iõLýû: 58 (@MÁ-2013)

2

@ûc VòKYûeòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ

GPþ@ûARò-26, ùK-6, ù`Rþ-2, Kkòw aòjûe, bêaù^gße-751019 (IWÿògû)ùUfò`ûKè:(0674) 2475410, 2475652

E-mail: rcdcbbsr@bsnl.in, publications@rcdcindia.org, Website: www.rcdcindia.org, www.banajata.org

iµû\Kúdiûµâ\ûdòK \wû K[û @ûùc RûYêö Gjû ùMûUòG iÚû^ùe NUòùf@^ý iÚû^Kê aýû_ò~ûGö Kò«ê cYòh ijòZ a^ý_âûYú aòaû\ c¤ùijò ]eYe GK ]ûeûKê @ êieY Keò_ûùe Kò? òKU@ZúZe ùKùZK NUYûKâceê ùijòbkò iù¦j iéÁò ùjCQòö_â[ùc ùKûU_ûWÿ @*kùe KâcûMZ bûfê @ûKâcY I Zû'_ùeeûRýe @^ýû^ý @*kùe c¤ bûfê @ûKâcY NUYû cûZâ KòQòcûi bòZùe GK_âKûe _QKê _Q fûMòejòQò, iùZ ù~_eòùicû^u bòZùe ùKCñVò GK iÚík Kò û iìlà i´§ ejòQòö jûZú-C_ôûZ GK_âKûe ÊûbûaòK NUYûùe _eòYZ ùjfûYò, Kò«ê bûfê C_\âa ZûKê aò akò~ûAQò ù~_eò! Kê úe C_\âa GK eûRýaýû_ú iciýû êùjñ, Gjû ùK¦âû_WÿûRòfäûe GK iÚû^úd iciýû ~ûjû Kò KâcûMZ NUê ûjó; Kò«ê Z[û_ò c¤ GjûC\ùaMR^K ùjûAejòQò G[ò_ûAñ ù~, bòZeK òKû \ßûeû _âbûaòZ @*kejRûe jRûe ùfûKue ÊûbûaòK Rúa^P~ðýû Kê úe @ûZu ù~ûMêñ _âZò\òaò_ Ü ùjûAejòQò Gaõ Kê úe iõelY _âZò ùfûKcû^ue @ûùKâûg c¤ aXêQòöGA cûZâ @Ì\ò _ìùað Mûù]ûAaûKê ~ûA[òaû ùMûUòG Sò@Kê Kê úe UûYòù^AQòö@_e _lùe cûuWÿ, aûejû @û\ò _âûYúu C_\âa _âûd ^òdcòZ fûMòejòQò~\òI aòùgh ldlZò ùjaû @[aû ùicû^u @ûKâcYùe ùKjò céZûjZ ùjaû_~ðý« iû]ûeYZü Gjò C_\âa K[û i´û\_Zâùe _âKûg _ûG^ûjóö

ùcûU C_ùe KjòaûKê Mùf eûRýùe MZ KòQò Kûk bòZùe a^ý_âûYúueC_ôûZ ~ù[Á aXòQò I iuU iéÁòKeòQòö G iuU ù~ ùKak cYòh fûMòlZòKûeK, Zû' êùjñ; iµéq a^ý_âûYúu _ûAñ c¤ aò_\{^K ù~ùjZê ùicû^u_âZò cYòhe _âZòùgû]ûZàK _âaé©ò aXòa Gaõ ýÉÊû[ð ùMûÂú c¤ Gjûe iêù~ûMù^A ~ù[zûPûe Keò_ûe«òö

\êüLe K[û ù~, Gjò _eòù_âlúùe a^ aòbûM ù~Cñ _âKûe iKâòdZû aû Z_ôeZûù\LûAaû K[û Zû' ùjC^ûjóö òKU @ZúZùe aùYA a^LŠ _leê a^ý_âûYú@ûKâcYR òZ lZò_ìeY aûa\ùe ùfûKuê iùPZ^ KeûAaû fûMò ù~Cñ_âKûee aòg\ aòmû_^UòG i´û\_Zâùe \ò@û~ûA[òfû, ùi _âKûee _âgõi^údZ[û ùfûKûbòcêLú _\ùl_ ù~_eò aòek ùjûA_WÿêQòö "NeaêWÿò _ûYò@ûŒêG'...ùaûfò ~ûjûKê Kêj«ò, ùiA _âKûe _eòiÚòZòKê a^aòbûMe òÃâòdZûWûKò@ûYòQò Kjòùf @Zêýqò ùja^ûjóö Z[û_ò aò icd @Qò, _eòiÚòZ òiµê‰ð @Yûd©ùjaû _ìaðeê Gùa c¤ KòQò Keû~ûA_ûeòaö ~\ò ieKûe Ke«ò ùZùa RwfiêelûKûeú MâûcùMûÂúcûù^ c¤ òR òR iúcòZZû c¤ùe KòQò Keò_ûeòùa~ûjû cYòh ij a^ý_âûYúue aòaû\Kê ~[ûi¸a GWÿûAaûùe _âbûaKûeúùjûA_ûeòaö G[ee aòùghûu ùijò \òMùe ù_âû›ûjòZ Keòa ùaûfò @ûgûö

PkòZ iõLýûùe @ûùc iÚû òZ KeêQê a^RûZ \âaý _âZò ic_ðòZ @ûce GKÊZª _ZâòKû "Sûeþ\ea'e _â[c _âZúK iõLýûö CùfäLù~ûMý ù~, MZ KòQòcûi ]eò @û[ðòK iciýû ù~ûMêñ "Sûeþ\ea'e ÊûbûaòK _âKûg^ a¦ ejòQò Gaõù~ _~ðý« Gjû _ê üÊûbûaòK ùjûAQò, ùi _~ðý« Gjò _âZúK iõLýû cû¤cùeGjûe i¦bð, aû©ðû Z[û C_ù~ûMòZû @aýûjZ ejê ùaûfò @ûce Kûc^ûö@ûgû Keê @û_Ycû^ue i\òzû Z[û ijù~ûM \ßûeû Gjû i`k ùjaö

_âKûgK

eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ

iõù~ûR^ûiaýiûPú e[

@le I @wi{ûbûMýe[ô iûjêeûcKé¾ cjûeYû

G iõLýûùe... _éÂû

iµû\Kúd 2

cYòhLô@û bûfê 3

jûZú - cYòh aòaû\ 9

Kê¸úe iõelY a^ûc 18cYòh ceY

_eòPdaòfê¯ò @bòcêùL NWÿò@ûk Kê¸úe

Sûeþ\ea (_âZúK iõLýû :1)

a^RûZ \âaý I a^ý_âûYúu Lû\ý iêelû

\dûKeò ¤û^ \ò@«ê !

@ûeþiòWòiò cêLý Kû~ðýûkd AZò c¤ùeKkòw aòjûe, bêaù^gßeKê iÚû^û«eòZùjûA@Qòö @ûce ^ìZ^ ù~ûMûù~ûMVòKYû Z[û ù`û^þ ^´e Zùk\ò@û~ûAQò ö

_âz\ _… PòZâ (bûfê I jûZú) : ùiøR^ý - eê\â _âi^Ü cjû_ûZâ

3

KòQò \ò _ìaðeê ùfûKcû^u c¤ùe ùKakcYòh-jûZú iõNhðe Pyðû Pûfê[òfûö jûZúùKcòZò Ne bûùw, ùfûKuê ùKcòZò cYòhKê

òR gê‹ùe aêfûA aêfûA ù`û_ûùWÿ Gaõ^òRe Q@ `êU f´ ùMûWÿùe \kòPKUòcûeò \òG, ùKcòZò ùMûWÿûA ùMûWÿûA cûùe;GcòZò ùKùZ K'Yö Gùa Kò«ê bûfê-cYòhaòaû\e Pyðû cYòh-jûZú iõNhðe PyðûKêajê _Qùe _KûA ù\AQòö icMâ eûRýùeGùa bûfê-cYòh aòaû\e PyðûùRûe]eòQòö bûfê ûñ gêYòùf KòQò @*kùeGùa ùKûKê@û bde aûZûaeYùLkò~ûCQòö ùKak ùiZòKò ^êjñ, Pû_ûCù©R^û ijòZ iµéq @*kùe bûfê aõgKêi`û Keòù\aû K[û c¤ bûfê @ûKâcYKeò[òaû _eòaûeMêWÿòKe c^Kê @ûiòQòöKûeY bûfê Gùa cYòhLò@û _ûfUòQòö

bûfê K'Y cYòhLò@û?Gjò aòhdKê @ûùfûP^û Keòaû _ìaðeêiað_â[ùc bûfêe Lû\ý aûa\ùe@ûùfûP^û Keû~òaû @ûagýKö bûfêiû]ûeYZü GK gûKûjûeú _âûYúö GjûRwfeê cêLýZü `k ~[û _ûPòfû @û´,_ûPòfû _Yi, cjêf `êf, @ûLê, cKû,Pò^ûaû\ûc, KA[ @û\ò LûA[ûGö GjûijòZ KòQò @^ýû^ý _âKûee aélRûZ \âaýc¤ LûA[ûGö a©ðcû^ iòcûeê@û `k c¤LûC[òaû ù\Lû~ûAQòö bûfêKê CAjêuûbûwò CA LûC[òaûe ù\Lû~ûA[ûGö CALûAaûùe bûfê GK aòùghmö cûUòe 3`êUþ Zkê CAbeûKê gêxòaûe Gjûe_ûewcZû @Qòö ùZùa bûfêe iaê Vûeê_â òd Lû\ýùjfû cjêö ùKøYiòVûùecjêbeû [òùf ùi GjûKê ùLûRòùLûRò

cYòhLô@û bûfê

LûA[ûGö geúe ùfûcg [òaûeê cjêcûQòc¤ Gjûe aòùgh lZò Keò_ûe«ò ^ûjóöbûfê cêLýZü cûõiûgú êjñ; Kò«ê aûN Kò ûPòZûaûN \ßûeû gòKûe Keû~ûA[òaû _âûYúecûõi K\aû KßPòZ LûA[ûGö Gbkò NUYûKêaòek ùaûfò c¤ Kêjû~ûA_ûùeö Kò«ê bûfêcYòhKê @ûKâcY Keò Zûjûe cûõi LûAaûaòekeê aòekZc NUYûö aògòÁ gòKûeúùKù^[þ @ûŠei^u "aäûK aò@e @`cjúgìe' (1957 ciòjûùe _âKûgòZ)_êÉKe iìP^û @û]ûeùe GK bûfê"^ûMbeû jòfþ' Vûùe 10 RYuê cûeò [òfûGaõ Zûue cûõi LûA[òfûö ùKù^[þ@ûŠei^ GjûKê Mêkò Keò jZýû Keò[òùföGjû _eVûeê Gbkò NUYû icMâ ù\gùeùKCñVûùe aò NUò[òaû iìP^û còùk^ûjòñö Kò«êGjû ùKûeû_êU Ròfäûe ùKûU_ûWÿ VûùeNUòMfûö cûZâ 2Uò \ò^ùe ùMûUòGcûBbûfê 15 RYuê @ûKâcY Keò[òfûöG[òùe 8 RY céZýaeY Keòaû ijòZ 7RY @ûjZ ùjûA[òùfö _ea©ðú icdùe@ûjZ ùjûA PòKò›û]ú^ [òaû aýqò RùYcéZêýaeY Keò[òùfö GjûKê cògûA GjòùMûUòG NUYûùe ùcûU 9 RY céZêýaeYKeò[òùfö ùZùa @ûc eûRýe M¬ûcRòfäûùe Gjòbkò GK NUYû NUò[òaûeiìP^û còùkö

bûfê @ûKâcYùe 7 ahðùe 75cYòh céZ: ùKûeû_êU-ùKCñSe-^aew_êeùe iaðû]ôKeûRýe 21Uò Rwf WòbòR^ùe bûfê@ûKâcYùe ùcûU 64 RY cYòhcéZêýaeY KeòQ«òö ùKûeû_êU, ùKCñSeGaõ ^aew_êe WòbòR^ùe iaðû]ôK aýqò

céZ êýaeY KeòQ«òö 2007-08eê2012-13 ahð c¤ùe Gjò NUYû iaêiõNVòZ ùjûAQòö ùZùa 2013-14ahðùe ùKûU_ûWÿ Gaõ ^úkMòeò NUYûKêÊZª bûùa MâjY Kùf Gjò céZ cYòhuiõLýûùe @ûC 10 RY céZK ù~ûWÿòùjCQ«òö Gjò ahðMêWÿòK c¤ùe ùKûeû_êUWòbòR^ùe iaðû]ôK 16 RY aýqòcéZêýaeY Keò[òfû ùaùk ùKCñSeRòfäûùe 10 RY céZêýaeY KeòQ«òöùijòbkò ^aew_êe Ròfäûùe 5 RY bûfê@ûKâcYùe céZêýaeY KeòQ«òö @^ýû^ýaûùfgße, aeMWÿ, ùXuû^ûk, Leò@ûe,ùeXûùLûf, eûAew_êe RwfWòbòR^MêWÿòKùe ùcûU 23 RY cYòhcéZêýaeY KeòQ«òö Gjû ijòZ 70eê @]ôKùfûK @ûjZ ùjûAQ«òö G[òeê RYû_WÿêQòù~, ùKûeû_êU Ròfäûùe MZ \êA ahðc¤ùe 12RY @[ðûZ _âûd 2cûiùeRùY ùfLûG aýqò bûfê @ûKâcYùecéZêýaeY KeêQ«òö Kò«ê ùKûU_ûWÿ NUYûiµì‰ð bûùa GK ÊZª NUYû @ùUö LûfòcYòhu céZêýKê jòiûa Kùf ùja ^ûjó,bûfêe céZêýKê c¤ jòiûa KeòaûKê _Wÿòaö2008-09 ahðeê 2012-13 c¤ùeùcûU 46Uò bûfê ceòQ«òö G[ò c¤eê12Uò bûfêuê gòKûe Keû~ûA[òfû ùaùk8Uò \êNðUYûùe Gaõ 3Uò aò\êýZ @ûNûZùeceòQ«òö GjûQWÿû 18Uò céZêýe KûeYRYû^ûjó ùaûfò a^ý_âûYú Z©ßa]ûeKuKû~ðýûkdeê _âû¯ ùjûA[òaû Z[ý Kjò[ûGö

iõNhðe KûeY KY?@ûce _âûPú^ "iùicòeû' K[ûùe ÆÁaû©ðû \ò@û~ûAQò ù~ bûfê êùjñ, aeõ cYòh

4

_òfûcûù^ cjêf ùMûUûAaû fûMò ~ûA[û«òöcjêfùMûUûkòcûù^ cjêf iõMâj Keòaû_ûAñ RwfKê ~òaûùaùk ùjC @[aû cjêfiõMâj icdùe bûfê ijòZ iûcÜûiûcÜòùjûAMùf, bûfê @ûKâcY Keòaûe ~ù[Ái¸ûa^û [ûGö ùK¦ê_Zâ ùZûkûkòcûù^ _ZâùZûkòaû icdùe @ù^K icdùe bûfê@ûKâcYe gòKûe ùjûA[û«òö bûfê Gjòicdùe ùKùZK ùK¦êaê\û ^òKUùeaògâûc ù^A[ûG Gaõ ùK¦ê_Zâ ùMûUûkòuêù\Lò @ûKâcY Keò[ûGö cKû Gaõ @ûLêbûfêe @^ýZc _âòd Lû\ýö ùZYê ùieûZòùe GjûKê LûAaûKê @ûiò iKûk iê¡ûRwfKê ù`eò~ûA[ûGö ~\ò ùKøYiò cùZù`eò_ûeòfû ûjó, ùZùa ùi Gjò Mjkò@û@ûLê Gaõ cKû aMòPû c¤ùe @ûZàùMû_^Keò[ûGö Gjò icdùe ~\ò Pûhú @ûLê aûcKûùlZKê Mfû Gaõ bûfêe ^òKUZeùjfû ùZùa bûfê @ûKâcY Keòaûe ~ù[Ái¸ûa^û [ûGö

ùKCñ icdùe NùU @ûKâcYbûeZúd a^ý_âûYú iõiÚû Gaõ IßûfØð IßûAWþ`Š `e ù^Pe \ßûeû Keû~ûA[òaû GKeòù_ûUðùe Kêjû~ûAQò ù~, @]ôKûõg bûfê@ûKâcY iKûk 4Uûeê 8Uû c¤ùeùjûA[ûGö icÉ @ûKâcY NùeûA aMòPû,`if ùlZ ~[û @ûLê ùlZ bkò iÚû^ùeGaõ Rwf iúcû«a©ðú @*k aû iõfMÜiÚû^ùe ùjûA[ûGö @]ôKûõg @ûKâcY ahðû\ò ùe ùjûA[ûGö _âûd _âùZýK ùlZâùeùMûUòG bûfê \ßûeû jó @ûKâcY iõMVòZ

jó _âKéZ aògßûiNûZKö _âKéZùe aò, ùKakbûfê ^êùjñ @^ýû^ý a^ý_âûYúu ijòZcYòhe iõNhð ùjaûe _âcêL KûeY ùjfûùicû^ue _âûKéZòK aûiiÚkú @[ðûZRwfe ]ßõi Gaõ R^iõLýûe aòùÇûeYöcYòhe KâcûMZ bûùa aé¡ò _ûC[òaû@ûagýKZû Rwf ]ßõie KûeYö aòKûg^ûcùe LYò, gòÌ Gaõ aX«û R^aiZò\ßûeû Rwfe @ald ùjCQòö _êYòRwfùe C_f² ùjC[òaû a^RûZ \âaýKêcYòh a^ý_âûYúu cêjñeê QWÿûA@ûYêQòöGjû`kùe a^ý_âûYúcû^uê Rwf c¤ùeLû\ý còkê ûjóö ùZYê ùicûù^ ije aûR^aiZò @ûWÿK ê @Mâie ùjCQ«òöùiVûùe òRe Lû\ý ùLûRêQ«òö Leû \òù^Rwfùe _ûYò còkê^ûjóö @_e_lùeRwf ^òKUa©ðú R^aiZòMêWÿòK ]û^,@ûLê, cKû bkò `if Ke[òaûeê GjûKêLûAaû fûMò jûZú Gaõ aûejû @û\òa^ý_âûYú @ûiêQ«òö bûfê ùlZâùe c¤Zûjû fûMê ùjC@Qòö ùZùa jûZú bkò bûfê@ûiò ùfûKu Ne bûwò if LûA ùfûKuêcûeòù\C^ûjóö ùi eûZâòPe Gaõ eûZòùe

òR fûMò Lû\ý iõMâj Keòaû Zûjûe GKcûZâflýö ùKùaùjùf ùKøYiò a^ý_âûYú

òRe Lû\ý _ûAaû fûMò ùKøYiò c êhýijòZ ~ê¡ Keò [ûGö iûcÜûiûcÜò ùjaû aûaòùeû]e i¹êLú^ ùjaû \ßûeû jó iõNhðeiìZâ_ûZ ùjûA[ûGö

ùKCñ _eòiÚòZòùe @ûKâcY jêG?cYòhKê _âûd icÉ a^ý_âûYú Weò[û«ò GaõcYòh Vûeê òRKê a*ûAaûKê ~ûA ùKøYiògûeúeòK @ûNûZ _ûAaû _ìaðeê iÚû^ QûWÿò_kûA~òaûe ùPÁû Keò[û«òö ùicûù^cYòhe aê¡ò, gòKûe Z[û NCWÿûAaûeùKøgk Z[û @^ýû^ý gûeúeòK iûc[ðýKêWeò[û«òö Kò«ê _eòiÚ òZò @gû« ùjaû,ùicû^uê PZêŸðòMeê ùNeò~òaû, ceYû«K@ûKâcY Keòaû, NûAfû Keò QûWÿòù\aû aûMûZ ^òKUKê ~òaû bkò Kû~ðý ~ûjûùicû^ue aýqòMZ iêelûùe @û*@ûYò[ûG, ùi_eò Kùf a^ý_âûYú @ûKâcY

