Bu yaz› da, Kürtler ve tarihleri hakk›nda yaz›lm›fl ve birisi 1918, di¤eri ise 1928y›llar›nda yay›nlanm›fl iki kitap üzerinde duracak; resmi devlet tezinin doksany›l boyunca temel dayana¤› olan bu kitaplar›n, Kürtleri nas›l anlatt›¤› ya daTürklefltirdi¤ini izah etmeye çal›flarak, Osmanl›’dan Cumhuriyete ‹ttihatç›l›ktanKemalizm’e Kürt politikas›ndaki süreklilik takip edilmeye çal›fl›lacakt›r. Butopraklarda Kürtler hakk›nda yay›nlanm›fl ilk tarih ve sosyoloji kitaplar›n›n ‹t-tihatç›-Kemalist “kalemflörler” taraf›ndan yaz›ld›¤›n› düflününce ‹ngiliz tarihçiA. Toynbee’nin meflhur sözünü hat›rlamadan edemiyor insan…

Yeni ulus ve devlet tahayyülünde Türk’ten gayri bütün etnik varl›klar› tehditve düflman olarak alg›layan bu zihniyet, çözüm olarak “eritme” ve “yok et-me”yi yani sürekli bir inkâr ile duruma göre imhay› hiçbir zaman elden b›-rakmam›flt›r. ‹flte bu sürekli inkâr politikas›nda dillerden düflürülmeyen; dev-letin ve toplumun önemli bir k›sm›nda negatif “Kürt” imaj›n›n oluflmas›nakatk› sunan argümanlar›n dayand›¤› “önemli” kaynaklar, burada bahsini ya-paca¤›m›z kitaplard›r. “Kürtlerin bir tarihi yoktur”. “Kürtçe diye bir dil yok-tur; Arapça, Farsça ve Türkçe kar›fl›m› anlafl›lmaz bir fleydir”. “Bunlar da¤lar-da ilkel bir halde yaflayan, kültürden, sanattan, medeniyetten uzak ilkel var-l›klard›r” ve daha ileri giderek “Kürt diye bir halk yoktur” gibi söylemler ilkdefa bu kitaplar vas›tas›yla ortaya at›lm›flt›r.

H›zl› bir de¤iflimin ve yeni s›n›rlar›n çizildi¤i bir dönemde yay›nlanan ve yu-kar›da yazd›¤›m›z ortak argümanlar›n kullan›ld›¤› “iki kitap” aras›nda, on y›l-l›k zaman fark›na ba¤l› olarak elbette bir de¤iflme ve “ilerleme” de olmufltur.Cumhuriyet rejiminin daralm›fl s›n›rlar içerisinde homojen bir ulus ve devletinflas›na giriflmesi, Kürt politikas›nda ve resmi devlet söyleminde Kürtlere da-

‹ki Kitap - ‹ki Dönem

Aliflan Akp›nar*

* Araflt›rmac›, Osmanl› Kaynaklar›nda Kürtler Çal›flma Grubu üyesi.

ir daha rijit, keskin ve sert bir dil kullan›m›na yol açm›flt›r. Ancak konjonk-türel farklara ra¤men iki kitab›n da Kürtlere dair söylemlerinde bir iliflkisel-lik, devaml›l›k ve birbirini tamamlayan bir bütünlük oldu¤u gözlerden kaç-mamaktad›r. Devr-i sab›ka sald›rmaktan kendini alamayan Kemalist cumhu-riyet birçok politikada, söylemde ve tutumda oldu¤u gibi Kürtlere dair söy-lem ve politikalar›nda da devr-i sab›k› takip etmekten ve güne uyarlamaktangeri durmam›flt›r.

