1

Informatyka 4Podręcznik

InformatykaPodręcznik dla klasy czwartej szkoły podstawowej

Jolanta Pańczyk

2 3

Spis treści

1. Posługiwanie się komputerem i urządzeniami cyfrowymi

1.1 Czy komputery są potrzebne? Co nieco o technologii informacyjnej na co dzień 6

1.2 Jak bezpiecznie pracować z komputerem 8

1.3 O prawie autorskim w praktyce 101.4 Co kryje wnętrze komputera.

Jakie urządzenia można podłączyć do komputera 12

1.5 Środowisko pracy użytkownika komputera 151.6 Jak zachować porządek na dysku

i zabezpieczyć komputer przed wirusami 18Podsumowanie działu 1 21

2. Rozrywka i praca na komputerze, czyli praktyczne zastosowanie techniki cyfrowej

2.1 Czy są gry, które uczą? Do czego służą platformy edukacyjne 24

2.2 Odtwarzamy i nagrywamy muzykę, filmy i obrazy 26

2.3 Na czym polega nagrywanie dźwięku 282.4 Czy internet to tylko rozrywka?

Korzyści i zagrożenia 302.5 Jak szukać, żeby znaleźć 322.6 O właściwym zachowaniu w sieci,

czyli netykieta na co dzień 352.7 Jak założyć własne konto e-mail

i jak z niego korzystać 37Link do wiedzy Szyfrowanie 40Podsumowanie działu 2 42

3. Maluję, piszę, prezentuję – prace projektowe3.1 Przygotowujemy własne obrazy,

czyli praca z wykorzystaniem programów graficznych 44

3.2 Rysowanie na ekranie – projekt logo szkoły 46

3.3 „Pędzlem i piórem” – projekt karty z życzeniami 48

3.4 Na czym polega poprawne pisanie tekstów? 50

3.5 Redagujemy ogłoszenia 53

3.6 Tworzymy elektroniczną kronikę klasową 56

3.7 Poznajemy funkcje programu PowerPoint 59

3.8 Tworzymy prezentację „Z życia naszej klasy…” 61

Podsumowanie działu 3 64

4. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera

4.1 Analizujemy sytuację problemową i opracowujemy rozwiązanie 66

Link do wiedzy Programowanie 684.2 W świecie programowania 704.3 Sterowanie na ekranie,

czyli proste animacje w Scratch 744.4 Programowanie – zadania 76Podsumowanie działu 4 79Indeks 80

Redaktor seriiBeata Zawistowska

Redaktor prowadzącyEwelina Włodarczyk

Redaktor merytorycznyTamara Machnik

Redakcja językowa i korektaKrystyna Bajor, Joanna Kozub

Konsultacja merytoryczno-dydaktycznaKazimierz Kosmaciński

Redaktor artystycznyMagdalena Sarnot-Wrzecionowska

Projekt i koncepcja artystycznaFutu Creative / Kay Humelt i Rafał Kwiczor

Koordynacja prac graficznychNatalia Oskierko oraz Anna Garbacz, Paweł Młynarczyk, Weronika Perłowska

Skład komputerowyOficyna Wydawnicza Pegaz / Rafał KuligKarolina Połosak

FotoedycjaGrzegorz Wrzecionowski

Redakcja technicznaPaweł Kowalski

Projekt okładkiFutu Creative

Ilustracja na okładcePaweł Mildner

IlustracjeKaisu Almonkari, Patricija Bliuj-Stodulska, Paulina Derecka, Kay Humelt, Olga Kawacińska, Roman Kowalski,Tamara Kwiatkowska, Ewa Łabaj, Paweł Mildner, Karolina Skorupska, Jaga Słowińska.

Wykaz dysponentów praw autorskich do obrazów i zdjęć zamieszczonych w publikacjiGrzegorz Wrzecionowski, Shutterstock, Wikipedia, materiały reklamowe LG, youtube.com/Samsung Flexible Displays Concepts . Keynote CES 2013 – Video, materiały prasowe, archiwum Grupy MAC

Wydawca oświadcza, że dołożył wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli i dysponentów praw autorskich. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie publikacji w całości lub we fragmentach bez zgody wydawnictwa zabronione.

Etap edukacyjny: IITyp szkoły: szkoła podstawowa

© Grupa MAC S.A. 2017

Grupa MAC S.A.25-561 Kielce, ul. Witosa 76tel. 41 366 53 66, faks: 41 366 55 55e-mail: mac@mac.pl, http://www.mac.pl

4

DefinicjeWyróżnione definicje pomagają szybko powtórzyć najważniejsze informacje

Ciekawe!Interesujące wiadomości uzupełniające temat lekcji

Podejmij tematIntrygujące pytania lubilustracje wprowadzajądo tematu i skłaniajądo dyskusji

InfografikaCiekawie zilustrowanetreści ułatwiają naukę

Podsumowanie działuPodsumowanie pomagapowtórzyć materiałprzed sprawdzianem

Jak korzystać z podręcznika

Znaczenie ikon

zadanie do wykonania w grupie

pytaniedo ilustracji

zadanie nawiązujące do innegoprzedmiotu

zadanie do wykonaniaz wykorzystaniemnowoczesnych technologii

Pamiętaj, że podręcznik ma służyć uczniom z kolejnych klas. Niczego w nim nie zapisuj.

Krok po krokuDokładne instrukcjeułatwiają wykonanietrudnych zadań i kształcą noweumiejętności

Więcej na tematTreści dodatkowe

W skrócieNajważniejsze infor­macje z lekcji

Czy już umiesz?Polecenia i pytaniana koniec lekcji

Zadanie z gwiazdkąZadanie trudniejsze

1. Posługiwanie się komputerem i urządzeniami cyfrowymi

z Jakie korzyści niesie ze sobą komputeryzacja?

z Jak dobrze zorganizować stanowisko komputerowe?

z Jak należy zachowywać się w pracowni komputerowej?

z Co to jest prawo autorskie?

z Czym się różnią urządzenia wejścia od urządzeń wyjścia?

z Co to jest program komputerowy?

z Jak dbać o porządek na dysku?

z Jak chronić komputer przed wirusami i hakerami?

Tego się dowiesz!

6 7

Laptop Tablet Smartfon

1.1 Czy komputery są potrzebne? Co nieco o technologii informacyjnej na co dzień

Podejmij temat

Komputer to programowalna maszyna elektroniczna służąca do przetwarza-nia informacji, znajdująca zastosowa-nie w wielu dziedzinach życia. By kom-puter wykonywał polecenia człowieka, niezbędne jest odpowiednie oprogramo-wanie komputerowe. Najważniejszym programem jest system operacyjny. Pozo-stałe programy pełnią określone zadania – jedne służą do pisania, inne do licze-nia, jeszcze inne do tworzenia rysunków. W trakcie nauki poznasz ich zastosowa-nie i dowiesz się, jak się nimi posługiwać.

Rozwiąż rebus.

Komputer stacjonarny

Dynamiczny rozwój techniki, w tym technologii komputerowej, sprawił, że komputer stał się dziś urządzeniem niezbędnym do usprawniania wielu działań. Korzyści, które ten postęp niesie za sobą, to między innymi:

• bezpośredni dostęp do różnego rodzaju informacji i szybka ich wymiana,

• dostęp do internetowych encyklopedii, słowników, leksykonów,

• podejmowanie nauki i pracy (telepracy) na odległość,

• skuteczne pokonywanie barier przez osoby niepełnosprawne, np. zakupy przez internet,

• kontakt z osobami z najdalszych zakątków świata,

• prowadzenie rozgrywek w grach komputerowych pomiędzy uczestnikami z oddalonych od siebie stron kraju lub świata.

Więcej na temat

Rozwój techniki, sprzętu i oprogramowania komputerowego oraz systemów łączności, w tym także internetu, ma ogromny wpływ na życie ludzi na całym świecie.

Komputer pomaga człowiekowi w wielu dziedzinach życia, ale nie może go zastąpić.

Najważniejszym i niezbędnym oprogramowaniem jest system operacyjny. Oprócz niego są inne programy, które pełnią różne funkcje.

W skrócie

Pierwsze komputery miały ogrom­

ne rozmiary i zużywały bardzo

dużo energii. W 1941 roku niemiecki

inżynier Konrad Zuse skonstruował

pierwszy cyfrowy komputer o na­

zwie Z3, który był programowalny

i zasilany elektrycznie. Amerykań­

ski komputer ENIAC ważył około

27 ton, jego długość wynosiła 15 m,

a szerokość 9 m.

W Polsce pierwsze komputery

nazywano maszynami matema­

tycznymi albo mózgami elektro­

nowymi.

Ciekawe!

Wymień znane ci miejsca, w których używane są komputery. Jakie prace są na nich wykonywane? Wymień zawody, w których wykorzystywane są kompetencje informatyczne.

W jakich dziedzinach życia nie wykorzystuje się komputerów?

Jakie czynności lub działania człowieka mogą przebiegać sprawniej przy użyciu komputera?

Znajdź strony internetowe, na których znajdują się ciekawostki dotyczące pierwszych komputerów. W razie potrzeby poproś o pomoc nauczyciela.

Czy już umiesz?

1

2

3

4

8 9

z Rozwiąż rebus.

Wielogodzinne przesiadywanie przed komputerem i brak ruchu powodują zwiększone napięcie mięśni oraz zmę-czenie. Dlatego należy pamiętać o odpowiednim przygo-towaniu stanowiska komputerowego. Właściwa wysokość krzesła, wygodne oparcia dla pleców i łokci to sposób na zapewnienie prawidłowej pozycji ciała podczas pracy z komputerem. Należy również zwrócić uwagę na ustawie-nie monitora, by nie odbijało się w nim światło. Efekt migotania ekranu monitora i duża jego jaskrawość powodują uczucie pieczenia oczu i utratę ostrości widzenia. Warto co jakiś czas oderwać zmęczony wzrok od monitora i spojrzeć na oddalone przedmioty. Stosowanie przerw podczas pracy z komputerem, wykonywanie ćwiczeń relak-sacyjnych i wietrzenie pomieszczenia korzystnie wpływają na samopoczucie.

1.2 Jak bezpiecznie pracować z komputerem

Więcej na temat

Aby zapobiec negatywnym skutkom długotrwałej pracy z komputerem, należy pamiętać o stosowaniu przerw na ćwiczenia relaksacyjne. Przykładowe ćwiczenia:

• unieś dłonie i wykonaj krążenia nadgarstków najpierw w jedną, następnie w drugą stronę,

• usiądź wygodnie, bez poruszania głową popatrz w prawo, w lewo, do góry, w dół,

• spoglądaj na oddalone przedmioty, potem na znajdujące się bliżej, patrz na ciemne barwy, następnie na jasne,

• lewą ręką chwyć za plecami prawą dłoń, powtórz ćwiczenie, odwrotnie układając ręce,

• siedząc, połóż dłonie na ramionach i wykonaj krążenia w przód, następnie w tył, powtórz ćwiczenie kilka razy,

• wykonaj kilka przysiadów,

• usiądź na krześle, oprzyj plecy, unieś jedną nogę wyprostowaną w kolanie, potem unieś drugą.

W skrócie

Komputer jest bardzo przydatnym urządzeniem służącym do pracy i rozrywki. Warto pamiętać o odpowiednim przygotowaniu stanowiska komputerowego.

Długotrwałe siedzenie przy komputerze może powodować negatywne skutki dotyczące naszego zdrowia i prowadzić do uzależnienia.

Czy już umiesz?

1 Napisz na kartonie, wspólnie z kolegami i koleżankami, regulamin pracowni komputerowej, w którym znajdą się reguły zapewniające bezpieczną naukę przy szkolnych komputerach.

2 Jak powinno wyglądać właściwie zorganizowane stanowisko komputerowe? Uzasadnij swoją wypowiedź.

3 Ile czasu dziennie spędzasz przy komputerze? Czy wielogodzinne przesiadywanie przed komputerem to dobry sposób na zagospodarowanie czasu wolnego? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Ciekawe!Osoby spędzające wiele godzin

przed komputerem, utrzymujące

przez długi czas tę samą pozycję

ciała i powtarzające te same ru­

chy rąk mogą odczuwać zespół

dolegliwości nazywanych RSI (ang. Repetitive Strain Injury) pole­

gający na chronicznym przeciąże­

niu mięśni i ścięgien.

Korzystając ze szkolnej pracowni komputerowej, należy przestrze-gać regulaminu i tak postępować, aby nie utrudniać pracy innym użytkownikom.

z Spośród podanych reguł wymień te, których powinno się przestrzegać w pracowni komputerowej.

• W pracowni komputerowej uczniowie przebywają tylko w obecności nauczyciela.

• Można samodzielnie instalować programy w komputerze.• Wszelkie zmiany w wyglądzie oraz funkcjonowaniu komputera

należy zgłaszać nauczycielowi.• Można wprowadzać zmiany w pracach koleżanek i kolegów

lub usuwać takie prace.• Uczniowie mają równe prawa w dostępie do komputerów

znajdujących się w pracowni.• Spożywanie posiłków oraz picie napojów przy stanowisku

komputerowym jest zabronione.• Używanie własnych płyt CD oraz pendrive’ów jest dozwolone

tylko za zgodą nauczyciela.Spędzanie wielu godzin przy komputerze, wcielanie się w postacie z gier komputerowych i fascynacja wirtualnym światem mogą powo-dować, że przestaje nas interesować realna rzeczywistość i niechętnie kontaktujemy się z rodziną i znajomymi. Takie izolowanie prowadzi do uzależnienia od komputera.

Podejmij temat

10 11

z Kogo można nazwać autorem?

Wyobraź sobie, że samodzielnie piszesz opowiadanie. To znaczy, że jesteś jego twórcą, czyli autorem. Masz do niego pełne prawa autor-skie. Nikt nie powinien zmieniać treści twojego utworu, powielać go, rozpowszechniać, czy podpisywać się pod nim swoim nazwiskiem. Autorem może być każdy, nie tylko znany pisarz, malarz albo mu-zyk, ale także uczeń. Dlatego wszystkie wytwory ludzkiej działalności (treść książki, artykuł, rzeźba, obraz, budowla, utwór muzyczny), na-wet w niedokończonej postaci, są chronione prawem autorskim.

Ciekawe!Jeśli pod utworem umieszczona

jest jedna z poniższych informacji:

Copyright by..., All Rights Reserved,

Wszelkie prawa zastrzeżone, to

znaczy, że prawa autorskie są za­

rezerwowane i nikomu nie wolno

ich naruszać.

Więcej na temat

Przeczytaj odpowiedzi na podane pytania, a dowiesz się, czego nie wolno robić, aby nie naruszyć praw autorskich.

• Czy na własnej stronie internetowej można wykorzystać wyszukane w internecie zdjęcia lub ilustracje? Nie można takich materiałów umieszczać na swojej stronie internetowej. Jeśli chcesz je wykorzystać, musisz najpierw dowiedzieć się, kto jest ich autorem, i poprosić go o zgodę.

• Czy w pracy domowej wolno zamieszczać grafikę zaczerpniętą z kolekcji darmowych znajdujących się w internecie? Samo zamieszczenie obrazków lub zdjęć nie jest złamaniem prawa. Jeśli jednak widnieje na nich podpis autora, nie wolno go usuwać.

