ifac tÜrmob - tmud kur el kit. 2013.pdfiesba üyeliği, en fazla 9’u uygulayıcılardan ve en az...

TÜRMOB YAYINLARI - 457

I F A CM

m

T Ü R M O B

MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI İÇİN

ETİK KURALLAR EL KİTABI

2013

Çevirmenler:Yıldız ÖZTÜRK (Baş çevirmen)

Dr. İpek TÜRKER (SMMM)Dr. Ali Altuğ BİÇER (SMMM)

Seher GÜNDOĞDU

Editörler:Dr. Masum TÜRKER (YMM)

Dr. A.R. Zafer SAYAR (SMMM)

TÜRMOB YAYINLARI :457

ISBN :978-605-86200-4-9

Yayıncı : MU-DEN A.Ş.Şehit Gönenç Sk. No:28/3 Anıttepe-ANKARA / Tel : (0.312) 230 04 51 / www.mu-den.com.tr

Yayıncı Sertifika No: 24514 ISBN : 978-605-86200-4-9

Dizgi - Düzenleme : Tuncay TEKYILDIZ

BASKIAnkara Ofset Basım Matbaacılık Reklam Ltd.Şti.

Büyük Sanayi 1. Cad. 93/43-44 İskitler/ANKARATel : (0.312) 384 50 63 Matbaa Sertifika No : 17937

TÜRMOB YAYINLAMA İZNİ

“Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından Mayıs 2013'de İngilizce olarak yayınlanan, Uluslara-rası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartları Kurulu'nun Muhasebe Meslek Mensupları için Etik KurallarEl Kitabı TÜRMOB tarafından Eylül 2013 tarihinde, meslek mensuplarımız ile akademisyenlerin çalışmalarındakullanılmak üzere eğitim amaçları için Türkçe'ye çevrilmiştir. IFAC çevirinin doğruluğu ve tamlığı ya da bunlarınbir sonucu olarak ortaya çıkabilecek eylemler için herhangi bir sorumluluk üstlenmez. Muhasebe Meslek Men-supları için Etik Kurallar El Kitabı'nın onaylanan metni, IFAC tarafından İngilizce olarak yayınlanmış metindir.

Muhasebe Meslek Mensupları için Etik Kurallar El Kitabı'nın İngilizce metni © 2013 Uluslararası MuhasebecilerFederasyonu (IFAC) Tüm hakları saklıdır."

Muhasebe Meslek Mensupları için Etik Kurallar El Kitabı'nın Türkçe metni © 2013 Uluslararası MuhasebecilerFederasyonu (IFAC) Tüm hakları saklıdır."

“Orijinal başlık: Handbook of the Code of Ethics for Professional Accountants ISBN: 978-1-60815-153-0.”

Baskı Yılı : 2013

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu®529 Fifth Avenue, 6th Floor

New York, New York 10017 USA

Bu yayın, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından yayınlanmıştır. Uluslararası MuhasebecilerFederasyonu’nun (IFAC) misyonu, yüksek kaliteli uluslararası standartlar ve rehberlik geliştirilmesine katkı sağ-layarak, yüksek kaliteli uluslararası standartlar ve rehberlik benimsenmesi ve uygulamaya konmasına kolaylaştı-rarak; güçlü muhasebe meslek organizasyonları ve muhasebe denetim firmalarının gelişimine ve muhasebe mes-lek mensupları tarafından yüksek kaliteli uygulamalara katkı sağlayarak ve dünya genelinde muhasebe meslekmensuplarının değerini artırarak; ve kamu çıkarı meseleleri hakkında görüş bildirerek, kamu yararına hizmet et-mektir. Bu yayını, IESBA™ web sitesinden, sadece kişisel kullanım için ücretsiz olarak indirebilirsiniz: www.et-hicsboard.org.

Muhasebe Meslek Mensupları için Etik Kurallar, Görüşe Açık Taslaklar, İstişare Raporları, ile Diğer IESBA ya-yınları, IFAC tarafından yayınlamıştır ve bunların telifi IFAC’a aittir. Onaylanmış metin İngiliz dilinde basılmıştır.

IESBA ve IFAC, bu yayındaki materyale güvenerek hareket eden ya da hareket etmekten imtina eden herhangi birkişiye neden olan kayba, bu kayıp ister ihmal isterse de başka bir şekilde olsun, sorumluluk kabul etmez.

IESBA logosu, ‘Muhasebe Meslek Mensupları için Uluslararası Etik Standartları Kurulu, ‘IESBA’, ‘MuhasebeMeslek Mensupları için Etik Kurallar’, IFAC logosu, ‘Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’, ile ‘IFAC’IFAC’ın ticari markaları ve hizmet markalarıdır.

Copyright © Mayıs 2013 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC). Bütün hakları saklıdır. Bu belgeninkopyalarının çoğaltılması, saklanması veya yayınlanması ya da başka benzer bir durumda kullanılması için, bu ya-saların izin verdiği haller dışında, IFAC’tan temin edilecek bir yazılı izin gerekecektir. İletişim [email protected]. ISBN: 978-1-60815-153-0

Yayınlayan :

TÜRMOBm Mm

MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI ‹Ç‹N EETT‹‹KK KKUURRAALLLLAARR EELL KK‹‹TTAABBII

SUNUŞ

Muhasebe mesleğindeki Etik kurallar, denetim standartlarının uygulanmasın-da ve denetim dışındaki diğer hizmetlerin yerine getirilmesinde muhasebemeslek mensuplarının uyması gereken ve mesleğin itibarının yükseltilmesinisağlayan mesleki kurallardır.

Ülkemizde meslek etiği ile ilgili ilk düzenleyici kurallar 1 Haziran 1989 tarihve 3568 sayılı “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşa-virlik Kanunu’nun” 43, 44, 45, 46, 47 ve 48’inci maddeleri ile 03.01.1990 ta-rihli ve 20391 sayılı “Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetme-lik’in” 5, 6, 7, 8, 9, 10, 14, 15, 42, 43, 44, 45, 46, 47’inci maddelerinde yeralmıştır. 18.10.2001 tarihli ve 24557 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 5 no-lu meslek kararı ile “Ruhsatlı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci MaliMüşavir ve Yeminli Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Ahla-kı Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek Kararı” yayınlanmıştır.

19.10.2007 tarihli ve 26675 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğegiren “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali MüşavirlerinMeslek Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik”, TÜR-MOB tarafından kabul edildiği 2006 yılında uygulamada olan ve UluslararasıMuhasebeciler Federasyonu (IFAC) bünyesindeki Uluslararası MuhasebeMeslek Mensupları Etik Standartlar Kurulu (IESBA) tarafından yayınlanan“Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar” (KısacaIESBA Etik Kurallar) esas alarak yayınlamıştır. Bu yönetmelikte, 25.12.2012tarihli ve 28508 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklikte eklenen EkMadde 1 ile IFAC tarafından Uluslararası Etik Standartlarda yapılan değişik-liklerin TÜRMOB tarafından meslek mensuplarına duyurulması düzenlenmiş-tir.

Dünya düzeyinde muhasebe meslek mensupları Etik Kuralları “UluslararasıMuhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar” (Kısaca IESBA Etik Kural-lar) adı altında, IFAC’ın bünyesindeki IESBA tarafından yayınlanmaktadır.TÜRMOB, IESBA Etik Kurallar’ın 2010 ve 2012 baskılarını yayınlamıştır.Elinizdeki IESBA Etik Kurallar’ın 2013 versiyonu “Uluslararası Muhasebeci-ler Federasyonu (IFAC) Tarafından Yayınlanan Standartların Çevrilmesi ve


Çoğaltılması Politikası’na” göre bir ekip tarafından gerçekleştirilmiş ve edi-törler tarafından gözden geçirilmiştir.

Ülkemizde muhasebe etiği eğitimine ilk kez 1981 yılında İstanbul Üniversite-si İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü Denetim Programı’nda “MuhasebeMeslek Ahlakı” adı altında başlanmıştır. 2000’li yılların başından beri bazıüniversitelerde lisans ve/veya yüksek lisans düzeyinde “meslek hukuku veetik eğitimi” adı altında muhasebe meslek etiği eğitimi verilmektedir. Muha-sebe meslek mensupları için etik alanında uluslararası ve ulusal düzeydeki ge-lişmeleri ve çalışmaları değerlendiren TÜRMOB; etik alanında güncel ve öz-gün bir çalışma olarak “TÜRMOB Etik Eğitimi Projesi” geliştirmiştir. Buproje kapsamında muhasebe meslek mensuplarının uzaktan ve yüz yüze eği-tim yöntemleriyle teorik ve uygulamalı etik eğitimi almaları sağlanacaktır.

Ülkemizde, muhasebe mesleğinin denetim boyutunu düzenleyici kurum ola-rak düzenlemek amacıyla 2011 yılında kurulan Kamu Gözetim Kurumu’nun(KGK) yakın zamanda Türkiye Muhasebe Meslek Mensupları Etik Kurallarıyayınlaması beklenmektedir. Ayrıca, denetim hizmetlerini talep eden kurum-lar da muhasebe meslek mensupları için etik kurallardan yararlanarak kendiamaçlarına özgü bazı etik düzenlemeler yapmaktadır. Meslektaşlarımızın budüzenlemelerle, dünyada uygulanan uluslararası düzeydeki düzenlemelerikarşılaştırabilmeleri ve gerektiğinde uygulamalarına olanak sağlamak amacıy-la IESBA tarafından yayınlanan “Uluslararası Muhasebe Meslek Mensuplarıİçin IESBA Etik Kurallar”ın 2013 baskısının tercümesi yaptırılmış olup, mes-lek mensuplarımızın uluslararası Etik Kuralları izlemeleri ve karşılaştırmayapmaları olanağı sağlanmıştır. Bu Etik Kuralların sahibi IFAC olup; bu tercü-me IFAC’ın web sitesinde yer almaktadır. Bu kitabın, meslektaşlarımıza fay-dalı olacağını umuyorum.

Nail SANLITÜRMOB Genel BaşkanıAnkara, Eylül 2013


MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI İÇİN ETİK KURALLAR EL KİTABI

2013 BASKISI

Bu El Kitabı Nasıl Düzenlendi

Bu el kitabının içeriği aşağıdaki kısımlar şeklinde düzenlenmiştir

Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartları Kurulu’na Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonunun Rolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Bu El Kitabının Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2012 Baskısından Temel Değişiklikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

İçindekilerin Çerçeve Tablosu

İçindekiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Bölüm A – IESBA Etik Kurallar’ın Genel Uygulanışı . . . . . . . . . . . . 15

Bölüm B - Serbest Çalışan Muhasebe Meslek Mensupları . . . . . . . . 30

Bölüm C – İşletmelerde Çalışan Muhasebe Meslek Mensupları . . 168

Tanımlar (Türkçe Terimler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

Tanımlar (İngilizce Terimler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

IESBA Etik Kurallar’daki Değişiklikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197


Telif Hakkı ve Çeviri

IFAC, IESBA el kitapları, standartları ve diğer yayınlarını yayınlar ve te-lif haklarının sahibidir.

IFAC, İngilizce Konuşulmayan ülkelerdeki finansal bildirimleri hazırla-yanlar ve kullananlar, denetçiler, düzenleyiciler, avukatlar, akademisyen-ler, öğrenciler ve diğer ilgili grupların kendi ulusal dillerinde standartla-ra ulaşmalarının önemli olduğunu da bilmektedir ve standartlarının çoğal-tılması ya da çevrilmesini ve çoğaltılması desteklemekte ve kolaylaştır-maktadır.

IFAC’ın telif hakkı olan yayınlarının çevirisi ve çoğaltılmasına ilişkinIFAC politikası, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu tarafından Ya-yınlanan Standartların Çevrilmesi ve Çoğaltılması Politikası ile Ulusla-rarası Muhasebeciler Federasyonunun Yayınlarının Çoğaltılması ya daÇevrilmesi ve Çoğaltılması Politikası içerisinden belirtilmiştir. Şartlar vekurallar için [email protected] adresiyle temasa geçmesi gerekmek-tedir.

1


ULUSLARARASI MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI ETİK STANDARTLARI KURULU’NA GİRİŞ

Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartları Kurulu (IESBA),uluslararası olarak uygun bir Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kuralla-rı (Etik Kuralı) geliştiren, bağımsız bir standart-yapıcı kuruldur.

Görev Tanımlarında gösterildiği üzere IESBA’nın hedefleri, muhasebe meslekmensupları için yüksek kaliteli etik standartlar belirleyerek kamu yararına hiz-met etmektir. IESBA’nın uzun vadeli hedefi, denetçi bağımsızlığı da dahil mu-hasebe meslek mensupları için etik standartları Kuralı’nı, düzenleyiciler veulusal standart yapıcılar tarafından yayınlanan standartlarla yakınsanmasıdır.Tek bir standartlar setine yakınsama, dünya genelindeki muhasebe meslekmensupları tarafından sunulan hizmetlerin kalitesini ve tutarlığını artırabilir veküresel sermaye piyasalarının etkililiğini geliştirebilir.

IESBA üyeliği, en fazla 9’u uygulayıcılardan ve en az 3’ü kamu üyeleri /dahageniş bir kamu yararı yansıtması beklenen veya yansıttığına inanılan kişiler)olmak üzere dünya genelinden gelen 18 gönüllü kurul üyesinden oluşur. Üye-ler, IFAC Atama Komitesi’nden alınan tavsiyelere dayanarak ve IESBA’nınfaaliyetlerini gözeten Kamu Yararına Gözetim Kurulu’nun (PIOB) onayıyla,IFAC Yönetim Kurulu tarafından atanır.

IESBA’nın standart yapma süreci, PIOB’un ve IESBA’nın standartlarının verehberlerinin geliştirilmesine kamu yararı girdisi sağlayan IESBA İstişare Da-nışma Grubu’nun (CAG) katılımını içerir.

Standartlarını geliştirirken IESBA’nın faaliyetlerinde şeffaf olması ve PIOBtarafından onaylandığı üzere işleyiş sürecine bağlı olması zorunludur. Tele-konferans yönetimiyle yapılan toplantılar da dahil Kurul toplantıları, kamuyaaçıktır ve gündem dokümanları web sitesinde mevcuttur.

Daha fazla bilgi için www.ethicsboard.org adresini ziyaret ediniz. .

2


IFAC’IN STANDART YAPICILIKTAK‹ ROLÜ

ULUSLARARASI MUHASEBECİLER FEDERASYONUN ROLÜ

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC), güçlü ve sürdürülebilir or-ganizasyonlar, piyasalar ve ekonomilerin gelişimine katkı sağlayarak kamuyararına hizmet eder. Finansal raporlamanın şeffaflığını, hesap verebilirliğinive karşılaştırılabilirliğini savunur; muhasebe mesleğinin gelişimine yardımeder; ve muhasebecilerin önemini ve değerini, küresel finansal altyapıya ile-tir. 1977’de kurulan IFAC, şu an dünya genelindeki 129 ülkedeki, 172 üye veyardımcı üyeden oluşmakta, serbest, bağımlı, kamu sektörü ve eğitim alanın-da çalışan yaklaşık 2.5 milyon muhasebeciyi temsil etmektedir.

Kamu yararı görevinin bir parçası olarak IFAC, özellikle Uluslararası Muha-sebe Meslek Mensupları Etik Standartları Kurulu (IESBA) desteği yoluyla,muhasebeciler için yüksek kaliteli etik standartların geliştirilmesine, benim-senmesine ve uygulamaya konmasına katkı sağlar. IFAC, bu standart yapıcıkurula, insan kaynakları sağlar, idaresini olanak sağlar, iletişimlerini desteklerve kurul üyelerinin aday gösterilmesi ve seçilmesi süreçlerine olanak sağlar.

IESBA kendi gündemlerini belirler ve işleyiş süreçlerine uygun olarak veIFAC’ın müdahalesi olmadan yayınlarını onaylar. IFAC’ın gündemleri ya dayayınları etkileme gücü yoktur. IFAC, el kitapları, standartları ve diğer yayın-larını yayınlar ve telif haklarının sahibidir.

IESBA’nın bağımsızlığı bir dizi yolla güvence altına alınmıştır:

• Kamu Yararı Gözetim Kurulu tarafından belirlenmiş, standart yapımına iliş-ki, kamu istişaresini de içeren sıkı bir işleyiş sürecini kapsayan, resmi, ba-ğımız kamu yararı gözetimi (daha fazla bilgi için bakınız www.ipiob.org).

• Aday gösterimi için kamu duyurusu ile Kamu Yararı Gözetim Kurulu ta-rafından aday gösterme/seçme süreçlerinin resmi, bağımsız gözetimi.

• Hem standart yapımı süreçleri konusunda hem de gündem maddeleri, top-lantılar ve her bir nihai standardın basılı gerekçelerine kamu erişimi bakı-mından tam şeffaflık.

• Standart yapımı süreçlerine İstişare Danışma Grubu’nun ve gözlemcilerinkatılımı, ve

• IESBA üyeleri ile aday gösteren/işveren organizasyonların, kurulun ba-ğımsızlık, dürüstlük ve kamu yararı misyonuna olan taahhütleri.

Daha fazla bilgi için IFAC web sitesini www.ifac.org ziyaret ediniz.

3


KAPSAM

BU EL KİTABININ KAPSAMI

2013 BASKISI

Bu el kitabı, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’nun (IFAC) rolü hak-kında bilgileri ile Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartla-rı Kurulu (IESBA) tarafından yayımlanan Muhasebe Meslek Mensupları içinEtik Kurallar’ın (Etik Kurallar) resmi metnini sürekli bir referans için bir ara-ya getirir. Etik Kurallar’ın bu baskısı, 1 Ocak 2011’den beri yürürlüktedir.

4


DE⁄‹fi‹KL‹KLER

2012 BASKISINDAN TEMEL DEĞİŞİKLİKLER

Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar

Bu el kitabı, Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartları Ku-rulu (IESBA) tarafından yayınlanmış olan, 1 Ocak 2011 tarihinde yürürlüğegiren, Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar’ı (Etik Kurallar) içe-rir.

Bu el kitabı, Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar El Kitabı’nın2012 baskısının yerine geçer.

Değişiklikler

El kitabının 2013 baskısı, Etik Kurallar’da aşağıda belirtilen üç alandaki deği-şiklikleri içerir. Değişiklikler, Mart 2013’te IESBA web sitesinde yayınlan-mıştır.

IESBA Etik Kurallar’ın Herhangi bir Kuralına Aykırılık

IESBA, Etik Kuralları’nın herhangi bir kuralın aykırılık karşılaşıldığında, birmuhasebe meslek mensubunun fiillerini daha kapsamlı ele almak için EtikKural’ı revize etmiştir. Değişiklikler özellikle IESBA Etik Kurallar’daki birbağımsızlık şartına aykırılığı ele almak için güçlü bir çerçeve oluşturur.

Değişiklikler, daha önce kabulüne izin verilerek,1 Nisan 2014’de yürürlüğegirer.

Çıkar Çatışması

IESBA, çıkar çatışmalarını tespit etme, değerlendirme ve yönetmede muhase-be meslek mensuplarını desteklemek için daha özellikli kurallar belirlemek vedaha kapsamlı rehberlik sağlamak için IESBA Etik Kurallar’ı revize etmiştir.Değişiklikler, IESBA Etik Kurallar’daki çıkar çatışmasının anlamını açıklığakavuşturmuştur. Değişiklikler, içinde bulundukları farklı kuralları dikkate ala-rak, hem serbest çalışan muhasebe meslek mensuplarını hem de işletmelerdeçalışan muhasebe meslek mensuplarını etkiler.

Değişiklikler, daha önce kabulüne izin verilerek,1 Temmuz 2014’de yürürlü-ğe girecektir.

5


DE⁄‹fi‹KL‹KLER

IESBA Etik Kurallar’daki “Sözleşme Ekibi” Tanımı

IESBA, dış denetim konusunda doğrudan yardım sağlayan iç denetçiler ara-sındaki ilişkileri ve IESBA Etik Kurallar’daki sözleşme ekibinin anlamınıaçıklığa kavuşturmak için “sözleşme ekibi” tanımında bir değişiklik yapmış-tır. IESBA bu revize tanımı, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Ku-rulu’nun (IAASB) Uluslararası Denetim Standardı (UDS) 610 (Revize 2013),İç Denetçilerin Çalışmalarını Kullanma, yayınlaması ile bağlantılı olarak ya-yınlamıştır. UDS 610 (Revize 2013), yardımın yasa ya da düzenleme tarafın-dan yasaklanmadığı durumlarda, denetim amacıyla bağımsız denetçinin yöne-timi, denetimi ve incelemesi altında doğrudan yardım sağlaması için iç denet-çileri kullanıyorsa, bağımsız denetçinin sorumluluklarını ele alan kurallar verehberliği içerir.

Sözleşme ekibinin revize tanımı, 15 Aralık 2014 veya sonrasında biten dö-nemlerin finansal tablo denetimleri için yürürlükte olacaktır. Daha önce kabu-lüne izin verilir.

30 Nisan 2013’den sonra Yayınlanan IESBA Etik Kuralları’ndaki Deği-şiklikler ve Görüşe Açık Taslaklar

Son gelişmeler hakkında bilgi için ve 30 Nisan 2013’den sonra yayınlanan ni-hai bildirimler ya da görüşe açık taslaklar için IESBA web sitesine www.et-hicsboard.org bakınız.

7


‹Ç‹NDEK‹LER

MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI İÇİNETİK KURALLAR EL KİTABI

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖNSÖZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

BÖLÜM A – IESBA ETİK KURALLARI’NIN GENEL UYGULANIŞI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15100 Giriş ve Temel İlkeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

100.5 Temel İlkeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17100.6 Kavramsal Çerçeve Yaklaşımı . . . . . . . . . . . . . . 18100.12 Tehditler ve Önlemler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19100.17 Etik Çatışmalarının Çözülmesi . . . . . . . . . . . . . 21

110 Dürüstlük . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24120 Tarafsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25130 Mesleki Yeterlilik ve Gerekli Özen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26140 Gizlilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27150 Mesleki Davranış . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

BÖLÜM B – SERBEST ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30200 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

200.3 Tehditler ve Önlemler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31210 Mesleki Görevlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

210.1 Müşteri Kabulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38210.6 Sözleşme Kabulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39210.9 Mesleki Görevlendirmedeki Değişiklikler . . . . . 40

220 Çıkar Çatışması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

MU

HA

SEBE

MES

LEK

MEN

SUPL

AR

I İÇ

İN E

TİK

KU

RA

LLA

R E

LK

İTA

BI

8


‹Ç‹NDEK‹LER

230 İkinci Görüşler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45240 Ücret ve Diğer Çeşit Ödemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46250 Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49260 Hediye ve İkramlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50270 Müşteriden Emanet Olarak Alınan Varlıklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51280 Tarafsızlık - Bütün Hizmetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52290 Bağımsızlık - Denetim ve İnceleme Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . 54

290.1 Kısmın Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56290.4 Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı . . . . . . . . 56290.13 Denetim Ağları ve Denetim Ağı Firmaları . . . . . . . . . . . . . 59290.25 Kamu Yararına Haiz İşletmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62290.27 İlişkili İşletmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62290.28 Yönetişimden Sorumlu Olanlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63290.29 Belgelendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63290.30 Sözleşme Dönemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64290.33 Birleşmeler ve Alımlar .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65290.39 Diğer Konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68290.100 Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının

Bağımsızlığa Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69290.102 Finansal Çıkarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69290.118 Krediler ve Teminatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76290.124 İş İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77290.127 Ailevi ve Kişisel İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79290.134 Denetim Müşterisinde İstihdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83290.142 Denetim Müşterisinin Geçici Eleman Tahsis Edilmesi. . . 86290.143 Denetim Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet . . . 87290.146 Denetim Müşterisinin Yöneticisi ya da

Yetkilisi Olarak Hizmet Vermek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

9


‹Ç‹NDEK‹LER

290.150 Kıdemli Personelin Denetim Müşterisiyle Uzun Süreli İlişkisi (Ortak Rotasyonu da Dahil) . . . . . . . . . . . . 89

290.156 Denetim Müşterisine Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91290.162 Yönetim Sorumlulukları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93290.167 Muhasebe Kayıtları ve Finansal

Tabloların Hazırlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95290.175 Değerleme Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98290.181 Vergi Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100290.195 İç Denetim Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106290.201 IT Sistemleri Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110290.207 Dava Desteği Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112290.209 Hukuki Hizmetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112290.214 İşe Alım Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114290.216 Kurumsal Finans Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . 115

290.220 Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117290.220 Ücretler — Nisbi Büyüklük . . . . . . . . . . . . . . . . 119290.223 Ücretler - Gecikmiş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120290.224 Koşullu Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

290.228 Ödüllendirme ve Değerlendirme Politikaları. . . . . . . . . . . 122290.230 Hediye ve İkramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122290.231 Aktüel ya da Karşı Davalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123290.500 Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir

Kısıtlama İçeren Raporlar... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124290.505 Kamu Yararına Haiz İşletmeler . . . . . . . . . . . . . 125290.506 İlişkili İşletmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125290.507 Denetim Ağları ve Denetim Ağı Firmaları. . . . . 126290.508 Finansal Çıkarlar, Krediler ve Teminazlar,

Yakın Ticari İlişkiler İle Ailevi ve Kişisel İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

MU

HA

SEBE

MES

LEK

MEN

SUPL

AR

I İÇ

İN E

TİK

KU

RA

LLA

R E

LK

İTA

BI

10


‹Ç‹NDEK‹LER

290.513 Denetim Müşterisinde İstihdam. . . . . . . . . . . . . 127290.514 Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması . . . . . . . . 127

291 Bağımsızlık - Diğer Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128291.1 Kısmın Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130291.4 Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı . . . . . . . . 131291.12 Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133291.17 Beyan Esaslı Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . 134291.20 Doğrudan Raporlamalı Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . 135291.21 Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir

Kısıtlama İçeren Raporlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135291.28 Çoklu Sorumlu Taraflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137291.29 Belgelendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137291.30 Sözleşme Dönemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138291.33 Diğer Konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140291.100 Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının

Bağımsızlığa Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141291.104 Finansal Çıkarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142291.113 Krediler ve Teminatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145291.119 İş İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147291.121 Ailevi ve Kişisel İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148291.128 Güvence Müşterisinde İstihdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152291.132 Güvence Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet . . . 153291.135 Güvence Müşterisinin Yöneticisi ya da Yetkilisi

Olarak Hizmet Vermek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154291.139 Kıdemli Personelin Güvence Müşterisi ile

Uzun Süreli İlişkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155291.140 Güvence Müşterisine Güvence-dışı

Hizmetlerin Sağlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156291.143 Yönetim Sorumlulukları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156291.148 Diğer Konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

11


‹Ç‹NDEK‹LER

291.151 Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159291.151 Ücretler — Nisbi Büyüklük . . . . . . . . . . . . . . . . 159291.153 Ücretler - Gecikmiş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160291.154 Koşullu Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

291.158 Hediye ve İkramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161291.159 Aktüel ya da Karşı Davalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

Yorum 2005-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

BÖLÜM C – İŞLETMELERDE ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168300 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169310 Potansiyel Anlaşmazlıklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173320 Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175330 Yeterli Uzmanlıkla Hareket Etme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177340 Finansal Çıkarlar .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179350 Rüşvetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

350.1 Teklif Alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181350.5 Teklifte Bulunma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

TANIMLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

YÜRÜRLÜK TARİHİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Kamu Yararına Haiz İşletmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Ortak Rotasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Ücretler - Nisbi Büyüklük . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Ödüllendirme ve Değerlendirme Politikaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

MU

HA

SEBE

MES

LEK

MEN

SUPL

AR

I İÇ

İN E

TİK

KU

RA

LLA

R E

LK

İTA

BI

12


‹Ç‹NDEK‹LER

IESBA ETİK KURALLARIN’DAKİ DEĞİŞİKLİKLER(IESBA ETİK KURALLARI’IN BİR KURALINA AYKIRILIK) . . 197KISIM 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198KISIM 290 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

Bu Kısmın bir Hükmüne Aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198KISIM 291 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

Bu Kısmın bir Hükmüne Aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

IESBA ETİK KURALLARIN’DAKİ DEĞİŞİKLİKLER(ÇIKAR ÇATIŞMALARI)) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205KISIM 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Çıkar Çatışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206KISIM 220 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Çıkar Çatışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206KISIM 310 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Çıkar Çatışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214KISIM 320

Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218KISIM 340 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Finansal Çıkarlar, Ödülendirme ve Teşvikler . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Finansal Raporları ve Karar Alımları ile Bağlantılı . . . . . . . . . . . . . 220

Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

ETİK KURALLARDAKİ DEĞİŞİKLİKLER (“SÖZLEŞME EKİBİ” TANIMI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Tanımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

ÖNSÖZ

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC, Intrenational Federation ofAccouttans) Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik Standartları Ku-rulu (IESBA, International Ethics Standards Board for Accountans), dünyagenelinde muhasebe meslek mensuplarının kullanımı için “Muhasebe MeslekMensupları için Etik Kurallar’ı (IESBA Etik Kurallar)” geliştirme ve yayın-lama yetkisine sahiptir.

