İkinci dünya savaşı'nda almanya'nın İki cepheli savaş

149

Gvenlik Stratejileri

Yl: 10

Say: 20

kinci Dnya Savanda Almanyann ki Cepheli Sava Sorunu

Germanys Two-Front War Question during the Second World War

Burak INAR*

z Uluslararas siyasette barta ve savata nemli bir yer tutan iki

cepheli sava hli, zellikle Alman byk stratejisi ve d politikas ile zdelemitir. Bu aratrmada kinci Dnya Savanda Almanyann iki cepheli sava ile ilikisi siyasi ve asker alardan ele alnmaktadr. Almanyann istila politikasnda izledii strateji, savan trmandrlmasyla gelien asli ve tali cephelere ynelik Alman tedbirleri, savan krlma noktasnda iki cepheliliin yeri ve savan ilerleyen dneminde cephe saysnn artmas karlkl stratejiler dorultusunda incelenmektedir. Aratrma Alman liderlerin mttefiklerine bal olan ve pek nemsemedii dier strateji seeneklerini de iermektedir.

Anahtar Kelimeler: kinci Dnya Sava, ki Cepheli Sava, Almanya, Saatin Aksi Yn stila Politikas, kinci Cephe.

Abstract

Two-front war took an important place in history, exclusively

became with German grand strategy and foreign policy. In this

research, Germanys relation with two-front war is discussed in political and military views. German strategy on invasion policy is

formulized with rapid diplomatic activity including pacts and

enforcements, entitling anticlockwise invasion policy. German

* Yrd. Do. Dr., Nide niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm retim yesi. E-posta: [email protected]

Burak INAR

150

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

measures and Allied counter-measures over primary and secondary

fronts coming with escalation of war, place of double-envelopment in

the breaking point of the war, and going multi-front war are examined

through mutual strategies. The study has also included the ignored

alternative strategies of German leaders interconnected with its allies.

Key Words: Second World War, Two-Front War, Germany,

Anticlockwise Invasion Policy, Second Front.

Giri

Avrupann merkezinde kurulu olmas, Almanyay iki cepheli sava riskiyle yaamak zorunda olan bir g yapmtr. Dousundaki Rus mparatorluu ve batsndaki Fransa Cumhuriyeti arasnda kalan Alman mparatorluu, Kuzey Almanya Konfederasyonu anslyesi Otto von Bismarckn tek cepheli savaa ynelik aklc politikalar sayesinde 19. yzyln ikinci yarsnda siyasi birliini tamamlayarak byk bir g olmutur. Ancak Fransa ve Rusya arasnda kurulan ittifaklarn bar dneminde Almanyaya yaatt iki cepheli sava hali Alman d politikasnda nemli bir sorun olarak ortaya karmtr.1

1860lardan itibaren Almanyann hem d politikasnn hem de savunma politikasnn belirlenmesinde ncelie sahip olan iki cepheli sava hali, Almanyay her iki dnya savanda da olumsuz etkilemitir. Birinci Dnya Savandaki Alman genel stratejisi iki cepheli sava iinde eriyip gitmiti. Bunun zerine, revizyonist Alman liderler kinci Dnya Sava iin Alman d politikasn iki cepheli sava halini gz nnde bulundurarak yenilemek zorunda kalmlard. nc Reichin iki sava aras dnemdeki glenme programn sonucundan ele alrsak, iki cephede birden yeterli etkinlii gsterebilmeyi

1 Bu aratrmada iki cepheli sava hali d politikann bar dneminde savaa ynelik durumu olarak ele alnmtr. ki cephelilik ise iki cepheli sava olarak, iki cepheli sava halinin sava srasndaki uzantsdr. ki cepheli sava stratejisi de devletlerin barta ya da savata rakip ya da hasm devleti iki cephede arpmaya zorlamak iin izleyecei yoldur.


151


Yl: 10

Say: 20

hedefledii kansna varabiliriz. nk bir yandan hava-kara doktrini dorultusunda hem taktik hava kuvvetinin hem de kara gcnn tehizat, organizasyon ve taktiksel geliimi; dier yandan ise 1944e kadar hazrlanan Z Plan2 dorultusunda deniz gcnn ngiliz ablukasn krmay hedef alan donatm, iki farkl cepheden gelecek tehdidi karlamaya ynelik bir yaplanmay gstermektedir.3

Bu aratrmada Almanyann iki cepheli sava sorununun kinci Dnya Savandaki durumu ele alnacaktr. Bu dorultuda, Almanyann uygulad d politikasna ve asker stratejilere birlikte yer verilecektir. Bunun iin srayla Almanyann istila politikas, savan trmanmasyla gelien asli ve tali cephelere ynelik Alman ve Mttefik politikalar, iki cephe savan kinci Dnya Savann krlma dnemindeki yeri ve ilerleyen dnemde cephe saysnn artmasyla iki cephelilik arasndaki balant kurulacaktr. Ardndan da karlkl stratejilerin uygulanmas sonucunda deien iki cephelilik halinin Almanya ile balants gz nnde bulundurularak, aratrma sonuca balanacaktr.

ki Cepheli Sava Diplomasisi

ki cepheli sava hali aslnda ngilizlerin Almanyaya kar gelenekselletirdii kuatma stratejisinin Avrupa siyasetine yaylm bir hali gibidir. Almanyann stn gelebilecei bir savaa girebilmesinin n art iki cepheli sava halinden kurtulmas olarak grlmektedir. Birinci Dnya Sava ncesinde bu sorunun savan banda yaplacak bir yldrm harbiyle giderilebilecei Schlieffen Planna umut balanm, ancak bu plan ilemeyince Almanya, Fransa ve Rusya

2 Z Planna gre Alman deniz gcnn 1939-1947 arasnda alts sper denilebilecek ve ise hafif cep zrhls olan 13 muharebe gemisi, 12 muharebe kruvazr, sekiz uak gemisi, be ar kruvazr, 24 hafif kruvazr, 36 keif kruvazr, 70 muhrip, 78 torpidobot ve 249 U-bottan oluan muazzam ve modern bir yaplanmas sz konusuydu. Bkz: I. C. B. Dear, The Oxford Companion to World War II, Oxford University Press, Oxford, 2001, s. 373. 3 Almanyann sava gc iin planlanan panzer ve motorize tmenlerinin Fransann d ile Barbarossa Harekt arasndaki bir sene gibi ksa bir dnemdeki muazzam art, bunun daha nceden hesaplanm olduunu, dolaysyla Fransa ve ngiltere yerine Sovyetler Birlii hedef alnarak hazrlandn gstermektedir.

Burak INAR

152

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

arasnda skarak byk bir felaket yaamt. Burada dikkat edilecek nokta, Birinci Dnya Sava ncesinde Alman liderlerin siyaset alannda fazla yaratc olamad ve asker sonu almaya odaklanddr. Yani Almanya bu savaa, savan altyapsn stratejik dzeyde hazrlamadan girmi ve ansn harekt seviyesindeki kesin zafer ya da zaferler serisine brakmt. Hlbuki bu durum Bismarckn hem Almanyann birliini salad 1860larda Avrupada estirdii rzgrlarla byk bir zafere ynelik siyasi alt yapy oluturmas, hem de bu sayede 1871 Fransaya kar kazand zaferle gelen imparatorluun bekasn devam ettirebilmek iin yine siyasi yaplanmaya ncelik vermesiyle tezat oluturmaktayd. Ne de olsa Bismarckn zafere giden yolu, Almanya iin Avrupada barn devamnn Rusyann savaa girmemesi4 srar zerine kurulmutu. Bismarckn en byk korkusu, Fransann bir gn Almanyaya kar kurulacak yeni bir koalisyonun kalbi olmasyd ve Rus yaylmacl ile Fransz rvanlnn kombinasyonu Almanya iin lmcl bir tehditti.5

kinci Dnya Savana girilirken, Almanyada asker hususlar ncekilere oranla daha da n plana kmt. Ancak bu sefer savan Avrupadaki siyasi altyaps 1935teki Saar halk oylamas ve 1936daki Rhinelanda asker sokulmasyla hazrlanmaya balamt. 1939 Eyllnde savan balamas Almanya iin kt bir srpriz olsa da son iki sene iinde Orta Avrupadaki kaynaklarn kontrolnn salanmas ve Rusya ile ittifaka gidilmesi sayesinde denge byk oranda oluturulmutu. Dolaysyla Almanyann bu sefer girdii iki cepheli sava, saatin aksi yn istila politikas olarak tanmladmz akll bir stratejiyle yeterince yumuatlm ve Polonyann bir ay iinde igali sayesinde de ortadan kalkmtr.

Alman Savann Asker Altyaps: Blitzkrieg

Caydrclk, sava nlemek iin nceliklidir ve bunda baarsz olunursa sava ortaya kabilecei iin ittifakn bir anlam kalmaz.

4 Fritz Stern, Gold and Iron, Alfred N. Knopf, New York, 1977, s. 348. 5 Fritz Stern, a.g.e., s. 315-316.


153


Yl: 10

Say: 20

Fransz-Polonya ittifak da bu dorultuda ele alnmaldr. Nitekim Birinci Dnya Sava sonrasnda oluturulan Fransz-Polonya ittifak daha Alman Ordusunun Versailles snrlarna tabi tutulduu 1920lerde Almanya zerinde tehdit olarak grlm ve bu dnemde olas bir Polonya saldrsna kar asker senaryolar hazrlanmt. Savunma savana arlk verilen bu senaryolara nce kar saldr seenei eklenmi ve 1920lerin sonlarna doru bu seenek yava yava saldr seeneiyle yer deitirmeye balamt.6 Ancak Fransaya kar planlarda 1930larn sonlarna kadar tamamen savunma odakl kalnmt. Ama daha fazla askere ve daha kaliteli silaha sahip olan Fransz Ordusunu yavalatmak ve mmkn olduunca fazla kayp verdirmekten ibaretti. Bu stratejiye gre Almanyann hedefi bir sava durumunda batda Fransay oyalarken Polonyay douda yenmek ve ardndan diplomatik zme ynelmekti.7

Aslnda ngiliz ve Franszlarn karlarn maksimize etmek uruna Almanyay boarcasna imzalattklar Versailles Barnn Alman Ordusuna getirdii kstlamalar, kontrolden kan bir bumerang gibi bir sonraki savan banda kendilerini vurmutur. Alman Ordusunun 100.000 personel mevcuduna indirilmesi, Alman subaylarn yeni araylara ynlendirmitir. Alman asker yetkililer aresizlik

6 James Corum, Roots of Blitzkrieg, University Press of Kansas, Lawrence, 1992, s. 173-

174. Versailles kstlamalar yznden Alman Ordusunun 1920lerde bir saldr plan yapmaya imkn yoktu. Dolaysyla eldeki kstl ordu ile sava planlar sadece savunma zerine yaplyordu. Bununla birlikte, Polonyaya kar planlarda bir mobil savunma kapsamn kar saldr vurgulanmt. Daha ok saldr mantalitesine kayan bu seenek iin zellikle 1914teki Tannenberg Muharebesi rnek alnmt. 1928 k tatbikatndaki ktmser senaryoda Polonya saldrs sonucunda Almanya toprak kaybederken, 1928 sonbaharnda Dou Prusyada yaplan bir baka manevrada ise Polonya Ordusu mobil seferle evrilerek yok ediliyordu. Ayn yl Polonyaya kar savunma harekt iin deniz destei de almalara dhil edilmi ve bu kapsamda Polonyann Gdynia Limanna saldr zerinde alma yaplmt. James Corum, a.g.e., s. 174. 7 James Corum, a.g.e., s. 174. Almanyann Fransaya saldr dncesi, 1930larn ikinci yarsnda Heinz Guderian tarafndan gelitirilen Blitzkrieg Teorisi orduda genel olarak kabul grdkten sonra saldr seeneine kaymaya balam ve Manstein Plan ile vcut bulmutur.

Burak INAR

154

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

iinde az sayda askere sahip orduyla ok sayda askere sahip ordulara kar savunma yollarn, hem asker alanda hem de diplomatik alanda aryorlard. Siyasi alanda geici ittifaklar ve i birlii anlamalar ile yeniden glenme dnemleri arasnda pragmatik geiler yaplrken, asker alanda ise hem daha kaliteli silahlar hem de yeni bir sava tarz gelitirerek bunu baarmlard. Bu baar Birinci Dnya Savandan sonra Alman Ordusunun Genelkurmay Bakan olan Hans von Seeckt ve Heinz Guderian gibi onun rencilerine ait olacakt.

Temelde, Seeckt de, Moltke ve Schlieffen gibi askerin sadece tek hedefinin dman kuvvetini yok etmek olduunu bilmesi gerektiini dnyordu. Ancak onlarn aksine bunun iin say stnlne ihtiya duymuyordu. Seeckt dzenli ordunun ihtiyat birimlerinin baskn mobilizasyonu ve kullanmyla bunu baarabileceini dnyordu. Nitekim Almanyann diplomatik bir baar sonucu tek cephede karlat savalarda, 1866da Avusturyaya Kniggrtzte ve 1870te Fransa snrnda bu sayede srpriz saldr yaplm ve her ikisi de baarya ulamt. Kitlelerin hareket yetilerinin kstl olduu iin manevradan yoksun kaldklar ve kazanamadklar dncesinde olan Seeckt iin zaferin anahtar devingenlikti. Yani sava daha kk ama daha kaliteli ve hareketli ordularla kazanlabilirdi.8

Seecktin rencileri arasnda Heinz Guderian da vard. Guderian Hitlerin Versailles kart politikalar ve silahlanmaya verdii destek sayesinde mobil sava kavramn zamannn en ileri dzeyine gtrerek, zrhl birlikleri odana yerletirdii Blitzkrieg metodunu gelitirdi ve 1937de bastrd Achtung Panzer! adl yapt orduda yayld. Bu taktik gelime ve silahlanma programnn birlemesiyle vurucu gc artan Alman Ordusu sayesinde, Almanya daha etkili ve aktif bir d politika izlemeye balad. Versailles snrlamalarnn da etkisiz klnd 1930larn sonlarna doru Alman yaylmacl iin asker altyap hazrd.

