İnternet gazeteciliği ve İfade Özgülüğü

İNTERNET GAZETECİLİĞİ ve BLOG DERNEĞİ

“İnternet Gazeteciliği ve İfade Özgürlüğü”

OKAN YÜKSEL

1

İnternet Gazeteciliği ve Blog Derneği – OKAN YÜKSEL / Genel Sekreter

Hukuk toplumların vazgeçilmez bir öğesi olarak 21. yüzyılda belki dedaha önce hiç olmadığı kadar kapsamlı ve detaylı bir hal aldı. İş busüreçte medya ve internet de hukukun kapsama alanı içerisindeki yerinialdı.

Roma Hukuku’nun temel terimlerinden bir tanesi olan “Ubi societas, ibiius - Nerede toplum varsa, orada hukuk vardır” medya ve internet içinde oldukça anlamı.

Günümüzde medya ve internet toplumla öylesine içli dışlı ki bualanlarda hukuksuz bir işleyiş beklenemez. Ulusal ve uluslararasıçerçevede genel olarak medya, özel olarak internet üzerineoluşturulmuş oldukça fazla sayıda yasal düzenleme bulunmaktadır.Hemen hemen her devletin basın ve ifade özgürlüğünü tanımlayan,sınırlarını belirleyen yasalar yaptığını söyleyebiliriz.

2


Yapılan tüm bu yasal düzenlemeler, genellikle ifade özgürlüğükonusunda çeşitli tanımlamalar ve sınırlamalar da içermektedir. İfadeözgürlüğü, insanın düşünen bir varlık olması nedeniyle düşünmesi vedüşüncelerini ortaya koyması sürecinde insana belirli bir özgürlük alanıtanımaktadır. Bu özgürlük alanı, ifade özgürlüğünün sınırları ileçevrelenmiştir. Bu sınırlar ulusal yasalarla belirlenmiştir.

İfade özgürlüğünü sınırları kimi zaman otoritelerin suiistimallerineneden olabilmiştir. Şüphesiz, medya ve iletişim olanakları tarih boyuncakimi otoriteleri oldukça rahatsız etmiştir. Medyanın ve iletişimin önükesilmeye, sansürlenmeye çalışılmıştır. Sansür, çoğu zaman ifadeözgürlüğünün engellenmesi, bugüne özgü bir olay değil, ne yazık kitarihten bugüne uzanan bir olgudur.

3


Sansür olgusuna karşı 18. yüzyıldailk defa Batı’da sesler yükselmeyebaşlamıştır. Bu yüzyılda basınözgürlüğüne yer veren metinlerkaleme alındı ve kamuoyuylapaylaşılmıştır. Bu metinler arasındayer alan 12 Haziran 1776 tarihliVirginia İnsan Hakları Bildirgesibugün hala önemini korumaktadır.Söz konusu bildirgenin 12. Maddesişöyledir:

“Özgürlüğün en güçlü kalelerindenbirisi de basın özgürlüğüdür;despotik yönetimler dışında, aslasınırlandırılamaz.”

4


Dünyadaki Yasal Düzenlemeler ve İfade Özgürlüğü

İfade özgürlüğünün temellerinin Batı’da ve özellikle İngiltere’deatıldığını, geliştiğini ve sonrasında tüm dünyaya yayıldığınısöyleyebiliriz. Günümüzde uluslararası nitelikteki birçok beyanname,sözleşme ve benzeri metinde ifade özgürlüğüne ilişkin bölümlergörmemiz mümkündür.

II. Dünya Savaşı sonrasında, yeni bir uluslararası düzen kurulması vebarışın tesis edilmesi amacıyla 51 ülke tarafından imzalanan BirleşmişMilletler Andlaşması, “ırk, cins, dil veya din farkı gözetmeksizinherkesin insan haklarına ve temel özgürlüklere karşı saygıyı geliştirmekve teşvik etmek” gibi amaçlarla hareket etmektedir.

Temel özgürlüklerin ayrılmaz bir parçası olan ifade özgürlüğükonusunda İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 19. Maddesi şuşekilde düzenlenmiştir: “Herkesin görüş ve anlatım özgürlüğüne hakkıvardır. Bu hak, karışmasız görüş edinmeye ve hangi yoldan hangiülkede olursa olsun bilgi ve düşünceleri arama, alma ve yaymaözgürlüğünü içerir.”

5



Bir diğer uluslararası öneme sahip metin de Avrupa İnsan HaklarıSözleşmesi’dir. Sözleşmenin 10. Maddesi’nde ifade özgürlüğüne ilişkinşu düzenlemeler yapılmıştır: “Herkes ifade özgülüğü hakkına sahiptir.Bu hak, kamu makamları tarafından müdahale olmaksızın ve ulusalsınırlar dikkate alınmaksızın, görüşlere sahip olma ve bilgi vedüşünceleri edinme ve bunları yayma özgürlüğünü içerir.”