Keò[û«òö bûfê c¤ Z\ êeì_ _âZòKâòdû _âKûgKeò[ûGö bûfê cYòhKê ù\Lòùf Wùe Gaõ~[ûi¸a ^òRKê cYòh Vûeê \ìeùeeLòaûKê ùPÁû Keò[ûGö ~\ò jVûZ ~\òcYòh ijòZ ùbUûùbUò ùjûA~ûG, ùZùaiµéq bûfê jêGZ @ûKâcY Keò_ûùeö Kò«ê@ù^K ùlZâùe _âZýl bûùa ù\Lû~ûAQòù~, bûfê @ûKâcY Keò [ûG, Gaõ òRaûUùe Pûfò~ûA[ûGö G_eòKò ^òRgeúee Lêa òKUùe ù\Lò[òaû ùfûKuêc¤ bûfê @ûKâcY ^Keò QûWÿòù\AQòö Gjò_eòiÚòZò Kò«ê bò Ü ùjûA_ûùe ~\ò cûB bûfêijòZ Zû'e Qê@û bûfê [ûGö Gbkò_eòiÚòZòùe cû' bûfê òR Qê@ûuê a*ûAaûKê~ûA aû i¸ûaòZ aò_\Kê UûkòaûKê ~ûAcYòhuê @ûKâcY Keò[ûGö _eòiÚòZò @ZòM¸úe ùjùf Gjû cYòhKêcûeòù\A_ûùeö ùi ^òRe _Q\êAùMûWÿùe QòWÿûùjûA cYòhe @ûLò GaõcêjñKê @ûKâcY Kùeö Gjû _ùe QûZò,ù_U, ùMûWÿ bkò iÚû^Kê @ûKâcY Keò[ûGöZû'e aWÿaWÿ ^L \ßûeû cYòh ù\jKêbdû^K bûùa Pòeòù\A_ûùeö

bûfêe @^ý GK _âcêL Lû\ý ùjCQò cjêf`êfö cjêf `êf cûyðeê G_âòf cûiùeSWÿò[ûGö Rwfùe _Wÿê[òaû cjêf `êfC_ùe bûfêe _â[c @]ôKûe ejòQòö GjûLûAùf ùi a*òaö MQeê SWÿò_Wÿò[òaûcjêf êfKê LûAaû fûMò bûfê iKûkê iKûkêcjêf MQcìùk _j*ô ~ûA[ûGöiû]ûeYZü cjòkû Z[û @Ì adie

ahð

2012-13

2011-12

2010-112009-102008-09

bûfê céZêý

3 gòKûe, 2 aò\êýZ @ûNûZùe céZ, 3 \êNðUYû,4 RYû^ûjó3 gòKûe, 2 aò\êýZ @ûNûZùe céZ, 3 \êNðUYû,4 RYû^ûjó2 gòKûe3 gòKûe, 1 \êNðUYû, 7 @RYû3 \êNðUYû, 2 ùeûM, 3 @^ýû^ý KûeY

ùcûU

13

12

2118

Z[ý : a^ý_âûYú Z©ßûa]ûeKu Kû~ðýûkd, IWÿògû

5

ùjûA[ûGö KßPòZ ùlZâùe GKû]ôK bûfêu\ßûeû @ûKâcY ùjûA[ûGö @]ôKûõgùlZâùe bûfê ^òùR iµéq iÚû^eê Liò_kûAaûùe ic[ð ùjûA[ûGö KòQò ùlZâùeùfûKcû^u \ßûeû Kò û _ûkòZ _gê ~[ûKêKêeu \ßûeû NCWÿûA \ò@û~ûA[ûGö Kò«êjûaêWÿùe _WÿòMùf ùfûùK _òUò_òUò cûeòù\A[û«òö @]ôKûõg ùfûùK òR geúee@ù^K iÚû^ùe @ûNûZ _ûA[û«òö Kò«ê Lêa@]ôK ùlZâùe bûfê cYòhe ùMûWÿ I jûZKê@ûKâcY Keò[ûG Gaõ _ùe cêŠKê @ûKâcYKeò[ûGö bûfê _âûd icÉ ùlZâùe òRePûeòùMûWÿùe @ûKâcY Keò[ûG Gaõ KòQòùlZâùe ù~ùZùaùk cYòh ijòZ jVûZiûcÜûiûcÜò ùjûA~ûG, ùiùZùaùk òRe_Q \êA ùMûWÿùe QòWÿûùjûA @ûKâcYKeò[ûGö MQ C_ùe PXò ùfûKuê bûfê@ûKâcY Keòaû Lêa KßPòZ aû aòek NUYûùaûfò cù^ Keòaû CPòZö ~\ò ùKøYiòc^êhý ^òRKê a*ûAaû _ûAñ bûfê ijòZ]Éû]Éò ùjûA[ûG, ùZùa ZûuVûùe@]ôK lZ iéÁò ùjûA[ûGö iû]ûeYZüRû êdûeú cûieê ù`aédûeú cûi c¤ùecûB cû' bûfê òRe Qê@û ijòZ Mê¶ûùeejò[ûG Gaõ cûyð cûi _~ðý« aûjûeKê@ûiò [ûGö ~\òaû @ûiò[ûG, ùiùZùaùk@§ûe ùjaû ijòZ cYòhu @ûZ~ûZ iµì‰ðbûùa a¦ ùjûA~ûA[ûGö ùZYê Gjòicdùe NUê[òaû @ûKâcY NUYûùeùQûUQê@û [òaû cû' bûfêK ê \ûdúKeû~ûA_ûeòa ûjóö ùZùa @Šòeû bûfêu_ûAñ Gjû fûMê ùjûA^[ûGö

bûfê iêelû jó cYòh elû"@ûc Rwf @ûce'-57Zc iõLýûùe_âKûg _ûA[òaû "iùPZ^Zûeê gòlû-ùZeùaWÿûùe bûfê iêelû' i¦bð GVûùeC_iÚû_^ KeòaûKê CPòZ cù^KeêQêöù~ùZùaùk eûRýe iaê @*kùeÿ bûfê-cYòh c¤ùe iõNhðe iìZâ_ûZ ùjCQò,ùiùZùaùk i´f_êe Ròfäûe ùZeùaWÿûMñû'e ùfûùK Rwfe iêelû ijòZ bûfêeiêelû KeêQ«òö bûfê ij ùicû^ue

cYòh-bûfê iõNhðe 3 cûi

(11 bûfê, 15 cYòh céZ, 38 lZaòlZ)

ùc cûi 4 I 5 ZûeòL 2013 ciòjû - ùKûeû_êU Ròfäûe ùKûU_ûWÿùe G_eòGK aòek NUYû NUòMfû ~ûjû IWÿògû AZòjûiùe ùKùa aò NUò [òfûö GjòbkòGK ccð«ê\ iõNhðùe GK cûB cû' bûfêe @ûKâcYùe 2 \ò ùe 8 RY ùfûKceòaû ijòZ 7 RY @ûjZ ùjûA[òùfö bûfê _âûd icÉu geeúeê cûõiLûA[òfûö C©ýq ùKûU_ûWÿ ùfûùK Cq bûfêKê @ûcWÿûcêŠû Rwf c¤ùe _òUò_òUòcûeòù\ùfö10 ùc, 2013- aûùfgße Ròfäû úkMòeòe eû]ûafäb_êe Mâûcùe bûfê RYuêcûeòaû ijòZ 7 RYuê @ûjZ Keò[òfûö Gjûe 4 \ò _ùe _êYò GK bûfê ùMûUòG\ò ùe 12 RYuê @ûjZ Keò_KûA[òfûö C©ýq ùfûùK ùghKê bûfêKê _òUò_òUòcûeò MQùe Uûwòù\ùfö9 Rê^þ, 2013- ù\aMWÿ Ròfäû eò@ûcûk aäKe @ûCkò Mâûcùe GK bûfê@ûKâcYùe 5 RY ùfûKu ijòZ 3Uò ak\ LŠò@ûLûaeû ùjûA[òùfö ùfûùKbûfêKê ùVwûùe _òUò_òUò cûeò ù\A[òùfö GK LaeKûMR @ êiûùe ùfûùKiµéq bûfêKê MêkòKeò cûeòù\A[òaû iìP^û còkòQòö4 Rê þ, 2013- ùKûU_ûWÿùe bûfê RùY a^iõelY icòZòe ibýuê bûfê@ûKâcY Keò cûeòù\A[òfû Gaõ RYuê lZaòlZ Keòù\A[òfûö7 Rê þ, 2013- ùKûU_ûWÿeê GK cûB bûfêKê ùfûùK _òUò_òUò cûeòù\A[òaûiìP^û còkò[òfûö Cq bûfêKê GK Rkûgd òKUùe ceò_Wÿò[òaû ù\Lû~ûA[òfûöGjûe @ûLò Gaõ cêŠùe _âPŠ @ûNûZ fûMò[òfûö9 Rê þ, 2013-ùKûU_ûWÿùe GK cûB bûfê @ûKâcYùe RùY lZûq ùjûA[òùfö_ea©ðú cêjê©ðùe Rwf aòbûM bûfêKê UâûuêfûARe ù\A Kûaê Keòaûùe ic[ðùjûA[òùf Gaõ bûfêKê ^ûeûdY_ûUYû Rwfùe QûWÿò\ò@û~ûA[òfûö24 Rê^þ, 2013- ùKûU_ûWÿùe bûfê GK 12 ahðe ^ûaûkòKûKê cûeòLûAù\A[òfûö ùfûùK bûfêKê _òUò_òUò cûeòù\ùfö26 Rê þ, 2013- ùKûU_ûWÿùe ZûUò@ûMêWÿû MâûcKê 3Uò bûfê _gò @ûiò RYuêLŠò@ûLûaeû Keòù\ùfö ùfûùK _êYò C©ýq ùjûA bûfêKê _òUò_òUò cûeò ù\ùfö26 RêfûA, 2013- ùK¦êSe NUMûñ aäK ùZûeûYú ù_ûLeú Mâûc òKU aWÿ UûweKûRê Rwfùe cû' I 2Uò Qê@û bûfêKê _Yiùe aòh ù\A ceû~ûA[ôaûe ù\LûMfûö28 RêfûA, 2013- ù\aMWÿ Ròfäû aûeùKûUðe ùLiWÿû Rwfùe bûfê@ûKâcYùe aû_ céZ I _ê@ @ûjZö29 RêfûA, 2013- @ êMêkùe ùQŠò_\û ùe¬ @«MðZ ùZfLYò Rwf c¤ùebûfê @ûKâcYùe 2RY céZ I 2 @ûjZ ùjùfö ùfûùK bûfêKê cûeòù\ùfö30 RêfûA, 2013- ^aew_êe Ròfäû ùZ«êkòLê<òe aûM^ûMêWÿû ^òKUiÚ@û´ùZûUûeê GK cfûbûfê còkòfûö bûfêUò KúU^ûgK LûA ceò[ôaûe iù¦jKeû~ûAQòö4 @MÁ, 2013- ^aew_êe Ròfäû ùZ«êkòLŠò aäKe Wwiòf Mûñ'ùe bûfê@ûKâcYùe 2RY MêêeêZe @ûjZö

6

iaê\ò ùbUûùbUò ùjC[òùf c¤ ùKùaaò iõNhð NUò^ûjóö i´f_êe RòfäûeùeXûùLûf aRûe Vûeê KòQò aûU Mùf _ùWÿùZeùaWÿû Mû ñ'ö Mñû'Uòe ^û ñ' GùaùiVûKûe @*ke icÉu cêj ñùeöiùPZ^Zû ùiVûKûe ùfûKue c^ùeiµì‰ð _eòa©ð^ @ûYò_ûeòQòö ùMûUòGgòKûeú Mñû' iêelûKûeú _ûfUò~ûAQòö bûfêiêelû Keòaû _ìaðeê Mâûcaûiúcûù^Rúa^RúaòKû fûMò Rwfeê gòKûe ijòZC©e_âù\g, aòjûe eûRýe bûfê ùa_ûeúZ[û Kf¦ecû^uê bûfê Qê@û aòKâú Keê[òùföQûf, ^L ijòZ a^ý_âûYúue @w_âZýwaòKâú Keê[òùfö Kò«ê 2008 ciòjûùeIßûAfØ fûA þ UâÁÖ @` AŠò@ûe a^ý_âûYúiêelû @û]ûeòZ iùPZ^Zû Kû~ðýKâc @û\ò\ßûeû ùZeùaWÿû Mâûcaûiúcûù^ LêacûZâûùe _âbûaòZ ùjùfö ùiVûùe eûRýa^ aòbûM Ze`eê a^ iõelY icòZòMV^ KeûMfûö Gjû_ùe Mâûcaûiúcûù^ù~Cñ RwfKê _ìaðeê lZò _j*ûC[òùf,ùijò RwfKê iêelû Keòaûùe fûMòùfö]úùe ]úùe Mâûcaûiúu c^eê gòKûecù^ûaé©ò iµì‰ð CùbAMfûö _âùZýK \òùicûù^ _ûkòKeò Rwf RMòaû ijòZRwf c¤ùe [òaû bûfêe Mê¶ûKê iêelûKeò[ôùfö @ù^K [e bò.Giþ.Giþ.ibýcû^u \ßûeû gòKûeú, a§êK, ] êZúe,`ûg @û\òKê RaZ Keû~ûA a^ aòbûMKêjÉû«e Keû~ûAQòö 2011 ciòjûRû^ê@ûeú cûiùe ùicûù^ \êAUò bûfêQê@ûKê PûfûY ùjaûeê a*ûA ùa_ûeúKê]eûAaûùe iûjû~ý Keò[òùfö ZûuêùeXûùLûf a^ aòbûM Lêa ijù~ûMKeòQ«òö Gùa _âùZýK \ò i§ýû ùjùfbûfêMêWÿòK ùZeùaWÿû Mûñ' _ûL ù\APûhRcòKê ~ûCQ«ò I _ûL @*keê _Yi,RûcêùKûkò, cjêf LûC[òaûe Mâûcaûiúù\LòQ«òö ùKùa aò ùicû^u bòZùe iõNhðùjûA^ûjóö ùZùa iaê iÚû^e NUYû icû^

êùjñö _âùZýK _eÆe Vûeê bò Ü @U«òö

ijûaiÚû^e aûU Gaõ bûfê@ûKâcYeê òRKê elû Keò_ûeòaûeC_ûd@ûi«ê RûYòaû bûfêVûeê elû _ûAaûe K'Yiaê C_ûd ejòQòö _â[c K[û ùjfû bûfêeiêelû òjûZò Reêeúö bûeZúd a^ý_âûYú(iêelû) @ûA^, 1972ùe bûfêKêi òW êýf-1 @]ú^ùe iêelû _â\û^Keû~ûAQòö ùZYê bûfêKê iêelòZ bûùaRwfKê QûWÿò\ò@«êö ùi òRKê iêelòZ cù^Keòùf jó ùiVûùe C_iÚòZ [òaû cYòheiêelû ùjûA_ûeòaö ùZYê bûfê iêelû jócYòh elûö bûfêe ~òaû @ûiòaû aûU Kò ûbûfê iù´\^gúk @*kùe aòùgh KeòaWÿò ùbûe Kò û i§ýû icdùe ~òaû @ûiòaûKe«ê ûjóö ù~ùZùaùk Rwf eûÉû ù\A~òaû@ûiòaû KeêQ«ò, ùKùaùjùf c¤GKêUò@û ~û@û«ê ^ûjóö iað\û 4-5 RYò@û\k ùjûA~û@û«ê Gaõ ~òaûùaùkaWÿ_ûUòùe òR bòZùe K[ûaû©ðû jê@«êöùiûùfMû @û\òaûiúu mû^ ùKøgkKêC¡ûe Keò ùKù^[ @ûŠei þ ù\A[ôaûiìP^û (\âÁaý : "gòaû^ú _fäúe Kkû PòZûaûN', _âKûgK: Mâ^ Úc¦òe, KUK)@ êiûùe RwfKê ~òaû ùaùk iûwùe GKKkû K´k ù^A Keò ~û@û«êö bûfê @ûKâcYKùf GjûKê ùLûfò Zû' C_ùe _KûA òùRLiò~ûA_ûeòùaö ùijòbkò bûfêe MûWÿ aûMûZ aû Mê¶û Gaõ bûfê aògâûc ù^C[òaûiÚû^ùe ~òaû@ûiòaû Ke«ê ^ûjñòö GjûKê~[ûi¸a @ûùWÿAaûKê ~ZÜ Ke«êö GjûbûfêKê bdbúZ Keò[ûG Gaõ _âZòelû fûMòbûfê cYòhKê @ûKâcY Keò[ûGö ^òRiûwùe iað\û GK f´û aûWÿò aû ùVwûijòZ C{ßk @ûùfûK _â\û^ Keê[òaû UyðfûAUþ ù^A[û«êö cjêf iõMâj icdùebûfê ijòZ iûcÜûiûcÜò ùjaûe ~ù[Ái¸ûa^û [ûGö Gjò icdùe òR _ûLùeGK ùfûK eL«ê ~òG bûfê C_ùe iZKð\éÁò eLò_ûeê[òaö cjêf iõMâj _ìaðeê iµéqiÚû^e @ûL_ûL @*kKê Z^Lò ^ò@«êöùijò_eò _Yi _ûPòaû icdùe c¤ MQ

C_eKê c¤ Z^Lò ò@«êö ùaùkùaùk bûfê_Yi LûAaû _ûAñ MQ C_eKê PXò MQC_ùe jòñ ejò~ûA[ûGö ~\ò ^òRe NeRwf @ûL_ûLùe aû Rwf bòZùe [ûG,ùZùa eûZòùakû _eògâû Kò´û ckZýûM_ûAñ aûjûeKê aûjûe«ê ^ûjóö GjûKê ~[ûi¸a @ûùWÿAaû _ûAñ ùPÁû Ke«êöaûjûùe SûWÿû _eògâû KeòaûKê aû¤ùjC[òùf GK ùLûfû_Wÿò@û aûQ«êö G[òùeùKøYiò aê\êaê\êKò@û MQ ^[òaû ReêeúöKûeY bûfê _ûAñ Gjû aògâûc ù^aû GaõfêPòejòaûùe iûjû~ý Keò[ûGö bûfêe Qê@ûù\aû icd ùjfû ^ùb´eeê ù`aé@ûeúcûiö ùZYê Gjò cûiMêWÿòKùe iaðû]ôKiZKð ejòaû @ûagýKö aòùgh Keò bûfêQê@û ù\C[òaû iÚû^, Mê¶û, MûZ @û\òe^òKUùe ~òaû @ûù\ø CPòZ ^êùjñö Gjû@ûZàNûZú ùjûA_ûùeö bûfê Vûeê iað\û^òeû_\ \ìeZû elû Ke«êö bûfê VûeêKòbkò \ìeZû elû Keò_ûeòùa, Gjû [ôfûZûjûe C_ûdö ùijòbkò ~\ò ùKùa bûfêij iûcÜûiûcÜò ùjûAMùf ùZùa K'YKeòùa? Gjû fûMò c¤ C_ûd @Qòö bûfêKê

òR _ûLùe ù\Lò ùKùaùjùf @Yù\LûKe«ê ^ûjñò Kò û Gjû KòQò Keòa ^ûjó bûaòPûfò~û@û«ê ^ûjóö Gjû cûeûZàKùjûA_ûùeö iað\û òeû_\ \ìeZû eLòaWÿ _ûUò Keò bûfêKê Rwf @ûWÿKê NCWÿû«êöùKøYiò _âKûee aûY, Zûkù`ûUKû @û\ò

êUû«ê ^ûjñò Kò û bûfê @ûWÿKê ù`û_ûWÿ«ê^ûjóö bûfêKê aûUùe ù\Lò Zû'e ~òaû @ûiòaûaûUùe bòWÿ Kò û R^Mjkò Keò ZûKê òRPfûaûUùe ~òaû fûMò aûU QûWÿò\ò@«êö ~\òRwfùe bûfê ijòZ jVûZ iûcÜûiûcÜòùjûA~ûCQò, ùZùa ùWeò ^Keò òKUiÚMQ C_ùe PXò~û@û«êö ùKùaùjùf c¤bûfêKê cûeòù\aû, @ûNûZ _j*ûAaû bkòKû~ðý Ke«ê ^ûjóö aòùgh Keò bûfê Qê@ûKêcûe«ê ^ûjó Kò û ]eò ù_ûhû cù^Aaûe_âdûi Ke«ê ûjóö Mê¶ûeê Qê@û CVûAù^aûKò´û cûeòù\aû cû' bûfêKê C©ýqKeòù\A[ûG Gaõ Gjû _ûMk _âûd ùjûA

7

aòbò Ü ahðùe bûfê @ûKâcYùe céZêýaeY Keò[ôaû cYòhu iõLýû

Kâ.iõ a^ LŠ 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 2011-12 2012-13 ùcûU

1. @ûVMWÿ 1 1 - - - - 22. aûùfgße 2 2 43. aeMWÿ 3 1 44. aâjà_êe - - 2 - - - 25. afûwòe - - - 1 - - 16. ù\aMWÿ 1 - - - - - 17. ùXÿuû^ûk - - - - 3 1 48. Nêcie (C©e) - - - - - 1 19. Nêcie (\lòY) - - - - - 1 110. Rd_êe - - - - 1 1 211. KkûjûŠò (\lòY) - - 1 2 - - 312. ùKCñSe - 1 3 - 3 3 1013. ùKCñSe (a ý_âûYú) - 1 3 - 3 3 1014. Leò@ûe - - 4 - - - 415. ùKûeû_êU - 5 1 - - - 616. cûfKû^Mòeò - - - - 1 - 117. ^aew_êe - 5 - - - - 518. ùeXÿûùLûf 1 - - 1 2 - 419. eûAew_êe - - 2 - 1 - 320. eûdMWÿû 1 - - - 1 221. i´f_êe (\lòY) - - - 1 - 1 2