8 James Corum, a.g.e., s. 20-21.


155


Yl: 10

Say: 20

Alman Savann Siyasi Altyaps: Saatin Aksi Yn stila Politikas

Almanyann savatan nce balatt ve savan ilk dneminde devam ettirdii istila politikas, Avrupay kapsayacak bir ekilde saatin aksi ynnde bir girdap gibi gelimitir. Dolaysyla bunu saatin aksi yn istila politikas olarak adlandrabiliriz. gallerin sonucundan yola kldnda ise bu siyasetin izlenmesinde iki cepheli sava haline zm olabilecek bir dzenlemenin bir paras olduu ve bunda d kaynaklarn gvenliinin salanmasna ynelik jeopolitik durumun ncelikli rol oynad dnlebilir. 12 Mart 1938de gerekleen Anschluss9 ve 22 Haziran 1941de balatlan Barbarossa Harekt10 arasndaki Alman istilalar sralama asndan saatin aksi ynnde devam etmitir.

Almanyann igal baarlar kk admlarla balamt. Motor aslnda Versailles Antlamas ile askerden arndrlm blge ilan edilen Rheinlanda, Almanyann 7 Mart 1936da asker sokmasyla almt. Arkasndan Anschluss ve ekoslovakyann igali gelmiti. Bunlar Almanyann Polonyaya ynelik emellerine ulama artlarnn bir ksmn hazrlayan kk vitesler olmutu.

Bu dnemde Almanya iin iki ynl bir iki cephelilik tehdidi mevcuttu. Birincisi Fransann Polonya ile 1921de kurduu ittifaka dayanyordu. Almanya Polonyaya saldrdnda, Fransa ve ngiltere de batdan Almanyaya saldrarak Polonya Seferinin baarya ulamasn engelleyebilirdi. ekoslovakya sorununu zerken Mttefiklerin izledii yattrma politikasndan g alan Hitler, Polonya riskini de gze almaya karar vermiti. Ne de olsa Polonya Seferinin Alman sava makinesinin kuvveti karsnda ksa srede stratejik sonuca ulaacan dnyordu. Bununla birlikte, Mttefiklerin de Polonya iin kendilerini riske atacaklarna ihtimal vermiyordu. Hitler Batl Mttefiklerle savan Polonyann istilasndan sonra, kendi seecei bir tarihte

9 Avusturyann Almanya tarafndan ilhak. 10 Rusya Seferinin kod ad.

Burak INAR

156

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

balayacan umuyordu.11 Zaten Almanyann 1938-1941 arasnda Avrupay ele geirmesine ivme kazandran iki nemli d siyaset etkisinden birincisi Fransz ve ngilizlerin Avusturya ve ekoslovakyadaki igallere kar izledii zayf siyasetti. ki Mttefikin bu tutumu, prestij ibresinin Almanyaya kaymasna yol amt. Yldz ykselen olan Almanya ise d politika manevralarnda daha da rahatlam olarak, antlamalar imzalayabiliyordu.

Tehdidin ikinci yn ise Sovyetler Birliinin ie karma ihtimaliydi ve byle bir durumda Birinci Dnya Savann mttefikleri tekrar bir araya gelerek Almanyadaki Nazi rejimini bir anda yok edebilirdi. Ancak d politikada manevra yetenei artan Almanyann elinde tarihten kalma baka bir kozu vard: Polonyann dousunun Sovyetler Birliine peke ekilmesi. Prusya ve Rusyann aralarnn iyi olduu 18. yzyldan kalma ortak bir siyasetle Polonya drdnc kez bllebilirdi. Polonyann taksimi, iki lkenin dileri bakanlar olan Vyacheslav Molotov ve Joachim von Ribbentrop tarafndan Moskovada 23 Austos 1939da imzalanan paktla ittifaka tand. Almanyann Avrupay ele geirmesi iin ivme kazandran ikinci nemli d siyaset etkisi olan Molotov-Ribbentrop Pakt ise Avrupay istila politikasnn ileri vitese gemesi anlamna geliyordu. Almanlar Rusya ile Polonyann paylalmasn getiren bu pakt kuvvetli iki cepheli sava durumundan saknma ihtiyac zerine imzalamlard. Bylece bir ngiliz-Fransz mdahalesi olaslna kar, doudan karlamay dnd hammadde ihtiyacn da gven altna alm oluyordu.12

11 Gerhard L. Weinberg, A World at Arms, Cambridge University Press, New York, 2005,

s. 36. Aslnda Hitler haklyd. Fransa ve ngiltere 3 Eyllde Almanyaya sava ilan ettiklerinde saldr harektndan kanmalar, Polonya ile kurmu olduklar ittifakn zayfln aka ortaya koymutu. Topyekn savaa giren bir devletin d politikada ald sava kararn asker harektla doldurmama hatasna nemli bir rnek olan bu davran, Franszlarn savaa hazrlksz yakalandklarnn bir gstergesi olmutu. 12 Charles Thomas, Erich Raeder and the Coming of the Second World War, Cogar William E. (ed.), Naval History, The Seventh Symposium of the U.S. Naval

Academy, Scholarly Resources Inc, Wilmington, 1988, s. 234.


157


Yl: 10

Say: 20

Pakt sayesinde Almanyann saatin aksi yn istila politikas baaryla devam etti. Bylece Almanlar, Avusturya ve ekoslovakyann ardndan srayla Polonya, Danimarka, Norve, Hollanda, Belika, Fransa, ngiltere, Kuzey Afrika, Yugoslavya, Yunanistan ve en sonunda da Rusyada harekta gireceklerdi. Bu siyasetin tek zayf ksm, donanma kuvveti sayesinde geni bir denizar igal harektn caydrmay baaran ngiltere olacakt.

Nazilerin bu istila politikas, Bismarckn 1860larda uygulad istila politikasyla bir adan benzerlik gstermektedir. Sorunlar savala zmeye nce Danimarkadan balayan Bismarck, saat ynn izleyerek ardndan Avusturya ve en son Fransa ile tek cepheli savalar yapmt. Bu savalarn olmazsa olmaz aktr Rusya mparatorluu, yaplan antlamalarla Orta Avrupadan uzak tutulmutu ki, bu da 1938-1941 arasndaki Alman igalleri ve Molotov-Ribbentrop Pakt sayesinde Sovyetler Birliinin ntralize edilmesiyle birbirine paralellik gstermektedir. Dolaysyla, Nazi Almanyasnn karar alclarnn yeni bir byk savan altyapsn oluturmak iin Fransa ile yaplan 1870-71 ve 1914-1918 savalarn sonularna gre analiz ettii ve stratejik hedefe ulalan 1870-71 sava ncesindeki dileri anlayn benimsedikleri grlmektedir.

Mttefiklerin ki Cepheli Sava Stratejisinin flas

Alman D Politikasnn Polonyay baskya maruz tuttuu bir dnemde, Nazi ynetiminden memnun olmayan Alman asker liderlerden biri olan Kara Kuvvetleri Kurmay Bakan Korgeneral Franz Halder, 1 Nisan 1939da Diplomat Erich Kordtu Chamberlaine Hitleri durdurmalarnn tek yolunun ngilterenin Sovyetler Birlii ile anlamas olduunu sylemesi hususunda bilgilendirmiti.13 1939 ilkbahar ve yaz boyunca OKH14 Kurmay Bakan Korgeneral Franz

13 Edward N. Peterson, An Analytical History of World War II (Volume 1), New

York, Peter Lang, 1995, s. 115. 14 Oberkommando des Heeres, Alman Kara Kuvvetleri Yksek Komutanl.

Burak INAR

158

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Halder ve Abwehrin15 Bakan Kormiral Wilhelm Canaris, Hitlerin sava konusundaki ciddiyeti hakknda ngiltereyi uyarmay srdrmse de buna Churchill haricinde kulak asan yoktu.

16 Nihayet Canaris 15

Haziran 1939da Kordt araclyla Hitlerin Sovyetler Birlii ile ekonomik ve asker ittifak kurulacan ve sava kaca konusunda ngilizlere ak ve ciddi bir uyarda bulunmutu.17 Bundan birka gn sonra ise ngiliz-Sovyet ilikileri hzla gerilemeye balamt.

Grld gibi Almanyada Nazi rejimine muhalif olan komutanlar, Hitlerin siyasi dnn gereklemesini Alman jeopolitiinin geleneksel sorunu olan iki cepheli sava haline balyorlard. Ne de olsa iki cepheli sava halinin Almanya iin artk geleneksellemi caydrc etkisi, Almanyay Polonya ile sava seeneinden uzaklatrabilecek tek yoldu. Kald ki, Chamberlain Sovyetler Birlii ile antlama imzalamak iin hem kamuoyunun hem de ordunun desteine sahipti.18 Ancak bir lke d politika davranlarn belirlerken i politika kadar bamsz deildir ve dolaysyla manevra alan dier lkelerin d politika hareketleri sayesinde daralarak ya da genileyerek srekli deimektedir. Nitekim Almanlarn Polonyay aka tehdit ettii ve Danzig zerine basky artrd bu dnemde, Polonya Babakan Josef Beckin Rusya varsa biz yokuz eklindeki tutumu,19 Batl Mttefiklerin iki cepheli sava stratejisi seeneinde kullanacaklar doudaki aktrn Sovyetler Birlii yerine Polonya olarak kabul edilmesine, yani Almanyaya yaplacak emberin zayflamasna yol amt.

Polonya iin 1930lardaki ana tehdit Almanya olsa da, tarihe baktmzda Rus steplerine yaylm olan Polonya-Litvanya devletinin kaybettii topraklarn byk ounluunun Rusya tarafndan ele geirildiini grrz. 18. yzyldaki blnmelerden sonra da Polonya

15 Alman D Haberalma Servisi. 16 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 116-117. 17 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 117. 18 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 116. 19 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 115.


159


Yl: 10

Say: 20

topraklarnn geni ksmn Ruslar almt. Yani arlkla Rus igalinde kalan Polonya, 19. yzyl boyunca baskc arlk rejimi altnda yaam ve bu da Ruslar ile Polonyal milliyetiler arasnda atmalarn yaanmasn getirmiti. Bamszln yeniden elde ettikten hemen sonra, Polonya 1920de Sovyetler Birlii ile savamt.

Dolaysyla tarihi adan Polonya iin tehdit alglamasnda Rus yaylmacln birinci sraya oturtabiliriz. Polonyann kstlamas zerine Sovyetler Birlii seeneinden mahrum kalan Chamberlain iin dou aktr sadece Polonya olacakt. Ancak yakn gnlerde Rusyann bu dlanmasn Almanlar iyi deerlendirmi ve 1939 yaznda yaplan grmelerle ok ksa srede bir paktn temellerini atmt. Polonyallarn tarihten kaynaklanan diretmesi ise bir yandan Polonyay asla baa kamayaca bir iki cephelilik iine sokarken, Almanyann ise iki cephelilik emberinin dou yarsn zayflatmt. Bu da ncekilere gre Polonyann ok daha ykc bir ekilde bllmesini getirecekti. Nitekim Almanlar 1 Eyllde batdan ve kuzeyden Polonyaya taarruz etmi, 17 Eyllde de Kzl Ordu Polonyay doudan igale balamt.

Ribbentrop, Polonyann Mttefikler iin neminin farkndayd. Nitekim 12 Nisan 1939da ngiliz ve Fransz hkmetleri Almanya ve talyaya kar evrelemeye devam ediyorlar. Polonya haricinde baka bir lkenin ngilizler tarafndan aldatlacan beklemiyoruz demiti.20 Demek ki, Ribbentrop Mttefiklerin Sovyetler Birlii ile ittifak yapamayacann, dolaysyla Almanyay iki cephe arasna almann Polonya ile snrl kalacann farkndayd. Bu durumda Sovyetler Birlii Avrupadan dlanm oluyordu. Bu da Almanya iin byk bir frsat demekti. Sovyetler Birlii ile ittifak kuramayan Mttefiklerin Polonyann arkasnda duracana da ihtimal vermeyen Hitler, ok gemeden Ribbentropu Sovyetler Birlii ile ittifak kurmas iin yetkilendirmiti.

20 Michael Bloch, Ribbentrop, Abacus, London, 2003, s. 239-240.

Burak INAR

160

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Ribbentropun Mttefiklerin Polonyay kaderine terk edecei srarna ramen; Hitler Polonyaya harekt iin Trkiye, Romanya, Yugoslavya ve Macaristan gibi lkelerden destek gremeyeceinden; Almanyann gney-gneydou cephesi gvenli olamayacakt. Resmin tamamlanmas iin Almanya ve Sovyetler Birlii arasndaki i birlii gerekiyordu ve bylece 12 Austos 1939da Moskovada balatlan grmelerden bir ittifak ortaya kt.21

Molotov-Ribbentrop Pakt Almanyann iki cephelilik kskacna alnmasnn, ancak Fransa ile Rusya arasndaki bir uzlayla mmkn olacann yeni bir ispat gibidir. Nitekim iki sene iinde Avrupann tamamnn savaa girmi olmas, Avrupadaki bar hesaplarnn Avrasyal tek byk g olan Rusya olmadan yaplamayacan ortaya koymutu. Avrupa corafyasnn ba ngiltere ve Fransa ise srt da Rusyayd. Baka bir adan bakacak olursak, Mackinderin kalpghna sahip olan Rusyann22 uluslararas politikalardaki belirleyicilii gz ard edilmiti. Rusyay yanna alan kazanyordu. Batl Mttefikleri baarszla gtren anlay, bu corafi okumann doru yaplmamasndan kaynaklanmt.