“Kürdler -Tarihi ve ‹çtimai Tetkîkat-” Kitab› Hakk›nda

Kitap; 1918 y›l›nda Aflair ve Muhacîrin Müdüriyet-i Umûmiyesi neflriyat›n›nüç numaral› yay›n› olarak bas›lm›flt›r1 (Friç, 1918). ‹ttihatç›lar taraf›ndan top-lum mühendisli¤i yapmak üzere kurulan bu teflkilat (bugünkü ad›yla “Afliret-ler ve Göçmenler Genel Müdürlü¤ü”) o günkü Osmanl› s›n›rlar› içinde yafla-yan farkl› etnik ve dini gruplar hakk›nda “ilmi” araflt›rmalar yapmak amac›y-la, bafl›nda Türkçülü¤ün ideologu Ziya Gökalp’in bulundu¤u bir “komisyon”oluflturmufltur. “Türkmen Afliretleri”, “Aleviler”, “Kürtler”, “Araplar” hakk›ndakitaplar yay›nlayan bu teflkilat yeni bir ulus infla etmek üzere yürüttü¤ü fa-aliyetleri “ilmi” çal›flmalarla temellendirmek istemifltir. ‹nand›r›c›l›¤›n› art›r-mak ve tezlerini güçlendirmek için sahte isimlerle, yabanc› yazar ve akade-mi adlar›n› kullanm›flt›r.

“Berlin fiark Akademisi” taraf›ndan yay›nland›¤› söylenen “Kürtler” kitab›n›nyazar›, üzerinde yazd›¤›na göre Dr. Friç’tir. Oysa bugün, yap›lan araflt›rma-lar neticesinde bilmekteyiz ki, Dr. Friç ad›nda biri hiçbir zaman var olmam›flve “Berlin fiark Akademisi” Kürtlere dair bu isimde bir kitap yay›nlamam›fl-t›r. Kitab›, aslen bir emniyet görevlisi olan “Habil Âdem” ya da as›l ad›yla“Naci ‹smail Pelister” yazm›flt›r. Ancak kitap ciddiye al›ns›n diye de bir sah-tekârl›k yaparak Bat›l› bir bilim insan› s›fat›yla, “Berlin fiark Akademisi” gi-bi ciddi ve dikkate de¤er bir kurumun ismini kullanarak, sanki Bat›da yaz›l-m›fl tarafs›z bir kitapm›fl gibi kamuoyuna sunmufltur.

Kitap, Kürtlerin kökenini inceleyen bir girifl yaz›s›ndan sonra “Kürd Afliretle-ri”, “‹ran Kürdleri”, “Bugünkü Türkiye Hududu Dâhilinde Bulunan Kürt Afli-retleri”, “Musul Vilayeti Kürdleri”, “Mervan Beyleri”, “Fazluye Prensleri”, “Kü-çük Luristan Prensleri”, “H›sn-› Keyf Beyleri”, “Baban Beyleri”, “Bitlis Hâkim-leri” gibi onlarca küçük bölümden oluflmaktad›r. Ancak kitab› yazan kiflininyaklafl›m›n› çözmek aç›s›ndan girifl bölümü büyük önem tafl›maktad›r.

Kürtlerin asimilasyonuna teorik bir zemin haz›rlamak derdinde olan yazar,çok incelikli bir dil kullanarak, Kürtlerin asl›nda Turanî (Türk) kökenli birhalk oldu¤unu ileri sürmektedir. Ancak do¤rudan do¤ruya “Kürtler Türk’tür”tarz›nda bir söylemden ›srarla uzak durmaktad›r. Zaten bu, kitab›n yay›nlan-d›¤› dönem düflünüldü¤ünde söylenmesi ve insanlara kabul ettirilmesi çokgüç olacak bir tezdir bu. Döneme bakt›¤›m›zda ortal›kta, ‹stanbul gazetele-rinde yazan, ‹ttihat ve Terakki’nin içinde bulunan veya bir zamanlar kurucu-lar› aras›nda yer alm›fl, Kürtçe-Türkçe gazete ç›karan ve Kürt kimli¤i ile tan›-nan birçok önemli insan vard›r. Kürt varl›¤› bu dönemde tart›fl›lmas› bile im-kâns›z olan bir gerçektir.