• Czy zgodne z prawem jest udostępnianie w internecie lub pobieranie z internetu muzyki, gier, filmów? Każdy utwór muzyczny, gra lub film chronione są prawem autorskim, co oznacza, że można je wykorzystać jedynie w taki sposób, na jaki wyraził zgodę jego autor lub producent.

1.3 O prawie autorskim w praktyce

Podejmij temat

Z poszanowaniem prawa autorskiego wiąże się pojęcie licencji. Każ-dy program komputerowy ma własną licencję. Oryginalne, legalnie zakupione programy komputerowe mają także certyfikat autentyczno-ści, który jest etykietą umożliwiającą identyfikację, czy dany produkt jest oryginalny. Informację taką przykleja się na obudowie komputera.

Certyfikat autentyczności

Licencja programu komputero-wego to umowa prawna pomię­

dzy jego producentem a nabywcą,

określająca prawa i obowiązki –

zakaz kopiowania, sprzedawania,

rozpowszechniania itp.

W skrócie

Prawem autorskim chronione są wszystkie wytwory ludzkiej działalności, nawet te niedokończone. Oznacza to, że tylko autor może zmieniać swój utwór i jego zawartość oraz określać, w jakim zakresie chce go udostępniać innym.

Ochronie prawnej podlegają również programy komputerowe, a zasady właściwego ich użytkowania zawarte są w licencjach, które określają zakres uprawnień do korzystania z danego produktu.

Czy już umiesz?

1 Czy w trakcie pisania przez ciebie opowiadania można cię uznać za jego autora, czy jeszcze nie?

2 Czy wolno ci podpisać własnym imieniem i nazwiskiem obrazek udostępniony w internetowej kolekcji darmowej?

3 Rodzice kupili ci grę komputerową. Czy możesz ją skopiować i sprzedać kopię koledze?

Program nieodpłatnie przekazany do ogólnego użytku.

RODZAJE LICENCJI

Dozwolony sposób użytkowania

Public domain

Nazwa licencji

Freeware Programu można używać bezpłatnie, bez żadnych ograniczeń. Nie wolno jednak wprowadzać w nim żadnych zmian.

Shareware Program rozpowszechniany na okres próbny w celu sprawdzenia i przetestowa-nia, na czym polega jego działanie. Ograniczenia w użytkowaniu tego typu programów mogą dotyczyć m.in.- nieodpłatnego użytkowania tylko przez określony czas (30–90 dni),- zablokowania niektórych funkcji programu, na przykład korzystania z Pomocy.

GNUPowszechna Licencja

Publiczna

Program można użytkować nieodpłatnie, modyfikować i rozpowszechniać.

mysz

klawiatura

monitor

drukarka

12 13

1.4 Co kryje wnętrze komputera. Jakie urządzenia można podłączyć do komputera

Podejmij temat z Jak myślisz, dlaczego podane pytania mogą budzić uśmiech?

- Czy komputerowe urządzenia wejścia i wyjścia służą do wchodzenia i wychodzenia?- Czym się różni pamięć komputera od pamięci człowieka?

We wnętrzu jednostki centralnej znajdują się niezbędne podzespoły, które zapewniają właściwe działanie komputera.

G

F

A

B

H

G

C

D

C

D

E

B

Jednostka centralna

A

I

I

H

Procesor przetwarza dane pobrane z pamięci

komputera na polecenia, które są zrozumiałe

dla programów.

Zasilacz

Dysk twardy

Pamięć RAM

Karta grafiki odpowia­

da za wyświetlanie ob­

razu na monitorze. Płyta główna

Napędy CD-ROM, DVD-ROM

służą do odczytywania oraz

nagrywania płyt CD i DVD.

Obudowa

Pamięć ROMF

Pamięć ROM umożliwia rozpo­

częcie pracy komputera oraz

współpracę elementów zestawu

komputerowego. Użytkownik nie

może wprowadzać w niej żadnych

zmian.

Pamięć RAM służy do przecho­

wywania danych. Jest nietrwała,

ponieważ dane traci się po wyłą­

czeniu komputera.

Dysk twardy przechowuje opro­

gramowanie niezbędne do pra­

widłowego funkcjonowania kom­

putera, a także efekty pracy jego

użytkowników.

Pendrive, karta pamięci, płyty CD, DVD, Blu-ray – nośniki pa­

mięci zewnętrznej używane do za­

pisywania, przechowywania i prze­

noszenia danych.

Ważnym, niezbędnym elementem komputera jest jego pamięć, w której są zapisywane i przechowywane dane oraz programy. Pamięć tę dzielimy na wewnętrzną (pamięć ROM, pamięć RAM) i zewnętrzną (dysk twardy, pendrive, karty pamięci, płyty CD, DVD, Blu-ray).

Urządzenia, które są podłączone do komputera, noszą nazwę urządzeń peryferyjnych.

Sprzęt komputerowy określany

jest w informatyce jako hardware.

Ciekawe!

Pendrive Płyty CD, DVD, Blu-ray

Karta pamięci

Urządzenia wejścia– umożliwiają komunikowanie się użytkownika z komputerem.

Urządzenia wyjścia – prezentują efekty pracy użytkownika na komputerze.

Klawiatura

Drukarka laserowa

Mysz

Monitor

Skaner

Drukarka

atramentowa

E

14 15

We wnętrzu komputera znajdują się m.in. płyta główna, procesor, pamięć, karta graficzna, dysk twardy, zasilacz.

Do komputera podłączone są urządzenia peryferyjne. Zaliczamy do nich urządzenia wejścia, czyli klawiaturę, mysz i skaner, oraz urządzenia wyjścia, czyli monitor i drukarkę.

W skrócie

Dowiedz się z internetu i z czasopism komputerowych, jakie monitory używane były przed powszechnie dziś stosowanymi wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi LCD.

Dowiedz się od nauczyciela informatyki, jakiego rodzaju drukarki znajdują się w waszej szkole.

Przygotuj wspólnie z kolegami i koleżankami gazetkę ścienną na jeden z podanych tematów. Wykorzystaj informacje i zdjęcia z czasopism komputerowych lub z internetu.

z Współczesne komputery z Nowinki cyfrowego świata z Budowa komputera z Rodzaje drukarek

Czy już umiesz?

2

3

Monitor grubości kartki papieru Składany smartfon

Czy wiesz, że skonstruowano monitor grubości kartki papieru? Za pomocą tego „papieru elektronicznego” można sprawdzić pocztę lub przeszukać strony internetowe. Nowinką technologiczną jest również składany smartfon.

Więcej na temat

Do komputera można podłą-czyć również inne urządzenia, na przykład cyfrowy aparat fo-tograficzny, kamerę cyfrową. Po skopiowaniu do komputera zdjęć lub filmów można oglądać je na monitorze albo poddać dalszej obróbce. Kamera cyfrowaCyfrowy aparat fotograficzny

1.5 Środowisko pracy użytkownika komputera

Podejmij temat

Odczytaj hasło z rozsypanych liter.

Do korzystania z komputera niezbędny jest nie tylko sprzęt kompute-rowy, ale również odpowiednie oprogramowanie. Najważniejszy jest system operacyjny, który przyjmuje polecenia od użytkownika i umożliwia działanie zainstalowanego oprogramowania. Urucha-mia się po włączeniu komputera i umożliwia działanie dodatkowo zainstalowanych programów, przyjmowanie i wykonywanie pole-ceń, zapis i odczyt danych. Na kartach tej książki poznasz system operacyjny Microsoft Windows 7. Po włączeniu komputera na ekranie monitora pojawia się Pulpit, a na nim ikony: programów, skrótów, utworzonych folderów, zapisanych plików. Ikony programów oraz ikony ich skrótów (oznaczone małymi strzałkami) służą do uruchamiania programów.

Ikona to mały obrazek reprezentu­

jący program, plik lub folder.

Plik to zbiór danych o określo­

nej nazwie. Są różne typy plików,

np. tekstowe, graficzne, muzyczne.

Folder jest miejscem przechowy­

wania plików. Pozwala zachować

porządek na dysku twardym lub

innym nośniku pamięci.

Ciekawe!

Termin: system operacyjny Micro­

soft Windows, w skrócie Windows,

odnosi się do całej rodziny produk­

tów firmy Microsoft, np.

Windows 95,

Windows 98,

Windows XP,

Windows NT,

Windows Vista,

Win dows 7,

Win dows 8,

Windows 10.

S

S Y

Y

J

YT

E

E

RA

C

O

P

M

N

1

Pulpit systemu Windows 7

16 17

kliknij w Start i wskaż opcję Wszystkie programy,

znajdź program, do którego chcesz utworzyć skrót – kliknij w jego ikonę prawym przyciskiem myszy,

spośród wyświetlonych opcji wybierz Wyślij do/Pulpit (utwórz skrót).

Krok po kroku

Aby utworzyć skrót do programu na Pulpicie:

Dane wprowadzone przez użytkownika do komputera są przetwarzane przez komputer na zrozumiały dla niego język, a użytkownik może je odczytać dzięki odpowiednim programom komputerowym. Umożliwiają one między innymi: wprowadzanie i porządkowanie danych, np. według kolejności alfabetycznej, aktualizowanie wcześniej wprowadzonych danych, prezentowanie danych za pomocą wykresów, tabel, obrazów, animacji, muzyki, wyprowadzanie informacji, np. w formie wydruku, dokonywanie obliczeń. Cechą systemu operacyjnego Windows są okna, w których uruchamiane są poszczególne programy (angielskie słowo windows to po polsku okna). Pomimo że każdy z programów może służyć do innych celów, to wygląd okna każdego z nich ma pewne cechy wspólne.

Program komputerowy – szereg

logicznie powiązanych i zrozumia­

łych dla komputera instrukcji, po­

zwalających na komunikowanie

się użytkownika z komputerem.

Oprogramowanie komputerowe

określane jest w informatyce jako

software.

Ciekawe!

Krok po kroku

1

2

3

4

5

System operacyjny nie daje pełnej możliwości wykorzystania zasobów komputera. Do tego celu używa się dodatkowego oprogramowania, które należy zainstalować na dysku twardym komputera.

Na Pulpicie znajdują się ikony skrótów do wybranych programów oraz ikony plików i folderów. Tło Pulpitu można zmieniać.

Sprawdź, jaki system operacyjny zainstalowany jest w komputerze na twoim stanowisku w szkolnej pracowni. W razie potrzeby poproś o pomoc nauczyciela.

Umieść na Pulpicie szkolnego komputera ikonę skrótu wybranego programu i go uruchom.

Do czego służą programy komputerowe? Wymień kilka z nich.

Zaprojektuj obrazek w edytorze grafiki Paint, który mógłby być ikoną twojego folderu.

Wskaż, które z podanych ikon reprezentują pliki, a które foldery. Jakie są rodzaje zaprezentowanych plików?

W skrócie

Czy już umiesz?

1

2

3

4

5

kliknij na Pulpicie prawym przyciskiem myszy,

wybierz polecenie Personalizuj,

kliknij w wybraną kompozycję w oknie Personalizacja.

Krok po kroku

Aby zmienić tło Pulpitu:

Przykładowe okna programów

18 19

Każdy folder może zawierać wiele plików oraz innych folderów nazywanych podfolderami. Folder to jakby plecak zawierający przybory szkolne, podręczniki i zeszyty. Podfoldery można porównać do – znajdujących się w plecaku – piórnika z przyborami, pojemnika z drugim śniadaniem i owocami, worka ze strojem sportowym itp. Pliki z danymi to odpowiedniki podręczników i zeszytów. Nazwy plików i folderów pomagają w ich segregowaniu i utrzymywaniu porządku na dysku. Dzięki temu łatwo i skutecznie odszukamy potrzebne informacje, które zostały zapisane w plikach.

1.6 Jak zachować porządek na dysku i zabezpieczyć komputer przed wirusami

Podejmij temat

Przeczytaj wyrazy wspak. Czy znasz te pojęcia?

Krok po kroku

Aby utworzyć folder w Dokumentach:

otwórz folder Dokumenty,

kliknij prawym przyciskiem myszy w otwartym oknie folderu Dokumenty,

w menu podręcznym kliknij kolejno w polecenia – Nowy, Folder,

nadaj folderowi nazwę, np. Klasa 4 a,

w podobny sposób utwórz w klasowym folderze swój folder i nazwij go swoim imieniem i nazwiskiem.

YREDLOF I IKILPEWORETUPMOK YSURIW

1

2

3

4

6

5

Przenoszenie plików i folderów odbywa się podobnie jak kopiowanie, ale zamiast polecenia Kopiuj, należy zastosować polecenia Wytnij, a następnie Wklej. W menu podręcznym znajduje się polecenie Zmień nazwę, które służy do zmiany nazwy pliku lub folderu, oraz polecenie Usuń, za pomocą którego można plik lub folder usunąć. Okno menu podręcznego otwiera się po kliknięciu prawym przyciskiem myszy w ikonę pliku lub folderu.

Podczas pracy i nauki z komputerem niezbędne są umiejętności kopiowania plików i folderów oraz ich wklejania. Kopiowanie polega na tymczasowym umieszczeniu danych w pamięci operacyjnej komputera do czasu ponownego ich użycia. Miejsce służące do chwilowego przechowywania kopiowanych danych nazywa się schowkiem.

Krok po kroku

Sposób 1.:

Sposób 2.:

Sposób 3.:

Aby skopiować plik, a potem go wkleić, można skorzystać z jednego ze sposobów.

otwórz folder źródłowy i kliknij prawym przyci-skiem myszy w plik, który chcesz skopiować,

otwórz folder źródłowy i folder docelowy,

zaznacz plik, który chcesz skopiować, klikając w niego lewym przyciskiem myszy,

wybierz z podręcznego menu polecenie Kopiuj,

zaznacz plik, który chcesz skopiować, klikając w niego lewym przyciskiem myszy,

wciśnij klawisze Ctrl + C,

kliknij prawym przyciskiem myszy w wybranym miejscu (np. w folderze docelowym, do którego plik ma zostać wklejony),

umieść plik w wybranym miejscu metodą złap, przesuń i upuść, czyli przeciągnij plik, trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy, i upuść go w folde-rze docelowym.

umieść kursor myszy w wybranym miejscu (w fol-derze docelowym) i wciśnij klawisze Ctrl + V.

wybierz z podręcznego menu polecenie Wklej.

1

23

4

2120

Pulpit

Moje prace

RysunkiPiosenkiObliczenia Teksty

W niektórych przypadkach komputer może być narażony na atak wirusów, trojanów i robaków. Wirusy komputerowe mogą powo-dować np. kasowanie, niszczenie lub kradzież danych (haseł, nume-rów kart płatniczych), rozsyłanie niechcianych reklam, wyświetlanie napisów lub zdjęć, a nawet wyłączanie komputera. Aby się przed nimi uchronić, należy zainstalować na swoim komputerze program antywirusowy i skanować nim każdy nieznany nośnik danych. Oprócz tego nie wolno korzystać z nieznanych stron internetowych i odbierać poczty elektronicznej od nieznanych nadawców.

