oksijenle reaksiyona girebilen cisimlere "yakt" denilmektedir. Bir yaktn yanabilmesi iin tutuma scaklna kadar stlmas gerekir. Yaktlar, kat yakacaklar ve sv yakacaklar olarak iki gruba ayrlmaktadr.

1.10.3. Havalandrma Tesisatlar

Konutlarda ve i yerlerinde sal tehdit edici unsurlar arasnda kt kokular, ar scaklk ve nemden oluan olumsuz hava koullarn sayabiliriz. Konutlarda pis havann dar atlmas, scakln dengelenmesi, nemin olumamas iin havalandrmann yeterli ve uygun olmas gerekir.

Kt kokular; canllarn terlemesi, sigara duman, nem, kullanlan malzemeler gibi birok nedenden kaynaklanabilir. Havalandrma, insanlarn rahat bir ortamda almasn salamak ve saln korumak amacyla yaplr. Hangi maddeyle allrsa allsn, i yerlerinin ve konutlarn havalandrlmas kesinlikle gereklidir.

Havalandrma doal, yapay ve shhi tesisatlarla yaplan havalandrmalar olarak gruba ayrlabilir. Bunlar;

Kap, pencere havalandrma ve soba bacalar kanal ile yaplan havalandrma, Aspiratr, havalandrma vantilatr gibi aralarla yaplan, genelde mutfak ve

tuvalet gibi fazla koku olan yerlerde kullanlan havalandrma, Shhi tesisatta sifonda su kaybn nlemek iin kullanlan havalandrmadr.

Ayrca pis su tesisatnn bir ksm olan boru az havalandrmas da bu grup havalandrmalar iinde saylr.

21

Resim 1.17: Bir mutfaktaki havalandrma aspiratr

Havalandrma tesisatlarnn bakm son derece nemlidir. Filtrelerinin temizlii ve borularn szdrmazl periyodik olarak test edilmelidir. Elektrik kesintilerine kar havalandrma sistemleri iin jeneratrler ve dier yedek g kaynaklar hazr tutulmaldr. Sistemin etkinliini kontrol etmek iin zellikle stratejik blgelerden hava rnekleri alnarak laboratuarlarda test edilmelidir. yerindeki kirli hava artlmadan dorudan doruya dar verilirse evre kirlenmesine yol aaca unutulmamaldr.

Resim 1.18: Soutma cihazlar

22

UYGULAMA FAALYET letmelerde uygulanan i gvenlii nlemleri ile ilgili rapor hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

lgi alanlarnza uygun bir meslek belirleyiniz.

evrenizdeki bir i yerini ziyaret ederek alanlarn gvenlikleri konusunda aldklar tedbirleri gzlemleyebilirsiniz.

letmenin i gvenlii uzmanndan yardm alabilirsiniz.

letmenin i gvenlii ile ilgili yazl ve grsel malzemelerinden yararlanabilirsiniz.

Kuracanz iletmenin alan says, makine, tehizat vb. zelliklerini belirleyerek not alnz.

nternet ortamndan i gvenlii ile ilgili resim, fotoraf, yaz vb. inceleyebilirsiniz.

Meslekle ilgili iletmeleri ziyaret ederek yapsn (alan says, personel yetki ve sorumluluklar, bina zellikleri, kullanlan makine ve tehizatlar vb.) inceleyiniz.

letmelerin i gvenlii nlemlerini inceleyerek not ediniz.

lgilendiiniz meslek alan ile ilgili hayali bir iletme kurunuz.

yerinizde i gvenliini tehdit eden unsurlar belirleyiniz.

letmenize ait i gvenlii nlemlerini belirleyiniz.

Aldnz nlemleri rapor hlinde arkadalarnzla paylanz.

letmelerde uygulanan i gvenlii ile ilgili alnan nlemlerin yeterli olup olmadn arkadalarnzla tartnz.

UYGULAMA FAALYET

23

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

LME VE DEERLENDRME 1. ilerin i kazalarna uramalarn nlemek amacyla gvenli alma ortamn

oluturmak iin alnmas gereken nlemler dizisine ne denir? A) gvenlii B) C) i almas D) i E) Tesisat

2. Aadakilerden hangisi atlyede bulunan el aletlerini kapsamaz? A) Vurma aletleri B) Markalama aletleri C) Kesici aletler D) lk yardm aletleri E) Gzlk

3. renci Ahmet, boya atlyesinde boya yaparken koruyucu ara kullanmad iin bir sre sonra nefes almakta zorlanm ve hastalanmtr. Ahmet bu ii yaparken hangi i gvenlii kuraln yerine getirmemitir? A) Gzlk takmamtr. B) Eldiven giymemitir . C) Maske takmamtr . D) Baret takmamtr. E) Markalama aletlerini kullanmamtr.

4. renci Kemal, atlyede i yaparken tezgh zerinde duran i parasn ayann zerine drm ve parmaklarn yaralamtr. Kemal bu ii yaparken hangi i gvenlii kuraln yerine getirmemitir? A) Ayakkab giymemitir. B) i tulumu giymemitir. C) Baret takmamtr. D) Koruyuculu ayakkab giymemitir. E) Gzlk takmamtr.

5. Aadakilerden hangisi binalarda gvenlii tehdit edici unsurlardan deildir? A) Shhi tesisatlar B) Elektrik tesisatlar C) Istma tesisatlar D) evre dzenlemesi E) Havalandrma tesisatlar

LME VE DEERLENDRME

24

6. Aadakilerden hangisi i gvenliinin amalarndan deildir? A) alanlara en yksek salkl ortam sunmak B) yerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldrmak ya da zararlar en aza

indirebilmek

C) alanlarn motivasyonunu artrmak D) Oluabilecek maddi ve manevi zararlar ortadan kaldrmak E) alma verimini artrmak

7. Binalarda temiz suyu kullanm yerine kadar ileten boru ana verilen ad aadakilerden hangisidir? A) Beslenme borusu hatt B) Pis su tesisat C) Yamur suyu tesisat D) Kalorifer tesisat E) Temiz su tesisat

8. Aadakilerden hangisi iyi yaplm bir pis su tesisatnda bulunmas gereken zelliklerden deildir? A) Pis ve kirli sular kesintisiz, abuk, sala zarar vermeden ve insanlara

rahatszlk vermeyecek ekilde uzaklatrr. B) Alt kata denecek ana borunun yap dna en uzun yoldan karlmas gerekir. C) Koku, gaz ve bceklerin pis su borularndan binaya gemesini engeller. D) Borular gaz, hava ve pis suyu szdrmaz olmaldr. E) Borular dayankl, salam, bina oturmalarna direnlidir.

9. Aadakilerden hangisi aydnlatma kalitesinden dn vermeden elektrik enerjisinden tasarruf etme tedbirlerinden deildir? A) Kullanlmayan odalardaki klar sndrlmelidir. B) Yksek gl tek bir lamba yerine dk gl birden fazla lamba

kullanlmaldr. C) Gndzleri aydnlatma iin gne ndan yararlanlmaldr. D) Lambalar, klarndan en fazla yararlanabilecek ekilde yerletirilmelidir. E) Akkor telli ampul yerine uzun mrl ampul, LED ampul ya da floresan lamba

kullanlmaldr.

10. Aadakilerden hangisi atlyelerde tezgh ve cihazlarla alrken yaplmamas gereken bir davrantr? A) Tezgh altrlmadan nce onun nasl durdurulaca bilinmelidir. B) Ya seviyesi tezgh altrlmadan nce kontrol edilmelidir. C) Tezghn almas ve zellikleri tam olarak renilinceye kadar o tezghta

bamsz allmaldr. D) Tezgh altrlmadan nce tezghn dn ynn mutlaka kontrol

edilmelidir.

E) Tezgh zerinde ypranm ve hasara uram somun, cvata vb. paralar varsa yenileriyle deitirilmelidir.

25

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET-2

Meslek hastalklarnn sebeplerini reneceksiniz ve buna gre gerekli nlemleri alabileceksiniz.

Meslek hastalklar ile ilgili iletmelerin i gvenlii sorumlular ve i yeri doktorlar ile grerek bilgi alnz ve arkadalarnzla bu bilgileri paylanz.