274

Toplum ve K

uram, Say›: 1, M

ay›s 2009

275Yazar öncelikle baz› iddialarda yer ald›¤› gibi Kürtlerin asla Arap, Gürcü yada Kafkas ›rklar›ndan olmad›¤›n› “kan›tlayarak” bafllar ifline. Ard›ndan;“Kürdler’in bir devr-i tarihleri olmad›¤› için milli bir ( hars-culture) lar›dayoktur. Ve âdedleri zabt edilmemifldir. Yaln›z fieref Name sahibi, (fieref han-› Bitlisi) vard›r ki bu zat Kürdler’in yegane müverrihidir.” diyerek Kürtleri,tarihi ve kendine özgü bir kültürü asla olmayan bir millet olarak tan›t›r vebu “tezini” Kürt dili hakk›nda benzer “tespitlerle” güçlendirme yoluna gider.“Bu lisan, kavaidine nazaran, “Hindu-Avrupai” flubesine mensub ve eskiFarsi lisan›n esas›yla bu günkü ve fiah Abbas zaman›ndaki ‹ran lisan› ara-s›nda kalm›fl gibi görünüyor. Buna binaen, tam bir millet lisan› olmaktanziyade muhtelif tesirat alt›nda kalm›fl bir lisan addolunabilir. Bilhassa fla-yan-› kay›dd›r ki, Kürd kabileleri aras›nda müflterek olan kelimeler, Kürd,Pehlevi, Zend, Kadim Farsi kadim kelimeleri de¤ildir. Belki Türk, Türk-Arab(Türkçedeki Arab kelimeleri) yeni Farisi ve fiah Abbas devrine aid Farsi keli-melerdir.” Yani asl›nda tarihi, kendine özgü bir kültürü olmad›¤› gibi, Kürt-lerin kendine özgü bir dilleri de yoktur, bu dil zaten bir millet dili de¤ildir,‹ran, Arap, Türk etkisinde kalm›fl ve bunlar›n kar›fl›m› olan bir dildir.2

“…Yaln›z, Asur salnamelerinde ne Eksanafon’un (Gurdi-Gordy) ve ne desair flark müverrihlerinin “Kürd” kelimesine tesadüf edilmiyor. Asur hükü-meti böyle isimde bir millet tan›m›yor… Bu cihet, “Kürd” isminin bir milletismi olmas› nazariyesini çürütür ve sonra Doktor Siyc’in kaydetti¤i: “fiayan-› dikkatdir ki, kahramanl›¤a ait flark›larda, kahraman›n ismi zikredilir vemilleti tasrih edilmez. Hiçbir flark› yokdur ki “Kürd kelimesi bulunsun” cihe-ti de iddiam›z› kuvvetlefltirir.” Petersburg akademisi, bu babdaki tetkikat›n›bu suretle hülasa ediyor: “Kürd kelimesi ‘Hindu-Avrupai’ lügatinde mevcutde¤ildir.” Her fley ne kadar aç›k de¤il mi? Zaten tarihi hiçbir belgede de Kürtdiye bir isme rastlam›yoruz ve zaten yabanc› “bilim adamlar›” da tarihte Kürtdiye bir ismin var olmad›¤›n› söylüyorlar.

Kürtlerin tarihte belirgin bir yeri olmayan, kendilerine ait dilleri ve özgün birkültürleri bulunmayan bir topluluk oldu¤unu “ispatlad›ktan” sonra yazar›-m›z, yavafl yavafl sözü getirmek istedi¤i noktaya tafl›r: “Biliyoruz ki Asurilerzaman›nda bugünkü Kürdistan’da (Lurdehu) nam›nda Turanl› bir hükü-met var idi. Ve bittabi, bunlar da Cengiz’in kulland›¤› “Kürt” kelimesini is-ti’mal etdikleri ve Kürd afliretleri, bu mahalle geldikleri zamanda bu kelime-nin zeban-zed oldu¤u tasavvur olunabilir. Binaenaleyh bu tabir, (Lurdehu)beylerinin unvan›yd› ve Kürdler efendilerinin yerlerini iflgale bafllad›klar›veyahut ilk geldiklerinde bu hidmet-i mühime gördükleri zaman (Kürd) is-mini alm›fllard›r. Bu, en yak›n bir nazariyedir. Yeni müverrihlerin hemenhepsi de bu nazariyeyi kabul edebiliyor. Bu suretle de “isim” ile menfle ara-