ùcûU 6 18 14 5 13 8 64

ùKûU_ûWÿ, Rùkgße, ùQŠò_\û, NUMûñ, aûeùKûU, ^aew_êee ùZ«êkúLê<òKê cògûAùf 4 @MÁ, 2013 iê¡û 78Uò aýqòbûfê \ßûeû céZêýaeY KeòQ«òö

Z[ý : a^ý_âûYú Z©ßûa]ûeKu Kû~ðýûkd, IWÿògû

iõLýû]ôK cYòhKê cûeòaû bkò _eòiÚòZò iéÁòKeò[ûGö ùZYê G[ôù^A iaðû]ôK\éÁòù\aû @ûagýKö icÉuê @ûce_eûcgð ù~, C_ùeûq ùKùZûUò _¡ZòKê@^êieY Keò bûfê Vûeê ^òRKêa*ûA_ûe«òö ^òRÊ mû^ùKøgk aòaýajûe Keò_ûe«ò Gaõ iÚû^úda^aòbûMe ijù~ûM ùfûWÿ ò_ûe«òö

icùÉ cù^ eLòaû CPòZ ù~, bûfê @ûcegZâë êjñö ùi _âKéZòe còZâ Gaõ Zû'e iêelûKeòaû @ûc icÉue aWÿ K©ðaýö

ùKûU_ûWÿe bûfê @ûKâcY NUYûGjû [ôfû cA cûi 4 I 5 ZûeòLù~ùZùaùk ùKûeû_êU Ròfäûe ùKûU_ûWÿaäK bûfê bdùe [eò CVò[òfûö @ûcWÿûcŠû

Rwf iÚû^úd ùfûKu _ûAñ céZêýbìcò_ûfUò~ûA[òfûö \êA \ò ùe cûB bûfêUò8 RYuê(_Qùe RYuê cògûA 9RY)uêcûeò[òfû Gaõ 6 RYuê NûAfû Keò[òfûöGjò 2 \ò e NUYûùe ùMûUòG bûfê jóiµéq [òfûö iKûk _âûd 8.30 ùakKê

ê@ûMêWÿû Mâûce cê¬ò iCeûuê GK cûBbûfê@ûKâcY Keò cûeòù\A[òfûö Gjû _ùe

8

@ic^ Rû^ú òR Ne_ûL ùLûfû RwfùeSûWÿû aiò[òaû ùaùk bûfêUò Zûuê @ûKâcYKeò[òfûö ùi bûfê ijòZ Rúa^ a*ûAaû_ûAñ ~ê¡ Keê[òfûùaùk òRe bûA iêKc^Rû^úuê _ûUò Keò WûKò[òùfö ù~ùZùaùkiêKc^ Rû^ú ^òRe bûAKê bûfê Vûeêa*ûAaûKê ~ûA _ûUò Ke«ò, ùiùZùaùkbûfê @ic^ Rû^òuê QûWÿòù\A gêKc^Rû^úuê @ûKâcY Kfû Gaõ ùiAVòcûeòù\fûö _ea©ðú cêjê©ðùe @ic^Rû^ú jûi_ûZûkùe céZêýaeY Keò[òùföbûA òRe bûAKê a*ûAaûKê ~ûA bûfê@ûKâcYe gòKûe ùjfû Gaõ _eòùghùe\êA bûA bûfê @ûKâcYùe ceòMùfö

aòeûjûŠò Mâûce RM\úg _êRûeúu NeKê_âûd 5Uû ùakKê iaê ùMûeêMûB ù`eòùföKò«ê RM\úg _êRûeú ù`eòùf ^ûjóö i§ýû~ûA eûZò ùjfûö Z[û_ò ù`eòùf ûjóö bûfêcûZò[òaûeê eûZòùe @ûC ùKjò ZûuêùLûRòaûKê iûji Kùf ^ûjóö Zû'_e\òKòQ ò ùfûK ù~ùZùaùk ùLûR«òùiùZùaùk RWÿûieMò Rwf ^òKUiÚifac _ûL ûk bòZeê RM\úg _êRûeúuga còùkö bûfê Zûue Rx, _òPû,ZkòùMûWÿeê cûõi LûAù\A[òfûö geúeeùKøYiò iÚû^ bûfêe ^L Gaõ \û«e

KûcêWÿûeê elû_ûA^[òfûö Gjò 4 ZûeòL \òiKûk 8.30ùe cê¬ò iCeû, @_eûjÙ1.30ùe iêKc^ Rû^ú, 5.30ùe ùMûaò¦ùKCU Gaõ RM Üû[ _êRûeúuê cûeò[òfûöcA 5 ZûeòL \ò iKûk 4.30ùe flàYcûkò I ù\aKú cûkò Gaõ 6.30ùe]aùkgße aò§ûYú Gaõ aé¦ûa^ cûSúuêcûeò[òfûö Gjû _ùe ùfûùK bûfêKê _òUò_òUòcûeòù\A[òùfö Rê^ 4 ZûeòLùe RùYa^iõelY icòZòe ibýuê bûfê @ûKâcYKeò cûeòù\A[òfû Gaõ RYuê lZaòlZKeòù\A[òfûö _âûd 50 ùfûKu iûc^ûùebûfê Cq a^ iõelY icòZò ibýuêLûC[òfûö ùfûKcû^u _âZò Zû'e iûcû^ýùjùf LûZòe Kò´û bd ^[òfûö ùfûùK

òRe ù_ûhû KêKêe fMûAaû _ùe bûfêRwfKê ù\øWÿò _kûA[òfûö bûfê Kò«êùfûKu Kakeê elû _ûA^[òfûö 7 Rê ùeGK bûfêKê GK Rkûgd ^òKUùeceò_Wÿò[òaû ù\Lû~ûA[òfûö Gjûe @ûLòGaõ cêŠùe _âPŠ @ûNûZ fûMò[òfûö ö Rê þ9 ZûeòLùe ùKûU_ûWÿùe GK cûB bûfê@ûKâcYùe RùY lZûq ùjûA[òùföbûfêKê UâûuêfûARe ù\A ^ûeûdY_ûUYûRwfùe QûWÿò\ò@û~ûA[òfûö Gjû_ùe24ZûeòLùe \û«KûVò iõMâj KeòaûKê KòQòùfûKu ijòZ ~ûA[òaû GK 12 ahðe

^ûaûkòKûKê bûfê cûeò KòQò @õgLûAù\A[òfûö ùfûùK bûfêKê _òUò_òUòcûeòù\ùfö Rê þ 26ùe ZûUò@ûMêWÿû MâûcKê3Uò bûfê _gò @ûiò RYuê LŠò@ûLûaeûKeòù\ùfö ùfûùK _êYò C©ýq ùjûA bûfêKê_òUò_òUò cûeò ù\ùfö Gjû [ôfû ùKûU_ûWÿeNUYûö gêYû~ûC[òfû ù~, _â[c @ûKâcYecû' bûfêUòe Qê@ûKê ùKjò cûeòù\A[òaûeê ùi_âZòùgû] _eûdY ùjûA @ûKâcY Keò[òfûöKò«ê _ea©ðú icdùe NUò[òaû @^ýû^ýNUYû iaê GjûKê ùaû]jêG còQ _âcûYòZKeòiûeòQòö KûeY ùMûUòG bûfêe Qê@ûKêcûeò\ò@ûMfû ùaûfò aûKò Zò òUò bûfê c¤ùfûKuê icû^ ]eYe @ûKâcY Keòaû@ûù\ø MâjYù~ûMý êjñö ùKûU_ûWÿe bûfê@ûKâcYKê ù\Lòùf RYû_ùWÿù~, icÉ@ûKâcY @ûcWÿûcŠû Rwf Gaõ Gjûeiúcû«a©ðú @*kùe ùjûAQòö _âùZýK bûfêicû^ ]eYe @ûKâcY KeòQ«ò Gaõ icû^iÚû^eê cûõi LûAQ«òö Kò«ê bûfêKê cYòhLò@ûbûùa ùKùaùjùf c¤ ù\Lû~ûA^[òùfc¤ GVûùe bûfê KûjóKò cYòh cûõi LûAfûZûjûe ùa÷mû^òK @^êgúk^ Keû~òaûe@ûagýKZû ejòQòö GK i´û\_Zâùe_âKûgòZ Lae Gaõ _ea©ðú icdùeù\ge icÉ eûRýe a^ý_âûYúZ©ßa]ûeKcû^u _ûLKê RûZúd aýûNâiõelY K©ðé_l ù\A[òaû PòVò @ êiûùecjûak aûN cYòhLò@û ùjaûe i¸ûa^ûGaõ KêKêeu \ßûeû aýû_ê[òaû GK bûAeiaû bêZûYê i¸§ùe CùfäL Keû~ûA[òfûöGjûKê iù¦j aû @û]ûe Keò ùKûU_ûWÿùeù\Lû~ûA[òaû cYòhLò@û bûfêuê iµéq KùfNUYûUò ÊZü iù¦j ùNeKê Pûfò @ûiêPòöùZYê eûRý Kò´û ùK¦âe a^ý_âûYúaòùghmcûù^ Gjû C_ùe MùahYû Keòbûfêe Gbkò KâcûMZ @ÊûbûaòK @ûPeYeKûeY ùLûRòaû CPòZ Gaõ Gjûe kû`kKêùfûKu iûc^ûùe eLû~òaû @ûagýKöGjû\ßûeû ùfûùK iùPZ^ ùjaû ijòZ òRKêbûfê @ûKâcYeê iêelû ù\A_ûeòùaö

iaýiûPú e[ùKûU_ûWÿùe 9RY cYòhuê cûeò[ôaû bûfêKê ùfûùK _òUò cûeò[ôaûe \égý

9

"iûa]û^! jûZú cûZòQ«ò!' - Gjò CqòUòa©ðcû^ Rwf ^òKUa©ðú MâûcaiZòùeaûi Keê[òaû ùfûKue K[û ^êjñ, aeõAÆûZ ije eûCeùKfûe ijeúaûiò¦ûue Pò}ûeö eûCeùKfûùe \êA\òKûk C_ôûZ Keòaû _ùe SûWÿLŠeê @ûiò[òaûjûZú_fuê RwfKê NCWÿûA \ò@û~ûA[òfûöKò«ê G_ùU 13 RêfûA 2013ùe P¦Kû@bdûeYýe beZ_êe ûUK ù\A \êAUò\«ûjûZú eûRýe eûR]û^ú bêaù^gßeKê_âùag Keòaûe ùPÁû Keò aò`kùjûA[òùfö ùMûUòG icdùe jûZú @ûZuIWÿ ògûe aYcêfKùe MXòCVò[òaûMâûcMêWÿòKe òzK K[û [òfûö Kò«ê Mfû KòQòahð ]eò Gùa Gjû ijeú ùfûKue bdeKûeY ùjûAMfûYòö ù~ùKøYiò icdùejûZú Mâûc bòZeKê Pûfò@ûiò NebûwòùfûKuê UûYò IUûeò _û\ùe \kòcûeòù\aûe i¸ûa^û ù\Lû~ûCQòö ùZYêjûZú bdùe iõ¤û ùjaûcûùZâ Mñû' Mñû'ùeZûUòKaûU _Wÿò~ûCQòö ùfûùK bdùe @ûCRwfKê ~ûC^ûjû«ò; Kò«ê RwfKê ^Mùfc¤ òÉûe ^ûjó ö Rúa^RúaòKû a*òa aûùKcòZò? ùZùa jûZúe _û\Zùk\kòùjûA ceòaû fûMò jûZúe iûc^ûKê~òaûe ùKøYiò @ûagýKZû ûjóö jûZú Mûñ'bòZeKêê _gò@ûiò ùfûùK Nùe ^ò½ò«

ò\ùe ùgûA[ôùf c¤ òR Kûc iûeòù\A_êYò RwfKê ù`eò~ûCQ«òö _eòiÚòZò G_eòùjfûYò ù~, ùKùZK @*kùe ùfûùKeûZòùe Nùe ùgûAaûKê c¤ WeòùfYòöù~CñVò Rúa^ jûZú _û\Zùk Pûfò~òaùaûfò bdbúZ ùjûACVêQò, ùiVòNebwû, `if ldlZò K[û _PûeêQòKòG? @ûù_ a*òùf aû_ûe ûñ'ö

@ûc eûRýùe jûZú @ûKâcY ù\jiêjûùjûAMfûYòö i´û\_Zâe _éÂû IfUûAùfù\Lôaû ùKCñVò û ùKCñVò jûZú \ßûeû cYòhKò û cYòh \ßûeû jûZú céZêýaeY KeêQ«òöùUâ fûA^ùe jûZú ceò~òaû aò iû]ûeYNUYû ùjûAMfûYòö Mâûc Ròfäûe iêakdûVûùe NUò[òaû ccð«ê\ ùek ]KÑûùe 6UòjûZú céZêýaeY Keò[òùfö ùUâ^ GùZùRûeùe ]KÑû ù\A[òfû ù~, cû@û jûZúeù_Ueê _ì‰ð aòKgòZ Qê@û QòUòKò _WÿòcéZêýaeY Keò[òfûö Gjò @*kùe GK\ûjûZú [òùf, Kò«ê aòbò Ü @*k aòùgh KeòùLû¡ðûeê jûZú_f ~ûA ùiVûùe ^òReLû\ýe i§û^ KeêQ«òö Gjò Lû\ýe i§û^fûMò ùek]ûeYû _ûe ùjC[òfû ùaùkùUâ^ ]KÑûùe ^òRe _âûY jeûA[òùföùKCñSeùe c¤ GK cûf MûWÿò ]KÑûùe 3UòjûZú _âûY jeûA[òùfö GcòZò @ù^KiÚû^ùe jûZú aò\êýZ iõù~ûMùe c¤céZêýaeY KeêQ«òö ùZùa MZ \g§òc¤ùe jûZú @ûKâcY NUYû _ìaðûù_lû ajêMêYùe aXÿò~ûAQòö _eòiõLýû^Kê ù\LòùfRYû_WÿêQò ù~, _âZòahð jûZú ù~ZòKòceêQ«ò, cYòh aò ùiZòKò ceêQ«òö fûMêQòù~còZò cYòh @ûC jûZú ceòaû bòZùeaòùgh `eK ^ûjóö eûjûRû^ú, jZýû,fêŒ^ bkò jûZú @ûKâcY, jûZú céZêý, jûZú\ßûeû cYòh céZêýe iõLýû KâcûMZ bûùaaXòaXò PûfòQòö2002 ciòjû ùakKê @ûceûRýe _âûd 12eê 14Uò Ròfäû jûZúC_\îZ @*kö Kò«ê Gùa Gjû _âûd 25UòRòfäûK ê a é¡ ò _ûAMfûYòö ùKakRMZiõ òj_êe, ùK¦âû_Wÿû, b\âK,cûfKû^Mòeò bkò RòfäûMêWÿòKê QûWÿò aûKò icÉRòfäûMêWÿòKùe ^òRe _û\ _KûA ^òRe

C_iÚòZòKê iûaýÉ KeòiûeòùfYòö iaðû]ôKC_\îZ RòfäûMêWÿ òK c¤ùe ùK¦êSe,iê¦eMW, @^êùMûk Gaõ ùXuû^ûkRòfäûe ^ûc KâcûMZ bûùa ejò@ûiêQòö

jûZú C_\âa KûjóKò ?jûZú C_\âa ì@û K[û êùjñ; ùjùf jûZúC_\âa aXÿòaXÿò ~òaûe KûeY K'Y? RwfaòbûM, R^iû]ûeY, _eòùagaòZþcûù^G[ò_ûAñ @«Zü ùMûUòG K[ûùe GKcZù~, jûZúue aûiiÚkú ^Á ùjûA~òaû`kùe jó jûZúcûù^ Lû\ý, Rk i§û^ùeR^aiZò @*kKê Pûfò @ûiêQ«òö Rwf Áùjaûe KûeY iõ_Kðùe R^iû]ûeYucZ ùjfû ù~, ieKûe _ìùað "Kê_þ' KeòRwf KûUòaû kùe jûZúu aûiiÚkú ÁùjûA[òfûö a©ðcû^ @bdûeYýMêWÿòK c¤Rwf Á ùjaûeê a©òð_ûeê ûjóò ö GjûijòZieKûe @aû]ùe (ù~Cñ ^úZò^òdceKUKYû ejòQò, Zûjû ]cðKê @ûLòVûe _eò;Zû' ^ùjûA[òùf LYòLû\û^ GùZ aýû_KùjûA^[û«û)LYò ùLûkòaû _ûAñ @^êcZòù\aû iciýûKê bdue KeêQòö ùZùaRwf aòbûM KcðK©ðûcû^ue ~êqò ù~,C_\îZ @*kcû^uùe Chê@ûñ ]û^e M§,jûŠò@û e§ûe M§ Gaõ cjêfò c\e ù_ûPjûZúcû^uê R^aiZò @ûWÿKê @ûKhòðZKeêQòö Gjò ùlZâùe a^aûiúcû^ue ~êqòaûXÿ« ò ù~, "ùicû^u \ßûeû ]û^Chê@ñûAaû, cjêfò c\, jûŠò@û eû§òaû KòQò

ì@û K[û êùjñö _òXú _òXú ]eò ùicûù^Gjû Keò@ûiêQ«òöùiùZùaùk Z KûAñ jûZúR^aiZòKê @ûiò GùZ aýû_K _eòcûYeldlZò Keê [ôùfö a©ðcû^ KûjóKò G_eòKeêQ«ò?' ù_ûP/ jûŠò@ûe M§ jêGZ jûZú

jûZú -cYòh aòaû\

10

C_\âae GK lê\â KûeY ùjûA_ûùeö cûZâjûZúcû^ue aûiiÚkú G^õ Rwf Á ù~jûZú C_\âae cêLý KûeY GjûKê@ißúKûe Keòùja ^ûjóö jûZúcû^u _ûAñejòaûKê ùKak RwfUòG còkò~òaûùicû^u fûMò ~ù[Á êùjñö Gjû c¤ùeLû\ýù_de C©c aýaiÚû, \ú, jâ\ bkòPòeùiâûZû RkC› @û\ò \eKûeö Gjûaû\þ_ûeµeòK bûùa ùicûù^ Lû\ý Gaõ còk^fûMò iû[ú @ù^ßhYùe @^ýû^ý aWRwfKê c¤ ~ûZûdZ Ke«òö Gjò RwfKê~òaû _ûAñ ùicûù^ ùKùZK òŸòðÁ eûÉû aûKeòWe aýajûe Ke«òö _ìùað Rwfùe_eò_ì‰ð [òaû KeòWeMêWÿòK a©ðcû^ _\ûöGùa LYò, gòÌiõiÚû, R^aiZò, if ùlZZûjûKê @qò@ûe Keòù^AQòö