IFAC’ın üyesi meslek kuruluşları veya bu meslek kuruluşlarının üyeleri (kişiveya şirket) en az burada düzenlenen IESBA Etik Kurallar’a uymak zorunda-dır, buradaki IESBA Etik Kurallar’dan vazgeçemezler. IFAC üyesi bir meslekkuruluşunun veya söz konusu kuruluşun üyelerinin; ülkelerindeki yasalar vedüzenlemelerle bu kitaptaki IESBA Etik Kurallar’ın belirli noktalarına uyma-ları engellenebilir. Ancak, bu meslek kuruluşları veya üyeleri engellenmişnoktaları dışındaki yasa ya a düzenlemelerle engellenmemiş buradaki IESBAEtik Kural’ın diğer bölümlerine uymak zorundadır.

Bazı ülkeler, bu IESBA Etik Kurallar’da kapsananlar dışında bir takım kural-lar ve rehberler düzenleyebilir. Bu ülkelerdeki muhasebe meslek mensuplarıyasalar ve düzenlemelerle engellenmedikçe bu farklılıklara karşı dikkatli ol-mak zorunda olup bu ülkede düzenlenmiş olan kurallara ve rehberlere dahafazla uymak zorundadır.

13


ÖNSÖZ

14


BÖLÜM A – IESBA ETİK KURALLAR’IN GENEL UYGULANIŞI

Sayfa

Kısım 100 Giriş ve Temel İlkeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Kısım 110 Dürüstlük. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Kısım 120 Tarafsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Kısım 130 Mesleki Yeterlilik ve Gerekli Özen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Kısım 140 Gizlilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Kısım 150 Mesleki Davranış . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

15


BÖLÜ

M A

KISIM 100*

Giriş ve Temel İlkeler

100.1 Muhasebe mesleğini ayırt eden çizgi/nokta, kamu yararına sorumlu-luk kabul ederek hareket ediyor olmasıdır. Bu nedenle; bir muhase-be meslek mensubunun sorumluluğu yalnızca bir müşterinin veyaişverenin ihtiyaçlarını memnun etmek değildir. Bir muhasebe mes-lek mensubu, kamu yararına hareket ederken, bu IESBA Etik Ku-ralları gözetecek ve uyacaktır. Eğer bir muhasebe meslek mensubu,yasa ya da düzenleme tarafından bu IESBA Etik Kurallar’ın belirlibölümlerine uymaktan alı konuluyorsa, söz konusu muhasebe mes-lek mensubu bu IESBA Etik Kurallar’ın tüm diğer kısımlarına uya-caktır.

100.2 Bu IESBA Etik Kurallar üç bölümdür. Bölüm A, muhasebe meslekmensupları için temel mesleki etik kuralları ortaya koymakta ve mu-hasebe meslek mensubunun aşağıdakileri uygulaması için bir kav-ramsal çerçeve sağlamaktadır:

a) Temel ilkelerle uyuma yönelik tehditlerini belirlemek;

b) Belirlenen tehditlerin önemini değerlendirmek; ve

c) Bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir sevi-yeye düşürmek gerektiğinde önlemler uygulamak. Muhasebemeslek mensubunun, tehditlerin; makul ve bilgilendirilmiş birüçüncü tarafın, tüm özellikli bilgilerin ve durumların söz konu-su zamanda muhasebe meslek mensubunun erişiminde oldu-ğunu tartarak, temel ilkelerle uyumun ihlal edilmediği sonucu-na varabileceği bir düzeyde olmadığını belirlediği durumda,önlemler gereklidir.

Muhasebe meslek mensubu bu kavramsal çerçeveyi uygularken,mesleki yargı kullanacaktır.

16


KISIM 100

* IESBA Etik Kuralları'nın bir kuralına aykırılık ile çıkar çatışmalarını ele alan IESBA EtikKuralları’ndaki değişikliklerden kaynaklanan, bu kısımdaki değişiklikler, sırasıyla 1 Ni-san 2014 ve 1 Temmuz 2014'de yürürlüğe girecektir. Değişiklikler için sırasıyla 195 ve203’ncü sayfalara bakınız.

100.3 Bölüm B ve Bölüm C, kavramsal çerçevenin belirli özel durumlar-da nasıl uygulanacağını açıklamaktadır. Bu bölümler, temel ilkelerleuyum tehditlerini ele almak üzere uygun olabilecek önlemlere ör-nekler sağlar. Bu bölümler ayrıca, tehditleri ele almak üzere önlem-lerin mevcut olmadığı durumları ve dolayısıyla da kaçınılması gere-ken tehditleri oluşturan durum ya da ilişkileri tanımlar. Bölüm Bserbest çalışan muhasebe meslek mensupları için geçerlidir BölümC işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları için geçerlidir.Serbest çalışan muhasebe meslek mensupları ayrıca, Bölüm C’yi dekendi özel durumlarıyla ilgili bulabilirler.

100.4 Bu IESBA Etik Kurallar içinde kullanılan “-ecek” takısı, muhasebemeslek mensubu ya da denetim firması üzerinde “-ecek” takısınınkullanıldığı belirli hükümlere uymak için bir yükümlülük empozeetmektedir. Bu IESBA Etik Kurallar tarafından bir istisna verilme-diği sürece uyum şarttır.

Temel İlkeler

100.5 Muhasebe meslek mensubu, aşağıdaki temel ilkelere uyacaktır:(a) Dürüstlük - bütün mesleki ilişkilerinde ve iş ilişkilerinde dü-

rüst ve açık sözlü olmak zorundadır.(b) Tarafsızlık -mesleki veya iş yargılamalarında önyargılara, çıkar

çatışmalarına yer vermemeli veya bunun gibi diğer şeyleringereksiz etkilerini önemsememeli, bunlara izin vermemelidir.

(c) Mesleki Yeterlilik ve Gerekli Özen -uygulamalar, yasalar veteknik çerçeve içerisinde güncel gelişmelere bağlı olarak, birmüşteri veya işverenin doyurucu mesleki hizmet almasını gü-vence altına almak için gerekli düzeyde mesleki bilgi ve bece-riyi koruması ve uygun teknik ve mesleki standartlarla uyumiçinde olmalı ve dikkatli hareket etmelidir.

(d) Gizlilik -meslek ve iş ilişkilerinin bir sonucu olarak, elde edi-len bilgilerin gizliliğine saygı göstermek zorundadır, açığa vur-mak için yasal, mesleki bir hak veya sorumluluk olmadıkça,tam ve özel yetkisiz olarak üçüncü kişilere bu bilgileri aktara-maz. Meslek ve iş ilişkilerinin bir sonucu olarak, muhasebemeslek mensuplarının veya üçüncü kişilerin kişisel faydalarıiçin gizli bilgiler kullanılamaz.

17


BÖLÜ

M A

KISIM 100

(e) Mesleki Davranış - konu ile ilgili yasalara ve düzenlemelereuymak zorunda, mesleği gözden düşürecek herhangi bir hare-ketten kaçınmalıdır.

Bu temel ilkelerin her biri daha detaylı olarak Kısım 110-150’de tartışılmıştır.

Kavramsal Çerçeve Yaklaşımı

100.6 Muhasebe meslek mensuplarının çalıştıkları ortamlar, temel ilkelereuyumla ilgili bir takım özel tehditler ortaya çıkabilir. Temel ilkelereuyumla ilgili tehditleri yaratan tüm durumları tanımlamak ve uygunfaaliyetlerini belirlemek imkansızdır. Ayrıca, sözleşmelerin niteliğive çalışma görevleri farklı olabilir ve sonuç olarak farklı önlemlerinuygulanmasını gerektiren farklı tehditler ortaya çıkabilir. Dolayısıy-la, Bu IESBA Etik Kurallar, muhasebe meslek mensubunun, temelilkelere uyumla ilgili tehditleri belirlemesini, değerlendirmesini veele almasını gerektiren bir kavramsal çerçeve kurar. Kavramsal çer-çeve yaklaşımı, bu IESBA Etik Kurallar’ın etik kurallarıyla uyumluolmada ve kamu yararına hareket etme sorumluluklarını yerine ge-tirmelerinde muhasebe meslek mensuplarına yardımcı olur. Temelilkelerle uyuma karşı tehdit oluşturan farklı durumlara yer verir vebir muhasebe meslek mensubunu, eğer özellikle yasaklanmadı iseduruma izin verilir, sonucuna varmasından alıkoyar.

100.7 Bir muhasebe meslek mensubu, temel ilkelerle uyuma yönelik teh-ditleri tespit ettiğinde ve bu tehditlerin değerlendirmesine dayana-rak, bunların kabul edilebilir bir düzeyde olmadığını belirlediğinde,muhasebe meslek mensubu uygun önlemlerin mevcut olup olmadı-ğını ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir dü-zeye indirmek için uygulanıp uygulanamayacağını belirleyecektir.Muhasebe meslek mensubu bu kararı verirken, mesleki yargıyı kul-lanacak ve makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, tüm özellik-li bilgilerin ve durumların söz konusu zamanda muhasebe meslekmensubunun erişiminde olduğunu tartarak, önlemlerin uygulanma-sıyla tehditlerin ortadan kaldırıldığı ya da kabul edilebilir bir düzeyeindirildiği böylece temel ilkelerle uyumun ihlal edilmediği sonucu-na varıp varamadığını dikkate alacaktır.

18


KISIM 100

100.8 Bir muhasebe meslek mensubu, temel ilkelere uyumu bozabilecekilişkileri ve durumları bildiği veya makul bir biçimde bilmesi bek-lendiği zaman, temel ilkelerle uyuma yönelik tüm tehditleri değer-lendirecektir.

100.9 Bir muhasebe meslek mensubu, bir tehdidin önemini değerlendirir-ken nicel faktörler kadar nitel faktörleri de dikkate alacaktır. Bir mu-hasebe meslek mensubu, kavramsal çerçeveyi uygularken, ister teh-didin çok büyük olması nedeniyle isterse de uygun önlemlerin mev-cut olmaması ya da uygulanabilir olmaması nedeniyle, tehditlerinortadan kaldırılamadığı ya da kabul edilebilir bir düzeye indirileme-diği durumlarla karşılaşabilir. Muhasebe meslek mensubu bu tür du-rumlarda, dahil olduğu belirli bir mesleki hizmeti geri çevirecek yada devam etmeyecektir ya da gerekirse sözleşmeden (serbest çalışanmuhasebe meslek mensubu olması durumunda) veya işveren kuru-luştan (işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu olması du-rumunda ayrılacaktır.

100.10 Bir muhasebe meslek mensubu bu IESBA Etik Kurallar’ın bir hük-münü kasıtsız olarak ihlal edebilir. Bu gibi kasıtsız ihlallerde, konu-nun niteliğine ve türüne bağlı olarak, temel ilkelere uyumun bozul-madığı farz edilebilir, yeter ki, bu ihlal keşfedilir edilmez, ihlal he-men düzeltilsin ve herhangi bir önlem uygulamaya konulsun.

100.11 Muhasebe meslek mensubu, IESBA Etik Kurallar’ın belirli bir ku-ralını uygularken, uygunsuz bir duruma sebep olabilecek ya da ka-mu yararına olmayan, olağan dışı bir durumla karşılaşırsa, muhase-be meslek mensubunun meslek kuruluşu ile ya da ilgili düzenleyiciile istişare etmesi tavsiye edilir.

Tehditler ve Önlemler

100.12 Tehditler, geniş bir ilişkiler ve durumlar nedeniyle oluşabilir. Birilişki ya da durumun bir tehdit oluşturduğu durumlarda, bu tür birtehdit, muhasebe meslek mensubunun temel ilkelerle uyumunu teh-likeye atabileceği ya da tehlikeye attığı izlenimini verebilir. Bir du-rum ya da ilişki bir den fazla tehdit oluşturabilir ve bir tehdit, bir-den fazla temel ilkeyle uyumu etkileyebilir. Tehditler, aşağıdaki ka-tegorilerin bir veya daha fazlasına girer:

19


BÖLÜ

M A

KISIM 100

(a) Kişisel Çıkar Tehdidi - muhasebe meslek mensubunun yargısı-nı ya da davranışını uygunsuz bir biçimde etkileyecek finansalveya diğer çıkar tehdididir.

(b) Kendi kendini denetim tehdidi - mevcut bir hizmeti sağlama-nın bir parçası olarak bir yargı oluştururken muhasebe meslekmensubunun dayanacağı, muhasebe meslek mensubu ya damuhasebe meslek mensubunun denetim firması veya işverenorganizasyonu içindeki başka bir kişi tarafından önceden ya-pılmış bir yargı ya da hizmetin sonuçlarını uygun bir biçimdedeğerlendiremeyeceği tehdididir.

(c) Taraf tutma tehdidi - muhasebe meslek mensubunun, müşteri-nin ya da işverenin pozisyonunu savunduğu, muhasebe mes-lek mensubunun objektifliğinin tehlikeye girdiği noktadadır.

(d) Yakınlık tehdidi - bir müşteri ya da işverenle uzun ya da yakınbir ilişki nedeniyle, muhasebe meslek mensubu bu kişilerin çı-karlarına fazlasıyla sempatik yaklaşması veya bu kişilerin işle-rini fazlasıyla kabul etmesi tehdididir.

(e) Gözdağı tehdidi - muhasebe meslek mensubunun üzerindeusulsüz etkilerde bulunma girişimleri de dahil gerçek ya da al-gılanan baskılar dolaysıyla, muhasebe meslek mensubunun,objektif hareket etmekten alıkonulması tehdididir.

IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm B ve C’si, serbest çalışan ve işletme-lerde çalışan muhasebe meslek mensupları için oluşabilecek tehdit-lerin sınıflarını sırasıyla açıklamaktadır. Serbest çalışan muhasebemeslek mensupları ayrıca, Bölüm C’yi de kendi özel durumlarıyla il-gili bulabilirler.

100.13 Önlemler, tehditleri ortadan kaldırabilecek ya da kabul edilebilir birdüzeyde azaltabilecek eylemler ya da diğer önlemlerdir. Bunlar ikigenel kategoriye ayrılmaktadır:

(a) Meslek, yasalar ya da düzenlemeler ile oluşturulan önlemler;ve

(b) Çalışma ortamındaki önlemler.

20


KISIM 100

100.14 Meslek, yasa, düzenlemelerle oluşturulan önlemler aşağıdakilerikapsar:

• Mesleğe girmek için eğitim, staj ve deneyimin koşulları.

• Sürekli mesleki gelişim koşulları.

• Kurumsal yönetişim düzenlemeleri.

• Mesleki standartlar.

• Mesleki veya düzenleyici izleme ve disiplin prosedürleri.

• Muhasebe meslek mensubu tarafından hazırlanan raporların,beyannamelerin, iletişim belgelerinin ya da bilgilerin, yasalolarak yetkilendirilmiş üçüncü taraf tarafından dış incelemesi.

100.15 IESBA Etik Kurallar’ın B ve C bölümleri, serbest çalışan ve işlet-melerde çalışan muhasebe meslek mensupları için çalışma ortamla-rındaki önlemleri sırasıyla açıklamaktadır.

100.16 Kimi önlemler, etik dışı davranışı belirlemek ve alı koymak olasılığı-nı arttırabilmektedir. Muhasebe mesleği, yasa, düzenleme veya işve-ren organizasyonu tarafından oluşturulmuş olabilen bu tür önlemler,aşağıdakileri içerir:

• İşveren organizasyonu, meslek veya bir düzenleyici tarafındanyürütülen, meslektaşlar, işverenler ve halkın mesleki veya etikolmayan davranışlara dikkat çekilmesine imkan veren, etkin,iyi bir biçimde kamuya duyurusu yapılmış şikayet sistemleri.

• Açık bir şekilde belirlenmiş etik kuralların ihlalini rapor etmegörevi.

Etik Çatışmalarının Çözülmesi

100.17 Bir muhasebe meslek mensubunun, bir çatışmayı temel ilkelerleuyum içerisinde çözmesi gerekebilir.

100.18 Resmi ya da gayri resmi uyuşmazlık çözümü sürecini başlatırken,aşağıdaki faktörler ister tek tek isterse diğer faktörlerle birlikte, çö-züm süreciyle ligli olabilir:

21


BÖLÜ

M A

KISIM 100

(a) İlgili hakikatler;

(b) Karışılan etik sorunlar;

(c) Söz konusu sorunla ilgili temel ilkeler;

(d) Yerleşik iç prosedürleri, ve

(e) Alternatif eylem planları.

Bir muhasebe meslek mensubu, ilgili faktörleri dikkate alarak, herbir olası eylem planlarının sonuçlarını tartarak, uygun eylem planınıbelirleyecektir. Eğer sorunlar çözülmemiş kalırsa, muhasebe meslekmensubu karara almada yardım için denetim firması ya da işverenorganizasyonu içindeki diğer uygun kişilerle görüşmeyi isteyebilir.

100.19 Bir konu, organizasyonla veya organizasyon içinde bir çatışma içe-riyorsa, muhasebe meslek mensubu, yönetim kurulu, denetçiler ko-mitesi gibi organizasyonun yönetiminden sorumlu kişilerle görüşüpgörüşmemeyi dikkate alacaktır.

100.20 Sorunun esaslarını, yapılmış tüm tartışmaların detaylarını ve sorunlailgili olarak alınan kararları belgelemek muhasebe meslek mensubu-nun en çok çıkarına olan durum olabilir.

100.21 Eğer önemli bir çatışma çözülemiyorsa, bir muhasebe meslek men-subu ilgili meslek kuruluşu veya yasal danışmanlardan mesleki da-nışmanlık almayı tercih edebilir. Konu ilgili meslek kuruluşu ileisim belirtmeme temelinde ya da yasal hakların korunması altındabir yasal danışman ile tartışılmışsa, muhasebe meslek mensubu ge-nel olarak, gizlilik temel prensibini ihlal etmeden etik konular hak-kında rehberlik alabilir. Muhasebe meslek mensubunun hangi du-rumlarda hukuki danışmanlık almayı dikkate alabileceği durumlarfarklılık gösterir. Örneğin; bir muhasebe meslek mensubu bir sahte-karlıkla karşı karşıya kalmış olabilir; bu olayın rapor edilmesi, mu-hasebe meslek mensubunun gizliliğe uyma sorumluluğunu ihlaledebilir. Bu durumda, muhasebe meslek mensubu rapor etme gerek-liliği olup olmadığını belirlemek üzere hukuki danışmanlık almayıdikkate alabilir.

22


KISIM 100

100.22 Tüm ilgili alternatif çözüm yollarını kullandıktan sonra, etik çatışmahala çözümsüz kaldı ise muhasebe meslek mensubu, mümkün oldu-ğu hallerde, çatışmaya neden olan konuyla ilişkili kalmayı reddede-cektir. Muhasebe meslek mensubu, bu durumlarda, sözleşme eki-binden veya belirli bir görevinden çekilmenin ya da bir bütün ola-rak sözleşmeden, denetim firmasından veya işveren organizasyo-nundan ayrılmanın uygun olup olmadığını kararlaştıracaktır.

23


BÖLÜ

M A

KISIM 100

KISIM 110

Dürüstlük

110.1 Meslek ve İş ilişkileri içerisinde bütün muhasebe meslek mensupla-rının açık sözlü ve dürüst olması, dürüstlük prensibinin yüklediği birzorunluluktur. Dürüstlük ayrıca adil olmak ve herkese doğru sözlü-lük anlamındadır.

110.2 Eğer muhasebe meslek mensubu bu bilgilerin aşağıdaki hususlarıiçerdiğine inanıyorsa, muhasebe meslek mensubu raporlar, beyan-nameler, iletişim belgelerinde ya da diğer bilgilerle, bilerek ilişkikurmayacaktır:

(a) Bariz bir biçimde yanlış veya yanıltıcı beyanlar içeren,

(b) Dikkatsizce verilmiş beyanlar veya bilgiler içeriyorsa, veya

(c) Bu tür bir atlama ya da gizleme yanıltıcılığa neden olduğu du-rumlarda, kapsanması gereken bilgiler atlanması veya gizlen-mesi.

Bir muhasebe meslek mensubu, muhasebecinin bu tür bir bilgi ileilişki olduğunun farkına vardığında, muhasebeci bu bilgiyle ilişiğinikesmek üzere adımlar atacaktır.

110.3 Eğer muhasebe meslek mensubu, paragraf 110.2’de yer alan bir ko-nuyla ilgili olarak değiştirilmiş bir rapor veriyorsa, muhasebe mes-lek mensubunun paragraf 110.2’yi ihlal etmediği varsayılacaktır.

24


KISIM110

KISIM 120

Tarafsızlık

120.1 Tarafsızlık ilkesi, tüm muhasebe meslek mensuplarına, önyargı, çı-kar çatışması ve diğer kişilerin usulsüz etkilerden dolayı mesleki ve-ya ticari yargılarını tehlikeye düşürmeme zorunluluğunu yüklemek-tedir.

120.2 Bir muhasebe meslek mensubu, tarafsızlığı zedeleyebilecek durum-lara maruz kalabilir. Bu tür durumların tamamının belirlenmesi vetanımlanması mümkün değildir. Muhasebe meslek mensubu, eğerbir durum ya da ilişki bu hizmetlerle ilgili olarak muhasebe meslekmensubunun mesleki yargısını önyargılı ya da usulsüzce etkiliyor isemuhasebe meslek mensubu bir mesleki hizmeti yerine getirmeye-cektir.

25


BÖLÜ

M A

KISIM 120

KISIM 130

Mesleki Yeterlilik ve Gerekli Özen

130.1 Mesleki yeterlilik ve gerekli özen ilkesi bütün muhasebe meslekmensuplarına, aşağıdaki zorunlulukları yüklemektedir.

(a) Müşteriler veya işverenin yeterli mesleki hizmet almasını te-min etmeyi gerektiren düzeyde mesleki bilgi ve beceriyi koru-mak, ve

(b) Mesleki hizmetleri sağlarken, mevcut teknik ve mesleki stan-dartlarla uyum içinde dikkatli hareket etmek.

130.2 Yeterli mesleki hizmet, bu hizmeti verirken mesleki bilgi be beceri-nin uygulanmasında güçlü bir yargının kullanımını gerektirir. Mesle-ki yeterlilik iki ayrı aşamaya ayrılabilir:

(a) Mesleki yeterliliğin elde edilmesi; ve

(b) Mesleki yeterliliğin korunması.

130.3 Mesleki yeterliliğin korunması, ilgili teknik, mesleki ve ticari geliş-melerin sürekli farkında olunmasını ve anlaşılmasını gerektirir. Sü-rekli mesleki gelişim, bir muhasebe meslek mensubunun meslekiçevre içerisinde yetkin bir biçimde çalışması için yetenekleri geliş-tirmesine ve korumasına imkan verir.

130.4 Çalışkanlık; bir görevin gerekliliklerine uygun olarak dikkatli, doğ-ru ve zamanında hareket etme sorumluluğunu kapsar.

130.5 Bir muhasebe meslek mensubu, mesleki kapasitede, bir muhasebemeslek mensubunun yetkisi altında çalışan kişilerin uygun eğitim vedenetime sahip olduklarını temin etmek üzere makul adımlar atacak-tır.

130.6 Uygun olduğu hallerde, bir muhasebe meslek mensubu, müşterile-rini, işverenlerinin veya muhasebecinin mesleki hizmetlerinin diğerkullanıcılarını, hizmetlerin doğasında yer alan sınırlamalardan farkın-da olmalarını sağlayacaktır.

26


KISIM 130

KISIM 140

Gizlilik

140.1 Gizlilik ilkesi, muhasebe meslek mensuplarına kaçınması gerekenaşağıdaki zorunlulukları yüklemektedir:(a) Şayet açıklamasını gerektiren yasal veya mesleki bir hak veya

vazife yoksa; uygun ve belirli bir yetki olmadan meslek ve işilişkilerinin bir sonucu olarak elde edilmiş gizli bilgileri dene-tim firmasına veya işveren organizasyon dışına açıklamak, ve

(b) Mesleki ve iş ilişkilerinin bir sonucu olarak elde edilmiş gizlibilgileri, kendi kişisel faydalarına ya da üçüncü tarafların fay-dasına kullanmak.

140.2 Bir muhasebe meslek mensubu, sosyal çevre de dahil olmak üzeregizliliği sürdürecek, özellikle yakın iş ortakları veya çekirdek ya dayakın aile üyesine karşı kasıtsız açıklama ihtimaline karşı tetikte ola-caktır.

140.3 Muhasebe meslek mensubu, potansiyel müşteri veya işveren tara-fından açıklanan bilginin gizliliğini koruyacaktır.

140.4 Muhasebe meslek mensubu, müşteri veya işveren organizasyoniçindeki bilginin gizliliğini koruyacaktır.

140.5 Bir muhasebe meslek mensubu, muhasebe meslek mensubununkontrolü altındaki çalışanların ve danışmanlık ve yardım aldıkları ki-şilerim, muhasebe meslek mensubunun gizlilik yükümlülüğünesaygı göstermelerini temin etmek üzere uygun adımlar atacaktır.

140.6 Bir muhasebe meslek mensubu ile bir müşteri veya işveren arasın-daki ilişkinin bitmesinden sonra bile, gizlilik prensibine uyma ihti-yacı devam eder. Bir muhasebe meslek mensubu, müşteriden çekil-diği zaman veya yeni bir müşteri edindiği zaman, muhasebe meslekmensubunun önceki deneyimlerini kullanma yetkisi vardır. Ancak,muhasebe meslek mensubu, bir mesleki veya iş ilişkisi sonucu ola-rak, ister edindiği isterse de aldığı hiç bir gizli bilgiyi kullanmaya-cak ya da açıklamayacaktır.