Hitler 22 Austos 1939da Obersalzbergdeki konferansta Sovyetler Birlii ile ittifak yapldn st dzey generallerine ve amirallerine duyurarak, onlar Polonyaya saldr ile uzun sreli bir savaa girme anslarnn kalmad konusunda bilgilendirmiti.23 29 Eyll 1939da Haldere silahl kuvvetlerin brannn ihtiyalarnn karlanmaktan uzak olduunu aktaran OKW24 Sava Endstrisi ve Silahlanma Dairesi Bakan Tmgeneral Georg Thomas bir buuk aylk yakt retiminin Luftwaffenin25 Polonyadaki harekt srasnda

21 Michael Bloch, a.g.e., s. 252. 22 Bkz: Ylmaz Tezkan ve M. Murat Taar, Dnden Bugne Jeopolitik, lke Kitaplar, stanbul, 2002, s. 76. 23 Charles Burdick ve Hans-Adolf Jacobsen, The Halder War Diary 1939-1942,

Presidio, Novato, 1988, s.29-31. 24 Oberkommando der Wehrmacht, Alman Silahl Kuvvetler Yksek Komutanl. 25 Alman Hava Kuvvetleri.


161


Yl: 10

Say: 20

harcand, barut retiminde geni apl artn 1941den nce gereklemeyecei, aylk elik ann 600.000 tona ulat ve bu an kapatlabilse bile mhimmat kotasnn artrlmasnn ok g olduu hususlarna dikkat ekmiti. Thomas, eer bir harekta giriilecekse Luftwaffe iin retimin olduka azaltlmas gerektiini vurgulamt.26

te yandan Ribbentrop imzalad pakt sayesinde ngilterenin Polonyaya desteinin kesileceini ve talyann da Almanya ile ittifakn kuvvetlendireceini dnyordu. Ancak bu grlerinde tamamen yanld.27 ngiltere ve Fransa, Polonyann lehine Almanyaya sava ilan ederken; talyanlar da pakttan hi memnun deildiler. Hitler, Mussoliniye pakt sayesinde Mihver devletlerin evrelenmelerinin nne geildii mesajn iletse de talyanlar yeterince huzursuz olmulard. talyan Dileri Bakan Galeazzo Cianonun Almanya ile aralarndaki pakt bozmas uyarsna ramen temkinli davranan Mussolini; Hitlere Almanyann Polonya ile ilgili tutumunu anladn, ancak talyann Batl Mttefiklerle savata yer almayacan bildirmiti. Mussolini bunu talya ve Almanya arasndaki grmelerde sava iin 1942den sonrasnn belirlenmesine ve lkesinin ancak bu tarihte hazr olabileceine dayandrmt. Hitler ise bu beklemedii tutuma sert tepki gstermiti.28

Batl Mttefikler 3 Eyllde Almanyaya sava amlar, ancak Polonyaya gerek bir asker destek vermemilerdi. Bu fiyasko sayesinde byk bir frsat kamt. Almanlar douda Polonya ile urarken, Batnn korumasna 11 tmen ve eitimini tamamlamam 32 ihtiyat tmeni tahsis etmilerdi. Fransz Ordusu Genelkurmay Bakan Maurice Gamelinin elinde ise saldr iin 57 tmen ve Maginot Hattnda bekleyen 13 statik tmen mevcuttu.29 Gamelin ayrca Polonyallar 17 gn iinde 35-38 tmenlik bir saldrda bulunabilecekleri

26 Burdick, a.g.e., s. 66-67. 27 Michael Bloch, a.g.e., s. 272. 28 Michael Bloch, a.g.e., s. 273-274. 29 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 129.

Burak INAR

162

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

konusunda yanl bilgilendirmiti.30 Ne Gamelinin ne de Fransz Genelkurmaynn ikinci cepheyi ama konusunda niyetleri yoktu. Sadece 11 Eyllde dokuz Fransz tmeninin katlmyla 8x26 kmlik bir blgenin elde edildii bir taarruz gerekletirilmiti.31 Gstermelik bir taarruz olarak kalan bu gelime, Franszlara herhangi bir stratejik avantaj salamaktan uzakt. Belli ki, Franszlar sadece Almanlar hazrladklar kuvvetli tahkimat Maginot Hattnn zerine ekerek eritme plan yapmlard. Ama Polonyaya yardm vaadinde bulunmaktan da geri kalmamlard. Bu durum Fransann Avrupa politikasndaki ikiyzlln aka sergiliyordu.

Fransz Babakan Edouard Daladier, zaten Sovyetler Birlii ile ittifak kurabilmesini zorlatrd iin Polonyaya verdii garantiden memnun deildi. Fransz-Polonya ittifak ise 1920lerde canlyd. Fransa, Polonyadan uzaklatnda; Polonya 1934te Almanya ile pakt imzalamaktan ekinmemiti. 3 Mart 1939da Fransa ve ngiltere, Mnih Konferansnda sergiledikleri hatal tutumu unuttururcasna Polonyaya gvence vermilerdi. Yine de Polonya, Fransann ngiltere ile antant iin bir imento niteliindeydi. Fransann Polonya politikas ngiltereye balyd ve Almanyann iki cepheli sava halinden kurtulmasnn mevcut ekirdeini oluturmaktayd. Bu da 1938-1941 arasnda Avrupada yaanan politik illzyonun temelini tekil ediyordu.32

Daladier ve danmanlar bir diplomatik devrim niteliinde olan Alman-Sovyet Paktnn imzalandn duyduklarnda sarslmlard.33 Daladier bu paktn Avrupada dengeyi bozacak bir giriim olduunu anlamt. Revizyonist bir temele oturduu iin, Avrupann iki yaylmac gc arasnda imzalanan paktn Avrupann siyasi eklini deitirecei belliydi. Mttefiklerin bu hatas, Almanyay evreleme politikas adna sava ncesinde yaad son siyasi fiyasko olarak tarihe geecekti.

30 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 125. 31 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 129. 32 Gordon Wright, Ordeal of Total War, Harper Torchbooks, New York, 1968, s. 157. 33 Gordon Wright, a.g.e., s. 2.


163


Yl: 10

Say: 20

Ribbentropun bir tekerleme gibi Almanya ve Polonya arasndaki atmann ya genel bir savaa yol amayaca ya da kacak genel bir sava Almanyann kazanacan syleyip durmas, Fransa ve Polonya arasndaki ittifak psikolojik adan eritmi olabilir. Cianonun sylediine gre, Ribbentrop bunun tartmasna girmiyor ve Almanyann acil durum planndan bahsetmekten kanyordu.34 Mttefiklerin yattrma politikasndan da g alan Ribbentrop, Almanyann bu konuda tek bir siyasi davrana sahip olacan hissettirerek, sergiledii bu kararl tavryla Mttefiklerin d politika seeneklerini asgariye indiriyordu. Ancak d politikada her zaman aklc karar almak diye bir ey yoktu ve Ribbentrop da Mttefiklerin Polonya konusunda st ste mantksz admlar atacaklarn dnememiti. Mttefikler aklclktan uzak iki davran sergilemilerdi. Birincisi asker hazrl olduka yetersiz bir ekilde, asker hazrl kendilerine gre stn seviyede olan bir gle bir baka lkeyi korumak iin savaa girmekti. Dieri ise savaa girdikten sonra o lkeyi korumak iin geni apl bir asker harekta girimemekti. Dolaysyla farkl alardan hem Almanlarn hem de Polonyallarn sinirlerini bozan, Mttefiklerin neden Almanyaya sava ilan ettikleri sorusunu 1939 Eyllnde ne Almanlar ne de Mttefikler cevaplayabilirlerdi.

Bismarckn Hayal(et)i: Fransa ile Tek Cepheli Sava

Sovyetler Birlii ve Fransa arasnda olas iki cephelilik tehdidinden kurtulan Almanya, Polonya harektn balattnda, Fransa ve Polonya arasndaki zayflatlm iki cephelilik riskine girmiti. Olaylar Almanyann lehine geliti. Fransa ve ngiltere Polonyay fiilen desteklemedi. Almanya ve talya arasndaki beklenmedik risk ise bymedii iin, Tirol ya da Balkanlarda verilebilecek baz kk dnlerle zmlenebilirdi. Tarih tekerrr etmi; riskli, saldrgan ama iki cepheli sava ihtimaline kar izlenen aklc politika Almanyaya baar getirmiti. Rusyay Fransadan ayr tutmay baaran Almanya baarl olmu; Rusya, Almanyaya doudan bask yaptnda Almanya

34 Michael Bloch, a.g.e., s. 250-251.

Burak INAR

164

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

zorlanmtr. Bismarck ve Kaiser I. Wilhelm Rusyann Avrupadaki roln ok iyi ett ederek, Fransa ile teke tek savaarak zafer kazanmlard. Bunu nemsemeyen Kaiser II. Wilhelm ise Almanyay felakete srklemiti.35 imdi ise Polonya hzla halledilmi ve Almanya tek cephede, az miktardaki ngiliz Seferi Kuvvetlerinin destekledii Fransa ile ba baa kalmt. Artk Fransa, Almanya ve talya arasnda kuzeydou ve gneydoudan potansiyel iki cepheli sava tehdidi altndayd. Hitler, Fransaya kar talya ile birlikte iki cepheli sava stratejisi uygulamak istemi ve Bat ile sava iin Mussoliniye ne tr ikmal ihtiyalar olduunu sormutu. Ancak talyanlar Hitlere karlayamayaca bir liste gndermiti.36

Polonyann dou yarsn elde eden Sovyetler Birliinin pragmatik bir tavrla her an aleyhine dnebileceini bilen Hitler, yakn gelecekte olas bir Fransz-Sovyet ittifaknn getirecei iki cepheli sava tehlikesini de ortadan kaldrmak iin Polonya harekt tamamlanr tamamlanmaz, aceleyle Fransaya harekt dzenlenmesini istemiti. Hitlerin en byk arzusu ileride Sovyetler Birliini de yenerek Lebensraum projesini

37 gerekletirmekti ve Sovyetler

35 Bismarckn siyasi dyle birlikte d politikada II. Wilhelmin etkinlii balamt. II. Wilhelm ile birlikte, Rusya ve Almanyann aras almaya balam; bu da Birinci Dnya Sava ncesinde Rusyay kar kutba itmiti. Sadece Avusturya ile Almanya arasnda Bismarckn kurduu iyi iliki korunmutu. Siyasi hayatnn sonuna gelen Bismarck, Jena, Byk Frederickin lmnden yirmi yl sonra geldi. Paralanma da benim ayrlmamdan yirmi yl sonra gelecek diyerek Alman mparatorluunun sonunu nceden tahmin etmiti. Bkz: A.J.P. Taylor, Bismarck The Man and the Statesman, Hamish Hamilton, London, 1950, s. 264-265. 36 Michael Bloch, a.g.e., s. 274, dipnot. Mussolininin manevrasnn benzerini 1943te nn de uygulam ve Trkiyeyi savaa sokarak Balkanlarda cephe amak isteyen Churchille ykl bir ihtiya listesi sunmutu. Her iki olay da lkelerin hasmlarna uygulamak istedikleri iki cepheli sava stratejisinin diplomatik snrlarn gstermektedir. 37 Birok resm dokmandan karld zere planlama, hazrlk ve doudaki savan uzamas safhalarn kuvvetle etkileyen Lebensraumu fethi; Hitleri ideolojik adan motive etmek suretiyle Dou Cephesinin belirleyici faktr olmutu. Bkz: Rolf-Dieter Mller, Hitlers War in the East 1941-1945 A Critical Assessment, Berghahn Books, Providence, 1997, s. 209.


165


Yl: 10

Say: 20

Birliine harekt dzenleyebilmesi iin de Bat Cephesini tam bir stnlkle kapatmak zorundayd. Sovyetler Birlii ile ilikiler henz soumadan Fransann ii kesin olarak bitirilmeliydi.

Bu arada ngilizlerin Norvete yeni bir cephe aarak Almanlar kuzeyden evreleme giriimleri, 1940 Nisannda Almanlarn nleyici saldrsyla tam bir fiyaskoya dnm ve tamamen Almanlarn iine yaramt. ki cepheli sava halini diplomatik adan kullanmay beceremeyen Mttefikler ise artk Almanyaya kar saldr inisiyatifine sahip olmadklar iin tehdit olmaktan kmlard. Dolaysyla savunmaya ekilen Mttefikler, Alman ordularn sava ncesinde hazrlanan son derece kuvvetli Maginot Hatt ve ynak yaptklar Belika snrnda karlamak iin beklemeye balamlard. Ancak mekanize sava ana girerek, taktik ve buna dayal stratejik harekt planlarn tamamen deitiren Almanlar, Schlieffen ve Moltkenin yerine uygulamaya koyduklar Manstein Plannn revize edilmi haliyle Fransann savunmasn sfra indirmeyi baaracaklard.38

Hitler 27 Eyll 1939da generallerine Fransaya en ksa zamanda saldrlmas emrini vermiti.39 Ancak 1939 sonbaharnda yaplmas dnlen bu harekt eitli sebeplerle 1940 Maysna kadar ertelenmiti. Bu arada 9 Nisan 1940ta Danimarka ve Norvee alelacele baarl bir harekt dzenlenmiti. Bat Cephesindeki saldr ise 10 Mays 1940ta Fransa, Belika ve Hollandaya egdml harektla balatld. Tek cepheye odaklanma, mkemmel saldr stratejisi ve Blitzkriegin getirdii modern taktik anlay birletiinde; sonu 1870-1871 savan glgede brakacak kadar arpc olmutu. Kt stnde Sovyetler Birliinden sonra Avrupann en byk ordusuna sahip olan Fransa, Polonyadan sadece iki hafta daha fazla dayanabilmi ve bir buuk ayda pes etmiti.