@û«üeûRý jûZúu \ßûeû C_\âacYòhjó @û«üeûRý, @û«üù\gúdiúcûùeLû PòjÜU KeòQò; a^ý_âûYú êjñöGùa c¤ bêUû^ Gaõ ù^_ûkKê bûeZejûZú ~òaû @ûiòaû KeêQ«òö ùZYê jûZúeeûRý iúcû aû ù\g iúcû aûa\ùe KòQòaò Kjòaû bêf ùjaö Z[û_ò eûRý RwfaòbûM ù~ùjZê jûZúuê ù\Lò RûYò_ûeêQ«òù~, Gjò jûZú ùKCñ eûRýe Gaõ ZûuêPòjÜU Keò_ûeêQ«ò; ùijò \éÁòùKûYeê @ûùc

c¤ ùicû^uê eûRý Gaõ ù\g @ ê~ûdúbûMbûM KeòaûKê Gaõ ùicû^u iõKâû«ùeùfLòaû _ûAñ aû¤ ùjCQêö KòQò ahð ZùkIWÿògûe fûLûeú @bdûeYýeê KòQò jûZú@û§â_âù\g ~ûA ùiVûùe C_\âaKeê[òùfö ùiVûùe @û§â_âù\g ieKûeuZe`eê Kêuò jûZú Gaõ ^òù½ZKijûdZûùe NCWÿûAaû fûMò "@_ùei^MùR¦â' @ûe¸ Keû~ûA[òfûö Gjò_âKâòdûùe KòQò jûZú c¤ ceò[òùfö ùZùaIWÿògû ieKûeu Ze`eê _ùWÿûgú eûRýe@Zò[ô jûZúuê ù~bkò i¹û^ ù\aû K[û,ùibkò i¹û^ ijKûùe ùicû^uê aò^ûùKøYiò lZò _jê*ûA NCWÿûA \ò@û~ûAQòöLêa ^òKUùe SûWÿLŠ eûRýe ieŠûRwfeê GK 10 UòKò@û jûZú_fAÆûZ^Meú eûCeùKfû ijee ùK¦âiÚkaòiðûc êŠû ÁûWòdc c¤Kê eûZâ òùe_gò@ûiò[òùfö ùZùa jûZú aòùghmuijòZ ùicû^uê iûa]û^Zû ijòZ RwfKêù`eûA\ò@û~ûA[òfûö Gjò icdùejûZú_f ùKùZûUò Ne bûwò ù\A[òùföùZùa G[òùe Kûjûe aòùgh ldlZòùjûA^[òfûö Kò«ê Gjò ùlZâùe aûùfgßeRòfäûe ^úkMòeò @*kùe jûZúu \ßûeû_âùZýK ahð ùjC[òaû `if jû^ú GaõNebwû @ij^údö Kêjû~ûG ù~, Gjò

jûZú _½òcaweö ùKùZK c¤ Kêj«ò ù~,Gjò jûZú SûWÿLŠeö ùZùa ùi ~ûjûùjC^û KûjóòKò jûZú jòñ jûZúö Zûjû IWÿògûeùjC Kò _½òcawe ùjC Kò û SûWÿLŠeKò û IWÿògûeö IWÿògû, aòjûe, SûWÿLŠ I_½òcawe jûZúcû^u c¤ùe KeòWeù\A G_eò ~ûZûdZ fûMòejò[ûGöùZYêcdêeb¬, ùKCñSe Gaõ iê¦eMWÿ RòfäûjûZú C_\îZ ùjaû Lêa ißûbûaòKöjûZúcû^ue ~ûZûdZ _[ùe Rwf ^ÁC_\âae @^ýZc KûeYöGjû aýZúZ@ûc _ùWûgú eûRý SûWÿLŠùe Rwfiõ_\e aýû_K @ald ùjaû `kùeùiVò jûZúcû^ue aûiiÚkú ^Á ùjûAQòGaõ ajê iõLýûùe jûZúcûù^ IWògûùe_âùag Keê[òaûeê aòùgh Keò ùKCñSeRòfäûùe jûZú C_\âa aé¡ò _ûAQòö ùZùaGjûKê jûZú C_\âae GK ißZª KûeYeìù_ aòùaP^û Keû~òaû a\kùe jûZúueaûiiÚû^ ^Á eìù_ jó MâjY Keû~òaû@ûagýKö aòùgh Keò IWÿògû, SûWÿLŠ I_½òcawKê ù^A MVòZ Gjò LYòRiµ\beû bìLŠùe jûZúcû^ue iÚòZò GùaaWÿ \d^úd ùjûA_WÿòQòö _½òcawùeùek ]KÑûùe jûZú ceòaû GK iû]ûeYNUYû ùjûAMfûYòö

Lû\ý @bûaC ÜZòe a©ðcû^ aû©ðûaj iûRò[òaû Z[û imûùaûfûC[òaû gòÌ Gaõ LYòMêWÿòKe aògûk"@ñû' bòZùe _gòPûfòQò Rwfö LYòL^^I Rwf ^Á ù~ûMñê aY _ûjûWe SeYûGaõ RkC› iaê CùbAMùfYòö RwfùeGùa Rk^ûjóö a^ý_âûYú _ûYò aê¦ûG_òAaû _ûAñ ùKùWÿ WjkaòKk ùjûAR^aiZòKê _gò@ûiêQ«ò @ûC cYòhjûaêWÿùe _Wÿò céZêýaeY KeêQ«òö Lêa

òKUùe GK Ƭ @ûAe^ iõiÚû bòZeKê_ûYò _òAaû @ûgûùe _gò~ûA aYê@ûjûZúUò aò\êýZ @ûNûZ LûA céZêýaeYKeò[òfûö _ûYò a\kùe ZûKê còkò[òfûaò\êýZ Gaõ céZêýö aYùe a©ðcû^

iê¦eMWÿe jûZú- 6 \ò ùe 13 Rúa^

iê¦eMWÿ Ròfäû iaùWMû Gaõ aûfògueû aäKùe GK \«û jûZú Wòùi´e 15 ZûeòLeêòRe @ûZu PkûA @ûiò[òfûö gêYû~ûG ù~ Gjò Rwfùe òRe iû[ú jûZúUòKê jeûAaû

_ùe \«ûUò @ûKâcYgúk ùjûACVò[òfû Gaõ ~òG iûc^ûKê @ûiê[òfû, Zûuê ùMûWÿûAùMûWÿûA cûeê[òfûö Gjò aògûk jûZúUò _âûd 50Uò Ne bûwòaû ijòZ 6 \ò ùe 13UòcYòhuê \kòPKUò cûeò ù\A[òfûö _ea©ðú icdùe Uûwe_ûfò aäK C{k_êeùeXaûùLûf Rwfùe jûZòUòKê UâûuêfûARe \ò@û~ûA òdªYKê @Yû~ûA[òfûö Kò«ê GK@bûa^úd _eòiÚòZò Kâùc Cq \«ûjûZúUò PòKò›òZ @aiÚûùe céZêýaeY Keò[òfûö a*òejò@ûZu PkûC[òaû jûZúUò C_ùe iÚû^úd ùfûùK @iù«ûh _âKU Keê[òùf; K«ê ùiceòMfû _ùe ùfûùK Rwf aòbûM C_ùe ahðò ~ûA[òùf Gaõ Rwf aòbûMKê jûZúecéZêý fûMò \ûdú Keò[òùfö ùfûKcû^u Kjòaû @^êiûùe ^òù½ZKe cûZâû @]ôKùjûA~ûA[òfû; ùZYê jûZúUò céZêýaeY Keò[òfûö ùZùa ùi ~ûjûùjC, jûZúUòe G_eòaýajûe icÉuê PKòZ Keò[òfûö

11

Lû\ýûbûaö @ûC Zû' iûwKêLYò L^^eaòùiÞûeY I ùciò g±! ù~CñVò LYò aûgòÌ ùjCQò, ùiVò _a^ùe CWÿòaêfê[òaûcûUò Rwfe Wûk_Zâùe _WÿêQòö ùZYêLûAaû C_~êq aû _~ðýû¯ ùjC^ûjóöRwfe Lû\ý ^Á ùjûA~òaûeê jûZúMâûcaiZò Gaõ ijecêjñû ùjaûKê aû¤ùjCQòö ùKùZKue jêGZ cù^ [ôa,ùKCñSeùe GK aYê@û jûZú eûÉû C_ùe

òbðdùe QòWÿûùjûA ai, UâKKê @UKûALû\ý cûMê[òfûö Gjû Vûeê aWÿ \d^údiÚòZò @ûC K'Y aû ùjûA_ûùe? RwfeeûRû jûZú @ûiò eûReûÉûùe Lû\ý_ûAñcYòhKê bòlû KeêQòö Rwf C_ùe ~ûjûe_âKéZòMZ @]ôKûe ùi Gùa aûijeûöPûhùlZKê Mùf ]û^ a\kùe còkêQòaò\êýZ @ûNûZ Gaõ Zû'_ùe céZêýö ~\òa*ò~ûCQò ùZùa ù\jùe Mêkò Kò´û@ûZiaûRòe ò@ûñ ù`ûUKû @ûNûZùe Nû'ùjûA _PòiXò ~ûCQòö Gjû Kâùc ieKûeúLûZûùe ùeûM R^òZ céZêý Kò´û @RYûKûeY bûùa MYû ~ûCQòö gòKûeú ùKøYiòcCKû QûWÿê ûjóö \«ûjûZúKê ùi Uuû bûùaù\LêQòö

jûZú I cYòh céZêýjûe2008-09ùe jûZúu \ßûeû 58Uò cYòhceòQ«òö 5Uò jûZúuê gòKûe Keû~ûAQòö

ùMûUòG jûZúKê aò\êýZ ù\A cûeò\ò@û~ûA[òfûùaùk 9Uò aò\êýZ \ìNðUYûùeceòQ«òö Gjû QWÿû _âKéZòK KûeY ùeûMGaõ @RYû KûeY KûeY cògò ùcûU 47UòjûZú ceòQ«òö 2009-2010ùe 82RY cYòh jûZúu \ßûeû ceòQ«ò, 5UògòKûe I 9Uò aò\êýZ \êNðUYû cògò ùcûU51Uò jûZú ceQ«òö 2010-11ùe61Uò cYòh ceòQ«ò Gaõ 9Uò jûZúuêgòKûe, 9UòKê aòh ù\A Gaõ 13Uò jûZúKêCùŸgýcìkK bûùa aò\êýZ ù\A jZýûKeû~ûAQòö 5Uò aò\êýZ \êNðUYûùeceòQ«òö Gjò ahðùe ùcûU 83 jûZúceòQ«òö 2011-12ùe 68Uò jûZúGaõ 41Uò cYòh ceòQ«òö ùijòbkò2012-13ùe 81Uò jûZú ceò[òfûùaùk80Uò cYòh ceòQ«òö Gjò Z[ýKê @û]ûeKeò @ûùfûP^û Kùf RYû_Wÿò[ûG ù~,2008-09 ahðeê 2013-14(17.06.13 _~ðý«) ùcûU 334UòcYòh jûZú @ûKâcYùe céZêýaeY Keò[òfûùaùk 346Uò jûZú céZêýaeY KeòQ«òö29Uò jûZúuê gòKûe Keû~ûAQò, 17Uòuêa òhù\A jZýû, 29Uò jûZúuêCùŸgýcìkK bûùa aò\êýZ ù\A jZýû,35Uò aò\êýZ \êNðUYû, 14Uò jûZúùek]KÑûùe céZêýaeY KeòQ«òö 70UòùeûMeê Gaõ 68Uò @RYû KûeYeê

ceòQ«òö iûeYúKê ù\Lòùf RYû_ùWÿù~,_ûâKéZòK bûùa ù~ZòKò jûZú céZêýaeYKeê ûjû«ò, ZûVûeê @]ôK bûùa cYòh \ßûeûceêQ«òö Gjò ahðMêWÿòK c¤ùe ùcûU 65UòjûZú _âûKéZòK bûùa céZêýaeY Keò[òfûùaùk cYòh \ßûeû 75Uò ceòQ«òö GjûKêaû\ ù\ùf C_ùeûq @^ýû^ý KûeY ~[ûaò\êýZ \ìNðUYû, ùUâ ]KÑûKê \gðûAùf GjòiõLýû 123ùe _j*êQòö ùZùa 68UòjûZú @RYû KûeYeê ceòQ«òö Gjò KûeYe_âKéZ KûeY RYûAaû Rwf aòbûMeK©ðaýö Kò«ê Rwf aòbûM GjûKê "@RYû'ùaûfò g±UòG ùfLò Pê_ ùjûA aiò~ûCQòöiµì‰ð Z[ý _ûAaû _ûAñ iûeYú ù\L«êö

jûZú K'Y _âZòùgû] ù^CQò?jûZú @ûKâcYe gòKûe ùjûA[ôaûbêqùbûMúcû^u c¤eê ùKùZK Kò«ê Kj«òù~,jûZú ùKak Lû\ý/_ûYò_ûAñR^aiZòKê _gò@ûiê^ûjû«òö @ûMeê c¤Mñû'ùe jûZú _gê[ôùf, ùicûù^ Lû\ý_ûAñ Kò û Zûu iûcÜûùe _Wê[ôaû Ne\ßûeKêbûwò ù\C[ôùfö cûZâ Gùa jûZúcûù^ù~_eò bûaùe @KâcYgúk ùjûA ùfûKuêcûeêQ«ò, Ne bûwêQ«ò Gaõ ldlZò KeêQ«òùi[ôeê jûZúcûù^ _âZòùgû] _eûdYùjûA[ôaû bkò cù^ùjCQòö aòùghKeòiê¦eMWÿ Gaõ ùK¦êSe Ròfäûeê G_eòcZûcZcû^ gêYòaûKê còkêQòö jûZú ijòZiûcÜûiûcÜò ùjûAMùf ù~,ùKak jûZú_û\ùe \kò ù\CQò Zû'^êùjñö @ù^KùlZâùe jûZú cYòhKê ùMûWûA cûeòaûe\éÁû« c¤ ejòQòö iê¦eMWÿ RòfäûùeùMûUòG \«ûjûZú jó 6 \ò^ùe 13RYùfûKuê cûeò[òfûö _eòùghùe Cq jûZúKêUâûuêfûARe \ò@û~ûA KakKê @YûMfûöKò«ê ùi KòQò\ò bòZùe @iêiÚZû KûeYeêcéZêýaeY Kfûö ùZYê ùKùZK ùlZâùejûZú _âZòùgû] _eûdY ùjûA cûZâûZòeòqldlZò NUûCQ«òö K[ûUòùe KòQòUûiZýZû ejò[ôaû _eò cù^ùjCQòöjûZúcûù^ _âZòùgû] _eûdY ùjaûeeûCeùKfû ije c¤Kê _gò@ûiò[ôaû jûZú_f

`ùU

û ùi

øR^

ý :

iZ

ý^ûe

ûdY

còg

â

12

KûeY jêGZ jûZú\û« ùfûbùegòKûeúcû^ue jûZú cûeòaûe C\ýcùjûA_ûùeö

\ûdú KòG @ûC ùbûMêQò KòG?_é[òaúe ùgâ Rúa ùjfû cYòhö òReAQûKê iû[ðK KeòaûKê ~ûA Gaõ Kcð òù~ûMijòZ gòÌbò©òK aòKûg iéÁò KeòaûKê ~ûAcYòh _âûKéZòK i´kKê òR Azû cêZûaKaýajûe KeòPûfòQò Gaõ Zû'e ýû~ðý bûMVûeê @]ôK i´k C_ùe òRe @û]ô_ZýRûjòe KeòQò Kò û ^Á KeòQòö Zûjûeò `k@ûRòe jûZú C_\âa Gaõ c^êhý-a^ý_âûYú iõNhðö jûZúcûù^ R^aiZòKê@ûiò ùfûKcû^uê @ûKâcY Keòaû K[û _ìaðeêKêjû~ûAQòö ùjùf NUYûUòKê UòKòG bò Ü\éÁòùKûYeê ù\Lòùf RYû_ùWÿ ù~,jûZúcûù^ ù_U aòKkùe Gùa Lû\ý,_û^úd i§û^ùe R^aiZòKê cêjñûCQ«òöjûZúe Gjò Lû\ý, _û^úd i§û^ùe jóR^iû]ûeY céZûjZ ùjCQ«ò Gaõ if,Ne jeûCQ«òö ùjùf aòWÿ ^ûe K[û ù~,jûZú C_\âaùe ù~Cñ a^aûiúcûù^_âZò\ò^ lZòMâÉ ùjCQ«ò, ùicû^uejûZúe aûiiÚkú CRûWÿòaûùe aòùgh bìcòKû^ûjóö ù~Cñ LYò, gòÌiõiÚû, KûV cû ò@û,gòKûeú AZýû\ò jûZúe aûiiÚkúKêCRûWòQ«ò, ùicûù^ ùagþ @ûeûc IjiLêiòùe @Q«òö jûZú C_\âaKê_eòùagaòZþcûù^ Lêaþ ijRùeùicû^ue aûiiÚkú CRûWÿò[ôaû cYòhicûR C_ùe jûZúcû^ue _âZòùgû] ùaûfòKjò[û«òö ùjùf jûZúcû^ue aûiiÚkúCRûWÿòaû ùfûK Gaõ jûZúe _âZòùgû]egòKûe ùjC[ôaû ùfûK bò Üö \êjóu c¤ùeaògûk _âùb\ Gaõ aòùb\ö jûZúcû^ueaûiiÚkú Á Ke[òaû ùfûùK ùagþ @diùeRúa^ aòZûC[òfû ùaùk jûZúcû^ueùKâû]e gòKûe ùjC[òaû Mâûcaûiúue_eòiÚòZò Lêa bdû^Kö ù~ ùKøYiò cêjê©ðùejûZú _û\Zùk Rúa^ ~ûA_ûùeö ~\ò ùKjòceò~ûG, Kûjûe Ne bûwò~ûG, ùZùa Zûjû

ieKûeú LZòdû^ùe ùMûUòG iõLýû bûùaiÚû^ _ûA[ûGö ùicûù^ jûZúR òZ ldlZò_eòiõLýû^ùe ùKak iõLýûUòG ùjûAejò~û@û«òö ieKûeú _eòiõLýû^ _ûAñùMûUòG ùQûU _òfû, ùeûRMûe Keò _eòaûe_âZòù_ûhY Keê[ôaû _eòaûee cêLý,ùQûUùQûU _òfûcû^ue cû' ibòG icû^ö_eòaûee RùY _âcêL aû ùeûRMûeKeò_ûeê[òaû i\iýuê jeûA iûeòaû _ùe_eòaûeUòe @aiÚû ù~ K'Y jêG, ùiK[û_eò iõLýû^ aû ùKøYiò ieKûeú^[ô_Zâ Kêùj ^ûjóö ^ûcKê cûZâ lZò_ìeYù\A ù\ùf ieKûe bûa«ò ù~, Zûue\ûdòZß ieòMfûö ùiA lZò_ìeY Uuû MŠûKê_ûAaû _ûAñ c¤ `ùeÁe, [û^û,WûqeLû^û, eûRiß ^òeúlKu @`òiKêaûe´ûe \CWÿòaûKê _ùWö ùZYê jûZú@ûKâcY _ûAñ ieKûeuê \ûdú K'Y _ûAñKeû~òa ^ûjó ùaûfò iû]ûeY ùfûùK _âgÜCVû«òö

a^ý_âûYú R^òZ ldlZò _ûAñlZò_ìeY- ùfûKu Vûeê còkò[òaûùKùZûUò \ûaòa^ý_âûYúu R òZ ùKøYiò ldlZò _ûAñ8.04.11eê 17.11.11 c¤ùe \êA[elZò_ìeYe _eòcûY aé¡ò Keû~ûAQòö _ìaðeêcYòhe céZêý _ûAñ 1 fl Uuû _â\û^Keû~ûC[òfû; GjûKê 2 fl Keû~ûA@Qòöùijòbkò iÚûdú @ûNûZ aû aòKkûwùjûAMùf 33330 eê 75000Kê aé¡òKeû~ûAQòö @iÚûdú @ûNûZ aû aòKkûwZû_ûAñ 2000eê 5000Kê @[ðeûgò aé¡òKeû~ûAQòö MûB/ak\/cAñhòu céZêý _ûAñlZò_êeY 2000 eê 5000Kê aé¡òKeû~ûAQòö aûQêeú _ûAñ @[ðeûgò 500eê2500Kê aé¡ò Keû~ûAQòö ]û^ @û\ò if^Á _ûAñ GKe _òQû 1000eê 10000aé¡ò Keû~ûA[òfû ùaùk @[ðKûeú `if_ûAñ 1000eê 12000Kê aé¡ò Keû~ûAQòöùijòbkò @ûõgòK Nebwû _ûAñ 2000Uuû _ìaðbkò eLû~ûAQò; Kò«ê iµì‰ð