140.7 Aşağıdaki durumlar, muhasebe meslek mensubunun gizli bilgiyiaçıklaması gereken veya gerekebilecek veya bu tür açıklamaların uy-gun olduğu durumlardır:

27


BÖLÜ

M A

KISIM 140

(a) Yasa tarafından izin verilen ve müşteri veya işveren tarafındanyetkilendirilen açıklamalar,

(b) Yasa tarafından istenen açıklamalar, örneğin;i. Yasal prosedür akışı içerisinde, belgelerin veya diğer

kanıt hükümlerinin üretilmesi; veyaii. Ortaya çıkan yasa ihlallerinin, uygun kamu otoriteleri-

ne açıklanması, ve

(c) Yasa tarafından yasaklanmadığı durumlarda, aşağıdakileriaçıklamak için mesleki görev veya yetki bulunmaktadır:

i. Bir üye kuruluş veya meslek kuruluşunun kalite ince-lemesine uyma;

ii. Bir üye kuruluşun veya düzenleyici kuruluşun soruş-turma veya denetimine cevap vermek;

iii. Yasal kovuşturmalarda, bir muhasebe meslek mensu-bunun mesleki çıkarlarını korumak; veya

iv. Mesleki ve teknik standartlar ve etik gerekliliklere uy-mak.

140.8 Gizli bilgileri açıklayıp açıklanmayacağına karar verilirken, dikkatealınacak faktörler aşağıdakileri kapsar:

• Eğer müşteri veya işveren, bilginin muhasebe meslek mensu-bu tarafından açıklanmasına izin verirse, çıkarları etkilenebile-cek üçüncü taraflar da dahil tüm tarafların çıkarlarının zarar gö-rüp görmeyeceği.

• Yapılabilir olduğu kadarıyla, tüm ilgili bilgilerin bilinip bilin-mediği ve ispatlanıp ispatlanmadığı; durumun, ispatlanmamışolaylar, eksik bilgi ya da ispatlanmamış hükümler içerdiği du-rumlarda, eğer varsa yapılacak açıklamanın şeklini belirlerkenmesleki yargı kullanılacaktır.

• Olması beklenen iletişimin şekli ve kime hitap ettiği.• İletişimin hitap ettiği tarafların uygun alıcılar olup olmadığı.

28


KISIM 140

KISIM 150

Mesleki Davranış

150.1 Mesleki davranışı ilkesi, tüm muhasebe meslek mensuplarının ilgiliyasalara ve düzenlemelere uyması, muhasebe meslek mensubununbildiği ya da bilebileceği mesleği gözden düşürücü herhangi bir ha-reketten kaçınması konusunda bir yükümlülük zorunluluğu getirir.Bu, makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, o anda muhasebemeslek mensubunun erişebildiği tüm özellikli olaylar ve durumlarıdikkate alarak, mesleğin iyi şöhretini aksi bir biçimde etkilediği so-nucuna vardığı eylemleri kapsar.

150.2 Muhasebe meslek mensupları, kendileri ve işlerini pazarlarken vetanıtırken, mesleğin itibarına gölge düşürmeyecektir. Muhasebemeslek mensubu, doğru ve dürüst olacaktır ve:

(a) Sunabilecekleri hizmetler, sahip oldukları özellikler ya da ka-zandıkları deneyimler hakkında abartılı iddialarda bulunmaya-cak; ya da

(b) Diğer kişilerin çalışmalarını kötüleyici atıflarda ya da asılsızkarşılaştırmalarda bulunmayacaktır.

29


BÖLÜ

M A

KISIM 150

BÖLÜM B - SERBEST ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI

Sayfa

Kısım 200 Giriş ........................................................................................ 31

Kısım 220 Mesleki Görevlendirme .......................................................... 38

Kısım 230 Çıkar Çatışmaları ..................................................................... 43

Kısım 230 İkinci Görüşler ......................................................................... 45

Kısım 240 Ücret ve Diğer Çeşit Ödemeler ............................................... 46

Kısım 250 Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması ......................................... 49

Kısım 260 Hediye ve İkramlar ................................................................. 50

Kısım 270 Müşteriden Emanet Olarak Alınan Varlıklar ........................... 51

Kısım 280 Tarafsızlık - Bütün Hizmetler .................................................. 52

Kısım 290 Bağımsızlık - Denetim ve İnceleme Sözleşmeleri .................. 54

Kısım 291 Bağımsızlık - Diğer Güvence Sözleşmeleri . ........................... 125

Yorum 2005-1............................................................................................ 163

30


KISIM 200

Giriş

200.1 IESBA Etik Kurallar’ın bu Bölümü, Bölüm A’da yer alan kavram-sal çerçevenin, belirli durumlarda serbest çalışan muhasebe meslekmensuplarına nasıl uygulanacağını gösterir. Bu bölüm, serbest çalı-şan bir muhasebe meslek mensubunun karşı karşıya kalabileceği, te-mel ilkelerle uyuma yönelik tehdit oluşturan ya da oluşturabilecektüm durum ve ilişkileri tanımlayamaz. Dolayısıyla, serbest çalışanmuhasebe meslek mensubunun bu tür durum ve ilişkiler için tetikteolması gerekmektedir.

200.2 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu dürüstlük, tarafsızlık yada mesleğin iyi şöhretine zarar veren ya da verebilecek ve dolayısıy-la temel ilkelerle uyumsuz olan herhangi bir iş, görev ya da faaliye-te bilerek, katılmayacaktır.

Tehditler ve Önlemler

200.3 Temel ilkelere uyulması konusu, potansiyel olarak çok çeşitli koşul-lar ve ilişkiler tarafından tehdit edilebilir. Tehditlerin niteliği ve öne-mi, bir denetim müşterisine verilen hizmetlerin sağlanması ve dene-tim müşterisinin bir kamu yararına haiz işletme olup olmadığına, birdenetim müşterisi olmayan güvence müşterisine ya da güvence dışımüşteriye ilişkin olarak ortaya çıkıp çıkmadığına bağlı olarak deği-şiklik gösterebilir.

Tehditler, aşağıdaki kategorilerin bir veya daha fazlasına girer:

(a) Kişisel çıkar;

(b) Kendi kendini denetim;

(c) Taraf tutma;

(d) Yakınlık; ve

(e) Gözdağı.

Bu tehditler, IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm A’sında daha detaylı elealınmıştır.

BÖLÜ

M B

31


KISIM 200

200.4 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu için kişisel çıkar teh-didi oluşturan durumların örnekleri şunları içermektedir:

• Bir güvence ekibi üyesinin, güvence müşterisinden doğrudanbir finansal çıkara sahip olması.

• Bir denetim firmasının veya muhasebe meslek mensubunun,bir müşteriden gelecek toplam ücrete aşırı bir şekilde bağımlıolması.

• Bir güvence ekibi üyesinin, güvence müşterisi ile belirgin birbiçimde yakın bir iş ilişkisi içerisinde olması.

• Bir denetim firmasının veya muhasebe meslek mensubunun,önemli bir müşteriyi kaybetme olasılığına dair endişe içindeolması.

• Bir denetim ekibi üyesinin, denetim müşterisi ile istihdam gö-rüşmeleri içerisine girmesi.

• Bir denetim firmasının veya muhasebe meslek mensubunun,bir güvence sözleşmesi ile ilgili olarak şartlı ücret anlaşmasıiçerisine girmesi.

• Bir muhasebe meslek mensubunun, muhasebe meslek mensu-bunun denetim firmasının bir üyesi tarafından daha öncedenyürütülmüş bir mesleki hizmetin sonuçlarını değerlendirirkenciddi bir hata bulması.

200.5 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu için kendi kendini de-netim tehdidi oluşturan durumların örnekleri şunları içermektedir:

• Bir denetim firmasının, sistemleri tasarladıktan veya uygula-maya koyduktan sonra finansal sistemlerin işleyiş etkinliğihakkında güvence raporu çıkarması.

• Bir denetim firmasının, güvence sözleşmesinin ana konularıolan kayıtları oluşturmak için kullanılacak orijinal verileri ha-zırlaması.

• Bir güvence ekibi üyesinin, şimdi veya yakın zaman öncemüşterinin direktörü veya yöneticisi olması.

32


KISIM 200

• Bir güvence ekibi üyesinin, müşteri tarafından şimdi veya ya-kın zaman önce sözleşmenin konusu üzerinde ciddi bir etkisiolan bir pozisyonda istihdam edilmiş olması.

• Denetim firmasının, bir güvence müşterisine, güvence sözleş-mesinin konu bilgisini doğrudan etkileyen bir hizmet vermesi.

200.6 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu için taraf tutma teh-didi oluşturan durumların örnekleri şunları içermektedir:

• Denetim firmasının, bir denetim müşterisinin hisselerinin tanı-tımını yapması.

• Bir muhasebe meslek mensubunun, dava açma veya üçüncükişilerle anlaşmazlıklarda, denetim müşterisi adına bir avukatgibi hareket etmesi.

200.7 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu için yakınlık tehdidioluşturan durumların örnekleri şunları içermektedir:

• Bir sözleşme ekibi üyesinin çekirdek ya da yakın aile üyesininmüşterinin yöneticisi ya da yetkilisi olması.

• Bir sözleşme ekibi üyesinin çekirdek ya da yakın aile üyesinin,sözleşmenin konusu üzerinde ciddi bir etkisi olan bir pozis-yonda müşterinin çalışanı olması.

• Müşterinin direktörü ya da yetkilisinin veya bir çalışanının,sözleşmenin konusu üzerinde ciddi bir etkisi olan bir pozis-yonda, kısa süre önce sözleşme ortağı olarak hizmet vermiş ol-ması.

• Muhasebe meslek mensubunun, müşteriden hediye veya ayrı-calıklı muamele kabul etmesi, eğer ki değeri önemsiz ya da kü-çük değilse.

• Güvence müşterisi ile uzun sürekli ilişki içinde olan kıdemlipersonel.

200.8 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu için göz dağı tehdidioluşturan durumların örnekleri aşağıdakileri kapsar:

BÖLÜ

M B

33


KISIM 200

• Denetim firmasının, bir müşteri sözleşmesinden atılmakla teh-dit edilmesi.

• Denetim müşterisinin, eğer denetim firması, belirli bir işlemiçin müşterinin muhasebe muameleleri ile mutabık olmamayadevam ederse denetim firması için planlanmış bir güvence-dı-şı sözleşme vermeyeceğini belirtmesi.

• Denetim firmasının, müşteri tarafından mahkemeye başvur-makla tehdit edilmesi.

• Denetim firmasına, ücretleri düşürmek için, yapılan işin kap-samını usulsüz bir şekilde düşürmesi için baskı yapılması.

• Muhasebe meslek mensubunun, tartışmalı konuda işverenindaha fazla uzmanlığa sahip olması nedeniyle bir müşteri çalı-şanının yargısına katılma konusunda baskı yapıldığını hissetme-si.

• Muhasebe meslek mensubu, bir denetim müşterisinin usulsüzmuhasebe muamelesi ile aynı fikirde olmaz ise planlanan pri-min verilmeyeceğine dair denetim firmasının ortağı tarafındanbilgilendirilmesi.

200.9 Tehditleri ortadan kaldırabilecek ya da kabul edilebilir bir düzeyeçekebilecek önlemler iki ana kategoride ayrılır:



Meslek, yasalar ya da düzenlemeler ile oluşturulan önlemlerin ör-nekleri bu IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm A, paragraf 100.14’de ta-nımlanmıştır.

200.10 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, ister tehdidi ortadankaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemleruygulayarak isterse de ilgili sözleşmeyi sonlandırma veya reddetmeyoluyla tehditlerle en iyi nasıl baş edeceğini belirlemek üzere yargıda bulunacaktır. Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu bu yar-

34


KISIM 200

gıyı uygularken, makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, tümözellikli bilgilerin ve durumların söz konusu zamanda muhasebemeslek mensubunun erişiminde olduğunu tartarak, önlemlerin uy-gulanmasıyla tehditlerin ortadan kaldırıldığı ya da kabul edilebilir birdüzeye indirildiği böylece temel ilkelerle uyumun ihlal edilmediğisonucuna varıp varamadığını dikkate alacaktır. Bu dikkate alma, teh-didin ciddiliği, sözleşmenin niteliği ve denetim firmasının yapısı gi-bi konulardan etkilenebilir.

200.11 Çalışma ortamında, ilgili önlemler içinde bulunulan durumlara bağ-lı olarak değişiklik gösterecektir. Çalışma ortamı önlemleri, denetimfirması genelindeki önlemler ve sözleşmeye özgü önlemlerden olu-şur.

200.12 Çalışma ortamındaki denetim firması çapındaki önlemler aşağıdaki-leri kapsar:

• Temel ilkelere uymanın önemine ağırlık veren denetim firmasıliderliği.

• Güvence ekibi üyelerinin kamu yararı hareket etmeleri beklen-tisini oluşturan denetim firmasının liderliği.

• Sözleşmelerin kalite kontrolünün uygulamaya konması ve iz-lenmesine dair politikalar ve prosedürler.

• Temel ilkelerle uyuma yönelik tehditleri belirleme, bu tehdit-lerin önemini değerlendirme ve bu tehditleri ortadan kaldır-mak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemleruygulama ya da uygun önlemler mevcut olmadığında veya uy-gulanamadığında ilgili sözleşmeyi sonlandırma veya reddetmeihtiyacıyla ilgili olarak belgelendirilmiş politikalar.

• Temel ilkelerle uyumu gerektiren belgelendirilmiş iç politika-lar ve prosedürler.

• Denetim firması veya sözleşme ekibi üyeleri ile müşteri ara-sındaki çıkarlar ya da ilişkilerin belirlenmesine imkan verecekpolitikalar ve prosedürler.

BÖLÜ

M B

35


KISIM 200

• Tek bir müşteriden alınan gelire olan bağımlılığı izleyecek veeğer gerekirse yönetecek politikalar ve prosedürler.

• Bir güvence müşterisine verilen güvence-dışı hizmetlerin sağ-lanması için ayrı raporlama yolları olan farklı ortak ve sözleş-me ekipleri kullanma.

• Sözleşme ekibinin üyesi olmayan kişileri sözleşmenin sonu-cunu usulsüz bir biçimde etkilemelerini yasaklayan politikalarve prosedürler.

• Bir denetim firmasının politikaları ve prosedürlerini, bunlarda-ki tüm değişiklikler de dahil, tüm ortaklar ve meslek persone-line zamanında iletilmesi ve söz konusu politikalar ve prose-dürler hakkında uygun eğitim ve öğretim.

• Denetim firmasının kalite kontrol sisteminin uygun işlemesi-nin izlenmesinden sorumlu olmak üzere bir kıdemli yönetimüyesini atamak.

• Bağımsızlığın gerekli olduğu güvence müşterilerinin ve ilişki-li işletmeler hakkında ortakları ve meslek personelini bilgilen-dirmek.

• Politikalar ve prosedürlerle uyumu destekleyen bir disiplinmekanizması.

• Kendilerini ilgilendiren temel ilkelerle uyumla ilgili tüm so-runlarda denetim firması içindeki kıdemli düzeylerle iletişim-de bulunmak üzere personeli cesaretlendiren ve destekleyenyazılı politikalar ve prosedürler.

200.13 Çalışma ortamındaki sözleşmeye özgü önlemlere örnekler aşağıda-kileri kapsar:

• Yapılan güvence-dışı hizmeti inceleyecek ya da gerekirse baş-ka türlü öneride bulunacak, güvence-dışı hizmetlere dahil ol-mamış bir muhasebe meslek mensubuna sahip olmak.

36


KISIM 200

• Yapılan güvence işini incelemek ya da gerekirse başka türlütavsiyede bulunmak üzere, güvence ekibini üyesi olmamış birmuhasebe meslek mensubuna sahip olmak.

• Bağımsız yöneticiler komitesi, mesleki düzenleyici kuruluşveya diğer bir muhasebe meslek mensubu gibi bağımsız birüçüncü tarafla istişarede bulunmak.

• Etik sorunları, müşterinin yönetişiminden sorumlu kişileriyletartışmak.

• Verilen hizmetlerin niteliği ve alınan ücretlerin kapsamını,müşterinin yönetişiminden sorumlu kişilere açıklamak.

• Sözleşmenin bir bölümümü yerine getirmek ya da yenidenyapmak üzere başka bir denetim firmasını dahil etmek.

• Kıdemli güvence ekibi personelini rotasyona tabi tutmak.

200.14 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, sözleşmenin niteli-ğine bağlı olarak, müşterinin uygulamaya koymuş olduğu önlemle-re de güvenebilir. Ancak, tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indir-mek için sadece söz konusu bu önlemlere güvenmek mümkün de-ğildir.

200.15 Müşterinin sistemleri ve prosedürleri içindeki önlemlere örnekleraşağıdakileri kapsar:

• Müşterinin, bir sözleşmeyi yürütmek üzere bir denetim firma-sının atanmasını onaylamak ya da kabul etmek üzere yönetimdışından başka kişileri gerektirmesi.

• Müşterinin, yönetimsel kararları almak üzere deneyimli ve kı-demli yetkin çalışanlara sahip olması.

• Müşterinin, güvence-dışı sözleşmeleri vermede tarafsız seçim-leri temin eden iç prosedürleri uygulamaya koymuş olması.

• Müşterinin, denetim firmasının hizmetlerine ilişkin olarak uy-gun gözetim ve haberleşme sağlayan bir kurumsal yönetişimyapısına sahip olması.

BÖLÜ

M B

37


KISIM 200

KISIM 210

Mesleki Görevlendirme

Müşteri Kabulü

210.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, yeni bir müşteri iliş-kisini kabul etmeden önce, bu kabulün temel ilkelerle uyuma yöne-lik herhangi bir tehdit yaratıp yaratmayacağını belirleyecektir. Dü-rüstlük veya mesleki davranışa yönelik potansiyel tehditler, örneğinmüşteri (sahipleri, yönetimi veya faaliyetleri) ile ilgili şüpheli konu-lardan kaynaklanabilir.

210.2 Temel ilkelere uyumu tehdit edebilecek, eğer biliniyorsa, müşterikonuları, örneğin müşterinin yasal olman faaliyetlere (kara para ak-lama gibi) katılması, sahtekarlık ya da şüpheli finansal raporlamauygulamalarını kapsar.

210.3 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, her hangi bir tehdi-din ciddiyetini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-yacaktır.

Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Müşteri, sahipleri, yöneticileri ve yönetişim ve işletme faali-yetlerinden sorumlu olan kişiler hakkında bilgi ve anlayış top-lamak; veya

• Kurumsal yönetişim uygulamaları veya iç kontrolleri geliştir-mek için müşterinin taahhüdünü güvence altına almak.

210.4 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubuna, tehditleri kabuledilebilir düzeye düşürmenin mümkün olmadığı durumda, bu müş-teri ilişkisine girmeyi reddedecektir.

210.5 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, tekrarlanan müşterisözleşmeleri için kabul kararlarını periyodik olarak gözden geçiril-melidir.

38


KISIM 210

Sözleşme Kabulü

210.6 Mesleki yeterlilik ve gerekli özen temel ilkesi, serbest çalışan birmuhasebe meslek mensubu üzerine; serbest çalışan bir muhasebemeslek mensubunun sadece yerine getirmek üzere yeterli olduğuhizmetleri sağlaması hakkında bir sorumluluk yükler. Serbest çalı-şan bir muhasebe meslek mensubu, belirli bir müşteri sözleşmesinikabul etmeden önce bu kabulün temel ilkelerle uyuma yönelik birtehdit oluşturup oluşturmayacağını belirleyecektir. Örneğin, eğersözleşme ekibi sözleşmenin uygun bir biçimde yürütülmesi için ge-rekli yeterliliklere hakim değilse veya elde edemiyorsa, mesleki ye-terlilik ve gereken özene yönelik bir kişisel çıkar tehdidi ortaya çı-kar.

210.7 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, bir tehdidin ciddiye-tini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulayacaktır.Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Müşterinin işinin niteliği, müşterinin operasyonlarının karma-şıklığı, sözleşmenin özellikli şartları ile yapılacak işin amacı,niteliği ve kapsamı hakkında uygun bir değerlendirme yap-mak;

• İlgili iş kolları ve konu bilgileri hakkında bilgi edinmek;

• İlgili düzenleyici ya da raporlama kurallarıyla ilgili deneyimesahip olmak ya da edinmek;

• Gerekli yeterliliklere sahip yeterli sayıda personel görevlendir-mek;

• Gerekli olduğunda uzman kullanmak;

• Sözleşmenin yerine getirilmesi için gerçekçi bir zaman çerçe-vesi üzerinde anlaşmak; veya

• Ancak bunlar yetkin bir biçimde yapıldığı zaman belli sözleş-melerin kabul edildiğine dair makul güvence sağlamak üzeretasarlanmış kalite kontrol politikaları ve prosedürleriyle uyumgöstermek.

BÖLÜ

M B

39


KISIM 210

210.8 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, bir uzmanın danış-manlığına veya çalışmasına dayanmaya niyetlendiği zaman, muha-sebe meslek mensubu, bu tür bir dayanmanın garanti altına alınıpalınmadığını belirleyecektir. Dikkate alınacak faktörler şunlardır:şöhret, uzmanlık, kullanıma hazır kaynaklar ve uygulamadaki mes-leki ve etik standartlar. Bu tür bilgiler, birliktelik yapılacak uzman-la daha önceki ilişkiden veya başka kişilerle istişare edilerek eldeedilebilir.

Mesleki Görevlendirmedeki Değişiklikler

210.9 Başka bir serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun yerine geç-mesi istenen veya başka bir serbest çalışan muhasebe meslek men-subunun elinde bulunan bir sözleşmeye teklif vermeyi düşünen birserbest çalışan muhasebe meslek mensubu; sözleşmeyi kabul edipetmemek için önlemlerin uygulanmasıyla ortadan kaldırılamayacakya da kabul edilebilir bir düzeye indirilemeyecek, temel ilkelerleuyuma yönelik tehditler oluşturabilecek durumlar gibi mesleki veyabaşka türlü, herhangi bir sebebin olup olmadığını belirleyecektir.Örneğin; serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu bütün ilgiligerçekleri bilmeden önce sözleşmeyi kabul ederse, mesleki yeterli-lik ve gerekli özene yönelik bir tehdit olabilir.

210.10 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, tehditlerin ciddiye-tini belirleyecektir. Sözleşmenin niteliğine bağlı olarak, öneri deği-şikliklerle ilgili olarak gerçekleri ve durumları belirlemek üzeremevcut muhasebe meslek mensubu ile doğrudan iletişim kurmayıgerektirebilir ki böylece serbest çalışan muhasebe meslek mensubu-nun, sözleşmeyi kabul etmenin uygun olup olmayacağını kararlaştı-rabilir. Örneğin, görevlendirmede değişiklik için açık gerekçeler,gerçekleri tam olarak yansıtmayabilir ve görevlendirmeyi kabul et-me kararını etkileyebilecek, mevcut muhasebe meslek mensubu ileolan anlaşmazlıkları işaret edebilir.

210.11 Bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da bunları kabul edilebilir bir se-viyeye düşürmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu önlem-lere örnekler aşağıdakileri içerir:

40


KISIM 210

• Teklif sunma taleplerine cevap verirken, sözleşmeyi kabul et-meden önce mevcut muhasebe meslek mensubu ile temasageçmek talep edilecektir şeklinde teklifte belirtilerek; böylecegörevlendirmenin neden kabul edilmemesi gerektiğine dairherhangi bir mesleki ya da diğer sebebin olup olmadığına göreistekte bulunulabilir;

• Sözleşmeyi kabul edip etmemeyi kararlaştırmadan önce, mev-cut muhasebe meslek mensubunun görüşüne göre, aday muha-sebe meslek mensubunun bilmesi gereken herhangi bir gerçekya da durum hakkında bilinen bilgileri sağlamak üzere mevcutmuhasebe meslek mensubuna sormak; veya

• Diğer kaynaklardan gerekli bilgileri toplamak.

Tehditler, önlemlerin uygulanmasıyla ortadan kaldırılamadığı ya dakabul edilebilir bir seviyeye indirilemediği durumlarda, serbest ça-lışan muhasebe meslek mensubu, başka bir biçimde yeterli gerçek-lerle tatmin olmaması halinde, sözleşmeyi reddedecektir.

210.12 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubundan, mevcut muha-sebeci meslek mensubunun çalışmalarını destekleyecek ya da ilaveolacak çalışmaları yapması istenebilir. Bu durumlar, örneğin yeter-siz ya da eksik bilgiden kaynaklanan mesleki yeterlilik ve gerekliözene yönelik tehditler oluşturabilir. Herhangi bir tehdidin önemideğerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır.Önerilen işin mevcut muhasebe meslek mensubunu haberdar ede-rek, çalışmayı düzgün bir biçimde yürütmek için gerek duyulan hertür ilgili bilgiyi sağlamak için mevcut muhasebe meslek mensubu-na fırsat tanımak, bu tür bir önleme örnektir.

210.13 Mevcut muhasebe meslek mensubu, gizlilik ilkesine bağlı olmakzorundadır. Muhasebe meslek mensubuna, yerine geçecek muhase-be meslek mensubu ile, bir müşterinin işlerini tartışması izninin ve-rilmesi ya da tartışmasının zorunlu tutulması, sözleşmenin kapsamı-na ve aşağıdakilere bağlı olacaktır:

(a) Bunu yapmak için daha önceden müşterinin iznin alınıp alın-madığına; ya da

BÖLÜ

M B

41


KISIM 210

(b) Ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilecek, bu tür bir haberleş-me ya da açıklama ile ilgili yasal ve etik gerekliliklere.

Muhasebe meslek mensubunun, gizli bilgilerin açıklanması zorunluolan veya olabilecek ya da bu tür bir açıklamanın başka bir şekildeuygun olabileceği durumlar, bu IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm AKısım 140’da belirtilmiştir.

210.14 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu genel olarak, mevcutmuhasebe meslek mensubu ile görüşmeye başlamadan önce, terci-hen yazılı olarak müşterinin iznini alma ihtiyacı içinde olacaktır. Birkez izin alınınca, mevcut muhasebe meslek mensubu, ilgili talepleriyöneten yasal veya düzenlemelere uyumlu olacaktır. Mevcut muha-sebe meslek mensubunun bilgi sağladığı durumlarda, bu dürüstlük-le ve açık bir şekilde yapılacaktır. Eğer aday muhasebe meslek men-subu, mevcut muhasebe meslek mensubu ile iletişime geçemiyorsa,aday muhasebe meslek mensubu, üçüncü tarafların bilgileri veyamüşterinin kıdemli yönetimi ya da yönetişiminden sorumlu olanla-rın geçmişinin araştırılması gibi başka araçlar yoluyla tüm muhte-mel tehditler hakkında bilgileri elde etmek üzere makul adımlar ata-caktır.

42


KISIM 210

KISIM 220*

Çıkar Çatışmaları

220.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, çıkar çatışması orta-ya çıkarabilecek durumları belirlemek için uygun adım atacaktır. Butür durumlar temel ilkelerle uyuma yönelik tehditler oluşturabilir.Örneğin; tarafsızlığa yönelik bir tehdit, serbest çalışan bir muhasebemeslek mensubu, bir müşteri ile direkt olarak rekabet ettiği zamanya da bir müşterinin önemli bir rakibi ile ortak bir iş ya da benzerbir düzenlemeye sahip olduğu zaman ortaya çıkabilir. Tarafsızlık yada gizliliğe yönelik bir tehdit de, serbest çalışan bir muhasebe mes-lek mensubu, tartışmalı konu ya da işlemle ilgili olarak birbirleriyleçıkar çatışmaları olan müşterilere ya da uyuşmazlık içinde olanmüşterilere hizmet verdiği zaman ortaya çıkabilir.

220.2 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, her hangi bir tehdi-din ciddiyetini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-yacaktır. Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, bir müşte-ri ilişkisini ya da özellikli bir sözleşmeyi kabul etmeden veya de-vam etmeden önce, müşteri ya da üçüncü bir tarafla olan ticari çıkarya da ilişkiler tarafından ortaya çıkmış tüm tehditlerin önemini de-ğerlendirecektir.

