Industrijska politika EUProf.dr. Kanita Imamović-Čizmić

Sadržaj sesije

Promocija i aktivnosti EU

Nastanak

Aktuelno rješenje

Industrijska politika u okviru ekonomske teorije

Značaj industrijske politike

Vrste industrijske politike

Prilagođavanje industrijske politike

Instrumenti industrijske politike

Razlozi za uvođenje industrijske politike u EU

Promocija industije

• Europska komisija ulaže u industriju EU-a za modernu, zelenu i fer ekonomiju. Promiče industrijsku konkurentnost putem mnogih glavnih inicijativa s ciljem osnažiti građane, revitalizirati regije i imati najbolje tehnologije za pametnu, inovativnu industriju budućnosti.

• Industrija je motor inovacija, rasta produktivnosti i izvoza I nudi kvalitetna radnamjesta.

• EU industrijska struktura prolazi kroz duboku transformaciju vođenu digitalnim idrugim novim tehnologijama i novim poslovnim modelima.

• potrebni su napori za modernizaciju da bi se osiguralo da industrija EU ostanekonkurentna na globalnim tržištima:

• EU mora prihvatiti tehnološke promjene; integrirati proizvode i usluge; razvijatitehnologije koje koriste manje energije, smanjuju otpad i izbjegavaju zagađenje; iuložite u radnu snagu s pravim vještinama.

• U septembru 2017. obnova strategije industrijske politike kojaobjedinjuje sve postojeće i nove horizontalne i sektorske inicijative u sveobuhvatnu industrijsku strategiju.

• Komunikacija o obnovljenoj strategiji industrijske politike EU-a

• strateški pristup industrijskoj konkurentnosti EU želi osnažiti građane, revitalizirati regije i imati najbolje tehnologije za pametnu, čistu iinovativnu industriju budućnosti.

• Budućnost za građane EU

• Pružanje vještina za industriju poboljšanjem kvalitete i relevantnostiobuke i obrazovanja, uspoređivanjem vještina i olakšanjempriznavanja kvalifikacija

• Olakšavanje pristupa finansiranju inovativnih ideja putemInvesticijskog plana, HORIZON 2020 i COSME

• Promicanje poduzetništva

• Podrška inovacijama na radnom mjestu

• Osnaživanje građana i zajednica društvenim inovacijama

• Revitalizacija krajeva EU

• Razvoj klastera - grupa poduzeća i povezanih pratećih aktera kojizajedno sarađuju na određenom mjestu - radi olakšavanja suradnjeizmeđu poduzeća, investitora, sveučilišta i istraživačkih centara

• Poticanje partnerstva između lokalnih industrija putem tematskihplatformi za pametnu specijalizaciju

• Podrška regionalnoj transformaciji pametnim strategijamaspecijalizacije i Europskim strukturnim i investicijskim fondovima

Nastanak

• Europska unija prvenstveno teži ka osposobljavanju svoje privrede zaravnopravno učešće na svjetskom tržištu, čineći je što konkretnijom.

• „Tom cilju služi i zajednička industrijska politika, inače regulisana članom173 Ugovora o funkcionisanju EU, datog pod Naslovom XVII 'Industrija'. Obezbjeđenje uslova za (međunarodnu) konkurentnost industrije je temeljni zadatak kako država članica tako i Unije kao cjeline

• Zasebno regulisanje ove materije opet ne znači da je Unija stekla pravo da formuliše i provodi svoju industrijsku politiku.

• Unija djeluje u okviru svoje dopunjujuće, podržavajuće ili koordinirajućenadležnosti. Skladno tome, u ovoj materiji nema harmonizacije. S tim u vezi, Unije ne može usvajati bilo koju mjeru koja vodi, ili koja bi moglavoditi, remećenju konkurencije ili koja sadrži poreske odredbe u vezi sapravima i interesima zaposlenih lica.

Aktuelno rješenje

• Kada se radi o zajedničkoj politici iz oblasti industrije, Ugovor o funkcionisanju EU sadrži sljedećerješenje, uz podsjećanje da sve treba raditi u skladu sa sistemom otvorenog i konkurencijipodložnog tržišta. U oblasti nadležnosti Unije je sljedeće:

1. ubrzanje prilagođavanja industrije strukturnim promjenama;

2. podrška okruženju pogodnom za inicijative i razvoj preduzeća širom Unije, a posebno malih isrednjih preduzeća;

3. podrška okruženju koje potiče na saradnju između preduzeća, i

4. jačanje boljeg korištenja industrijskog potencijala i politika inovatorstva, istraživanja itehnološkog razvoja.

