İletİŞİm ve İŞbİrlİkÇİ modeller

İLETİŞİM VE İŞBİRLİKÇİMODELLER

Sedat AKBAL

BTÖ611-İnsan Bilgisayar Etkileşimi

HÜBTÖ-611 İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller 2/77

İletişim Ve İşbirlikçi Modeller

E-Posta ve Konferans sistemleri gibi yazılımlar birden fazla insanla etkileşime geçerler

Buna ek olarak yazılımlar içinde bulundukları ortamda kişilerden ve sosyal durumlardan etkilenir ve etkilerler


İletişim Ve İşbirlikçi Modeller

1. Yüz Yüze İletişim

2. Diyalog

3. Metin Tabanlı İletişim

4. Grup Çalışması



Yüz yüze kontak iletişimin en temel formudur.

Yüz yüze iletişim sadece konuşma ve duymadan ibaret değildir.

Vücut dilini ve göz kontağını da içerir



Etkinin İletimi ve Kişisel Alan(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar(Back Channels)

Sıra Geçişi(Turn-Taking)



Etkinin İletimi ve Kişisel Alan(Transfer Effects And Personel Space)


Jest ve Vücut Dili

(Gestures And Body Language) Arka Kanallar

(Back Channels)



1-Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel Alan

Bilgisayar tabanlı iletişimi kullandığımızda, bütün beklentilerimizi yüz yüze iletişimden alırız.

Yüz yüze iletişimin kuralları bilinçli değildir.

Kurallar bozulduğunda gerçek sorunu belirlemek zordur.




İnsanlar yeni ortamların kurallarını öğrenebilirler ve uyum sağlayabilirler. Örneğin; “Tamam” kelimesinin telsizlerde

kullanılması gibi

Uyum sağlayabilme var olan normlarını kullanabilip kullanamamasına bağlıdır.




Kişisel alan; kişinin kendi uzantısıymış gibi algıladığı alan veya boşluktur.

Kültürden kültüre ve kişiden kişiye değişebilir. Yakın hissettiğimiz kişilerde daha dar, tanımadığımız kişilerde daha geniştir.




Osman Selami

Kişisel alan sorunu video konferansta da meydana gelebilir.




Osman, Selami’yi net görmek için yaklaştıkça, Selami, Osman’ın ekranı kaplayan yüzünden uzaklaşmaya çalışır. “touche”

Sorun kameranın pozisyonu ve ekranın boyutlarına göre daha da kötüleşebilir.

Sorunun çözümü için karşılıklı kamera açılarını ayarlayabilme önerilebilir.



Etkinin İletimi ve Kişisel alan(Transfer Effects And Personel Space)


Jest ve Vücut Dili

(Gestures And Body Language) Arka Kanallar

(Back Channels)




Göz Kontağı ve Bakış

Normal diyaloglarda göz teması yaygın olarak kullanılır

Gözlerimiz bize karşımızdakinin Sıkılıp sıkılmadığını Dinleyip dinlemediğini İlgilenip ilgilenmediğini Anlayıp anlamadığını

söyler.



Göz Kontağı ve Bakış

Görsel kontak kesildiğinde bütün ipuçları yok olur

Video konferans Görsel ipuçlarını belli bir seviyeye kadar aktarabilir Bazı durumlarda yanlış ipuçları gönderebilir.

Video konferans sesle desteklendiğinde sosyal etkileşim hissi artar



Jest ve Vücut Dili

İlgilendiğimiz nesneleri belirtmek için ellerimizi kullanırız. El harekelerimiz bilinçli ve kasten olabileceği gibi, Küçük bir el hareketi yada vücudumuzun

hizalanması olabilir.

Video konferans hareketlerimizin yorumlanması için yeterli olmayabilir. Diyalog tamamen “oraya”, “şunu” vb. ifadeler

içeriyorsa sorun yaratabilir (referanslı gösterim / deictic reference)



Arka Kanallar

Referanslı gösterim (deictic referece) sorunu aşmak için “group pointer” fikri önerilebilir.



Arka Kanallar

İletişim sadece kelimeler değildir Güneş: Şu filmi hatırladın mı...eee... “Yeşil” hımm...

saat sekiz de başlıyor. Rüzgar: Mükemmel!

İletişimde arka kanalları (back channels) da kullanırız.



Arka Kanallar

Arka kanallar (back channels) Kafa, omuz sallama Yüz buruşturma Küçük parazitler

olabilir.Arka kanallar sayesinde ifadeler

belirsizlikten kurtulur.



Arka Kanallar

Kullandığımız iletişim ortamlarını arka kanal kullanımında sınırlılıkları bulunur. video – vücut dilinin kaybı audio – yüz ifadelerini kaybı text based – hiç arka kanal yok half duplex – büyük miktarda geri bildirim

kaybı



Sıra Geçişi

Konuşma sırasını bir konuşmacıdan diğerine geçmesini sağlamak için El kaldırma Vücut ve göz hareketleri “ahım”, “aeh” vb ses parazitleri Duraksamalar

kullanılabilir



Sıra Geçişi

İletişim ortamlarında ise ses parazitleri ve duraksamalar dışında sıra geçiş kanalı kullanmada

Eşzamanlı olmaması gibi

sınırlılıklarımız vardır.



Sıra Geçişi

Örneğin, kıtalar arası yapılan video konferansta bir konuşmasının sesi ve görüntü yaklaşık 4 sn sonra ulaşır.



Sıra Geçişi

Bu durum sıra geçişinin karşımasına ve karşısındaki konuşurken konuşmaya başlanmasına neden olur.

Karşıdaki kişi konuşmasının kesilmesini kaba olarak yorumlayabilir.

Geniş bant internet teknolojileri uydulara göre daha etkili olabilir.


2. Diyalog

Diyalog analizinin tasarım için 3 kullanım şekli vardır. İnsanların elektronik iletişim ortamlarıyla nasıl başa

çıktıklarını anlamamızı sağlar Tasarıma karar vermek için rehber olarak

kullanılabilir. Sistemi teoriler etrafında yapılandırarak

tasarlamamızı sağlar (örneğin :söz edimi teorisi / speech act theory)


2. Diyalog

1. Temel Diyalog Yapısı(Basick Conversational Structure)

2. Bağlam(Contex)

3. İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi(Topics, Focus And Forms Of Utterance)

4. Bozulma ve Tamir(Breakdown And Repair)

5. Ortak Anlayış İnşa Etme(Constructing A Shared Understanding)

6. Söz Edimi Teoremi(Speech Act Theory)


2. Diyalog


2. Bağlam(Contex)

3. İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi(Topics, focus and forms of utterance)





2-Diyalog

Temel Diyalog Yapısı

“Sıra Değişimi” en temel diyalog yapısıdır. ‘A’ bir şeyler söyler sonra ‘B’ bir şeyler söyler

Her sıra değişimindeki konuşma ifade (utterance) olarak tanımlanır.

Diyalog ifadeleri çift olarak gruplanabilir. (Soru-cevap--bitişik çiftler/adjancency pair)


2-Diyalog

Temel Diyalog Yapısı

Bitişiklik bazen açıklamalar yapmak için içsel çiftlerle bozulabilir. Burak:Biraz kremalı pasta ister misin? Ada:Çok şişmanlatıcı değil mi? Burak:Evet, çok Ada:Ve çokça çikolata? Burak:Çokça Ada: Öyleyse büyük bir dilim alacağım.

Yapı:B-x, A-y, B-y, A-z, B-z, A-x