informacje dla pacjentów język polski - patients.uroweb.org · rozpuszczanie kamienia jeśli...

Strona 1 / 11Informacje dla pacjentów - Leczenie kamicy nerkowej i moczowodowej

Informacje dla pacjentów

Została u Ciebie potwierdzona kamica nerkowa lub moczowodowa. W ulotce tej znajdziesz informacje na temat różnych sposobów leczenia tej choroby, o których możesz porozmawiać z lekarzem, aby wspólnie wybrać terapię najbardziej odpowiadającą Twoim potrzebom.

Czynniki wpływające na decyzję to:

• charakter dolegliwości• właściwości kamieni• przebyte choroby• sposoby leczenia dostępne w danym szpitalu• doświadczenie lekarza prowadzącego• Twoje indywidualne preferencje.

Nie wszystkie kamienie wymagają leczenia. Konieczne jest ono wtedy, gdy złogi wywołują dyskomfort i nie są samoistnie wydalane z moczem. Niemniej jednak w określonych przypadkach lekarz może zalecić leczenie ze względu na stan organizmu pacjenta.

Leczenie w trybie pilnym jest odmienne od terapii w trybie planowym.

Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku.

Leczenie kamicy nerkowej i moczowodowej3

Język polski

ryc. 1. Układ moczowy.

prawa nerka lewa nerka

moczowody

pęcherz moczowy

cewka moczowa


Ostra kolka nerkowaKolka nerkowa jest stanem nagłym. Pojawia się przy zablokowaniu moczowodu przez kamień i towarzyszy jej silny ból. W razie jej wystąpienia należy jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego lub najbliższej izby przyjęć w celu złagodzenia objawów.

Do uśmierzania bólu zazwyczaj stosuje się NLPZ-y (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Mogą być one przyjmowane doustnie (w postaci tabletek) lub dood-bytniczo (w formie czopków). Jeśli NLPZ-y nie poma-gają, stosuje się silniejsze leki przeciwbólowe, zwane opioidami, zwykle podawane dożylnie. Działaniem ubocznym opioidów są nudności.

W rzadkich przypadkach leki nie pomagają. Wówczas może być konieczne przeprowadzenie zabiegu wy-tworzenia odpływu dla, stale powstającego w nerce, moczu. Procedura ta nazywana jest odbarczeniem.

Istnieją dwie metody odbarczenia nerki:

• wprowadzenie cewnika JJ do moczowodu poprzez cewkę moczową (ryc. 2)

• wprowadzenie cewnika do nerki poprzez nakłucie w skórze, tzw. nefrostomia przezskórna (ryc. 3a i 3b).

Oba sposoby wykazują zbliżoną skuteczność.

Leczenie w trybie pilnym

ryc. 2. Cewnik JJ założony w celu umożliwienia swobodnego odpływu

moczu z nerki

pęcherz moczowy

nerka

kamień moczowodowy

Cewnik JJ

cewka moczowa

moczowód


ryc. 3a. Przezskórny cewnik nefrostomijny pozwala na bezpośrednie odprowadzanie moczu z nerki do worka drenażowego

ryc. 3b. Przezskórny cewnik nefrostomia włożony do nerki

Niedrożność i zapalenie nerkiJeśli kolce nerkowej towarzyszy gorączka lub nietypowe zmęczenie, należy natychmiast udać się do najbliższego urologa. Zleci on badania w celu sprawdzenia, czy doszło do uniedrożnienia i zapalenia nerki. Jeśli wynik badania okaże się pozytywny, niezbędne będzie bezzwłoczne odbarczenie nerki.

Po odbarczeniu nerki zostaną przepisane antybiotyki, żeby wyleczyć infekcję. Kamienie będzie można usunąć dopiero po jej ustąpieniu.

nefrostomia

nefrostomia

worek drenażowy

skóra

pęcherz moczowy


Jeśli kamica przebiega bezobjawowo, na ogół leczenie nie jest konieczne. W takim przypadku lekarz zleca regularne wizyty kontrolne. Dzięki nim będzie miał pewność, że stan zdrowia pacjenta nie ulega pogorszeniu.