220.3 Çatışmaya neden olan durumlara bağlı olarak, genellikle aşağıdakiönlemlerden birinin uygulanması gereklidir:

(a) Denetim firmasının bir çıkar çatışması olabilecek ticari çıkarla-rı ya da faaliyetlerinin müşteriye bildirilmesi ve bu gibi du-rumlarda hareket etmek üzere müşterilerinin izinlerinin alın-ması; veya

(b) Serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun, tarafların çı-karlarının çatıştığı bir konu ile ilgili olarak iki veya daha fazlataraf için hareket ettiğini, bilinen tüm taraflara bildirmesi vebu şekilde hareket etmek üzere onların onayını alması; veya

BÖLÜ

M B

43


KISIM 220

* Bu bölüm, 1 Temmuz 2014'te yürürlüğe girecek, çıkar çatışmalarını ele alan revize Kısım220 ile yer değiştirecektir. Bakınız sayfa 160.

(c) Serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun, teklif edilenhizmetlerin sağlanmasında (Örneğin; belirli bir sektörde veyabelirli bir hizmetle ilgili olarak) herhangi bir müşteri için ayrı-calıklı harekete etmeyeceğinin bildirilmesi ve bu şekilde hare-ket etmek üzere onların onayının alınması.

220.4 Muhasebe meslek mensubu ayrıca, aşağıdaki ilave önlemlerin bir yada daha fazlasını uygulayıp uygulamamayı da belirleyecektir:

(a) Farklı sözleşme ekiplerinin kullanımı;

(b) Bilgiye erişmeyi engelleyen prosedürler (örneğin, bu ekiplerinkati fiziksel ayrımı, gizli ve güvenli veri dosyalama);

(c) Sözleşme ekibi üyeleri için güvenlik ve gizlilik konularındaaçık rehberler;

(d) Denetim firması çalışanları ve ortakları tarafından imzalanmışgizlilik sözleşmelerinin kullanılması; ve

(e) İlgili müşteri sözleşmelerine dahil olmamış kıdemli bir kişi ta-rafından önlemlerin uygulanmasının düzenli denetimi.

220.5 Önlemlerin uygulanmasıyla ortadan kaldırılamayan ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirilemeyen, tarafsızlık, gizlilik ya da meslekidavranış da dahil olmak üzere bir veya birden fazla temel ilkeye yö-nelik bir tehdit oluşturan bir çıkar çatışması durumunda, serbest ça-lışan muhasebe meslek mensubu, belirli bir sözleşmeyi kabul etme-yecek veya çatışmalı bir ya da birden fazla sözleşmeden çekilecek-tir.

220.6 Çıkarların çatışmalı olduğu ve daha önce müşteri tarafından onayla-manın reddedildiği bir konuyla ilgili olarak, bir müşteri, serbest ça-lışan bir muhasebe meslek mensubundan başka bir taraf (bu birmevcut müşteri olabilir de olmayabilir de) adına hareket etmek üze-re onaylamasını istemiş olduğu ve bu talebin reddedilmesi duru-munda, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu çıkar çatışmasınaneden olan konudaki taraflardan biri için hareket etmeye devam et-meyecektir.

44


KISIM 220

KISIM 230

İkinci Görüşler

230.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubundan, mevcut birmüşteri olmayan bir şirket ya da işletme tarafından ya da onlarınadına muhasebe, denetim, raporlama veya diğer standartlar ya dabelirli durumlar ya da işlemlere dair ilkelerin uygulamasına yönelikikinci görüş sağlaması talep edildiği durumlar temel ilkelerle uyumayönelik tehditler oluşturabilir. Örneğin; ikinci görüşün mevcut mu-hasebe meslek mensubuna sunulan gerçeklere dayanmadığı durum-lar veya yetersiz kanıtlara dayandığı durumlarda, mesleki yeterlilikve özene yönelik bir tehdit ortaya çıkabilir. Tehdidin mevcudiyeti veönemi, talebin koşullarına ve bir mesleki yargının ifade edilmesi ileilgili diğer bütün ulaşılabilen gerçeklere ve varsayımlara bağlı ola-caktır.

230.2 Böyle bir görüş vermesi istenildiğinde, serbest çalışan bir muhase-be meslek mensubu, her hangi bir tehdidin ciddiyetini değerlendire-cek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeyeindirmek gerektiğinde önlemler uygulayacaktır. Bu tip önlemlereörnekler; mevcut muhasebe meslek mensubu ile temasa geçmekiçin müşterinin izninin alınmasını, müşteriyle iletişim sırasındakiherhangi bir görüşü çevreleyen sınırlamaların tanımlanmasını vemevcut muhasebe meslek mensubuna görüşün bir örneğinin veril-mesini kapsar.

230.3 Görüş almak isteyen şirket veya işletme, mevcut muhasebe meslekmensubu ile görüşülmesine izin vermeyecekse, serbest çalışan mu-hasebe meslek mensubu tüm durumları da hesaba katarak, istenengörüşün verilmesinin uygun olup olmadığına karar verecektir.

BÖLÜ

M B

45


KISIM 230

KISIM 240

Ücret ve Diğer Çeşit Ödemeler

240.1 Mesleki hizmetlerle ilgili olarak görüşmelere başlandığında, serbestçalışan muhasebe meslek mensubu, uygun görülen ücret ne ise tek-lif edebilir. Aslında, serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu-nun başkasından daha düşük bir fiyat teklifi vermesi, kendi içindeetik olmayan bir durum değildir. Bununla birlikte, teklif edilen üc-retlerin düzeyinden kaynaklanan, temel ilkelerle uyuma yöneliktehditler olabilir. Örneğin; teklif edilen ücret, bu fiyata sözleşmeninuygulamadaki teknik ve mesleki standartlara göre yerine getirilme-sini zora sokacak kadar düşük ise mesleki yeterlilik ve özene yöne-lik kişisel çıkar tehdidi oluşur.

240.2 Tehdidin varlığı ve önemi, teklif edilen ücret düzeyi ve bu ücreteilişkin hizmetler gibi faktörlere bağlı olacaktır. Herhangi bir tehdi-din önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-nacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Sözleşmenin şartları ve özellikle istenilen ücretin gerekçelerive teklif edilen ücretin kapsadığı hizmetler hakkında müşteriyibilgilendirmek; veya

• Görev için uygun zaman ve nitelikli elemanlar atamak.

240.3 Şartlı ücretler genellikle, belirli tür güvence-dışı sözleşmelerindekullanılır.1 Ancak, bunlar bazı koşullarda temel ilkelerle uyuma yö-nelik tehditler ortaya çıkarabilir. Tarafsızlığa yönelik kişisel çıkartehdidi oluşturabilirler. Tüm bu tür tehditlerin varlığı ve önemi aşa-ğıdaki faktörlere dayanacaktır:

• Sözleşmenin niteliğine.

• Olası ücret tutarlarının çeşitliliğine;

• Ücretin belirlenmesinin gerekçelerine.

46


KISIM 240

1 Denetim müşterilerine ve diğer güvence müşterilerine sağlanan güvence-dışı hizmetlerinşartlı ücretleri, Bu Etik Kural'ın Kısım 290 ve 291'inde tartışılmıştır.

• İşlemin sonucunun bağımsız bir üçüncü tarafça gözden geçiri-lip geçirilmeyeceğine.

240.4 Tüm bu tür tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadankaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğindeönlemler uygulanacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Ödemelerin gerekçeleri hakkında müşteriyle önceden yapılmışyazılı sözleşme;

• Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu tarafından yapılanişin ve ücretlendirmenin gerekçelerini potansiyel kullanıcılaraaçıklama;

• Kalite kontrol politikaları ve prosedürleri; veya

• Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu tarafından yapılanişin, bağımsız bir üçüncü tarafça gözden geçirilmesi.

240.5 Bazı durumlarda serbest çalışan muhasebe meslek mensubu müşte-riyle ilgili olarak bir teklif ücreti veya komisyon alabilir. Örneğin;serbest çalışan muhasebe meslek mensubu talep edilen özel bir hiz-meti yerine getiremediği durumda, ücret, başka bir serbest çalışanmuhasebe meslek mensubuna veya başka bir uzmana, süregelen birmüşteriyi önermek için alınmış olabilir. Serbest çalışan muhasebemeslek mensubu, üçüncü bir taraftan (örneğin bir yazılım satıcısın-dan), bir müşteriye mal ya da hizmetlerin satılmasına ilişkin olarakkomisyon alabilir. Bu tip bir önerme ücreti veya komisyonunu ka-bul etmek, tarafsızlık ile mesleki yeterlilik ve özene yönelik kişiselçıkar tehdidi oluşturur.

240.6 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, müşteri edinmekiçin teklif ücreti ödeyebilir, örneğin, müşterinin başka bir serbestçalışan muhasebe meslek mensubunun müşterisi olduğu fakat, mev-cut muhasebe meslek mensubu tarafından verilmeyen özellikli hiz-metler istemesi durumunda. Bu tip önerme ücretinin ödenmesi detarafsızlık ile mesleki yeterlilik ve özene yönelik kişisel çıkar tehdi-di oluşturur.

BÖLÜ

M B

47


KISIM 240

240.7 Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Başka bir serbest çalışan muhasebe meslek mensubuna öneri-len iş için ödenen önerme ücretine ilişkin tüm düzenlemelerinmüşteriye açıklanması;

• Başka bir serbest çalışan muhasebe meslek mensubuna öneri-len müşteri için alınan bir önerme ücretine ilişkin tüm düzen-lemelerin müşteriye açıklanması; veya

• Müşteriye üçüncü bir tarafça mal ve hizmetlerin satılmasınailişkin olarak komisyon düzenlemeleri için müşteriden ön mu-tabakat alınması.

240.8 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, başka bir denetim fir-masının tamamını veya bir kısmını, denetim firmasının daha öncekisahiplerine veya varislerine ya da hak sahiplerine ödeme yapılacağışartına göre alabilir. Bu tür ödemeler, yukarıdaki paragraf 240.5-240.7’de geçen önerme ücreti veya komisyon olarak değerlendirile-mez.

48


KISIM 240

KISIM 250

Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması

250.1 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, reklam veya diğer pa-zarlama yollarıyla yeni bir iş teklif ettiği zaman, temel ilkelerle uyu-ma yönelik bir tehdit oluşabilir. Örneğin; hizmetler, başarılar veyaürünler bu ilkeyle bağdaşmayan bir şekilde pazarlanırsa, meslekidavranış ilkesine uyuma yönelik bir kişisel çıkar tehdidi ortaya çı-kar.

250.2 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, mesleki hizmetleri pa-zarlarken, mesleğin ününe zarar vermeyecektir. Muhasebe meslekmensubu, doğru ve dürüst olacaktır ve:

(a) Sunulmuş hizmetler, elde edilmiş nitelikler ya da kazanılmışdeneyimler hakkında abartılı iddialarda bulunmayacaktır; ya da

(b) Başka birinin çalışmalarını kötüleyici atıflarda ya da gerçek dı-şı karşılaştırmalarda bulunmayacaktır.

Eğer, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu yapmayı düşündü-ğü reklam veya pazarlamanın uygun olup olmadığı konusunda şüp-heye düşerse, ilgili meslek kuruluşu ile istişarede bulunmayı dikka-te alacaktır.

BÖLÜ

M B

49


KISIM 250

KISIM 260

Hediye ve İkramlar

260.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu veya çekirdek ya dayakın aile üyesine bir müşteriden hediyeler ya da ağırlama teklifedilmiş olabilir. Bu tür bir teklif temel ilkelerle uyuma yönelik teh-ditler oluşturabilir. Örneğin; bir müşteriden hediye kabul edilirse ta-rafsızlığa yönelik bir kişisel çıkar tehdidi veya yakınlık tehdidi orta-ya çıkar; bu tür tekliflerin kamuya açıklanma yapılması ihtimali, ta-rafsızlığa yönelik bir gözdağı tehdidi ile sonuçlanır.

260.2 Herhangi bir tehdidin varlığı ve önemi teklifin niteliğine, değerineve amacına bağlıdır. Makul ve bilgili bir üçüncü tarafın, tüm özellik-li gerçekleri ve şartları tartarak, teklif edilen hediye ve ağırlamalarınaçıkça önemsiz ve ilgisiz olduğu kanısına varması durumunda, ser-best çalışan muhasebe meslek mensubu yapılan teklifin, karar alma-yı etkilemek ya da bilgi elde etmek özel niyeti olmadan, normal işakışı çerçevesinde olduğu sonucuna varabilir. Böyle durumlarda,serbest çalışan muhasebe meslek mensubu genel olarak temel ilke-lerle uyuma yönelik herhangi bir tehdidi, kabul edilebilir bir düzey-de olduğu sonucuna varabilir.

260.3 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, her hangi bir tehdi-din ciddiyetini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-yacaktır. Tehditlerin, önlemlerinin uygulanmasıyla ortadan kaldırıla-madığı veya kabul edilebilir bir düzeye indirilemediği durumda, ser-best çalışan muhasebe meslek mensubu böyle bir teklifi kabul etme-yecektir.

50


KISIM 260

KISIM 270

Müşteriden Emanet Olarak Alınan Varlıklar

270.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, yasa tarafından izinverilmiş olmadıkça, müşterinin paralarını veya diğer varlıklarınıemanet olarak kabul etmeyecektir, edilmiş ise, bu tür varlıkları elin-de bulunduran serbest çalışan muhasebe meslek mensubu kendisineyüklenen tüm ilave yasal görevlere uygun olarak hareket edecektir.

270.2 Müşteriye ait varlıkları elinde bulundurmak, temel ilkelerle uyumayönelik tehditler ortaya çıkarır; örneğin, müşterinin varlıklarını eldetutmaktan kaynaklanan mesleki davranışa yönelik kişisel çıkar teh-didi vardır ve tarafsızlığa yönelik kişisel çıkar tehdidi oluşabilir.Başkalarına ait para (veya diğer varlıkları) emanet edilmiş serbestçalışan muhasebe meslek mensubu, dolaysıyla:

(a) Bu tür varlıkları, kişisel veya denetim firmasının varlıklarındanayrı tutacak;

(b) Bu tür varlıklar sadece amacına uygun olarak kullanacak;

(c) Bu varlıkların ve herhangi bir gelirin, kar payının veya ortayaçıkan kazancın hesabını her an için, bu hesaplardan sorumlutüm kişilere, vermeye hazır olacaktır; ve

(d) Bu varlıkları elde tutma ve hesap verme ile ilgili tüm ilgili ka-nun ve düzenlemelere uyacaktır.

270.3 Müşterinin varlıklarını elde tutmanın dahil olduğu hizmetler içinmüşteri ve sözleşme kabulü prosedürlerinin bir parçası olarak, ser-best çalışan muhasebe meslek mensubu söz konusu varlıkların kay-nağı hakkında uygun araştırmalar yapacak ve yasal ve düzenleyiciyükümlülükleri dikkate alacaktır. Örneğin, bu varlıklar kara para ak-lama gibi yasadışı faaliyetlerden kaynaklanmışsa, temel ilkelerleuyuma yönelik bir tehdit oluşmuştur. Bu tür durumlarda, muhasebemeslek mensubu hukuki danışmanlık almayı tercih edebilir.

BÖLÜ

M B

51


KISIM 270

KISIM 280

Tarafsızlık—Bütün Hizmetler

280.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, herhangi bir mesle-ki hizmeti sunarken, bir müşteriyle veya müşterinin yöneticileri,yetkilileri veya çalışanlarıyla olan çıkarları veya ilişkilerinden kay-naklanan, tarafsızlık temel ilkesiyle uyuma yönelik tehditlerin olupolmadığına dikkat edecektir. Örneğin; ailevi ya da kişisel veya işilişkisinden dolayı tarafsızlığa yönelik yakınlık tehdidi oluşabilir.

280.2 Güvence hizmeti veren bir serbest çalışan muhasebe meslek mensu-bu, güvence müşterisinden bağımsız olacaktır. Düşüncede ve görü-nümde bağımsızlık, serbest çalışan muhasebe meslek mensubununön yargısız, çıkar çatışmasız ya da diğer kişileri usul bir biçimde et-kilemeksizin bir sonuç açıklaması ve bir sonuç açıklıyor gözükmesiiçin gereklidir. Kısım 290 ve 291, serbest çalışan muhasebe meslekmensubu için güvence sözleşmelerini yerine getirirken uyacağı ba-ğımsızlık kuralları hakkında özel rehberlik sağlar.

280.3 Herhangi bir mesleki hizmetin sağlanması sırasında tarafsızlığa yö-nelik tehditlerin mevcudiyeti, sözleşmenin özel şartlarına ve serbestçalışan muhasebe meslek mensubunun yaptığı işin niteliğine bağlıolacaktır.

280.4 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, her hangi bir tehdi-din ciddiyetini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-yacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Sözleşme ekibinden ayrılma;

• Denetim prosedürleri;

• Tehdide neden olan finansal veya iş ilişkilerinin sonlandırıl-ması;

• Konuyu, denetim firması içindeki daha üst düzey yönetimlegörüşmek; ya da

52


KISIM 280

• Sorunu, müşterinin yönetişiminden sorumlu kişileriyle tartış-mak.

Önlemler, tehdidi ortadan kaldıramaz veya kabul edilebilir düzeyeindiremezse, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu ilgili söz-leşmeyi geri çevirecek ya da sonlandıracaktır.

BÖLÜ

M B

53


KISIM 280

KISIM 290*

BAĞIMSIZLIK - DENETİM VE İNCELEME SÖZLEŞMELERİ

İÇİNDEKİLER

Paragraf

Kısmın Yapısı ...................................................................................... 290.1

Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı ................................ 290.4

Denetim Ağları ve Denetim Ağı Firmaları .......................................... 290.13

Kamu Yararına Haiz İşletmeler .......................................................... 290.25

İlişkili İşletmeler................................................................................. 290.27

Yönetişimden Sorumlu Olanlar .......................................................... 290.28

Belgelendirme .................................................................................... 290.29

Sözleşme Dönemi ............................................................................... 290.30

Birleşmeler ve Alımlar . ...................................................................... 290.33

Diğer Konular .................................................................................... 290.39

Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının Bağımsızlığa Uygulanması . .......... 290.100

Finansal Çıkarlar ................................................................................ 290.102

Krediler ve Teminatlar ........................................................................ 290.118

İş İlişkileri........................................................................................... 290.124

Ailevi ve Kişisel İlişkiler.................................................................... 290.127

Denetim Müşterisinde İstihdam.......................................................... 290.134

Denetim Müşterisinin Geçici Eleman Tahsis Edilmesi ...................... 290.142

54


* Etik Kurallar'ın bir kuralına aykırılığı ele alan IESBA Etik Kurallar'daki değişikliklerdenkaynaklanan bu kısımdaki değişiklikler, 1 Nisan 2014'de yürürlüğe girecektir. Bakınızsayfa 195.

Denetim Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet ....................... 290.143

Denetim Müşterisinin Yöneticisi ya da Yetkilisi Olarak Hizmet Vermek ......................................................... 290.146

Kıdemli Personelin Denetim Müşterisiyle Uzun Süreli İlişkisi(Ortak Rotasyonu da Dahil) ................................................................ 290.150

Denetim Müşterisine Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması. ............ 290.156

Yönetim Sorumlulukları...................................................................... 290.162

Muhasebe Kayıtları ve Finansal Tabloların Hazırlanması .................. 290.167

Değerleme Hizmetleri ......................................................................... 290.175

Vergi Hizmetleri ................................................................................. 290.181

İç Denetim Hizmetleri......................................................................... 290.195

IT Sistemleri Hizmetleri...................................................................... 290.201

Dava Desteği Hizmetleri..................................................................... 290.207

Hukuki Hizmetler................................................................................ 290.209

İşe Alım Hizmetleri ............................................................................. 290.214

Kurumsal Finans Hizmetleri ............................................................... 290.216

Ücretler ............................................................................................. 290.220

Ücretler — Nisbi Büyüklük................................................................ 290.220

Ücretler - Gecikmiş............................................................................. 290.223

Koşullu Ücretler ................................................................................. 290.224

Ödüllendirme ve Değerlendirme Politikaları ...................................... 290.228

Hediye ve İkramlar ............................................................................. 290.230

Aktüel ya da Karşı Davalar................................................................. 290.231

Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir Kısıtlama İçeren Raporlar............ 290.500

BÖLÜ

M B

55


KISIM 290

Kısmın Yapısı

290.1 Bu kısım, serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubunun finansaltablolar hakkında bir sonuç açıkladığı güvence sözleşmeleri olan de-netim ve inceleme sözleşmeleri için bağımsızlık kurallarını ele al-maktadır. Bu sözleşmeler, finansal tabloların tam seti ve tek bir fi-nansal tablo hakkında rapor sunan denetim ve inceleme sözleşmele-rinden oluşur. Denetim ya da inceleme sözleşmeleri olmayan gü-vence sözleşmeleri için bağımsızlık kuralları Kısım 291’de ele alın-mıştır.

290.2 Denetim raporunun kullanım ve dağıtım konusunda bir sınırlama vebelirli kuralların yerine getirilmesi belirtilen, denetim sözleşmeleriiçeren bazı durumlarda, bu kısımdaki bağımsızlık kuralları paragraf290.500 ila 290.514 arasındaki hükümlere göre değiştirilebilir. Yasaya da düzenleme tarafından istenilen finansal tablolar denetimi du-rumunda, değişikliğe izin verilmez.

290.3 Bu kısımdaki terim(ler):

(a) “Denetim”, “denetim ekibi, “denetim sözleşmesi”, denetimmüşterisi” ve “denetim raporu”, inceleme, inceleme ekibi, in-celeme sözleşmesi, inceleme müşterisi ve inceleme raporunuiçerir, ve

(b) “Denetim firması”, başka bir biçimde belirtilmedikçe, denetimağı firmasını içerir.

Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı

290.4 Denetim sözleşmeleri durumunda, bu kamu yararınadır ve dolayısıy-la bu IESBA Etik Kurallar, denetim ekibinin üyelerinin, denetim fir-malarından ve denetim ağı firmalarından bağımsız olmasını gerektirir.

290.5 Bu kısmın amacı, bağımsızlığı elde etmek ve korumak için aşağıdaaçıklanan kavramsal çerçeve yaklaşımını uygulamada denetim fir-malarına ve denetim ekibinin üyelerine yardım etmektir.

290.6 Bağımsızlık şunlardan oluşur:

(a) Düşüncede Bağımsızlık

56


KISIM 290

Mesleki yargıyı tehlikeye düşürecek etkilerden etkilenmeden bir so-nuç açıklamaya imkan veren, böylece kişinin dürüstlükle hareket et-mesine ve tarafsızlık ve mesleki şüphecilik kullanmasına imkan ve-ren zihin durumu.

(b) Görünümde BağımsızlıkÖnlemler de dahil olmak üzere ilgili her türlü enformasyon konu-sunda bilgi sahibi olan ve makul bir üçüncü kişinin; bir denetim fir-masının veya güvence ekibi üyesinin dürüstlüğüne, tarafsızlığına vemesleki şüpheciliğe gölge düştüğü sonucunda haklı olarak ulaşma-sına yol açacak kadar açık olan olgu ve koşullardan kaçınma.

290.7 Kavramsal çerçeve yaklaşımı, muhasebe meslek mensupları tarafın-dan şunlara uygulanmalıdır:

(a) Bağımsızlığa yönelik tehditleri belirlemek;(b) Belirlenen tehditlerin önemini değerlendirmek; ve(c) Bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir sevi-

yeye düşürmek gerektiğinde önlemler uygulamak.Muhasebe meslek mensubu, uygun önlemlerin olmadığını ya da teh-ditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir seviyeye indir-mek için uygulanamadığını belirlerse, muhasebe meslek mensubutehdidi oluşturan durumlar ya da ilişkileri ortadan kaldırmalı ya dadenetim sözleşmesini iptal ya da reddetmelidir.Muhasebe meslek mensubu bu kavramsal çerçeveyi uygularken,mesleki yargı kullanacaktır.

290.8 Çeşitli farklı koşul veya bu koşulların bileşimi bağımsızlığa yöneliktehditlerin belirlenmesiyle ile ilgili olabilir. Bağımsızlığa yöneliktehditler yaratan tüm durumları tanımlamak ve uygun faaliyetlerinibelirlemek imkansızdır. Bu nedenle, bu IESBA Etik Kurallar, bağım-sızlığa yönelik tehditleri belirlemeleri, değerlendirmeleri ve ele al-maları için denetim firmalarının ve denetim ekibi üyelerinin gerekduyduğu kavramsal bir çerçeve kurar. Kavramsal çerçeve yaklaşımı,bu IESBA Etik Kurallar’daki etik kuralları yerine getirmede serbestçalışan muhasebe meslek mensuplarına yardımcı olur. KavramsalÇerçeve, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturan farklı durumlara yer

57


BÖLÜ

M B

KISIM 290

verir ve bir muhasebe meslek mensubunu, eğer özellikle yasaklan-madı ise duruma izin verilir sonucuna varmasından alıkoyar.

290.9 Paragraf 290.100 ve sonrası, bağımsızlığa kavramsal çerçeve yakla-şımının nasıl uygulanacağını açıklar. Bu paragraflar, bağımsızlığa yö-nelik tehdit oluşturan ya da oluşturabilecek tüm durumları ve ilişki-leri ele almamaktadır.

290.10 Bir denetim firması, bir sözleşmeyi kabul etme ya da devam etmeya da belli bir kişinin denetim ekibinin üyesi olmasına kararı verir-ken, bağımsızlığa yönelik tehditleri belirleyecek ve değerlendirecek-tir. Eğer tehditler kabul edilebilir bir düzeyde değilse, ve bir sözleş-meyi kabul etme ya da belli bir kişinin denetim ekibinin üyesi ol-masına kararı verirken, denetim firması, tehditleri ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemlerin olup ol-madığını değerlendirecektir. Eğer karar, bir sözleşmeye devam edipetmemek hakkında ise, denetim firması, mevcut önlemlerin tehditle-ri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek içinetkili olmaya devam edip edemeyeceğini ya da başka önlemler al-maya ihtiyaç duyulup duyulmayacağını ya da sözleşmenin iptaledilmesi gerekliliğini belirleyecektir. Sözleşme süresince, denetimfirmasının dikkatine ne zaman bir bağımsızlığa yönelik tehdit konu-sunda yeni bir bilgi gelirse, denetim firması, tehdidin önemini, kav-ramsal çerçeve yaklaşımına göre değerlendirecektir.

290.11 Bu kısım boyunca, bağımsızlığa yönelik tehditlerin önemine referansverilmektedir. Tehdidin önemini değerlendirirken, nicel olduğu ka-dar nitel faktörler de dikkate alınacaktır.

290.12 Bu kısım, pek çok durumda, denetim firması içindeki kişilerin ba-ğımsızlıkla ilgili eylemler için özel sorumluluklarını tanımlamakta-dır, çünkü sorumluluk bir denetim firmasının büyüklüğüne, yapısına,organizasyonuna bağlı olarak değişebilmektedir. Denetim firması,Uluslararası Kalite Kontrolü Standardı’na (UKKS) göre, ilgili etikkurallar tarafında istenildiğinde bağımsızlığın korunduğuna dair ma-kul güvence sağlamak üzere politikalar ve prosedürler tasarlanmakzorundadır. Ayrıca, Uluslararası Denetim Standartları (UDS’ler),sözleşmeye uygulanacak bağımsızlık kurallarına uyduğu konusundabir sonuca varmasını şart koşar.