Maddenin ikinci fıkrasında birinci fıkrada tanımlanmış olunan ifadeözgürlüğünün sınırları belirtilmektedir: “Kullanılması ödev vesorumluluk içeren bu özgürlükler, demokratik bir toplumda ulusalgüvenlik, ülke bütünlüğü, kamu güvenliği gerekçeleriyle ve kamudüzeninin korunması ya da suçun önlenmesi, genel sağlık ve genelahlak, başkalarının şeref, şöhret ve haklarının korunması, gizliliği olanbilgilerin açığa çıkartılması için gerekli olan kanun ile korunan kural,koşul, kısıtlama ve cezalara tabi tutulabilir.”

6



4 Kasım 1950’de Roma’daimzalanan Avrupa İnsanHakları Sözleşmesi, 3 Eylül1953’te yürürlüğe girmiş ve18 Mayıs 1954’te Türkiyetarafından da onaylanmıştır.

1982 Anayasası’nın 90.Maddesine göre, ulsüneuygun olarak onaylananAvrupa İnsan HaklarıSözleşmesi, Türkiye’de dekanun hükmünde ve doğalolarak bağlayıcı bir hal almışbulunmaktadır.

7


Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve İfade Özgürlüğü

Türkiye’de medya ve internet konusunda birçok yasaldüzenleme söz konusudur. 18 Ekim 1982 tarihinde kabul edilenTürkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 ve 32.Maddeleri ifade özgürlüğüne ilişkin tanımlar ve sınırlamalariçermektedir.

Anayasa’nın yanı sıra Türk Ceza Kanunu, Fikir ve Sanat EserleriKanunu, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve BuYayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi HakkındaKanun, Basın Kanunu, Türkiye Radyo ve Televizyon KurumuKanunu, Radyo ve Televizyon Kuruluşu ve Yayınları Hakkında Kanun veson olarak da da Bilgi Edinme Kanunu medya ve ifade özgürlüğüneilişkin çeşitli düzenlemeler yapmaktadır.

8


İfade ve Bilgiye Erişim Özgürlüğünün Önündeki Engeller

Bloglar ve internet gazeteleri sanaldünyanın bir mecrası olmalarına rağmen,her ülkenin kendi kanunları çerçevesindehukuki hak ve sorumluluklara sahipler.Hukuksuz bir fiil sonrasında sansür, parave hatta hapis cezasına çarptırılmaolasılığınız var.

Hatta Türkiye’de hukuk sınırlarıiçerisinde kalsanız dahi birgünblogunuzu açtığınızda “Bu siteye erişimmahkeme kararıyla yasaklanmıştır.”yazısını okumanız mümkün. Ciddiyim,benim başıma 2 kez geldi! Hiçbir alakamolmayan bloglar sebebi ile hem Bloggumhem de Blogspot’ta bloguma erişimengellendi.

9



Dünyada baskıcı rejimlerin olduğu ülkelerde,basın özgürlüğü açısından durum pek parlaksayılmaz. “Baskıcı rejimlere sahip ülkelerde,internet siyasi muhalifler için dış dünya ile ilişkikurma aracı ve kendi siyasi görüş ve inançlarınıifade etme ortamı olduğu gibi, yardım istemearacı ile birbirleriyle ve dış dünya ile iletişimkurma aracıdır. Bundan dolayı internet, ilgilihükümetler tarafından tehlikeli bir araç vedevletin bir düşmanı olarak algılanabilmektedir.”

New York merkezli Gazetecileri KorumaKomitesi’nin yayınladığı bir rapora göre, dünyadahapishanelerde tutuklu bulunan gazetecilerin3’te 1’i internet üzerinden yayınladıklarıyazılardan dolayı hüküm giymiştir nitekim.

10



Gazetecileri Koruma Komitesi DirektörüJoel Simon, baskıcı rejimlerin sanal ortamınözgürlükçü yapısını fark ettiklerini ve çokdaha sıkı kontrol mekanizmaları yaratmayaçabaladıklarını ifade etmiş.

Dünyadaki durumu göz önüne alınca, JoelSimon’a katılmamak elde değil. Yaşananolaylar önümüzdeki süreçte sansürün, paracezalarının ve hatta hapis cezalarınınkatlanarak artacağını haber veriyorlar:

İnterneti kontrol etmek ve hatta alenensansürleme çalışmaları dünyanın dört birtarafında son sürat devam ediyor. Ne yazıkki son sürat devam eden bu yarıştaTürkiye’de önde gidiyor!

11



Sansür yarışında açık ara önde giden ülkeÇin Halk Cumhuriyeti. Çin’de uygulanansansür öylesine boyutlara ulaşmış birdurumda ki 2005 başından beri Çin’de websayfası ve blog açmak ancak devlettenalınan özel izinlerle mümkün olabiliyor.

Çin Halk Cumhuriyeti yönetimibununla da sınırlı kalmayarak ağadreslerini ve elektronik postaları kontroleden ve engelleyen bir “siber polis” teşkilatıkurdu. Çin sansür konusunda o kadar ilerigitti ki, Çin Seddi’nin aşılmazlığına atfenÇin’in internet sansürüne “Golden Wall ofChina (Çin’in Altın Seddi) adı verilmişdurumda.