Jeśli cechy kamienia pozwalają sądzić, iż zostanie on naturalnie wydalony z moczem, lekarz może przepisać lekarstwa ułatwiające ten proces. Takie postępowanie nazywane jest leczeniem zachowawczym.

Jeśli rozmiary kamienia powiększają się lub często powoduje on ostry ból, konieczne jest aktywne leczenie.

Leczenie zachowawcze kamicyWiększość kamieni nerkowych i moczowodowych opuszcza organizm wraz z wydalanym moczem. Niestety, w niektórych przypadkach, ze względu na rozmiar i położenie kamienia, proces ten może być długotrwały. Przesuwanie się kamienia w drogach moczowych może powodować ból. Jeśli kamień jest niewielki, istnieje 95% prawdopodobieństwo, że zostanie on samoistnie wydalony w ciągu 6 tygodni.

Należy pamiętać, że:

• im mniejsza odległość dzieli kamień od pęcherza moczowego, tym większe jest prawdopodobieństwo wydalenia go

• im większy jest kamień, tym trudniej się go pozbyć.

Terapia wspomagająca wydalanie kamieniaW celu przyspieszenia i ułatwienia procesu wydalania kamienia lekarz może przepisać leki z grupy alfa-blokerów lub nifedypinę. Jest to terapia wspomagająca wydalanie kamienia, zwana w skrócie MET, i jest ona bardzo skuteczna w przypadku kamieni moczowodowych.

Alfa-blokery nie są zarejestrowane jako leki do leczenia kamicy, ale mogą one łagodzić dolegliwości bólowe towarzyszące przemieszczaniu się kamienia.

Przed ich zastosowaniem lekarz poinformuje o ich ewentualnych skutkach ubocznych.

Podczas leczenia MET należy regularnie spotykać się ze swoim lekarzem. O tym, jak często, decyduje sam lekarz. Zadaniem lekarza jest sprawdzanie, czy kamień się przemieszcza i czy nerki funkcjonują właściwie.

Komplikacje, jak na przykład silny ból, infekcja, czy niewydolność nerek, wykluczają zastosowanie terapii MET. Lekarz zaproponuje wówczas inne metody leczenia.

Rozpuszczanie kamieniaJeśli kamienie utworzone są z kwasu moczowego, może istnieć możliwość ich rozpuszczenia. Dokonuje się tego poprzez podniesienie wartości pH moczu, aby zmienić jego odczyn z kwasowego na zasadowy. W tym celu lekarz na ogół przepisuje leki doustne, najczęściej wodorowęglan sodu lub zasadowe cytryniany. Gdy mocz osiągnie wartość pH w przedziale 7,0–7,2, kamień ulegnie zmniejszeniu lub nawet całkowitemu rozpuszczeniu. Wartość pH swojego moczu można łatwo sprawdzić w domu za pomocą ogólnie dostępnych testów paskowych do badania moczu.

Leczenie aktywneKamica nerkowa lub moczowodowa powinna być leczona, gdy występują dolegliwości. Jednak lekarz może zlecić leczenie także kamicy bezobjawowej, w przypadku gdy:

• kamień się powiększa• istnieje duże prawdopodobieństwo wytrącenia

się kolejnego złogu (zob. „Laboratoryjna ocena kamicy nerkowej i moczowodowej”)

• wdała się infekcja• kamień jest bardzo duży• pacjentowi bardziej odpowiada taka forma terapii.

Leczenie planowe


ryc. 4. Zogniskowana fala uderzeniowa rozbija kamienie na małe fragmenty

kamienie nerkowe

zogniskowana fala uderzeniowa

fragmenty kamieni

W metodzie tej wykorzystuje się aparat, który kruszy złogi za pomocą generowanej na zewnątrz organizmu fali uderzeniowej. Wycelowana w kamień fala uderzeniowa (krótki impuls wysokoenergetycznych fal dźwiękowych) przechodzi przez skórę, a złóg absorbuje zawartą w niej energię. W wyniku tego kamień rozpada się na małe fragmenty, które następnie są wydalane z moczem (ryc. 4).