‹ki Kitap - ‹ki D

önem

1- Habil Âdem kitab›nda bir de tablo vererek Kürtçe de yer alan kelimelerin büyük bir ço¤unlu¤unun Türk-çe oldu¤unu anlat›r. Ne ilginçtir ki bu sahtekarl›ktan on y›llarca sonra, bu uydurma kitab› bir DGM savc›s›olan Nuh Mete Yüksel, Hacettepe Üniversiteli gençlerin yarg›lamalar› s›ras›nda kaynak kitap olarak göster-mifl ve Kürtçe diye bir millet dilinin asl›nda olmad›¤›n› anlat›rken bu uydurma kitab› kullanm›flt›r (ÖzgürPolitika 23 May›s 2002).

2- Yazar ismine soru iflareti koymam›n sebebi, ilk bask›da yazar isminin bulunmamas›d›r. Bu kitab›n SüleymanSabri Pafla’ya ait oldu¤unu, kitab›n daha sonraki Latin alfabesiyle yap›lan bask›s›nda görmekteyiz.

s›nda bir münasebet bulmak mümkün oluyor. Doktor Siyc “Kürd” kelimesi-nin “Lurdehu” kelimesinden müfltek addediyor ki, bu da mühim bir iddia-d›r.” Her fley art›k ayd›nlanm›flt›r. Kürt kelimesi asl›nda Lurdehu kelimesin-den gelmifltir. Lurdehular da ilk ça¤larda Anadolu’da yaflam›fl Turani yaniTürk kökenli bir devlettir, dolay›s›yla da Kürtler asl›nda Turani kökenli olanbir halktan gelmifllerdir. Zaten yazara göre yeni tarihçilerin hepsi de bu te-oriyi kabul ediyorlard›r. Görüldü¤ü gibi “Habil Âdem” laf› döndürüp dolafl-t›rd›ktan sonra, Kürtlerin Türk kökenli oldu¤unu da ortaya at›vermifltir.

‹lk kez “Habil Âdem” taraf›ndan ortaya at›lan bu görüfl, döneminde büyükbir tepki çekmemifl, hatta “Kamuran Ali Bedirhan” gibi dönemin önde gelenbaz› Kürt ayd›nlar› taraf›ndan, Kürtlerle ilgili kitap ç›k›yor diye olumlu bilekarfl›lanm›flt›r. Bu yaklafl›m› dönemi içinde de¤erlendirmek daha sa¤l›kl› ola-cakt›r. O günden bak›ld›¤›nda ileride olacaklar›; yani Kürtçenin yasaklanabi-lece¤ini, Kürt ve Kürdistan kelimelerinin kullan›m›na yasak getirilebilece¤i-ni, “Kürt diye bir halk yoktur, Kürtler Türk’tür” diye bir söylemin ileri sürü-lebilece¤ini tahayyül etmek neredeyse imkâns›zd›r. Kald› ki, Kürtlerin Gür-cü, Arap ya da Kafkas kökenli oldu¤u yönünde baflka tart›flmalar›n da varoldu¤u düflünüldü¤ünde, Dr. Friç’in kitab› rahatl›kla bunlardan biri olarak al-g›lanabilmifltir. Bu köken vurgusunun ileride yarataca¤› siyasal dayatmalar›nve uygulamalar›n öngörülememifl olmas› çok da yad›rganacak bir fley de¤il-dir. Ayr›ca Kürtler hakk›nda ilk kez bir kitab›n yay›nlan›yor olmas›n›n yarat-t›¤› “sempati”, bu yay›n›n ard›nda yatan gizli politik hesaplar› görmeyi en-gelleyen bir neden olmaktad›r.