12



İran İslam Cumhuriyeti’nin de sansür vehapis cezaları noktasında sabıkası oldukçakabarık. Geride kalan son hükümetseçimlerinde İran’da yaşanan eylemleri vehükümetin sert tutumunu tüm dünya İran’lıblogcuların yayınlarıyla öğrendi. Dünyanınönde gelen ajans ve habercilerininyapamadığı pek çok şeyi İran’lı blogcularyaptılar ve yaşananları doğrudan dünyakamuoyuna sundular.

13

İran’lı blogcular hakkında “Nations of Bloggers” adlı kısa bir film dahiyapıldı.

Daha öncesinde de blog yazarlarına hapis cezası varen, örneğin MuctabaSaminejad’ı kişisel blogunda İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in aleyhindekonuştuğu için 2 yıla mahkûm eden İran; son dönemde ise NikzadZangane ve Amir Yaghoubali adlı iki blogcuyu daha tutukladı.



Mısır’da da blog yazarlarına karşı pekçok operasyon düzenlendi. Mısır’lıbogcu Abdülkerim Süleyman, “İslam’ave devlet başkanı Hüsnü Mübarek’ehakaret” iddiasıyla beş dakikalık birduruşma sonrası dört yıl hapis ilecezalandırıldı.

Blog yazarlarına ceza vermek vesansürlemek noktasında SuudiArabistan da geri kalmadı: KraliyetAilesi ve siyasetçileri eleştiren, Suudiblog yazarı Fuat El Farhan gözaltınaalındı. Fuat, “Özgürlük, adalet, eşitlik vediğer kaybolan İslami değerleriarıyorum” adlı blogunda Suudi yönetimialeyhinde yazılar yazıyordu.

14



Bugün Afganistan’da ve Kuzey Kore’de internet kullanımı tamamenyasak. Burma ve Irak’ta ise internete bağlanmak için modem almanızhükümetin izniyle mümkün olabiliyor. Bu ülkelerde sadece seçkinkişilerin elektronik posta adresleri var.

Blog yazarlarına ve internet gazetecilerine hapis cezası veren ülkelersadece otoriter rejimler de değil. Örneğin özgürlük vizyonuylabütünleşmiş ABD’de video blog yazarı Joshua Wolf, G-8 Zirvesiprotestoları ile ilgili kayıtları jüriye açmadığı için hapis cezası almış.

Arfika’da da durum dünyanın geri kalanından çok da farklı sayılmaz.Politik olarak oldukça sürtüşmeler yaşanan kıtada, politik bloglar ilgigörmekte olsalar da blog yazarları ciddi cezalarla karşı karşıyakalabilmekteler.

15



Ülkelerin “özgür, kısmen özgür ve özgür olmayan” olmak üzere 3grupta toplandığı “Freedom House’un geçen yılki raporunda basınözgürlüğünün bütün dünyada gerilediği belirtilmiş; raporda Türkiye,“kısmen özgür” ülkeler grubunda yer almıştı.

Ne yazık ki “ileri demokrasi” söylemlerini sıklıkla duymakta olduğumuzTürkiye’de de dünyanın dört bir tarafında olduğu gibi sansürlenen, parave hapis cezasına çarptırılan binlerce kişi olduğu bilinmekte. Özellikleşu son bir haftadır Türkiye’nin en belirgin sorunlarından bir tanesişüphesiz, sansür ve filtreler! Ne yazık ki Türkiye de internette sansüruygulayan ülkeler arasında yer alıyor.

Türkiye’de internet kullanıcılarının sansüre karşı ciddi bir duruşsergiledikleri söylenebilir. Bugüne kadar pek çok farklı platformdayaşanan sorunlar yüksek sesle dile getirildi. Bugün de büyük bir kitlesansüre karşı sesini yükseltmeye çalışıyor. İnternette ve sokaktasansüre karşı ciddi bir direniş var…

16


17



Görüldüğü gibi Türkiye’de internetkonusunda ciddi bir bilinç oluşmuşdurumda. Bu noktada İnternet Gazeteciliğive Blog Derneği gibi birçok sivil toplumkuruluşunun yanı sıra geniş halk kitleleri deseslerini yükseltmekte ve internetteki özgürortamın güvenliği için mücadele etmekteler.

Özellikle son bir haftadır 22 Ağustos 2011tarihinde uygulanmaya başlayacak; 27655sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğegiren Elektronik Haberleşme SektöründeTüketici Hakları Yönetmeliği’nin 10’uncumaddesi hükümleri kapsamındaki olasıgelişmeler toplum tarafından kaygıylakarşılanmaktadır.

18

İNTERNET GAZETECİLİĞİ ve BLOG DERNEĞİ

19

SON

İnternet gazeteciliği ve İfade Özgülüğü

Business