58


KISIM 290

59


BÖLÜ

M B

Denetim Ağları ve Denetim Ağı Firmaları

290.13 Eğer bir denetim firması bir denetim ağı firması olarak düşünülürse,denetim ağının içerisindeki diğer denetim firmaların finansal tablodenetim müşterilerinden bağımsız olması gerekir (Bu IESBA EtikKurallar’da başka bir biçimde belirtilmediği sürece). Bir denetimağı firmasına uygulanan bu kısımdaki bağımsızlık kuralları, işletme-nin kendisinin bir denetim firması tanımını karşılamasına bakmaksı-zın, danışmanlık bürosu ya da mesleki hukuk bürosu gibi bir dene-tim ağı firması tanımına uyan tüm işletmelere uygulanır.

290.14 Mesleki hizmetler sağlamak için yeteneklerini artırmak amacıyla,denetim firmasılar sık sık diğer denetim firmasılar ve işletmeler iledaha büyük yapılar oluşturur. Bu daha büyük yapıların bir denetimağı yaratıp yaratmadığı, belirli gerçeklere ve şartlara dayanır ve de-netim firmaların ve işletmelerin yasal olarak ayrı ve farklı olup ol-madığına dayanmaz. Örneğin, bir denetim ağı oluşturmak için ge-rekli olan kriteri karşılamayan daha büyük bir yapının sadece işinsevkini kolaylaştırması amaçlanabilir. Alternatif şekilde, daha bü-yük bir yapı öyle bir yapı olabilir ki işbirliğini ve denetim firmala-rın ortak bir marka adını, ortak bir kalite kontrol sistemini veyaönemli mesleki kaynakları paylaşmasını amaçlayabilir ve sonuç ola-rak bir denetim ağı olarak düşünülebilir.

290.15 Daha büyük bir yapının bir denetim ağı olup olmadığına ilişkin ka-rar, makul ve bilgili bir üçüncü tarafın, tüm özellikli gerçekleri veşartları tartarak, işletmelerin bir denetim ağı oluşturacak şekilde bir-leştirildiği muhtemel sonucuna varıp varmadığı ışığında verilebilir.Bu kararın denetim ağının geneline tutarlı şekilde uygulanması gere-kecektir.

290.16 Daha büyük yapının işbirliğini amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-meler arasında kar veya maliyet paylaşımının açıkça amaçlandığıhallerde, bir denetim ağı olması düşünülür. Ancak, önemsiz maliyet-lerin paylaşımı kendi içinde bir denetim ağı yaratmayacaktır. Ek ola-rak, maliyetlerin paylaşımı sadece denetim metodolojilerinin, el ki-taplarının ya da eğitim kurslarının geliştirilmesiyle ilgiliyse, bu ken-di içinde bir denetim ağı yaratmayacaktır. Ayrıca, ortak şekilde birhizmet sağlamak veya bir ürün geliştirmeyi amaçlayan bir denetim

KISIM 290

firması ve başka bir ilişkisiz işletme arasındaki ortaklığın kendisi birdenetim ağı yaratmayacaktır.

290.17 Daha büyük yapının işbirliği amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-melerin ortak mülkiyeti, kontrol veya yönetimi paylaştığı hallerde,bunun bir denetim ağı olduğu düşünülür. Bu, sözleşme veya başkaaraçlar aracılığıyla gerçekleştirilebilir

290.18 Daha büyük yapının işbirliği amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-melerin ortak kalite kontrol politikalarını ve prosedürlerini paylaştı-ğı hallerde, bunun bir denetim ağı olduğu düşünülür. Bu amaçla, or-tak kalite kontrol politikaları ve prosedürleri baştan sona daha bü-yük yapıda tasarlanan, uygulanan ve izlenen kalite kontrol politikave prosedürleri olacaktır.

290.19 Daha büyük yapının, işbirliği amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-melerin ortak bir iş stratejisi paylaşmaları durumunda, bu bir dene-tim ağı olduğu düşünülür. Ortak bir iş stratejisini paylaşmak, ortakstratejik hedefleri gerçekleştirmek için işletmeler tarafından bir an-laşmayı içerir. Bir işletmenin tek başına bir denetim ağı firması ol-ması düşünülmez çünkü sadece mesleki hizmet sağlanması için biröneri isteğine ortak olarak cevap vermek amacıyla başka bir işletmeile işbirliği yapar.

290.20 Daha büyük yapının, işbirliği amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-melerin ortak bir marka ismi paylaşmaları durumunda, bunun birdenetim ağı olduğu düşünülür. Ortak bir marka adı ortak paraflarıveya ortak bir adı içerir. Bir denetim firması ortağının bir denetim ra-porunu imzaladığı durumda denetim firması adının bir parçası olarakveya denetim firması adıyla birlikte ortak bir marka adını içerirse,denetim firmasının ortak bir marka adı kullandığı düşünülür.

290.21 Denetim firmasının bir denetim ağına ait olmamasına ve denetim fir-ması adının parçası olarak ortak bir marka adı kullanmamasına rağ-men, kırtasiye veya tanıtıcı materyallerinde bir denetim firmaları bir-liğinin bir üyesi olduğuna ilişkin atıfta bulunuyorsa bir denetim ağı-na ait olduğu görüntüsünü verebilir. Dolayısıyla, bir denetim ağınaait olduğu algısından kaçınmak amacıyla bir denetim firmasının her-hangi bir ortaklığı nasıl tanımladığını çok dikkatli düşünmesi gerek-mektedir.

60


KISIM 290

290.22 Bir denetim firması bürosunun bir unsurunu satarsa, satış sözleşme-si bazen, kısa bir süre için, denetim firması ile hiçbir bağı kalmama-sına rağmen unsurun denetim firmasının adını veya adın bir öğesinikullanmayı sürdürebileceğini temin eder. Böyle durumlarda, iki iş-letme de ortak bir ad altında uygulama yapabilirken, gerçekler, bun-ların işbirliği amaçlayan daha büyük bir yapıya ait olmadığıdır vedolayısıyla bunların denetim ağı firmaları olmadığıdır. Bu işletmele-rin, dışarıdaki taraflara kendilerini tanıtırken denetim ağı firmalarıolmadıklarını nasıl açıklayacaklarını dikkatlice düşünmeleri gerek-mektedir.

290.23 Daha büyük yapının, işbirliği amaçladığı ve yapı içerisindeki işlet-melerin mesleki kaynakların ciddi bir kısmını paylaşmaları duru-munda, bunun bir denetim ağı olduğu düşünülür. Mesleki kaynaklarşunları içerir:

• Müşteri verisi, fatura ve zaman kayıtları gibi denetim firmala-rının bilgi değişiminde bulunmasını mümkün kılan ortak sis-temler;

• Ortaklar ve personel;

• Teknik veya işkoluna özel konuları, güvence sözleşmeleri içinişlemleri veya olayları danışmak için teknik departmanlar;

• Denetim metodolojisi veya denetim el kitapları; ve

• Eğitim kursları ve imkanları.

290.24 Paylaşılan mesleki kaynakların önemli olup olmadığının ve bu ne-denle denetim firmalarının denetim ağı firmaları olup olmadığınınbelirlenmesi ilgili gerçeklere ve şartlara dayanarak yapılmalıdır. Per-sonel veya müşteri veya piyasa bilgisi değişimi yapılmadan ortakdenetim metodolojisi veya denetim el kitapları ile sınırlı paylaşılankaynakların bulunduğu hallere paylaşılan bilgilerin önemli olarakdüşünülmesi muhtemel değildir. Aynısı ortak eğitim çabalarına uy-gulanır. Ancak, personelin ortak bir havuzdan çekildiği veya ortakbir teknik departmanın denetim firmalarının izlemesi gereken teknikdanışmanlığı katılımcı denetim firmalarına sağlamak amacıyla dahabüyük yapı içerisinde oluşturulduğu yerlerde olduğu gibi paylaşılan

61


BÖLÜ

M B

KISIM 290

kaynakların insan veya bilgi değişimini gerektirdiği hallerde, makulve bilgili üçüncü tarafın paylaşılan kaynakların önemli olduğu sonu-cuna varması daha muhtemeldir.

Kamu Yararına Haiz İşletmeler

290.25 Kısım 290, bazı işletmelerdeki kamu yararı boyutunu yansıtmak içinilave hükümler içermektedir. Bu kısmın amacı için kamu yararınahaiz işletmeler şunlardır:

(a) Borsada işlem gören tüm işletmeler, ve(b) Aşağıdaki tüm işletmeler:

i. Düzenleme ya da yasalarca bir kamu yararına haiz iş-letme olarak tanımlanmış, veya

ii. Denetimi, borsada işlem gören işletmelerin denetimle-rine uygulanan aynı bağımsızlık kurallarıyla uyum için-de yürütülmesi, yasa ya da düzenleme tarafından şartkoşulan düzenlemelere tabi olanlar. Bu tür bir düzenle-me, bir denetim düzenleyicisini de içeren herhangi birilgili düzenleyici tarafından yayınlanabilir.

290.26 Denetim firmasılar ve üye kuruluşlar, ilave işletmeleri ya da işlet-melerin belirli kategorilerini, kamu yararına haiz işletmeler olarakdavranacaklarını belirlemek için desteklenirler çünkü bu işletmelerbüyük sayılara ve çok geniş paydaşlara sahiptirler. Dikkate alınma-sı gereken faktörler şunlardır:

• İşin niteliği, örneğin çok sayıdaki ortaklar için bir emanet ka-pasitesinde varlıkları tutmak. Örnekler, finansal kuruluşlarıiçerebilir, örneğin bankalar ve sigorta şirketleri ve emeklilikfonları,

• Ölçek, ve• Çalışan sayısı.

İlişkili İşletmeler

290.27 Denetim müşterisinin, borsaya kayıtlı bir işletme olması durumun-da, bu kısımda denetim müşterine yapılan referans, müşterinin iliş-

62


KISIM 290

kili işletmeleri kapsar (başka bir biçimde belirtilmediği sürece).Tüm diğer denetim müşterileri için, bu kısımda denetim müşterineyapılan referans, müşterinin doğrudan ya da dolaylı olarak üzerindekontrolü olduğu ilgili işletmeleri kapsar. Denetim ekibi, müşterininbaşka bir işletmesinin dahil olduğu bir ilişki ya da durumun, dene-tim firmasının müşteriden bağımsızlığının değerlendirilmesiyle ilgiliolduğunu bildiğinde ya da buna inanmak için sebebi olduğunda, de-netim ekibi bağımsızlığa yönelik tehditleri belirlerken ve değerlen-dirirken bu ilişkili işletmeyi dahil edecek ve gerekli önlemleri uy-gulayacaktır.

Yönetişimden Sorumlu Olanlar

290.28 Bu IESBA Etik Kurallar tarafından, uygulanan denetim standartları,yasa ya da düzenleme tarafından şart koşulmasa bile, denetim fir-masının görüşüne göre bağımsızlık üzerinde makul bir etkisi olabile-cek ilişkiler ve diğer konularla ilgili olarak denetim firması ile de-netim müşterisinin yönetişimden sorumlu olanlar arasında düzenliiletişimde bulunulması desteklenir. Bu tür bir iletişim, yönetişim-den sorumlu olanların aşağıdakileri yapmasına imkan verir:

(a) Bağımsızlığa yönelik tehditleri belirlemede ve değerlendirme-de denetim firmasının yargısını dikkate alma,

(b) Bu tehditleri ortandan kaldırma ya da kabul edilebilir bir düze-ye indirmek için uygulanan önlemlerin uygunluğunu dikkatealma,

(c) Gerekli adımları atma.

Bu tür bir yaklaşım, gözdağı verme ve yakınlık tehditleri ile ilgiliolarak özellikle yardımcı olabilir.

Belgelendirme

290.29 Belgelendirme, bağımsızlık kurallarıyla uygunlukla ilgili olarak so-nuç oluştururken muhasebe meslek mensubunun yargısının kanıtla-rını sağlar. Belgelendirmenin olmaması, bir denetim firmasının bellibir konuyu dikkate alıp almadığının ya da bağımsız olup olmadığınıngöstergesi değildir.

63


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Muhasebe meslek mensubu, bağımsızlık kurallarıyla uygunlukla il-gili sonuçlarını ve bu sonuçları destekleyen tüm ilgili tartışmalarınesaslarını belgelendirecektir. Dolayısıyla:

(a) Bir tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemlergerektiğinde, muhasebe meslek mensubu tehdidin niteliğini vetehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için uygulanan yada mevcut önlemleri belgelendirecektir; ve

(b) Bir tehdit, önlemlerin gerekli olup olmadığı ve muhasebe mes-lek mensubunun zaten tehdidin kabul edilebilir bir düzeyde ol-duğu için bu önlemlerin olmadığı sonucuna varıp belirlemekiçin ciddi bir analiz gerektirdiğinde, muhasebe meslek mensu-bu tehdidin niteliğini ve sonucun gerekçesini belgelendirecek-tir.

Sözleşme Dönemi

290.30 Denetim müşterisinden bağımsızlık hem sözleşme süresinde hem definansal tabloların kapsadığı süre boyunca gereklidir. Sözleşme dö-nemi, denetim ekibinin denetim hizmeti yürütmeye başlamasıylabaşlar. Sözleşme dönemi, denetim raporunun yayınlanması ile sonaerer. Sözleşme görevinin tekrar eden iş niteliğinde olması durumun-da, sözleşme görevi taraflardan birinin mesleki ilişkisinin sonlandı-rıldığını beyan etmesi veya final denetim raporunun yayınlanmasın-dan daha sonra sona erer.

290.31 Bir şirket denetim firması tarafından görüş bildirilecek finansal tab-loların kapsadığı veya daha sonraki dönemde denetim müşterisiolursa, denetim firması, aşağıdaki durumların bağımsızlığa yönelikherhangi bir tehdit yaratıp yaratmadığını belirleyecektir:

(a) Finansal tabloların kapsadığı dönem veya daha sonraki dönem-de ancak denetim sözleşmesinin kabul edilmesinden önce, de-netim müşterisi ile olan finansal veya iş ilişkileri; veya

(b) Denetim müşterisine verilen önceki hizmetler.

290.32 Finansal tabloların kapsadığı dönemde veya sonrasında ancak dene-tim ekibinin denetim hizmetlerine başlamasından önce ve bu hiz-

64


KISIM 290

metlere, denetim sözleşmesi döneminde izin verilmemiş ise bu hiz-metlerin verilmesinin bağımsızlığı tehdit edeceği göz önünde bulun-durulacaktır. Tehdit kabul edilebilir bir düzeyde değil ise, denetimsözleşmesi ancak tehdidin ortandan kaldırılması ya da kabul edilebi-lir bir düzeye indirilmesi için önlemler uygulanıyorsa kabul edile-cektir. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Güvence-dışı hizmeti veren personelin denetim ekibine dahiledilmemesi;

• Denetim ve güvence dışı işlerin uygun görüldüğü şekilde birmuhasebe meslek mensubunun incelemesini sağlamak; ya da

• Hizmetinin sorumluluğunu alabilmeye imkan verecek kap-samda; güvence-dışı hizmetinin sonuçların değerlendirmesiiçin başka bir denetim firması görevlendirmek ya da sunulangüvence-dışı hizmetinin başka bir denetim firması tarafındanyeniden yapılmasını sağlamak.

Birleşmeler ve Satın Almalar

290.33 Bir işletme, birleşme ya da satın alma sonucunda, bir denetim müş-terisinin ilişkili işletmesi haline geldiğinde, denetim firması, birleş-me ya da satın alma yürürlük tarihinden sonra bağımsızlığını ve do-layısıyla denetim sözleşmesine devam edebilmesini etkileyebilecek,ilgili işletmeler önceki ve şimdiki çıkarlarını ve ilişkilerini, mevcutönlemleri göz önünde bulundurarak, belirleyecek ve değerlendire-cektir.

290.34 Birleşme ya da alımın yürürlük tarihiyle birlikte, bu IESBA Etik Ku-rallar’a göre izin verilmeyen tüm mevcut çıkar ya da ilişkileri son-landırmak üzere gerekli adımları atacaktır. Ancak, söz konusu mev-cut bir çıkar ya da ilişki birleşme ya da alımın yürürlük tarihiyle bir-likte makul bir biçimde sonlandırılamıyorsa, örneğin ilişkili işletme,yürürlük tarihinde denetim firması tarafından sunulan başka bir gü-vence-dışı hizmet sağlayıcısına düzgün bir biçimde geçişi sağlaya-mıyorsa, denetim firması bu tür çıkar ya da ilişki nedeniyle ortayaçıkan tehdidi belirleyecektir. Tehdit ciddileştikçe, denetim firması-nın tarafsızlığının ihlal edilmesi ve denetçi olarak devam edemeye-cek olma ihtimali artar. Tehdidin önemi aşağıdaki gibi faktörlere da-yanacaktır:

65


BÖLÜ

M B

KISIM 290

• Çıkar ya da ilişkinin niteliği ve önemi;

• İlişkili işletme ilişkisinin niteliği ve ciddiyeti (örneğini ilgiliişletmenin yavru ya da ana şirket olması); ve

• Çıkar ya da ilişkinin kabul edilebilir bir biçimde sonlandırıl-masına kadar geçecek sürenin uzunluğu.

Denetim firması, birleşme ya da alımın yürürlük tarihinde çıkar yada ilişkinin kabul edilebilir bir biçimde neden sonlandırılamayacağı-nın nedenlerini ve tehdidin öneminin değerlendirmesini, yönetişim-den sorumlu olanlarla tartışacaktır.

290.35 Eğer yönetişimden sorumlu olanlar, denetim firmasından denetçiolarak devam etmesini talep ederse, denetim firması ancak aşağıda-kiler olursa bunu yapacaktır:

(a) Çıkar ya da ilişki mümkün olduğunca kabul edilebilir en kısasürede ve her halükarda birleşme ya da alımın yürürlük tarihin-den altı ay içerisinde sonlandırılacak;

(b) Bu tür bir çıkar ya da ilişkiye sahip herkes, bu kısımda izin ve-rilmeyecek bir güvence-dışı hizmet yapma yoluyla ortaya çı-kan da dahil, denetim için sözleşme ekibinin bir üyesi ya dasözleşmeni kalite kontrol incelemesinde sorumlu kişi olmaya-caktır; ve

(c) Gerektiğinde uygun geçiş önlemleri uygulanacaktır ve yöneti-şimden sorumlu olanlarla tartışacaktır. Geçiş önlemleri örnek-leri aşağıdakileri içerir;

• Denetim ve güvence dışı işlerin uygun görüldüğü şekilde birmuhasebe meslek mensubunun incelemesini sağlamak;

• Denetim firmasının, finansal tablolar hakkında görüş bildirenbir üyesi olmayan, sözleşme kalite kontrol incelemesine eşitbir inceleme yürütecek bir muhasebe meslek mensubuna sahipolmak; veya

• Hizmetinin sorumluluğunu alabilmeye imkan verecek kap-samda, ya güvence-dışı hizmetinin sonuçlarının değerlendiril-

66


KISIM 290

mesinin sağlaması için başka bir denetim firması görevlendir-mek ya da sunulan güvence-dışı hizmetinin başka bir denetimfirması tarafından yeniden yapılanmasını sağlanması.

290.36 Denetim firması, birleşme ya da satın almanın yürürlük tarihindenönce denetim konusunda ciddi bir iş miktarı tamamlamış olabilir vekısa bir süre içerinde kalan denetim prosedürlerini tamamlayabile-cek olabilir. Böyle durumlarda, eğer yönetişimden sorumlu olanlar,denetim firmasından, paragraf 290.33’de belirtilen çıkar ya da iliş-kiye devam ederken, denetimi tamamlamalarını talep ederse, dene-tim firması ancak aşağıdakiler olursa bunu yapacaktır:

(a) Bu tür çıkar ya da ilişki tarafından oluşturulan tehdidin önemi-ni değerlendirip ve bu değerlendirmeyi yönetişimden sorumluolanlarla tartıştıktan;

(b) Paragraf 290.35 (b)-(c) kurallarına uyarak; ve

(c) Denetim raporunun yayınlanmasından önce denetçi olmayı bı-rakarak.

290.37 Paragraf 290.33 ila 290.36 arasında kapsanan önceki ve şimdiki çı-karlar ve ilişkiler ele alınırken, denetim firması, tüm kuralları yerinegetirilmiş olsa bile, tarafsızlığın zarar göreceğine dair çıkar ve ilişki-lerin ortaya çıkardığı tehdidin çok önemli kalıp kalmayacağını değer-lendirecek ve eğer böyleyse, denetim firması denetçiliği bırakacak-tır.

290.38 Muhasebe meslek mensubu, birleşme ya da alımın yürürlük tarihin-de sonlandırılmamış olacak, paragraf 290.34 ve 290.36’da kapsanantüm çıkar ve ilişkileri ve neden sonlandırılmayacağına dair sebeple-ri, uygulanan geçiş önlemlerini, yönetişimden sorumlu olanlarla ya-pılan tartışma sonuçlarını ve önceki ve şimdiki çıkar ve ilişkilerinneden tarafsızlığın zarar göreceğine dair çıkar ve ilişkilerin ortaya çı-kardığı tehdidin çok ciddi kalıp kalmayacağının gerekçesini belge-lendirecektir.

67


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Diğer Konular

290.39 Bu kısmın kasıtsız bir biçimde ihlal edildiği durumlar olabilir. Bu türbir kasıtsız ihlal olursa, bu durum genel olarak, denetim firmasınınbağımsızlığı korumak için UKKS tarafından şart koşulanlara eşit uy-gun kalite kontrol politikaları ve prosedürlerinin olması halinde, ba-ğımsızlığa zarar vermediği varsayılacak ve tespit edildiğinde, bu ih-lal derhal düzeltilecek ve tehdidin ortadan kaldırılması ya da kabuledilebilir bir düzeye indirilmesi için gerekli tüm önlemler uygulanır.Denetim firması, konuyu yönetişimden sorumlu olanlarla tartışmayıdeğerlendirecektir.

290.40 ila 290.99 arasındaki paragraflar bilerek boş bırakılmış-tır.

68


KISIM 290

Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının Bağımsızlığa Uygulanması

290.100 Paragraf 290.102 ila 290.231, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturanya da oluşturabilecek özel durumları ve ilişkileri ele almamaktadır.Bu paragraflar, potansiyel tehditleri ve bu tehditleri ortadan kaldır-mak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için uygun olabile-cek önlem türlerini tanımlar ve hiçbir önlemin tehditleri kabul edi-lebilir bir düzeye indiremeyeceği belli durumları açıklar. Bu parag-raflar, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturan ya da oluşturabilecektüm durumları ve ilişkileri açıklamaz. Denetim firması ve denetimekibi üyeleri, benzer fakat aynı olmayan durum ve ilişkilerin etkile-rini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde paragraf 210.12 ila 200.15arasındaki önlemler de dahil olmak üzere, uygulanabilecek önlem-lerin uygulanıp uygulanmayacağını belirleyecektir.

290.101 Paragraf 290.102 ila 290. 126, finansal çıkar, borç ya da teminatınmaddi önemine ya da iş ilişkilerinin önemine referanslar içermekte-dir. Bir kişi için bu tür bir çıkarın önemli olup olmadığını belirlemeamacıyla, kişinin ve kişinin çekirdek aile üyelerinin toplam net ser-veti dikkate alınabilir.

Finansal Çıkarlar

290.102 Bir denetim müşterisinde finansal çıkar bulundurmak, kişisel çıkartehdidi oluşturabilir. Oluşmuş herhangi bir tehdidin varlığı ve öne-mi aşağıdakilere bağlıdır:

(a) Finansal çıkarı elinde bulunduran kişinin rolü,

(b) Finansal çıkarın doğrudan ya da dolaylı olması, ve

(c) Finansal çıkarın maddi önemi.

290.103 Finansal çıkarlar, bir aracı (örneğin, kurumsal yatırım kuruluşu, gay-rimenkul ya da tekel) vasıtasıyla elde tutulabilir. Bu tür bir finansalçıkarın doğrudan mı yoksa dolaylı mı olduğunu belirlemek, yararla-nan kişinin yatırım aracı üzerinde bir kontrole sahip olup olmadığı-na ya da yatırım kararlarını etkileme gücü olup olmadığına dayana-caktır. Yatırım aracı üzerinde kontrole ve yatırım kararlarını etkileme

69


BÖLÜ

M B

KISIM 290

gücü mevcut olduğunda, bu IESBA Etik Kurallar, bu finansal çıkarıdoğrudan finansal çıkar olarak tanımlar. Tam tersine, yararlanan ki-şinin yatırım aracı üzerinde bir kontrole sahip olmadığı ya da yatırımkararlarını etkileme gücü olmadığında, bu IESBA Etik Kurallar, bufinansal çıkarı dolaylı finansal çıkar olarak tanımlar.

290.104 Eğer bir denetim ekibinin üyesi ya da onun birinci derece aile üye-si ya da bir denetim firması, denetim müşterisi ile doğrudan bir fi-nansal çıkara ya da önemli bir dolaylı finansal çıkara sahipse, orta-ya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem butehdidi ortadan kaldıramaz. Dolayısıyla, şu sayılanların hiç birinin,müşteriden doğrudan bir finansal ya da önemli bir dolaylı finansalçıkarı bulunmamalıdır: denetim ekibinin üyesi, bu kişinin çekirdekaile üyesi, ya da denetim firması.

290.105 Denetim ekibinin üyesinin, denetim ekibinin bir üyesinin birinci de-recede bir aile üyesinin, denetim müşterisi ile doğrudan bir finansalçıkara ya da önemli bir dolaylı finansal çıkara sahip olduğunu bildi-ği durumda, bir kişisel çıkar tehdidi oluşur. Bu tehdidin önemi aşa-ğıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim ekibinin üyesi ile yakın aile üyesi arasındaki ilişkininniteliği; ve

• Finansal çıkarın yakın aile üyesinin için maddi önemi.

Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır.

Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Yakın aile üyesi finansal çıkarın tamamını ya da dolaylı finan-sal çıkarın tatmin edici bir kısmını en kısa zamanda elden çıkar-malı ki geri kalan çıkar artık maddi öneme sahip olmasın;

• Denetim ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek bir muhase-be meslek mensubuna sahip olmak; ya da

• Kişiyi denetim ekibinden çıkarmak.

70


KISIM 290

290.106 Eğer denetim ekibinin bir üyesi, bu kişinin çekirdek aile üyesi ya dabir denetim firması, denetim müşterisinde çoğunluk hissesine sahipolan bir işletmede doğrudan ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarasahipse ve müşteri bu işletme için önemli ise ortaya çıkan kişisel çı-kar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edi-lebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, şu sayılanların hiç birininbu tür bir finansal çıkarı bulunmamalıdır: denetim ekibinin üyesi, bukişinin çekirdek aile üyesi, ve denetim firması.

290.107 Bir denetim müşterisinde, denetim firmasının doğrudan ya da önem-li bir dolaylı finansal çıkar emeklilik fayda planını içeriyorsa, kişiselçıkar tehdidi oluşur. Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehdi-di ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek ge-rektiğinde önlemler uygulanacaktır.

290.108 Eğer denetim sözleşmesi ile ilgili olarak görevli sözleşme ortağınınbulunduğu ofisteki diğer ortaklar ya da onların birinci derece akra-baları, denetim müşterisi ile doğrudan bir finansal çıkara ya daönemli bir dolaylı finansal çıkara sahipse, ortaya çıkan kişisel çıkartehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi ortadan kaldı-ramaz. Dolayısıyla ne bu ortaklar ne de onların çekirdek aile üyele-ri bu tür bir denetim müşterisinde bu tür herhangi bir finansal çıka-ra sahip olmayacaklardır.