38 B.H. Liddel Hart, II. Dnya Sava Tarihi, (Cilt:1), (ev. Kerim Barak), Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 1998, s. 46-48. 39 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 129.

Burak INAR

166

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Savan Trmanma Dneminde ki Cepheli Sava Stratejisi

22 Haziran 1940ta imzalanan atekesle resmileen Fransann d ve 22 Haziran 1941de balatlan Barbarossa Harekt arasndaki bir yl, ngilizlerin yalnz mcadele dnemi olmutur. ngilizler bu dnemde sadece talyanlara kar saladklar baarlarla avunmulard. Ancak Almanlarla dorudan temas edecekleri ve sava kazanabilecekleri bir cepheye de ihtiya duyuyorlard. Yani Almanlar tek cephede yenmek zorundaydlar. Almanya ise tek cephede sava kaybetmemiti.

ngilterenin Avrupada Yeni Cephe Aray

Hitler Fransa Seferinde istedii sonucu aldktan sonra Avrupadaki yeni dzende Almanya iin iki potansiyel tehdit kalmt. Bu tehditler ngiltere ve Sovyetler Birlii olup, ald darbelerle zayflayan ngiltere artk Almanyaya tek bana saldr potansiyeline sahip deildi. Ancak ngiltere ile sava devam ediyordu ve Babakan Winston Churchillin ynetimindeki ngiliz Kabinesi, Almanya ile savamak iin bir kara cephesi ama konusuna eiliyordu. Hitler ise iki cephede savamamak iin mantkl bir seimle ncelikle ngilterenin iini bitirmek istemi ve ngiltereye kartma yaplmas iin 1940 yaz boyunca bir hava seferi dzenlenmiti.40

Ancak ngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) 1940 yaznda Luftwaffeye kar zor bir zafer kazanmt. Bu baar iki cephelilik asndan nemli bir yere sahiptir. Almanlar ilk kez yenildikleri Britanya Hava Sava nedeniyle ngiltereye kma ansn kaybetmiti.41 ngilterenin varl, douda Sovyetler Birliine kar muazzam bir cephe aacak Almanyay rahatsz edebilirdi. Geri Britanya Alman

40 James Lucas, Reich! World War II Through German Eyes, Grafton Books,

London, 1990, s. 185. 41 Hitler ngiltereye kartma harektn 17 Eyll 1940ta nce sresiz ertelemi, 12 Ekimde de 1941 baharna kadar kesin yaplmayacan aklamt. ngiliz ehirlerine srdrlen gece bombardmanlar ise 1941 Martnda azalm, 10 Mays 1941de de tamamen durdurulmutu. Filolarn ou douya aktarlm, bylece harekt rafa kalkmt. Bkz: Liddel Hart, a.g.e., s. 114-116.


167


Yl: 10

Say: 20

U-botlarnn ablukasna alnarak etkisizletirilmeye balamt.42 Yine de Almanlar iin Barbarossa Harekt zamannda tamamlanmad takdirde, glenme frsat bulacak ngilterenin varl sknt yaratabilirdi. Bununla birlikte, ABDnin savaa katlmas durumunda ngiltere en azndan yarm cephe statsne kavuabilir ve Mttefiklerin farkl yerlerde aaca tali cepheler Almanyann Rusyadaki harektn baltalayabilirdi. Etkisizletirilmi bir ngiltere, Avrupann bat Atlantike kn denetleyen jeopolitik konumu sayesinde savaa farkl seenekler kazandrabilecek bir lke olarak Almanyaya potansiyel riskler sunuyordu.

ngilteredeki baarszlktan sonra Hitler ynn tamamen douya evirmiti. 28 Eyll 1940ta silahlanma programnn Rusyann istilasna ynelik ayarlanmas iin emir verince, bombardman uaklarnn ve kartma gemilerinin retimi azaltld ve buna mukabil cephane retimi artrld.43 Almanyann glenmesi Avrupadaki igal blgelerinden elde ettii yeni kaynaklarla hzla artyordu. 1939-1940 Rus-Fin Savanda bir Pirus Zaferi elde eden Sovyetler Birlii ise ordusundaki sorunlar gidermeye alarak, hzla yeniden rgtleniyor ve silahlanyordu. Sovyetler Birliindeki gelimeleri takip eden Hitler, Avrupann merkezine ve batsna sahip olmann verdii avantaj kullanarak, Sovyet gcnn bymesini nlemek dncesindeydi. Ksa bir sre iinde mmkn grnmese bile ngiltereye yardmlarn zaten esirgemeyen ABD savaa girdii takdirde, Almanya Sovyetler Birlii ve Batl Mttefikler arasnda yeni ve ok kuvvetli bir iki cephelilik sorunu yaayabilirdi.

42 1939da ngilterenin yllk mal ithalat 55.000.000 tonken, 1941 Ocaknda bu miktar yllk 35.000.000 tona dm, Martta ise 30.000.000 tonun altna inmiti. Yiyecek ithalat 15.000.000 tonla dibe vurduu iin lke iinde baz kstlamalara gidilmiti. Churchill anlarnda Haritalar, eriler, istatistiklerle gsterilen bu biimsiz ve lsz tehdittense, tam teekkl istila giriimini yelerdim. Yaam hatlarmza ynelik bu lmcl tehdit barsaklarm kemiriyordu. demitir. Bkz: Martin Gilbert, Churchill, stanbul, Bankas Yaynlar, 2011, s. 813. 43 Edward N. Peterson, a.g.e., 207.

Burak INAR

168

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Hitler, Sovyetler Birliini yok etme planlarna odaklandnda, Fransadaki savaa sonradan Almanyann yannda katlan talya da 1940 sonbaharnda tek bana iki farkl cephede, Yunanistana ve Msra harekta kalkmt. Her iki harekt da hezimetle sonulannca Almanyay rahatsz eden iki durum ortaya kmt. Birincisi Libyadaki talyan birliklerinin ou yok edildii iin Libya debilirdi. Byle bir durum talyada rejim deiikliine sebep olursa, Akdeniz tamamen ngiliz kontrolne girerdi. Bylece Almanya Akdenizden gelecek tehlikelere kar nemli lde birlik ayrmak zorunda kalr ve Sovyetler Birliine kar zayf derdi. Yani Almanya Avrupada yeniden iki cepheli savaa ekilebilirdi. Balkanlarda ise artk ngilizlerin mttefiki olan Yunanlarn inat direnii, talyanlar Arnavutluka kadar geriletmiti. Almanlarn talyanlarn yardmna koacan ngren Churchill ise zaten Trkiye, Yunanistan ve Yugoslavyadan oluan bir Balkan Cephesi yaratmak istiyordu ve blgede artan Alman tehdidine kar gnderdii ilk ngiliz asker kafilesi de 3 Mart 1941de Yunanistana ayak basmt.44 Yunanistan artk her an bir ngiliz cephesi haline gelebilirdi ki, bu da Almanlarn Sovyetler Birliine dzenleyecei harekt zorlatrrd. Almanlar, Norve ve Danimarkada olduu gibi, 6 Nisan 1941de hzla Bulgaristan ve Macaristan zerinden Yunanistan ve Yugoslavyaya bir harekt balatm ve 1 Haziranda Girit de dhil olmak zere btn Balkanlar ele geirmiti.

Asl istei ngiltereyi etkisizletirdikten sonra Rus Seferini balatmak olan Hitler, hem Kuzey Afrika hem de Balkan seferlerini gnlszce gerekletirmiti. Kuzey Afrikaya destek vermesi hem ngiltereyi Dou Cephesinden uzak tutmak iin siyasi bir manevradan, hem de petrole ksa yoldan ulamak iin kk apl bir kumardan baka bir ey deildi. Bu kumar tutarsa, dl Svey ve Orta Dou petrolleri olurdu. Kaybederse, ngiliz kara gcn Rusyay dize getirene kadar uzun bir sre Avrupadan uzak tutard. Bundan nce Akdeniz sava sahas sadece talyanlarn sorumluluu altndayd.

44 Winston Churchill, Yugoslavia and Greece, Memoirs of the Second World War,

Houghton Mifflin Books, Boston,1991, s. 420.


169


Yl: 10

Say: 20

ki cephelilikten saknan Hitler, kendisi iin adeta tutku haline gelen Dou Cephesini atktan sonra Akdenizden Avrupaya ynelecek bir tehlikeyle karlamak istemiyordu. talyanlar Libyay kaybetme noktasna gelince, Hitler buraya 1941 ubatndan itibaren birka Alman tmeni sevk ederek talyanlara destek vermek zorunda kalmt.45

Fransada parlak bir panzer tmeni komutan olan Tmgeneral Erwin Rommelin sorumluluunda Afrika Kolordusu olarak rgtlenen bu birliklerin says, Kuzey Afrikadaki harektlara bal olarak artrlacak ve 1943 balarnda Afrika Ordular Grubu seviyesine ykselecekti. Tali bir cephe grnmne sahip olan Kuzey Afrika Cephesi, aslnda Avrupada ikinci cephenin almamasnn teminat olarak stratejik bir ileve sahipti. Bununla birlikte, 1942 yaznda Almanlar Kahireye yrme ans bile bulmu, ancak ngilizlerin ald tedbirler bunu engellemiti.

Hitlerin buradaki kumar tutmasa da Alman birlikleri Afrikada stlerine deni fazlasyla yapmlard. Ancak Rusyadaki harektn Almanlarn aleyhine dnmesi, Afrikadaki Alman harektn da son derece olumsuz etkilemitir. Dolaysyla, Dou Cephesinde stratejik sonuca ulalamamasnn Kuzey Afrika Cephesini de baarsz gsterdiini syleyebiliriz. Afrikadaki harekt da Dou Cephesindekiyle ayn zamanda, 1942 Kasmnda Almanlarn aleyhine dnmt. Buna ramen, OKW Kuzey Afrika Cephesinin hemen kapatlmas yerine buraya hzla bir panzer ordusu sevk etmi ve Mttefiklerin Kuzeybat Afrika kartmalarna kar Tunusu igal ederek Afrikadaki Mihver varlnn dayanma gcn alt ay uzatmtr. Afrikadaki Alman varl Tunustaki son Mihver kuvvetinin teslim olduu 13 Mays 1943e kadar Mttefikleri burada oyalamay baaracakt. Bu dnem Almanlarn Stalingrad felaketi

45 Hitler 22 Nolu Sava Direktifinde Libyaya gnderilecek Afrikakorpsun ekirdeinin detayn ve Sicilyaya konulandracak birka Luftwaffe filosunu aklamt. Bu kk kuvvet ngiliz-Amerikan harektlarna bal olarak zamanla artrlacakt. Bkz: Trumbull Higgins, Winston Churchill and the Second Front, Oxford University Press, New York, 1957.

Burak INAR

170

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

sonrasnda kar saldrya geme ve yaralarn sarma zamanyd.

ngiltere Hava Savann baarszlna ramen, Almanyann ngiltereye ynelik politikas genel olarak baarlyd. ngiltere yalnzlatrlrken, Norve ve Fransann Atlantik kylarnda elde edilen deniz sleri sayesinde ngilterenin Almanyaya uygulad abluka tersine evrilmiti. Klasik deniz ablukasnn dnda kalan bu yeni abluka tarznn enstrmanlar U-botlar olmu ve Alman U-bot Filosunun etkinlii 1943 Maysna kadar muazzam lde artarak, ngilterenin denizar ikmalini durma noktasna getirmitir.46

Balkanlarda ise ngilizlere hem karada hem denizde ar darbeler vurulmu, bylece Avrupadan uzak tutulan ngilizlerin Barbarossa Harektna etkisi en aza indirilmiti. Dolaysyla, ngilizlerin Balkanlarda cephe ama giriimi de Norvete olduu gibi Almanlarn iine gelmiti. 22 Haziran 1941de balatlan Barbarossa Harekt ise saatin aksi yn istila politikasnn son durayd. kinci Dnya Savann balad Polonyada alan Dou Cephesi, sava bitene kadar savan asli cephesi olacakt.