2. MESLEK HASTALIKLARI

2.1. Meslek Hastal Nedir?

Genel olarak meslek hastal, alanlarn gerek kullanlan ham maddeler gerekse evre artlarndan etkilenerek uradklar geici veya srekli hastalk, sakatlk veya ruhi arza hlleridir. eklinde tanmlanmaktadr.

5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu 14. maddesinde meslek hastalklar tanm aadaki gibi verilmitir:

Meslek hastal, sigortalnn alt veya yapt iin niteliinden dolay tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, bedensel veya ruhsal engellilik hlleridir.

Tanm dikkatlice incelendiinde baz ayrntlar dikkat ekmektedir. Bu ayrntlar meslek hastalnn tam olarak anlalabilmesi asndan nemlidir.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2007 2008 2009 2010 2011 2012

1208

539429

533

697

395

Tablo 2.1: 2007-2012 yllarna gre meslek hastal saylar

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

27

Meslek hastalklar, i kazalarndan farkl olarak uzun zaman srecinde de ortaya kabilir ancak ok ksa sre iinde ortaya kabilen meslek hastalklar da vardr. Ne olursa olsun, meslek hastalna yakalanabilmenin koulu, bir sre o i yerinde almaktr. Bu sre, maruz kalnan etmenin younluu ile ilgilidir.

Resim 2.1: Maden iileri

2.2. Meslek Hastalklarnn Nedenleri Yol aan etmenlere gre meslek hastalklar aadaki gibi snflandrlr: Kimyasal kaynakl meslek hastalklar

Ar metaller

zcler

Gazlar

Asit ve alkali maddeler

Pestisitler

Fiziksel kaynakl meslek hastalklar Grlt ve titreim

Yksek ve alak basnta alma

Souk ve scakta alma

Tozlar

Radyasyon

Aydnlatma

Biyolojik kaynakl meslek hastalklar Bakteri kaynakl olanlar

Virs kaynakl olanlar

28

Biyoteknoloji kaynakl olanlar

Psikolojik kaynakl olan meslek hastalklar Ergonomiye zensizlikten kaynaklanan meslek hastalklar

2.3. Meslek Hastalklarn nleme

nsan, evre gvenlii, makine ve donanm, bir btn iinde tek tek ele alnmaldr. i sal ve gvenliinin nemi ii ve iverence ok iyi kavranmaldr. i sal

ve gvenlii konusunda kiisel bilgi, ngr ve yarglarla deil, kuralna uygun hareket eden alanlar topluluu oluturulmaldr. Tm kazalar nlenebilir ancak iverenler bu almalara nderlik etmeli ve sorumluluk tamaldr.

0

500

1000

1500

2000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

1044866

1171

1454

1710

745

Tablo 2.2: 2007-2012 yllar arasnda i kazalar ve meslek hastalklar sonucu lm saylar

Meslek hastalklarn nlemedeki baar aadaki yararlar salar:

alanlar korunmu olur.

letme gvenlii salanr.

retim gvenlii salanr.

evre gvenlii salanr ve korunur.

kazalar ve meslek hastalklar sfra yaklar.

Ekonomik kayplar azalr.

Maliyetler azalr.

alanlarn, mterinin ve i yerinin memnuniyeti salanr.

Verimlilik artar.

2.3.1. verenin Sorumluluklar

veren, alanlarn ile ilgili salk ve gvenliini salamakla ykmldr.

Bu erevede iveren aadaki hususlara dikkat etmelidir:

29

alana grev verirken alann salk ve gvenlik ynnden ie uygunluunu gz nne alr.

Mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dhil her trl tedbirin alnmas, organizasyonun yaplmas, gerekli ara ve gerelerin salanmas, salk ve gvenlik tedbirlerinin deien artlara uygun hle getirilmesi, mevcut durumun iyiletirilmesi iin almalar yapar.

yerinde alnan i sal ve gvenlii tedbirlerine uyulup uyulmadn izler, denetler ve uygunsuzluklarn giderilmesini salar.

Risk deerlendirmesi yapar veya yaptrr. Yeterli bilgi ve talimat verilenler dndaki alanlarn hayati ve zel tehlike

bulunan yerlere girmemesi iin gerekli tedbirleri alr. veren; risklerden korunma ilkelerini yerine getirmek, i sal ve gvenlii

hizmetlerini yerine getirmek, risk deerlendirmesi, kontrol, lm ve aratrma yapmak veya yaptrmak, i kazas ve meslek hastalklarnn kayt ve bildirimini yapmak, alanlar bilgilendirmek, alanlarn eitimini salamak ve a-lanlarn grlerini almak ve katlmlarn salamak ile ykmldr.

yeri dndaki uzman kii ve kurululardan hizmet alnmas, iverenin sorumluluklarn ortadan kaldrmaz.

alanlarn i sal ve gvenlii alanndaki ykmllkleri, iverenin sorumluluklarn etkilemez.

veren, i sal ve gvenlii tedbirlerinin maliyetini alanlara yanstamaz.

2.3.2. alanlarn Sorumluluklar

alanlarn i sal ve gvenlii ile ilgili temel ykmllkleri aada aklanmtr:

sal ve gvenlii ile ilgili aldklar eitim ve iverenin bu konudaki talimatlar dorultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptklar iten etkilenen dier alanlarn salk ve gvenliklerini tehlikeye drmemektir.

Meslek hastalklarnn nlenebilir hastalklar olduu dikkate alndnda alanlar iveren tarafndan verilen eitim ve talimatlar dorultusunda ykmllkleri yerine getirdikleri takdirde kendi stlerine den ykmllklerini yerine getirmi olacaklardr.

Bu ykmllkler; yerindeki makine, cihaz, ara gere, tehlikeli madde, tama ekipman ve

dier retim aralarn kurallara uygun ekilde kullanmak, bunlarn gvenlik donanmlarn doru olarak kullanmak, keyfi olarak karmamak ve deitirmemek,

Kendilerine salanan kiisel koruyucu donanm doru kullanmak ve korumak, yerindeki makine, cihaz, ara gere, tesis ve binalarda salk ve gvenlik

ynnden ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklarnda ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik grdklerinde, iverene veya alan temsilcisine derhl haber vermek,

30

Teftie yetkili makam tarafndan i yerinde tespit edilen noksanlk ve mevzuata aykrlklarn giderilmesi konusunda iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmak,

Kendi grev alannda, i sal ve gvenliinin salanmas iin iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmaktr.

Tehlikenin Fark Edilmesi alanlar bir eylerin yolunda gitmediini fark ettiinde onu izlemeli ve bilgi edinmelidir. letmelerde baz tehlikeler kolay fark edilebilir fakat her zaman her tehlikenin kolay fark edilmesi mmkn olmayabilir. alanlar kendilerine yanl bir eylerin olduunu hissettiren tm olas tehlikeleri iverene ve i gvenlii uzmanna rapor etmelidir.

Tehlikenin Bildirilmesi alanlarn grdkleri bir tehlikeyi bildirmeleri, o tehlikeyi ortadan kaldrmalar iin gerekli tek yoldur. letmelerde alma koullarnn deiken olduu dnlrse iverenin tehlikeyi annda fark etmesi veya alanlarn zihinlerini okumas mmkn deildir. Bir alan fark ettii bir tehlikeyi annda bildirerek sadece kendi saln ve gvenliini deil, tm alanlarn salk ve gvenliini salam olacaktr.

Tehlikenin Ortadan Kaldrlmas alanlar tehlikeyi bildirdikten sonra o tehlikenin ortadan kaldrlmas iverenin ykmlldr. alan, var olan tehlikenin giderilmediini dnyorsa alann talebi dorultusunda karar verildii takdirde gerekli tedbirler alnncaya kadar almaktan kanma hakkna sahiptir.

2.3.3. Yeri Hekimleri ve Gvenlii Uzmanlarnn Sorumluluklar

yeri hekimleri ve i gvenlii uzmanlarnn hak ve yetkileri, grevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kstlanamaz. Bu kiiler, grevlerini meslein gerektirdii etik ilkeler ve mesleki bamszlk ierisinde yrtrler.

yeri hekimleri ve i gvenlii uzmanlar, grevlendirildikleri i yerlerinde i sal ve gvenliiyle ilgili alnmas gereken tedbirleri iverene yazl olarak bildirir. Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin iveren tarafndan yerine getirilmemesi hlinde bu hususu Bakanln yetkili birimine bildirirler.