Ancak Habil Âdem’in bu kitab›n›n “k›ymeti” 1925 y›l›ndan sonra anlafl›lm›fl-t›r. Cumhuriyet döneminin ilk büyük Kürt isyan› bast›r›ld›ktan sonra, Kürtle-rin asimile edilmesi ve Türklefltirilmesi gündeme gelmifl ve bu uydurma ki-tap, bir baflyap›t olarak Kürtlerin Türk oldu¤unu, dillerinin asl›nda toplamabir dil oldu¤unu söyleyen herkesin temel dayana¤› ve baflvuru kayna¤› ha-line gelmifltir. 1928 y›l›nda ç›kan ve aç›kça Kürt diye bir milletin olmad›¤›n›,Kürtlerin asl›nda Türk oldu¤unu söyleyen ilk kitaba bakt›¤›m›zda tüm temeltezlerini buradan ald›¤›n› rahatl›kla görebiliriz.

“Van Tarihi- Kürdler Hakk›nda Tetebbu’ât” Kitab›

Bildi¤imiz kadar›yla hâlihaz›rda bu kitab›n üç bask›s› yap›lm›flt›r. Ben, kita-b›n birinci ve üçüncü bask›lar›na ulaflabildim. Birinci bask› 1928 y›l›ndaEbuzziya Matbaas›nda bas›lm›fl olup Osmanl›cad›r (Süleyman Sabri Pafla,1928).3 Üçüncü bask› ise 1982 y›l›nda “Türk Kültürünü Araflt›rma Enstitüsü”taraf›ndan yap›lm›flt›r. Üçüncü bask›da kitab›n belirli yerleri sadelefltirilmifl ve“ufak” bir de¤ifliklik yap›lm›flt›r. Kitab›n ilk bask›s›nda, “Kürtler Hakk›nda Te-tebbu’ât” fleklinde yaz›lan alt bafll›k, “Kürt Türkleri Hakk›nda ‹ncelemeler”biçiminde de¤ifltirilmifltir. ‹lk bask›daki dipnotlar›n büyük bir k›sm› üçüncübask›da olmad›¤› gibi, baz› teferruatl› aç›klamalar içeren paragraflar da ç›ka-r›lm›flt›r. Özellikle kitab›n ilk bask›s›nda yo¤un olarak kullan›lm›fl dipnotla-r›n bu bask›da olmamas› alt› çizilecek kadar büyük bir de¤ifliklik ve sorun-dur. Üçüncü bask›y› haz›rlayan Gamze Gayeo¤lu taraf›ndan bu konuda enufak bir aç›klama dahi yap›lmam›flt›r. Gamze Gayeo¤lu’nun sunufl yaz›s›nda-

276

Toplum ve K

uram, Say›: 1, M

ay›s 2009

277ki “Ço¤unlukla ikinci bask›dan yararland›m” cümlesi, ikinci bask›da dipnot-lar›n at›ld›¤›n› ve kitab›n ciddi de¤iflikliklere u¤rat›ld›¤›n› düflündürüyor.

Kitap toplam on befl bölümden oluflmaktad›r. Burada tüm alt bafll›klar› ol-masa da kitap hakk›nda temel bir fikir oluflturaca¤›n› düflündü¤üm bafll›kla-r› vermeyi tercih ettim (Buradaki bafll›klar kitab›n ilk bask›s›ndan al›nm›flt›r):