Alman Genel Stratejisinde Japonya Faktr

Almanya, Japonya ile 1936da imzalad Antikomntern Pakt sayesinde Sovyetler Birliine bir iki cepheli sava hali yaatmt. Alman-Sovyet Paktnn imzalanmasyla bu pakt fiilen sona ermi ve gelimelerden g alan Stalin de Austos sonunda Manuryada Japonlar bozguna uratt bir saldr gerekletirmiti.47 Yani paktn imzalanmasn takiben bir buuk ay iinde hem Almanya hem de Sovyetler Birlii kendi dou cephelerindeki sorunu asker yntemlerle

46 1943n ilk drt aynda 325 gemi batrlmt ki, baarl geen 1942nin ilk drt ayndaki skorla ba baa gidiyordu. Bkz: Ship losses by month, uboat.net internet sayfas, http://www.uboat.net/allies/merchants/losses_year.html (Eriim tarihi: 06.06.2014). Durumun ngiltere iin ne kadar kritik olduunu gren Roosevelt, Churchille elinden gelen en iyi destei veriyordu. Buna ramen, Amerikan gemi ina kapasitesi henz muazzam bir ihtiyac karlayacak kadar genilememiti. Bkz: Roy Conyers Nesbit, Ultra versus U-Boats, Pen & Sword Military, South Yorkshire, 2008, s. 94. 47 Weinberg, a.g.e., s. 80-81.


171


Yl: 10

Say: 20

zerek yzlerini batya evirmilerdi.

Ancak Sovyetler Birliinin Almanyaya kar avantaj elde etmesi; Finlandiya, Baltk lkeleri, Kuzey Bukovina ve Besarabya gibi dier sorunlarn hallettikten sonra olabilirdi ve Stalin asker zme bu lkelerde devam etti. Bu da Almanyann tarihi iki cephelilik sorununu yeniden yaamas demekti. Sovyetler Birliine gvenmeyen Hitler, Fransay en ksa zamanda igal etmeye alrken, en byk yardm Finlandiyadan gelmiti. Almanya Mttefiklerle savata olduu iin Mttefiklerden yeterli pek yardm alamayan bu kk lke, Kzl Orduya beklenmedik bir direni gstererek ar kayplar verdirmi ve bu suretle 30 Kasm 1939dan atekes imzaland 12 Mart 1940a kadar dayanmay baarmt.48 Finlandiyadaki ac zafer nedeniyle Kzl Ordu yeniden yaplanma ihtiyac duymu; bu da Hitlerin Avrupadaki saldrgan tutumunu olduka rahatlatmt.

Ribbentropun Sovyetler Birliini iki cepheden sktrmaya almas, Sovyet-Japon Tarafszlk Antlamasnn 13 Nisan 1940ta imzalanmasyla49 zorlamt. Japonya, antlama ile ABD ve Sovyetler Birlii arasnda iki cepheli sava hali yaamaktan kurtulmutu ki, bu Almanyann da lehineydi. Ne de olsa bu antlama ABDye gzda nitelii tayordu ve ABDnin ngiltereye yardmna bir lde sekte vurmas demekti.

1941 knda Almanlarn Japonya politikas tamamen deimiti. 27 Mart 1941de Hitler Japon Dileri Bakan Matsuoka ile sohbetinde hangi koullar altnda olursa olsun, Britanya hegemonyasnn yok edilmesi gerektiini, Avrupada Britanya etkisinin sona ermesi gerektiini ve ancak o zaman Amerikann Avrupaya her trl mdahale giriiminin pskrtlm olacan belirtmiti.50 Yine de Almanlar Japonyann ngiltereye kar Almanyann yannda savaa girmesi

48 Weinberg, a.g.e., s. 105-106. 49 Michael Bloch, a.g.e., s. 355. 50 A. A. Gromko vd., Uluslararas likiler Tarihi, (Cilt:5), (ev. Ali Rza Drk), Evrensel Basm Yayn, stanbul, 2013, s. 77.

Burak INAR

172

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

yerine ABDye kar bask unsuru olmasndan yanayd.51 Bu balamda, Japon-Amerikan grmeleri Almanlar yakndan ilgilendiriyordu. Sovyetler Birliine saldrmaya karar vermi olan Hitlerin ABD ile savatan kanmas iin Japonyann hem ABD ile aralarndaki anlamazlklar giderememesi, hem de Gneydou Asyadaki ngiliz varlna odaklanmamas gerekiyordu. Baka bir deyile, ABD ile baa kabilmesi iin Japonyann iki cepheye birden angaje olmamas Almanya iin olduka nemliydi.

Yine de Rus Seferi kmaza girdii takdirde, Japonya, Almanya iin ikinci bir cepheden saldr asndan tek seenekti. Ne de olsa l ttifak imzalandktan sonra, Japon Hkmeti kendi Lebensraumunu gelitirdii Byk Dou Asya Birlikte Kalknma Alan iine Sovyetler Birliinin dousunu da dhil etmiti.52 Pasifikte Sovyetler Birliine ait bir alann olmamas, bir byk aktrn blgeden dmesi demek olduu iin Japonlarn lehineydi. Bu da Almanya iin bir frsatt. Barbarossa Harekt yaklatnda, Hitler de Japonyann artk Pasifikte harekete gemesi gerektiini dnerek, 5 Mart 1941de ngiliz glerinin zayflamas ve Amerikan karlarnn arlk merkezinin Pasifike kaymas hedeflenen 24 numaral zel bir direktif yaynlamt. Hitler direktifte Japonlara Barbarossa ile ilgili bilgi vermeyi de yasaklamt.53 Yani Sovyetler Birlii ile birebir hesaplama niyetindeydi ve Batdan zarar grmemek iin Japonlar ngilizlerin stne srmeye alyordu.

Ancak Almanlarn Japonya politikas, Avrupa politikas kadar kontroll gelimiyordu. Bunda SSCBnin geni corafyas, ABDnin ve SSCBnin hesaplanamayan kaynaklar ve zayflam olsa bile en byk smrge gc ngilterenin hem Avrupa hem de Pasifikte hl aktr olarak yer almas etkili olmutur. Nitekim Hitler ve Ribbentroppun 1941 Mart sonu ve Nisan banda yapt grmelerde, Japonyann

51 Michael Bloch, a.g.e., s. 353. 52 A. A. Gromko, a.g.e. 53 A. A. Gromko, a.g.e., s. 90.


173


Yl: 10

Say: 20

ABD ile savatan uzak durmas ve ngiltereye saldrarak Barbarossa Harekt balamadan Britanyann sava d kalmasna neden olmasn ya da Sovyetler Birliine kar savaa katlmasn gerekli grdkleri ortadadr. Grmelerde Matsuokadan Japonyann SSCB ile imzalamay tasarlad tarafszlk paktn Barbarossa baladnda bir yana itecei sz almlard.54

Ribbentrop, Sovyetler Birlii ile savata ngiltereden fazla zarar gelmemesi iin Japonyann ngiltereye kar savamasn gden ve Sovyetler Birlii ile yaknlamasn engelleyen bir politika izlemeye koyulmutu.55 Ancak Almanyann Sovyetler Birliine iki cepheli sava stratejisi uygulama giriimi, Japonlarn iki cepheli sava halinden saknma politikasyla atmaktayd. Nitekim Almanlarn 1 Temmuz 1941de Japonlara yapt Sovyetler Birliinin hzla sava d braklmas iin Japon Ordusunun Vladivostoku igal ederek ilerlemesi ve Alman Ordusu ile Transsibirya Demiryolu zerinde bulumas teklifi de Japon asker yetkililerince kabul grmemiti.56 Zira Japon kara gc 1937den beri inin igaline odaklanmt ve Japonlar Rusyada hzl bir Alman zaferine de inanmyorlard.57

kinci Dnya Savanda asl iki cepheli sava hatasna den Almanya deil, Japonya olmutur. ki cepheli sava hali yaayan ve kendisine tehdit olarak ABD ve SSCByi gren Japonya, ABD ve mttefikleriyle tek cephede savaabilmek iin SSCB ile anlama yoluna gitmiti. Hlbuki Pasifikteki sava 1937de inde balamt ve Japonya 1941 Aralknda Pearl Harbourda al hamlesini yaparken inde 21 tmen ve 20 tugay bulunuyordu. Buna kar Gneydou Asya ve Okyanusyadaki yaylma sonrasnda buralar korumak iin on tmen ve tugay ayrlmt.58 Donanmasna ncelik veren Japonya,

54 A. A. Gromko, a.g.e., s. 93. 55 Michael Bloch, a.g.e., s. 354. 56 Almanlar buna kar indeki Japonlarn kukla hkmetini tanyacaklar nerisinde bulunmulard. Michael Bloch, a.g.e., s. 375. 57 Michael Bloch, a.g.e., s. 375. 58 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 325.

Burak INAR

174

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

aktrleri belirlerken stratejik bir hata yapmt. Nitekim Pearl Harbourda lmcl bir darbe alarak savaa giren ABD, kalan donanmas ve hava gcnn desteiyle Orta Pasifikte tutunarak Japonyay in ve Orta Pasifikteki iki cephe arasnda blmeyi baarmt.

Japonyann bu hatasnn Avrupadaki savan iki cephelilie dnmesinde de nemli bir rol oynad dnlebilir. Nitekim savaa girmesinin zerinden bir yl gemeden ABDnin ngiltereye yna balam; Avrupadaki stratejik hava bombardmanlar gece ve gndz artrlm; 1943 Maysnda Kuzey Afrikadaki harektta stratejik sonuca ulalm ve ayn ay iinde Atlantik Savandaki kt gidiat da tersine evrilmiti. Geri Japonya ABDye sava atnda Amerikan Ordusu da Pasifik ve Atlantik olmak zere iki sahaya blnmt.59 Ancak corafi konumu sayesinde ABD sava anavatanndan uzakta karlayan tek lkeydi.60 ABDnin savaa girmesi zerine yaanan bu gelimeler, Almanlarn Dou Cephesine ayrdklar kaynaklar gerek anlamda blecek olan Fransadaki ikinci cephenin alaca Overlord Harektnn da n artlarn oluturmutu.61

Barbarossa Harekt

Hitler Rusyann Avrupa politikasnda yaratt etkinin

59 Hammadde yoksunu bir byk g olan Japonya, savaa hayati bir kumar oynayarak girmitir. Pearl Harbour ile birlikte alt ay iinde Hindistandan Orta Pasifike kadar blgeyi kontrol etmeyi baaran Japonyann amac, bu blgelerden elde edecei hammadde sayesinde teknolojide retim ve kalite birlikteliini yakalamakt. Ancak ABDnin ksa srede toparlanmas buna frsat tanmamtr. 60 ABD anayurdu savaa Japonyann ciddi bir etki yaratmaktan uzak olan atmosfere brakt bombal balonlar haricinde, herhangi bir stratejik bombardmana maruz kalmaktan uzakt. Bu rahatlk savaa giren tm byk devletler arasnda bir tek ABDye hem retimde hem de aratrma ve gelitirmede tam randmanl alma ans vermitir. 61 ABDnin savaa girii nce 8 Kasm 1942deki Kuzeybat Afrika kylarna dzenlenen Torch Harekt ile Kuzey Afrikadaki Mihver birliklerinin iki cephede savamasna ve cephenin 13 Mays 1943te kapanmasna neden olmutu. Atlantik Savann dnm noktas ise 1943 Maysnda U-botlara kar dzenlenen harektlard. Almanya Hava Savann dnm noktas da 20-25 ubat 1944te gerekleen ve Big Week olarak tarihe geen Argument Hava Harekt olmutu.


175


Yl: 10

Say: 20

farkndayd. D politika uygulamas srekli siyaset yerine kesin zaferle bitecek sava balayana kadar siyaset eklinde olan Hitler, imzalanan pakta ramen Sovyetler Birliine de bu gzle bakyordu. Barbarossa Harektnn arkasnda ise Birinci Dnya Savann hatalarnn tekrarlanmamas, yani iki cepheli savatan kanma vard. ngiltere etkisizletirildii iin, Hitler tek cephede Sovyetler Birlii ile karlaabilirdi. Doudaki tehdidi ntralize etmeliydi. Bunu baarabilir ve srtn salama alm bir ekilde batdaki dmanlarna dnp onlar yok edebilirdi.

62

Sovyetler Birliine saldrnn bir stratejik hata olduu genelde kabul edilse de bu aslnda bir eit sonradan ahkm kesmedir. Hitlerin bu karar almasnda Lebensraum lksnn yan sra onu hakl gsteren ve hl tartlan bir neden daha mevcuttur: Barbarossa Almanlarn bir nleyici saldrs niteliindeydi.63 Nitekim Sovyetler Birlii hzla silahlanyordu ve 1941de Almanlarn karsna ok sayda ve daha kaliteli tanklarla karak Almanlar artmt.64 Hitler Stalini Almanyann ngiltere ile mcadelesini izleyen bir akbaba gibi gryordu. Almanyann yenildii savalardan nceki stratejik duruma bakldnda, Almanyaya kar iki cephelilik koulunu salayan kilit lke hep Rusya olmutu. Stalin de kendisi gibi yaylmac olduundan, eninde sonunda atmalar olaand. Stalinin ileri grl iki gen st dzey komutan, Semyon Timoshenko ve Georghi Jukov da Hitler gibi dnyordu ki, Staline henz 1939da Almanyaya kar bir nleyici saldr plan

62 James Lucas, a.g.e., s. 235. 63 Almanlar ngiliz-Sovyet grmelerinden haberdard. Hatta Molotov ngiliz Bykeli Sir Stafford Crippsin talebi zerine, Stalin ile 13 Temmuz 1940ta yapt grmenin ieriini Alman Bykelisi Friedrich von der Schulenburga bildirmiti. Bkz: Bernard Newman, The Captured Archives, Latimer House Limited, London,

1948, s. 131. 64 Bkz: Burak nar, kinci Dnya Savanda Dou Cephesinde Tanklarn Geliimi, Asker Tarih Aratrmalar Dergisi, Yl:10 Say:19, ubat 2012, s. 119-158, s. 125.