• od Komisije se očekuje da doprinesu saradnji država članica na ovom planu. U tom cilju Komisijamože dati bilo koju inicijativu - prijedloge koji se tiču utvrđivanja smjernica i indikatora, organizovanja razmjene najbolje prakse i pripremu periodičnog nadzora i ocjenjivanja.

• Komisija izvještava Evropski parlament o svom djelovanju. Ovdje se radi o prisustvu tzv. otvorenogmetoda saradnje (OMC ), a ni u ovoj oblasti nije dopuštena harmonizacija nacionalnih propisa.

Industrijska politika u okviru ekonomske teorije

• U okviru ekonomske teorije, rasprave o industrijskoj politici pripadajupodručju mikroekonomije, a unutar nje područje ekonomskeindustrije. „Ekonomika industrije najbolje se definiše kaoprimjenjivanje mikroekonomske teorije u analizi poduzeća, tržišta iindustrija“

• Industrijska ekonomija se dijeli na dvije grane:

1. industrijsku organizaciju – koja se bavi strukturom industrije u određenom trenutku, I

2. industrijsku dinamiku – koja se usredotočuje na razvitak industrija u tijeku vremena.

Značaj industrijske politike

Pod industrijom se uglavnom podrazumijeva grupa preduzeća koja proizvodi iste ili slične vrsteproizvoda (ili usluga) a takmiče se na istom tržištu.

• O modernoj industrijskoj politici se saznaje više početkom 80-ih godina prošlog vijeka, kada se pojavljuju i različite definicije industrijske politike. Bitno je naglasiti razliku konkurencije iindustrijske politike.

• Prva je usmjerenja ka oslobađanju tržišnih zakonitosti, dok druga nastoji da ih kanališe. Industrijska politika može ponekad da proizvede značajne rezultate, kao što je bila potreba zafunkcionalnom i geografskom koncentracijom poslovanja da bi se ostvarila ekonomija obima.

• Neke definicije industrijske politike su posebne i selektivne. Industrijska politika se može definisatikao „targetiranje“ .

• „Industrijska politika podrazumijeva mjere koje se odnose na određene industrije, kao što je korekcija restriktivnih poslovnih praksi. Industrijske politike mogu biti one mjere vlade koje trebada imaju direktan utjecaj na neku određenu industriju ili preduzeće“. (

• Industrijska politika je usmjerena na pojedine industrije u namjeri da se ostvare ciljevi koje vladasmatra korisnim za zemlju u cjelini.

VRSTE INDUSTRIJSKE POLITIKE

MAKROEKONOMSKA SEKTORSKA MIKROEKONOMSKA ORIJENTACIJA

• Makroekonomska orijentacija je najmanje intervencionistička jerfunkcionisanje industrije i preduzeća prepušta tržišnim zakonitostima. Orijentacija politike jednostavno unapređuje opće privredne uslove zaposlovanje.

• Sektorska orijentacija postaje značajna kada tržišni nedostaci počnuda utiču na određene industrije. Na ovaj način, pokušavaju se popraviti određeni tržišni nedostaci.

• Mikroekonomska orijentacija industrijske politike mogla bi da usmjerivladu da direktno utiče na određena preduzeća ili industrijske grupepreduzeća

• Postoje još dvije opće vrste industrijske politike:

1) Tržišno orijentisana, i

2) Intervencionistička (mješovita).

• Prvi tip (tržišno orijentisana), jača konkurenciju i slobodna tržišta.

• Druga (intervencionistička), može sa se sprovodi kao i u centralno-planskim privredama. Većina zemalja može se okarakterisati kao„tretirane tržišne privrede

Prilagođavanje industrijske politike• To je politika sklona prilagođavanju ili pak, kao politika nesklona prilagođavanju

(tj. ona koja ima averziju prema prilagođavanju ).

• Nivo industrijske politike može biti općeg ili posebnog karaktera - izbor izmeđudiskriminatornog i nediskriminatornog pristupa.

• Stepen intervencije treba da bude što veći- da bude opšteg karaktera, odnosno, dostupan svakoj industrijskoj grani ili preduzeću.

• Kada se takva politika primijeni, tržište je možda najbolje sredstvo za finopodešavanje ekonomije, stvaranje i iskorištavanje neočekivanih mogućnosti ibiranje preduzeća ili industrija koje će znati da iskoriste prednost upotrebljenihinstrumenata politike.

• Tržišne zakonitosti mogu da spriječe učesnike da uposle resurse na neefikasannačin - gdje nema eksternih efekata, politika treba da bude prilagođenapotrebama lokalne industrije ili preduzeća. Različite ekonomske politike vršerazličit uticaj na industrijsku politiku.

• Sve imaju jak prostorni uticaj: ne samo na trgovinsku politiku, već i na socijalnu, obrazovnu, regionalnu politiku, politiku u oblasti energetike, politiku saobraćaja ina druge oblasti politike.