Innym zagrożeniem jest działalność hakerów, którzy bezprawnie włamują się do cudzych komputerów, aby wykraść zapisane w nich dane. Jest to możliwe, jeśli komputer pracuje w sieci internetowej bez zain-stalowanego programu zabezpieczającego (tzw. zapory ogniowej), którego zadaniem jest blokowanie dostępu do komputera osobom nieuprawnionym.

Wirus komputerowy to program,

który wykorzystuje luki w oprogra­

mowaniu komputera, powodując

uszkodzenia systemu operacyjne­

go lub utratę danych.

Program antywirusowy wykrywa,

zwalcza oraz naprawia szkody wy­

rządzane przez wirusy.

Codziennie pojawiają się nowe wirusy, dlatego też programy antywirusowe powinny być często aktualizowane drogą internetową, aby na bieżąco miały możliwość wykrywania i zwalczania zagrożeń. Do najbardziej znanych programów antywirusowych należą: Norton Antyvirus, Kaspersky, McAfee, Avast, NOD 32.

Więcej na temat

Warto dbać o porządek na dysku, gdyż to ułatwia odszukiwanie potrzebnych plików i folderów.

Aby komputer był w pełni funkcjonalny, należy mu zapewnić odpowiednią ochronę przed wirusami komputerowymi i hakerami.

Utwórz następującą strukturę (drzewo) folderów:

Utwórz w Dokumentach folder o nazwie Miasta, a w nim kilka podfolderów z nazwami polskich miast.

W skrócie

Czy już umiesz?

1

2

W marcu 2016 roku pojawił się

w Polsce wirus o nazwie Nemucod.

Użytkownicy otrzymywali e­mail

z załącznikiem, po otwarciu które­

go komputer był infekowany przez

złośliwy plik, a następnie pobierał

z sieci kolejne wirusy. Celem ataku

był szantaż i wyłudzenie pieniędzy.

Ciekawe!

Podsumowanie działu 1

Czy znasz te pojęcia? Spróbuj wyjaśnić znaczenie każdego z nich.

Obejrzyj obraz. Odpowiedz na pytania.

Jak zdobywasz potrzebną wiedzę? Gdzie szukasz informacji? Jakie są obecnie sposoby przechowywania informa­

cji? Kto ma dostęp do informacji umieszczanych w internecie? Jakie są różnice między możliwościami docierania

do źródeł wiedzy dawniej i dziś?

Wymyśl zakończenia zdań:

z Jeśli ludzie załatwialiby wszystkie swoje sprawy za pośrednictwem komputera i internetu, to…

z Gdyby komputer umiał myśleć i czuć jak człowiek, to…

z Gdybym umiała/umiał stworzyć „dobry” wirus komputerowy, jego działanie polegałoby na…

3

procesor karta graficzna pamięć ROM

dysk twardypłyta główna zasilacz

pamięć RAM

karta dźwiękowa

smartfon system operacyjny

ikona

skaner program komputerowy

plik folder

laptop monitor

klawiatura

jednostka centralna mysz

drukarka tablet urządzenia peryferyjne

1

2

22

Odpowiedz na pytania:

z Jak nazywają się najważniejsze elementy zestawu komputerowego? z Co to jest uzależnienie od komputera i czym się ono przejawia? z W jaki sposób użytkownik komunikuje się z komputerem? z Czym się różnią urządzenia wejścia od urządzeń wyjścia? z Na czym polega przestrzeganie prawa autorskiego? z Co to oznacza, że program komputerowy posiada licencję? z W jaki sposób można zmienić wygląd Pulpitu? z Czy pojęcia: plik, folder są równoznaczne? Co każde z nich oznacza?

Wymyśl i zaprezentuj 5 ćwiczeń relaksacyjnych, które można wykonać podczas przerw w pracy przy komputerze.

Wykonaj wspólnie z kolegami i koleżankami plakat zachęcający do przestrzegania reguł, które pozwolą na zachowanie bezpieczeństwa podczas pracy przy komputerze.

Wybierz właściwe zakończenia wypowiedzeń.

1. Do komputerowych urządzeń wejścia zaliczamy a. monitor i głośniki. b. klawiaturę i mysz. c. pamięć RAM.

2. Przy właściwie zorganizowanym stanowisku komputerowym a. można spożywać posiłki. b. monitor jest tak ustawiony, aby nie odbijało się w nim światło. c. krzesło nie powinno mieć oparcia.

3. Zgodnie z prawem autorskim nie można a. podpisywać się pod cudzymi pracami własnym imieniem i nazwiskiem. b. podawać na własnej stronie WWW informacji o pogodzie. c. korzystać z obrazków pobranych ze stron WWW z darmowych kolekcji.

4. Licencja jest to a. forma płatności za program komputerowy. b. umowa między producentem programu a jego nabywcą, określająca warunki korzystania

z programu. c. identyfikacja danego produktu.

5. Do pamięci zewnętrznych komputera zaliczamy: a. pamięć ROM, płytę DVD-ROM. b. dysk twardy, kartę pamięci, płytę CD-ROM. c. pamięć RAM, dysk twardy.

6. Wirusy komputerowe powodują a. spadek odporności użytkownika komputera. b. przegrzewanie się monitora. c. uszkodzenia systemu operacyjnego lub utratę danych.

5

6

7

4 2. Rozrywka i praca na komputerze, czyli praktyczne zastosowanie techniki cyfrowej

z Czy są gry, które uczą?

z Jak odtwarzać i nagrywać muzykę?

z Czy internet to tylko rozrywka?

z Kim jest Bill Gates?

z Jak skutecznie szukać informacji w internecie?

z Na czym polega netykieta?

z Czym się różni poczta elektroniczna od poczty tradycyjnej?

Tego się dowiesz!

24 25

GRYKOMPUTEROWE

przewidywanie

dokonywanie wyborów

podejmowanie decyzji

zręczność (sprawność manualna)

szybka reakcja

przewidywanie

planowanie

spostrzegawczość

refleks

wyobraźnia

2.1 Czy są gry, które uczą? Do czego służą platformy edukacyjne

Podejmij temat

z Jak myślisz, czy nauka może być jednocześnie zabawą?

Komputer jest nie tylko narzędziem pracy, ale również źródłem rozrywki. Atrakcyjną jej formę stanowią gry komputerowe. Przenoszą one gracza w wirtualną rzeczywistość i umożliwiają interaktywną zabawę. Warto jednak pamiętać, aby zawsze wy-bierać takie gry, które uczą pozytywnych zachowań.Spośród różnorodnych gier, wyróżniamy m.in. gry: przygodowe, logiczne, strategiczne, symulacyjne, sportowe, zręcznościowe, planszowe. Każda z nich ma swoje specyficzne cechy. Niektóre uczą, jak radzić sobie w określonych sytuacjach, wymagających np. umiejętności rozwiązywania problemów, szybkiej reakcji, lo-gicznego myślenia.

Ciekawe!

Przełomem w prowadzeniu badań na­ukowych jest gra o nazwie EteRNA. Po­lega ona na tworzeniu rozmaitych kon­strukcji na zasadzie układania puzzli. Raz na tydzień naukowcy oceniają roz­wiązania graczy, wybierając najlepszą i najciekawszą konstrukcję. Następnie budują ją w wirtualnym laboratorium. Każdy gracz może stać się badaczem i przyczynić się np. do odkrycia nowych leków lub nowych sposobów leczenia.

z Jakie umiejętności są rozwijane przez gry komputerowe?

Platformy edukacyjne, na przykład Moodle i Scholaris, służą kształceniu na odległość, a uczenie się z ich wykorzystaniem nosi nazwę e-learning. Polega ono na przekazywaniu wiedzy za pośrednictwem internetu i pozwala na samodzielną naukę. Dzięki wykorzystaniu znajdujących się na platformie zaso-bów multimedialnych, takich jak gry, zabawy, quizy, zadania i testy, nauka jest możliwa i dostępna dla każdego użytkownika platformy w dowolnym miejscu i czasie.

Wybieraj zawsze takie gry, które zawierają pozytywne treści. Unikaj gier, w których występują przemoc i agresja.

Gry strategiczne wymagają od gracza wiedzy oraz umiejętności logicznego myśle-nia i planowania. Niektóre z nich polegają np. na tym, że gracz buduje miasto, ota-cza je murami, dostarcza osadnikom żywność, zapewnia ochronę przed wrogiem, opłaca podatki. W takich grach ważna jest szata graficzna oraz efekty dźwiękowe. Dzięki nim gra staje się bardziej realna.

Więcej na temat

W skrócie

Gry komputerowe stanowią nie tylko atrakcyjną rozrywkę, ale również kształcą i pomagają usprawnić posiadane umiejętności.

Należy unikać gier, które promują agresję, a wybierać te, z których można się wiele nauczyć.

Czy już umiesz?

1 Jakie znasz rodzaje gier komputerowych?

2 Czego można się nauczyć z gier komputerowych? Jakich gier należy unikać? Uzasadnij swoją wypowiedź.

3 Czy gra polegająca np. na zarządzaniu daną instytucją, kierowaniu nią pomoże ci w przyszłości samodzielnie podejmować własne decyzje? Dlaczego?

Zagraj w internetową grę, która uczy. Poproś nauczyciela o pomoc w jej znalezieniu.4

26 27

Istnieje wiele programów komputerowych przeznaczonych do odtwarzania muzyki i filmów oraz do przeglądania obrazów. Jednym z nich jest popularny, prosty w obsłudze Windows Media Player. Pro-gram umożliwia również nagrywanie muzyki, wideo i obrazów. Do użytku domowego można stosować bezpłatne programy, m.in.: ALLPlayer, Media Player Classic Home Cinema, iTunes.

2.2 Odtwarzamy i nagrywamy muzykę, filmy i obrazy

Podejmij temat

z Rozwiąż rebus.

Krok po kroku

Odtwórz muzykę w programie Windows Media Player:

uruchom program Windows Media Player,

w otwartym oknie przeciągnij wybrany utwór muzyczny na dolne pole z napisem Niezapisana lista metodą złap, przesuń i upuść.

Krok po kroku

Aby nagrać muzykę na płycie CD:

W skrócie

Windows Media Player jest programem przeznaczonym do odtwarzania muzyki i filmów, przeglądania obrazów oraz do nagrywania.

Jeśli masz problem z uruchomieniem pliku wideo lub audio, być może w komputerze nie ma zainstalowanych tzw. sterowników (nazywanych kodekami). Należy wówczas odszukać w internecie pakiet kodeków K-Lite, który pomoże rozwiązać ten problem. Podczas ich instalacji poproś o pomoc rodziców lub nauczyciela.

Więcej na temat

włóż czystą płytę CD do kieszeni napędu,

w oknie programu Windows Media Player kliknij w kartę Nagraj,

przeciągnij wybrany utwór muzyczny na pole z napisem Lista nagrywania metodą złap, przesuń i upuść,

kliknij w pole z napisem Rozpocznij nagrywanie.

Pliki muzyczne można również odtwarzać za pomocą np. odtwarzaczy MP3.

Odtwarzacz plików muzycznych

Czy już umiesz?

1 Wymień nazwy programów, które służą do odtwarzania muzyki i filmów.

2 Powiedz, co to są sterowniki i do czego są potrzebne.

3 Odtwórz pliki muzyczne znajdujące się w komputerze za pomocą programu Windows Media Player.

4 Nagraj wybrane pliki muzyczne na płycie CD, wykorzystując program Windows Media Player.

Wyszukaj w internecie dostępne programy do odtwarzania muzyki, poproś o pomoc nauczyciela.5

28 29

Krok po kroku

Aby nagrać głos:

uruchom program Rejestrator dźwięku,

w oknie programu kliknij w pole z napisem Rozpocznij nagrywanie i powiedz coś lub zaśpiewaj,

zakończ nagrywanie, klikając w pole z napisem Zatrzymaj nagrywanie,

zapisz nagrany głos jako plik dźwiękowy,

odtwórz i posłuchaj swojego nagrania.

Do nagrywania głosu potrzebny jest odpowiedni program komputerowy oraz mikrofon. Rejestrator dźwięku jest programem łatwym w użyciu. Do komputera stacjonarnego można podłączyć mikrofon zewnętrzny, wykorzystując do tego celu odpowiednie gniazdo, natomiast laptop ma wbudowany mikro-fon. Nagrany głos jest automatycznie zapisywany jako plik dźwiękowy, który można odsłuchać.

z Odczytaj hasło. Powiedz, jak je rozumiesz.

2.3 Na czym polega nagrywanie dźwięku

Podejmij temat

W skrócie

Rejestrator dźwięku jest programem dostępnym wraz z systemem Windows. Służy do nagrywania dźwięku.

Urządzeniem niezbędnym do dokonania nagrania jest mikrofon.

Czy już umiesz?

1 Nagraj, korzystając z Rejestratora dźwięku, krótką reklamę tego programu. Przesłuchajcie w klasie swoje nagrania i wybierzcie najciekawsze.

2 Powiedz, co to jest port USB.

Korzystając z Rejestratora dźwięku, nagraj swoją wypowiedź na temat: „Jak korzystam z nowoczesnych technologii”. Podczas nagrywania włącz w tle odpowiednią muzykę. Zapisz plik i umieść go na pendrivie lub innym nośniku.

3

Do profesjonalnej obróbki dźwięku można wykorzystać programy, które mają więcej możliwości, np. łączenie kilku dźwięków, nakładanie ich na siebie, przycinanie lub dokonywanie zmian prędkości, tempa, redukcji szu-mu. Jednym z nich jest Audacity.

Więcej na temat

Port USB to gniazdo w kom­

puterze, do którego można

podłączać inne urządzenia.

Jeśli w komputerze nie ma gniazda przeznaczonego do podłączenia mikrofonu i słuchawek, można zastosować tzw. przejściówkę, którą podłącza się do portu USB.

PrzejściówkaPorty USB Gniazdo do podłączenia mikrofonu Mikrofon

Okno programu Audacity

30 31

2.4 Czy internet to tylko rozrywka? Korzyści i zagrożenia

Podejmij temat

z Powiedz, jak rozumiesz wypowiedź Billa Gatesa, współzałożyciela korporacji Microsoft – jednego z największych na świecie przedsiębiorstw w branży komputerowej.

Internauta to osoba korzystająca

z internetu.

Strona WWW jest dokumentem

udostępnionym w internecie.

Przeglądarka internetowa to

program komputerowy, który służy

do pobierania i wyświetlania

stron WWW.

Internet jest jak pajęczyna czy sieć, która łączy miliony komputerów na całym świecie. Dzięki niemu internauci z różnych, nawet naj-dalszych zakątków świata, korzystając z multimedialnego przekazu, kontaktują się ze sobą za pomocą obrazu, dźwięku, tekstu, anima-cji, filmu. Sieć internetowa jest bogatym źródłem wiedzy z różnych dziedzin. Strony internetowe, czyli strony WWW (skrót od nazwy angielskiej World Wide Web oznaczający ogólnoświatową pajęczynę), można przeglądać za pomocą przeglądarek internetowych, np. Internet Explorer, Google Chrome, Mozilla Firefox, Opera.

Ciekawe!

Pierwsze łącze internetowe w Pol­

sce zostało uruchomione 26 wrze­

śnia 1990 roku.

Internet jest jak przypływ. Zaleje przemysł komputerowy i wiele innych, zatapiając tych, którzy nie nauczą się w nim pływać.