Hizmet sunan kurulular ile i yeri hekimleri ve i gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii hizmetlerinin yrtlmesindeki ihmallerinden dolay hizmet sunduklar iverene kar sorumludurlar.

alann lm veya sakatlyla sonulanacak ekilde vcut btnlnn bozulmasna neden olan i kazas veya meslek hastalnn meydana gelmesinde ihmali tespit edilen i yeri hekimi veya i gvenlii uzmannn yetki belgesi askya alnr.

31

gvenlii uzmanlarnn grev alabilmeleri iin ok tehlikeli snfta yer alan i yerlerinde (A) snf, tehlikeli snfta yer alan i yerlerinde en az (B) snf, az tehlikeli snfta yer alan i yerlerinde ise en az (C) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olmalar art aranr.

2.4. Meslek Hastalklarna Kar Alnabilecek nlemler

Her meslein alma artlar ve koullar farkl olduu gibi meslee zg hastalklar ve korunma yntemleri de farkllk gsterir.

Meslek hastalklarna kar alnacak genel tedbirler aada verilmitir:

alanlar; meslek hastal meydana getirebilen veya meslek hastalklar listesinde kaytl maddelerle allan i yerlerinde bu maddelerin zellikleri, zararlar ve korunma areleri hakknda eitilecektir.

yerlerinde bu maddelerle hastalanma ve zehirlenmelere ait ilk belirtiler ile alnacak tedbirleri gsteren zel afiler uygun yerlere aslacaktr. yerlerinde kullanlan zehirli ve zararl maddeler, teknik imkn varsa ayn ii gren daha az zehirli ve zararl maddelerle deitirilecektir.

Zehirli toz, duman, gaz, buhar, sis veya svlarla almalar, teknik imknlara gre kapal sistemle yaplacaktr. Bu gibi i yerlerinde etkili ve yeterli havalandrma salanacaktr. Atklar, zararsz hle getirilmeden atmosfere ve d evreye verilmeyecektir.

ok zehirli maddelerin kullanld i yerlerinde bu maddeler ve bu maddelerin bulunduu blmler, dier yerlerden tecrit edilmek suretiyle ok zehirli maddelerin zararl etkileri azaltlacaktr.

Zehirli toz, duman ve buharl i yerlerinde i yeri havas nemli, taban, duvar ve tezghlar ya bulundurulmak suretiyle zararl maddelerin ortama yapmas nlenecektir. Gerektiinde bu almalar, genel ve lokal havalandrma ile birlikte yaplacaktr.

Meslek hastal yapan zehirli ve zararl maddelerle allan i yerlerinde, iilere uygun kiisel korunma aralar verilecek ve bunlarn kullanlmas retilecektir.

Meslek hastalklarndan korunmak iin ie giri ve ie yerletirme muayeneleri dzenli yaplacak, kullanlan maddelere kar hassas olanlar bu ilerde altrlmayacak, ie uygun kiilerin yerletirilmesine nem verilecektir.

e yerletirilen iilerin tehlike ve zararn zelliine gre belirli srelerde salk muayeneleri ve gerektiinde laboratuar aratrmalar yaplacaktr.

32

Resim 2.2: Basnda salk haberi

Meslek hastalklarnn erken tespiti, yeni meslek hastalklarnn ortaya kmasn engelleyecei gibi hastann yaamn tehdit edici ortamdan yaltmna ve kiinin daha fazla zarar grmeden tedavisinin salanmasna olanak salayacaktr. Bu durum, tedavi maliyetlerinin drlmesi, hastaln geliimine neden olan i yeri koullarndan sorumlu kiilerin eitilmesi ve bunlara ynelik yasal yaptrmlarn getirilmesi iin de gereklidir.

2.4.1. Kaynan Kontrol Edilmesi

verenler, i yerinde alanlarn saln korumak ve i gvenliini salamak iin koullar oluturmak ve aralar eksiksiz bulundurmakla ykmldr. veren, teknik ilerlemenin getirdii daha uygun salk koullarn salamak, kullanlan makine, ara gere, zehirli, zararl maddeleri gelimelere gre daha az zararllarla deitirmek ve tm i gvenlii nlemlerini izlemekle ykmldr. Bu ykmllk dnda etkin bir i sal ve gvenlii risk ynetim kltr iin herkesin buna gerekten inanmas gerekir. gvenlii nceliine ynetimin nem vermesi, tehlikelerin ve risklerin kontrol edilmesi ve tannmas iin gereklidir. Uygun bir i gvenlii kltrn baarmak iin bir organizasyonun risklere kar sahip olaca genel davran biimi etkin rol oynar. Risk etkenlerinin kaynandan yok edilmesi ise i sal ve gvenliinin temelini oluturur. rnein ar scak ve ar souk risklerine kar dzenli olarak soutma ve stma sistemlerinin kontrolleri ve bakmlar yaptrlmaldr.

Ar grlt yapan bir makinenin grlt ayarlarn normal snrlara ekilmesi, tozlara kar i yeri evresinin slak tutulmas, aydnlatma, nem veya havalandrma unsurlarnn kaynandan zmlenmesi, i kazalar ve meslek hastalklarn nemli oranda azaltarak maddi kayplar engelleyecektir. Bylece tehlike kaynandan engellenmi olacaktr.

33

2.4.2. Kiisel Koruyucularn Kullanlmas

alan kiileri meslek hastal ve i kazalarna kar korumak ve almay daha ergonomik hle getirmek amacyla kullanlan malzemelere kiisel koruyucu donanmlar denir.

sal ve i gvenlii iin kiisel koruyucular da kullanlabilir. rnein tozlu bir ortamda mesleksel akcier hastalklarn nlemek iin maske taklmas salanabilir ya da yerler slatlabilir. Ar grltl alma ortamlarnda grltnn yok edilmesi mmkn deilse, kulak tkalar veya kulaklklar gibi kiisel koruyuculardan yararlanlabilir.

Kiisel koruyucularn seiminde mutlaka uzman destei alnmaldr. Gerekli risk analizleri yaplmadan ve kullanm gerei saptanmadan kiisel koruyucu donanm kullanlmamaldr. Aksi durumda korunmak iin kullanlan aralar alanlar tehlikeye atabilir ya da uygun olmayan kiisel koruyucular almay aksatabilir. rnein grlt dolaysyla taklan kulaklklar, gelen bir i kazas tehlikesinin fark edilmesini engelleyebilir. kazalarndan korunmak iin taklan baretin arl, alann vcut dengesini bozarak farkl i kazalarna neden olabilir. yi seilmemi bir toz maskesi, nefes almay etkileyerek farkl akcier hastalklarna yol aabilir.

2.4.3. Tbbi Korunma nlemleri

Meslek hastalklarndan korunmak asndan baz tbbi yaklamlardan da yararlanlr. Tbbi uygulamalarn amac, eitim ve muayenelerle kiilerin riskle karlamalarnn nne geilmesidir. Btn abaya ramen olumas engellenemeyen meslek hastalklar muayenelerle erken dnemde yakalanabilir, bu yolla iyileme olasl artrlabilir.

Meslek hastalklarndan korunma konusundaki balca tbbi yaklamlar unlardr:

e giri muayenesi: Bu muayenede ama, kiinin niteliklerine uygun olan bir ie yerletirilmesidir. Bunun iin kii, ie balamadan nce tbbi ynden deerlendirmeden geirilir ve bu ite almas sakncalysa ie balamadan nlemi alnm olur.

Aralkl kontrol muayenesi: Risklerin kontrol amac ile teknik koruma uygulamalarnn yapld durumda da etkilenme olabilir. Bunun sonucunda ortaya kabilecek meslek hastaln erken dnemde saptayabilmek iin alanlarn belirli aralklarla muayene edilmesi gerekir.

Salk eitimi: Meslek hastalklarndan korunmak iin btn alanlara i yerindeki salk tehlikeleri, bu salk tehlikelerinin yol aaca meslek hastalklar ve belirtileri, meslek hastalklarndan nasl korunacaklar hakknda eitim verilmesi ok yararldr.

34

Resim 2.3: lkemizde meslek hastalna yakalanm bir vatanda

35

UYGULAMA FAALYET lgi duyduunuz meslee zg hastalklar, sebepleri ve alnabilecek nlemlerle ilgili

pano hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

retmeninizden yardm alarak ilgi duyduunuz meslekleri dikkate alarak gruplar oluturunuz.

nternet ortamndan mesleklere gre meslek hastalklarn aratrabilirsiniz.