Instrumenti industrijske politike

• INSTRUMENTI INDUSTRIJSKE POLITIKE

Subvencije za uvoz,

proizvodnju, obrazovanje,

istraživanje i razvoj i investicije

Necarinske barijere

Poreska politika,

politika deviznog

kursa, i kreditna

politika

Javne nabavke Kontrole cijena i deviznog kursa

Tržišni propisiTehnički i drugi

standardi

Direktna državna

proizvodnja

Obezbjeđivanje

infrastruktureKonkurencija i politika konkurencije

Razlozi za uvođenje industrijske politike u EU

• Nacionalna politika, ako nije koordinirana, može da dovede do nepotrebnog dupliranja rijetkih resursa bilo za istraživanje i razvoj, bilo za ulaganje u produktivna sredstva podoptimalnog kapaciteta.

• Zajednička ili koordinirana industrijska politika u okviru sve šireg tržišta EU može da ima dublji (pozitivniji ili negativniji) uticaj na ekonomiju nego što ga ima izolovana nacionalna politika, bez obzira na obim nacionalnog tržišta zemlje članice.

• Sa slobodnim kretanjem faktora u EU, bilo koje neravnoteže u nacionalnoj privredi mogu najprije prouzrokovati trenutni i masivni odliv ili priliv kapitala a nakon toga i ostalih faktora ukoliko se neravnoteže ne koriguju.

• Ako vlada želi da umiri privredu povećanjem kamatne stope, rezultat bi mogao biti suprotan od željenog.

• Iako su preduzeća, u okviru tržišta EU, jedni drugima konkurenti, oni su saveznici u konkurenciji protiv preduzeća iz trećeg svijeta, kako na svjetskom tako i na unutrašnjem tržištu EU.

• Ako su nacionalne politike, koje su se bavile istim problemom, različite i imaju neželjena posljedična dejstva na partnerske zemlje EU, tada postoji osnov za uvođenje zajedničke industrijske politike EU.

• Još jedan dokaz nalazi se možda u „nefer“ razmjeni i industrijskoj praksi stranih rivala. U tom slučaju, industrijska politika EU može djelovati kao protivmjera.

• Bez obzira, kako se u teoriji o tome raspravljalo, u svakodnevnoj praksi, briga o zapošljavanju uvijek ima uticaja.

• Posljednji razlog po redu, ali ne i po važnosti jeste da postoje eksternalije koje doprinose stvaranju tržišnih neuspjeha.

• U slučaju da dođe do neželjenog prenošenja posrednih uticaja van granica jedne zemlje, naprimjer, iz velikih ulaganja u određenja preduzeća koja zagađuju okolinu, onda se pravi odgovor za takve događaje može naći u zajedničkoj politici EU.

Priprema budućnosti za EU industriju

1. Industrija 2030. industrijski okrugli stol na visokom nivou

Europska komisija je u decembru 2017. osnovala Industrijski okrugli stol na visokom nivoz za industriju 2030 kako bi pružila neovisne savjete o budućim akcijama industrijske politike EU-a.

Sastoji se od 20 stručnjaka koji predstavljaju mala i velika poduzeća, tradicionalnu i rušilačku industriju, sindikate, inovacijsku i istraživačku zajednicu, kao i financije i akademske zajednice. U aprilu 2019. skupina je objavila svoj konačni izvještaj 'A vision for industry until 2030'. Industry 2030 High Level Industrial Roundtable

2. Strateški forum za važne projekte od zajedničkog europskog interesa

Cilj strateškog foruma, koji se sastoji od 45 članica koje predstavljaju zemlje EU, industriju i istraživačku zajednicu, bio je identificirati ključne strateške lance vrijednosti u Europi i predložiti zajedničku viziju zajedničkih akcija i ulaganja između EU-a, zemalja članica i industrije.

3. Transformacija energetski intenzivnih industrija u EU za klimatskineutralnu ekonomiju do 2050

• U snovembru 2019- master plan o transformaciji energetskiintenzivnih industrija EU-a kako bi se omogućilo klimatski neutralna kružna ekonomija do 2050. Glavni plan predstavlja integrirani okvirpolitike s preporukama kako bi se osiguralo da te industrije mogupridonijeti europskim ambicijama klimatske neutralnosti 2050. godine, dok ostaje konkurentna.

• Masterplan for a competitive transformation of EU energy-intensive industries enabling a climate-neutral, circular economy by 2050

Više info na :

• https://ec.europa.eu/growth/industry/policy_en

• http://www.ekof.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2014/10/%D0%A0%D0%B0%D0%B4-12.pdf

https://ec.europa.eu/growth/industry/policy_enhttp://www.ekof.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2014/10/%D0%A0%D0%B0%D0%B4-12.pdf