Bill Gates

Czy już umiesz?

1 Wykonaj pracę pt. „Możliwości internetu” z wykorzystaniem edytora grafiki.

2 W jaki sposób można zachować bezpieczeństwo w sieci?

3 Przygotuj wraz z koleżankami i kolegami argumenty, aby przeprowadzić w klasie dyskusję na temat: „Zalety i wady internetu”.

W skrócie

Internet to źródło wiedzy i rozrywki.

Umiejętne i rozsądne korzystanie z internetu przynosi wiele korzyści, jednak nierozważni internauci mogą natknąć się na rozmaite niebezpieczeństwa.

Internet nie jest anonimowy i ci, którzy naruszają normy właściwego zachowania w sieci, mogą ponieść tego konsekwencje.

Warto wiedzieć, że powszechne w użyciu stają się tzw. programy śledzące, które sprawdzają nasze rozmowy, zapamiętują adresy odwiedzanych stron internetowych, adresatów poczty elektronicznej itp. Często nie zdaje-my sobie sprawy z ich obecności. Istnieją strony internetowe, które uwrażliwiają internautów, szczególnie tych najmłodszych, na czyhające niebezpieczeństwa.

Więcej na temat

Jeśli chcesz zachować bezpieczeństwo w sieci:• zwracaj uwagę na prezentowane treści, gdyż nie zawsze są one rzetelne,• pamiętaj, że osoba, z którą rozmawiasz, nie musi być twoim rówieśnikiem, nie znasz jej zamiarów,• nie podawaj swoich danych, miejsca zamieszkania czy innych ważnych informacji.

www.fdds.pl

Tu można znaleźć pomoc dla dzieci,

które zetknęły się z przemocą w sieci.

www.sieciaki.pl

Tu można znaleźć listę bezpiecznych

stron internetowych.

www.dyzurnet.pl

Tu można zgłosić nielegalne treści

znalezione w sieci.

Rozpowszechnianie nierzetelnych, przestarzałych lub nieprawdziwychinformacji.

Rozpowszechnianie wirusów,działalność hakerów.

Rozpowszechnianie treści niezgodnych z prawem, nakłaniających do przemocy lub zła. Zagrożenia, wynikające

z nierozsądnego korzystaniaz zasobów internetu

Rozpowszechnianie i korzystanie z nielegalnego oprogramowania. Uzależnienia internautów.

32 33

2.5 Jak szukać, żeby znaleźć

Podejmij temat

Zasoby internetu są bogatym źródłem wiedzy. Liczba stron internetowych jest tak wielka, że w gąszczu informacji łatwo się zagubić. Warto poznać sposoby skutecznego wyszukiwania odpowiednich wiado-mości. Do przeglądania stron internetowych potrzebny jest komputer z dostępem do internetu, z za-instalowaną przeglądarką internetową, czyli programem komputerowym do otwierania stron WWW. Najczęściej używane przeglądarki to: Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome. Można je uruchomić tak samo, jak każdy program komputerowy.

Aby otworzyć określoną stronę internetową, należy wpisać jej adres na pasku adresu, np.: www.men.gov.pl, i zatwierdzić klawiszem Enter. Po wyświetleniu strony często można na niej zaobserwować wyróżnione napisy lub obrazy, czyli tzw. linki. Aby uruchomić link, należy wskazać go kursorem myszy, a kiedy zmieni kształt na , kliknąć lewym przyci-skiem myszy. Do popularnych stron można zaliczyć portale z dostęp-nymi różnymi funkcjami internetowymi. Są to np. Wirtualna Polska (www.wp.pl), Onet (www.onet.pl), Interia (www.interia.pl). Każdy por-tal ma wewnętrzną wyszukiwarkę i katalogi tematyczne. Najpopu-larniejszą wyszukiwarką internetową są Google (www.google.pl).

Link – odnośnik do innego miejsca tej samej lub innej strony internetowej.Portal – internetowy serwis infor­macyjny.Katalog tematyczny – uporząd­kowany zbiór odwołań do innych stron internetowych.Wyszukiwarka – program lub strona internetowa, które służą do wyszukiwania informacji w sieci.

Jak można zinterpretować

przedstawioną grafikę?

Okno przeglądarki internetowej

Krok po kroku

Znajdź informacje na temat baśni Andersena:

otwórz wyszukiwarkę internetową i wpisz w pole adresu np.: www.google.pl,

w oknie wyszukiwarki wpisz hasło baśnie i kliknij w przycisk Szukaj w Google lub w ikonkę Lupy,

sprawdź, czy na liście wyświetlanych linków są interesujące cię informacje,

aby zawęzić poszukiwania, dopisz do hasła szczegółowe określenie: baśnie Andersena i dodatkowo przed każdym wyrazem umieść znak „+”,

przeczytaj opisy zawartości stron znajdujące się przy każdym linku i wybierz jeden z nich.

Pasek adresu

Paski nawigacyjne:WsteczDalejOdśwież

Zawartość okna

1

2

3

4

5

1

2

3 4

5

Wyszukiwarka1 Katalog tematyczny2 Usługi internetowe3

1

1 3 3 3

2

Przeglądarki internetowe – Wirtualna Polska, Onet

34 35

Krok po kroku

Aby zapisać stronę internetową na dysku:

otwórz oficjalną stronę internetową Warszawy (www.um.warszawa.pl),

kliknij prawym przyciskiem myszy w górnej części okna przeglądarki,

w menu podręcznym kliknij lewym przyciskiem myszy w napis Pasek menu,

na Pasku menu wybierz kolejno opcje Plik i Zapisz jako,

w oknie Zapisywanie strony sieci Web wybierz miejsce zapisu na dysku i kliknij w pole z napisem Zapisz.

W skrócie

Na stronach internetowych można znaleźć wiadomości z różnych dziedzin. W tym celu warto poznać sposoby skutecznego ich wyszukiwania.

Wyszukiwarki internetowe i portale informacyjne są stronami, które ułatwiają odnalezienie potrzebnych informacji.

Czy już umiesz?

1 Jakie są sposoby skutecznego wyszukiwania informacji w internecie?

2 Wpisz do wyszukiwarki internetowej hasło ujęte w cudzysłów. Sprawdź, czy ułatwiło to poszukiwania.

3 Który ze sposobów zdobywania wiedzy jest lepszy – tradycyjny czy za pośrednictwem internetu?

4 Otwórz stronę internetową miejscowości, w której mieszkasz, i zapisz ją na dysku.

2.6 O właściwym zachowaniu w sieci, czyli netykieta na co dzień

Podejmij temat

z Odczytaj hasło, korzystając z podanego szyfru.

Netykieta – zbiór zasad właści­wego zachowania obowiązują­cych w internecie. Załącznik – plik dołączony do listu elektronicznego.Emotikon – znak graficzny uży­wany w internecie, służący do wyrażania nastroju, np. ,

Tak jak w życiu codziennym, również w internecie obowiązują okre-ślone normy zachowania. Żaden internauta nie powinien czuć się anonimowy, ponieważ komputery pracujące w sieci mają przypisane specjalne numery, m.in. adresy IP (czytaj: ajpi), za pomocą których można je zidentyfikować i zlokalizować. Internauci, którzy umiesz-czają w sieci obraźliwe słowa, kłamliwe teksty, obrazy nakłaniające do przemocy, ponoszą konsekwencje swego zachowania. Przestrze-ganie podstawowych norm kulturalnego zachowania w sieci, czyli zasad netykiety, zapewnia sprawną pracę i miłą rozrywkę wszyst-kim internautom. Najważniejsze są trzy ogólne zasady: • myśl, • nie działaj na czyjąś szkodę, • nie nadużywaj.

Ciekawe!

Listy e­mail wymyślono w 1965 roku. Pierwotnie przesyłanie ich odby­wało się tylko pomiędzy użytkow­nikami tego samego komputera. Przesyłanie wiadomości pomię­dzy różnymi komputerami stało się możliwe już w 1971 roku.

Więcej na temat

Wszyscy internauci powinni przestrzegać zasad netykiety. Dotyczy to nie tylko użytkowników sieci, którzy korzy-stają ze stron internetowych, poczty elektronicznej czy komunikatorów, ale również tych, którzy tworzą własne strony internetowe, np. blogi. Są to strony internetowe, na których prowadzący je przedstawiają swoje zaintereso-wania i prywatne opinie, opisują własne przeżycia oraz komunikują się z czytelnikami, wymieniając poglądy. Wielu użytkowników korzysta z poczty elektronicznej (e-mail), która jest usługą internetową służącą do przesy-łania listów elektronicznych, umożliwiając przez to kontakt z całym światem. Dzięki niej możliwe jest przesyłanie plików w postaci załączników tekstowych, graficznych, multimedialnych i innych. Internauci korzystają także z komunikatorów internetowych, które umożliwiają bezpośrednią rozmowę w czasie rzeczywistym. Dzięki tej usłudze użytkownicy, którzy mają kamerę internetową i mikrofon, mogą się wzajemnie nie tylko słyszeć, ale i widzieć.

36 37

Więcej na temat

Jeżeli internauta nie kontroluje czasu, jaki spędza w sieci, zaniedbując przez to swoje obowiązki oraz izolując się od realnego świata – można mówić o uzależnieniu od internetu. Inne określenia tego stanu to: siecioholizm, sieciozależność, cyberzależność.

z Nie działaj na szkodę innych. z Zachowaj kulturę osobistą. z Zawsze myśl o następstwach swojego

zachowania.

z Jeśli posiadasz własną stronę WWW, nie umieszczaj na niej cudzych prac ani zdjęć bez wcześniejszego uzgodnienia z ich autorami.

z Cytując teksty, umieszczaj pod nimi nazwisko autora.

z Wysyłając e-mail, pamiętaj o wpisaniu tematu listu i podpisaniu się pod nim.

z Używaj form grzecznościowych i pisz wielką literą wyrazy, którymi zwracasz się do adresata, np. Ciebie, Tobie, Twojego.

z Kasuj przeczytane i zbędne wiadomości z Przed wysłaniem i odbiorem załączników

sprawdzaj je programem antywirusowym.

z Korzystając z komunikatorów, nie używaj wulgarnych słów, nie obrażaj nikogo.

z Nie pisz wielkimi literami – to oznacza krzyk. z Przedstawiając się, nie podawaj zbędnych

szczegółów. z Nie nadużywaj emotikonów. z Nie pozostawiaj opisów typu ;)))))), ale takie,

które przekazują konkretną informację, np. Do jutra.

W skrócie

Netykieta to zbiór zasad dobrego zachowania, których należy przestrzegać podczas korzystania z internetu.

Internauci, którzy łamią zasady netykiety, powinni liczyć się z konsekwencjami niewłaściwego zachowania.

Internauto, pamiętaj!

Czy już umiesz?

1 Jakie zasady netykiety obowiązują podczas korzystania z różnych usług internetowych?

2 Zaprojektuj w edytorze grafiki plakat z trzema zasadami netykiety.

3 Dlaczego nie wolno umieszczać w swojej pracy lub na swojej stronie internetowej cudzych, skopiowanych prac bez wcześniejszego uzgodnienia z ich autorami?

Poczta elektroniczna to zdecydowanie szybszy i wygodniejszy od tradycyjnego sposób korespondencji. Aby przesłać list przez inter-net, należy założyć konto e-mail na wybranym portalu. Internetowe konta pocztowe mogą być bezpłatne oraz płatne. Użytkownik poczty elektronicznej musi zapamiętać swój adres e-mail i hasło, gdyż będą one niezbędne podczas każdego logowania.

z Czym różnią się przedstawione sposoby korespondencji?

Ciekawe!

Po raz pierwszy w Polsce e­mail zo­stał odebrany 20 września 1990 r. w Instytucie Fizyki Jądrowej w Kra­kowie. Wysłano go z Genewy, z Eu­ropejskiej Organizacji Badań Ją­drowych CERN.

otwórz stronę internetową portalu Onet i kliknij w znaczek symbolizujący kopertę,

w nowym oknie kliknij w pole Załóż bezpłatne konto,

wypełnij formularz (wpisz wybrany adres e-mail i hasło oraz swoje dane),

koniecznie zapamiętaj swój adres e-mail i hasło,

zaakceptuj regulamin poczty, potem kliknij w pole Załóż konto,

po skonfigurowaniu konta i zalogowaniu możesz odbierać i wysyłać listy,

po zakończeniu pracy kliknij w opcję Wyloguj się.

Krok po kroku

Aby założyć bezpłatne konto pocztowe e-mail:

2.7 Jak założyć własne konto e-mail i jak z niego korzystać

Podejmij temat

38 39

Krok po kroku

Napisz list e-mail:

kliknij w opcję Napisz nowy list,

napisz adres odbiorcy w polu Do, np. ewa.maj@op.pl,

napisz temat wiadomości, który powinien sugerować jej treść,

napisz list, pamiętając o zachowaniu zasad poprawnej pisowni i o formach grzecznościowych,

kliknij w pole z napisem Wyślij.

1. Przejrzyj dostępne w skrzynce pocztowej opcje i znajdź folder Kontakty. Dodaj kilka adresów e-mail swoich kolegów i koleżanek.

2. Wyślij do kolegi lub koleżanki wiadomość i dołącz dowolny plik jako załącznik. Sprawdź folder Odebrane i odpowiedz na otrzymaną wiadomość.

3. W skrzynce pocztowej jest folder SPAM. Odszukaj w internecie, co oznacza to pojęcie.

Czy już umiesz?

1 Wyszukaj w internecie wyjaśnienia pojęcia: e-mail.

2 Porównaj prowadzenie korespondencji elektronicznej i tradycyjnej. Jakie są różnice w wyglądzie adresu nadawcy i odbiorcy, formie listów oraz sposobie ich przesyłania?

3 Przygotuj argumenty, aby przeprowadzić w klasie dyskusję na temat: „Czy poczta elektroniczna zastąpi w przyszłości tradycyjną pocztę?”.

W skrócie

Korzystanie z poczty elektronicznej to szybka i wygodna forma korespondencji za pośrednictwem internetu.

Prowadzenie elektronicznej korespondencji podlega podobnym zasadom jak tradycyjne pisanie listów. Oprócz używania form grzecznościowych i stosowania zasad poprawnej pisowni należy pamiętać o wpisaniu odpowiedniego tematu wiadomości i podpisaniu się pod listem.

Krok po kroku

Dołącz załącznik do listu e-mail:

kliknij w napis Załączniki: z komputera,

w nowym oknie Wybierz plik do przekazania kliknij w wybrany plik, a potem w pole z napisem Otwórz,

sprawdź, czy plik został załączony,

kliknij w pole z napisem Wyślij.

Aby odpowiedzieć na otrzymany e-mail, należy kliknąć w pole z napisem 1 Odpowiedz.Opcja umożliwiająca wyświetlanie odebranych listów

1 Opcja umożliwiająca napisanie nowego listu2 Adres poczty e-mail3 Opcja wylogowania4

1

2

3

1

Otwarte okno poczty elektronicznej

4

4

Starożytność Szyfr Cezara

Szyfr Juliusza Cezara polegał na tym, że każdą literę tekstu zastę-powano inną – oddaloną od niej w alfabecie o trzy pozycje.