Burak INAR

176

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

nermiti.65 Stalin bunu reddettiyse de benzer plan Sovyetler Birliinin frsat d politikas dorultusunda her an yrrle konabilirdi.66

1939 Eyll ile 1941 Haziran arasnda stn modern tanklar ve yeni uaklar geni saylarda Kzl Ordunun hizmetine girmiti ve silahlanma program hz kesmeden devam ediyordu. 1942-1945 arasnda Kzl Ordu yeterince glendiinde, Stalin, ngiltere karsnda ypranm bir Almanyaya sava aabilirdi. Dolaysyla Hitlerin hesaplarnda Lebensraum takntsndan ok, iki cephelilikten ilelebet kanacak bir frsat kollamann daha ar bastn ve bu dorultuda Sovyetler Birliine bir nleyici saldr gerekletirdiini syleyebiliriz.

Hazrlad cesur ve kendine zg harekt planlaryla nl olan Tmgeneral Erich Marcks, bir almasnda Sovyetler Birlii ile savan 1941de bitirilememesi durumunda ngiliz-Sovyet-Amerikan ittifakyla karlalaca konusuna dikkat ekmiti.67 Marcksn saknd durum, ABDnin de katlmyla Almanyann srklenecei ok kuvvetli bir iki cepheli savat. Yani byle bir ittifak, sava uzadka Almanyay her an iki cepheli kskacna alabilecek bir duruma getirebilirdi. Dou Cephesine ayrlacak kaynaklarn blnmesi, Almanyay bir kez daha

65 Stalin 5 Mays 1941deki konumasnda ordunun yeniden inasnn tamamlanmasyla savunma durumundan, saldr durumuna geeceini sylemiti. Bkz: Jrgen Frster ve Evan Mawdsley, Hitler and Stalin in Perspective: Secret Speeches on the Eve of Barbarossa, War in History, Volume:11, Issue:1, 2004, 61-103, s. 82. Bu konumadan sonra Jukov ve Timoshenkonun nleyici saldr dnceleri ortaya kmtr. 1941de tansiyon ykselmeye baladnda, Jukov, Stalini nleyici saldr yapmas konusunda uyarmtr. Jukov 15 Maysta hazrlad Sovyetler Birlii Silhl Kuvvetlerinin Stratejik Konulanmas Plan iin Timoshenkoyu da ikna ederek, birlikte imzaladklar tasla Halk Komiserleri Konseyi Szcsne sunmutu. Planda 152 tmenle Polonyaya saldrlarak 100 Alman tmeninin yok edilmesi amalamt. Kzl Ordunun o zamanki sorunlaryla bu tam bir kumard ve Stalin bu plan nemsemedi. Bkz: David M. Glantz ve Jonathan House, When Titans Clash, University Press of Kansas, Lawrence, 1995, s. 41. 66 Hitler generallerine Rusyann 1941 yaznda Almanyaya kar harekete gemek iin hazrlandna dair bilgiler sunmutu. Bkz: B.H. Liddel Hart, II. Dnya Sava Tarihi, (Cilt:2), (ev. Kerim Barak), Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 1998, s. 350. 67 Kenneth Macksey, a.g.e., s. 134.


177


Yl: 10

Say: 20

Birinci Dnya Savann bataklna drebilirdi. Nitekim 1941 Aralknda yaananlar68 Marcksn altn izdii durumu ortaya karmtr.

Luftwaffe kurmaylarnn hepsi de Hitleri Barbarossa Harektndan vazgeirmeyi deneyen komutanlar Hermann Gringin arkasndayd.69 Barbarossa balarken, Luftwaffe batda harekt yrtyordu ve Dou Cephesi aldnda iki cephede birden savamak zorunda olan tek brant. Hitler 13 Aralk 1940ta ordular grubu ve ordu kurmaylaryla yapt ve Barbarossay kesinletirdii konferansta bunu aka ifade etmiti.70 Nitekim Barbarossada sklet merkezini oluturan Merkez Ordular Grubunu desteklemekle grevli kinci Hava Ordusunun komutan Mareal Albrecht Kesselring, daha harektn bandan itibaren ek kaynak ihtiyac iin Gring ile mcadele etmek zorunda kalacakt.71 Dolaysyla 1941 sonbaharnda Luftwaffenin fazla ypranm olmas artc deildi. Luftwaffenin 1941deki bu iki cepheli sava, savan ilerleyen safhalarnda Almanyann iki cepheli mcadelesinin aynas gibiydi.

Bu durumdan rahatsz olan sadece havaclar deildi. phesiz dier birok asker lider de ayn kaygy paylayordu. Bunlarn arasnda bir stratejist olan Kriegsmarinenin72 lideri Byk Amiral Erich Raederin ayr bir yeri vardr. Bismarckn Rusya politikasnn savunucusu olan Raeder, Nrnbergte yarglanrken, Bismarck gelenei dorultusunda iki cepheli sava tehdidinden saknmann altn

68 6 Aralk 1941de Almanlara ilk bozgunu Moskova nlerinde yaatacak olan Sovyet kar saldrs balamt. Ertesi gn ise Japonlar Pearl Harbourda Amerikan Pasifik Filosuna saldrarak ABD ile savaa girmi, son aydr zaten U-botlar Atlantikte Amerikan sava gemileriyle tatsz karlamalar yaayan Almanya da elik Pakt uyarnca 11 Aralkta ABDye sava ilan etmiti. Dolaysyla 1944te Almanyann iki cepheli sava kskacna alnmasna giden yolun balangcn 1941 Aralkndaki olaylarn btn olarak alabiliriz. 69 Kenneth Macksey, Why the Germans Lose at War, Greenhill Books, London, 2006, s. 137. 70 Burdick, a.g.e., s.305. 71 Kenneth Macksey, a.g.e., s. 137. 72 Alman Deniz Kuvvetleri.

Burak INAR

178

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

izmitir.73 Raeder, Rusyaya saldrlmadan nce ngilterenin iinin tamamen bitirilmesini srarla savunurken, Hitler ise mevcut durumu normal stratejik kavramlarn zerinde gryordu.74

te yandan Hitlerin Rusyaya saldrmasnda asker istihbaratla ilgili yanlglarn ve hatalarn da byk pay vard. Bunda Sovyet muharebe dzeni, yeni silahlarn hizmete girmesi, haberleme ve ekonomik durum konularnda istihbarat yetersizlii nemli yer tutuyordu.

75 Her eye ramen Sovyetler Birliine saldr kesin zaferle

son bulsayd, Hitler Bismarcktan ok daha byk bir stratejist olarak grlebilirdi. Ancak tam tersi olacak ve tarihe Avrupay mahveden kii olarak geecekti.

22 Haziran 1941de balayan Barbarossa Harektnn ilk zamanlarnda Kzl Ordu birimlerini kitlesel saylarda evirdikleri cad kazan denilen ceplerde yok eden Almanlar, inanlmaz baarlara imza atyordu. Bunlardan en by olan Kiev Cebindeki Sovyet zayiat Eyll sonunda 665.000 asker, 900 tank ve 3179 top olmutu.76 Kievin ardndan balatlan Moskova Harektnn balarnda ise Ekimde Vyazma ve Bryansktaki ceplerden 663.000 Sovyet asker daha esir alnrken 1242 tank ve 4512 top ele geirilmiti.77 Stalin durumun vahameti zerine 3 Eyllde Churchillden 30-40 Alman tmenini zerine ekecek ekilde Balkanlarda ya da Fransada bir cephe amasn istemiti.78 Yerine getirilemeyen bu talep bir yandan Sovyetler Birliinin aresizliini, dier yandan Alman d politikasnn tek cepheli sava baarsn yanstyordu.

Antikomntern Pakt ise Barbarossa Harekt baladnda yeniden alevlenmiti. Ancak Japonya ile anlama yoluna giden

73 A. Rossi, The Russo-German Alliance, Beacon Press, Boston, 1951, s. 6. 74 Bernard Newman, a.g.e., s. 130. 75 Kenneth Macksey, a.g.e., s. 48. 76 John Keegan, The Times Atlas of the Second World War, Harper & Row, New

York, 1989, s. 59. 77 Bryan Perrett, Knights of the Black Cross, Wordsworth Reference, New York, 1992, s. 306. 78 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 248.


179


Yl: 10

Say: 20

Sovyetler Birlii iki cephelilik kskacndan kurtulmu; yenilgiye ramak kalmken, Uzakdoudan batya kaydrlan tmenlerle Moskovann Almanlarn eline dmesini engellenmiti.79 Stalinin grmeye balad kbus 1941 knda, ok sert kn da yardmyla geitirilmi olsa da, 9 Temmuz 1943te Mttefikler Sicilyaya kana kadar srecekti.

ki Cephelilik ve Almanya

Birinci Dnya Savan iki cephelilie dayanamayarak kaybeden Almanyann kinci Dnya Savann ilk dnemde Fransa ve Polonya, ardndan da ngiltere ve Sovyetler Birlii arasnda iki cepheli savaa zorland ortadadr. Almanyann ngiltere ve Sovyetler Birlii arasnda iki cepheli sava riski yaad dnemde ise ABDnin destei kilit konumundayd. Baka bir deyile, ABDnin Avrupadaki savaa dorudan katlm Almanya iin mevcut olan bu riski tehdide dntrecek unsurdu. Kasm 1942-Temmuz 1943 arasnda ABD faktr savan krlma dneminin grnmeyen hazrlaycs olmutur. ngiltere ve Sovyetler Birlii Almanyay yorduktan sonra ABDnin savaa girii dengeyi bozmutur. Almanyaya bir ikinci cephe almas ynndeki tartmalar ise ABD henz savaa girmeden, Stalinin talepleri dorultusunda zaten balamt.

Savan Krlma Dnemi: Kasm 1942-Temmuz 1943

ngiltere 1941de Rusya iin ikinci cepheyi aamasa da, Rusya, Churchillin iddetle arzulad ikinci cephe olmutu. Bu durum jeopolitikten gelen ve Chamberlainin zamannda uygulayamad realist bakn dmanmn dman dostumdur tekerlemesiyle simgelenen d politika anlaynn, ortak bir tehdide kar ideolojik ztln bile nne geebildiinin hayati bir rnei olmutur. Japonya ve ABD de savaa dhil olmutu. Artk Batl Mttefikler Sovyetler Birliini rahatlatmak iin Avrupada ikinci cepheyi amay dnebilirdi.

Bunun iin nce Kuzey Afrikadaki harekt sonuca ulamalyd. Bunu gren Almanlar, cephenin devam adna ellerinden geleni yapt.

79 Alan Clark, Barbarossa The Russian-German Conflict, 1941-45, New York, Quill, 1985.

Burak INAR

180

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

1942 Kasmnda Kuzey Afrikaya yaplan Mttefik kartmalarna refleks olarak Gney Fransay ve Tunusu igal eden Almanlar, Afrikadaki mcadeleyi Libyadan dalk olduu iin corafyas savunmaya daha elverili olan Tunusa kaydrmak suretiyle alt ay zaman kazand. Tunustaki son Mihver birlikleri teslim olduunda, Mttefikler de Avrupada ikinci cepheyi Akdeniz kylarnda amak iin Balkanlar ve talya arasnda tercih tartmasn younlatrmt.

Krlma dneminin ncs ise aslnda Mttefiklerin Dieppe felaketi olmutu. 19 Austos 1942de ngiliz ve Kanadal askerlerden oluan 6000 kiilik bir kuvvet, Almanlarn Atlantik savunmasn test etmek iin Mann dar kesimindeki Dieppeye Jbile kod adyla bir baskn dzenlemiti. Jbile Harekt ngiliz Ordusunun karada ve havada ar kayplar verdii bir fiyaskoya dnmt. Harektn gereklemesinde Fransada ikinci cepheyi amas iin Churchille yaplan i ve d asker ve siyasi basklarn youn etkisi vard.80 Sonu Man gemenin glklerini, istihbarat yetersizliini, blgedeki Alman savunmasnn olas bir kartmann stesinden gelecek kapasitede olduunu, mevcut durumda geni apl bir kartmada tam bir hava hkimiyeti kurulamayacan ve ngilterenin bu harekt ABD olmadan tek bana gerekletiremeyeceini gstermiti.

Jbile Harekt bir yandan Fransz kylarnda Almanlarn kurmakta olduu savunmann kuvvetini, dier yandan da Mttefiklerin ikinci cepheyi ama arzusunu sergilemiti. Dolaysyla, harektn hem Mttefik hem de Alman liderler zerinde bir ikinci cephe sendromu yarattn syleyebiliriz. Hitler, artk Fransz kylarnn bir istiladan korunmas iin ina edilmekte olan Atlantik Duvarn hzlandrarak, buraya daha fazla kaynak ayrmakla kalmam; Bat Cephesine gitgide daha fazla tmen ayrmaya da balamt. Jbile Harekt Almanlarda ikinci bir cephenin alabilecei endiesini alamt. Dieppedeki zaferin Alman propaganda gcn artrmasna ramen, Almanlar Dou Cephesini takviyeye ncelik verirken artk Fransada daha temkinli

80 I. C. B. Dear, a.g.e., s. 233.


181


Yl: 10

Say: 20

davranacakt. Dieppe Austosta gereklemiti ve Almanlarn Stalingrad ve Kafkasya harektlar da Eyll-Ekim gibi ok yakn zamanda durmutu. Almanlar artk Fransaya yaplmas muhtemel bir kartmaya kar buraya biraz daha fazla tmen ymaya balayacakt ki, bu tmenlere Kafkasyada yavalayan harektta ve zellikle de Stalingraddaki Mihver tmenlerinin kanat savunmalarnn emanet edildii Kk Mihver glerine kar Sovyet saldrs baladnda ihtiya duyulacakt.81

kinci Cephenin Almas ve Almanyann k

Stalin, Almanlarn Rusyaya saldrya hazrland haberini daha 1941 Nisannda almt.82 Buna ramen gerekli tedbirleri almamasn ngiltere ile savan srmesine balayabiliriz. Belki de cepheler arasndaki seviyeleri kavrayamayan Stalin; Bat Cephesi ile Kuzey Afrika, Balkanlar ve Atlantik cephelerini bir tutmutu. Bu nedenle Almanyann savaa girerek, Sovyetler Birlii ve ngiltere arasnda kalmasn hayati bir hata olarak gryordu. Bat ve Dou cephelerinin haricindeki cepheler kaynak tketme asndan tam bir cephe deil, ancak 1/2 veya 1/3 cephe olarak kabul edilebilirdi. Bunlardan Atlantik

Cephesinde Almanya sadece deniz gcnn kaynaklarn kullanyordu. Almanya Avrupann kaynaklarn smrrken, talya ve Kk Mihverlerin destei sayesinde 1941 baharnda daha da glenmiti.