ESWL jest metodą właściwą w 90% przypadków, jednak pozytywny wynik leczenia zależy od kilku czynników, głównie właściwości kamienia i stanu zdrowia pacjenta.

CiekawostkaMetodę litotrypsji zewnątrzustrojową falą

uderzeniową po raz pierwszy zastosowano

w leczeniu kamicy w 1980 roku. Od tamtego

czasu stała się ona ogólnie przyjętym

sposobem terapii.

Pomocny odnośnikZabieg metodą ESWL można obejrzeć na

przygotowanym przez BUPA filmie wideo (w

języku angielskim), dostępnym na portalu

YouTube pod adresem:

http://youtu.be/ODL3eEZCY8M

Litotrypsja zewnątrzustrojową falą uderzeniową

ws

Lekarz zaleci usunięcie złogu z moczowodu, jeśli:

• kamień jest zbyt duży, aby mógł zostać wydalony z moczem

• leczeniu zachowawczemu towarzyszy silny ból• doszło do niewydolności nerek lub istnieje duże

ryzyko, że to nastąpi.

Istnieją trzy popularne sposoby usuwania kamieni: litotrypsja zewnątrzustrojową falą uderzeniową

(ESWL), ureteroskopia (URS), nefrolitotomia przezskórna (PCNL). Każdy z nich ma swoje wady i zalety. Przy podejmowaniu decyzji ważna jest rozmowa z lekarzem na temat wyników badań i doznawanych objawów – dzięki temu możliwy będzie wybór najlepszej terapii. Zalecane metody leczenia mogą się różnić w zależności od tego, czy kamień znajduje się w nerce czy w moczowodzie.


Jeśli kamień jest dużych rozmiarów, do jego całkowitego skruszenia może być konieczne przeprowadzenie serii zabiegów ESWL.

Jak przeprowadza się litotrypsję zewnątrzustrojową falą uderzeniową?Pacjent zostaje umieszczony na stole operacyjnym w taki sposób, aby jego bok opierał się o generator fali uderzeniowej (ryc. 5). Dokładne umiejscowienia kamienia ustalane jest przy pomocy USG lub RTG.

Podczas zabiegu pacjent słyszy dźwięki towarzyszące generowaniu fali uderzeniowej, podobne do trzasków. Na początku fala jest słaba, potem lekarz stopniowo zwiększa jej natężenie. Nie ma potrzeby stosowania znieczulenia, lecz w celu zapewnienia pacjentowi właściwego komfortu podaje się mu leki przeciwbólowe. Zabieg ESWL trwa około 45 minut.

ryc. 5. Popularny typ aparatu do litotrypsji zewnątrzustrojową falą uderzeniową

generator fali uderzeniowej

aparat rentgenowski


Kiedy litotrypsja zewnątrzustrojową falą uderzeniową nie jest zalecana? Istnieje kilka przeciwwskazań do przeprowadzenia procedury ESWL. Związane są one z właściwościami kamienia, a także ze stanem zdrowia pacjenta.

ESWL nie zaleca się w przypadku:

• ciąży• dużego ryzyka krwawienia• niewyleczonych infekcji• nieunormowanego nadciśnienia• budowy ciała (otyłości) utrudniającej procedurę• istnienia tętniaka• anatomicznej przeszkody w drogach moczowych

poniżej kamienia lub w pęcherzu• bardzo twardego kamienia (np. kamienia

cystynowego)• braku możliwości wydalenia kamienia z powodu

jego rozmiaru lub lokalizacji.

Czy zabieg od razu usuwa kamień z organizmu?Nie. Zabieg ESWL powoduje rozbicie kamienia na bardzo małe kawałeczki. Fragmenty te są wydalane z moczem w ciągu kilku dni lub tygodni. W celu ułatwienia tego procesu pacjent może otrzymywać leki stosowane w leczeniu zachowawczym (MET).