XIX wiekAlfabet Morse'a

Kod Morse’a polega na kodo-waniu liter alfabetu, cyfr i znaków specjalnych za pomocą dźwięków, błysków światła lub znaków po-pularnie zwanych kreską i krop-ką. Często używany jest w wojsku i harcerstwie.

Juliusz Cezar

Szyfrowanie to zamiana tekstu na niezrozumiały dla innych ciąg znaków w celu ukrycia jego treści przed niepowołanymi osobami. Zaszyfrowana informacja nazywa się tekstem tajnym, szyfrogramem lub kryptogramem. Obecnie do szy-frowania używa się specjalnych funkcji matematycznych zwanych algorytmami szyfrującmi.

SZYFROWANIE II wojna światowaZłamanie szyfru niemieckiej maszyny kodującej Enigma

Szyfr niemieckiej maszyny kodującej Enigma złamali 14 grudnia 1932 roku trzej polscy matematycy i krypto-lodzy: Marian Rejewski, Jerzy Różyc-ki i Henryk Zygalski. Był to ogromny sukces Polaków, który przyczynił się do zwycięstwa nad Niemcami.

Szyfrowanie XXI wiekuPodpis elektroniczny

W celu uwiarygodnienia przesyła-nych informacji, a także zabezpie-czenia praw autorskich opracowano tzw. podpis elektroniczny. Jest on powiązany z przesłanym drogą elek-troniczną dokumentem, a każda po-prawka w jego treści będzie wykry-ta. Jest niemożliwy do podrobienia, gdyż jest przyporządkowany tylko do jednej osoby. Czy to samo można powiedzieć o podpisie ręcznym?

Podpis elektroniczny,

nazywany e­podpisem,

to odpowiednik podpisu

odręcznego. Jest ciągiem

określonych znaków oraz

liter służącym do iden­

tyfikacji osoby, która ten

podpis złożyła.

Znajdź w internecie szyfr Cezara oraz alfabet Morse’a. Znajdź w internecie informacje o maszynie kodującej Enigma oraz o podpisie elektronicznym.

Od 2007 roku obcho­

dzimy 25 stycznia Dzień Kryptologii – dla upa­

miętnienia rocznicy zła­

mania szyfru Enigmy.

MNOPRS

GHIJKL

ABCDEF

TU

WYZ

Alfabet Morse'a

A

B

C

Ωµπ

D

E

F

Ŀ>÷

G

H

I

ō×ĭ

J

K

L

∂∏∑

M

N

O

¦

#¿

P

R

S

÷√±

T

U

W

◊¬«

Y

Z

•‡

Zaszyfruj wiadomość składającą się z trzech zdań, korzystając z powyższego szyfru.

A

A

B

B

C

C

D

D

E

E

F

HF G I

42

Podsumowanie działu 2

1 Czy znasz te pojęcia? Spróbuj wyjaśnić znaczenie każdego z nich.

2 Obejrzyj obraz. Odpowiedz na pytania.

Odpowiedz na pytania: z Jakie znasz rodzaje gier

komputerowych?

z W jakie funkcje wyposażony jest program Windows Media Player?

z Jakie możliwości posiada Rejestrator dźwięku?

Wymyśl zakończenia zdań: z Wybierając gry komputerowe…

z Netykieta w internecie…

Wykonaj wspólnie z kolegami i koleżankami plakat na jeden z podanych tematów:

z Wartościowa gra komputerowa.

z Program do odtwarzania i nagrywania muzyki, filmów lub nagrywania i obróbki dźwięku.

z Wybrana przeglądarka internetowa.

z Poczta e-mail.

3 6

5

Wybierz właściwe zakończenia wypowiedzeń.1. Gry zręcznościowe uczą a. matematycznego myślenia. b. szybkiego i precyzyjnego reagowania. c. przewidywania.

2. Windows Media Player to program do a. obróbki dźwięku. b. odtwarzania i nagrywania muzyki

i filmów. c. nagrywania własnego głosu.

3. Korzystając z poczty elektronicznej, można

a. odtwarzać nagrania wideo. b. wysyłać e-maile z załącznikami. c. słuchać muzyki.

4. Internet a. zapewnia całkowitą anonimowość. b. umożliwia korzystanie z różnych usług. c. dostarcza samych korzyści.

4

gry symulacyjnegry strategiczneplatformy edukacyjnesiecioholizmcyberzależność

Windows Media Playersterownik (kodek)Rejestrator dźwiękuport USB

internetinternautaprzeglądarka internetowalinkportal

wyszukiwarkae-mailspam

Jakie są obecnie sposoby przekazywania informacji na

odległość? W jaki sposób można przesłać zdjęcia lub mu­

zykę? Jakie dostrzegasz podobieństwa i różnice pomię­

dzy komunikowaniem się dawniej i dziś? Czy znane dziś

zasady netykiety przestrzegane były w dawnych czasach?

3. Maluję, piszę, prezentuję – prace projektowe

z Jakie możliwości ma edytor grafiki Paint?

z Co to jest edytor tekstu?

z W jaki sposób wykorzystać edytor tekstu do tworzenia tekstów użytkowych?

z Na czym polega redagowanie i formatowanie tekstów?

z Jak urozmaicić tekst grafiką?

z Jak wykonać ciekawą prezentację multimedialną?

z Co to jest animacja?

Tego się dowiesz!

44 45

3.1 Przygotowujemy własne obrazy, czyli praca z wykorzystaniem programów graficznych

Podejmij temat

z Rozwiąż rebus.

Krok po kroku

Uruchom edytor grafiki Paint i poznaj wygląd jego okna:

kliknij w Start i wskaż opcję Wszystkie programy,

kliknij w folder Akcesoria, a potem w ikonę Paint,

Programy komputerowe, które służą głównie do tworzenia obrazów, czyli rysowania i malowania, nazy-wamy edytorami grafiki. Jednym z nich jest program Paint dostępny w systemie operacyjnym Windows.

kliknij dwukrotnie w ikonę skrótu programu Paint, znajdującą się na Pulpicie.

albo

Okno edytora grafiki Paint

ustal rozmiar Obszaru roboczego, przeciągając wciśniętym lewym przyciskiem myszy jeden ze znaczników, widocznych na jego brzegach lub w rogu, do odpowiedniej wielkości ekranu,

naprowadzaj kursor kolejno na ikony wybranych narzędzi, zapoznaj się z ich nazwami i sposobem ich wykorzystania,

kliknij w przycisk Kolor 1 i wybierz kolor z palety, aby ustalić Kolor pierwszego planu,

w podobny sposób ustal Kolor tła,

narysuj kwadrat za pomocą narzędzia Prostokąt , wybierając Pełny kolor Wypełnienia,

Uwaga! Aby precyzyjnie narysować linię prostą, kwadrat lub koło, należy podczas rysowania trzymać wciśnięty klawisz Shift.

wybierz narzędzie Tekst i kliknij lewym przyciskiem myszy w wybranym miejscu obszaru roboczego, aby wstawić pole tekstowe,

w obszarze Narzędzia Tekst wybierz rodzaj, krój i rozmiar czcionki, zaznacz Tło nieprzezroczyste, a następnie napisz tekst w polu tekstowym,

zapisz pracę w swoim folderze, używając kolejno poleceń Plik, Zapisz jako.

Czy już umiesz?

1 Do czego służy i jakie ma możliwości edytor grafiki Paint? Wymień poznane narzędzia tego programu.

2 Korzystając z dostępnych narzędzi programu Paint, wykonaj pierwszą stronę elektronicznej kroniki klasowej.

3 Wykonaj pracę graficzną na dowolny temat, korzy- stając z narzędzi malarskich edytora grafiki Paint.

W skrócie

Edytor grafiki umożliwia tworzenie i obróbkę obrazów. Jednym z takich programów jest Paint dostępny w systemie operacyjnym Windows.

Istnieje wiele edytorów grafiki. Jedne są proste w obsłudze, inne zostały wyposażone w profesjonalne narzędzia do tworzenia i obróbki grafiki.

Krok po kroku

Aby narysować kolorowy kształt i wykonać napis w edytorze grafiki Paint:

Karta Start

Karta Widok

Wstążka

Przybornik z narzędziami ma-larskimi

Paleta kolorów

Obszar roboczy

1

2

3

4

5

6

1 2 3 45

6

46 47

z Jak narysować odbicie lustrzane?

3.2 Rysowanie na ekranie – projekt logo szkoły

Podejmij temat

Krok po kroku

Aby wykonać lustrzane odbicie narysowanego kształtu w edytorze grafiki Paint:

kliknij w narzędzie Krzywa , wybierz Rozmiar linii oraz zaznacz opcję Zaznaczenie przezroczyste,

narysuj linię i wymodeluj jej wygięcia, trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy,

w podobny sposób wymodeluj drugą linię,

zaznacz narysowane krzywe za pomocą narzędzia Zaznaczenie prostokątne,

skopiuj zaznaczoną połowę kształtu i wklej za pomocą poleceń Edycja/Kopiuj (Ctrl + C) i Edycja/Wklej (Ctrl + V),

następnie wybierz kolejno polecenia Obróć, Przerzuć w poziomie, sprawdzając, czy wklejony kształt jest zaznaczony,

umieść obróconą połowę w odpowiednim miejscu, aby osiągnąć zamierzony efekt.

Projektując rysunki w edytorze grafiki Paint, warto poznać możliwości programu dotyczące obracania, roz-ciągania i pochylania zaznaczonych elementów grafiki. Program zaopatrzony jest w narzędzia umożliwia-jące przerzucanie grafiki w pionie i w poziomie, dzięki czemu można uzyskać efekt np. lustrzanego odbicia.Kontynuując tworzenie elektronicznej kroniki klasowej, warto zaprojektować w edytorze grafiki logo szkoły, czyli jej graficzny symbol.

z Dokończ logo szkoły. Napisz jej nazwę i numer, a następnie narysuj obrazek symbolizujący twoją szkołę. Pamiętaj, że zaprojektowane logo nie musi mieć kształtu tarczy. Wszystko zależy od inwencji twórczej autora projektu.

Więcej na temat

Do przeglądania zdjęć i grafiki służą specjalne programy, czyli przeglądarki plików graficznych, np. IrfanView. Za pomocą tego programu możesz wybrać zdjęcia do elektronicznej kroniki klasowej.

Okno przeglądarki graficznej IrfanView

Czy już umiesz?

1 Powiedz, jakie polecenia w edytorze grafiki Paint umożliwiają wykonywanie operacji na fragmentach rysunku.

2 Wykonaj w programie Paint obrazek według podanego wzoru. Następnie skopiuj postać i wklej w lustrze jej odbicie.

3 Narysuj w edytorze grafiki Paint elementy graficzne, wzorując się na podanych przykładach. Dokończ rysunek według własnego pomysłu, tak aby powstał barwny pejzaż.

W skrócie

Edytor grafiki Paint jest wyposażony w funkcje i narzędzia służące do tworzenia i edycji obrazów oraz do nadawania im określonej formy.

Przeglądarka plików graficznych IrfanView umożliwia przeglądanie i obróbkę plików graficznych.

Przycisk przeznaczony do otwierania folderuz obrazami

Przyciski nawigacyjne przeznaczone do przeglą-dania zdjęć

Przyciski służące do powiększania i zmniejszania obrazu

Opcja Obraz umożliwiająca obróbkę zdjęcia

1

2

3

4

1

234

48 49

Jak rozumiesz przedstawioną grafikę?

3.3 „Pędzlem i piórem” – projekt karty z życzeniami

Podejmij temat

Krok po kroku

Aby ustalić rozmiar Obszaru roboczego w formacie A4, czyli arkusza o wymiarach 21 cm x 29 cm 7 mm:

kliknij kolejno w opcje Plik, Właściwości,

w oknie Właściwości obrazu zaznacz Centymetry w polu Jednostki,

określ rozmiary – napisz liczbę 29.7 w polu Szerokość oraz liczbę 21 w polu Wysokość,

potwierdź, klikając w przycisk OK lub wciskając klawisz Enter.

Przy wykonywaniu prac użytkowych, takich jak karty z życzeniami, ogłoszenia lub zaproszenia, wskazane jest łączenie tekstu z grafiką. Tworzenie obrazów czy elementów graficznych umożliwiają narzędzia ma-larskie edytora grafiki Paint, natomiast narzędzie Tekst pozwala na wstawianie tekstu. Przed rozpoczęciem pracy warto ustalić rozmiar Obszaru roboczego, aby odpowiednio rozplanować poszczególne jej elementy.

z Wykonaj w edytorze grafiki Paint ozdobną kartkę z życzeniami. Połącz tekst życzeń z odpowiednimi elementami graficznymi. Możesz wzorować się na przedstawionej propozycji lub wykonać pracę według własnego pomysłu. Zapisz wykonaną pracę.

Więcej na temat

Graficy komputerowi wykorzystują profesjonalne edytory grafiki, np. Adobe Photoshop, Paint Shop Pro, PHOTO-PAINT, Corel, GIMP, Pixia.

W skrócie

Projektowanie prac graficznych w programie Paint wymaga od użytkownika zarówno umiejętności właściwego wykorzystania narzędzi i znajomości funkcji programu, jak również wyobraźni i precyzji w dopracowaniu szczegółów.

Czy już umiesz?

1 Wykonaj w edytorze grafiki Paint projekt karty urodzinowej dla koleżanki lub kolegi. Napisz krótkie życzenia i zaplanuj humorystyczne elementy ozdobne.

2 Zaprojektuj w programie Paint plakat reklamowy, na dowolny temat, w którym połączysz krótkie hasło z grafiką.

Sprawdź, czy twoja babcia ma konto poczty elektronicznej. Jeśli tak, prześlij jej e-mail wraz ze swoją pracą w postaci załącznika.

3

50 51

3.4 Na czym polega poprawne pisanie tekstów?

Podejmij temat

Pisanie ręczne wymaga skupienia uwagi i dokładności, gdyż w razie pomyłki lub błędu trzeba ponownie przepisać tekst. O wiele szyb-ciej i łatwiej można poprawiać błędy, pisząc za pomocą komputera. Teksty pisane z wykorzystaniem edytora tekstu są widoczne na ekranie monitora. Można w nich na bieżąco wprowadzać zmiany. Podstawowymi edytorami tekstu są Notatnik i WordPad.

Edytor tekstu to program

komputerowy, który służy głównie

do tworzenia dokumentów

tekstowych.

Krok po kroku

Uruchom edytor tekstu Notatnik i poznaj wygląd jego okna. W tym celu:

kliknij w Start, w polu Wyszukaj programy i pliki napisz nazwę programu, a następnie kliknij w ikonę Lupy,

zwróć uwagę na migający w oknie Notatnika kursor, który wyznacza miejsce przeznaczone do pisania,

w oknie Notatnika napisz kilka zdań o swojej klasie, potem skopiuj je (Ctrl + C),

zapisz plik w swoim folderze za pomocą opcji Plik/Zapisz jako...., nie zamykaj okna programu.