Birinci Bölüm: Havâlinin Co¤rafyas›, Eski Zamanlarda Türk Muhâ-cirlerinin Takib Ettikleri Yollar…‹kinci Bölüm: Hititlerin ‹nk›sâm›, Haldiler, Gutu, Gardu, Kardu,Urartu, Luhurdu Hükümeti…Üçüncü Bölüm: ‹ran ‹daresi, Hazar Türkleri, Selçuk ‹daresi, AhlatTürkleri, Mo¤ol ‹stilas›…Dördüncü Bölüm: Osmanl› Hududu dahilindeki TürkmenlerinHicreti, Osmanl› ‹daresi, Osmanl› ‹ran Rekabeti…, Türk Kan› veTürk Ruhu Dört Bin Sene Evvelki Kudretdedir.Beflinci Bölüm: Afliretlerin Tarihi…, fiekak ve Ertufl AfliretlerininTürk Teflkilat›, Denbeliler, Zazalar…, Cibranl› Türkmen Aflireti…Alt›nc› Bölüm: Yezidiler-En Eski Türkler…Yedinci Bölüm: Ahalinin Ekinci ve Aflir K›s›mlar›, Afliret ReislerininAs›llar›…Sekizinci Bölüm: Dil, Türkçenin ‹ntiflâr›, Yaz› Dili, Katipler, KürtçeKelimelerin As›llar›…Dokuzuncu Bölüm: Hülasa, Kürtlerin Menflei, Halti, Haldi, HadiAn’anesi, Kürtlerin Diyarbekir Havalisinden Etrafa ‹ntiflâr› An’anesi…,Ermenilere Dair Bir An’ane…, Türklerin Kürtleflmesi Sebebleri…Onuncu Bölüm: Kürd Ta’biri, Kürd Kelimesi Milliyet ‹fade Etmez, On Birinci Bölüm: Afliret Hayat›n›n Devam Ede Gelmesinin Sebeb-leri, Halk›n Fikri Seviyesi…On ‹kinci Bölüm: fieyh, ‹nsan Kolayl›kla Nas›l Kazan›r…, Halk›nAldanmak ‹htiyac›.On Üçüncü Bölüm: Afliret Halk› Nas›l Yaflar, Yer Alt›nda Hayvan-larla Beraber…On Dördüncü Bölüm: Kad›n Çal›flkand›r, Evin Temelidir, ÇocuklarNas›l Büyür?...On Beflinci Bölüm: Van Harabeleri, Meflhur Kale, Surun ‹çi, Vanl›-lar›n Fedakârl›¤›…

Kitap, bölgenin co¤rafyas›n› ve Türklerin tarih boyunca yapt›¤› göçlerle na-s›l bu bölgeye gelip yerlefltiklerini anlatarak ifle bafllar. Anadolu’nun eski ça¤tarihini yazarken de, “büyük flark âlimi” Dr. Friç’in de belirtti¤i ve anlatt›¤›gibi olay› Lu-Hurdu adl› Türk kavmine getirip ba¤lar. “Asur kitabeleri, vak-tiyle bu bölgede Lu-Hurdu adl› bir Türk Hükümeti bulundu¤unu ve Asurlu-lar› s›k›flt›racak kadar kuvvetli oldu¤unu kaydetmektedir. La-Hurdu kelime-

‹ki Kitap - ‹ki D

önem

3- Yazar ismine soru iflareti koymam›n sebebi, ilk bask›da yazar isminin bulunmamas›d›r. Bu kitab›n SüleymanSabri Pafla’ya ait oldu¤unu, kitab›n sonraki Latin alfabesiyle yap›lan bask›s›nda görmekteyiz.

siyle Urartu kelimesi aras›ndaki benzerlik aç›kt›r… fiu halde Urartu, Lu-Hur-du, Gutiu, Kurdu kelimelerinin hepsini bir esasa ba¤lamak mümkündür…Büyük Tarih-i Umumi ‘Haldi-Lu-Hurdu-Gutiu’ Türklerinden bahsederkenHitit art›klar›ndan oldu¤unu kaydediyor… Hitit Devleti y›k›ld›ktan sonra,Hitit Türkleri buralara iltica ederek yerleflmifl olduklar› düflünülebilir (Bu birhakikattir).” (Süleyman Sabri Pafla, 1982: 9-11). Görüldü¤ü gibi Dr. Friç’inortaya att›¤› tezler burada daha da geniflletilerek kullan›lm›flt›r. 1932’lerdegündeme gelecek olan “Türk Tarih Tezi”nin temelleri de 1928 y›llar›nda böy-lelikle at›lmaya bafllanm›flt›r.