Nebwû _ûAñ lZò_ìeY @[ðeûgòK ê3500eê 10000 UuûKê aé¡ò Keû~ûAQòöGVûùe a^ý_âûYú @ûKâcYùe céZêýaeYKeê[òaû @[ðeûgòKê ù~Cñ lZò_ìeY bûùa\ò@û~ûCQò, Zûjû _âKéZùe lZò_ìeY êùjñöaeõ ùicû^uê lZò_ìeY ijòZ "A¦òeû@ûaûi' Kò û "ùcû KêWÿò@û' ù~ûR^ûùe Méj_â\û^ aýaiÚû Keû~òaû @ûagýKöùijòbkò ù~Cñcûù^ @ûjZ ùjCQ«òùicû^uê 5000 Uuû lZò_ìeY còkòaûijòZ ieKûeú WûqeLû^ûùe cûMYûùePòKò›òZ ùjaûe aýaiÚû Keû~ûA[òfûùaùk ù~Cñcûù^ iÚûdúbûùa @ûNûZ _âû¯Kò´û aòKkûw ùjûA~ûCQ«ò, ùicû^uê75000/- ù\A òRe \ûdòZß ieòMfûùaûfò a^ aòbûM bûaêQòö Kò«ê aûÉaòKù\LòaûKê Mùf ~\ò Kûjûe jûZUòG aûùMûWÿUòG KUò~ûCQò, ùZùa ùi ùKøYiòKû~ðý Keò_ûeòa Z? @[ð ùeûRMûe aûRúa^RúaòKû @ûd \éÁòùKûYeê ùi Rúa^[òaû ~ûjû ^[òaû Zû'Vûeê @]ôK bfö ùiùfûKUò òRe _eòaûeKê ùMûUòG ùMûWÿ aûùMûUòG jûZùe KY aû ijûdZûKeò_ûeòa? ^òRe KêUê´ _âZòù_ûhYKeòa? _êYò ieKûe ù~Cñ 75000ù\CQ«ò Zûjû Z Zûjûe PòKò›ûKê ò@<!aûKò Rúa^ ùi a*òa ùKcòZò? ùZYêa^ý_âûYú \ßûeû iÚûdú @ûNûZ_âû¯ aûaòKkûw ùjûA~ûA[òaû aýqòaòùghuê aûcéZKuê ù~ZòKò lZò_êeY còkêQò, ùiZòKòlZò_êeY ijòZ ieKûeú jûi_ûZûkùecûMYû PòKò›û _â\û^ Keû~òaû @ûagýKöGK[û @ù^K iÚûdú @ûNûZ_âû¯aýqòaòùgh \ûaò KeòQ«òö

lZòMâÉ @*kùe @iù«ûhjûZú C_\âa ùeûKòaû iKûùg ieKûeu_leê Zêe« ùKøYiò `k_\ _\ùl_^ò@û ^'~òaû, lZò_ìeY ù\aûùe aòk´Gaõ ieKûeú KcðK©ðûcûù^ R^iû]ûeYuGjò iciýû _âZò @ûagýK cêZûaKiù´\^gúk ùjûA ^'[ôaûeê lZòMâÉ

13

C› :

a^ý_

âûYú Z

©ßûa]

ûeKu

Kû~

ðýûkd,

IWÿòg

û

ah

ð

20

01

-02

20

02

-03

20

03

-04

20

04

-05

20

05

-06

20

06

-07

20

07

-08

20

08

-09

20

09

-10

20

10

-11

20

11

-12

20

12

-13

ùcûU

jûZ

ú \ßûe

û ld

lZ

ò RòZ

lZ

ò_êe

Y

cY

òhu

céZ

êý

iõL

ýûl

Zò_

ìeY

Uu

ûùe

64

56

20

0

66

74

35

00

32

30

37

00

0

30

24

60

00

0

40

36

08

00

0

71

69

37

00

0

62

61

10

00

0

46

45

80

00

0

69

68

90

00

0

62

60

42

00

0

61

70

13

00

0

76

13

98

00

00

67

96

19

62

50

0

@ûj

Z c

Yòh

iõL

ýûl

Zò_

ìeY

Uu

ûùe

51

40

00

61

50

00

10

20

79

80

35

33

30

13

33

30

16

37

66

30

16

63

33

0

13

26

86

40

26

55

12

80

11

20

79

80

28

28

93

10

36

10

67

65

0

17

13

14

84

60

Méj_

ûkòZ

_g

êuc

éZêý

iõL

ýûl

Zò_

ìeY

Uu

ûùe

11

50

0

91

60

00

45

50

0

11

21

50

0

00

59

50

0

61

20

00

00

71

20

00

71

40

00

72

60

00

63

13

76

63

14

93

76

jûZ

úu \

ßûeû N

eb

wû

bûw

ò_

â\û^

[ôa

ûK

eû

Ne

~ûA

[ôa

ûi

õLýû

@[

ðU

uûù

e

86

21

02

11

92

59

17

57

35

7

46

41

03

43

37

49

91

01

13

84

00

59

21

37

63

37

85

02

08

83

71

75

61

71

39

00

10

66

27

29

70

0

11

39

25

15

90

0

11

49

46

41

65

0

10

08

35

86

90

0

89

76

22

47

70

28

`i

f ^

Á

`i

f_

â\û^

GK

eùe

Ke

û~

ûA[

ôaû

@[

ðU

uûù

e

26

30

.64

14

04

61

2

38

52

.48

19

40

05

5

50

.01

50

00

0

17

26

16

56

72

4

43

2.8

47

29

76

97

48

35

.64

84

45

53

97

13

.45

97

13

44

9

88

02

.98

80

28

49

10

21

91

02

18

72

2

15

65

6.4

15

65

63

90

11

09

22

67

44

83

7

18

07

1.3

81

85

97

51

87

08

31

63

18

98

63

9

ùcûU

iõL

ýû

14

R^iû]ûeYu c¤ùe @iù«ûhù\Lûù\AQòö jûZú C_\îZ @*kùeùfûKcûù^ Gùa jûZúKê gZî eìù_ ù\Lôaû@ûe¸ KùfYòö ùKùZK ùlZâùe ùfûùKaòhûq jûŠò@û, aò\êýZ @ûNûZ ù\A jûZúuêcûeò ù\CQ«òö lZòMâÉ R^iû]ûeY G_eò_\ùl_ ù^aû @ûù\ø aû‚^úd ^'ùjùfc¤ jûZú C_\âae iÚûdú _âZòKûe GaõieKûeú Kke iù´\^gúkZûe@bûaùe G_eò @]ôK iõLýK NUYûNUòaûe @ûguû ejòQòö

jûZú C_\âa ùeûKòaû _ûAñ aýaiÚûjûZú C_\âa ùeûKòaû iKûùg ieKûeu_leê ù~Cñiaê _\ùl_cû^ ò@û~ûCQòZûjûe cìkK[û ùjfûjûZúcû^uêNCWûAaû, ù~_eòKò ùicûù^ ùfûKcû^uêcûeòùa ûjó Kò û ùicû^uê lZò _j*ûAùa^ûjóö G[ô_ûAñ RwfaòbûM Ròfäû _âgûi^eijûdZûùe MâûcÉeúd KcòUòcû^ MXÿòM â ûc KcòUòK ê aûY aû @ûZiaûRò,UyðfûAUþ, aûRû aû g± iéÁòKûeúC_KeY _â\û^ Keû~ûCQò ~ûjûe iûjû~ýù^A jûZú_fuê Mâûcaûiúcûù^ NCWûA

ù\A_ûeòùaö @Zò cûZâûùe jûZú C_\âëZ@*kùe a^aòbûM KcðPûeúcû^ue GKbâûcýcûY \kMV^ Keû~ûAQò ù~Cñ \kjûZú_fe MZòaò]ô iõ_Kðùe Re eLòùaGaõ RwfaòbûM I Ròfäû _âgûi^Kê Giõ_Kðùe Lae ù\ùaö Rwf bòZùeRkûgd L^^ Gaõ fêYPWÿû iéÁò @ûC GK_âZòKûe cìkK aýaiÚû ~ûjû a©ðcû^ c¤Pûfê ejò@Qòö Gjû jûZúcû^ue @Zò_âòdùjûA[ôaûeê ùicûù^ @ûC Rwfeêaûjûeòùa ^ûjó ùaûfò a^aòbûMKcðK©ðûcû^ue aògßûiö cSòùe Rwfc¤ùe K\kú, ]û^, aòeò, cêM @û\ò ifPûh Keòaû _ûAñ Rwf aòbûM Ze`eêù~ûR^û Keû~ûA[òfûö Gjû ùKCñVûùeùKùZ \ìe Kû~ðýKûeú ùjfû aû i`kZûfûb Kfû Zûjû @ûcKê RYû^ûjóö ùZùaGjò iaê aýaiÚû ùKùZ\ìe Kû~ðýKûeúùjCQò Gaõ Gjû jûZú C_\âa ùeûKòaûùeùKùZ\ìe i`k ùjûA_ûeêQ ò Zûjû@^êi§û^e aòhdöKûeY jûZú_fKêNCWûAaû _ûAñ Mâûcaûiúcû^uê ò@ûñjêkû,aûY AZýû\ò ù~ûMûAù\aûe aýaiÚû KòQò^ì@û K[û ^êùjñö Gjû GK ajê_êeêYû

aýaiÚûö ùjùf C_\îZ @*kùeMâûcaûiúcû^ue Kjòaû K[û ù~,a^aòbûM _leê Gjòiaê iûcMâú òdcòZeìù_ ù~ûMûA \ò@û~ûG ûjó Kò û ù~ûMûA\ò@ûMùf c¤ Zûjû _~ðýû¯ jêG^ûjóöjûZú_fKê NCWûAaû _ûAñ eûRýa^aòbûMe C\ýc jûZú C_\âaeêMâûcaûiúcû^uê elûKeòaû _ûAñ GKiûcdòK C\ýc cûZâö Gjû `kùe jûZúC_\âa ùeûKòaû iKûùg ùKøYiò iÚûdú_âZòKûe ùjaû_eò fûMê ûjóö

jûZú KeòWe ù~ûR^ûeûRý ieKûe jûZúcû^ue iêelû _ûAñjûZú KeòWe ù~ûR^û Kû~ðýKûeú Keòaû _ûAñ_âùPÁû KeòQ«òö Gjûe kÊeì_ ùXuû^ûkRòfäûe Kûcûlû^Me ^òKUiÚ ùewûfúùK^ûf C_ùe aâûjàYúMñû' òKUùe 6 ùKûUòUuû aýdùe jûZú KeòWe òcðûY KeòQ«ò,~ûjû iµì‰ð bûùa ù`fþ cûeòQòö ùKakùiZòKò ^êjñ @^ýû^ý @*kùe aòQò^ÜùjûA~ûA[òaû jûZú KeòWee @«MðZRwfMêWÿòKê _eÆe c¤ùe iõù~ûM KeòaûKêù~ûR^û KeòQ«òö G[ò fûMò IßûAfØ fûA` UâÁ@` AŠò@û ijòZ Pêqò c¤ ùjûAQòöù\Lû~ûC, Gjò ù~ûR^û ùKùZ\ìe i`kZûfûb KeêQòö Kò«ê Gjû ù~_eò C_efòLòZKeòWee \gû ^ùbûùM, ùi[ò_âZò iRûMejòaû iaðûù\ø @ûagýKö

_ûeµeòK _¡Zòùe jûZú C_\âa^òdªYjûZú C_\âa GK @û*kòK iciýû êùjñ,aeõ aògßÉeúd iciýû bûùa CbûùjûAQòöicMâ aògßùe jûZú C_\âaKê ùeûKòaû fûMòaòbò^Ü ùKøgk I _¡Zòcû^ @af´^Keû~ûCQòö Rwf òKUùe aûi Keê[òaû@û\òaûiú, Rwf @]ôaûiú Z[û @^ýû^ýR^iû]ûeYcûù^ jûZú C_\âaKê òdªYKeòaû fûMò aòbò Ü _ûeµeòK ùKøgkcû^_âùdûM I @af´^ Keò[û«òòö @ûc eûRýùec¤ Gjû Pûfêejò@Qòö iû]ûeYZü @ûc

`ùU

û ùi

øR^

ý :

aòR

d K

êcûe

ÊûA

ñ

cdêeb¬ Ròfäû ~gò_êe aäKe KêAUû Mûñ'ùe jûZú Ne bûwò[ôaûe \égý

15

ù\gùe Z[û eûRýùe MQ C_ùe c*ûaû§òaû, aûRû aRûAaû, aûY `êUûAaû,_ûIßûe fûAU _KûAaû, _ûUò Keòaû Gaõ^ò@ûñ Rûkòaû @û\ò _¡Zò \ßûeû jûZúC_\âaKê ^òdªY Keò[û«òö iê¦eMWÿRòfûäe aùYA @*ke RùY iÚû^úd aûiò¦û@gßò ú cj«u i ìP^û @ ê~ûdú ù~Cñ ifùlZùe jûZú D_\âa ùjûAQò, ùijòRcòùe ùNûWÿû aêfûC[òaûe ^Ròe [òfûKûeY ùNûWÿûe _eògâû M§ jûZúKê aòZé¾Keòaö Gjò iaê _¡Zò @ûMeê bf KûcKeê[ôòfûö Kò«ê jûZúcûù^ Gjò _¡Zò ijòZ@býÉ ùjûA~òaû _ùe Gjû @ûC _ìaðbkòKû~ðý Keê ûjóö aòùgh bûùa @Šòeû jûZúGjû ijòZ @býÉ ùjûAMùfYò Gaõ G_eòKùf Kê_âbûaòZ ùjûA @]ôK @ûKâcYûZàK_\ùl_ ù^CQ«òö ù\Lû~ûAQò ù~, cûBjûZú \k jó ùagú @ûKâcY Keò[û«òöùZùa C_ùeûq _¡ZòKê aû\ ù\ùf@ûjêeò @ù^K _¡Zò @Qò, ~ûjûKê aýajûeKeò jûZú C_\âaKê ùeûKû~ûA_ûeòaö aòbò Üù\gùe GjûKê C_ù~ûM Keû~ûC@QòöGjû\ßûeû jûZú _âZòKâòdûgúk ùjûA^[û«òöùKùZK ùlZâùe Gjò _¡Zò Kc aýd~êqùjûA[òaû ùaùk ùKùZK ùlZâùe G[ôfûMò@]òK Lyð KeòaûKê _Wò[ûGö ùZùa R^iû]ûeY aòùgh Keò Pûhúcûù^ Kcaýd~êq _¡ZòKê @af´^ Keò[û«òö òcÜùeùKùZK _¡Zò aòhdùe Z[ý _â\û^KeûMfûö

fuû-ùMûae Niò ]ê@ñû~\ò Pûhúcûù^ cù^ _KûA _ûeòùa,ùZùa RûYò_ûeòùa ù~, ùicûù^ PûhKeê[òaû `if c¤eê fuû Gaõ UcûUG_eò GK if ~ûjûKê jûZú ùKùa aò lZò_j*ûA^[û«òö Gjûe KûeY ùjfû GjûeC}U Êû\ Gaõ `ife M§ö ùKùZKùlZâùe jûZú fuû `ife _ûL iê¡ûcûWÿò [û«òö ùZYê fuûKê jûZú aòeê¡ùeGK @È bûùa MâjY KeòQ«ò gâúfuû Gaõ\lòY @û`âòKûe Rwfe @]ôaûiú Gaõ

Pûhúcûù^ö ùicûù^ fuûKê gêLûA ZûjûKêùMûae (jûZú ùMûae ùjùf bf) INûiùe cògûA aWÿ aWÿ Mêkû iaê _âÉêZKeò[û«òö Mêkû gêLòMfû _ùe ZûjûKê òR`if ùlZe Pûeò_ùU eLò ^ò@ ñ ûfMûA[û«òö Gjò Niò _âûd 4-5 N<û_~ýð« Rkò[ûG Gaõ G[òeê CVê[òaû fuûcògâòZ C}U ]ì@ûñ _a^e \òMùe ajêZ\ìe _~ðý« @ZòKâc Keò[ûG ~ûjû jûZúufûMò @ij^úd ùjûA[ûGö ùicûù^ Gjò]ì@ûñe aò_eúZ \òMKê _kûd^ Keò[û«òöGjò _âKâòdû c^êhý-jûZú iõNhðKê ajê_eòcûYùe ùeûKò_ûeòQòö

g±e _âùdûMgâúfuû, û ò@û Gaõ ùK ò@û ù\gùe PûhùlZ ^òKUùe ]ûWÿò ]ûWÿòKeò 12 `êUCye Lê< ù_ûZû~ûA[ûGö Gjò Lê<ùeZûe a§û~ûA ùijò Zûeùe MûB, cAñhòuN<ò a§û~ûGö GjûQWÿû Zûeùe ùRûWÿûùRûWÿû _äûÁòKþ Kò´û UòY Waû a§û~ûGöùKùZK @*kùe bòWòI aû @WòI ùU_þKêùLûfò ZûjûKê ùlZ _ûL Lê<ùe aû§ò\ò@û~ûGö _a^ ùjaû \ßûeû Gjò N<ò, WaûZ[û ùU_eê g± aûjûeò[ûGö Gjû KòQò \ìe_~ðý« gêbò[ûGö `kùe jûZú Z[û@^ýû^ý a^ý_âûYú G_eòKò _lúcûù^ aòPûhùlZe _ûLKê @ûiòaûKê bd Keò[û«òö`kùe Pûhúe ùlZ iêelòZ ejò[ûGö Gjò_¡Zò Lêa Kc Lyðùe ùjûA[ûGö ~\òIùKùZK @*kùe jûZúue Gjû@býûiMZ ùjûAiûeòQò, Z[û_ò GjûùiVûùe ajêZ C_ù~ûMú iûaýÉùjûA@Qòö

cjêcûQò _ûk^ùKùZK @*kùe Pûhúcûù^ òRe `ifùlZKê elû Keòaû fûMò ùlZ òKUùecjêcûQò _ûk^ Keò[û«òö Gjûe KûeYùjfû jûZú cjêcûQòe @ûKâcYKê Weò[û«òöG[òùe Pûhúcûù^ cjêaûKèKê GK Zûeiõù~ûM Keò[û«ò ~ûjû `if ùlZKê

ùNeûA eLò[òaû Lê< ijòZ iõ~êqùjûA[ûGö jûZú ùlZKê _âùag Kfû cûùZâZûe jfò[ûG I G[òeê iéÁò ùjC[òaû Kµ^cjêcûQòuê RûMâZ Keòaû ijòZ @ûKâcYKeòaû fûMò ù_âû›ûj^ ù\A[ûGö jûZúcjêcûQòe @ûKâcYeê òRKê elû Keòaû fûMòiÚû^ QûWÿò _kûA~ûA[ûGö ùZùa GjûùKak \ò ùakû jòñ i¸a ùjûA[ûG KûeYcjêcûQò eûZòùe iKâòd ùjûA_ûe«ò ^ûjóòö

Méj òcðûYù\Lû~ûAQò ù~, ù~Cñ Ne ]kû aûùijòbkò C{ßk ewe ùjûA[ûG, ùijòNeKê jûZú aòùgh bûùa @ûKâcYKeò[û«òö Kò«ê cûUò@û, iaêR ewe NeKê@ûKâcY Keò [û«ò aû Lêa KßPòZ @ûKâcYKeò[û«òö ùZYê ^òRe NeKê C_ùeûqewùe eLòùf jûZú @ûKâcY Keò [ûGöù\Lû~ûAQò ù~, cûUò C_ùe [òaû Ne VûeêLê< aû ù_ûfþ C_ùe òcðûY Keû~ûA[òaûNe jûZú @ûKâcYeê iaêùaùkelû_ûA[ûGö G[òfûMò KõKâòU Lê< I Ne@]ôK C_ù~ûMú @ùUö ùZYê GjûKê ù^A_eúlû^òeúlû Keû~ûA_ûùeö jûZúC_\âa ùjC[ôaû iÚû^ùe ieKûeu \ßûeû_â\û^ Keû~ûC[ôaû A¦òeû @ûaûiù~ûR^ûùe Gjòbkò Ne òcðûY Keòaû _ûAñ_âÉûa eLû~ûA_ûùeö iÚû^úd ùfûùK c¤Gbkò Ne òùR òcðûY Keò_ûe«òö

c*ûùe _ûkòKeò RMòaûjûZú\k @ûiòùf ùKak RYue `ifùlZ ^Á ùjûA^[ûGö ajê Pûhúue`if ^Á ùjûA[ûGö ùZYê `if ùlZ^òKUùe _âZò @ûM_Q @û]ûeùe @]KòùfûcòUe \ìeZû eLò 20 êU CyZûec*û òcðûY Ke«êö ùcûUû MQ [òùf Lêabfö Gjû jûZúKê \ìeeê ù\Lòaû. @^ýc*ûKê iìP^û ù\aû Gaõ iZKð ùjaûfûMò~ù[Á icd ù\aû ijòZ ^òRKê _âÉêZKeòaû fûMò ijûdZû Keò[ûGö c*ûùeaûY, PûRðfûAU, aûRû, UòY @û\ò eL«êö

16

@ûagýK ùjùf aûY êUû«êö c*ûùe 2RY ùfûK eêj«êö @]ôK ùfûK eêj«ê ûjóöc*ûùe C{ßk @ûùfûK Rkû«ê, Kò û \ìeKêù\Lû~òaû bkò ò@ñû Rkû«ê ù~_eò jûZú@ûiòaûKê iùuûP Keòùaö ùZùa c*ûùeaiòaû fûMò _âZòUò Pûhú @ûiòaû ^òjûZòReêeú ^êùjñö ùicûù^ ^òùR _ûkò Keò`if RMò_ûeòùaö Gjû @]ôK C_ù~ûMúùjûA_ûeòaö