Z tworzeniem tekstów wiążą się dwa pojęcia:• redagowanie tekstu, czyli opracowanie jego treści poprzez np. ułożenie zdań i połączenie ich

w spójną całość oraz zadbanie o dobór odpowiednich wyrażeń i poprawność pisowni,• formatowanie tekstu, czyli określenie jego wyglądu poprzez np. dobór rodzaju i rozmiaru

czcionki, odpowiednie jego rozmieszczenie, wyrównanie na stronie oraz wyznaczenie wielkości marginesów.

Krok po kroku

Uruchom edytor tekstu WordPad i poznaj wygląd jego okna:

Edytor tekstu Microsoft Word jest jednym z programów dostępnych w pakiecie biurowym Microsoft Office. W skład tego pakietu wchodzą również programy przeznaczone do wykonywania obliczeń, two-rzenia baz danych, prezentacji multimedialnych, materiałów reklamowych, korzystania z poczty elektro-nicznej itd. W edytorze tekstu Microsoft Word można nie tylko pisać, ale również modyfikować teksty, np. zmieniać wygląd czcionki, jej kolor i wielkość, rozmieszczać tekst w kolumnach, wstawiać do tekstu obraz-ki, zdjęcia, tabele, pola tekstowe, kształty, ozdobne napisy, wklejać fragmenty tekstu skopiowane z innych plików. Program można uruchomić tak samo, jak wcześniej poznane edytory tekstu Notatnik i WordPad.

uruchom WordPad w taki sam sposób, jak Notatnik,

porównaj okna programów Notatnik i WordPad, następnie powiedz, który z nich ma więcej funkcji,

wklej skopiowane w Notatniku zdania,

zapisz plik w swoim folderze za pomocą opcji Plik/Zapisz jako...

Okno edytora tekstu Microsoft Word

Znowu pomyłka! Ile jeszczerazy będę przepisywać?

O, teraz znacznie szybciej.

Linijki

Wstążka

Wybór kroju (rodzaju), rozmiaru, stylu, koloru czcionki

Pasek tytułu

Suwak

Obszar roboczy

Suwak Powiększania/Pomniejszania

1

2

3

4

5

6

7

1

1

24

5

6

7

3

52 53

Są różne rodzaje tekstów, np. list do kolegi, podanie do dyrektora szkoły, zaproszenie, ogłoszenie. Każdy z nich powinien mieć odpowiednią formę i każdy powinien zostać napisany zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Najważniejsze zasady redagowania tekstów:• używaj pojedynczych spacji między wyrazami,• stosuj jednakowe odstępy między wierszami,• aby nie zostawiać na końcu wiersza pojedynczych liter (np. i, a, z), stosuj tzw. miękki Enter (ustaw

kursor przed literą i wciśnij kombinację klawiszy Shift + Enter),• nie rozdzielaj daty czy inicjału imienia od nazwiska – stosuj wówczas tzw. twardą Spację (ustaw

kursor za literą lub wyrazem pozostającym na końcu wiersza, wciśnij klawisz Delete, a następnie kombinację klawiszy Shift + Ctrl + Spacja),

• pamiętaj o podziale tekstu na akapity, rozpoczynaj kolejny akapit, wciskając klawisz Enter, • stosuj wcięcia pierwszego wiersza akapitu, używając klawisza Tab.

Od najdawniejszych czasów kroniki były pięknie zdobionymi księgami. Pisano je ręcznie, a każda litera była

misternie kaligrafowana. Uwagę przykuwały piękne ilustracje, dekoracyjne inicjały i efektowne obramowania.

Kronika klasowa również może stać się pamiątkową księgą, która będzie wyjątkowa. Ważna jest estetyka jej

wykonania. Należy pamiętać o poprawnej redakcji opisów, o rozplanowaniu zdjęć i innych elementów graficznych

na kartach oraz o wstawieniu ozdobnego obramowania.

Pamiętaj, aby właściwie dobierać formę tekstu do jego treści, a w szczególności:• w oficjalnych pismach nie używaj obrazków, ozdobników i kolorów, tego typu elementy możesz

stosować w pismach do zaprzyjaźnionych osób,• w jednym dokumencie nie stosuj zróżnicowanego kroju, czyli wielu rodzajów ,

kolorów i rozmiarów czcionek, gdyż tekst staje się mniej czytelny,• do wyróżnienia tekstu stosuj zmianę stylu czcionki: pogrubienie , kursywę , podkreślenie ,• nawet w pismach do przyjaciół stosuj umiarkowaną liczbę obrazków, ozdobnych napisów

i kolorów,• zawsze dbaj o estetykę tworzonego tekstu.

akapit

akapit

W skrócie

Edytory tekstu służą głównie do redagowania tekstów i ich formato-wania. Należą do nich m.in. Notatnik, WordPad i Microsoft Word.

Podczas pisania tekstu należy zadbać o właści-wy jego wygląd i dosto-sowywać formę do treści.

Czy już umiesz?

1 Odpowiedz na pytania: z Do czego służą edytory tekstu? z Czym różni się redagowanie tekstu od jego

formatowania? z Co to jest pakiet programów?

2 Za pomocą wybranego edytora tekstu opisz ciekawe wyda-rzenie z życia klasy. Wstaw pasujący tematycznie obrazek i zadbaj o wygląd dokumentu. Zapisz plik w swoim folderze, korzystając z polecenia Plik/Zapisz jako... .

3.5 Redagujemy ogłoszenia

Podejmij temat

z Odczytaj hasło, pomijając wszystkie litery K, k.

Za pomocą komputera można wykonywać ozdobne teksty użytkowe, takie jak zaproszenia, ogłoszenia, a także dyplomy, wizytówki, karty z życzeniami. Podczas redagowania ogłoszenia należy pamiętać, aby zawierało ono wszystkie potrzebne informacje, czyli jakiego wydarzenia dotyczy, kiedy i gdzie się wyda-rzy oraz kto jest autorem ogłoszenia. Kiedy tekst ogłoszenia jest gotowy, należy go sformatować, czyli właściwie rozmieścić na stronie i nadać mu odpowiedni wygląd. Warto wstawić ozdobny napis i zdjęcie lub obrazek. Edytory tekstu, czyli WordPad i Microsoft Word, umożliwiają zmianę rodzaju, rozmiaru, stylu i koloru czcionki oraz wstawianie do tekstu obrazków lub zdjęć. Natomiast ozdobne napisy z wykorzystaniem galerii WordArt można tworzyć w programie Microsoft Word.

Spotkanie członków koła informatycznegoodbędzie się 15 maja 2018 roku o godzinie 15.00

w pracowni komputerowej naszej szkoły

Opiekun kołaJerzy Lis

Krok po kroku

Aby wstawić do tekstu ozdobny napis:

uruchom edytor tekstu Microsoft Word,

wybierz kartę Wstawianie i kliknij w przycisk WordArt,

kliknij w wybrany wzór i w wyświetlonym polu tekstowym wpisz ozdobny napis.

54 55

z Uruchom edytor tekstu Microsoft Word i napisz wyraz OGŁOSZENIE z wykorzystaniem galerii ozdobnych napisów WordArt. Poniżej napisz treść ogłoszenia, a następnie wstaw obrazek z pliku (może to być twoja praca wykonana w edytorze grafiki Paint). Zapisz wykonaną pracę w swoim folderze.

Krok po kroku

Aby wstawić do tekstu obrazek lub zdjęcie z pliku:

w oknie Microsoft Word wybierz kartę Wstawianie,

kliknij w przycisk Obraz znajdujący się w grupie Ilustracje,

w otwartym oknie Wstawianie obrazu wybierz plik z obrazkiem lub zdjęciem i kliknij w jego ikonę, aby go zaznaczyć,

kliknij w przycisk Wstaw,

zaznacz wstawiony obrazek, klikając w niego,

zmniejsz lub powiększ obrazek, w tym celu ustaw w jego rogu kursor myszy, a kiedy zmieni się w podwójną strzałkę, trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy, przeciągnij do środka lub na zewnątrz,

sprawdź, czy obrazek jest zaznaczony, i wybierz obszar Narzędzia obrazów,

w grupie Rozmieszczanie kliknij w przycisk Zawijaj tekst i wybierz opcję Ramka lub Za tekstem,

ustaw obrazek w wybranym miejscu metodą złap, przesuń i upuść.

Więcej na temat

Ozdobny tekst napisany z wykorzystaniem galerii WordArt można formatować. W tym celu należy go zaznaczyć, a następnie wybrać obszar Narzędzia do rysowania i w grupie Style WordArt zmienić styl graficzny, zastosować Efekty tekstowe, określić kolor Konturów i Wypełnienia. Więcej możliwości związanych z wyglądem tekstu znajduje się w oknie Formatowanie efektów tekstowych, które otwiera się po kliknięciu w ikonę umieszczoną w prawym dolnym rogu w grupie Style WordArt.

W skrócie

Edytor tekstu WordPad ma mniej narzędzi formatowania tekstu niż edytor tekstu Microsoft Word.

W edytorze tekstu Microsoft Word można wstawiać do tekstu ozdobne napisy dostępne w galerii WordArt, natomiast obrazki lub zdjęcia można wstawiać w obu edytorach tekstu WordPad i Microsoft Word.

Czy już umiesz?

1 Z jakiej galerii należy skorzystać, aby wstawić do tekstu ozdobny napis?

2 Jakie informacje powinno zawierać ogłoszenie?

3 Wykonaj w edytorze tekstu Microsoft Word ogłoszenie o wycieczce klasowej. Wstaw ozdobne napisy. Zadbaj o odpowiednie rozmieszczenie tekstu na stronie.

Zastanów się, jakie informacje powinno zawierać ogłoszenie o zaginięciu psa, aby dokładnie opisywało zwierzę i umożliwiało kontakt z jego właścicielem. Napisz takie ogłoszenie, korzystając z edytora tekstu.

4

56 57

3.6 Tworzymy elektroniczną kronikę klasową

Podejmij temat

Planując pracę nad wykonaniem elektronicznej kroniki klasowej, należy wyznaczyć cel i ustalić sposób jego realizacji. Kronika może przybrać formę prezentacji, w której uczniowie przedstawią siebie, swo-je zainteresowania i talenty. Jej tematyka może obejmować opisy ciekawych wydarzeń, uroczystości, wycieczek, tradycji szkolnych, jak również zasady właściwego postępowania uczniów, nazywane kon-traktem klasowym. Podczas tworzenia kroniki należy zadbać o poprawność pisowni oraz o estetyczne rozmieszczenie tekstów, obrazków i zdjęć, a także o umiar w stosowaniu kolorów i ozdobnych napisów lub obramowań.

Krok po kroku

Zapoznaj się z ustawieniami strony w edytorze tekstu Microsoft Word:

uruchom edytor tekstu Microsoft Word,

wybierz kartę Układ strony,

kliknij w przycisk Orientacja znajdujący się w grupie Ustawienia strony i wybierz opcję Pozioma,

ustaw marginesy i rozmiar strony.

z Napisz w edytorze tekstu kilka zdań o swojej szkole według podanych wzorów.

Nasza szkoła mieści się w centrum miasta. Wokół znajdują się ulice, sklepy i bloki. Nieopodal rozpościera się malowniczy park z fontanną i dużym placem zabaw dla najmłodszych…

Nasza szkoła stoi na wzgórzu. Wokół rozciągają się pola, a w oddali widać las. Za szkołą są dwa boiska do gry w piłkę nożną i w siatkówkę. Nieopodal znajdują się sklep i przystanek autobusowy...

lub

Krok po kroku

Aby sformatować tekst:

w oknie Microsoft Word wybierz kartę Narzędzia główne,

zastosuj wcięcie pierwszego akapitu, w tym celu ustaw kursor na początku tekstu i wciśnij klawisz Tab,

zaznacz tekst, aby go sformatować, w tym celu kliknij w przycisk Zaznacz znajdujący się w grupie Edytowanie i wybierz opcję Zaznacz wszystko (tekst można również zaznaczyć, trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy),

w grupie Czcionka określ rozmiar i krój (rodzaj) czcionki (zwróć uwagę, że nie wszystkie rodzaje czcionek mają polskie znaki, np. ą, ę).

Uwaga! Więcej możliwości związanych z wyglądem tekstu znajduje się w oknie Czcionka, które otwiera się po kliknięciu w ikonę umieszczoną w prawym dolnym rogu w grupie Czcionka.

Krok po kroku

Aby wstawić obramowanie i kolor tła:

z Wybierz kolor tła i rodzaj obramowania stron kroniki klasowej. Zastosuj je do całego dokumentu. Pamiętaj o zapisywaniu zmian w swojej pracy (Plik/Zapisz).

w oknie Microsoft Word wybierz kartę Układ strony,

kliknij w przycisk Obramowania stron znajdujący się w grupie Tło strony,

w oknie Obramowanie i cieniowanie kliknij w kartę Obramowanie strony i wybierz Ustawienie: Ramka, dowolny wzór (i ewentualnie kolor), następnie potwierdź przyciskiem OK,

wybierz kolor strony, klikając w przycisk Kolor strony.

Uwaga! Można wybrać inne parametry obramowania i cieniowania, np. zastosowanie obramowania do fragmentu lub całego dokumentu (opcja Zastosuj do...).

Obrazki, teksty...

Co jeszcze ? Może...

Zdjęcia, opisy...

4

1

2

35 6

58 59

Krok po kroku

Aby wstawić numerowanie i wypunktowanie:

w oknie Microsoft Word wybierz kartę Narzędzia główne,

ustaw kursor w miejscu, w którym chcesz rozpocząć listę numerowaną i kliknij w przycisk Numerowanie znajdujący się w grupie Akapit,

wybierz rodzaj numerowania z Biblioteki numeracji,

aby wstawić kolejny numer, wciśnij klawisz Enter, a po zakończeniu numeracji wciśnij go dwukrotnie,

w podobny sposób wstaw wybrany Punktor, klikając w ikonę .

Uwaga! Wybór innego stylu wypunktowania jest możliwy w oknie Definiowanie nowego punktora, które otworzy się po kliknięciu w opcję Zdefiniuj nowy punktor.

z Napisz w kronice klasowej zasady, których powinni przestrzegać uczniowie. Zastosuj numerowanie i wypunktowanie. Zapisz wykonaną pracę w swoim folderze, np.1. Szanujemy mienie szkolne i dbamy o porządek.2. Zachowujemy się kulturalnie:

• używamy słów: przepraszam, proszę, dziękuję,• współpracujemy ze sobą,• pomagamy sobie wzajemnie...

W skrócie

Edytory tekstu usprawniają redagowanie zapisywanych treści i ich formatowanie. Umożliwiają stosowanie list numerowanych i wypunktowanych, wstawianie grafiki, obrazów, zdjęć oraz obramowania strony. Można w nich łatwo i bez ograniczeń dokonywać poprawek.

Czy już umiesz?

1 Jak wykonać obramowanie strony?

2 Czym się różni numerowanie od wypunktowania?

3 Zaprojektuj w edytorze tekstu stronę kroniki klasowej ze zdjęciami i własnymi tekstami.

3.7 Poznajemy funkcje programu PowerPoint

Podejmij temat

AnimacjaTekst

DźwiękFilmGrafika

Istnieją programy komputerowe, któ-re umożliwiają przekazywanie informacji w sposób multimedialny, czyli za pomocą wielu środków: tekstu, grafiki, dźwięku, wi-deo (filmu), animacji. Zastosowanie multi-mediów uatrakcyjnia przekaz i jest bardziej efektywne, bo oddziałuje na odbiorców wie-lostronnie – obrazem, ruchem i dźwiękiem. Jednym z programów przeznaczonym do tworzenia prezentacji multimedialnych jest PowerPoint, który wchodzi w skład pakietu biurowego Microsoft Office. Pod-stawowym elementem prezentacji jest slajd, który można porównać do pojedynczej kartki książki.