290.109 Denetim sözleşmesi ile ilgili olarak görevli sözleşme ortağının bu-lunduğu ofisin, bu ortağın göreve atanmış olduğu ofis olmasına ge-rek yoktur. Dolayısıyla, sözleşme ortağının, denetim ekibinin üyele-rinden farklı bir ofiste bulunması durumunda, ortağın bu sözleşmey-le ilgili olarak hangi ofiste işlerini yürüteceğini belirlemede mesle-ki yargı kullanılacaktır.

290.110 Eğer denetim müşterisine, güvence dışı hizmet sağlayan diğer ortak-lar ve yönetim çalışanları, işe müdahaleleri asgari düzeyde olanlarhariç, ya da bunların çekirdek aile üyeleri, denetim müşterisi iledoğrudan bir finansal çıkara ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarasahipse, ortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir ki hiç-bir önlem bu tehdidi ortadan kaldıramaz. Dolayısıyla ne bu çalışan-lar ne de onların çekirdek aile üyeleri, bu tür bir denetim müşterile-riyle bu tür herhangi bir finansal çıkara sahip olmayacaklardır.

71


BÖLÜ

M B

KISIM 290

290.111 Paragraf 290.108 ve 290.110’a rağmen, aşağıdakilerin çekirdek aileüyeleri tarafından, denetim müşterisinden bir finansal çıkara sahipolması,

(a) Denetim sözleşmesi ile ilgili olarak görevli sözleşme ortağınınbulunduğu ofisteki diğer ortağın; veya

(b) Denetim müşterisine güvence-dışı hizmet sağlayan ortak veyayönetici çalışanın,

eğer finansal çıkar, çekirdek aile üyesinin istihdam haklarının (örne-ğin, emeklilik ya da hisse senedi edinme hakkına ilişkin plan) bir so-nucu olarak elde edilmişse ve gerektiğinde, bağımsızlığa yönelikherhangi bir tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir dü-zeye indirmek için önlem uygulanmışsa, bağımsızlığa zarar verme-diği varsayılacaktır.

Ancak, birinci derece aile üyesinin finansal çıkarı elden çıkarma yada alabiliyorsa ya da bir hisse senedi edinme hakkı durumunda buhakkı kullanma hakkı varsa, finansal çıkar en kısa sürede elden çıka-rılır ya da vazgeçilir.

290.112 Denetim firması, denetim ekibinin bir üyesi veya bu kişinin birinciderece akrabasının, bir işletme finansal çıkarı varsa ve denetim müş-terisinin de bu işletmede finansal çıkarı varsa, kişisel bir çıkar teh-didi ortaya çıkabilir. Ancak, eğer finansal çıkar önemsiz ise ve dene-tim müşterisi bu işletme üzerindeki önemli bir etkiye sahip değilsebağımsızlığa zarar vermediği varsayılacaktır. Bu çıkar taraflardanherhangi biri için önem arz ediyorsa ve denetim müşterisi bu işlet-me üzerinde önemli bir etki tatbik ediyorsa, tehdidi kabul edilebilirbir düzeye indirecek herhangi bir önlem yoktur. Dolayısıyla denetimfirması, bu tür bir çıkara sahip olmamalı ve bu tür bir çıkara sahipherkes, denetim ekibinin üyesi olmadan önce:

(a) Çıkarı elinden çıkarmalı; ya da

(b) Çıkarın tatmin edici bir tutarı elden çıkarmalı ki geri kalan çı-kar artık maddi öneme sahip olmasın.

72


KISIM 290

290.113 Bu işletmede denetim müşterisinin yöneticisinin, görevlisinin ya dayetkili sahibinin de finansal çıkara sahip olduğunun bildiği durum-da, eğer denetim ekibinin üyesinin ya da bu kişisinin birinci derece-de bir aile üyesinin ya da denetim firmasının, bir işletme ile doğru-dan bir finansal çıkara sahip ise bu bir kişisel çıkar, yakınlık ya dagözdağı tehdidi oluşturabilir. Herhangi bir tehdidin varlığı ve önemiaşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Meslek mensubunun denetim ekibindeki rolü;

• İşletmenin sahipliğinin dar mı yoksa geniş mi olduğu;

• Çıkarın yatırımcıya işletmeyi etkileme ya da önemli bir biçim-de etkileme kabiliyeti verip vermediği; ve

• Finansal çıkarın maddi önemi.

Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileriiçerir:

• Finansal çıkarı olan denetim ekibinin üyesini denetim ekibin-den çıkarmak; ya da

• Denetim ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek bir muhase-be meslek mensubuna sahip olmak.

290.114 Mütevelli olarak, denetim firması veya denetim ekibinin bir üyesiveya bu kişinin çekirdek aile üyesi, bir denetim müşterisinde doğ-rudan bir finansal çıkarı ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarınınolması, kişisel çıkar tehdidi oluşturur. Benzer şekilde, aşağıdaki du-rumlarda kişisel çıkar tehdidi oluşur:

(a) Denetim ile ilgili olarak sözleşme ortağının çalıştığı ofisteki di-ğer ortağın;

(b) İşe müdahaleleri asgari düzeyde olanlar hariç, denetim müşte-risine, güvence dışı hizmet sağlayan diğer ortaklar ve yönetimçalışanları; ya da

73


BÖLÜ

M B

KISIM 290

(c) Bu kişilerin, denetim müşterisinde kayyum olarak, doğrudanbir finansal çıkar ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarı olançekirdek aile üyeleri.

Bu tür bir çıkar, aşağıdaki durumlar hariç elde tutulmamalıdır:

(a) Ne mütevelli, ne mütevellinin çekirdek aile üyesinin ne de de-netim firmasının mütevellinin lehtarı olmadığında;

(b) Mütevelli tarafından denetim müşterisinde tutulan çıkar, müte-velli için maddi bir önemi olmadığında;

(c) Mütevelli, denetim müşterisi üzerinde önemli bir etkiye sahipdeğilse;

(d) Mütevelli, mütevellinin çekirdek aile üyesi ya da denetim fir-ması, denetim müşterisinde, bir finansal çıkarı kapsayan her-hangi bir yatırım kararına önemli etkide bulunmadığında.

290.115 Denetim ekibi üyeleri, aşağıdaki diğer kişiler tarafından, denetimmüşterisinde herhangi bir bilinen finansal çıkar bulunduranlar tara-fından ortaya çıkarılmış bir kişisel çıkar tehdidi olup olmadığını be-lirleyeceklerdir:

(a) Yukarıda belirtilenler dışında denetim firmasının ortakları vemeslek çalışanları ya bunların çekirdek aile üyeleri,

(b) Denetim ekibi üyesiyle yakın kişisel ilişkisi olan bireyler.

Bu çıkarların bir kişisel çıkar tehdidi yaratıp yaratmadığı aşağıdakigibi faktörlere bağlı olacaktır:

• Denetim firmasının organizasyon, faaliyet ve raporlama yapısı;ve

• Denetim ekibi üyesiyle ile bu kişi arasındaki ilişkinin niteliği.

Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileriiçerir:

74


KISIM 290

• Kişisel ilişkisi olan denetim ekibinin üyesini, denetim ekibin-den çıkarmak;

• Denetim ekibi üyesini, denetim sözleşmesiyle ilgili olarak cid-di karar almadan alı koymak; ya da


290.116 Eğer denetim firması, ortak, denetim firması çalışanı ya da bu kişi-lerin çekirdek aile üyeleri, denetim müşterisinden, örneğin miras,hediye ya da birleşmenin bir sonucu olarak, denetim müşterisindendoğrudan bir finansal çıkar alırlarsa ve bu kısma göre bu çıkarın el-de tutulmasına izin verilmiyorsa, bu durumda:

(a) Eğer çıkar denetim firması tarafından alındıysa, finansal çıkarivedi bir biçimde elden çıkarılacaktır ya da dolaylı finansal çı-karın yeterli bir tutarı elden çıkarılacaktır ki geri kalan çıkar ar-tık önemli olmasın;

(b) Eğer çıkar denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çekirdek aileüyesi tarafından alındıysa, finansal çıkarı alan kişi ivedi bir bi-çimde finansal çıkarı elden çıkarılacaktır ya da dolaylı finansalçıkarın yeterli bir tutarı elden çıkarılacaktır ki geri kalan çıkarartık önemli olmasın; ya da

(c) Eğer çıkar denetim ekibi üyesi olmayan bir kişi ya da bu kişi-nin çekirdek aile üyesi tarafından alındıysa, finansal çıkarımümkün olduğunca çabuk elden çıkarılacaktır ya da dolaylı fi-nansal çıkarın yeterli bir tutarı elden çıkarılacaktır ki geri kalançıkar artık önemli olmasın. Finansal çıkarın elden çıkarılmasın-da gecikme durumunda, herhangi bir önlemin gerekli olup ol-madığına dair bir karar alınacaktır.

290.117 Aşağıdaki durumlarda, denetim müşterisi ile olan bir finansal ilişkiile ilgili bu kısmın kasıtsız bir ihlalinin olması halinde, bunun bağım-sızlığa zarar vermediği varsayılacak:

(a) Denetim firması eğer, denetim müşterisinden satın alma, mirasya da diğer kazanımlardan kaynaklanan finansal çıkarları, ive-

75


BÖLÜ

M B

KISIM 290

di bir şekilde denetim firmasına bildirmeyi gerektiren politika-lar ya da prosedürler oluşturmuşsa;

(b) Paragraf 290.116 (a)-(c) deki önlemler uygun bir biçimde alın-mışsa; ve

(c) Geri kalan tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indirmek ge-rektiğinde denetim firması diğer önlemleri uyguluyorsa. Buönlemlere örnekler aşağıdakileri içerir:

• Denetim ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek bir muhase-be meslek mensubuna sahip olmak; ya da

• Kişiyi, denetim sözleşmesiyle ilgili olarak tüm önemli kararalmaların dışında bırakmak.

Denetim firması, konuyu yönetişimden sorumlu olanlarla tartışıptartışmamayı değerlendirecektir.

Krediler ve Teminatlar

290.118 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir denetim müşteri-sinden, denetim ekibi üyesine ya da bu kişinin çekirdek aile üyesi-ne ya da denetim firmasına verilen bir kredi ya da kredi teminatı, ba-ğımsızlığa yönelik tehdit oluşturabilir. Eğer bu kredi ya da teminat,normal borçlanma prosedürleri, şartları ve koşulları altında verilme-diyse, ortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbirönlem bu tehdidi ortadan kaldıramaz. Dolayısıyla ne bu denetim eki-bi üyesi ne bu kişinin birinci derece aile üyesi ne de denetim firma-sı bu tür bir kredi ya da teminatı kabul etmeyecektir.

290.119 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir denetim müşteri-sinden, denetim firmasına verilen bir kredi normal borçlanma prose-dürleri, şartları ve koşulları altında verildiyse ve bu kredi denetimmüşterisi ya da krediyi alan denetim firması için önemliyse, kişiselçıkar tehdidini kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önemler uy-gulamak mümkün olabilir. Ne denetime dahil olmuş ne de krediyialmış bir denetim ağı firmasından bir muhasebe meslek mensubu ta-rafından işin incelenmesi, bu tür bir önleme örnektir.

76


KISIM 290

290.120 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir denetim müşteri-sinden, denetim ekibi üyesine ya da bu kişinin çekirdek aile üyesi-ne verilen bir kredi ya da kredi teminatı, eğer normal borçlanma pro-sedürleri, şartları ve koşulları altında verildiyse bağımsızlığa yöneliktehdit yaratmaz. İpotekli gayrimenkul kredileri, banka açık kredile-ri, araba kredileri ve kredi kartı bakiyeleri bu tür kredilere örnektir.

290.121 Eğer denetim firması ya da denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çe-kirdek aile üyesi, banka ve benzeri bir kuruluş olmayan bir denetimmüşterisinden kredi kabul ederse ya da borçlanma teminatı alırsa,ortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir ki ancak krediya da teminatın hem (a) denetim firması ya da denetim ekibi üyesiya da bu kişinin çekirdek aile üyesi hem de (b) müşteri için maddiönemi yoksa hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye in-diremez.

290.122 Benzer şekilde, eğer denetim firması ya da denetim ekibi üyesi yada bu kişinin çekirdek aile üyesi, bir denetim müşterisine kredi ve-rir ya da teminat sağlarsa ortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadarbelirgindir ki ancak kredi ya da teminatın hem (a) denetim firmasıya da denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çekirdek aile üyesi hemde (b) müşteri için maddi önemi yoksa hiçbir önlem bu tehdidi ka-bul edilebilir bir düzeye indiremez.

290.123 Benzer şekilde eğer denetim firması ya da denetim ekibi üyesi ya dabu kişinin çekirdek aile üyesi, banka, broker ya da benzeri bir kuru-luş olan bir denetim müşterisinde mevduat ya da aracı kuruluş he-sabı varsa, eğer bu mevduat ta da hesap normal ticari koşullar altın-da tutulmuş ise bağımsızlığa yönelik bir tehdit oluşmaz.

İş İlişkileri

290.124 Bir denetim firması ya da denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çekir-dek aile üyesi ile denetim müşterisi ya da bunun yönetimi arasında-ki yakın bir iş ilişkisi, ticari ilişkiler ya da ticari çıkarlardan kaynak-lanır ve kişisel çıkar ya da gözdağı tehdidi oluşturabilir. Bu tip iliş-ki örnekleri aşağıdakileri içerir:

• Müşteriyle ya da kontrol eden sahibi, yöneticisi, yetkilisi ya damüşteri için kıdemli yönetim fonksiyonlarını yerine getiren di-

77


BÖLÜ

M B

KISIM 290

ğer bir kişiyle ortak bir girişimde bir finansal çıkara sahip bu-lunmak.

• Denetim firmasının bir ya da daha fazla hizmetini ya da ürünü-nü bir araya getiren düzenlemeler ve iki tarafa da referans ve-rerek bu paketi müşterilerine pazarlamak.

• Denetim firmasının, müşterinin ürün veya hizmetlerinin dağıt-ması ya da pazarlaması ya da müşterinin, denetim firmasınınürün veya hizmetlerinin dağıtması ya da pazarlaması düzenle-yen dağıtım ya da pazarlama düzenlemeleri.

Finansal çıkar ya da iş ilişkisi, denetim firması ve müşteri ya damüşterinin yönetimi için önemsiz olmadıkça, ortaya çıkan tehdit okadar belirgindir ki hiçbir önlem, tehdidi kabul edilebilir bir düzeyeindiremez. Bu nedenle, finansal çıkar maddi öneme sahip olmadık-ça ve iş ilişkisi önemsiz olmadıkça, iş ilişkisine girilmeyecek ya daönemsiz bir düzeye indirilecek ya da bırakılacaktır.

Denetim ekibi üyesi durumunda, söz konusu finansal çıkar maddiöneme sahip olmadıkça ve iş ilişkisi önemsiz olmadıkça, bu kişi de-netim ekibinden çıkarılacaktır.

Eğer iş ilişkisi, denetim ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi ile dene-tim müşterisi ya da bunun yönetimi arasında ise tehdidin önemi de-ğerlendirilecek ve tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilirbir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır.

290.125 Denetim firması ya da denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çekirdekaile üyesinin, az hissedarı olan bir işletmede bir çıkar bulundurduğuve denetim müşterisi, ya da bu müşterinin direktörü ya da çalışanı-nın ya da bununla ilgi herhangi bir grubun da bu işletmede çıkar bu-lundurduğu durumun dahil olduğu bir iş ilişkisi bağımsızlığa yöne-lik tehditler oluşturmaz, eğer ki;

(a) İş ilişkisi, denetim firması, denetim ekibi üyesi ve bu kişininçekirdek aile üyesi ile müşteri için önemsiz ise;

(b) Finansal çıkar, yatırımcı ya da yatırımcılar grubu için maddiöneme sahip değilse; ve

78


KISIM 290

(c) Finansal çıkar, yatırımcı ya da yatırımcılar grubuna, az hisseda-rı olan işletmeyi kontrol etme imkanı vermiyorsa.

290.126 Denetim firması ya da denetim ekibi üyesi ya da bu kişinin çekirdekaile üyesinin bir denetim müşterisinden mal ya da hizmet satın al-ması alışveriş normal iş ve piyasa koşulları altında yapılmışsa, genelolarak bağımsızlığa yönelik tehdit yaratmaz. Ancak, bu alışveriş iş-lemleri kişisel çıkar tehdidi oluşturan nitelik veya önemde olabilir.Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileriiçerir:

• Alışverişin önemini ortadan kaldırmak ya da azaltmak; veya

• Kişiyi denetim ekibinden çıkarmak.

Ailevi ve Kişisel İlişkiler

290.127 Bir denetim ekibi üyesi ile denetim müşterisinin yöneticisi, görevli-si ya da belirli bir çalışanı (rolüne bağlı olarak) arasındaki aile ya dakişisel ilişki, yakınlık ya da gözdağı tehdidi yaratabilir. Bu tür birtehdidin mevcudiyeti ve önemi, kişinin denetim ekibindeki sorum-lulukları, aile üyesinin veya diğer kişilerin müşterideki rolü ve iliş-kinin yakınlığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olacaktır.

290.128 Denetim ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi;

(a) Denetim müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi ise; ya da

(b) Denetim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebekayıtları ya da finansal tablolarının hazırlanması üzerindeönemli etkisi olan bir pozisyonda çalışan ise,

Ya da sözleşme veya finansal tabloların kapsadığı herhangi bir dö-nem boyunca bu tür bir pozisyonda bulunmuş ise bağımsızlığa yö-nelik tehditler ancak kişinin denetim ekibinden çıkarılmasıyla kabuledilebilir bir düzeye indirilebilir. İlişkinin yakınlığı böyle ise hiçbirönlem, tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, butür bir ilişkisi olan hiç kimse denetim ekibi üyesi olmayacaktır.

79


BÖLÜ

M B

KISIM 290

290.129 Bir denetim ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi, müşterinin finansalpozisyonunu, finansal performansını ya da nakit akışını önemli dere-cede etkileyecek bir pozisyonda olan çalışanı ise bağımsızlığa yöne-lik tehditler ortaya çıkar. Bu tehditlerin önemi aşağıdaki gibi faktör-lere dayanacaktır:

• Çekirdek aile üyesinin elinde tuttuğu pozisyon; ve


Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Kişiyi denetim ekibinden çıkarmak; ya da

• Denetim ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, çekirdek aile üyesinin sorumluluğunda olankonularla ilgilenmez.

290.130 Bir denetim ekibi üyesinin yakın aile üyesi, aşağıdakilerden biri isebağımsızlığa yönelik tehditler ortaya çıkar:

(a) Denetim müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi ise; ya da

(b) Denetim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebekayıtları ya da finansal tablolarının hazırlanması üzerindeönemli etkisi olan bir pozisyonda çalışan ise.

Bu tehditlerin önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim ekibinin üyesi ile yakın aile üyesi arasındaki ilişkininniteliği; ve

• Yakın aile üyesinin elinde tuttuğu pozisyon; ve



80


KISIM 290

• Kişiyi denetim ekibinden çıkarmak; ya da

• Denetim ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, yakın aile üyesinin sorumluluğunda olan ko-nularla ilgilenmez.

290.131 Denetim ekibi üyesinin, çekirdek veya yakın aile üyesi olmayan an-cak denetim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebe ka-yıtları ya da finansal tablolarının hazırlanması üzerinde ciddi etkisiolan bir pozisyonda bulunan direktörü, yetkilisi ya da çalışanı ile ya-kın ilişkisi olması bağımsızlığa yönelik tehditler oluşturur. Bu tür birilişkisi olan denetim ekibi üyesi, denetim firmasının politikaları veprosedürlerine göre istişare edecektir. Bu tehditlerin önemi aşağıda-kilere benzer faktörlere dayanacaktır:

• Denetim ekibi üyesiyle ile bu kişi arasındaki ilişkinin niteliği.

• Bu kişinin elinde tuttuğu pozisyon; ve


Tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldırmak yada kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygu-lanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Meslek mensubunu denetim ekibinden çıkarmak; ya da

• Denetim ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, yakın ilişkisi olduğu kişinin sorumluluğun-da olan konularla ilgilenmez.

290.132 (a) Denetim ekibinin üyesi olmayan denetim firması ortağı ya da ça-lışanı ile (b) denetim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muha-sebe kayıtları ya da finansal tablolarının hazırlanması üzerindeönemli etkisi olan bir pozisyonda bulunan denetim müşterisinin yö-neticisi, yetkilisi ya da çalışanı arasında kişisel ya da ailevi bir iliş-ki; kişisel çıkar, yakınlık ya da gözdağı tehdidi oluşturabilir. Bu türilişkilerden haberdar olan denetim firması ortakları ve çalışanları,denetim firmasının politikaları ve prosedürlerine göre istişare ede-cektir. Herhangi bir tehdidin varlığı ve önemi aşağıdaki gibi faktör-lere dayanacaktır:

81


BÖLÜ

M B

KISIM 290

• Denetim firması ortağı ya da çalışanı ile müşterinin yöneticisiveya yetkilisi ya da çalışanı arasındaki ilişkinin niteliği;

• Denetim firmasının ortak ya da çalışanının denetim ekibiyleolan etkileşimi;

• Ortak ya da çalışanın denetim firmasındaki pozisyonu; ve• Bu kişinin müşteride elinde tuttuğu pozisyon.

Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:

• Ortak ya da çalışanın sorumluluklarını denetim sözleşmesiüzerindeki potansiyel etkisini azaltmak üzere yapılandırmak;ya da

• Yürütülen ilgili denetim işini inceleyen bir muhasebe meslekmensubuna sahip olmak.

290.133 Aşağıdaki durumlarda, ailevi ve kişisel ilişkiler ile ilgili bu kısmınkasıtsız bir ihlalin olması halinde, bunun bağımsızlığa zarar verme-diği varsayılacak:

(a) Denetim firması, bağımsızlığa yönelik tehditleri oluşturan çe-kirdek veya yakın aile üyelerinin istihdam durumlarındaki de-ğişikliklerden ya da diğer kişisel ilişkilerden kaynaklanan her-hangi bir ihlali ivedi bir şekilde denetim firmasına bildirmeyigerektiren politikalar ya da prosedürler oluşturmuşsa;

(b) Kasıtsız ihlal, denetim ekibini çekirdek aile üyesi, müşterininyöneticisi ya da yetkilisi olması veya denetim firmasının görüşbildireceği, müşterinin muhasebe kayıtları ya da finansal tab-lolarının hazırlanması üzerinde önemli etkisi olan bir pozisyon-da bulunması ile ilgiliyse ve ilgili meslek mensubu denetimekibinden çıkarılmışsa; ve

(c) Geri kalan tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indirmek ge-rektiğinde denetim firması diğer önlemleri uyguluyorsa. Bu tipönlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

82


KISIM 290

ii. Denetim ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek birmuhasebe meslek mensubuna sahip olmak; ya da

ii. İlgili meslek mensubunu, sözleşmeyle ilgili olarak tümönemli karar almaların dışında bırakmak.


Denetim Müşterisinde İstihdam

290.134 Denetim müşterisinin yöneticisi, yetkilisi ya da denetim firmasınıngörüş bildireceği, müşterinin muhasebe kayıtları veya finansal tab-lolarının hazırlanması üzerinde önemli etkisi olan bir pozisyonda bu-lunan çalışanı, önceden denetim ekibinin üyesi ya da denetim firma-sının ortağı idi ise yakınlık ya da gözdağı tehdidi oluşabilir.

290.135 Eğer denetim ekibinin eski üyesi ya da denetim firmasının eski orta-ğı, bu tür bir pozisyonla denetim müşterisine katılırsa ve denetim fir-ması ile kişi arasında önemli düzeyde bir bağlantı devam ediyor iseortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlembu tehdidi ortadan kaldıramaz. Dolaysıyla, aşağıdaki durumlar hariç,eğer denetim ekibinin eski üyesi ya da denetim firmasının eski orta-ğı, denetim müşterisine direktör ya da yetkili olarak ya da denetimfirmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebe kayıtlarının hazır-lanması üzerinde ciddi etkisi olan bir pozisyonda çalışan olarak ka-tılırsa, bağımsızlığın zarar gördüğü varsayacaktır:

(a) Önceden belirlenmiş sabit düzenlemelere göre yapılmadığı sü-rece, kişi denetim firmasından herhangi bir fayda ya da ödemealma hakkı yoksa ve kişiye verilen herhangi bir tutar denetimfirması için önemli değilse; ve

(b) Kişi, denetim firmasının iş ya da mesleki faaliyetlerine katıl-maya devam etmiyorsa ya da katılır görünmüyorsa.

290.136 Eğer denetim ekibinin eski üyesi ya da denetim firmasının eski orta-ğı, bu tür bir pozisyonla denetim müşterisine katılırsa ve denetim fir-ması ile kişi arasında ciddi bir bağlantı devam ediyor ise herhangibir yakınlık ya da gözdağı tehdidinin varlığı ve önemi aşağıdaki fak-törlere bağlı olacaktır:

83


BÖLÜ

M B

KISIM 290

• Bu kişinin müşteride tuttuğu pozisyon;

• Bu kişinin, denetim ekibiyle dahil olacağı herhangi bir iş;

• Bu kişinin, denetim ekibinin üyesi olduğu ya da denetim fir-masının ortağı olduğu zamandan beri geçen süre; ve

• Bu kişinin, denetim ekibi ya da denetim firmasındaki öncekipozisyonu, örneğin kişinin müşterinin yönetimi ya da yöneti-şimden sorumlu kişileri ile düzenli iletişim kurma sorumlulu-ğu olup olmadığı.

Ortaya çıkan tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadankaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğindeönlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:

• Denetim planının değiştirmek;

• Müşteriye katılan kişi ile ilgili olarak yeterince deneyime sa-hip kişileri denetim ekibinde görevlendirmek; ya da


290.137 Eğer denetim firmasının eski ortağı, bu tür bir pozisyonla denetimmüşterisine önceden katılmışsa ve işletme daha sonra denetim fir-masının denetim müşterisi olursa, bağımsızlığa yönelik tüm tehditle-rin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-nacaktır.

290.138 Denetim ekibinin bir üyesinin, gelecekte bir zamanda müşteriye ka-tılacağını veya katılabileceğini bilerek, denetim sözleşmesine katıl-ması durumunda, kişisel çıkar tehdidi ortaya çıkar. Denetim firması-nın politikaları ve prosedürleri, denetim ekibi üyelerinin müşteri ileistihdam görüşmelerine girdiklerinde denetim firmasını bilgilendir-melerini gerektirecektir. Bu tür bir bildirimin alınması üzerine, teh-didin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlem uygulana-caktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

84


KISIM 290

• Kişiyi denetim ekibinden çıkarmak; ya da• Bu kişi tarafından denetim ekibinde iken yapılmış tüm önemli

yargıların incelenmesi.

Kamu Yararına Haiz İşletme olan Denetim Müşterileri

290.139 Baş denetim ortağının, aşağıdaki şekillerde kamu yararına haiz işlet-me olan denetim müşterisine katılması durumunda yakınlık ya dagözdağı tehdidi ortaya çıkar:

(a) İşletmenin yönetici ya da yetkili ise; ya da

(b) Denetim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebekayıtları ya da finansal tablolarının hazırlanması üzerindeönemli etkisi olan bir pozisyonda çalışan ise.

Ortağın, baş denetim ortağı olmayı bırakmasından sonra kamu yara-rına haiz işletme en az on iki aylık bir dönemi kapsayan denetlenmişfinansal tablolar yayınlar ve ortağın bu finansal tabloların deneti-miyle ilgili olarak önceden denetim ekibinin üyesi olmaması duru-mu haricinde bağımsızlığın zarar gördüğü varsayılacaktır.