Jak przygotować się do zabiegu?Na to pytanie szczegółowej odpowiedzi udzieli lekarz prowadzący. W przypadku przyjmowania leków przeciwzakrzepowych konieczne może być ich odstawienie przed zabiegiem – należy to omówić ze swoim lekarzem. Na 4 godziny przed przeprowadzeniem zabiegu ESWL nie wolno niczego spożywać.

Ile czasu zajmuje powrót do normalnego trybu życia po zabiegu?Zasadniczo jest to możliwe od razu, jednak zalecany jest wypoczynek w dniu zabiegu. Ponadto, jeśli pacjent otrzymał leki przeciwbólowe lub uspokajające, nie powinien prowadzić samochodu ani innego pojazdu mechanicznego w ciągu 24 godzin po procedurze.

Jeśli nie ma dolegliwości bólowych, należy przyjmować, aby wypłukać odłamki kamienia, duże ilości płynów, najlepiej ponad 2 litry wody codziennie. W razie ataku kolki nerkowej trzeba uzgodnić z lekarzem objętość wypijanych płynów. W ciągu 24 godzin po zabiegu nie wolno spożywać alkoholu.

Fragmenty kamieni należy odfiltrować z moczu w celu ich zbadania.

Lekarz zaleci wizyty kontrolne przez kilka pierwszych tygodni po zabiegu.

Należy natychmiast powrócić do szpitala w przypadku:

• pojawienia się gorączki• bólu w okolicy nerki lub boku• krwiomoczu trwającego dłużej niż 2 dni po

zabiegu.

Zalety litotrypsji zewnątrzustrojową falą uderzeniową:• niskie ryzyko powikłań

• brak potrzeby znieczulenia pacjenta.

Wady litotrypsji zewnątrzustrojową falą uderzeniową:• Nie usuwa kamienia – jego fragmenty są

wydalane z moczem w ciągu kilku dni lub

tygodni, co może spowodować kolkę nerkową.

• Przy większych kamieniach pacjent może

potrzebować serii zabiegów.


Ureteroskopia (w skrócie URS) jest metodą leczenia, w której wykorzystuje się niewielkiej średnicy endoskop, przy pomocy którego kamienie mogą zostać zlokalizowane, rozbite i usunięte podczas jednego zabiegu. URS jest powszechnie stosowaną techniką, charakteryzującą się wysoką skutecznością i niskim ryzykiem powikłań.

Jak przeprowadza się ureteroskopię?Przed zabiegiem pacjent otrzymuje znieczulenie ogólne, przewodowe lub miejscowe. Gdy znieczulenie już działa, lekarz wprowadza endoskop do pęcherza moczowego poprzez cewkę moczową, nie wykonując przy tym żadnych cięć. Używa się ureteroskopu sztywnego lub giętkiego, w zależności od lokalizacji złogu. Giętki ureteroskop może zostać wprowadzony do niemal dowolnego miejsca w nerce.

Znaleziony kamień jest wyciągany przy pomocy specjalnego „koszyczka” (ryc. 7). Jeśli kamień ma na to zbyt duży rozmiar, jest on kruszony na mniejsze fragmenty przy użyciu lasera, ultradźwięków lub litotryptora pneumatycznego (działającego podobnie do młota pnematycznego). Następnie wszystkie odłamki kamienia są usuwane.

Niekiedy, w zależności od przebiegu zabiegu, lekarz może zdecydować o umieszczeniu cewnika JJ w moczowodzie w celu zapewnienia drogi odpływu dla moczu (ryc. 1). Cewnik ten usuwa się, gdy odpływ moczu z nerki moczu unormuje się, co może potrwać od kilku dni do kilku tygodni.

ryc. 6. Ureteroskop giętki pozwala lekarzowi dotrzeć do praktycznie każdego miejsca w nerce

Ureteroskopia

nerka

moczowód

ureteroskop giętki


W jakich okolicznościach należy rozważyć ureteroskopię?W przypadku gdy kamień jest niewielki (poniżej 2 cm), URS stanowi alternatywę dla ESWL. Mimo że zabieg URS jest bardziej inwazyjny niż ESWL i wymaga znieczulenia, jest on bezpieczną i skuteczną metodą leczenia kamicy nerkowej i moczowodowej. Kamienie usuwane są w trakcie zabiegu, więc nie muszą być wydalane z moczem. Metoda ta charakteryzuje się również dużym prawdopodobieństwem całkowitego pozbycia się kamieni dzięki jednej operacji. Lekarz prowadzący omówi znaczenie różnic pomiędzy ESWL i URS pod kątem indywidualnych potrzeb pacjenta.