Animacja – wprawianie w ruch obiektów, np. elementów gra­

ficznych, tekstowych lub innych.

Krok po kroku

Uruchom program Microsoft PowerPoint i poznaj wygląd jego okna:

kliknij w Start i wskaż opcję Wszystkie programy,

kliknij w folder Microsoft Office, a potem w ikonę Microsoft PowerPoint,

albo

kliknij dwukrotnie w ikonę skrótu programu PowerPoint znajdującą się na Pulpicie.

Prezentacja multimedialna – komputerowy pokaz ilustrowa­

ny elementami multimedialnymi.

Z czym się kojarzy przedstawiona grafika?

Multimedia – różnorodne środki przekazu informacji, które się wzajemnie uzupełniają.

60 61

Program do tworzenia prezentacji, podobnie jak edytor tekstu, wyposażony jest w narzędzia służące do wpisywania tekstów, wklejania ozdobnych napisów, obrazów, obiektów graficznych, wstawiania filmów i dźwięków. Umożliwia między innymi otwieranie i przeglądanie prezentacji multimedialnych, tworze-nie prezentacji według własnego pomysłu (po wybraniu kolejno opcji Plik, Nowe, Pusta prezentacja) lub tworzenie prezentacji za pomocą motywów dostępnych na karcie Projektowanie.

W skrócie

Program Microsoft PowerPoint służy do tworzenia prezentacji multimedialnych.

Prezentacja multimedialna jest komputerowym pokazem przedstawionym za pomocą wielu środków: tekstu, grafiki, dźwięku, wideo (filmu), animacji.

Czy już umiesz?

1 Co to jest przekaz multimedialny?

2 Jaki program służy do tworzenia prezentacji multimedialnych?

3 Z jakich elementów składa się okno programu PowerPoint? Do czego służą przyciski znajdujące się w dolnym pasku okna programu?

Okno programu Microsoft PowerPoint 3.8 Tworzymy prezentację „Z życia naszej klasy…”

Podejmij temat

z Rozwiąż rebus.

Przed przystąpieniem do tworzenia prezentacji multimedialnej należy określić jej temat, który będzie umieszczony na pierwszym slajdzie. Następnie trzeba zaplanować zawartość kolejnych slajdów, czyli na-pisać teksty, zgromadzić obrazki i przygotować ozdobne napisy. Na ostatnim slajdzie powinna się znaleźć informacja, kto jest autorem prezentacji. Slajd nie powinien zawierać zbyt dużej ilości tekstu, a rozmiar czcionki użytej do jego napisania powinien być na tyle duży, aby tekst był czytelny dla widzów. Nie należy używać także zbyt wielu kolorów i wyróżnień.

Krok po kroku

Aby wybrać szablon, ustalić tło i wstawić nowy slajd w prezentacji PowerPoint:

uruchom program PowerPoint,

wybierz kartę Projektowanie i w grupie Motywy kliknij w wybrany motyw prezentacji,

możesz zmienić kolor wybranego motywu lub wybrać z podręcznego menu polecenie Formatuj tło… (okno formatowania otworzy się po kliknięciu prawym przyciskiem myszy w obszarze roboczym),

możesz również zmienić tło wybranego motywu, klikając w opcję Style tła znajdującą się w grupie Tło,

zwróć uwagę, że w oknie Formatowanie tła, które otworzy się po kliknięciu w przycisk Formatuj tło… jest więcej możliwości zmiany wyglądu tła slajdu.

Slajd

Karty z narzędziami

Pasek tytułu

Widok normalny

Sortowanie slajdów

Widok do czytania

Pokaz slajdów

Suwak Powiększania/ Pomniejszania

Obszar roboczy

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1

23

4

5

6

7 8

9

62 63

Krok po kroku

Przygotuj dwa kolejne slajdy prezentacji na temat swojej klasy:

na pierwszym slajdzie napisz tytuł prezentacji Z życia naszej klasy…, a poniżej – podtytuł,

wybierz drugi slajd, klikając w przycisk Nowy slajd znajdujący się w grupie Slajdy w karcie Narzędzia główne (wybór układu nowego slajdu zależy od tego, jakie elementy mają się na nim znaleźć),

w tytule nowego slajdu napisz Samorząd klasy IVa, a w polu tekstowym – listę wypunktowaną ze składem samorządu klasowego,

wstaw obrazek clipart, w tym celu wybierz kartę Wstawianie i w grupie Obrazy kliknij w przycisk Obiekt clipart,

w polu wyszukiwania okna Clipart napisz hasło: książka i wciśnij przycisk Przejdź,

kliknij w wybrany obrazek, aby go wstawić,

dopasuj wielkość obrazka, np. zmniejszając go, a następnie umieść clipart w wybranym miejscu metodą złap, przesuń i upuść,

zapisz plik z prezentacją w swoim folderze za pomocą poleceń Plik, Zapisz jako...

Krok po kroku

Aby w prezentacji zastosować przejścia slajdów i animacje poszczególnych jej elementów:

kliknij w kartę Przejścia i wybierz sposób wyświetlania slajdów, a następnie kliknij w przycisk Zastosuj do wszystkich,

zaznacz wstawiony clipart, klikając w niego,

wybierz kartę Animacje i kliknij w przycisk Dodaj animację znajdujący się w grupie Animacja zaawansowana,

wybierz dowolną animację, np. Podskok,

kliknij w przycisk Okienko animacji, aby zobaczyć, jak działa wstawiona animacja, potem zamknij otwarte okno,

w podobny sposób możesz zastosować animacje napisów i tekstów umieszczonych w prezentacji,

kliknij w ikonę Pokaz slajdów, aby zobaczyć efekt końcowy prezentacji,

zakończ pokaz, wciskając klawisz Esc i zapisz zmiany w pliku.

Czy już umiesz?

1 Jakie możliwości ma program PowerPoint? W jaki sposób można je wykorzystać?

2 Wstaw kolejne slajdy do klasowej prezentacji i zastosuj animacje do wstawionych obiektów. Przedstaw zaintere-sowania, talenty i osiągnięcia twoich koleżanek i kolegów.

W skrócie

W prezentacji multimedialnej można zastosować animacje grafiki i napisów oraz przejścia slajdów.

Warto eksperymentować i poznawać inne funkcje programu PowerPoint. W razie potrzeby można skorzystać z pomocy programu, używając przycisku lub wciskając klawisz F1.

64

Podsumowanie działu 3

1 Czy znasz te pojęcia? Spróbuj wyjaśnić znaczenie każdego z nich.

2 Obejrzyj obraz. Odpowiedz na pytania.

3 Odpowiedz na pytania.

z Do czego służą edytory grafiki? z Jakie znasz zasady poprawnego pisania tekstów? z Czym jest redagowanie, a czym – formatowanie tekstów? z O czym należy pamiętać podczas tworzenia prezentacji multimedialnej? z Co to jest animacja w programie PowerPoint?

4 Wybierz właściwe zakończenia wypowiedzeń.

1. Edytory grafiki umożliwiają a. wstawianie dźwięków na rysunku. b. tworzenie i obróbkę obrazów. c. formatowanie tekstów.

2. Program PowerPoint służy głównie do a. nagrywania muzyki na płycie CD. b. tworzenia prezentacji multimedialnych. c. redagowania pism urzędowych.

Po co dawniej malowano portrety? W jaki sposób można

wykonać czyjąś podobiznę obecnie? Czy wystarczy pokazać

swoje zdjęcie, aby zaprezentować siebie i swoje zaintereso­

wania? Na czym polega praca malarza, który wykonuje swo­

ją pracę wyłącznie z wykorzystaniem komputera?

edytor grafiki

przeglądarki plików graficznych Paint

pakiet biurowy Microsoft Office

multimedia

animacja w PowerPoint

prezentacja multimedialna

Microsoft PowerPoint

akapit twarda spacja

clipart WordArt

Microsoft Word

edytor tekstu

redagowanie

formatowanie

WordPad

Notatnikslajd

4. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera

z W jaki sposób program Kalkulator pomaga w rozwiązywaniu problemów?

z Co to jest programowanie?

z Jak wygląda okno Scratch?

z Jakie są podstawowe funkcje środowiska Scratch?

z Jak sterować duszkiem?

z Na czym polega praca w chmurze?

Tego się dowiesz!

66 67

Wyobraźmy sobie sytuację, że uczniowie klasy czwartej chcą zaprezentować się rodzicom podczas kla-sowej uroczystości pt. „Nasze talenty”. Zastanawiają się, ile pieniędzy trzeba przeznaczyć na zakup ma-teriałów potrzebnych do wykonania dekoracji i zaproszeń oraz na poczęstunek. Przy rozwiązaniu tego problemu podejmują następujące działania:

I. Kalkulacja wydatków – planowanie.1. Określenie zadania do wykonania – przygotowanie występu dla rodziców.2. Analiza danych, czyli co jest potrzebne:

• 30 balonów – po 0,50 zł za jeden balon,• 20 arkuszy ozdobnego papieru – po 1,50 zł za jeden arkusz,• 2 opakowania herbaty – po 14 zł za jedno opakowanie, • 1 opakowanie kawy za 25 zł, • 20 ciastek – po 3 zł za jedno ciastko.

3. Określenie wartości szukanej, czyli oszacowanie kosztów.4. Zaplanowanie sposobu rozwiązania, czyli jak obliczyć wydatki.

II. Wykonanie, czyli dokonanie zakupów na uroczystość klasową.

III. Sprawdzenie poprawności zaplanowanych kosztów (jeśli wystarczy pieniędzy na pokrycie kosz-tów, to znaczy, że skalkulowano je poprawnie).

IV. Zastosowanie rozwiązania i w razie potrzeby wprowadzenie poprawek.

z Wykonaj obliczenia, sumując wydatki. Następnie skalkuluj koszt przypadający na 1 ucznia, jeśli w czwartej klasie jest 24 uczniów. Posłuż się programem Kalkulator, co ułatwi ci obliczenie wydatków.

4.1 Analizujemy sytuację problemową i opracowujemy rozwiązanie

Podejmij temat

Problemy bywają różne, np. jak znaleźć najkrótszą drogę do szkoły, jak zorganizować zajęcia domowe, aby mieć więcej czasu wolnego, jak zdobyć pierwsze miejsce w konkursie. Z problemami spotykamy się nie tylko w ży-ciu codziennym, ale także podczas rozwiązywania zadań matematycznych, planowania wydarzeń czy kalkulowania kosztów. Do tego celu można wyko-rzystać program komputerowy Kalkulator dostępny w systemie Windows.

Problem to sytuacja

zadaniowa, którą należy

rozwiązać, aby odpo­

wiedzieć na postawione

pytanie.

A ja mam coś, co pomoże ci go rozwiązać.

Mam problem.

Krok po kroku

Poznaj program Kalkulator:

uruchom program, w tym celu kliknij w Start, a potem kolejno w opcje Wszystkie programy, Akcesoria, ikonę Kalkulatora (lub kliknij dwukrotnie w ikonę skrótu programu Kalkulator),

wykonaj obliczenia w oknie Kalkulatora.

Więcej na temat

Wygląd standardowego Kalkulatora można zmienić w narzędzie wyposażone w rozbudowane możliwości do wykonywania skomplikowanych obliczeń. Wystarczy wybrać polecenia: Widok, Naukowy. W celu poznania możliwości Kalkulatora eksperymentuj podczas wykonywania obliczeń.

W skrócie

Aby rozwiązać problem, należy przeanalizować sytuację problemową, zaplanować działania, wykonać je, a następnie sprawdzić, czy problem został rozwiązany, i w razie potrzeby wprowadzić poprawki.

Program Kalkulator dostępny w systemie Windows służy do wykonywania obliczeń matematycznych. Stanowi pomoc w rozwiązywaniu problemów i kalkulowaniu kosztów.

Czy już umiesz?

1 W jaki sposób można uruchomić program Kalkulator?

2 W jakie funkcje wyposażony jest program Kalkulator?

3 Oblicz za pomocą Kalkulatora, ile czasu w ciągu dnia przeznaczasz na wykonywanie zadań domowych, ile na oglądanie telewizji, a ile na zabawę. Oblicz, ile czasu poświęcasz na te czynności w całym tygodniu.

Okno programu Kalkulator

Kasowanie wyświetlonej liczby

Kasowanie obliczeń

Dzielenie

Monożenie

Odejmowanie

Dodawanie

1

2

3

4

5

6

1 2

3

4

56

PROGRAMOWANIE Czy urządzenia znajdujące się wokół nas można zaprogramować?Programowanie nie jest związane wyłącznie z komputerem, tabletem czy smartfonem.

Jest wykorzystywane w wielu dziedzinach życia, np. w technice, medycynie, matema-tyce. Niektóre z używanych na co dzień urzą-dzeń elektronicznych, np. telewizor, pralka, wyposażone są w funkcję pamięci, dzięki czemu są programowalne. Programowanie urządzeń jest tworzeniem instrukcji ich dzia-łania, dzięki czemu reagują one na polece-nia użytkownika.

Czy zabawa może uczyć myślenia programistycznego?Niektóre zabawki, np. klocki LEGO, rozwijają wyobraźnię i kreatywność, doskonalą umiejętność planowania, określania poszczególnych etapów pracy, przewidywania skutków działań. Uczą, jak osiągnąć zamierzony efekt.

Photon to nazwa małego robota, dzięki któremu dzieci w wieku od 6 do 12 lat uczą się podstaw programowania. Zaba-wa z robotem uczy logicznego myślenia, szybkiego podejmowa-nia decyzji i rozwija pamięć. Photon jest głównym bohaterem gry, w której uczestniczą dzieci. Można powiedzieć, że rozwija się razem z dzieckiem. Porusza się, omijając przeszkody, reaguje na dźwięki, kolory i światło, wydaje dźwięki, ma podświetlane oczy i czułki. Komunikuje się z dziećmi za pomocą aplikacji zainsta-lowanej na tablecie lub smartfonie.

Dash i Dot nie są zwykłymi zabawkami, ale robotami o charak-terze edukacyjnym, przeznaczonymi dla dzieci w wieku powyżej 5 lat. Poprzez zabawę uczą programowania i rozwijają logiczne myślenie. Dot reaguje na zmianę położenia, słyszy głos lub klaśnięcie i potrafi mówić. Można go zaprogramować na wiele sposobów. Nie ma kółek, więc nie potrafi się samodzielnie poruszać. Dash reaguje na głos, odnajduje przedmioty, potrafi tańczyć i śpiewać. Dzięki specjalnej aplikacji dzieci mogą na tabletach lub smartfonach projektować własne gry.

Programowanie to tworzenie programu kompu-terowego po to, aby wspomagać człowieka w od-najdywaniu najkrótszego i najlepszego sposobu rozwiązywania określonego problemu.

Znajdź w internecie więcej informacji na temat klocków Lego, Photona oraz robotów Dash i Dot.