290.140 Denetim firmasının daha önceden Kıdemli ya da Yönetici Ortağı(Genel Müdür veya eşdeğeri) olan kişinin, kamu yararına haiz işlet-me olan denetim müşterisine aşağıdaki şekillerde katılması duru-munda, bir gözdağı tehdidi oluşur:

(a) İşletmenin muhasebe kayıtları ya da finansal tablolarının hazır-lanması üzerinde önemli etkisi olan bir pozisyonda çalışan ise;ya da

(b) İşletmenin yönetici ya da yetkili ise.

Kişinin, denetim firmasının Kıdemli ya da Yönetici Ortağı (GenelMüdür veya eşdeğeri) olmasının üzerinden en az on iki ay geçme-dikçe bağımsızlığın zarar göreceği varsayılacaktır.

290.141 Bir şirket birleşmesinin sonucu olarak, eğer eski baş denetim ortağıya da denetim firmasının eski Kıdemli ya da Yönetici Ortağı olan ki-şi paragraf 290.139 ve 290.140’da tanımlandığı üzere bir pozisyon-da bulunuyorsa; ve

85


BÖLÜ

M B

KISIM 290

(a) Pozisyon, şirket birleşmesi niyetiyle alınmadı ise;

(b) Sabitlenmiş daha önceden belirlenmiş düzenlemelere göre ya-pılmadığı sürece, denetim firması tarafından eski ortağa her-hangi bir fayda ya da ödeme tek seferde ödenmedi ve ortağaödenen bu tutar denetim firması için önemli değil ise;

(c) Eski ortak, denetim firmasının iş ya da mesleki faaliyetlerinekatılmaya devam etmiyorsa ya da katılır görünmüyorsa.

(d) Eski ortağın, denetim müşterisinde elinde tuttuğu pozisyon,yönetişimden sorumlu olanlarla tartışılmışsa, bağımsızlığın za-rar görmediği varsayılacaktır.

Denetim Müşterisine Geçici Eleman Tahsis Edilmesi

290.142 Bir denetim müşterisine, denetim firması tarafından eleman ödünçverilmesi, kişisel çıkar tehdidi yaratabilir. Böyle bir yardım ancakçok kısa bir süre için ve denetim firmasının personelinin aşağıdakiişlere dahil olmaması durumunda verilebilir:

(a) Bu kısımda izin verilmeyen güvence-dışı hizmetlerin sağlan-ması; veya

(b) Yönetim sorumluluklarının üstlenilmesi.

Her durumda, denetim müşterisi ödünç verilen elemanın faaliyetle-rinin yönlendirilmesi ve denetlenmesinden sorumlu olacaktır.


• Ödünç verilen eleman tarafından yürütülen işlerin ilave ince-lemesini yapmak;

• Ödünç verilen elemana, geçici eleman ataması süresince ele-manın yerine getirdiği herhangi bir fonksiyon ya da faaliyetiçin denetim sorumluluğu vermemek; veya

86


KISIM 290

• Ödünç verilen elemanı, denetim ekibi üyesi olarak dahil etme-mek.

Denetim Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet

290.143 Denetim ekibinin üyesi, yakın zaman önce denetim müşterisinin yö-neticisi, yetkilisi ya da çalışanı olarak hizmet vermiş ise kişisel çı-kar, kendi kendini denetim ya da yakınlık tehdidi oluşabilir. Örne-ğin, denetim ekibi üyesinin müşteride çalışırken hazırlamış olduğumuhasebe kayıtlarının finansal tablolarının elementlerini değerlen-dirmesi gerektiği durumda bu tehditler söz konusu olur.

290.144 Denetim ekibinin üyesi, denetim raporunun kapsadığı dönem içindedenetim müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi olarak veya denetimfirmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebe kayıtlarının veyafinansal tablolarının hazırlanması üzerinde ciddi etkisi olan bir po-zisyonda çalışan olarak hizmet vermiş ise ortaya çıkan tehdit o ka-dar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düze-ye indiremez. Dolayısıyla, bu kişiler denetim ekibinde görevlendi-rilmeyeceklerdir.

290.145 Denetim ekibinin üyesi, denetim raporunun kapsadığı dönem önce-sinde denetim müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi olarak veya de-netim firmasının görüş bildireceği, müşterinin muhasebe kayıtlarınınveya finansal tablolarının hazırlanması üzerinde önemli etkisi olanbir pozisyonda çalışan olarak hizmet vermiş ise kişisel çıkar, kendikendini denetim ya da yakınlık tehdidi oluşabilir. Örneğin, denetimmüşterisi tarafından istihdam edildiği süre içinde, bir öndeki dö-nemde bu kişi tarafından bir karar alınmış veya çalışma yapılmış iseortaya çıkmış tehdit, mevcut denetim sözleşmesinin bir parçası ola-rak mevcut dönemde değerlendirilecektir. Tüm tehditlerin varlığı veönemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Bu kişinin müşteride elinde tuttuğu pozisyon;

• Bu kişinin, müşteriden ayrıldığı zamandan beri geçen süre; ve

• Meslek mensubunun denetim ekibindeki rolü.

87


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi kabuledilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacak-tır. Denetim ekibi üyesi olarak kişi tarafından yapılan işin inceleme-sini yapmak, bu tür bir önleme örnektir.

Denetim Müşterisinin Yöneticisi ya da Yetkilisi Olarak Hizmet Vermek

290.146 Denetim firmasının ortağı ya da çalışanı, denetim müşterisinin yöne-ticisi ya da yetkilisi olarak hizmet veriyorsa, ortaya çıkan kendi ken-dini denetim ve kişisel çıkar tehditleri o kadar belirgindir ki hiçbirönlem bu tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıy-la, hiç bir ortak ya da çalışan, denetim müşterisinin yöneticisi ya dayetkilisi olarak hizmet vermeyecektir.

290.147 Şirket Genel Müdürü pozisyonunun farklı ülkelerde farklı anlamlarıvardır. Görevler; personel yönetimi ve şirket kayıt ve dosyalarınıntutulması gibi idari görevlerden, şirketin düzenlemelere uymasını te-min etme ya da kurumsal yönetişim konularında danışmanlık sun-maya kadar değişiklik gösteren görevlere kadar farklılaşmaktadır.Genel olarak, bu görev işletmeyle yakın bir ilişki ifade ediyor diyegörülür.

290.148 Eğer denetim firmasının ortağı ya da çalışanı, denetim müşterisininŞirket Genel Sekreteri olarak hizmet veriyorsa, ortaya çıkan kendikendini denetim ve taraf tutma tehditleri o kadar belirgindir ki hiç-bir önlem bu tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Parag-raf 290.146’ya rağmen, uygulamaya yerel kanunlar, mesleki kural-lar veya uygulamalarca özel olarak izin verilmesi halinde ve yöne-timin tüm ilgili kararları alıyor olması kaydıyla, görevler ve faaliyet-ler tutanakların hazırlanması ve yasal belgelerin saklanması gibi ola-ğan ve resmi idari işlemler ile sınırlı olacaktır. Bu şartlarda, tehdit-lerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldırmak ya da ka-bul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulana-caktır.

290.149 Şirket idari işlerini desteklemek üzere olağan idari hizmetleri yap-mak veya şirket idari konuları ile ilgili danışmanlıkta bulunmak,müşteri yönetimi tüm ilgili kararları aldığı sürece, genel olarak ba-ğımsızlığa tehdit oluşturmaz.

88


KISIM 290

Kıdemli Personelin Denetim Müşterisiyle Uzun Süreli İlişkisi(Ortak Rotasyonu da dahil)

Genel Hükümler

290.150 Bir denetim sözleşmesinde uzun süre aynı kıdemli personelin kulla-nılması yakınlık ve kişisel çıkar tehdidi oluşturur. Bu tehditlerin cid-diyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Kişinin, ne kadar süredir denetim ekibi üyesi olduğuna;

• Kişinin denetim ekibindeki rolüne;

• Denetim firmasının yapısına;

• Denetim sözleşmesinin niteliğine;

• Müşterinin yönetim ekibinin değişip değişmediğine; ve

• Müşterinin muhasebe ve raporlama konularının niteliğinin yada karmaşıklığının değişip değişmediğine.


• Kıdemli personeli denetim ekibinden rotasyona tabi tutmak;

• Kıdemli personelin yaptığı işleri incelemek üzere denetim eki-bini üyesi olmayan bir muhasebe meslek mensubuna sahip ol-mak; ya da

• Sözleşmenin, düzenli bağımsız iç ya da dış kalite incelemeleriyapmak.


290.151 Kamu yararına haiz bir işletmenin denetimi ile ilgili olarak, bir kişiyedi yıldan fazla baş denetim ortağı olmayacaktır. Bu süre geçtiktensonra, kişi müşteri için iki yıl daha sözleşme ekibinin üyesi ya dabaş denetim ortağı olmayacaktır.

89


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Bu dönem boyunca, kişi işletmenin denetimine katılmayacak, söz-leşme için kalite kontrol yapmayacak, teknik veya sektöre-özel ko-nular, işlemler ya da etkinliklerle ilgili olarak sözleşme ekibine yada müşteriye danışmanlık yapmayacak ya da başka bir biçimde söz-leşmenin sonucunu doğrudan etkilemeyecektir.

290.152 Paragraf 290.151’e rağmen, sürekliliği özellikle denetim kalitesiiçin önemli olan baş denetim ortaklarına, denetim firmasının kontro-lü dışındaki öngörülemeyen şartlar nedeniyle nadir durumlarda, teh-dit ortadan kaldırılabildiği ya da kabul edilebilir bir düzeye indirile-bildiği sürece, denetim ekibinde ilave bir yıl daha izin verilir. Örne-ğin, baş denetim ortağı, öngörülemeyen sebepler nedeniyle, gereklirotasyonun mümkün olmadığı durumlarda, gelecek sözleşme ortağı-nın ciddi bir hastalık durumu gibi olabilir, denetim ekibinde ilave biryıl daha kalabilir.

290.153 Diğer ortakların, bir kamu yararına haiz işletme olan denetim müş-terisiyle uzun süreli ilişkileri, yakınlık ve kişisel çıkar tehdidi oluş-turur. Bu tehditlerin önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Bu tür bir ortağın ne kadar süredir denetim müşterisi ile ilişki-de olduğuna;

• Eğer varsa, kişinin denetim ekibindeki rolüne; ve

• Kişinin, müşterinin yönetimi ya da yönetişiminden sorumluolan kişilerle ilişkilerinin niteliğine, sıklığına ve kapsamına.


• Ortağı, denetim ekibinden rotasyona tabi tutmak veya aksi tak-dirde ortağın denetim müşterisi ile ilişkisini sonlandırmak; ve-ya


290.154 Bir denetim müşterisi, kamu yararına haiz bir işletme haline geldi-ğinde, kişinin baş denetim ortağı olarak, denetim müşterisinin kamu

90


KISIM 290

yararına haiz bir işletme haline gelmesinden önce, denetim müşteri-sine hizmet ettiği sürenin uzunluğu, rotasyonun zamanlaması belir-lenirken dikkate alınacaktır. Müşteri kamu yararına haiz işletme ol-duğunda, kişi baş denetim ortağı olarak, denetim müşterisinde beşya da daha az yıl hizmet etmişse, kişinin sözleşmeden rotasyona ta-bi olmadan önce bu kapasite ile hizmet etmeye devam edebileceğiyıl sayısı, yedi yıldan hizmet verilmiş yıl sayısının çıkarılmasıdır.Eğer müşteri kamu yararına haiz işletme olduğunda, kişi ana dene-tim ortağı olarak, denetim müşterisinde altı ya da daha az yıl hizmetetmişse, ortağın sözleşmeden rotasyona tabi olmadan önce bu kapa-site ile en fazla iki ilave yıl daha hizmet etmeye devam edebilir.

290.155 Denetim firmasının, kamu yararına haiz bir işletme denetiminde başdenetim ortağı olarak hizmet verecek yeterli bilgi ve deneyime sa-hip çok az kişiye sahip olduğu durumda, baş denetim ortaklarınınrotasyonu, uygun bir önlem olmayabilir. İlgili yasama bölgesindekibağımsız bir düzenleyici, bu tür bir durumda ortak rotasyonundanbir muafiyet sağlamışsa, bu tür bir düzenlemeye göre bağımsız dü-zenleyicinin, düzenli bağımsız dış inceleme gibi belirli alternatif ön-lemler uygulaması şartıyla, kişi yedi yıldan daha uzun bir süre başdenetim ortağı olarak kalabilir.

Denetim Müşterisine Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması

290.156 Denetim firmasılar geleneksel olarak denetim müşterilerine, becerive deneyimlerine uygun güvence-dışı hizmetler verirler. Ancak, gü-vence-dışı hizmetleri sunmak denetim firması ya da denetim ekibi-nin üyelerinin bağımsızlığına tehdit oluşturabilir. Ortaya çıkan teh-ditler sıklıkla kendi kendini denetim, kişisel çıkar ve taraf tutma teh-dididir.

290.157 Ticaretteki yeni gelişmeler, finansman piyasalarındaki gelişmeler,bilgi teknolojisindeki değişimler, denetim müşterisine sunulabile-cek her şey dahil güvence-dışı hizmetler listesi oluşturulmasınımümkün kılmaktadır. Belli bir güvence-dışı hizmet hakkında özelrehberin bu kısmına dahil edilmemesi durumunda, kavramsal çerçe-ve bu belirli durumları değerlendirmede kullanılacaktır.

91


BÖLÜ

M B

KISIM 290

290.158 Denetim firması, denetim müşterisine güvence-dışı hizmet vermeküzere bir sözleşme kabul etmeden önce, bu tür bir hizmet vermeninbağımsızlığa yönelik tehdit oluşturup oluşturmayacağı dikkate alına-caktır. Belirli bir güvence-dışı hizmet nedeniyle ortaya çıkan herhan-gi bir tehdit değerlendirilirken, denetim ekibinin inanmak için nede-ni olduğu, diğer ilgili güvence-dışı hizmetlerin sağlanmasıyla oluş-muş her bir tehdide dikkat edilecektir. Eğer ortaya çıkan tehdit ön-lemlerin uygulanmasıyla kabul edilebilir bir düzeye indirilemiyorsa,güvence-dışı hizmet verilmeyecektir.

290.159 Denetim müşterisine verilen belirli güvence-dışı hizmetlerinin oluş-turabileceği bağımsızlığa yönelik tehdit o kadar belirgindir ki hiçbirönlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Ancak, iliş-kili işletme, birim ya da bu tür bir müşterinin belirli bir finansal tab-lo kalemi ile ilgili olarak verilen bu tür bir hizmetin dikkatten kaçanşartı, eğer herhangi bir tehdit denetlenecek ilişkili işletme, birim yada belirli bir finansal tablo kalemi için başka bir denetim firması ileyapılacak ayarlamalarla kabul edilebilir bir düzeye indirildi ise yada hizmetin sorumluluğunu almaya yeterli imkan verecek kapsam-da, güvence dışı hizmetinin başka bir denetim firması tarafından ye-niden yapılanması durumunda, bağımsızlığa zarar vermediği varsayı-lacaktır.

290.160 Bir denetim firması, bu kısım altında başka türlü kısıtlanmamış ol-ması şartıyla, denetim müşterisinin aşağıdaki ilişkili işletmelerinegüvence-dışı hizmet verebilir:

(a) Denetim müşterisi olmayan, denetim müşterisi üzerinde doğ-rudan ya da dolaylı kontrolü olan bir işletme;

(b) Denetim müşterisi olmayan, müşteride doğrudan bir finansalçıkarı bulunan işletme eğer ki bu işletme müşteri üzerindeönemli bir etkiye sahipse ve müşterideki çıkar söz konusu birişletme için önemli ise; veya

(c) Denetim müşterisi olmayan, denetim müşterisiyle ortak kon-trol altında olan bir işletme.

Eğer ki (a) hizmetler kendi kendini denetim tehdidi oluşturmaz çün-kü bu hizmetlerin sonuçları denetim prosedürlerine tabi değildir ve

92


KISIM 290

(b) bu tür hizmetlerin sağlanmasından doğan herhangi bir tehdit, ön-lemlerin uygulanmasıyla ortadan kaldırılmış ya da kabul edilebilirbir düzeye indirilmiş olduğu sonucuna varmak kabul edilebilir.

290.161 Müşterinin aşağıdaki durumlarda bir kamu yararına haiz işletme ol-ması durumunda, denetim müşterisine verilen bir güvence-dışı hiz-met, denetim firmasının bağımsızlığını bozmaz:

(a) Kamu yararına haiz bir işletme olmayan denetim müşterisine,daha önceden verilmiş güvence-dışı hizmet bu kısımdaki hü-kümlerle uyumlu ise;

(b) Bu kısım altında kamu yararına haiz bir işletme olan denetimmüşterisine sunulmasına izin verilmeyen hizmetler, müşteri-nin yararına haiz işletme olmasından önce ya da mümkün ol-duğunca çabuk sonlandırıldı ise, ve

(c) Denetim firması, hizmetten kaynaklanan herhangi bir bağım-sızlığa yönelik tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilirbir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygular ise.

Yönetim Sorumlulukları

290.162 Bir işletmenin yönetimi, işletmenin ortaklarının çıkarını en iyi şekil-de yönetmek için pek çok faaliyet yerine getirirler. Her bir faaliyetiyönetim sorumluluğu olarak nitelendirmek mümkün değildir. An-cak, yönetim sorumlulukları; beşeri, finansal, fiziksel ve maddi ol-mayan kaynakların alım, konumlandırma ve kontrolü ile ilgili ciddikararlar alma da dahil bir işletmeye önderlik etmeyi ve yönlendir-meyi kapsar.

290.163 Bir faaliyetin yönetim sorumluluğu olup olmadığı, içinde bulunulandurumlara bağlıdır ve yargı yürütülmesini gerektirir. Genel olarakyönetim sorumluluğu olarak kabul edilebilecek faaliyetlere örnekleraşağıdakileri içerir:

• Politikalar ve stratejik yön belirlemek;

• İşletmenin çalışanlarının faaliyetlerini için yönlendirmek vebunlarda sorumluluk almak;

93


BÖLÜ

M B

KISIM 290

• İşlemleri yetkilendirmek;

• Denetim firmasının ya da diğer üçüncü tarafların hangi tavsi-yelerini uygulamaya koyacağına karar vermek;

• Uygulamadaki finansal raporlama çerçevesine uygun olarakfinansal tabloların hazırlanmasını ve doğru sunulması için so-rumluluk almak; ve

• İç kontrol tasarımı, uygulaması ve devam ettirilmesi için so-rumluluk almak.

290.164 Olağan ve idari faaliyetler ya da önem arz etmeyen konularla ilgilifaaliyetler, genel olarak yönetim sorumluluğu varsayılmazlar. Örne-ğin, yönetim tarafından yetkilendirilmiş önemsiz işlemlerin yerinegetirilmesi ya da yasal beyannamelerin doldurulmasına dair tarihle-rin takip edilmesi ve bu tarihler hakkında denetim müşterisini bilgi-lendirmek, bir yönetim sorumluluğu olarak varsayılmaz. Ayrıca, so-rumluluklarına son vermede yönetime yardım etmek için danışman-lık ve önerilerde bulunmak, bir yönetim sorumluluğu üstlenmek de-ğildir.

290.165 Denetim firması, denetim müşterisi için önceden yönetim sorumlu-luğu üstlenmişse, ortaya çıkan kendi kendini denetim ve kişisel çı-kar tehditleri o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehditleri kabuledilebilir bir düzeye indiremez. Örneğin, denetim firmasının hangiönerilerinin uygulamaya konulacağını kararlaştırmak, kendi kendinidenetim ve kişisel çıkar tehditleri oluşturacaktır. Ayrıca, yönetim so-rumluluğu üstlenmek yakınlık tehdidi de oluşturur çünkü denetimfirması yönetimin görüş ve çıkarlarıyla çok yakından aynı çizgiyegelir. Dolayısıyla, denetim firması denetim müşterisi için yönetimisorumluluğu üstlenmeyecektir.

290.166 Denetim müşterisine güvence-dışı hizmet verirken, yönetim sorum-luluğu üstlenme riskini bertaraf etmek için, yönetimin bir üyesininyönetime özgü sorumluluklar olan önemli yargı ve kararları alma,hizmetlerin sonuçlarının değerlendirilmesi ve bu hizmetlerin sonuç-larından ortaya çıkan eylemlerin yapılması sorumluluğunu kabuleden sorumlu olduğuna dair denetim firmasının tatmin edilmesi ge-

94


KISIM 290

rekecektir. Bu, denetim firmasının yönetim adına sehven herhangibir önemli yargı ya da kararda bulunması riskini azaltır. Bu risk, de-netim firmasının müşteriye sorunların tarafsız ve şeffaf bir analizi vesunumuna dayanan yargılar ve kararlar alma fırsatı tanıdığında ilave-ten azaltılmış olur.

Muhasebe Kayıtları ve Finansal Tabloların Hazırlanması

Genel Hükümler

290.167 Yönetim, uygulamadaki finansal raporlama çerçevesine uygun ola-rak finansal tabloların hazırlanmasını ve doğru sunulmasından so-rumludur. Bu sorumluluklar aşağıdakileri içerir:

• Defter kayıtlarını oluşturmak ya da değiştirmek veya işlemle-rin hesap sınıflandırmalarını belirlemek; ve

• Kaynak belgelerini hazırlamak ya da değiştirmek veya elek-tronik ya da diğer biçimlerde veri oluşturmak, bir işlemin or-taya çıkışını kanıtlamak (örneğin, alım emirleri, maaş bordrokayıtları ve müşteri emirleri)

290.168 Denetim müşterisine, muhasebe kayıtları ya da finansal tablolarınhazırlanması gibi muhasebe ve defter tutma hizmetleri vermek, de-netim firması bunun ardından finansal tabloların denetimini yaptığızaman, kendi kendini denetim tehdidi oluşturur.

290.169 Denetim süreci, diğer yandan denetim firması ile denetim müşteri-sinin yönetimi arasında aşağıdakileri içerebilecek, bir diyalog ge-rektirir:

• Muhasebe standartlar veya politikaları ile finansal tablo açık-lama kurallarının uygulanması;

• Finansal ve muhasebe kontrolleri ile varlık ve borçların beyanedilen tutarlarının belirlenmesinde kullanılan yöntemlerin uy-gunluğu; veya

• Defter kayıtlarını düzeltmeyi önermek.

Bu faaliyetler, denetim sürecinin normal bir parçası olarak kabuledilir ve genel olarak bağımsızlığa yönelik tehditler oluşturmazlar.

95


BÖLÜ

M B

KISIM 290

290.170 Benzer biçimde, müşteri denetim firmasından hesap mutabakatıproblemleri ya da düzenleyici raporlaması için bilgi analizi ve top-lama gibi konularda teknik yardım isteyebilir. İlaveten, müşterimevcut finansal tabloların bir finansal raporlama çerçevesinden di-ğerine dönüştürülmesi (örneğin, grup muhasebe politikaları ileuyum ya da Uluslararası Finansal Raporlama Standartları gibi baş-ka bir finansal raporlama çerçevesine geçme) gibi muhasebe konu-ları hakkında teknik danışmanlık isteyebilir. Bu tür hizmetler, dene-tim firmasının müşteri için yönetim sorumluluğu üstlenmemesi ha-linde, genel olarak bağımsızlığa yönelik tehditler oluşturmazlar.

Kamu yararına haiz işletme olmayan denetim müşterileri

290.171 Denetim firması, bu hizmetlerin olağan ya da mekanik nitelikte oldu-ğu kamu yararına haiz işletme olmayan bir denetim müşterisine,muhasebe kayıtlarının ve finansal tabloların hazırlanmasıyla ilgiliolarak hizmet verebilir, böylece oluşan herhangi bir kendi kendinidenetim tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirilir. Bu tip hizmetörnekleri aşağıdakileri içerir;

• Müşteri kaynaklı verilere dayanarak maaş hizmetleri vermek;

• Denetim müşterisinin belirlemiş ya da onaylamış olduğu uy-gun muhasebe sınıflandırması işlemlerinin tutulması;

• Müşteri tarafından kodlanmış işlemlerin büyük deftere işlen-mesi;

• Müşteri onaylı kayıtların mizana işlenmesi; ve

• Mizandaki bilgilere dayanarak finansal tabloların hazırlanma-sı.

Tüm durumlarda, ortaya çıkan herhangi bir tehdidin önemi değer-lendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebi-lir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu tipönlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Bu tür hizmetlerin, denetim ekibi üyesi olmayan bir kişi tara-fından yapılmasının ayarlanması; veya

96


KISIM 290

• Eğer bu tür hizmetler denetim ekibi üyesi tarafından yapılmış-sa, yapılan işin incelenmesi için uygun tecrübeye sahip bir or-tak ya da kıdemli yetkili üyeden yararlanmak.

Kamu yararına haiz işletme olan denetim müşterileri

290.172 Olağanüstü durumlar hariç, denetim firması kamu yararına haiz iş-letme olan bir denetim müşterisine maaş hizmetleri de dahil muha-sebe ve defter tutma hizmetleri sunmayacak ve denetim firmasınındaha sonra görüş bildireceği finansal tabloları ya da finansal tablo-lara temel teşkil eden finansal bilgileri hazırlamayacaktır.

290.173 Paragraf 290.172’ye rağmen, bir denetim firması kamu yararına ha-iz işletme olan bir denetim müşterisinin birimleri ya da ilişkili işlet-meleri için olağan ya da mekanik olan maaş hizmetleri de dahil mu-hasebe ve defter tutma hizmetleri ile finansal tabloları veya diğer fi-nansal bilgileri hazırlama hizmeti verebilir eğer ki bu hizmetleri ve-ren personel denetim ekibinin üyesi değilse ve;

(a) Hizmetlerin verildiği birimler ya da ilişkili işletmelerin ortak-laşa olarak denetim firmasının görüş bildireceği finansal tablo-lar için maddi olarak önemsiz olması, ya da

(b) Konuyla ilgili hizmetlerin ortaklaşa olarak birim ya da ilişkiliişletmenin finansal tabloları için maddi olarak önemsiz olma-sı.

Olağanüstü Durumlar

290.174 Başka bir ayarlama yapmak mümkün olmadığında, denetim müşteri-si için olağanüstü veya diğer beklenmedik durumlarda, bu kısım al-tında başka bir biçimde izin verilmemiş olan muhasebe ve deftertutma hizmetleri, denetim müşterisine verilebilir. Şu hallerde bu türbir durum olabilir:(a) muhasebe kayıtlarının ve finansal tablolarınzamanında hazırlanması konusunda müşteriye yardım etmek üzere,müşterinin sistemleri ve prosedürleri hakkında kaynaklara ve gerek-li bilgiye sadece denetim firmasının sahip olması durumunda, ve (b)müşteri için ciddi zorluklarla sonuçlanabilecek hizmetleri sunmadadenetim firmasının yetenekleri üzerinde bir kısıtlama olması duru-munda (örneğin, düzenleyici raporlama kurallarının yerine getiril-

97


BÖLÜ

M B

KISIM 290

mesinde başarısızlıktan kaynaklananlar. Bu tür durumlarda, aşağıda-ki şartlar yerine getirilecektir:

(a) Bu hizmetleri sunan kişilerin denetim ekibi üyesi olmaması;

(b) Sunulan hizmetlerin sadece kısa bir zaman dönemi için veril-mesi ve tekrarının beklenmemesi; ve

(c) Durumun, yönetişimden sorumlu olanlarla görüşülmesi.

Değerleme Hizmetleri

Genel Hükümler

290.175 Değerleme; bir varlık, bir yükümlülük ya da bir işletmenin tamamıiçin gelecekteki gelişmeleri uygun yöntemlerin ve tekniklerin uygu-lanması ile ilgili olarak varsayımlarda bulunulması ve belli bir değerya da değerler yelpazesinin tahminini yapmak için her ikisinin birkombinasyonundan oluşur.