Ortak Salk ve Gvenlik Birimlerinden (OSGB) bilgi

alabilirsiniz.

Bu konuda ailenizi ve yaknlarnz bilgilendirebilirsiniz.

Meslek alanlar ile bir araya gelip meslek hastalklarna kar kendilerini korumalar iin edindiiniz bilgileri aktarabilirsiniz.

Grubunuzla birlikte kararlatrdnz meslee zg hastalklar aratrnz.

Meslee zg hastalklarn sebeplerini aratrnz.

lgi duyduunuz sektrle ilgili bir i yerinde gzlem yaparak meslek hastalklarna kar aldklar nlemleri not alnz.

ncelediiniz i yerinde meslek hastalklarna kar aldklar nlemlerin aratrdnz bilgiler ile rtp rtmediini inceleyiniz.

Meslekler ve meslek hastalklar konulu bir pano hazrlayarak arkadalarnzla paylanz.

Farkl mesleklerde karlalan meslek hastalklarnn sebeplerini arkadalarnzla tartnz.

UYGULAMA FAALYET

36

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Sigortalnn alt veya yapt iin niteliinden dolay tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, bedensel veya ruhsal engellilik hllerine ne denir? A) Meslek hastal B) Sigortallk C) i sal D) gvenlii E) Hibiri

2. Aadakilerden hangisi fiziksel kaynakl meslek hastalklarndan biri deildir? A) zcler B) Yksek ve alak basnta alma C) Souk ve scakta alma D) Tozlar E) Radyasyon

3. renci Mustafa, i yeri doktoruna giderek meslek hastalklarndan korunmada hangi yntemlerden faydalanabileceini sordu. Aadakilerden hangisi doktorun Mustafaya nerdii meslek hastalklarndan korunma yntemlerinden biri deildir? A) alanlarn eitimi C) Havalandrma B) Koruyucu aralar D) Gezinme E) e giri muayenesi

4. Yol aan etmenlere gre meslek hastalklarnn gre snflandrlmasnda aadakilerden hangisi yer almaz? A) Kimyasal kaynakl B) Fiziksel kaynakl C) Biyolojik kaynakl D) Matematik kaynakl E) Psikolojik kaynakl

5. Aadakilerden hangisi kimyasal kaynakl meslek hastalklarnn iinde yer almaz? A) Ar metaller C) Gazlar B) Radyasyon D) zcler

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

37

RENME FAALYET-3

yerinde ortaya kabilecek kaza, yaralanma ve yangnlara kar gerekli tedbirleri alabileceksiniz.

kazalarnn i gcne ve ekonomiye etkilerini aratrnz.

letmelere giderek i gvenlii sorumlular ile grnz. Gemite olan i

kazalar, yaralanmalar ve yangn olaylaryla ilgili bilgi toplaynz.

linizde OSGBye (Ortak Salk Gvenlik Birimi) giderek iletmelere ne tr

hizmetler verdiiyle ilgili bilgi toplaynz.

Okulunuzda olas bir yangna kar ne tr nlemler alndn aratrnz.

3. KAZA VE YANGIN NLEMLER

3.1. Kaza Nedir?

Olaylarn planland akta yrmemesi, kiilerin yaralanmalar, sakat kalmalar ve lmelerine sebebiyet veren olaya kaza denilmektedir.

kazasnn en bilinen tanm, Sosyal Sigortalar Yasasnda verilen tanmdr. Bu tanmn yaplmasndaki temel ama, kaza hlinde hangi durumlar iin iiye para deneceini belirtmektir.

kazas, aadaki durumlardan birinde meydana gelen ve sigortaly hemen veya sonradan bedence ve ruha arzaya uratan olaya denir (SSK Kanunu 11/A maddesi).

Kazalar;

Sigortalnn i yerinde bulunduu srada, veren tarafndan yrtlmekte olan i dolaysyla, Sigortalnn iveren tarafndan grev ile baka bir yere gnderilmesi yznden

asl iini yapmakszn geen zamanlarda, Emzikli kadn sigortalnn ocuuna st vermesi iin ayrlan zamanlarda, Sigortalnn iverence salanan bir tatla iin yapld yere toplu olarak

gtrlp getirilmesi srasnda (servis) oluursa i kazas olarak kabul edilmektedir.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

38

Resim 3.1: Kaza ve yaralanma

Kazann her zaman, insanda bir yaralanma ya da lm meydana getirmesi gerekmez. Bu, bize kl pay atlatlan olaylarn incelenmesi iin de yardmc olur. Bugn kl pay atlatlan ya da kk kazalar, daha byk kazalarn ve yaralanmalarn habercisidir. Her kaza bir ihmalin, kazaya yol aan etmenlerin nceden grlememesinin sonucudur. Bu bir alglama, yaklam ve niyet eksikliini vurgular ve gelecek iin kayg vericidir.

Dikkatli olmak hem kendimiz hem de evremiz iin nemlidir.

Resim 3.2: Kaza ve yaralanma

kazas; bir yaralanma veya lmle sonulanan, retimle ilgili olan ve istenmeyen bir olaydr. Byle bir tanmlama bize i kazalarnn nlenmesi iin alnabilecek nlemleri, iletme ynetim ve retim plannn bir paras hline getirme olana verir.

ve onun salk yn ayrlmaz. derken retimin kesintisiz ve artarak srdrlmesi iin yaplacak almalarla alanlar korumak iin alnacak nlemleri birbiriyle kartryoruz.

39

Hibir kaza nceden planlanmaz ancak kazaya sebebiyet veren olaylar nlenebilir.

Tablo 3.1: 2007-2012 yllarna gre i kazas saylar

Bir kaza (yaralanma, zarar grme olay) be temel nedenin arka arkaya dizilmesi

sonucu meydana gelir. Bunlardan biri olmadka bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadka kaza ve yaralanma olmaz. Bu be faktre kaza zinciri denir.

Bu faktrler aadaki gibi sralanmtr: nsann doal yaps (insann doa karsndaki zayfl) Kiisel kusurlar Gvensiz hareket ve gvensiz artlar Kaza olay Yaralanma (zarar veya hasar)

Kazalar birbiri ile balantl olaylar zinciri sonucunda meydana gelmektedir. Aada 2007-2012 yllarna gre i kazalar ve meslek hastalklar sonucu srekli i

gremezlik saylar verilmitir:

0

500

1000

1500

2000

2500

2007 2008 2009 2010 2011 2012

19561694

18852085

2216 2209

Tablo 3.2: 2007-2012 yllarna gre srekli i gremezlik says

40

3.2. Kazasn Meydana Getiren Nedenler

kazalarnn %79,5i gvensiz hareketler, %19,5i gvensiz artlar ve %1i nedeni bulunamayan faktrlerden dolay meydana gelmektedir.

Grafik 3.1: kazalarn meydana getiren yzdelik oranlar

Gvensiz Hareketler Sorumsuz biimde grev verilmeden ya da uyarlara aldrmadan gvensiz

almak

Tehlikeli hzda alma ya da alet kullanma

Gvenlik donanmn kullanlmaz duruma sokma

Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanm gvensiz biimde ynetmek

Gvensiz ykleme, istif, kartrma, yerleme vb. davranlar

Gvensiz durum ya da durular

Hareketli ya da tehlikeli yerlerde almak

armak, kzgnlk, suistimal, irkilme gibi davranlar

Gvenlii nemsememek ya da kiisel koruyucu malzemeyi kullanmamak

Gvensiz artlar

yerinde koruyucunun kt yaplm olmas

Koruyucunun hi yaplmam olmas

Kusurlu, przl, sivri, kaygan, eskimi, atlak aletler

Gvensiz yaplm makine, alet, tesis vb.

Gvensiz dzen, yetersiz bakm, tkanklklar, kapanm geitler

Yetersiz aydnlatma, gz kamatran k kaynaklar

Gvenli i elbisesi ya da gzlk, eldiven ve maske vermemek, yorucu yksek topuk vb.

Yetersiz havalandrma, evre, hava kaynaklar vb.