Kiedy ureteroskopia nie jest zalecana?Istnieje kilka przeciwwskazań do stosowania URS. Ogólnie rzecz biorąc, zabieg ten można przeprowadzić u każdego pacjenta, o ile jego stan pozwala na znieczulenie i nie ma on objawów infekcji dróg moczowych. Zabieg może być przeprowadzony nawet bez konieczności odstawiania leków przeciwzakrzepowych. Jednak zawsze, niezależnie od okoliczności, bardzo istotne jest, żeby dokładnie omówić swoją indywidualną sytuację z lekarzem.

ryc. 7. Kamień wyciągany z moczowodu za pomocą koszyka

Zalety ureteroskopii:• natychmiastowe usunięcie kamienia

• niskie ryzyko powikłań.

Wady ureteroskopii:• konieczność znieczulenia

• niewielkie ryzyko uszkodzenia moczowodu.

moczowód

pęcherz moczowy

cewka moczowa

ureteroskop

końcówka ureteroskopu

kamień moczowodowy

koszyk

Jak przygotować się do zabiegu?To zagadnienie szczegółowo wyjaśni lekarz prowadzący. Generalnie, aby przygotować organizm do znieczulenia, na 6-8 godzin przed zabiegiem nie wolno jeść, pić ani palić.

Ile czasu zajmuje powrót do normalnego trybu życia po zabiegu?Zazwyczaj pacjent może opuścić szpital i wrócić do normalnego trybu życia po 2 dniach od zabiegu. Zdarza się, że przez kilka dni z moczem wydalane są niewielkie ilości krwi. Jeśli w czasie procedury założono cewnik JJ, zostanie on usunięty, gdy przepływ moczu się unormuje.

Należy natychmiast powrócić do szpitala w przypadku:• pojawienia się gorączki• bólu w okolicy nerki lub boku.


Nefrolitotomia przezskórna (PCNL) jest procedurą chirurgiczną przeprowadzaną w celu usunięcia ka-mienia bezpośrednio z nerki. Jej zaletą jest możli-wość usunięcia nawet największych kamieni podczas jednej operacji (ryc. 8a i b). Jest jednak zdecydowa-nie bardziej inwazyjna i niesie ze sobą dużo większe ryzyko powikłań niż ESWL i URS. Najbardziej typo-wymi komplikacjami po zabiegu PCNL są gorączka i krwawienie.

Jak przeprowadza się nefrolitotomię przezskórną?Zabieg PCNL przeprowadza się w znieczuleniu ogól-nym. Lekarz przez skórę przekłuwa igłą nerkę celu wytworzenia otworu, a następnie przez odpowiednio poszerzony otwór wprowadza nefroskop. W zależno-ści od wielkości, kamień jest usuwany w całości lub

ryc. 8a. Nefroskop używany do usunięcia kamienia bezpośrednio z nerki

ryc. 8b. Fragmenty kamieni nerkowych usuwane w trakcie jednego zabiegu przy użyciu nefroskopu

po uprzednim rozbiciu na drobne kawałki. Złóg kru-szy się przy pomocy lasera, ultradźwięków lub lito-tryptora pneumatycznego (działającego podobnie do młota pnematycznego). Następnie wszystkie odłam-ki kamienia są usuwane. W celu zabezpieczenia od-pływu moczu może okazać się konieczne założenie cewnika JJ (ryc. 2) lub nefrostomia (ryc. 3).