Znajdź w internecie informacje o innych urządzeniach elektronicznych, które można programować.

Wymień urządzenia gospodarstwa domowego, których się nie programuje.

Urządzenia elektroniczne, które można

zaprogramować

Defibrylator (umożliwia przywrócenie prawidłowej pracy serca)

Elektrokardiograf (służy do rozpoznawania

chorób serca)

Telewizor

Pralka

Kuchenka mikrofalowa

Komputersamochodowy

70 71

Krok po kroku

Poznaj stronę internetową środowiska Scratch:

napisz na pasku adresu przeglądarki internetowej scratch.mit.edu i zatwierdź, wciskając klawisz Enter,

kliknij kolejno w opcje WYPRÓ-BUJ i ZOBACZ PRZYKŁADY, aby zapoznać się z możliwościami programu i obejrzeć projekty udostępnione przez innych użytkowników (przycisk umożliwia podgląd układu bloczków z instrukcjami),

kliknij w opcję DOŁĄCZ DO SCRATCH, aby się zarejestrować,

kliknij w napis Stwórz, który uruchamia okno programu.

z Odgadnij hasło, czytając co drugą literę od lewej strony.

4.2 W świecie programowania

Podejmij temat

Programowanie – tworzenie programów komputerowych. Praca w chmurze polega na dostępie do aplikacji lub usług udostępnianych przez internet, bez konieczności instalacji ich na komputerze.

Większość użytkowników komputerów korzysta z gotowych progra-mów, ale są też tacy, którzy sami tworzą programy komputerowe. Nazywamy ich programistami, ponieważ zajmują się programo-waniem, wykorzystując do tego celu specjalny, zrozumiały dla kom-putera język, zwany językiem programowania. Jednym z nich jest Scratch, który służy do nauki programowania.

Praca w Scratch 2.0 odbywa się w chmurze. Rejestracja umożliwia przyłączenie się do społeczności Scratch, zapisywanie w chmurze swoich projektów i udostępnianie ich innym użytkownikom.

Okno Scratch

Przykładowe bloczki z instrukcjami

Tryb pełnoekranowy Uruchomienie działania programu

Ikona duszka (postaci), który jest programowany

Duszek (postać)

Zatrzymanie programu Karta Skrypty – programowanie duszka (postaci) lub tła sceny

Karta Kostiumy – zmiana wyglądu duszka (postaci) lub tła sceny

Karta Dźwięki – wybór dźwięku

Uruchomienie działania programu aktywnego duszka

Miejsce, do którego przeciągane są bloczki w celu stworzenia programu

Bloczki

Biblioteka z duszkami (postaciami)Biblioteka z tłami sceny

Scena

72 73

Programowanie polega na układaniu bloczków z instrukcjami dla wybranej postaci, czyli duszka, lub dla wybranej sceny. Bloczki są pogrupowane kolorystycznie w zależności od funkcji, do jakich są przeznaczo-ne. Bloczki rozpoczynające działanie programu dla aktywnego duszka znajdują się w opcji . Do dialogu duszków, zmiany koloru ich kostiumów oraz kolejnych faz ruchu wykorzystywane są bloczki z opcji . Instrukcja warunkowa Jeżeli… to… znajduje się w opcji . Możliwe jest łączenie dowolnej liczby pasujących do siebie bloczków. Aby usunąć bloczek lub duszka, należy kliknąć w niego prawym przyciskiem myszy i wybrać polecenie Usuń. Drugim sposobem usuwania bloczka jest przeciągnięcie go z powrotem na pole Skrypty. Programo-wany duszek musi być aktywny. Aby go uaktywnić, należy kliknąć w jego ikonę . Podobnie należy postąpić z programowaną sceną .

Krok po kroku

Aby zaprogramować swój pierwszy projekt:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

ułóż dla duszka-kota bloczki z instrukcjami według podanego wzoru,

zobacz, jak działa program, klikając w przycisk z chorągiewką .

Zaprogramuj projekt z dialogiem:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

wybierz Nowe tło z biblioteki (blue sky), klikając w opcję ,

usuń domyślną postać duszka-kota i wybierz z biblioteki dwa nowe duszki – małpkę i nietoperza – klikając w opcję ,

kliknij w ikonę duszka , aby go zaznaczyć, i ułóż dla niego bloczki z instrukcjami według wzoru,

zaznacz drugiego duszka, klikając w jego ikonę , a potem kliknij w przycisk , aby zmienić styl obrotów na (powrót do widoku ikony duszka możliwy jest po kliknięciu w przycisk ),

następnie ułóż dla nietoperza bloczki z instrukcjami według podanego wzoru,

zmień nazwę programu,

sprawdź, jak działa program, klikając w przycisk z chorągiewką. Zmiana stylu obrotów duszka

W skrócie

Programowanie to tworzenie programów komputerowych za pomocą języka programowania.

Scratch jest językiem programowania przeznaczonym do nauki podstaw programowania.

Praca w środowisku Scratch odbywa się w chmurze, czyli za pośrednictwem internetu, bez konieczności instalowania programu w komputerze.

Czy już umiesz?

1 Odpowiedz na pytania: z W jaki sposób rozpocząć pracę w środowisku Scratch? z Gdzie znajdują się instrukcje dla duszków? z Jak sprawdzić działanie zaprogramowanego projektu?

2 Zaprogramuj prostą animację w środowisku Scratch dla wybranej postaci.

Uruchomienie programu dla aktywnego duszka

Określenie pozycji wyjściowej duszka

Instrukcja wykonania dla duszka

1

2

3

1

2

3

74 75

W środowisku Scratch można tworzyć programy, które łączą grafikę, animację, muzykę i inne dźwięki. Tworzenie animacji jest możliwe dzięki wykorzystaniu poszczególnych faz ruchu postaci (duszków) oraz instrukcji, które pozwalają na sterowanie nimi na scenie.

Animacja w Scratch – wprawia­

nie w ruch obiektów po zastoso­

waniu określonych instrukcji.

Krok po kroku

Zaprogramuj taniec:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

wybierz nowe tło – scenę; usuń domyślnego duszka i wybierz innego – balerinę,

obejrzyj fazy ruchu tancerki, klikając w kartę Kostiumy,

kliknij w kartę Skrypty i ułóż bloczki z instrukcjami według podanego wzoru, użyj niebieskiego bloczku, aby mieć możliwość zatrzymania animacji,

sprawdź działanie programu.

Uwaga! Aby zatrzymać animację, nale-ży dłużej przytrzymać wciśnięty klawisz spacji, ponieważ balerina musi wyko-nać cały zaprogramowany cykl ruchów.

z Uporządkuj litery według liczb – od najmniejszej do największej – i odczytaj hasło.

4.3 Sterowanie na ekranie, czyli proste animacje w Scratch

Podejmij temat

Aby dołączyć muzykę do animacji:

kliknij w kartę Dźwięki, a potem w opcję , aby przesłuchać dostępne dźwięki,

wybierz dźwięk, dwukrotnie w niego klikając (dance snare beat),

kliknij w kartę Skrypty, a następnie dołącz bloczek, wskazując na rozwiniętej liście wybrany dźwięk,

potem dołącz bloczek, który służy do zatrzymania wszystkich dźwięków,

sprawdź, jak działa program.

Aby przeglądać wykonane przez siebie programy:

rozwiń listę, klikając w strzałkę znajdującą się na pasku menu przy loginie,

kliknij w napis Moje rzeczy, aby zobaczyć listę wykonanych przez siebie programów,

otwórz okno ze skryptami wybranego programu, klikając w napis Zajrzyj do środka.

W skrócie

Środowisko Scratch umożliwia tworzenie prostych programów komputerowych, w których wykorzystywana jest grafika, animacja, muzyka i inne dźwięki.

Tło sceny i postać duszka można wybrać z dostępnych w programie bibliotek lub wczytać z pliku zapisanego na dysku.

Czy już umiesz?

1 Zaprogramuj animację w środowisku Scratch. Wybierz tło sceny i postać duszka. Dołącz odpowiednie dźwięki. Zaplanuj zatrzymanie animacji po naciśnięciu wybranego klawisza. Sprawdź, jak działa program. W razie potrzeby wprowadź poprawki.

76 77

Scratch daje wiele możliwości tworzenia różnego rodzaju programów – animacji, historyjek, komiksów, gier oraz interaktywnych projektów muzycznych lub graficznych. Interesującym rodzajem zabawy edu-kacyjnej, którą można przeprowadzać w formie konkursu, jest quiz (czytaj: kwiz), w którym odpowiada się na przygotowane pytania. Przy programowaniu quizu bardzo przydatna jest instrukcja warunko-wa, która należy do kategorii Kontrola. Umożliwia ona wybór po-prawnej odpowiedzi spośród zaproponowanych.

4.4 Programowanie – zadania

Podejmij temat

Instrukcja warunkowa

Krok po kroku

Aby zaprogramować quiz:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

wybierz tło sceny z biblioteki dostępnej w programie lub wczytaj ze swojego pliku,

usuń domyślnego duszka i wybierz dowolną postać z biblioteki,

kliknij w kartę Skrypty i ułóż bloczki z instrukcjami według wzoru,

ułóż kolejne pytania, dobierając sceny, które pasują tematycznie do pytań,

wpisz nazwę programu, następnie sprawdź, jak on działa, w razie potrzeby wprowadź poprawki.

Co to jest quiz?

Krok po kroku

Zaprogramuj animowany quiz:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

wybierz z biblioteki dostępnej w programie tło sceny – obrazek lasu, lochu lub zamku,

wybierz duszka, którym może być dowolna postać z kategorii Fikcja,

kliknij w kartę Skrypty i ułóż bloczki z instrukcjami dla wybranego duszka według wzoru,

następnie wymyśl kolejne dwa pytania, dołączając do każdego instrukcję warunkową,

dołącz inne dźwięki,

wpisz nazwę programu, potem sprawdź jego działanie i wprowadź ewentualne poprawki.

Krok po kroku

Aby zaprogramować animowaną kartkę z pozdrowieniami z wakacji:

w oknie Scratch wybierz kolejno opcje Plik, Nowy,

usuń domyślnego duszka,

wybierz nowe tło, wczytując je z pliku przygotowanego przez nauczyciela, np. zdjęcie morza lub gór,

w karcie Tła usuń białe tło,

wpisz nazwę programu,

7978

W skrócie

Duże możliwości przy tworzeniu quizów daje wykorzystanie instrukcji warunkowej.

W celu nabycia nowych umiejętności programistycznych warto samodzielnie poeksperymentować w środowisku Scratch, inspirując się pracami udostępnionymi przez innych użytkowników.

Czy już umiesz?

1 Zaprojektuj animację z dialogiem pomiędzy dwoma duszkami w środowisku Scratch. Wybierz odpowiednie tło sceny i dołącz dźwięki. Nazwij utworzony program i sprawdź jego działanie.

wykorzystując edytor grafiki dostępny w programie, wykonaj napis Pozdrowienia z wakacji, skorzystaj z narzędzia Tekst i palety kolorów,

w karcie Tła kliknij prawym przyciskiem myszy w ikonę tła z napisem i wybierz duplikuj,

na duplikacie tła obok napisu narysuj słońce z ponurą miną za pomocą wybranych narzędzi, np. Elipsa , Pędzel , Linia , wybierając odpowiednie kolory,

ponownie duplikuj tło i na kolejnym duplikacie zmień minę słońca na lekko uśmiechniętą,

przygotuj kolejny duplikat tła z roześmianym słońcem,

kliknij kartę Skrypty i ułóż bloczki z instrukcjami według wzoru,

wpisz nazwę programu, sprawdź jego działanie i w razie potrzeby nanieś poprawki.

Podsumowanie działu 4

1 Czy znasz te pojęcia? Spróbuj wyjaśnić znaczenie każdego z nich.

2 Obejrzyj obraz. Odpowiedz na pytania.

Odpowiedz na pytania:

z Co to jest programowanie?

z Na czym polega programowanie w Scratch?

z Co znaczy praca w chmurze?

z Jakie rodzaje programów można stworzyć w środowisku Scratch?

z Do czego służy instrukcja warunkowa?

z Czym jest animacja w programowaniu?

z Jak można narysować tło sceny w środowisku Scratch?

Zorganizujcie konkurs klasowy na wykonanie projektu w Scratch w trzech kategoriach: dialog, ruch, muzyka, z wykorzystaniem obrazków narysowanych w edytorze grafiki oraz ozdobnych napisów. Pracujcie w parach, wspólnie z kolegą lub koleżanką.

3 5

1. Duszek to a. postać, która programuje. b. postać, która wyłącznie się porusza. c. postać, której działanie jest

programowane.

2. Instrukcje w Scratch a. znajdują się na bloczkach. b. są umieszczone na scenie. c. znajdują się w karcie Kostiumy.

3. Rozpoczęcie działania programu możliwe jest po kliknięciu w ikonę

a. . b. . c. .

4. Photon, Dash i Dot są a. wyłącznie zabawkami. b. robotami, które można programować. c. klockami.

programowanie

język programowania duszek

bloczki z instrukcjami

instrukcja warunkowa

Scratch sterowanie

animacja w Scratch

praca w chmurze

Jak spędzano wolny czas dawniej, a jak można to robić dziś?

Czym się różnią dawne gry od dzisiejszych? Jakie są ich

rodzaje? Dlaczego niektóre gry komputerowe stanowią

zagrożenie? Kto i w jaki sposób może wymyślić grę kompu­

terową? Co jest bardziej interesujące – granie w gotową grę,

czy samodzielne jej zaprogramowanie?

Wybierz właściwe zakończenia wypowiedzeń:

4

80

Indeks

Aakapit 52animacja 59, 74

Ccyberzależność 36

Ddrukarka 13dysk twardy 12

Eedytor grafiki 44edytor tekstu 50e-mail 35, 37emotikon 35

Ffolder 15formatowanie tekstu 50

Ggry strategiczne 24, 25gry symulacyjne 24, 25

Hhaker 20

Iikona 15instrukcja warunkowa 72, 76

Jjednostka centralna 12język programowania 70

Kkarta grafiki 12katalog tematyczny 32klawiatura 13kodek (sterownik) 27

Llaptop 6licencja 11link 32

MMicrosoft Word 51miękki Enter 52monitor 13multimedia 59mysz 13

Nnetykieta 35Notatnik 50

PPaint 44pakiet biurowy Microsoft

Office 51, 59pamięć RAM 12pamięć ROM 12platformy edukacyjne 24plik 15płyta główna 12portal 32port USB 29PowerPoint 59praca w chmurze 70prawo autorskie 10prezentacja multimedialna 59procesor 12program antywirusowy 20program komputerowy 16programowanie 68, 70przeglądarka plików

graficznych 47

Rredagowanie tekstu 50rejestrator dźwięku 28

SScratch 70siecioholizm 36slajd 59smartfon 6spam 38sterownik (kodek) 27system operacyjny 6, 15strona WWW 30

Ttablet 6twarda Spacja 52

WWindows Media Player 26wirus komputerowy 20WordArt 53WordPad 50wyszukiwarka 32

Zzałącznik 35zasilacz 12

Grupa MAC S.A.ul. Witosa 7625-561 Kielce

www.mac.pl

880323