Gvensiz yntemler ve mekanik, kimyevi, elektriksel, nkleer koullar

41

Sonu olarak i kazalar;

%2 nlenemez,

%98 nlenebilir,

%50 kolaylkla nlenebilir eklinde gruplandrlr.

lkeler % Olarak i kazalar

Kaza sklk oran

Kanada 0,81 3,37

ABD 0,83 3,46

Japonya 0,89 3,71

Almanya 1,5 6,25

Polonya 2,6 10,54

Gney Kore 2,8 11,67

Trkiye 3,0 12,45

Tablo 3.4: kazalar sralamasnda dnyadaki yerimiz (Kaynak: Trk-i)

3.3. eitli Meslek Alanlarndaki Tipik Kazalar

kazalarnda en riskli sektrler; metal, inaat, kimya ve tarm olarak belirlenmitir.

Elektrik-Elektronik Meslekleri

Bu meslek gruplarnda grlen i kazalar yle sralanabilir:

Elektrik akmnn bulunduu srada iletkendeki syrk ksmn vcuda temas

Topraklamasz aletlerde meydana gelen ksa devre sebebiyle gvdeye elektrik akmnn gemesi

Nemli yerde ksa devre sebebiyle elektrik akmnn evreye yaylmas

Scak havann vcuda temas

Elektronik devre montaj srasnda kiinin elektrik akmna kaplmas

Cihazn tanmas srasnda cihazn dmesi

42

Mekanik Meslek Gruplar Bu meslek gruplarnda grlen i kazalar yle sralanabilir:

Paralarn tornaya gevek balanmas

Arzal tezghn altrlmas

Koruyucusuz makinede allmas

Makine zerinde alet unutulmas

Scak paralarn elle tutulmas

Makinelerde gzlksz alma

Egzoz gazndan zehirlenme

Karasr boyama atlyesinde zehirlenmeler

Grafik 3.2: 2012 yl SSK istatistiklerine gre i kazalarnn kaza tiplerine gre dalm

Kimya ve Dier Meslek Gruplar

Bu meslek gruplarnda grlen i kazalar yle sralanabilir:

Asit yanklar

Gaz yanklar

Fosfor yanklar

Sindirim ve solunum yolu, kesik veya yara yoluyla etkilenme

Kimyasal maddelerin elle tutulmas

Cam aralarnn krlmas ile meydana gelen kesikler

Kimyasal madde ve zeltilerin tadna bakma istei

43

Resim 3.3: Gvenlik uyars

3.4. Kazalarn Gcne ve Ekonomiye Etkileri

ILOya gre GSMHnin %4 lkelerde i kazas ve meslek hastalklar nedeniyle yitirilmektedir. yerlerinin ise krnn %5-%15i i kazalar ve meslek hastalklar nedeniyle kayboluyor. lkemizde SSK 2003 yl verilerine gre her yl 4.000.000 TLden fazlas, i kazalar ve meslek hastalklar nedeniyle yok olmaktadr.

LO (Uluslararas alma rgt) aratrmasna gre aadaki veriler elde edilmitir:

Her yl dnyada 270.000.000 ii i kazalarnda yaralanmaktadr. lkemizde ise

resm kaytlara gre 80.000 i kazas olmaktadr. Dnyada ylda 1.825.000 ii i kazalarnda lmektedir. lkemizde ise ylda

1500 ii i kazalarnda lmektedir.

2004ylnda

KAZASI

GEREN SAYISI

LMLE

SONULANAN

KAZA SA YISI

MR BOYU SAKA T

KALANLAR

80.000

5.000

1500

ekil 3.1: 2004 ylnda meydana gelen i kazalar ve verileri

lkemiz ile ilgili verdiimiz rakamlar SSK tarafndan kayt altna alnm yedi milyon alana ait verilerdir. Oysa kayt d alann yirmi milyon kadar olduu tahmin ediliyor.

44

Grnen (dorudan) zararlar: Meydana gelen bir i kazas sonucunda yaralanma, lm ve malzeme kayb ile ilgili tm giderler, dorudan zararlar ihtiva etmektedir.

Makine-tehizat hasar

Tazminat demeleri

lk yardm masraflar

Dier tbbi masraflar

Doktor masraflar

la masraflar Tedavi masraflar sosyal yardm denekleridir.

Grnmeyen (dolayl) zararlar: Maliyet ynyle hesaplama zorluu olan i kazas sonucunda ilk anda hissedilemeyen ancak zaman ierisinde maddi ve manevi ykmllkler sebebiyle i yerinde ve toplum iinde etkisini gsteren zararlar olarak ifade edilir. Bunlar;

Kaybolan i gn,

Kaybolan i gc,

retim kayplar,

Toplumun urad zararlardr.

Tablo 3.3: 2007-2012 yllar arasnda i kazalar ve meslek hastalklar sonucu kaybedilen i gnleri

3.5. Yanma / Yangn Nedir?

Yanma, maddenin s ve oksijenle birlemesi sonucu oluan kimyasal bir olaydr. Yanma olaynn oluabilmesi iin madde, s ve oksijenin (hava) bir arada olmas gerekir.

45

Yangn eitleri A snf yangnlar: Kat madde yangnlardr. Soutma ve yanc

maddenin uzaklatrlmas ile sndrlebilir.

B snf yangnlar: Yanabilen svlar neden olduu yangnlardr. Soutma (sis hlinde su) ve boma (karbondioksit, kpk ve kuru kimyevi toz) ile sndrlebilir.

C snf yangnlar: Likit petrol gaz, hava gaz, hidrojen gibi yanabilen eitli gazlarn yanmas ile oluan yangnlardr. Kuru kimyevi toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak sndrlebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazlarn yangnlarn da bu snfa dhil edebiliriz. C snf yangnlarda yanabilen hafif metallerin ve alamlarn (magnezyum, lityum, sodyum, seryum gibi) yanmasyla meydana gelen yangnlar dikkat ekmektedir. Bu yangnlar kuru kimyevi tozlar sndrr. Elektrik donanmlarnn yanmasyla oluan yangnlar ayr bir snf iinde deerlendirmez. C snf yangnlarn iinde yer alr. Bu tr yangnlara, elektrik akm kesilerek mdahale edilmeli ve kuru kimyevi toz kullanlmaldr.

3.6. Yangnn Nedenleri

Korunma nlemlerinin alnmamas: Yangn nedenlerinin banda yangna kar nlemlerin alnmamas gelmektedir. Genellikle elektrik konta, stma sistemleri, LPG tpleri (evlerde kullanlan tp gazlar) patlayc-parlayc maddelerin yeterince korunmaya alnmamasndan yangn kmaktadr. zellikle byk yerleim alanlarnda, konut ve i yerlerinde kan yangnlarn byk bir ksmnn nedeni, elektriin ve LPG tplerinin yanl kullanmdr. Elektrik enerjisi aksamnn teknik koullara gre yaplmamas da yangn oluturan dier bir sebep olmaktadr. Bununla birlikte kaloriferlerde ve soba ile stma yntemlerinde, bacalarn temizlenmesi ve parlayc-patlayc maddeler iin gerekli nlemlerin alnmas hlinde yangn afetinde byk bir azalma olacaktr.

Bilgisizlik: Yangna kar hangi nlemlerin, nasl alnacan bilmemek ve bu konuda yeterli eitimden gememek yangnn nemli nedenlerindendir.

46

Elektrikli aletlerin doru kullanmn bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanl yerletirmek, tavan arasna ve atya kolay tutuabilecek eyalar koymak yangn davet eder. Yangnn oluumunu nlemek ve oluan bir yangnn sndrlmesini bilmek, eitim ve bilgilenmeden geer. Bu sebeple yangn nlemeyi renmek kadar yangn sndrmede ilk mdahaleleri de renmek gerekir.

hmal: Yangn konusunda bilgi sahibi olmak yeterli deildir. Sndrlmeden atlan bir kibrit veya sigara izmariti, kapatmay unuttuumuz LPG tp (evlerde kullanlan tp gaz), atei sndrlmemi ocak, fii prizde unutulmu t gibi ihmaller byk yangnlara yol aabilir.

Kazalar: stem d oluan olaylardan bazlar da (kalorifer kazannn patlamas, elektrik konta gibi) yangna neden olmaktadr. Kendiliinden gelien btn olaylarda balangta yeterli nlemlerin alnmamas etkili olabildii gibi bilgisizliin de rol oynadn grebiliyoruz. Temelde bunlar olmakszn kazalarn yol at yangnlar da olmaktadr.