W jakich okolicznościach należy rozważyć nefrolitotomię przezskórną?PCNL należy wziąć pod uwagę, gdy kamień jest bar-dzo duży (większy niż 2 cm) i nie przemieścił się do moczowodu. Lekarz może także zalecić PCNL, jeśli:

• wykryto więcej niż jeden kamień• kamień jest bardzo twardy.

Nefrolitotomia przezskórna

nefroskop

pęcherz moczowy

kamienie nerkowe

nefroskop


Kiedy nefrolitotomia przezskórna nie jest zalecana?PCNL jest bezpieczną i skuteczną metodą, ale ze względu na usuwanie kamienia bezpośrednio przez skórę istnieje kilka przeciwwskazań do jej stosowania. Pacjenci przyjmujący leki przeciwzakrzepowe powinni je odstawić przed zabiegiem. Jednak, niezależnie od okoliczności, zawsze bardzo istotne jest, żeby dokładnie omówić swoją indywidualną sytuację z lekarzem. Oprócz tego, PCNL nie jest zalecana u kobiet w ciąży lub u pacjentów o budowie ciała utrudniającej dostęp do nerki (np. zbyt otyłych).

Jak przygotować się do zabiegu?To zagadnienie szczegółowo wyjaśni lekarz prowadzący. Generalnie, aby przygotować organizm do znieczulenia, na 6–8 godzin przed zabiegiem nie wolno jeść, pić ani palić.

Ile czasu zajmuje powrót do normalnego trybu życia po zabiegu?Po zabiegu PCNL konieczne jest pozostanie w szpi-talu przez kilka dni. Jeśli pacjentowi został założony cewnik nefrostomijny to zostanie on wypisany, gdy możliwe będzie wyjęcie cewnika. Przez kilka dni po zabiegu mocz może być lekko zabarwiony krwią. Przez pierwsze dwa tygodnie zaleca się prowadzenie oszczędzającego trybu życia (bez wysiłków fi zycz-nych).

Należy natychmiast powrócić do szpitala w przypadku:• pojawienia się gorączki• bólu w okolicy nerki lub boku• krwiomoczu nieustępującego przez tydzień po

zabiegu.

Zalety nefrolitotomii przezskórnej:• nawet bardzo duże kamienie mogą zostać

usunięte podczas jednej operacji.

Wady nefrolitotomii przezskórnej:• wymaga znieczulenia ogólnego

• pozostawia bliznę

• wymaga dłuższego czasu hospitalizacji.

Informacje tu zawarte zostały po raz ostatni uaktualnione w czerwcu 2012 roku.

Ta ulotka zawiera ogólne informacje na temat kamicy nerkowej i moczowodowej. Z ewentualnymi pytaniami dotyczącymi własnego przypadku należy zwrócić się do swojego lekarza lub innego pracownika służby zdrowia.

Niniejsze informacje zostały opracowane przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne (European Association of Urology, EAU) we współpracy z działającą w ramach EAU Sekcją Kamicy Moczowej (European Association of Urology Section of Urolithiasis, EULIS), Sekcją Kamicy Moczowej Adeptów Urologii EAU (Urolithiasis Section of the European Association of Urology Young Academic Urologists Group) oraz Europejskim Towarzystwem Pielęgniarek Urologicznych (European Association of Urology Nurses, EAUN).

Treść tej ulotki jest zgodna z wytycznymi EAU.

Twórcy:

dr Thorsten Bach Hamburg, Niemcydr Murat Binbay Stambuł, TurcjaNicola Dickens Londyn, Wielka BrytaniaBente Thoft Jensen Århus, Daniaprof. dr Thomas Knoll Sindelfi ngen, NiemcyAndré Mendes Castelo Branco, Portugaliadr Francesco Sanguedolce Barcelona, Hiszpania

dr Christian Türk Wiedeń, Austria

Polska wersja opracowana przez dr. Romana Sosnowskiego oraz Studentów CMUJ.

we współpracy z PTU:

informacje dla pacjentów język polski - patients.uroweb.org · rozpuszczanie kamienia jeśli...

Documents