`if PKâùe _eòa©ð`if PKâ aû `if Keòaûe icdùe_eòa©ð^ @ûYòùf jûZú C_\âaKê ajêcûZâûùe ùeûKû~ûA_ûeòaö

jûZúe c^É©ß aêSòaûc êhý Vûeê @ûe¸ Keò KúU_Zw _~ðý«icÉue c^É©ß ejòQòö Gjò c^É©ßKêaêSòaû @ûagýK Gaõ G[ôfûMò MùahYûKeû~òaû \eKûeö ùi ~ûjûùjC ùfûKuKjòaû @ êiûùe G_eò @ù^K C\ûjeYejòQò, ù~CñVûùe ù\Lû~ûAQò ù~, ù~Cñ

@^ýû^ý _âZòùh]K iìP^û

iì~ðýûÉ _ùe ògûiq ùjûA aêf«ê ^ûjóö KûeY ògûe _âbûa \ßûeû òRKê jûZúKakeê elû Keò_ûeòùa ^ûjóöNe c¤ùe K*û cjêf, cjêfò c\, jûŠò@û c\ eL«ê ^ûjóö ù~Cñ\ò^ ]û^Chê@ûñ~ûCQò Gaõ ]û^ gêLòfû _~ðý« @]òK iZKðZû @af´^ Ke«êêö jûZú@ûKâcY Gaõ Ne bûwòaû Gjò icdùe jòñ @]òK ùjûA[ûGö Ne bòZùeKû ÚKWÿùe ]û^ aÉû eLò[òùf aûje _U Kû ÚÿKê fMûA SûUò, KûV eLòaû ijZûjû C_ùe eûZò icdùe `ò^ûAf Kò´û ùijòbkò C}U M§ iéÁò Keê[òaû_\û[ðe iò*^ Ke«êö iò*^Kê @]òK icd iÚûdú eLòaû _ûAñ @Lû, ùcûUû K_Wÿûeaýajûe Keû~ûA_ûùeöNeaûWÿòùe Kò û òKUùe aûCñg, K\kú, @ûLê, _Yi @û\ò MQ fMû«ê ^ûjóöPûhRcòKê fMûA aûiMéj òcðûY Ke«ê ^ûjóöeûZò icdùe jûZú MâûcKê _gò[ôaûe RûYòùf aûjûùe GùYùZùY ù\øWûù\øWò^Keò Nùe Pê_ ùjûA ej«êö aûjûùe aêfòaû @ù_lû Nùe @û_Y @]ôK iêelòZejò_ûeòùaöjûZúKê ùKøYiò _âKûùe Zúe, Mêkò cûeòaû, ò@ñû fMûA ù\aû, Kòùeûiò ù`û_ûWÿòaû@û\ò Kû~ðý Ke«ê ^ûjòñö Gjû jûZúKê CZýq Keòaû ijòZ @ûKâcY Keòaû fûMòù_âû›ûjòZ Keò[ûGö ùKùZK ùlZâùe Gjû cYòhceû jûZú iéÁò Keò[ûGö

aýqò ù~Cñ jûZúKê @ûKâcY Keò[ôfû ùijòjûZú ùijò aýqòKê jòñ @ûKâcY KeòQò Gaõ\kò cûeòù\AQòö jûZúe Êû\ aûeòaûelcZû @Qò Gaõ [ùe ù~CñVûeê c^fûLòLû\ý _ûAQò ùiVûKê aûe´ûe ~ûAQòöK\kú aMòPû, @ûLê aMòPûùe aûe´ûeC_\âa Gjûe C\ûjeYö ùZùa iaê@*kùe icû^ ]eYe jûZú ^[û«òö iaêjûZú c¤ @ûKâcY Keò [û«òö KòQò jûZú@ûKâcY Keò[û«òö ùZùa ùKCñ jûZú@ûKâcYûZàK ùiK[û iµéq iÚû^údMâûcaûiú Kjò_ûeòùaö ùicûù^ iµéqjûZú aûa\ùe a^ aòbûMKê Z[ýRYûA_ûeòùaö a^ aòbûM G[ôùe ijûdZûKeò_ûeòaö

jûZú @ûKâcY Keòaû _ìaðeêjûZú if ]ßõi Keòaû _ìaðeê jûZúC_\âa \ßûeû _âbûaòZMâûcMêWÿòKùe `if iêelû KcòUòMV^ Keòaû @ûagýKö a^iõelY icòZò aû Rwf iêelû

KcòUò c¤ Gjò Kûc Keò_ûùeöRwfKê ù~Cñbkò _ûkò Keò RMêQ«ò,ùijòbkò _ûkò Keò eûZòùakû`ifKê RM«êöMâûce ùKCñaûU ù\A jûZú _âùagKe«ò ZûjûKê PòjÜU Ke«êö`if ùjC[òaû iÚû^ùe C_~êqCy MQ aûQ«ê ù~Cñ[òùe c*û aû§òeûZò icdùe RMòùjC[òaöc*ûùe cgûeú, _ûYò, fŒ^,UyðfûAU eL«êö_ûLùe ùcûaûAf eL«ê GaõùcûaûAfùe icÉ RMê@ûkú Gaõa^aòbûM KcðPûeú, Gfò`ýû<ÄßûWþcû^ue ù`û^ ^´e eL«êö@ûagýK icdùe ù`û^ùe K[ûùjûA_ûeòùaö Gjû\ßûeûù~ûMûù~ûM aýaiÚû i ê\ éXùjûA_ûeòaö

òRKê \êAUò \kùe aòbq Ke«êöùMûUòG \k c*û C_ùe RMê[òaûùaùk @^ý \kUòKê jûZúNCWÿûAaû Kû~ðý \ò@û~ûCöGjû\ßûeû C©c ic^ßdeLû~ûA_ûeòaö _ûkò a\k c¤Keû~ûA_ûùeö^òR_ûLùe iað\û Uâò_ @ûfðûc,fuû Niò Z[û fuû ]ì@ûñ _âÉêZ KeòeLòaû Reêeúö GjûijòZ@ûZiaûRú, ù`ûUKû, aûUêkòLWÿûeLòaû Reêeúö ~ûjû aò Ke«ê c*ûC_ùe Ke«êö ZkKê @ûi«ê ^ûjóö

jûZúe iêelû _ûAñ @ûùc KYKeòaû?

cù^ eLòaû CPòZ ù~ jûZú ùjCQò@ûce RûZúd iõûÄéZòK _gêöGjûe iêelû Keòaû @ûce _â[cK©ðaýö~\ò @ûùc ^òdcòZ bûùa `ifRMòaû ùZùa jûZúVûeê @ûce`if ^Á ùjaûeê a*ûA_ûeòaûö

17

aûCñg LûAaûe cRû ù^C[ôaû P¦Kû @bdûeYýe \«û jûZú

`ùU

û ùi

øR^

ý :

eê\

â _âi

^Ü c

jû_

ûZâ

~\ò `if ^Á ùjCQò, ùZùaRwf aòbûMKê Kjò Gjûe lZò_êeY\ûaú Keòaûö lZò_êeY \ßûeû KòQò_eòcûYùe `ifjû^ú R^òZldlZòe beYû ùjûA_ûeòaöRkûgd ^òKUeê icÉ _âKûeaò\êýZ ZûeMêWÿòKê jUûA \ò@û~òaû\eKûeö aò\ êýZ Zûe ~\òRkûgdùe _Wÿò[ûG, ùZùa _ûYò_òAaûKê @ûiò jûZú céZêýaeYKeòùaö~\ò ùKøYiò jûZúQê@û GKêUò@ûaêf êQ ò aû \kVûeê @ûfMûùjûA~ûAQò aû cû' \ßûeû aòZûWÿòZùjûAQò, ùZùa Zêe« RwfaòbûMKê Lae \ò@«ê Gaõ CqjûZúe MZòaò]ô C_ùe ^Re

ù\A[û«êö Gjû\ßûeû jûZúUòKêa*û~ûA_ûùeö

\dûKeò Gjû Ke«ê ^ûjójûZúKê aòhù\A, Mêkòcûeò Kò´ûaò\êýZ ù\A jZýû Ke«ê ^ûjóöjûZúuê ùKøYiò bûùa PòWÿûAaû, Zû'C_eKê _[e _KûAaû @û\ò Ke«ê^ûjóöjûZúKê Lû\ý \ò@«ê ^ûjó Kò û ZûKê_ìRû Ke«ê ûjóö aYê@û jûZúcûù^Gjû ijòZ @býÉ êj«òö ùicûù^G[òfûMò ^òRKê a*ûAaû _ûAñ@ûKâcY Keò_ûe«òöcû@û jûZúcûù^ òRe Qê@û ijòZ[òùf Lêa iêelûZàK _\ùl_ù^A[û«òö GjûijòZ @ûKâcYgúk

ùjûA[û«òö ùZYê ^òeû_\ \ìeZû^Rûd eLòaû Reêeúö\«ûjûZúcûù^ _âKéZòMZ bûùa@ûKâcYgúkö ùicûù^ GùZùRûeùe ù\øWÿò @ûKâcY Keòùa~ûjû @û_Yue bûa^û aûjûùe[òaöMQ, aûCñg, Nûi @û\òKê Rwfùe^Á Ke«ê ^ûjóöRwfùe ^ò@ûñ fMû«ê ^ûjóö Gjû@^ýû^ý a^ý_âûYúuê cûeòù\aûijòZ a^ý_âYúue Lû\ýKê ^ÁKeòù\A[ûGö

iaýiûPú e[

18

_âûKþbûhcYòh I Kê úe c¤ùe iõNhð ajê \g§ò]eò Gjû Pûfò@ûiò@Qòö @ûMeê icÉuêKêjû~ûC[òfû \ú^ûkKê ùMûWÿ_êeû@ ûjó;Kê úe @Qò UûYòù^A~òaö iûeû eûRýùea©ðcû^ Kê¸úe iõLýû _âûd icÉ^\ú^ûkeê aòfê ùjûAMfûYòö Gùa cûZâùKùZûUò jûZMYZò iÚû^ Z[û ^\úùeKê¸úe ù\Lû~ûCQ«òö ùK¦âû_Wÿû RòfäûebòZeK òKû RûZúd C\ýû^, GjûKê ùNeòejò[òaû gûLû^\ú, ^ûk, ùRûe Z[û^òKUiÚ aâûjàYú ^\úùe fêYû Kê¸úe,gòcòkò_ûke ù\I ^\úùe cMe aûùMûcêjû ñ K ê¸úe Gaõ iûZùKûgò@û@bdûeYý ù\A ajò~ûA[òaû cjû^\úZ[û Gjûe @aaûjòKû @û\ò @*kùeNWÿò@ûk Kê úe ù\Lû~ûCQ«òö Gjò \êAUòiÚû^Kê QûWÿòù\ùf IWÿògûùe @ûC ùKCñVûùec¤ _âûKéZòK bûùa Kê úe ù\LòaûKê còk«ò^ûjó Kò û Gcû^ue aûiiÚû^ ûjóö NWÿò@ûkKê¸úeMêWÿ òK iû]ûeYZü cjû^\ú@aaûjòKûMêWÿòKùe ù\Lû~ûA[û«òö _ûUò aûcêjñUò [< _eò ùjûA[òaûeê Gcû^uê [<ò@ûKê úe ùaûfò c¤ Kêjû~ûA[ûGö Gcûù^Lû\ý fûMò cêLýZü cûQ C_ùe ^òbðe[û'«òö ùZYê Gcûù^ cYòh C_ùeùKùaùjùf @ûKâcY Keòaûe Ròe ûjóö@_e _lùe ùMûcêjûñ Kê¸úe KìkùePeê[ôaû ùQkò @û\ò _gêuê LûA~òaûe \éÁû«[ôùf c¤ cYòh cûeòaû _ûAñ KêLýûZ êùjñKûeY Gjûe iûc[ðý fêYû Kê úe Zêk^ûùeKcþö ùZYê NWÿò@ûk I ùMûcêjûñ Kê úeKê Gjò@ûùfûP^û _eòieKê @Yû~ûC^ûjóö

Kê úe iõelY a^ûc cYòh ceY

bòZeK òKûùe cYòh-Kê úe iõNhð@ûc eûRýe @^ýû^ý @*kùe cYòh-Kê¸úe c¤ùe iõNhð @ûù\ø ù\Lû~ûC^[ôfû ùaùk ùKak bòZeK^òKû GaõGjûe @ûL_ûL @*kùe jó cYòh-Kê úec¤ùe iõNhð ù\LòaûKê còkêQòö @]ôKûõgùlZâùe Kê¸úe Kakùe _Wÿò cYòh IMéj_ûkòZ _gê ceò~ûC[òfû ùaùk,ùKùZK ùlZâùe cYòh Kê úeKê _ûLùe_ûAùf _òUò_òUò cûeòù\aûe iêù~ûMjûZQWÿû Keê^ûjóö KòQò ùlZâùe cYòhKê¸úe jûaêWÿùe _Wÿ ò Rúa^ ]eòù`eò@ûiòaûe ^Ròe c¤ @Qòö ùZùacYòh-Kê¸úe c¤ùe @]ôKûõg iõNhðbòZeK^òKû RûZúd C\ýû^ Gaõ GjûKêPZê_ûgßðeê ùNeòejò[òaû MâûcaiZòMêWÿòKùeùjCQòö aòùgh Keò fêYû Kê úe aû aCkûKê¸úecû^u \ßûeû Gjò NUYû iaêNUòaûùe fûMòQòö eûR^Me fêYû Rwf(a^ý_âûYú) a^LŠ @«MðZ eûR^MeùeaMêfò, jaûkò, iêù^Aeìù_A, aûCñgMWÿò;Wûwcûkùe, Mjúec[û `ùeÁ aäK,eMWÿû_ûUò@û `ùeÁ aäK, cjòhû_Wÿû`ùeÁ aäK, KûkúbWò@û `ùeÁ aäK @û\ò@*k aòùgh Keò cjòhûcêŠû, iûciê]ô^ûk, ùiKþ Gcûcêfþ, ùbKÖû ù_ûf,iû_ê@ûKŠò@û, Lkû ^\ú, jõiòYû ^\ú,Rê^MêWÿò @û\ò @*k fêYû Kê¸úecû^ue_âcêL aòPeYiÚkú @ùUö Gjò@*kMêWÿòKùe jó Kê úeMêWÿòKe cûZâû]ôKC_\âa ù\LòaûKê còkò[ûGö GjûQWÿû@^«_êe, aûR_êe, RdKêŠû @*kMêWÿòKùe Kê¸úeMêWÿòK @ûZu ùLkûAeLòQ«òö ù~ ùKøYiò icdùe Kê úeMêWÿòKcYòh, ùMûeêMûB, ak\, cAñhò, ùQkò@û\òuê LûA~òaûe i¸ûa^û ejòQòö Gjò

@*kùe Kê¸úe Kakùe _Wÿ òùfelû_ûAaû @i¸aö [ùe Kê úe ~ûjûKê^òRe aògûk cêjñùe KûcêWÿò]eòQò, ùiùKùaùjùf c¤ Liò~ûA^ûjó ùaûfò KjòQ«òZûkPê@û _*ûdZ @]ú^ eûùRgßeú ^MeMâûce aò dKé¾ eûdö ùi c¤ KjòQ«ò ù~,@ûMeê Kê úeMêWÿòK @ûiê[òùf Kò«ê ùibkòC_ôûZ Keê [òùf Kò û cYòhLò@û [òùföKò«ê Gùa Kê¸úeMêWÿòK Lêa cYòhLò@ûùjûAMùfYòö Gjû ijòZ ùMûeêMûBu eqc¤ Zûu cêjñùe fûMò~ûAQòö ùZYêùicûù^ cYòh @ûC ùMûeêMûBuê LûAaû_ûAñ bòZeK^òKûe bòZe @*k QûWÿòiúcû«a©ðú @*kKê @ûiò~ûCQ«òö ùZùaGK[û c¤ iZ ù~, a^_âûYúcûù^c^êhýKéZ ùKøYiò iúcû iej\ aêS«ò^ûjóö ù~Cñ _~ðý« ùicû^uê Lû\ý Gaõ@ûjûe còkòa ùijò _~ðý« ùicûù^Pfûaêfû Keò_ûe«òö aòùgh Keò ~\ò iµéq@*kùe ijRùe gòKûe còkò~ûC[ûG,ùZùa ùijò iÚû^ùe jó ùicûù^ ^òReC_iÚòZò Rûjòe Keò[û«òö @^ý _lùe ~\òRwfùe iµéq a^ý_âûYúue iõLýûaXò~ûG Gaõ Kò û Lû\ýûbûa ù\Lû~ûG,ùZùa iµéq a^ý_âûYú Rwf aûjûeKê@ûiò Lû\ý iõMâj Keòa jó Keòaö

ùfûK cûQ, KuWÿû ]eòaûKê aû¤KûjóKò?iìP^û còùk ù~, _âûd 1936 ciòjûùebòZeK òKû @ûL_ûLùe Mâûc aiZò iaêMXòCVò[òfûö Kò«ê ùiùZùaùk [òaû MâûcaiZò Gaõ a©ðcû^ [òaû Mâûc aiZò c¤ùe@ûKûg _ûZûk `eK @ûiò~ûAQòö GjòcêZûaK R^iõLýûùe c¤ aýû_K_eòa©ð @ûiòQòö Gjû ijòZ KéhòKû~ðý fûMò

19

Rcòe _âÉêZò, Rwfe ]ßõi Keû~òaû @û\òKûeY c¤ Gjû c¤ùe @«bðêqö a©ðcû^bòZeK òKûKê fûMò _âûd 50Uò Mâûc ejòQòGaõ ùfûKiõLýû 30,000eê @]ôK @ùUöGjûKê QûWÿò RûZúd C\ýû^e iúcûKê fûMò@ù^K ùa@ûA^ MâûcaiZò Kò û KòQò NeZò@ûeò ùjûAiûeòQ òö _½òcaweùc\ò û_êe @]ôaûiúcûù^ GVûùe òReaûiMéj KeòQ«òö @ù^K c¤ ^òReRúa^RúaòKû fûMò GVûKê Pûfò @ûiêQ«ò GaõGVûùe òRe _ìað iµKðúdu _eòPdùe

òùR ejò~ûCQ«òö Gjò Mâûciaêe _ûLKêfûMò aâûjàYú \ú, ]ûceû cêjûY ejòQò ~ûjûcûQ Gaõ KuWÿû ]eòaû fûMò _âKéÁ @*kö@ù^K c›Rúaú Wwû, Uâfe ]eò òReRúaòKû ùc<ûCQ«òö ùZùa @^ýcûù^ Gjòiaê Kû~ðý Keò_ûeê ûjû«òö KûeY ùicûù^^òZû« bûùa Meòa ùgâYúeö GjûQWÿûbòZeK òKû @ûL_ûL @*k fêYû aû lûe@*k ùjûA[òaûeê ùiVûùe `if aòùghKeò _ ò_eòaû bf jêG^ûjóö ùZùa ~ûjûaò ùfûùK òRe aûWÿò aMòPûùe _ ò_eòaûfMû«ò, Zûjû aûejû cêjñeê QûWÿ_ûG ^ûjòñöCq MâûcMêWÿòKê bòZeK^òKûeê @ûiê[òaûgjgj iõLýûùe aûejû iûeê, cûUò@ûkê,K¦, @\û, @û´Khò @\û, RjÜò, ù_ûAWu

@û\ò `ifKê icìùk ^Á Keòù\CQ«òöùZYê ù\÷ òK Lû\ý bûZ iûwùe LûAfûbkò @^ý ùKøYiò Lû\ý ùicûù^_ûA_ûeê^ûjû«òö G[òfûMò ùicûù^ cûQGaõ KuWÿû C_ùe òbðe KeêQ«òö cûQGaõ KuWÿû C_ùe òbðe Keê[òaûe @^ýGK KûeY ùjfû ùicûù^ awûkú Gaõawkû bûhûbûhúue @ûcòh aòùgh KeòcûQ GK _âòd Gaõ ù\÷ ¦ò Lû\ýö GjûQWÿû @^ýû^ý IWÿò@û @]ôaûiúcûù^ c¤cûQ Gaõ KuWÿû C_ùe ajêKûkeê òbðeKeò@ûiêQ«òö Gjòiaê \éÁòùKûYeê ù\Lòùfùicûù^ iKûk ùjùf Rûf Kò´û cûQ]eòaû _ûAñ @ûagýK _ûeµeòK cûQ]eû~ª ]eò cûQ ]eòaûKê ~ûA[û«òö aòùghKeò cjòkûcûù^ Gjò Kû~ðý Keò[û«òö ùZYêcYòh C_ùe Kê úee @ûKâcYKê ù\LòùfRYû_ùWÿ ù~, @]ôKûõg ùlZâùecjòkûcûù^ jòñ Kê¸úe @ûKâcYe gòKûeùjûA[û«òö _âûdZü ùa@ûA^ bûùabòZeK^òKûe ^ûk aû ùRûe c¤eêùa@ûA^ bûùa cûQ KuWÿû ]eòaû, gòKûeKeòaûKê ~òaû, cjê iõMâj KeòaûKê ~òaû,ùRûe, ^ûk ]ûeùe [òaû ^ûkò@û NûiiõMâj KeòaûKê ~òaû icdùe jó Kê¸úe@ûKâcY Keò[û«òö G[òfûMò Kê úeKê ùKøYiò

bûùa \ûdú Keû~ûA_ûeòa ^ûjóö KûeYGjû ùjCQò Zû'e @*k Gaõ GVûeê Lû\ýiõMâj Keòaû Zû'e @]ôKûeö