Yazar›m›z eski ça¤ tarihine elini bulaflt›rm›flken Ermenileri de ihmal etmezve Ermenilerin bu topraklara Türklerden sonra geldiklerini ispatlamaya çal›-fl›r. “Ermeniler Milattan alt› as›r evvel Anadolu’ya göçmen olarak gelmifller-dir… Ermenilerin Van havalisiyle ba¤lar› o kadar eski de¤ildir. Van çevresi-nin o meflhur ba¤ ve bahçelerini ilk kuranlar, Fatih Sultan Mehmet II zama-n›nda Karaman’dan buraya göç eden Türklerdir. Ermenilerin buralarda ço-¤almas› II inci Sultan Abdülhamid zaman›nda olmufltur…” (Süleyman Sab-ri Pafla, 1982: 20-21). Bu arada ilk bask›da yer alan bir ifade, üçüncü bas-k›ya al›nmam›flt›r. Ermenilerin bu topraklara sonradan gelerek buralara Er-menistan dedi¤ini ve Türk topraklar›n› sahiplenmeye çal›flt›klar›n› anlatanyazar sözlerini flöyle bitirir; “En eski Türk kavmine aid isimleri mal sahibi-nin gafletinden bila-istifâde kendisine mal etmeye çal›flmalar› âk›bet-imahvlar›n› mûcib oldu” (Süleyman Sabri Pafla, 1928: 21). Yazar hiç olmaz-sa Ermenilerin gerçekten çok kötü bir ak›bete u¤rad›klar›n› itiraf edebilmifl-tir. Ama kitab› 1982 y›l›nda yay›mlayanlar bunu bile söyleme ahlak›n› göste-rememifllerdir. Neredeyse tümüyle kendileri gibi düflünen birinin kitab›n› bi-le sansürlemekten çekinmemifllerdir.

Osmanl› ve ‹ran dönemlerini anlatan yazar bölgedeki afliret yap›s› ve afliret-lerin tarihi hakk›nda da geniflçe bilgi sunmaktad›r. 1921-26 y›llar› aras›ndaKaraköse’de (A¤r›), 7. Afliret Süvari Komutanl›¤›, 8. Afliret Süvari Tümen Ko-mutanl›¤›, Revand›z-Van bölgesi komutanl›¤› ve Van vali vekilli¤i yapm›flolan yazar, bölgenin sosyolojik yap›s›n› anlat›rken gözlemlerinden ve dene-yimlerinden örnekler de verir. fiüphesiz kitab›n en kayda de¤er yerleri bubölümleridir. Ard›ndan Yezidileri en eski Türkler olarak ilan eden Sabri Pa-fla dil meselesine geçer. “Türkiye Cumhuriyeti dâhilindeki da¤l› Türklerin di-li ikiye ayr›l›r; biri Kurmanç, di¤eri Zaza’d›r… Bir dilin esas›n› fiiller göste-rir. Kürtçe’de fiiller bir tak›m isimlerden, yani tek tek kelimelerden ibarettir…VERE= Gel! Asl› ‘Varmak’tan Veriver=Var! D›r.Here= Git! Asl› ‘Yerimek-Yürümek- Yörümek’ ten Yürü! Dir.Dr. Fritz’in Kürtler adl› eserinde, dil hakk›nda flu bilgiler verilmektedir” (Sü-leyman Sabri Pafla, 1982: 59-61) diyen yazar, Dr. Friç’in yani meflhur ajan›-m›z Habil Âdem’in kitab›ndan al›nt›lar yaparak Kürtçe diye bir dil olmad›¤›-n›, bu dilin tüm kelimelerinin Arapçadan, Farsçadan ve Türkçeden geldi¤inibize bir güzel ispatlamaktad›r. ‹nanmamak elde de¤ildir! Çünkü ne de olsabu bilgiler, koca Berlin fiark Akademisi çal›flanlar›ndan Dr. Friç’in yapt›¤›büyük araflt›rmalara dayanmaktad›r.