Sabotaj: Yangna kar gerekli nlemler alnd hlde baz insanlar eitli amalar ve kazan uruna kastl olarak kii ve topluma ait bina ve tesisleri yakarak can ve mal kaybna neden olabilir.

Srama: Kontrol altna alnm veya alnmam bir yangn ihmal veya bilgisizlik sonucu srayarak, yaylarak veya parlayp patlayarak daha byk boyutlara ulaabilir. Bu nedenle bu tr olaylara kar dikkatli olmamz gerekmektedir.

Doa olaylar: Rzgrl havalarda kuru dallarn birbirine srtmesi ya da yldrm dmesi vb. gibi doa olaylar sonucunda da yangn kabilir.

Resim 3.4: Bir yangn olay ve yangn sndrme ekibi

47

3.7. Yangn Sndrmede Kullanlan Yntemler 3.7.1. Soutarak Sndrme

Su ile soutma: Soutarak sndrme prensipleri iinde en ok kullanlandr. Suyun elverili fiziksel ve kimyasal zellii yanc maddeyi boma (yanan cismin su iine atlmas sonucu oksijeni azaltma) ve yanc maddeden s alarak yangnn sndrlmesinde en byk etken olmaktadr. Su, yangn yerine ktlesel olarak gnderilecei gibi pskrtme lanslaryla da gnderilebilir.

Yanc maddeyi datma: Yanan maddenin datlmasyla yangn nedeni olan yksek s blnr, blnen s der ve yangn yava yava sner. Akaryakt yangnlarnda bu tip sndrme yangnn yaylmasna neden olaca iin uygulanmaz.

Kuvvetli fleme: Yanan madde zerinde kuvvetli olarak flenen hava, alevin snmesine ve yanan maddenin ssnn dmesine neden olmaktadr. Bu tip (soutarak) sndrme ilkesi ile balang yangnlarnda baarya ulalabilir. Bym veya belirli boyutlara gelmi yangnlarda kuvvetli fleme yangna daha fazla oksijen salayaca iin yangnn bymesine neden olur. Bu nedenle bu tr sndrmeler bym yangnlarda kullanlmaz.

3.7.2. Havay Kesme

rtme: Kat maddeler (kum, toprak, hal, kilim vb.) ve kimyasal bileikler (kpk, klor, azot vb.) kullanlarak yanan maddenin oksijen ile temasnn kesilmesi ile yaplan sndrmedir. Akaryakt yangnlarna rt oluturan kimyasal kullanlmaktadr.

Boma: Yangnn oksijenle temasnn kesilmesi veya azaltlmas amacyla yaplan ilemdir. zellikle kapal yerlerde oluan yangnlara uygulanr.

Yanc maddenin ortadan kalkmas: Yanma koullarndan olan yanc maddenin ortadan kalkmas sonucu yangnn sndrlmesidir.

3.8. Sndrc Maddeler

Su: Atei sndren maddeler arasnda en nemlisidir. Su zellikle A tipi yangnlar iin (kat) mkemmel bir sndrcdr.

Kum: Yanc maddelerin oksijenle ilikisinin kesilerek sndrlmesinde kullanlr. Kullanma annda kumun yanc maddeyi tamamen rtmesi salanmaldr.

Karbondioksit gaz (CO2): Yanan maddenin zerini kaplayan karbondioksit gaz, yanc maddeyi oksijensiz brakarak yangnn sndrr. Karbondioksit gaz genellikle elik tplerde, basn altnda, sv hlde tutulur. Bu gazla ak alanlarda ve hava akmnn olduu yerlerde yangnn sndrlmesi olduka zordur.

48

Kuru kimyevi toz: Yangn sndrmede kullanlan etkin maddelerden birisi de kuru kimyasal tozdur. Kimyasal tozlar yardmyla cinslerine gre A, B, C snf yangnlar etkin bir ekilde sndrlebilmektedir. Ar scaklktan tahta, kuma, araba lastii gibi maddelerde oluan yangnlar, benzin ve trevleri svlarn tutumasndan kan yangnlar ve hava gaz, doal gaz vb. yanc gazlarn basn altndan kmas sonucu oluan yangnlarn sndrlmesinde kuru kimyevi tozlar kullanlmaktadr.

Kpk: Kpk yanan yzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile temas keser ve ayrca soutma zelliinin bulunmas nedeniyle de yangn sndrc olarak kullanlr.

Resim 3.5: Yangn sndrme cihazlar

Resim 3.6: Yangn sndrme hortumlar

3.9. Yangn nlemleri

Kk bir yangn balangcnn byk alevlere dnmesini nlemek amacyla yaplarn projelendirme aamasndan itibaren yangndan korunma artname ve ynetmeliklerine bal kalnmas gerekir. Kurum, kurulu ve i yerlerinde yangn nleyici tedbirler aada akland gibi iki ksmda ele alnr:

49

3.9.1. Yapsal Bakmdan Yangndan Korunma

Yapsal bakmdan yangndan korunmada aadaki hususlara dikkat edilmelidir: Yaplarda yanmaz veya yanmas g yap malzemeleri kullanlmaldr. Yangnn yaylmasn nlemek amacyla yangn blmleri oluturulmaldr. Dumanlarn yaylmasn nlemek iin duvardan szmalar nlenmelidir. Yangna yksek derecede dayankl yap oluturulmaldr. Yangnn etkilerinden korunmu ksa ka yollar salanmaldr. Ateleyici ve yanc malzeme kaynaklarnn ayrlmaldr. Her an alabilecek durumda yangn sndrme cihazlar bulundurulmaldr.

3.9.2. Organizasyon Bakmndan Yangndan Korunma

Organizasyon bakmndan yangndan korunmada aadaki hususlara dikkat edilmelidir:

yi bir bina idaresi Gerekli yasaklarn konulmas Sabit tesisatn sk sk kontrolden geirilmesi Yangnla sava tatbikatnn yaplmas Acil klandrma sisteminin kurulmas Gereksiz yangn yknn kaldrlmas Korunma sistemi ve plannn dzenli kontrolnn yaplmas Dzenli bir ekilde alan tatbikatlarnn yaplmas

3.10. Ev ve Yerlerinde Alnacak nlemler

Ev ve i yerlerinde yangna kar alnacak nlemler aada sralanmtr: atlak, hatal ina edilmi veya dolmu bacalar yangn nedeni olabilir. Bacalar

devaml temizlenmelidir. Tavan aras ve bodrumlar temiz tutulmaldr, Yanc maddeler evinizin veya i yerinizin uygun bir yerinde saklanmaldr. Soba, kalorifer ve mutfak ocaklarndan kabilecek yangnlara dikkat

edilmelidir.

ocuklarn atele oynamalarna engel olunmaldr. Sigara iilmemesi gereken yerlerde bu kurala uyulmaldr. Kaynak ve kesme ilemlerinde ok dikkatli olunmaldr. Elektrik donanmna ehliyetsiz kiiler el srmemelidir. LPG tplerinin bulunduu mutfak ve banyolar srekli havalandrlmaldr. Evinizde ve i yerinizde yangna kar nlemler almak sanld kadar pahal

deil, tam tersine ucuzdur. stelik yangna kar korunma cihaz ve donanmlar yksek nitelikte ve salam olarak retildikleri iin uzun mrldr ve yllarca hizmet verebilir.

50

Yangnla karlatnzda aadaki davranlar sergileyiniz:

Telalanmaynz. Bulunduunuz yerde yangn ihbar dmesi varsa ona basnz. 110 tulayarak itfaiyeyi araynz. Yangn adresini en ksa, en doru ve herkes tarafndan bilinen belirgin yerlere

gre tarif ederek bildiriniz. Mmknse yangnn cinsini (bina, benzin, ara vb.) bildiriniz. Yangn evrenizdekilere duyurunuz. tfaiye gelinceye kadar yangn sndrmek iin elde mevcut imknlardan

yararlannz. Yangnn yaylmasn nlemek iin kap ve pencereleri kapatnz. Bunlar yaparken kendinizi de bakalarn da tehlikeye atmaynz. Grevlilerden bakasnn yangn sahasna girmesine engel olunuz.