Rwf aòbûM KY _\ùl_ù^AQ«ò?Kê¸úecû^u Vûeê cYòhuê a*ûAeLòaûijRiû¤ Kû~ðý ^êj ñö ùZùa eûRýa^aòbûM òRe ~[û i¸a _âùPÁû \ßûeûcYòhuê Kê úecû^u Vûeê a*ûA eLòaûfûMò ùPÁû Rûeò eLòQ«òö @ûc eûRýùeaòùgh bûùa bòZeK òKû @*kùe Kê úe@ûKâcY NUê[òaûeê eûR^Me a^ý_âûYúa^LŠ Kê úe C_\éZ @*kMêWÿòKe PòjÜUKeòaû ijòZ iµéq @*kMêWÿòKùe ùfûKuêiùPZ^ KeûAaû fûMò aòbò Ü iZKð iìP^û`kKcû^ fMûAQ«òö ùfûKcû^u c¤ùeiùPZ^Zû iéÁò fûMò aòbò Ü Kû~ðýKâccû^@ûùdûR^ KeêQ«òö Kò«ê GZòKò KeòPê_ùjûA aiòMùf ùja^ûjóö ùZYê iµéqaòbûM bòZeK òKû @bdûeYý Gaõ RûZúdC\ýû^e PZê ð_ûgß ðK ê fûMò ejò[ òaûR^aiZòMêWÿòKê iêelû ù\aû fûMò ùiøeaûWÿ(ùiûfûe ù`^èòwþ), ZûeRûfò fMûAaûbkò ~[û i¸a Kû~ðý KeòQ«òö Gjò ùiûfûeù` èòwþ aýaiÚûùe eûZò icdùe aò\êýZieaeûj Keû~ûC@Qòö Gjû ijòZbòZeK òKûKê iõù~ûM Keê[òaû aòbò Ü Mâûce^ûk, ùRûe @û\òMêWÿòKùe iäëAiþ ùMUþaýaiÚû Keû~ûAQòö Gjò iä ëAi ùMUaýaiÚû \ßûeû Kê úeMêWÿòKê KòQò cûZâûùe Mâûcc¤Kê _âùag Keòaûùe ùeûKû ~ûA_ûeòQòöRúa^RúaòKûe @^ý cû¤c ~[û ]ì_KûVòZò@ûeò, aWÿò Zò@ûeò, ù_ûLeúùe cûQPûhbkò lê\âgòÌ cû¤c ù~ûMûA \ò@û~ûAQòöKê úe Vûeê cYòhKê iêelû _â\û^ KeûAaû_ûAñ bòZeK òKû @ûL_ûL @*ke 30eê@]ôK ù_ûLeúùe Cbd KûV GaõZûeRûfòùe ù`^è ò õ Keû~ûAQò GaõùijòVûùe Mûù]ûAaû _ûAñ _eûcgð\ò@û~ûC@Qòö ùfûKuê Mbúe RkKê ~òaûfûMò Kêjû~ûCQòö 2012 ciòjûùe_âKûgòZ GK LaeKûMR @^êiûùejõiê@û \úùe Leû LûC[ôaû aCkû Kê úe

20

R^aiZò c¤Kê _gò@ûiò[òaû Kê úeuê òReaûiiÚkúKê NCWÿûAaû _ûAñ KòQò @bòmcûQ]eûkòuê ^ò~êq Keû~ûA[òfûö GjûijòZ, ~òG Kê úeuê R^aiZò c¤ùe ù\LòRwf aòbûMKê Lae ù\ùf 500 Uuûù_âû›ûj^ eûgò còkê[òfûö

ù~ûR^û ù`f cûeêQò KûjóKò?Kê¸úe Vûeê cYòhKê a*ûA eLòaû _ûAñRwf aòbûM K'Y iaê _\ùl_ ù^CQ«ò,Zûjû C_ùe a‰ð û Keû~ûAQòö Kò«ê @ù^Kù~ûR^û i`k bûùa Kû~ðýKûeú ùjC[òfûùaùk KòQ ò ù~ûR^û Kû~ðýKûeúùjûA_ûeê ûjóö KòQò ù~ûR^û c¤ ù~ûR^ûbòZùe ejò~ûCQòö @agý G[òfûMò iÚû^údRwf aòbûMKê iaêùaùk iò]ûikL bûùa\ûdú Keû~ûA_ûeòa ^ûjóö GVûùe ù~CñùKùZûUò aýaiÚû K[û Kêjû~ûCQò Zûjû c¤eêaûWÿù\aû aû ù`^èòõ ùjCQò ùMûUòGöiû]ûeYZü a^ý_âûYúuê Rwf bòZùe aû§òeLòaû Z[û c^êhý -a^ý_âûYú c¤ùeiõNhð ^NUòaû _ûAñ Gjûe aýajûeKeû~ûA[ûGö iì~ðýgqòe aýajûeKeû~ûA ZûeaûWÿ cû¤cùe GjûKû~ðýKûeú Keû~ûA[ûGö ùZùa _âûd iaêVûùe ù\Lû~ûCQò ù~, Gjò ùiûfûe ù` èõò2 ahðeê @]ôK \ò ]eò Kû~ðý Keò_ûeê ûjòñö

Gjû Leû_ ùjûA~ûCQòö G[òfûMò \êaðkelYûùalY aýaiÚûKê Kò´û Gjò iúcòZicd _ûAñ C_f² ùjC[òaû iêaò]ûKê \ûdúKeû~ûA_ûùeö ùKùZK iÚû^ùe ùiûfûeù` èõò fêjû aû @ûfêcò òdc Lê<ùe òcðûYKeû~ûC[òfû ùaùk ùKùZK iÚû^ùe KûVajäû ijûdZûùe òcðûY Keû~ûC@Qòö _âûdicÉ ùlZâùe ù\Lû~ûC@Qò ù~, KûVajäûùe òcðûY Keû~ûC[òaû ù` èòõ 1 ahðeê@]ôK \ò^ ZòÁò ejò_ûeê^ûjò ñö ù`^è òõKeû~ûA[òaû iÚû^e ùfûùK jê@«ê aû aûeþjûbkò a^ý_âûYúu \ßûeû ùjC, Gjûbûwò~ûCQòö 2 ahðeê @]ôK \ò^ ZòÂòejê^[òaûeê, Gjû Kû~ðý@lcùjûAMfû_ùe ùfûùK Gjò ZûeaûWÿ ù\AbòZeK òKû bòZeKê _âùag KeêQ«ò ~ûjûGK òZò\ò ò@û NUYû _ûfUòQòö Kê úe _ûAñGjò ùiûfûe ù`^è ò õ ùKøYiò _âbûa_KûC^[òaû ùfûùK KjòQ«òö ùZYê ùicûù^ùiûfûe ù`^èòõ a\kùe fêjû ^òcð òZZûeRûfò ùNeûAaû fûMò @ûùa\^KeêQ«òö ZûeRûfò ùNe \ßûeû ùfûùKKê¸úe @ûKâcYeê iêelû _ûAaû ijòZaûejû C_\âaeê c¤ elû _ûA~ûCQ«òöRwf aòbûM c¤ Gjò ZûeRûfò aûWÿ òcðûYKeêQ«òö Kò«ê Gjû ~ù[Á ùjC^ûjóöG[òfûMò ùK¦âúd @^ê\û^ C_ùe ^òbðe

KeòaûKê _Wÿ êQ òö @ù^K ùlZâùeù\Lû~ûCQò ù~, ù~CñVûùe ZûeRûfòfMû~ûAQò, Zûjûe Lêa ^òKUùe [òaûùLûfûaûU ù\A Kê úe Gaõ aûejû ~òaû@ûiòaû KeêQ«òö ùZYê Mâûc ^òKUùeZûfRûfò aûWÿ [ûA c¤ Zûjû ùicû^ufûMò ùKøYiò Kûcùe fûMò _ûeê ûjóö ùZYêiµéq iÚû^MêWÿòKùe @ûC KòQò ZûeRûfòùNeûAaû \eKûe ùjCQòö bòZeK^òKûiúcû òKUùe Gbkò ùKùZK iÚû^ @Qò~ûjû _ûLùe ~òaû @ûiòaû Keòaû @[ðRúa^Kê aûRòùe _KûAaûö ùijòbkòùKùZK iÚû^ aûa\ùe C_ùe _ìaðeêa‰ð û Keû~ûA@Qòö Z[û_ò GVûùe _êYò[ùe CùfäL KeêQêö cjòhûcêŠû, iûciê]ô^ûk, ùiKþ Gcûcêfþ, ùbKÖû ù_ûf òKUùe[òaû cûUòeûÉûe Iiûe _âûd 12 `êUùjaö Gjûe òKUùe KòQò iÚû^ùe ùiûfûeù` èòõ [ôfûùaùk aûKò iÚû^MêWÿòK cêKêkû_WÿòQòö ùfûùK Kêj«ò ù~, Gjò eûÉû C_ùeKê úe Leû LûAaû fûMò ùgûA[ûGö Kê úeùgûA[òfûùaùk ùfûKu ~òaû @ûiòaû a¦ùjûA~ûA[ûGö Kê úeKê Gjò eûÉû _ûeùjaû fûMò 10 ùiùKŠeê @]ôK icdfûMòa ^ûjóö MZ 23 Rê 2013ùe GjòiÚû^ ù\A GK Kê úe bòZeK òKû bòZeêGK ù~ûe bòZeKê _gò~ûA[òfûö _eòiÚòZòG_eò ùjûA[òfûù~, Cq ^ûkeê Rk

òÃûi^ KeòaûKê _Wÿò[òfûö Gjò ù~ûeeê _âûdicùÉ cûQ ]eò[û«òö RùY aýqò Gjòù~ûe bòZùe Kê úe @Qò ùaûfò ù\Lòfûeê@ù^K ùfûùK iùPZ^ ùjûA céZêý cêLeêa*òMùfö ùZYê Gjòbkò @Zý« aò_\_ì‰ðZ[û ÆgðKûZe iÚû^MêWÿòKùe ù` òèõ êùjñaeõ ZûeRûfò fMûAaû CPòZ ùja GaõGjûjó ^òjûZò @ûagýK ùaûfò iÚû^údùfûùK \ûaò KeòQ«òö ZûkPê@ûe iÚû^údRwf aòbûM @ òi cZ Kò«ê bò Ü aûjûeêQòöCq a^ KcðPûeúu cZùe, ""ùfûùKZûeRûfò ùNeûAaû fûMò ^òR bòZùeKêjûKêj ò ùjCQ«ò, @ûcKê Kò« ê K òQ òKjê^ûjû«òö aeõ @ûùc Zûuê KjêQê ù~,Zêùc @ûc _ûLKê G[òfûMò @ûùa\^eûR^Me a^ý_âûYú a^LŠ \ßûeû Rûeú Keû~ûA[ôaû iZKð iìP^û

21

_ZâUòG \ò@ö @ûùc _ea©ðú _\ùl_ù^aêö ùfûùK @ûùa\^ _Zâ ^ù\aûeKûeY ùjfû Gjû KòQò ùfûKue Êû[ðùe@û* @ûiêQòö ZûeRûfò ùNeû ùjùfùicû^ue cûQ KuWÿû LûAaû a¦ùjûA~òaö'' iµéq a^ KcðPûeú Kêj«ò ù~,Rwf ejòacûù^ R«ê aò ejòùaö cYòheaêSòaû gqò @Qòö Kò«ê a^ý_âûYúe aêSòaû gqò^ûjóö ùZYê cYòh a^ý_âûYúuê aêSòaû\eKûeö Gjû ùjùf cYòhelû_ûA_ûeòaö

Kê¸úe _âR^^ ùK¦â Gaõ Kê¸úe@ûZu1972 ciòjûùe a^ý_âûYú (iêelû)@ûA^ _âYd^ ùjfû _ùe Gjûe ù~Cña^ý_âûYúue ZûfòKû _âÉêZ Keû~ûA[òfû,ùi[òùe Kê úeKê iòWêf-1 aû @ êiìPú-1ùe @«bðêq Keû~ûA[òfûö ùZYê Gjûeiêelû Z[û iõelY _ûAñ ùPÁûKeû~ûA[òfûö 1975 ciòjû G_âòf cûi22 ZûeòLùe bòZeK òKûKê @bdûeYýbûùa ùNûhYû Keû~òaû _ùe ùijò ahðGjû c¤ùe @aiÚòZ [òaû WûwcûkVûùeKê¸úe _âR^^ Kû~ðýKâc @ûe¸Keû~ûA[òfûö _âûd _âùZýK ahðKê¸úecû^ue @Šû iõMâj Keû~ûAGVûùe KéZâ òc C_ûdùe Kê¸úe Qê@û_âR^^ Keû~ûA, ùicû^uê aWÿ Keû~ûAbòZeK^òKû c¤ùe QWÿû~ûA[ûGö Gjû_eVûeê bòZeK^òKû @bdûeYý _QKê

ù`eò Pûjó^ûjóö 96Uò Kê¸úeuê ù^A@ûe¸ ùjûA[òaû Gjò Kû~ðýKâc \ßûeûbòZeK òKûùe a©ðcû^ 1649Uò Kê úe@Q«òö _âûd 39 ahð Zùk @ûe¸ ùjûA[òaûGjò Kû~ðýKâc Kò« ê Gùa _ùWÿûgúMâûccû^uùe MZKòQò \g§ò ]eò @ûZuùLkûA PûfòQòö Rwf aòbûM cZùe Kê úeùjCQò cûQLò@û _âûYúö aòùgh Keò GjûgòKûeú cûQuê LûA[ûGö ùZùa ùKøYiòùlZâùe Gjû ùKøYiò céZ É^ý_ûdúRúauê ù\Lòùf LûAaûKê _QûG ^ûjóöRwf bòZùe ùicûù^ cêLýZü jeòY,i´e, aûejû @û\ò LûA[û«òö a©ðcû^ Kò«êù\Lû~ûAQò ù~, Kê¸úe cûQ LûAaû@ù_lû cûõi LûAaûKê @]ôK _i¦ KeêQòöÆÁ bûùa KjòaûKê Mùf GK ijRgòKûee i§û^ùe aêfêQòö ùKøYiò iÚû^ùeùMûeêMûB, ùQkò bkò Méj_ûkòZ _gê jê@«êKò´û cYòh ùjC, Zûuê LûAaûKê @ûù\ø_QûC ^ûjóöùZYê Gcûù^ iað\û cYòh@ûaûiiÚkúe ^òKUùe ejòaûKê _i¦KeêQ«ò ~ûjû bòZeK òKû RûZúd C\ýû^eicû«a©ðú @ùUö GjûQWÿû eûR^Me^òKUùe ajò~ûA[òaû jõiê@û ^\ú c¤Kê úe C_\âëZ ^\ú @ùUö Gjò ^\úùe_û\ eLòùf aò_\ ùaûfò iÚû^úd ùfûùKKjò[û«òö ~\òI GVûùe Kê úeMêWÿòK cêLýaRûeKê CVò [û«ò Kò«ê aRûe Vûeê \ìeùe[ôaû iÚû^MêWÿòKùe Lû\ý @ù^ßhYùePûfò~ûA[û«òö Kê¸úeKê Wwû ^òKUKê@ûiòaûe ùKùaùjùf ù\Lû~ûA^[òùf c¤

Kêkùe ùgøP, iÜû^ Kò û ùijòbkò Kû~ðýKeê[òaû icdùe ùfûKuê Kê¸úeUûYòù^aûe ù\Lû~ûAQòö aòùgh KeòKìkùe a^gú Kò û ù`û_Wÿû Rûf _KûA]eê[òaû @aiÚûùe Kê úe @ûKâcY Keòaûù\Lû~ûAQòö gêYû~ûG ù~, Kê úecûù^

òRe GK AfûKû iÚòe Keò eLò[û«ò, GaõGjò AfûKû c¤ùe @^ý ùKøYiò Kê úeuêc¤ QûWÿò [û«òö ùbKÖû _*ûdZ òKUùe [òaûiûciê]ô ù_ûf òKUùe 2Uò 20 êUò@û(@û êcû òK f´) Kê úe @Q«òö Gjò \êAUòKê úeuê iÚû^úd Rwf aòbûM Kûkò@û-akò@û^ûc ù\AQ«òö ùicû^u Z[û iÚû^údR^iû]ûeYu cZùe Gjò @*kùe ~ûjûaòKê úe @ûKâcY NUYû NUòQò, ZûjûKê GjòKê úe jó KeòQ«òö aòùgh Keò ù`aé@ûeúcûieê RêfûA cûi c¤ùe Kê úe aòùghKeò cûB Kê¸úe @]ôK @ûKâcYûZàKùjûA[ûGö _âûdZü Gjò icdùe @]ôKKê úe @ûKâcY iõNUòZ ùjûA[ûGö IWÿògûeKê úe aòùghm gâú~êq iê]ûKe Ke Kêj«òù~, aûN Kò´û @^ý _âûYú bkò Kê¸úeùMûWÿûAùMûWÿûA @ûKâcY Keò [ûGö ZûjûeaûiiÚkú c¤Kê _âùag Keòaû \ßûeû jòñ ùi@ûKâcY Keò[ûGö ùZYê Zûjûe aûiiÚkúc¤Kê _gòaû @[ð òRKê a*ûA eLòaûö

iaýiûPú e[

Kê úe @ûKâcYùe cYòhu céZêý(2007-08eê cA 2013)

Kâ.iõ. Rwf WòbòR^ 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 2011-12 2012-13 ùcûU

1. b\âK - - 1 1 1 - 32. KUK - - 1 (cMe) - - - 13 fêYûRwf - 1 2 4 1 3 11

(a^ý_âûYú)ùcûU - 1 4 5 2 3 15

Z[ý : a^ý_âûYú Z©ßûa]ûeKu Kû~ðýûkd, IWÿògû

1999 ciòjû _~ðý« @ûc eûRýùe ù~Cñ_âKûe elYgúk ^úZò @]ú^ùe @YKûÂa^RûZ \âaý aû fNê a^RûZ \âaýMêWÿòKe_eòPûk^û ^òdªòZ ùjC[ôfû, 2000ciòjû cûyð cûi 31 ZûeòLe HZòjûiòKiõKÌ_Zâ Zû'e ùcûWÿ a\kûA ù\fûöZ\^ê~ûdú _~ðýûd Kâùc 69Uò fNêa^RûZ \âaýKê KUKYû~êq Keû~ûA Mâûc_*ûdZKê ùiMêWÿòKe aýaiûd òdªYeùKùZK @]ôKûe \ò@û~ûAQò Gaõ Qûfò,ùPecìkò, @Vû bkò ùKùZK \âaýeaýûaiûdòK iõMâj GK _âKûe ^òhò¡ùjûA~ûAQò KûeY GMêWÿòKe iõMâj MQe@ÉòZß _ûAñ aò_\ iéÁò Keò[ûGö