278

Toplum ve K

uram, Say›: 1, M

ay›s 2009

279Yazar kitab›n›n bundan sonraki bölümlerinde Kürtlerin kökenleri ile ilgilitart›flmalara girer ve sonraki bölümleri neredeyse tamamen Dr. Friç’ten yap›-lan referanslardan ve al›nt›lardan meydana getirir:

“Bu hususta araflt›rmalar yapan Avrupa âlimleri an’aneyi, dili, ma-sallar›, halk türkülerini gözden geçirmifller, Kürtlü¤e ait bir eser veKürt nam› alt›nda müstakil bir millet bulamam›fllard›r (Dr. Fritz’in‘Kürtler’ adl› eserine müracaat).” (Süleyman Sabri Pafla, 1982: 65)

“ Eski tarih Kürt adl› bir millet kaydetmiyor. Asur kitabelerinde Kürtad›na tesadüf edilmiyor; bunun için Kürt kelimesi bir milleti kan›t-lam›yor. ‹flte Avrupal› bilginlerin hükmü budur (Dr. Fritz’in ‘Kürt-ler’ adl› eseri).” (Süleyman Sabri Pafla, 1982: 79)

Sonuç olarak; iki kitap özgülünde iki dönemi ve Kürtlere dair alg› ve söy-lemlerini analiz etmeye çal›flt›¤›m›z bu yaz›da, dönemler aras›nda kullan›lanargümanlar ve uygulamalar aç›s›ndan bir iliflkisellik ve devaml›l›k oldu¤u gö-ze çarpmaktad›r. ‹ttihatç›lar›n çizdi¤i yeni ulus projesini, kendi siyasal kon-jonktürüne uyarlayan Kemalist kadro, var olan s›n›rlar içerisinde homojen bir“Türk ulusu” ve “Türk vatan›” yaratmak gayesiyle Kürtleri asimile etmek içindilini, kültürünü ve tarihini inkâr etmeye, bunlar› haf›zalardan silmeye çal›fl-m›flt›r. Yer isimlerinin de¤ifltirilmesi, soyad› kanunu, Kürtçe konuflman›n ya-saklanmas› gibi “insanl›k suçu” niteli¤indeki birçok uygulamaya kaynakl›ketmesi aç›s›ndan bu kitaplar›n durumu ayr›ca manidard›r.

90 y›ld›r kullan›lan ve birçok ac›n›n yaflanmas›na sebep olan bu argümanlar,T.C. devletinin adeta genetik kodlar›na kaz›nd›¤› için, Kürtleri asimile etmeçabalar›n›n iflas etmesine ra¤men hâlâ devlette ve devlete yak›n baz› çevre-lerde itibar görmeye devam etmektedir. Bir halk› afla¤›lamak, tarihsiz, kül-türsüz, geri ve ilkel bir varl›k olarak zihinlerde kodlamak; egemenlik, üstün-lük ve sömürü aray›fllar›ndan ayr› düflünülemez. 85 y›ll›k cumhuriyet süre-cinde vard›¤›m›z nokta, Kürtlere dair bu alg› ve söylemlerin art›k tümüyleterk edilmesini gerektirmektedir. Zihinlerdeki bu “negatif” Kürt alg›s›n›n si-linmesi, temel insan haklar› ba¤lam›nda (ana dilde e¤itim gibi) Kürtlerin var-l›¤›n›n ve haklar›n›n gerçekten tan›nmas› kadar; Kürt tarihi, dili ve kültürühakk›nda objektif, bilimsel yay›nlar yap›lmas› ve toplumun bilinçlendirilme-siyle mümkündür.

Kaynakça:

Dr. Friç. (1334)1918. Kürdler-Tarihi ve ‹çtimai Tetkikat-. ‹stanbul: Aflair ve Muhacirin Mü-düriyet-i Umûmiyesi Neflriyat›ndan:3, Kütübhane-i Sadi.

Süleyman Sabri Pafla. 1928. Van Tarihi –Kürdler Hakk›nda Tetebbuat-. ‹stanbul: Matba-iEbuzziya, Milli Kütüphane Türkçe Yazma No:4916.

Süleyman Sabri Pafla. 1982. Van Tarihi ve Kürt Türkleri Hak›nda ‹ncelemeler. Ankara: TürkKültürünü Araflt›rma Enstitüsü Yay›nlar›.

‹ki Kitap - ‹ki D

önem