Mttefiklerin 1941den balayarak sava boyunca siyasi, asker ve teknik konular konutuklar konferanslarda Avrupada ikinci cephenin alarak, Almanyann iki cephede savaa tutulmas nemli bir yer tutmutur. En ar kayplarla en byk ykm yaayan Sovyetler Birliinin lideri Stalin, hakl olarak Mttefiklere bu konuda srekli bask yapmt. Amerikallar bu konuda ok titiz ve dikkatli davranyordu. Fransaya yaplacak Overlord kod adl kartma harekt muazzam lde ve son derece ince planlanm olmas iin

81 Bkz: Winston S. Churchill, The Second World War The Hinge of Fate, Houghton

Miffin Company, Boston, 1950, s. 511. 82 Kenneth Macksey, a.g.e., s. 49.

Burak INAR

182

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

aceleye gelemezdi. Harektn gvenlii iin Almanyann hem denizde hem de havada kesin yenilgiye uratlmas gerekliydi. Dolaysyla harekt bu artlarn hazr olduu 1944 ubatn izleyen en ksa ve uygun zamanda yaplabilirdi.

kinci cephenin almas zellikle ngiliz-Sovyet ilikilerinde nemli sorun olmutur. ngilizler Kzl Orduya yardmc olabilmek iin Bat Almanya ve Fransadaki hedeflere hava bombardmann artrm, Sovyetler Birliinin kuzeydeki k olan Murmansk ve Petsamo limanlarna denizden koruma tahsis etmi ve Fransz kylarna basknlar dzenlemiti. Fransa kylarna asker karma niyetlerini de Sovyet yetkililerle paylamlard.83 12 Temmuz 1941de Sovyet-ngiliz Antlamasnn imzalanmasnn ardndan, Sovyet hkmeti Avrupada ikinci cephenin almas konusunu resmen gndeme getirmiti. Stalin daha 18 Temmuzda, Fransann kuzeyinde alacak bir cephenin Dou Cephesindeki Alman gcn azaltacan yazyordu.84 3 Eyll 1941de ise Almanyann batdaki tehlikeyi bir blf olarak grdn syleyen Stalin, Dou Cephesinden 30-40 Alman tmenini defedebilecek bir ikinci cephenin almasnda srar ediyordu.85 Gitgide daha temkinli olan Churchill ise ikinci cephenin Kuzey Afrikadaki harekt bitirildiinde Akdenizden yaplacak bir harektla alabileceini ima ediyordu.86

ABDnin savaa girii ise ikinci cephenin almas umutlarn artrmt. Roosevelt, ekincelerle de olsa, 1 Nisan 1942de Bat Avrupada

83 A. A. Gromko, a.g.e., s. 147. 84 A. A. Gromko, a.g.e., s. 147. 85 A. A. Gromko, a.g.e., s. 149. Aslnda Stalin haklyd. Ama ngilterenin bu dnemde Kuzey Fransaya kacak gc yoktu. Nitekim Almanya asl gcn 1943 Temmuzunda savunmaya getiinde fark edecek ve yeni tmenler yaratma konusundaki kabiliyetini ortaya koyacakt. Dolaysyla, Almanlara kar saldr taktik konuda zaten zayf olan ngilizlerin, hava stnln de salayamadan Kuzey Fransaya karma yapmas ve burada tutunmas olaan deildi. 1944te ABDnin kaynaklarnn nemli bir blmn seferber etmesiyle, ngilizlerle birlikte Normandiyaya yaptklar kartma bile Omaha Kumsalnda baarszla uramak zereyken son bir giriimle baarya ulamt. 86 A. A. Gromko, a.g.e., s. 150.


183


Yl: 10

Say: 20

asker harektn balanmasn ngren stratejik plan onaylad.87 Geri bu dnemde hem Pasifik Filosunun ald hayati darbe, hem de Filipinleri kaybetmesiyle, Japon Donanmas tarafndan Pasifikin bat kesiminden byk lde atlm olan ABDnin, Avrupaya byk bir kartma yapacak gc yoktu. Ancak Japonlarn stratejik hatalarndan faydalanan Amerikallar, 1942 yaznda onlar durdurmay baarm ve 1943te de aklc bir stratejiyle Pasifikte saldrya gemiti.

Amerikallar Pasifikteki bu gelimeleri takiben birka ay iinde 1942 Kasmnda Kuzey Afrikaya, 1943 Temmuzunda da Sicilyaya kartma yapmay baarmt. Ancak bu Sovyet yetkilileri yeterince memnun etmemiti. Sovyet kaynaklarna gre 1942 Kasm ve 1943 Nisan arasnda Almanlar batdan douya 35 birlik88 kaydrmt.89 Sovyet yetkililer Almanlarn 1942-1943 knda yeniden glenmesini, Bat Avrupada ikinci cephenin almamasna balyordu.90 1943te Batl Mttefikler strateji konusunda Sovyet liderleri bilgilendirdiinde, Bat Avrupaya kartmann bu yl iinde de ncelikli planlarnda olmadn grmt.91 Yine de Mttefikler arasndaki bu iletiim

87 A. A. Gromko, a.g.e., s. 201. 88 Bunlarn ou tmen olup, aralarnda ok az sayda tugay ve alay da bulunabilir. 89 A. A. Gromko, a.g.e., s. 216-217. Almanlar Stalingraddaki ar kayplarn telafi etmek iin Dou Cephesine peyderpey birlik kaydrarak, Sovyet ileri ularnn karsna karmt. Almanlar bu sayede 1943 ubat-Martndaki harektla Harkov Muharebesini kazanarak Stalingraddan itibaren ilerlemekte olan Kzl Ordu glerini bozguna uratm ve saldr inisiyatifini yeniden ele geirmeyi baarmt. 90 A. A. Gromko, a.g.e., s. 255. Batll Mttefikler Stalingraddaki Sovyet zaferinden emin bir ekilde hazrlanm olsalar bile Fransada k ortasnda ikinci cepheyi amalar mmkn deildi. Zaten bu zaman aral U-botlarn Mttefik gemilerini en ok batrd ve ngilterenin yakt rezervinin dmesinin tehdit unsuru olduu dnemdi. Batl Mttefikler 1944teki harektlarda Almanlara stnlk salarken en nemli gleri lojistik stnlkleri ve hava destei olmutu ki, bu 1942-1943 knda mmkn deildi. 91 A. A. Gromko, a.g.e., s. 257. Sovyetler Birlii bir kara gcyd ve Rus asker kltrnde geni apl bir denizar sefer yoktu. 1942-1943te Karadeniz kylarndaki bir dizi Sovyet kartmas ise Alman ve Romen birlikleri tarafndan pskrtlmt. Bkz: Paul Carell, Barbarossa Harekt, (Cilt:3), (ev. Hsn Erentok), Sinan Yaynlar, stanbul, 1974, s. 213.

Burak INAR

184

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

sonu vermi ve Almanlarn Kursk Saldrsnn planlarn detayna kadar renen Sovyet istihbarat sayesinde, Sovyet yetkililer Kursk savunmasn Almanlar zorlayacak biimde hazrlarken, Batl Mttefikler de Sicilya kartmasnn tarihini 10 Temmuz olarak vermiti. Sicilya kartmasnn Almanlar zerindeki etkisi byk olmutu.

kinci Dnya Savann devamnda Almanyann ciddi anlamda iki cepheli sava sorunu yaamas, 1943 Temmuzunda dt bu durumla balamtr. Alman Ordusu 5 Temmuzda Kzl Ordunun ynak yapt Kursk kntsndaki muazzam sayda Sovyet asker ve tehizatn yok etmeyi ve bylece yeni bir stratejik saldr imknna kavumay amalad dev bir harekt balatmt. Ordunun vurucu ksm youn ve kesin muharebeler verirken, Batl Mttefiklerin 10 Temmuzda balattklar Sicilya kartmasnda ky ba tutmay baarmalar, Kursk Muharebesinin seyrini de deitirecekti.

Hitler kartmadan gn sonra, Dou Cephesindeki byk harekt yrten iki ordular grubu komutann artarak 13 Temmuz 1943te yapt toplantda, Sicilyada cephenin ktn ve Dou Cephesinden buraya birlik aktarabilmek iin Kursk Harektnn iptalini aklamt. Dou Cephesinde zrhl birlikler odakl harektlara alk olan Almanlar iin Sicilya gibi byk bir kartmada savunma yapmak yeni bir deneyimdi. Aslnda Hitler harekt Maystan Temmuza kadar ertelerken, saldr srasnda Batl Mttefiklerin Akdenizde ikinci bir cephe aarak Sovyetler Birliine yardm edeceklerinden ekinmiti. Harektn bakomutan Mareal Erih von Manstein de 4 Maysta Hitlere harektla ilgili zellikle Akdeniz Cephesinin durumunu sormutu.92 Dolaysyla kartma ve sonrasndaki gelimeler, Dou Cephesindeki byk harekta odaklanm olan Hitler ve kurmaylarnda ok etkisi yaratmt.93 17 Temmuzda Hitlerin emriyle Kurskun gneyindeki harektn atba olan SS

92 Erich von Manstein, Kaybedilen Zaferler, K. K. K. stanbul Asker Basmevi, stanbul, 1962, s. 499-500. 93 Robert M. Citino, Double Jeopardy, World War II, Volume:28, Issue:4, 2013, s. 32-39, s. 38.


185


Yl: 10

Say: 20

Panzer Kolordusunun Sicilyaya gnderilmek zere ekilmesiyle harekt bitmekle kalmam, Sovyet Ordusunun kuvvetli kar saldrsna da frsat vermiti.94 Bylece Kursk Almanlarn saldr inisiyatifini tamamen kaybettii bir dnm noktas olmu ve Alman Ordusu bundan sonra Dou Cephesinde srekli geri atlmtr.

Sicilya kartmasnn ardndan talya savatan ekilmi; talya Cephesinde Batl Mttefikler Orta talyaya kadar sokulma frsat bulmutu. Ancak Almanlar savunmaya elverili olan dalk talyan corafyasn verimli kullanarak buray Mttefiklere en fazla kayp oran verdirdii cephe haline getirmiti. Amerikan Kara Kuvvetlerinin taktik ve harekt seviyelerinde becerisi yksek deildi ve ara kalitesi zayft. Dolaysyla sert savunma hatlarn amakta olduka glk ekiyor, srpriz bir kar taarruzla karlatnda ar kayplara uruyordu. Ancak planlama, aratrma ve gelitirme, lojistik destek ve saysal retim becerileri yksek olduu iin, Amerikallar bu a stratejik seviyede kapatabilmitir. Hatta kartma harektlarnda da bu sayede baarl olmutr. Amerikallarn bu becerilerini uygulama rahatl ise Fransa gibi engebesi az olan bir corafyada savamalarna balyd. Dolaysyla Mann geilmesi daha da nem kazanmt.

Normandiyadan nce Norvee kartma dncesi de mevcuttu.95 Norvein igali mantklyd. Almanlarn kuzeyden Atlantike klar iin nemli bir s olup, Kzl Orduya kuzeyden yaplan yardmlar da abuklatrabilirdi. 1944 sonbaharnda Finlandiya da Sovyetler Birliinin tarafna gemiti. Ancak Norve Seferi Almanlar gerek bir iki cepheli savaa ekmeyebilir; burada kurulacak cephe talya ya da Kuzey Afrikadaki gibi bir hal alabilirdi. Fransada alacak asl ikinci cepheyi geciktirecei iin Mttefik genel stratejisi asndan skntya neden olabilir ve savan uzamasna yol aabilirdi.