G _âKûe ^úZòMZ _eòa©ð _ùe Kò«êù\LûMfû ù~, eûRýùe @YKû a^RûZ\âaýe C_ôû\^, iõMâj Z[û aýaiûdiõ_Kðùe 1999-2000 _~ðý«ù~Cñbkò KòQòUû ÆÁ PòZâ còkê[ôfû (@ûõgòKùjùf c¤), Zû' Kâcgü @ÆÁ ùjûA_WÿòfûGaõ ùK¦ê_Zâ aû aûCñg _eò @Ì KòQòa^RûZ \âaý ~ûjûe _eòPûk^û a^ aòbûMjûZùe ejò[ôaûeê ùi iõ_Kðùe jòiûa c¤ejò[ôfû- aýZúZ @^ýû^ý C_ôû\^MêWÿòKiµKðùe eûRýÉeúd Z[ý còkòaû @ûCi¸a ùjfû ^ûjóö Zû'e cêLý KûeY [ôfûMâûc _*ûdZMêWÿòK G iµKðùe ^òRe\ûdòZß jêGZ aêSòùf ûjó Kò û _ûk^ Kùf^ûjó aû Keò_ûeòùf ^ûjóö fûAùi^è_ûA[ôaû aýaiûdú Zû'e fNê a^RûZ\âaý iõMâj iõKâû«úd aòaeYú _*ûdZKêù\aû K[û I _*ûdZ Gjò Z[ý a^ aòbûMKêù\aû K[û, Kò«ê Gjû _âûd ùjûA^[ûGö aeõù~Cñ flý ù^A KUKYûcêq aýaiÚû

a^RûZ \âaý I a^ý_âûYúu Lû\ý iêelû

_âZúK iõLýû - 1@MÁ 2013

Keû~ûA[ôfû, Zû' VòKþ bûùa _ìeYùjûA_ûeòaû _ìaðeê _âZòKìk _âbûaUò c¤ùagþ ù\LûMfû, @[ðûZþ fNê a^RûZ \âaý"Kûeaûe'Uò GK _âKûe "@^û['ùjûA~ûA[ôaû _eò jó ùaû] ùjfûö_*ûdZòeûR aòbûMe @ûagýK òÂû Z[ûZ_ôeZû @bûaeê Gaõ _*ûdZòeûRiõiÚûue @ûMâj, @bòmZû Z[û iûc[ðý@bûaeê G_eò aògévkû NUòfûö Kò«êKUKYûcêq Keòaûe CùŸgý Z aògévkûiéÁò Keòaû [ôfû! CùŸgý [ôfû GK ijR,@aû] aýaiûdKê _âZòÂû ~ûjû fNê a^RûZ\âaýe aýaiÚûKê iûjû~ý I ù_âû›ûjòZ KeòaI Z\ ê~ûdú ùiMêWÿòKe iõMâjKûeú c¤C_KéZ ùjùaö G CùŸgý ù~ iõ_ì‰ð aý[ðùjûAQò, Zû' êùjñö Êdõ ijûdK ùMûÂú/icaûd fNê a^RûZ \âaýe aýaiûdijRùe Keò_ûeòQ«òö Gaõ \ûaò CVòQò ù~gûk _Zâ I ùK¦ê_ZâKê c¤ G aýaiÚûe@]ú^ Kùf _*ûdZcûù^ @]ôK @ûdKeò_ûeòùaö

Kò«ê, ùMûUòG @eûRKZûe aûZûaeYù~_eò @]ôK ù\Lûù\AQò G ùlZâùeö"eûiÜû' ^ûcùe aòek _âRûZòe cìfýaû^eûiÜû c¤ @aû]ùe PûfûY ùjûA~ûAQò,ùKjò RMòaûKê ^ûjóö ieKûe ù~ùjZê fNêa^RûZ \âaý ZûfòKûùe ùa÷mû òK ^ûc ^ù\A ùKak @û*kòK ûc ù\AQ«ò, ùZYêùKùZK iÚû^ùe \ߦ C_êRêQò ù~ùjZê@û*kòK ^ûc iÚû^ @ ê~ûdú a\kò_ûùeöGbkò ùKùZK ù\ûhZâëUò ù~ûMêñ @aýaiÚûeiciýû ù\Lûù\AQòö

Gbkò _éÂbìcòùe a^ý_âûYúu iêelû _ûAñiKòâd ùMûUòG ùÊzûùiaú iõiÚû WildlifeSociety of Orissa 2005 ciòjûùeIWÿògû ieKûeuê ùfLôùf ù~ 2000ciòjûe @YKû a^RûZ \âaý ^úZòùeiõùgû]^ @Yû~ûA a^ý_âûYúueMêeZß_ì‰ð Lû\ý ZûfòKûùe ejò[ôaûRwfRûZ \âaýcû^u iõMâj C_ùe

òùh]ûù\g Rûeò Keû~ûC KûeY Gbkò\âaýcû^ue @aòPûeòZ iõMâj ù~ûMêñRwfùe ùiMêWÿòKe @bûa ù\Lûù\aû`kùe a^ý_âûYúue Lû\ý iuU iéÁòùjCQò Gaõ cYòh ijòZ ùicû^ue aòaû\aXÿ êQòö C\ûjeY ù\A iõiÚû _leêKêjûMfû ù~ KckûMêŠò jûZú, i´e Z[ûjeòYu Lû\ý; ùaf (`k) I gò@ûkò _ZâjûZúcû^u Lû\ý; cûuWÿ ùK¦êcûuWÿcû^ue; Gaõ jeòWÿû gûKûjûeú_âûYúcû^ue Lû\ýö Gjò _eòù_âlúùe@aòPûeòZ iõMâjKê ^òdªY Keòaû _ûAñ

òügêË _ecòU aýaiÚûe _âPk^, a^RûZiµ\MêWÿòKe ~[û~[ @ûKk^ Keû ~ûAZûjûeò bò©òùe jó iõMâje @ êcZò \ò@û~òaû/^~òaûe ò¿©ò, Z[û a^ý_âûYúu MêeêZß_ì‰ð@ûjûe ZûfòKûùe ejò[ôaû a^RûZ \âaýeiõMâj C_ùe ^òùh]ûù\g _ûAñ iõiÚû_leê _âÉûa \ò@û~ûA[ôfûö

Gjû C_ùe c«aý ù\A cêLý a^ iõelK(a^ C_ù~ûM) ùfLôùf ù~, ùMûUòG_âRûcwk eûRý iõelòZ Rwfùe fNêa^RûZ \âaýe iõMâjKê iõ_ì‰ð òhò¡ Keòaûi¸a @[aû aýûajûeòK ^êùjñ ù~ùjZêMeòacûù^ Gjû C_ùe òbðegúkö òügêË_ecòU aýaiÚû c¤ aòùgh _âbûaKûeú

ùja^ûjó ùaûfò ùi cZ ù\A[ôùfö ùZùaa^ý_âûYú iõelY @*kùe Gbkò

òùh]ûù\g iµKðùe aòPûe Keû~òaû Z[ûa^RûZ iµ\e @ûKk^ Keû~òaû _ûAñ ùiiê_ûeòg Keò[ôùfö

aûÉaùe ù\Lôùf Wildlife Societye@bòù~ûM Lêaþ akò cù^jêG ^ûjó KûeYiaê Rwfùe ieKûeu ZûfòKûbêq 69UòfNê a^RûZ \âaý còùk^ûjó, Gaõ ù~ZòKòù~CñVò còùk, Zû'e iõMâj iaê @*kùeicû^ bûùa jêG ^ûjóö ùZYê fNê a^RûZ\âaý ^úZò ù~ûMêñ eûRýaýû_ú a^ý_âûYúuLû\ý iuU iéÁò ùjaû bkò _eòiÚ òZò@ûiò ûjó ùaûfò @ûce aògßûi ~\òI iÚû^údbûùa ùKùZK iuU ù\Lûù\A[ûA_ûùeö Z[û_ò c¤ @bòù~ûMUòKê iõ_ì‰ðbò©òjú^ ùaûfò Kjò ùja^ûjó, aeõ GjûKê@aùjkû KeûMùf baòhýZùe \òù^_âKéZùe GK eûRýaýû_ú iuUù\Lûù\A_ûùeö

ieKûeu 69Uò fNê a^RûZ \âaý c¤ùeaòùgh iõMâj Keû~ûC[ôaû \âaýcû^ueiõLýû @Ì, ~[û: ùZ«êkò, cjêf, ùUûf,`êfSûWÿê, gûkc¬ò, @ñkû, jeòWÿû, cjê,gò@ûkò _Zâ I _ûkê@ö @^ýMêWÿ òKeeûRýaýû_ú iõMâj ùibkò aýû_K ^êùjñ~\òI iÚû^úd bûùa ùKCñVò jêGZ aòùghiõMâj ùjC[ûA_ûùe (ù~_eòKò K<ûSûWÿêaû aûXÿêê )ö Gjò ZûfòKû aûjûùe gûk _ZâeiõMâj eûRýe ùKùZK ^òŸòðÁ @*kùeaýû_K bûùa ù\Lû~ûG Gaõ KUKYûbòZùe ejòQòö aûCñg c¤ ùKùZK KUKYûbòZùe ejòQò ~\òI Giaê KUKYû Lêaþ_âbûaKûeú ùaûfò cù^jêG ^ûjóö aûCñg,

êf SûWÿê, gûk_Zâ I gò@ûkò _Zâ jûZúeLû\ýö cjê I cjêf bûfêe Lû\ýö _ûkê@K¦ bûfê Z[û aûejûe, @ñkû `k bûfê,jeòY, cûuWÿ, @û\ò @ù^K _âûYúue,jeòWÿû `k jeòY, Sòu, jûZú IaYcAñhòue Lû\ýö Kò«ê ùKak Lû\ý

ZûfòKûùe ejòMùf ù~ ùiMêWÿòK MêeêZß_ì‰ðùjûA~òa, Zû' Z êùjñ; KûeY ù\÷ ¦ò@ûjûeùe Kûjûe bûM (_eòcûY) @]ôKI Kûjûe bûM ^MYý aû iûcdòK, GaõùKCñ Lû\ýUò _êYò iõ_éq a^ý_âûYú fûMòÊûiÚý \éÁòeê MêeêZß_ì‰ð (_eòcûY \éÁòeêùMøY Gaõ òdcòZZû \éÁòeê iûcdòK cù^ùjùf aò), Zû' c¤ ù\LôaûKê ùjaö ùi\éÁòeê aûCñg I gûk_Zâ _â[ùc @ûiòùaKûeY jûZú Zû'e ù\÷ ¦ò @ûjûe _ûAñajê _eòcûYùe GMêWÿòKê LûA[ûGö cjêfEZêùe bûfê Zû'e @ûaûi ùlZâ @*kùeC_ôû\òZ cjêf LûAaû _âZò aòùgh @ûMâjù\LûA[ûGö G \éÁòeê aûCñg KùUA Z[ûcjêf iõMâj bkò ùKùZK aýûaiûdòKMZòaò]ô ~[ûKâùc jûZú Z[û bûfêe Lû\ýiêelûKê lZòMâÉ Keò_ûe«òö Kò«ê @ñkûiõMâj ù~ûMêñ jeòY, Z[û jeòWÿû iõMâjù~ûMêñ aY cAñhòu Lû\ý iêelû aò_^Üùjaûe @ûguû Kcþ KûeY GMêWÿ òKùicû^u _ûAñ GKcûZâ @[aû _â]û^ Lû\ý

êjñ«òö

ùZùa, GA aòhde @^ý ùKùZKùKøZêjk_â\ \òM c¤ ejòQò ~ûjû_eòiõiÚûe ùR÷a C_û\û^MêWÿòK c¤ùeejò[ôaû RUòk I _ûeÆeòK òbðegúkZûKê\gðûA[ûG Gaõ iìPûA[ûG ù~ a^RûZ\âaý iõMâjùe @ûce ~ù[zûPûe ùiARUòk-iê¦e i´§Kê lZòMâÉ aû aòlê²Keò_ûùe ~ûjûe iê\ìeMûcú _eòYûc c¤ùjûA_ûùeö ùKùZK `k cûuWÿ"@]ûLŠò@û' Keò (LûA) ZkKê _KûA\òG~ûjûKê jeòY bkò _âûYúcûù^ LûA[û'«òö@ûC ùKùZK `ke aúRaòùl_a^ý_âûYúu C_ùe ^òbðe Keò[ûGöùicûù^ LûA _KûA[ôaû aû ùicû^uckùe aûjûeò[ôaû c¬òeê jó bf MQùjûA[ûG Z[û ùMûUòG iÚû^eê @^ý iÚû^KêMQe aõg aòÉûe ùjûA[ûGö c¬ò C_ùeejò[ôaû KVò @ûaeYUò Rwfe _gê aû_lúu LûAaû icdùe aû jRc _âKòâdûùe

^Á ùjûA~òaû ùjZê G _âKûe c¬òeê@uêùeû\þMc ùjaû ijR ùjûA[ûGöae`kKê _lúcûù^ LûAaû _ùe Zû'ec¬ò @^ýZâ _Wÿ ò GAbkò bûùa MQùjûA[ûGö c¦òe @[aû ùKûVûNeeKû Úùe aeMQ CVòaû _Qùe GA KûeYUòejò[ûGö

ùZYê @ûjûe ùjC[ôaû a^RûZ \âaýcû^ùKak ù~ lê]û òaé©ò _ûAñ iûjû~ý Ke«ò,ùiZòKò ^ êùjñ; a^ý_âûYúu ijòZùicû^ue @«ew i´§e @^ýû^ý@û êiwòK \òM c¤ ejò[ûGö ùKûPòfû kaòhûq ùaûfò @ù^K _âûYú Zû'Kê Lû@û«ò^ûjó, Kò«ê ùKûPòfûLûA PùXÿA GjûKêLûA[ûG Gaõ Gjûe aúRaòùl_ùeiûjû~ý Keò[ûGö ùZYê G _âKûe i´§Kê\éÁòùe eLô Rwf _eòPûk^û, aòùghZüfNê a^RûZ iµ\e iê_eòPûk^ûù~ûR^ûùe C_~êq aýaiÚû Keû~òaû CPòZù~_eò Kò @ûce a^RûZ \âaý iõMâj G_âKûe _âûKéZòK bûeiûcýKê Á Keòa ûjóöKûeY Gjû Á ùjùf ùKùZK MQfZûuijòZ KòQò _gê_lú c¤ aòek aû aòfêùjûA~ûA_ûe«òö cûuWÿ I aûejû @û\òueC_\âa aXÿòaûe KûeY GA bûeiûcýe]ßõiö ieKûe ù~ aòù\gú @ûKûgò@û,dêKûfò_Uûi Gaõ gûMê@û^ MQ ù^ARwfùe fMûCQ«ò, Gaõ _âûKéZòK RwfeiÚû^ ù^CQò GA _âKûe _âRûZòe MQcû^,Zûjû a^ý_âûYú C_\âae @ûguû aXÿûAaKûeY jûZú Z @ûC gûMê@û^ KòdêKûfò_Uûi Wÿûk LûAa ^ûjó! G_eòù_âlúùe ùMûÂú Rwf _eòPûk^ûKûeúMâûcùMûÂúcûù^ ùZYê iZKðZû ijKûùe

òR Rwfe _eòPûk^û Z[û aòKûg G_eòbûùa Ke«ê ù~_eòKò a^ý_âûYúue iêelûùja Gaõ Rwfùe Lû\ý _ûAùf Pûfò~ûA[ôaû _âûYú c¤ ù`eò@ûiòùaö

aòKûg

iµû\^û:@ûeþ.iò.Wò.iò

GPþ@ûARò-26, ùK-6, ù`Rþ-2,Kkòw aòjûe, bêaù^gße-751 019

ù`û^þ-0674-2475410

eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ

_¬òKéZ Kû~ðýûkd:424, gjú\ ^Me

bêaù^gße - 751 007 IWÿògû

@ûeþ.iò.Wò.iò. afûwòe_ýûùfiþ ùf^þ, afûwúe-767 001

ù`û^þ-06652-234842

@ûe.iò.Wò.iò. ^aew_êec\e ùUùeiû cûMð, aäKþ QK ^òKU

^aew_êe-764 059ù`û^þ-06858-223792

@ûe.iò.Wò.iò. ùKûeû_êUeûYúMWÿ ùf^þ@ùgûK ^Me

ùKûeû_êU-764 020ù`û^þ-06852-252223

ùKak NùeûA _âiûeY _ûAñ

^\úùe ejò cûQ LûC[òaû Gaõ cYòhuê ùKøYiò lZò _j*ûC^[òaû GK cûZâ Kê úeUòe^ûc ùjfû NWò@ûk aû [<ò@û Kê úeö Gjûe ùa÷mû òK ûc Mûbò@ûfòiþ MûùwUòKiþö@ûAdêiòG þ ZûfòKûùe Gjû @Zý« iuUû_ Üö bûeZúd C_cjûù\g QWÿû aògße@^ý ùKøYiò Vûùe NWÿò@ûk Kê úe ù\Lû~ûA^[ûGö _ûKòÉû^, aûõfûù\g, acðû,bêUû^ @*kùe jó Gjû ù\Lû~ûA[ûGö

1940 ciòjûùe icMâ aògßùe NWÿò@ûkKê¸úe iõLýû 5000-10000 [ôaûùaùk 1976 ciòjûe MY^û @ ê~ûdú(jß òùUKeþ I @^ýcûù^ -1976)iaðùcûU 200Uò [òùfö ùijò icdùeùcûU iõLýûe _âûd 96 _âZògZ Kê úeuiõLýû jâûi _ûA[òfûö G[òfûMò NWÿò@ûkKê úeKê "KâòUòKûfò G þùW¬Wð' ZûfòKûbêqKeûMfûö bûeZe P´f \ú C_ZýKûQWÿû @^ý ùKCñVûùe aò NWÿò@ûke ìZ^ _òXú iéÁò ùjC[òaû flý Keû~ûA^ûjóö c¤_âù\ge ùK þ^\ú Gaõ IWÿògûe cjû^\úKê cògûA 2Uò iÚû^ùe ^êZ^ _òXú C_ô^Ü Keê^[òaû NWÿò@ûk Kê¸úeù\Lû~ûAQòö 2011-12 ciòjûe MY^û @ êiûùe _âûKéZòK bûùa IWÿògûùe Gjûe iõLýû cûZâ3Uò ~ûjû iûZùKûgò@û @bdûeYýe cjû^\ú c¤ùe iúcòZö

1940eê 2013 ciòjûö MZ 73 ahð c¤ùe NWÿò@ûk Kê úeu iõLýû Kcò~òaûe ùKùZK KûeY\gðû~ûAQòö ùi[òc¤eê PcWÿû iõMâj fûMò @Zý]ôK gòKûe, LûAaû fûMò Gjûe @Šû iõMâj,_ûeµeòK Jh] _âÉêZò fûMò Gaõ cûQ ]eûkò aû ùKCU cû^u \ßûeû cûeò\ò@û~òaûKê cêLýZü \ûdúKeû~ûC@Qòö Kò«ê Gjû_ùe ù~ùZùaùk gòKûeKê iµì‰ð òdªY KeûMfû Gaõ gòKûeKê NWÿò@ûkcéZêýe GKK KûeY bûùa ]eûMfû ^ûjó, ùiùZùaùk RYû _Wÿòfû ù~, ^\úa§, aýûùeRþ,RkùiP^ ùK^ûf òcðûY, \úe \òM _eòa©ð , \úe Cbd KWÿùe KéhòKû~ðý, KéZâòc a§, \ú_Vûeêaûfò CVûY, NùeûA Gaõ @^ýû^ý Méj_ûkòZ _gêu \ßûeû \ú_Vûùe C_\âa ùicû^u iõLýûKê@_ìeYúd lZò _j*ûAQòö ^\úa§, aýûùeRþ @û\ò òcðûY ùjaû \ßûeû ^\úùe aûi Keê[òaû GaõiÚû^û«eY ùjC[òaû cûQMêWÿòKe iÚû^û«eY _âbûaòZ ùjCQòö ùijòbkò \úùe @ òdªòZ cûQ]eû,_â\ìhòZ \âaýe cògâY Gaõ c›ýi´ke jâûi ùjaû KûeYeê Gjû NWÿò@ûkcû^u _ûAñ Lû\ýûbûaiéÁò KeòQòö

1976 ciòjûùe NWÿò@ûk Kê úee G_eò iÚòZò iZKð N<ò ù\fû_ùe _eòùag Gaõ Rwf cªYûkdNWÿò@ûkKê a^ý_âûYú (iêelû)@ûA^ùe @ êiìPú-1ùe @«bðêq Kùf Gaõ dêG^Wò_ò ijûdZûùe_âR^^ Keû~ûA _âûKéZòK aûiiÚkúùe QWÿû~òaûe ù~ûR^û Keû~ûA[òfûö ¦^Kû^^ùe 1980ciòjûùe _âR^^ @ûe¸ Keû~ûA[òfûö 1996 ciòjû iê¡û 648Uò NWÿò@ûk Kê úeuê iûZùKûgò@ûeUòKe_Wÿû Vûùe QWÿû~ûA[òfûö a©ðcû^ ^¦^Kû^^e NWÿò@ûk _âR^^ ùK¦âùe 113Uò Kê¸úe@Q«ò ùaûfò Gjûe ijKûeú òùŸðgK KckùfûP^ _êùeûjòZ KjòQ«òö @ûce ^\úe RMê@ûkúNWÿò@ûkKê a*ûAaû a©ðcû^e GK @ûjßû^ Gaõ aòùghZü iûZùKûgò@û/cjû^\ú @*ke c›ýRúaúuCùŸgýùe Gj GK òùa\^ö Gjû ùjùf IWÿògûe NWÿò@ûk ù~, cjû^\ú aleê fê ùjûA~òùa;Gjû iê ò½òZö

aòfê ò @bòcêùL NWÿò@ûk Kê úe

@MÁ-2013

`ùU

û ùi

øR^

ý: c

]êc

d c

fäòK