Resim 3.7: Uyarc levhalar

51

UYGULAMA FAALYET almay dndnz meslek alanyla ilgili i yerinde karlaabileceiniz kaza ve

yangn olaylarnda acil ve en gerekli yaplabilecekler hakknda bir rapor hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

lgilendiiniz meslek alan ile ilgili olas yangn ve i kazalarn aratrnz.

Meslek alanlar ile ilgili seimizde retmeninizden yardm alabilirsiniz.

Yangn, kaza ve yaralanmann trn veya eidini belirleme amal eitim videolar izleyebilirsiniz.

Ortak Salk ve Gvenlik Birimlerinden (OSGB) bilgi alabilirsiniz.

nternetten yangn ve i kazalarnn nedenlerini ve ekonomiye etkilerini aratrp konu ile ilgili resim, fotoraf, yaz vb. indirebilirsiniz.

Olas yangn ve i kazalarnn nedenlerini aratrnz.

yerlerinde yangn, kaza ve yaralanmalara kar alnabilecek nlemleri aratrnz.

Yangn, kaza ve yaralanma durumlarnda acil olarak bildirilecek numaralar listeleyiniz.

lgilendiiniz alanla ilgili bir iletmeye giderek yangn, kaza ve yaralanmalarla ilgili alnan nlemleri inceleyiniz.

Okulunuzdaki yangn sndrme cihazlarn inceleyiniz.

Yangn, kaza ve yaralanmalar hakknda rendikleriniz ile ilgili rapor hazrlaynz.

Rapor sonularn arkadalarnzla paylaarak deerlendiriniz.

UYGULAMA FAALYET

52

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Olaylarn planland akta yrmemesi, kiilerin yaralanmalar, sakat kalmalar ve

lmlerine sebebiyet veren olaya ne denir? A)Hastalk B)Kaza

C)Sakatlk D)Yaralanma

E) Kiisel kusurlar

2. Aadakilerden hangisi iiyi i kazasna uratan hl ve durumlardan biri deildir? A) Sigortalnn i yerinde bulunduu srada B) veren tarafndan yrtlmekte olan i dolaysyla C) Sigortalnn iveren tarafndan grev ile baka bir yere gnderilmesi yznden asl iini yapmakszn geen zamanlarda D) Emzikli kadn sigortalnn mesai saatleri dnda bulunduu srada E) Sigortalnn iverence salanan bir tatla iin yapld yere toplu olarak gtrlp getirilmeleri srasnda

3. Aadakilerden hangisi kaza zincirinin halkalarndan biri deildir? A) nsann doal yaps (insann doa karsndaki zayfl) B) Kiisel kusurlar C) Ortam artlar D) Kaza olay E) Yaralanma (zarar veya hasar)

4. Aadakilerden hangisi i kazalarn meydana getiren nedenlerin birinci srasnda yer almaktadr? A)Gvensiz hareketler C)Gvensiz artlar B)Tecrbesizlik D)Nedeni bulunamayan sebepler E) Hastalk

5. kazalarnn % ka nlenebilir kazalardr? A)%98 C)%60

B)%2 D)%30

E)%45

6. Bir yanma olaynn oluabilmesi iin aadakilerden hangilerinin bir arada olmas gerekir?

A) Yanc madde, oksijen, scaklk D) Hava, yakacak, su B) Oksijen, hava, ate E) Kpk C) Scaklk, ate, kibrit

LME VE DEERLENDRME

53

7. Aadakilerden hangisi kimyevi yangn sndrc maddelerden biridir? A) Su C) Kuru kimyevi toz

B) Kpk D)Hava E) Hibiri

8. Aadakilerden hangisi ev ve i yerlerinde yangna kar alnacak gvenlik nlemlerinden biri deildir? A) Bacalar devaml temizlenmelidir. B) Tavan aras temiz tutulmaldr. C) Yanc maddeler iyi saklanmaldr. D) Ev ve i yerleri havalandrlmaldr. E) tfaiyeye telefon ediniz.

9. Yangnla karlatnzda aadaki hangi gvenlik nlemini almanz gerekmez? A) Hemen yangn yerinden kanz. B) tfaiyeye telefon ediniz. C) Yangn evrenizdekilere duyurunuz. D) Telalanmaynz. E) Yanc maddeler iyi saklaynz.

10. Aadakilerden hangisi yangnn nedenlerinden biri deildir? A) Bilgisizlik B) hmal C) Sabotaj D) Srama E) Yanc madde

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

54

RENME FAALYET-4

kazasndan sonra yaplmas gereken i ve ilemleri yrtebileceksiniz.

SSK hukuk danmanlar ile grerek i hukuku ile ilgili kanunlarn i kazalaryla ilgili blmleri hakknda aratrma yapnz.

kazalarna bakan hukukularla (avukatlar) grnz. SSK yetkilileri ile grnz. kazalarndan sonra yaplmas gerekenler hakknda bilgi toplayp edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

4. KAZALARINDA UYGULANACAK HUKUK LEMLER

inin korunmas ihtiyac ve amac i hukukunu dourmutur. hukuku ile iktisadi dzen karlkl etkileim iindedir.

4.1. Hukukunun Temel Kavramlar

Hukuku, her eyden nce iileri ele alp iilerin iverenle ilikisini dzenler.

4.1.1. i

Kanununun 2. maddesi iinin tanm ile balamaktadr: Bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye ii denir.

Resim 4.1: alan ii

Bu tanma gre kiinin ii saylmasnn artlar unlardr: i bir gerek kiidir. in bir hizmet szlemesine dayanmas gerekir. Gerek kiinin bir ite alyor olmas gerekir.

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA

55

Bir iverene bal olarak iverenin emir ve talimatlar dorultusunda iini yapmaldr.

inin emeini ortaya koymas gerekir. in cret karlnda grlmesi gerekir.

4.1.1.1. rak

rakln konusu bir meslek ya da sanatn retilmesidir. Bu alma raklk szlemesine dayanr. Borlar Kanunundaki tanmlamaya gre raklk szlemesi, bir iletme sahibi (usta) tarafndan bir kimseye (rak) belirli bir sanat retmek ve mesleki gelimesine yardm etmek taahhdne karlk bu kimsenin iletme sahibine bir cret verme veya iinde alma gibi borlar altna girmesinden doan bir szlemedir.

letmelerde Meslek Eitimi: Yirmi ve daha fazla personel altran iletmeler altrd personelin %5inden az ve %10undan fazla olmamak zere mesleki ve teknik eitim okul ve kurumu rencilerine beceri eitimi yaptrr. Bu madde kapsamnda on ve daha fazla renciye beceri eitimi yaptracak iletmeler bu amala bir eitim birimi kurar. Bu birimde, yaplan eitim iin alannda ustalk yeterliine sahip ve i pedagojisi eitimi alm usta retici veya eitici personel grevlendirilir.

letmelerde meslek eitiminin artlar aada sralanmtr: 14 yan doldurmu, 19 yandan gn almam olmak En az olmak ilkretim mezunu olmak Bnyesi ve salk durumu girecei meslein gerektirdii ileri yapmaya uygun

olmak

Aday rak ve rak renci statsnde olup rencilik haklarndan yararlanr. Bunlar i yerinde alan personel saysna dhil edilmezler.

Aday rak ve raklarn pratik eitimleri i yerinde, teorik eitimleri mesleki ve teknik eitim okul ve kurumlarnda birbirlerini tamamlayacak ekilde planlanr ve yrtlr.

yeri sahibi aday ra ve ra altrmaya balamadan nce bunlarn velisi veya vasisi, reit ise kendisi ile yazl raklk szlemesi yapmak zorundadr.

Aday rak ve rak almak iin i yerinde usta retici bulunmas arttr. letmelerde beceri eitimi gren renciler, i yerlerinin artlarna ve alma

dzenine uymak zorundadr. letmelerde meslek renimi gren renci aday rak ve raa yana uygun

asgari cretin %30undan aa cret denemez. cretler her trl vergiden muaftr.

Aday rak, rak ve iletmelerde mesleki eitim gren rencilere szlemenin akdi ile 506 sayl SSKnin i kazalar ve meslek hastalklar ile hastalk sigortalar hkmleri uygulanr.

Sigorta primleri asgari cretin %50si zerinden Bakanlk btesine konulan denekle karlanr.

Aday rak, rak ve iletmelerde mesleki eitim gren rencilere iletmelerce her yl tatil aylarnda bir ay cretli izin verilir.