Atlantik Cephesi ise 1940ta kapanan Bat Cephesinin denizdeki uzants gibiydi. 1943 Maysna kadar Almanyann lehine seyreden

94 Erich von Manstein, a.g.e., s. 491-492. 95 Weinberg, a.g.e., s. 616.

Burak INAR

186

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Atlantik Sava, hem ngiltereyi sava d brakmak iin gerekli ablukann uygulanmas, hem de ABDnin 1942 sonlarndan itibaren ngiltereye yapmakta olduu ynan engellenmesi asndan nemliydi. Bu da Fransa sahillerine kartmay engelliyordu. 1943te U-bot saldrlarnn dorua ulat ilk aylarn ardndan, Maysta 42 U-botun batrld96 baarl bir Mttefik harekt, Atlantikteki dengeyi hzla Almanyann aleyhine bozmutu.97 Bylece 1943 yaznda Kuzey Atlantik rotalarnn gvenlii salanm, ngiltere rahat bir nefes almt. Bu sayede Batl Mttefiklerin 1943 sonbaharnda Alman ehirlerine younlatrdklar gndz ve gece bombardmanlaryla gelime gsteren Almanya Hava Sava ile de Alman kaynaklarnn nemli bir ksmn oyalayan bir hava cephesi almt. Bu adan Almanya Hava Sava, Fransann dmesinden sonra ngiltere Hava Sava ve Atlantik Muharebesi ile devam eden Bat Cephesinin devam olarak dnlebilir.

Almanyann Sovyetler Birliine iki cepheli sava stratejisi uygulayamamasnn yaratt boluk ise 1943 balarna kadar srmt. Prestij kaybna urayan Almanyann byle bir strateji uygulamas artk imknszd. Siyasi alandan kaynaklanan bu baarszlk, asker alanda Kk Mihver birliklerinin Dou Cephesine youn katlmyla da giderilememiti. Hatta bu lkelerin askerleri 1942 sonunda Stalingrad bozgununu hazrlayan zayf halkalar tekil etmiti. Bu nedenle Finler hari, Kk Mihver birliklerinin byk ounluu 1943n ilk yarsnda cephe gerisine ekilmiti.98 Bu birlikler sadece kendi savunma savalarn verecekleri 1944n ikinci yarsndaki arpmalara katlm ve Almanlar 1943 ilkbaharndan 1944 yazna kadar geen hayati dnemde Dou Cephesini sadece kendi tmenleriyle tutmaya almt.

96 U-boat Losses during 1943, uboat.net internet sayfas, http://www.uboat.net/ fates/losses/1943.htm (Eriim tarihi: 06.06.2014). 97 1943 balarnda Raederin yerine Kriegsmarinenin bana getirilen Byk Amiral Karl Dnitz, hatratnda 31 Maysta, Atlantik Muharebesini kaybettik diye yazmtr. Bkz: Michael Gannon, Black May, Dell Publishing, New York, 1999, s. 409. 98 Manstein, a.g.e., s. 600-601.


187


Yl: 10

Say: 20

Bu dnemde talya ve almas muhtemel Bat cepheleri de Almanlarn omzuna binmiti.

kinci cephe ise 6 Haziran 1944te Fransann kuzeybatsnda, Normandiya kartmas ile almt. Buray savunan Mareal Rommelin kartmaya ynelik ngrsnn ardnda, Almanyann iki cepheli sava sorununa ilikin ipular mevcuttu. kartmann kumsallarda yaanacak ilk gnnn nc Reichin kaderini tayin edeceini vurgulayan Rommel, savan uzun vadede Dou Cephesinde kaybedildiine, ancak Bat Cephesi bir kez ald takdirde ksa vadede de kaybedilmi olacana inanyordu.99 Bu dncenin asker ve siyasi olmak zere iki boyutu mevcuttu ve bunlarn ortak paydas da Almanyann iki sklet arasnda kalp kalmayacann cevabn veriyordu. Eer Mttefikler Normandiyada kyba kurmay baarrlarsa (ki, Rommel youn hava ve deniz desteine sahip olan Mttefiklerin ilk gn kyda tutunabildikleri takdirde burada ylacak glerinin yok edilmesini mmkn grmyordu100) Almanya tam bir iki cepheli savaa girmi olacakt.

Almanlar kartmann tarihinin Kzl Ordunun yaz saldrsna yakn bir zamanda olacan da ngrmt.101 Normandiya kartmas ilk gn Dieppedeki gibi fiyaskoyla sonuland takdirde, Almanlar Bat Cephesindeki ynan ounu douya aktarabilecekti. Bu da Sovyet Ordusunun 23 Haziran 1944te balataca Bagration Harektn Polonyaya varmadan dengeleyebilir; Baltktaki tazyiki yavalatabilir ve hem iktisadi hem de siyasi neme sahip Romanyann dmesini engelleyebilirdi. Belki de saldr inisiyatifini bile tekrar ellerine geirebilirlerdi.102 Almanya, sadece tek cephede savaa devam etmesi

99 David Fraser, Knights Cross, HarperCollins Publishers, New York, 1993, s. 454. 100 kartmann ilk 24 saatinin hem Bat Cephesinin almas, hem de buna bal olarak savan sonucu asndan belirleyici olduunu dnen Rommel, bu gn en uzun gn olarak deerlendirmitir. Cornelius Ryan, En Uzun Gn, (ev. Fikret Yurdakol), Kasta Yaynlar, stanbul, 1984, s. 33. 101 Ryan, a.g.e., s. 25. 102 Bu mmknd. 1943 ve 1944te Sovyet saldrlar Almanlara ciddi darbeler

Burak INAR

188

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

durumunda, Batl Mttefikler ve Sovyetler Birlii ile ayr ayr bar masasna oturma frsat elde edebilirdi.

Sonu

Siyasi ittifaklar ve bar dnemi savunmaya ynelik asker ittifaklar statkoyu teminat altna almak iin yaplr.103 ttifakla iki potansiyel cephenin oluturulmas, cephe hattnn uzunluunu ve cephe gerisindeki alan genileteceinden, hem hatt tutan askerlerin hem de gerideki destek birimlerin saysn artraca iin, iki cepheli sava riskine giren lkenin savaa ayrd kaynaklar zorlamasna neden olur. Bunun sonucunda lkenin kaynak tasarrufunun maksimizasyon gc ve bunun halk ve asker zerindeki psikolojik etkisinden meydana gelen lkenin gerek dayanma gc ortaya kar. Birinci Dnya Savanda Almanyay zorlayan ve kaybetmesine neden olan balca etmen budur.

Tarih Almanyann iki cepheli sava halinden syrlarak Fransay yenebileceini iki defa gstermitir. Birincisi 1870-1871 Alman-Fransz Savadr; Franszlar ok ar zayiat vererek sava kaybetmi ve Almanya imparatorluunu ilan ederek glenirken Fransada ise cumhuriyet imparatorluun yerini almt. kincisi de 1940ta nc Reichin aynsn Fransaya yaatmas olmutur ki, ciddi lde toprak kaybeden Fransa, Vichy Hkmeti ad altnda farkllam bir devlet olarak Avrupada etkisizletirilmiti.

vururken, Sovyet sava aralarndaki kayplar da muazzam oranda artyordu. zellikle Sovyet tank kayplarnn senelik %40-50 gibi yksek bir rakama varmas, Bat Cephesinin almadan kapanmas sonrasnda Almanlarn 1944 yaz ve sonbaharnda kaybettii Bat Ukrayna ve Beyaz Rusyann bir blmnn elde kalmas ya da geri alnmasn getirebilirdi. Bu da Kk Mihverlerin birbiri ardna igal edilmesini engellerdi. Bylece Bulgaristan, Macaristan, Romanya, Yugoslavya, Slovakya ve Finlandiya hl Almanyann nfuzunda kalrd. Almanyann rettii ve 1945te Almanya Hava Savanda Mttefik gndz bombardmann kesmesi beklenen, sava sonuna kadar 1433 adet retilen Me-262 Schwalbe jet avc uaklarndan sadece 300 kadarnn kullanlabilmesinin arkasnda da Romen ve Macar petrol yataklarnn kaybedilmesi yatmaktadr. Bkz: James Lucas, a.g.e., s. 100. 103 Julian Lider, Military Theory, St. Martin's Press, New York, 1983, s. 54.


189


Yl: 10

Say: 20

Almanya 1939da Fransa ve ngiltere ile sava konusunda hi de istekli deildi. ki taraf arasndaki karlkl diplomatik hatalarn tetikledii Polonya Seferi ile gelien olaylar zincirinde, yeni sava tarznn gcn Fransann igaliyle hem Almanlar hem de Mttefikler renmi oldu.104 Dolaysyla bu sava tarznn Almanyaya kazandrd siyasi g, sadece Fransa Seferi srasnda talyann savaa girii ve Fransa dtkten sonra da Almanyann mttefik olarak Kk Mihver lkelerini kazanmasyla snrl kalmtr.

Almanlarn Polonya Seferine ngiliz ve Franszlarn ekoslovakyann igaline verdii tepkinin aynsn beklemesi nedeniyle, kinci Dnya Savann k zamann yanl hesaplad ortadadr. Almanya 1939da kendisini Avrupann byk glerinden biri olarak grrken, Fransa ve ngiltere hl Almanyann gcnn snrn sorguluyordu. Ne de olsa Nazi Almanyas henz bir savata denenmemiti. te bu dnce farkll, Batl Mttefiklerin Polonyaya yardm edemeyeceklerini bile bile Almanyaya verdikleri ltimatomun arkasnda durmalarna ve bu da dnya savana yol amtr.

Almanya, 1930larda uygulad siyasetle ikinci bir dnya savann eninde sonunda kanlmaz olduu dncesini, dier lke siyasetilerine de kabul ettirecek ekilde Avrupa kamuoyuna yn vermiti. Sovyetler Birlii ile ittifak kuramayan Mttefiklerin Polonyay ne srmeleri, Almanlar daha zayf da olsa bir iki cepheli sava psikolojisi iine soktuklar bir blften baka bir ey deildi. Bunun sonucunun Polonya iin bir felaket olmas, sonradan birok tarihiye Mttefiklerin Polonyay sattn ya da kurban ettiini dndrmtr.

Almanlar asl artan ise, Batl Mttefiklerin frsattan istifade ederek Almanyaya neden saldrmadyd. OKH Harekt Dairesi Bakan Orgeneral Alfred Jodl, Nrnberg Durumas esnasnda,

104 Guderian Fransa Harektnn ikinci safhasnda panzer kolordusuyla hzla Fransa ilerine akarken 12 gnde Mantan svire snrna varnca, gelen habere Hitler bile inanmam ve Guderian kendisini bizzat gnderdii mesajla bilgilendirmiti. Heinz Guderian, Bir Askerin Anlar, (Cilt:1), (ev. hsan Grkan), Baskan Yaynlar, stanbul, 1977, s. 222.

Burak INAR

190

Security

Strategies

Year: 10

Issue: 20

Batdaki 110 Fransz ve ngiliz tmeni, 23 Alman tmeni karsnda tamamen eylemsiz kaldklar iin biz bir sava felaketinden kurtulmu olduk demitir. Halder de 1939 Eyllnde ngiliz ve Fransz ordular ciddi bir direnle karlamakszn, Almanya tarafndan savan srdrlmesi iin belirleyici bir faktr olan Reni geip, Ruhr Havzasn tehdit edebilirdi. diyerek bunu teyit etmitir.105 Gerekten de sava baladnda 130 Fransz ve Polonya tmenine kar Almanlar 98 tmen konulandrabilmiti ki, bunlarn da 52si faaldi. Kalan 46 tmenin onu arpmaya uygundu ve bunlar bir ay iinde hazr olacakt. ounlukla 40 yan am Birinci Dnya Sava gazilerinden oluturulan dier 36 tmenin ise donanm ve talim kapasiteleri dkt.106 Guderian, Fransz ve ngilizlerin bu isteksizliklerinin hem kendilerini hayrete drdn hem de taarruza sevk ettiini anlatmtr.107

Peki, Almanyann kinci Dnya Savanda iki cephelilie kar siyaseti baarl myd? Konuyla ilgili birok uzmann sonutan yola karak, Almanyay bu politikasnda baarsz bulduunu syleyebiliriz. Ancak Almanyann hedefe ynelik izledii yolun iyi dnlm olduu grlmektedir. lkelerin tarihin birok dneminde olduu gibi bugn de d politikalarn olas bir savata yaayabilecei iki cephelilik durumunu dnerek belirlediklerini grmekteyiz. Bununla birlikte bir buuk cephe ya da bir cephede savunma ve bir cephede saldr ile hedefe ilerleme dorultusunda belirlenecek bir strateji, gnmz dnyasnda lkelerin gvenlik iin kaynak ayrma politikasnn en masrafl derecesini tekil etmektedir. Almanya ise Fransa, Kuzey Afrika ve Balkanlar harektlaryla Avrupadan uzak tutmay baard ngiltereyi etkisizletirip Dou Cephesini amtr. Dou Cephesi alrken, Atlantikte sren mcadele de ngilterenin aleyhine geliiyordu. Dou Cephesinin almas saatin aksi yn istila politikasnn son aamas olarak tam yerinde ortaya ktnda, bu politika baarya ulamt. Baarsz olan unsur, Almanyann izledii stratejiden ok, Sovyetler Birlii ile savayd.

105 Gromko, a.g.e., s. 9-10. 106 Edward N. Peterson, a.g.e., s. 126. 107 Heinz Guderian, a.g.e., s. 166-167.


191


Yl: 10

Say: 20

Barn srdrlememesi konusunda Alman, Fransz ve ngiliz d politikalarnn birlikte baarsz olduu dnlebilir. Ancak revizyonist Almanyann istila politikasndaki hesaplamalarnda baarl olduu ortadadr. Almanya geleneksel asker-siyasi yaplanmasyla, ikinci savaa dier lkelerden ok daha hzl hazrlanyordu. Bu hesaplamalar stratejik sonuca ulaamam olsa bile 1941-43 arasnda Almanyay Avrupann hkimi yapmtr ki, tarihte Pirenelerden Kafkaslara kadar uzan

İkinci dünya savaşı'nda almanya'nın İki cepheli savaş

Documents