56

4.1.1.2. Stajyer

Bir i yerinde yaplan ileri renmek ve uygulamay izleyerek bilgisini gelitirmek iin iveren yannda alan kiilerdir.

Resim 4.2: Empati kurma

Stajyer ile iinin ayrld en nemli zellik: i gibi geimini salamak iin

i yapan deil, bilgi ve tecrbesini gelitirmek iin faaliyette bulunan kii durumundadr. Stajyer ile iveren arasndaki ilikide stajyerin yarar n plandadr.

Stajyer ile ran ayrld en nemli zellik: Stajyer, raklk szlemesinde olduu gibi bir meslei renip ii statsne geen deil, esasen var olan mesleki bilgisini i yerinde gelitirendir.

4.1.2. veren Kanununun 2. maddesine gre Bir i szlemesine dayanarak ii altran gerek

veya tzel kiiye veya tzel kiilii olmayan kurum ve kurululara iveren denir.

Bu tanma gre gerek veya tzel kiinin iveren saylmasnn artlar unlardr:

veren ii altran kiidir. Tek ii altranlar da iveren saylr ancak i yerinde ii says ten ok deilse i kanunlarnn uygulama alanna girmez.

veren, altrd kiileri bizzat veya yardmclar vastasyla ynetilmesini yrten kiidir. Bu kurallara uymayan iilere disiplin cezas verebilir.

rnek: Bir anonim irkete ait fabrikada alan iilerin ivereni o irkettir. Ayrca dernek, vakf, sendika parti gibi tzel kiiler de ii altrabilir.

4.1.2.1. veren Vekili

i dzenlemek ve yrtmek iverene ait yetkilerdendir ancak byk iletmelerde iin yrtlmesinde ve ynetiminde iverenin adna hareket eden yardmclara ihtiya vardr.

yerinde iveren adna hareket eden, i ve i yerinin ynetiminde grev alan kiiye iveren vekili denir.

57

veren vekilinin iilere kar ilem ve ykmllklerinden dorudan iveren sorumludur. Kanununda iveren iin ngrlen her eit sorumluluk ve zorunluluklar iveren vekilleri hakknda da uygulanr.

rnek: veren adna hareket eden bir fabrika mdr, insan kaynaklar yneticisi, atlye efi, ayn iverene ait birden ok i yerinin bulunmas hlinde genel mdr, genel mdr yardmclar gibi iletme ynetiminde grev alanlar iveren vekilleridir.

4.1.3. yeri

in yapld yere i yeri denir. in nitelii ve yry bakmndan i yerine bal bulunan yerler ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden eitimi, meslek eitimi yerleri, avlular vb. eklentiler ve aralar da i yerlerinden saylr.

rnek: Bir fabrikada retimin yapld atlyeler i yeridir. Fabrikann bro blmleri, depo i yeridir. ilerin yemek yemesine, ykanmasna, dinlenmesine, ocuklarn bakmna ayrlm olan yerler de eklentilerdir ve i yeridir.

Resim 4.3: Deiik i kollar

yeri duraan bir yer olabilecei gibi hareketli bir yer de olabilir. Yolcu gemisi, uak, asl i yeriyle ilgili tatlar, yap makineleri, cankurtaran arabalar i yerinden saylr.

yeri kapsamna nelerin dhil olaca sosyal gvenlik asndan ok nemlidir. yerinde meydana gelen kazalar, hastalklar, i kazas ve meslek hastal saylr.

Kanunu; i yerinde alma kurallar, ii sal, i gvenlii ile ilgili kurallara uyulup uyulmadnn denetlenmesini ngrmektedir. Bu amala alan i yerinin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna (il mdrlklerine) bildirilmesi zorunludur.

58

4.2. Kazalarnda Yaplacak Hukuki lemler

Meydana gelen i kazalarnn sonularna ilikin hkmleri SSK Kanununu kapsamaktadr.

kazas ve meslek hastal sonucunda kazaya urayan kiinin madur olmamas iin maddi zararnn karlanmas gerekir. Maddi yardm yaplabilmesi iin i kazasnn geici i grmezlik, daimi i grmezlik veya lm ile sonulanmas gerekir.

Maddi yardm gerektiren balca deme ekilleri unlardr: la Tedavi giderleri Protez allmayan sre iin cret Cenaze masraf E ve ocuklara maa balanmas Tazminatlar

kazas ve meslek hastal sonucu belirtilen bu demelerin yaplmas, sosyal

gvenliin gereidir.

4.2.1. Kazasnn verene Bildirilmesi

yerinde meydana gelen i kazasnda, kazaya urayan alana ilk yardm mdahalesi yaplrken ayn anda hi vakit geirilmeden, varsa kurum hekimi tarafndan, yoksa idari kademeler aracl ile durum iverene bildirilmelidir.

kazasnn i yerinde idareye ve i gvenlii brosuna bildirimine i bildirim denir.

bildirimin yaplmas ile iverenin SSK ile temas kurmas saland gibi kazann tekrarn nlemek iin sebeplerin aratrlmas ve kaza nleyici tedbirlerin alnmas da salanmaktadr.

4.2.2. Kazasnn veren Tarafndan Sosyal Gvenlik Kurumuna Bildirilmesi

4857 sayl Kanunu Madde 77ye gre iverenler, i yerinde meydana gelen i kazasn ve tespit edilecek meslek hastaln en ge iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne (SGK) bildirmek zorundadr.

SSK Kanunu Madde 27ye gre iverenin kasten veya ar ihmali neticesi i kazasnn bu madde gereince kuruma zamannda bildirilmemesinden veya kaza bildirim formunda yazl bilgilerin eksik veya yanl olmas ve ileride doacak olan kurum zararlarndan iveren sorumludur.

59

4.2.3. Kaza Raporlar

Kaza raporlar i gvenliinin nemli bir parasdr. gvenliinde kaza raporlar; kaza soruturmas ve neden analizi yapmak, ayn tip ya da benzer kaza ve yaralanmann yinelenmesini nlemek iin hazrlanan basl formlardr. Bu formlar ayn zamanda hukuksal sorunlarn zm, kazalarn yinelenmesinin nlenmesi iin alnmas gereken nlemler ile yaralanmann derecesinin saptanmas iin dzenlenir.

Aada belirtilen durumlar iin mutlaka kaza raporu dzenlenmelidir: Hafif yaralanma ile sonulanan kazalar Ar yaralanma ile sonulanan kazalar lmle sonulanan kazalar Yaralanma olmayan kazalar

Kaza raporlar i yerlerinde genellikle basl olarak hazr bulunur. Kaza raporu dzenlemenin amac aadaki nedene dayanr:

Benzer kazalar iin nlem alrken yararlanmak Kaza giderlerini saptarken yararlanmak Yllar hakknda (tazminat, i kayb vb.) gerekli bilgileri elde etmek

Resim 4.4: kazalaryla ilgili istatistiki haber

Kaza raporlarnn yararlar aadaki gibi sralanabilir: ilerin sosyal haklarnn korunmas Oluan kazalarla ilgili gerekli nlemlerin alnmas Kaza yinelenme orannn azaltlmas Ayn trden oluabilecek kazalara kar alanlarn eitilmesi

60

kazalarnda yaplmas gereken ynetim ilemleri aada sralanmtr: kazasna urayan personele derhl gerekli salk yardmlar yaplr. yeri kaza raporu dzenlenir, tanklarn ifadesi alnr. Kaza o yer yetkili kolluk kuvvetlerine (jandarma veya polise) derhl bildirilir. Kaza, ilgili SGK Sosyal Gvenlik Merkezi Mdrlne dileke ekindeki

Kazas ve Meslek Hastal Bildirgesi veya e-sigorta ile en ge kazadan sonraki i gn iinde bildirilir.

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Blge Mdrlne, Yeri Kaza ve Meslek Hastal Bildirim Formu ile en ge iki i gn iinde i kazas haber verilir (4857 sayl Kanunu gerei).

Kaza ile ilgili bir dosya hazrlanr. Belgeler burada saklanr.

Dosyada ayrca; inin sigortal ie giri bildirgesi, e giri salk raporu, Kaza tarihinden nceki drt ayn cret hesap pusulalarnn rnei, i izelgesi, Eitim belgesi ile dier sertifikalar ve kiisel koruyucular teslim belgeleri yer

alr.

61

(RNEK) KAZASI BLDRM DLEKES