290.176 Bir denetim müşterisi için değerleme hizmeti yürütmek, kendi ken-dini denetim tehdidi oluşturabilir. Herhangi bir tehdidin varlığı veönemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Değerlemenin, finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sa-hip olup olmayacağına.

• Değerleme yöntemi ile diğer önemli yargı konularının belirlen-mesi ve onaylanmasına müşterinin dahil olma kapsamına.

• Kurulu yöntemler ve mesleki rehberlerin varlığına.

• Standart ve kurulu yöntemleri içeren değerlemeler için hesapkaleminin doğasında olan öznellik derecesine.

• Altta yatan verinin güvenilirliği ve kapsamına.

• Dahil olunan tutarlarda, önemli kalıcı değişkenlik oluşturabi-lecek bir durumun gelecek etkinliklerine bağımlılık derecesine.

• Finansal tablolardaki açıklamaların kapsamı ve açıklığına. Or-taya çıkan tüm tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bu teh-

98


KISIM 290

ditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye in-dirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemle-re örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Yapılan denetim ya da değerleme işini, değerleme hizmeti ver-meye dahil olmamış bir uzmanın incelemesi; veya

• Bu tür hizmetleri veren personelin, denetim sözleşmesine ka-tılmamasına yönelik ayarlanma yapılması.

290.177 Bazı değerlemeler, önemli derecede bir öznellik içermezler. Bu du-rum, altta yatan varsayımların ya yasa ya da düzenlemeler tarafındankurulmuş ya da genel kabul görmüş olduğu durumlarda ve kullanı-lan teknikler ve metodolojilerin genel kabul görmüş standartlara da-yandığı ya da yasa veya düzenlemeler tarafından tarif edildiği du-rumlarda muhtemeldir. Bu tür durumlarda, iki veya daha fazla taraf-ça yürütülen bir değerlemenin sonuçlarının maddi olarak farklı olmaolasılığı yoktur.

290.178 Denetim firmasından, vergi raporlaması yükümlülükleri ya da vergiplanlama amaçları için denetim müşterisine yardım etmek üzere birdeğerleme yürütmesi istenirse ve değerlemenin sonuçları finansaltablolar üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olmayacak ise paragraf290.191’deki hükümler uygulanır.


290.179 Denetim müşterisinin, kamu yararına haiz bir işletme olmadığı du-rumlarda, eğer değerleme hizmeti denetim firmasının görüş bildire-ceği finansal tablolar üzerinde önemli bir etkisi varsa ve değerlemeciddi derecede öznellik içeriyorsa, hiçbir önlem kendi kendini dene-tim tehdidini kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, de-netim firması denetim müşterisine bu tür bir değerleme hizmetinivermeyecektir.


290.180 Değerlemelerin, ayrı ayrı ya da bir arada, denetim firmasının görüşbildireceği finansal tablolar üzerinde önemli bir etkisi olacaksa, de-netim firması kamu yararına haiz bir işletme olan denetim müşteri-sine değerleme hizmeti vermeyecektir.

99


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Vergi Hizmetleri

290.181 Vergi hizmetleri çok geniş bir aralıktaki hizmetlerden oluşur, bunlar:

• Vergi beyanı hazırlama;

• Muhasebe kayıtlarının hazırlanması amaçlı vergi hesaplamala-rı;

• Vergi planlaması ve diğer vergi danışmanlık hizmetleri; ve

• Vergi uyuşmazlıklarının çözümünde yardım.

Bir denetim müşterisine denetim firması tarafından verilen vergihizmetleri, bu geniş başlıkların her biri altında ayrı ayrı ele alınsa dauygulamada bu faaliyetler genellikle birbiriyle ilgilidir.

290.182 Belirli vergi hizmetlerini yapmak, kendi kendini denetim ve taraftutma tehdidi oluşturur. Tüm tehditlerin varlığı ve önemi aşağıdakigibi faktörlere dayanacaktır:

• Vergi otoritelerinin, tartışmalı vergileri değerlendirdiği ve yö-nettiği sistem ve denetim firmasının bu süreçteki rolü;

• İlgili vergi rejiminin karmaşıklığı ve bunu uygularken gerekliyargının derecesi;

• Sözleşmenin belirli karakteristikleri; ve

• Müşterinin çalışanlarının vergi uzmanlıklarının düzeyi.

Vergi Beyanı Hazırlama

290.183 Vergi beyanı hazırlama hizmetleri, ilgili vergi otoritelerine verilme-si gereken vergi borcu tutarı da dahil vergi raporlama yükümlülük-lerini bilgileri hazırlayarak ve doldurarak (genellikle standart form-lar üzerinde) müşteriye yardımcı olmayı içerir. Bu hizmetler, geçmişişlemlerin vergi beyanını iyileştirme konusunda tavsiyede bulun-mak ve denetim müşterisi adına vergi otoritelerinin ilave bilgi veanaliz (izlenmiş olan yaklaşımın açıklamalarını ve teknik desteğinisağlamayı içerir) taleplerine cevap vermeyi de içerir. Vergi beyanıhazırlama hizmetleri genellikle, tarihi bilgiye dayanır ve esas olarak

100


KISIM 290

emsaller ve kurulu uygulamaları da içererek, mevcut vergi yasaları-na göre bu tarihi bilgilerin analizini ve sunumunu içerir. Ayrıca, ver-gi beyanları vergi otoritesinin uygun gördüğü her türlü inceleme yada onay süreçlerine tabidir. Dolayısıyla, bu tür hizmetleri sunmak,eğer yönetim yapılan önemli yargılarda dahil beyanların sorumlulu-ğunu alıyorsa, genel olarak bağımsızlığa yönelik bir tehdit oluştur-maz.

Muhasebe Kayıtlarının Hazırlanması Amaçlı Vergi Hesaplamaları


290.184 Denetim müşterisi için, daha sonra denetim firması tarafından de-netlenecek muhasebe kayıtlarının hazırlanması amacıyla, cari ve er-telenmiş vergi yükümlülüklerinin (ya da varlıklarının) hesaplamala-rının hazırlanması, kendi kendini denetim tehdidi oluşturur. Bu teh-didin önemi aşağıdakilere dayanacaktır:

(a) İlgili vergi yasa ve düzenlemesinin karmaşıklığı ve bunları uy-gularken gerekli yargının derecesi;

(b) Müşterinin personelinin vergi uzmanlıklarının düzeyi;

(c) Tutarların finansal tablolar için önemliliği.

Bu tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir seviyeye dü-şürmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere ör-nekler aşağıdakileri kapsar:

• Bu hizmeti sunmak üzere, denetim ekibi üyesi olmayan uz-manları kullanmak;

• Bu hizmet denetim ekibi üyesi tarafından yapılmışsa, vergi he-saplamalarının incelenmesi için uygun deneyime sahip bir or-tak ya da kıdemli yetkili üyeden yararlanmak; veya

• Bir dış vergi uzmanından hizmet hakkında danışmanlık almak.


290.185 Olağanüstü durumlar hariç, denetim firması, denetim müşterisininkamu yararına haiz bir işletme olması halinde, denetim firmasının

101


BÖLÜ

M B

KISIM 290

görüş bildireceği finansal tablolar için önemli olan muhasebe kayıt-ların hazırlanması amacıyla cari ve ertelenmiş vergi yükümlülükleri-nin (ya da varlıklarının) vergi hesaplamalarını hazırlamayacaktır.

290.186 Bu kısım altında başka bir biçimde izin verilmemiş olan, muhasebekayıtlarının hazırlanması amacıyla, denetim müşterisine cari ve erte-lenmiş vergi yükümlülüklerinin (ya da varlıklarının) hesaplamaları-nın hazırlanması, denetim müşterisi için başka bir ayarlama yapmakmümkün olmadığında olağanüstü veya diğer beklenmedik durum-larda, denetim müşterilerine verilebilir. Bu durumlarda şöyle bir uy-gulama yapılabilir:(a) cari ve ertelenmiş vergi yükümlülüklerinin(ya da varlıklarının) zamanında hazırlanması konusunda müşteriyeyardım etmek üzere, müşterinin işleri hakkında kaynaklara ve ge-rekli bilgiye sadece denetim firmasının sahip olması durumunda, ve(b) müşteri için ciddi zorluklarla sonuçlanabilecek hizmetleri sun-mada denetim firmasının yetenekleri üzerinde bir kısıtlama olmasıdurumunda (örneğin, düzenleyici raporlama kurallarının yerine ge-tirilmesinde başarısızlıktan kaynaklananlar. Bu tür durumlarda, aşa-ğıdaki şartlar yerine getirilecektir:

(a) Bu hizmetleri sunan kişilerin denetim ekibi üyesi olmaması;

(b) Sunulan hizmetlerin sadece kısa bir zaman dönemi için veril-mesi ve tekrarının beklenmemesi`; ve

(c) Durumun, yönetişimden sorumlu olanlarla görüşülmesi.

Vergi Planlaması ve Diğer Vergi Danışmanlık Hizmetleri

290.187 Vergi planlama ya da diğer vergi danışmanlığı hizmetleri, müşteriyeişlerini vergi konusunda nasıl etkin olarak yapılandıracağını tavsiyeetmek ya da yeni bir vergi yasası ya da düzenlemesinin uygulanma-sı hakkında tavsiyede bulunmak gibi çok geniş bir aralıktaki hizmet-lerden oluşur.

290.188 Danışmanlığın, finansal tablolara yansıtılacak konuları etkileyecekolduğu durumlarda, kendi kendini denetim tehdidi oluşabilir. Her-hangi bir tehdidin varlığı ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayana-caktır:

102


KISIM 290

• Finansal tablolardaki vergi tavsiyesi için uygun işlemin belir-lenmesine dahil olan öznellik derecesi;

• Vergi danışmanlığının sonucunun finansal tablolar üzerinde sa-hip olacağı maddi etkinin kapsamı;

• Vergi danışmanlığının etkinliğinin finansal tablolardaki muha-sebe işlemlerine ya da sunumuna dayanıp dayanmadığı ve mu-hasebe işlemleri ya da sunumun uygunluğunun ilgili finansalraporlama çerçevesine göre olmadığına dair şüphenin olup ol-madığı;

• Müşterinin çalışanlarının vergi uzmanlıklarının düzeyi.

• Danışmanlığın, vergi yasası ya da düzenlemesi, diğer emsallerveya kurulu uygulamalarla ne derece desteklendiği; ve

• Vergi işleminin, özel bir hükümle desteklenip desteklenmedi-ği ya da aksi takdirde finansal tabloların hazırlanmasından ön-ce vergi otoritesi tarafından ortadan kaldırılıp kaldırılmadığı.

Örneğin, danışmanlığın açık bir biçimde vergi otoritesi ya da diğeremsallerle, kurulu uygulamalarla desteklendiği ya da vergi yasasın-da yaygın olduğuna dair bir gerekçesi olması durumlarda vergi plan-laması ya da diğer vergi danışmanlığı hizmetlerinin verilmesi genelolarak bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturmaz.

290.189 Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:


• Hizmet hakkında denetim ekibine tavsiye verecek ve finansaltablo işlemlerini inceleyecek, vergi hizmeti sağlamaya katıl-mamış, bir vergi uzmanı kullanmak;

• Bir dış vergi uzmanından hizmet hakkında danışmanlık almak;ya da

103


BÖLÜ

M B

KISIM 290

• Vergi otoritelerinden ön-bilgi ya da tavsiye almak.

290.190 Vergi danışmanlığının etkililiğinin finansal tablolardaki belli bir mu-hasebe işlemine ya da sunuma dayandığı durumlarda ve:

(a) Denetim ekibinin, ilgili muhasebe işlemlerinin ya da sunumunilgili finansal raporlama çerçevesine göre uygunluğu konusun-da makul bir şüphesi olduğu durumda; ve

(b) Vergi danışmanlığının çıktısı ya da sonuçlarının, denetim firma-sının görüş bildireceği finansal tablolar üzerinde önemli bir et-kiye sahip olacağı durumlarda;

Kendi kendini denetim tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem,tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, denetimfirması denetim müşterisine bu tür bir vergi danışmanlığı vermeye-cektir.

290.191 Denetim müşterisine vergi hizmetleri sunarken denetim firmasından,vergi raporlama yükümlülükleri ya da vergi planlama amaçları içinmüşteriye yardımcı olacak bir değerleme yürütmesi de istenebilir.Değerleme sonucunun, finansal tablolar üzerinde doğrudan bir etki-si olacağı durumlarda, paragraf 290.175 ila 290.180’de yer alan de-ğerleme hizmetleriyle ilgili hükümler geçerlidir. Yürütülen değerle-menin sadece vergi amaçlı olduğu ve değerleme sonucunun finansaltablolar üzerinde doğrudan bir etkisi olmadığı durumlarda (finansaltabloların sonuçlarının sadece vergi ile ilgili muhasebe kayıtları yo-luyla etkilenmesi durumudur), finansal tablolar üzerindeki bu etki-ler önemsiz ise ya da değerleme vergi otoritesi veya benzer bir dü-zenleyici otorite tarafından dış incelemeye tabi ise genel olarak ba-ğımsızlığa yönelik tehditler oluşturmaz.

Eğer, değerleme bu tür bir dış incelemeye tabi değilse ve etki finan-sal tablolar için önemli ise ortaya çıkan tüm tehditlerin varlığı veönemi aşağıdaki faktörlere dayanacaktır:

• Değerleme yönteminin, vergi yasası ya da düzenlemesi, diğeremsaller veya kurulu uygulamalarla ne derece desteklendiğive değerlemeye has öznellik derecesi.

104


KISIM 290

• Altta yatan verinin güvenilirliği ve kapsamına.

Ortaya çıkan herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve butehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmekgerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekleraşağıdakileri kapsar:


• Denetim işini ya da vergi hizmetinin inceleyecek bir uzmanıkullanmak; veya

• Vergi otoritelerinden ön-bilgi ya da tavsiye almak.

Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümünde Yardım

290.192 Vergi otoriteleri, belirli bir konuda müşterinin argümanlarını reddet-tiğine dair müşteriye bildirimde bulunduysa ve vergi otoritesi ya damüşteri konunun resmi bir dava işleminde, örneğin yargıç ya damahkemede, karara bağlanması için başvuru yapmışsa ve denetimfirmasının vergi uyuşmazlığının çözümünde denetim müşterisinitemsil ettiği hallerde, taraf tutma ya da kendi kendini denetim teh-didi ortaya çıkabilir. Herhangi bir tehdidin varlığı ve önemi aşağıda-ki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim firmasının, vergi uyuşmazlığının konusu olan bir da-nışmanlıkta bulunup bulunmadığı;

• Uyuşmazlığın sonucunun denetim firmasının görüş bildireceğifinansal tablolar üzerinde hangi boyutta önemli bir etkisininolacağı;

• Konunun, vergi yasası ya da düzenlemesi, diğer emsaller veyakurulu uygulamalarla ne derece desteklendiği;

• Davanın kamu yararına yürütülüp yürütülmediği; ve

• Uyuşmazlığın çözümünde yönetimin oynadığı rol.

105


BÖLÜ

M B

KISIM 290



• Hizmet hakkında denetim ekibine tavsiye verecek ve finansaltablo işlemlerini inceleyecek, vergi hizmeti sağlamaya katıl-mamış, bir vergi uzmanı kullanmak;

• Bir dış vergi uzmanından hizmet hakkında danışmanlık almak.

290.193 Vergi hizmetlerinin, bir vergi konusunun çözülmesinde, bir kamuduruşması ya da mahkeme önünde denetim müşterisi için savunmaolarak hareket etmeyi içermesi ve konu olan tutarın denetim firma-sının görüş bildireceği finansal tablolar için önemli olması duru-munda, ortaya çıkan taraf tutma tehdidi o kadar ciddidir ki hiçbir ön-lem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla,denetim firması denetim müşterisi için but tür hizmet vermeyecek-tir. Neyin “kamu duruşması ya da mahkemeyi” oluşturduğu, o ülke-de vergi mahkemelerinin nasıl görüldüğüne göre belirlenecektir.

290.194 Ancak, denetim firması bir kamu duruşması ya da mahkeme önün-de görüşülmekte olan konu ile ilgili olarak denetim müşterisi içindanışmanlık rolünü sürdürmekten (örneğin, belirli bilgi taleplerinecevap vermek, yürütülen iş hakkında fiili hesaplar ya da kanıt sağ-lamak veya vergi konularını analiz etmede müşteriye yardımcı ol-mak) alıkonulamaz.

İç Denetim Hizmetleri

Genel Hükümler

290.195 İç denetim faaliyetlerinin kapsamı ve hedefleri çok çeşitlilik göste-rir ve işletmenin büyüklüğü ve yapısı ile yönetim ve yönetişimdensorumlu kişilerin gereksinimlerine bağlıdır. İç denetim faaliyetleriaşağıdakileri içerebilir:

106


KISIM 290

• İç kontrolün izlenmesi – kontrollerin incelenmesi, bunların fa-aliyetlerinin izlenmesi ve gelişmelerin tavsiye edilmesi;

• Finansal ve işletme bilgilerinin incelenmesi – finansal ve işlet-me bilgilerinin belirlenmesi, ölçülmesi, sınıflandırılması ve ra-porlanması için kullanılan araçların incelenmesi ve işlemler,bilançolar ve prosedürlerin detaylı test edilmesini de içeren tektek kalemleri araştırmak;

• İşletmenin finansal olmayan faaliyetlerini de içeren işletmefaaliyetlerinin ekonomiklik, verimlilik ve etkinliğinin incelen-mesi; ve

• Yasalar, düzenlemeler ve diğer dış şartlar ile yönetim politika-ları ve direktifleri ile diğer iç şartlarla uyumun incelenmesi.

290.196 İç denetim hizmetleri, denetim müşterisinin iç denetim faaliyetleri-nin yürütülmesinde denetim müşterisine yardımcı olmayı içerir. De-netim müşterisine iç denetim hizmetlerinin verilmesi, eğer denetimfirması sonradan bir dış denetim süresinde iç denetim işlerini kulla-nırsa, bağımsızlığa yönelik kendi kendini denetim tehdidi oluşturur.Müşterinin iç denetim faaliyetlerinin ciddi bir bölümünü yapmak, içdenetim hizmetlerini sunan denetim firması personelinin bir yöne-tim sorumluluğu üstlenmesi ihtimalini artırır.

Denetim firmasının personeli, denetim müşterisine iç denetim hiz-metleri sunarken bir yönetim sorumluluğu üstlenirse, ortaya çıkantehdit o kadar ciddidir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir birdüzeye indiremez. Dolayısıyla, denetim firmasının personeli dene-tim müşterisine iç denetim hizmetleri sunarken bir yönetim sorum-luluğu üstlenmeyecektir.

290.197 Yönetim sorumluluklarını üstlenmeyi içeren iç denetim hizmetlerininörnekleri aşağıdakileri içerir:

(a) İç denetim politikaları ya da iç denetim faaliyetlerinin stratejikyönünü kurmak;

(b) İşletmenin iç denetim çalışanlarının faaliyetlerini yönlendir-mek bunlarda sorumluluk almak;

107


BÖLÜ

M B

KISIM 290

(c) İç denetim faaliyetlerinden kaynaklanan hangi tavsiyelerin uy-gulanacağına karar vermek;

(d) Yönetim adına, iç denetim faaliyetlerinin sonuçlarını yöneti-şimden sorumlu olan kişilere rapor etmek;

(e) Çalışanların veri erişim haklarındaki değişiklikleri incelemeve kabul etme gibi iç kontrolün bir kısmını oluşturan prosedür-leri yerine getirmek;

(f) İç kontrol tasarımı, uygulaması ve devam ettirilmesi için so-rumluluk almak; ve

(g) Denetim firmasının, iç denetim işinin kapsamını belirlemedensorumlu olduğu ve (a)-(f)’de belirtilen bir veya daha fazla ko-nuda sorumluluğa sahip olduğu durumlarda, iç denetim fonk-siyonunun tamamı ya da önemli bir kısmını oluşturan, outsour-ce (dışarıdan yardım almak) edilmiş iç denetim hizmetleriniyürütmek.

290.198 Bir yönetim sorumluluğu üstlenmeyi önlemek için denetim firmasıancak aşağıdaki konularda tatmin olursa, iç denetim hizmetleri su-nacaktır:

(a) Müşterinin, tercihen üst yönetim içinden, iç denetim faaliyet-lerinden her zaman sorumlu olacak ve iç kontrolün tasarımı,uygulamaya konulması ve sürdürülmesi sorumluluğunu kabuleden, uygun ve ehil bir kaynak ataması;

(b) Müşterinin yönetiminin ya da yönetişimden sorumlu olan ki-şilerinin, iç denetim hizmetlerini incelemesi, değerlendirmesive kapsam, risk ve sıklığını onaylaması;

(c) Müşterinin yönetiminin, iç denetim hizmetlerinin yeterliliğinive bunların performansından kaynaklanan bulguları değerlen-dirmesi;

(d) Müşterinin yönetiminin, iç denetim faaliyetlerinden kaynakla-nan hangi tavsiyelerin uygulanacağını değerlendirmesi ve ka-rarlaştırması ve uygulama sürecini yönetmesi; ve

108


KISIM 290

(e) Müşterinin yönetiminin, iç denetim faaliyetlerinden kaynakla-nan önemli bulgular ve tavsiyeleri yönetişimden sorumlu olankişilere rapor etmesi.

290.199 Denetim firmasının, bir iç denetim fonksiyonu işini kullandığı du-rumlarda, UDS’ler prosedürlerin performansının, bu işin uygunlu-ğunu değerlendirmesini gerektirir. Denetim firmasının, denetimmüşterisine iç denetim hizmeti sağlamak üzere bir sözleşme kabuletmesi ve bu hizmetlerin sonuçlarının dış denetim yürütülürken kul-lanılacak olması, denetim ekibinin, bu sonuçları uygun bir biçimdedeğerlendirmeden ya da iç denetim işinin denetim firmasının üyesiolmayan kişiler tarafından yürütülmesi halinde kullanılacak meslekişüpheciliğin aynı derecesini yapmada bu iç denetim hizmetinin so-nuçlarını kullanacak olması ihtimali nedeniyle, bir kendi kendini de-netim tehdidi ortaya çıkar. Bu tehdidin ciddiyeti aşağıdaki gibi fak-törlere dayanacaktır:

• İlgili finansal tablo tutarlarının önemliliği;

• Söz konusu finansal tablo tutarlarıyla ilgi ifadelerin yanlış be-yan riski; ve

• İç denetim hizmetinin üzerine konacak güvenilirlik derecesi.

Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır. İç denetim hizmeti yürütmek üzere, denetim ekibiüyesi olmayan uzmanları kullanmak, bu tür bir önleme örnektir.


290.200 Denetim müşterisinin, bir kamu yararına haiz işletme olması duru-munda, denetim firması aşağıdakilerle ilgili olarak iç denetim hiz-metleri sunmayacaktır:

(a) Finansal raporlama üzerindeki iç kontrollerin önemli bir bölü-mü;

(b) Müşterinin muhasebe kayıtlarına ya da denetim firmasının gö-rüş bildireceği finansal tablolar için önemli olan, ayrı ayrı yada bir arada, bilgi üreten finansal muhasebe sistemleri;

109


BÖLÜ

M B

KISIM 290

(c) Denetim firmasının görüş bildireceği finansal tablolar içinönemli olan, ayrı ayrı ya da bir arada, tutarlar ya da açıklama-lar.

IT Sistemleri Hizmetleri

Genel Hükümler

290.201 Bilgi teknolojisi (IT) sistemleri ile ilgili hizmetler, donanım ya dayazılım sistemlerinin tasarımı ya da uygulamasını içerir. Bu sistem-ler, finansal raporlama üzerindeki, iç kontrolün bir bölümünü oluş-turan kaynak verileri bir araya getirebilir veya muhasebe kayıtları yada finansal tabloları etkileyen bilgileri üretebilir ya da sistem, dene-tim müşterisinin muhasebe kayıtları, finansal raporlama ya da finan-sal tablolar üzerindeki iç kontrol ile ilgili olmayabilir. Sistem hiz-metleri sunmak, hizmetlerin ve IT sistemlerinin niteliğine bağlı ola-rak kendi kendini denetim tehdidi oluşturabilir.

290.202 Aşağıdaki IT sistemleri hizmetlerinin, denetim firmasının personeliyönetim sorumluluğu üstlenmediği sürece, bağımsızlığa yönelik teh-dit oluşturmayacağı varsayılır:

(a) Finansal raporlama üzerindeki iç kontrolle alakalı olmayan ITsistemlerinin tasarımı ya da uygulamaya konması;

(b) Muhasebe kayıtları ya da finansal tabloların önemli bir kısmınıoluşturan bilgi üretmeyen IT sistemlerinin tasarımı ya da uy-gulamaya konması;

(c) Denetim firması tarafından geliştirilmemiş, “hazır” muhasebeya da finansal bilgi raporlama yazılımlarının uygulamaya kon-ması eğer müşteri ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olanuyarlama önemli değilse; ve

(d) Başka bir servis sunucusu ya da müşteri tarafından tasarlanan,uygulamaya konulan ya da yürütülen sistemle ilgili olarak de-ğerlendirme ve tavsiyede bulunmak.

110


KISIM 290


290.203 Kamu yararına haiz işletme olmayan bir denetim müşterisine (a) fi-nansal raporlama üzerindeki iç kontrolün önemli bir bölümünüoluşturan ya da (b) müşterinin muhasebe kayıtları veya denetim fir-masının görüş bildireceği finansal tabloları için önemli olan bilgiüreten IT sistemlerinin tasarımı ya da uygulamaya konulmasına da-hil olmak, kendi kendini denetim tehdidi oluşturur.

290.204 Aşağıdakileri garanti altına alan uygun önlemlerin alınmaması halin-de, kendi kendini denetim tehdidi, bu tür hizmetlere izin vermekiçin çok yüksektir:

(a) Müşterinin, bir iç kontrol sistemini kurma ve izleme sorumlu-luğunu üstlenmesi;

(b) Müşterinin, donanım ya da yazılım sisteminin tasarımı ve uy-gulamaya konulmasıyla ilgili olarak, tüm yönetim kararlarınıalma sorumluluğunu, tercihen üst yönetim içinden, ehil bir ça-lışana vermesi;

(c) Sürecin tasarımı ve uygulamaya konmasıyla ilgili olarak tümyönetim kararlarını müşterinin vermesi;

(d) Sistemin tasarımı ve uygulamaya konmasının yeterliliğini vesonuçlarını, müşterinin değerlendirmesi; ve

(e) Müşterinin, sistemin (donanım ve yazılım) yürütülmesinden vesistemin kullandığı veya ürettiği veriden müşterinin sorumluolması.

290.205 Denetimin bir parçası olarak, belirli bir IT sisteminin üzerine kona-cak güvenilirlik derecesine bağlı olarak, bu tür güvence-dışı hizmet-leri sadece denetim ekibi üyesi olmayan ve denetim firması içindefarklı raporlama çizgilerine sahip personelle verip vermeme konu-sunda bir karar verilecektir. Geri kalan herhangi bir tehdidin önemideğerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır.Denetim ya da güvence-dışı işi inceleyecek bir muhasebe meslekmensubu kullanmak, bu tür bir önleme örnektir.

111


BÖLÜ

M B

KISIM 290


290.206 Denetim müşterisinin, kamu yararına haiz bir işletme olması duru-munda, denetim firması aşağıdakilerle ilgili olarak IT sistemlerinintasarımı ya da uygulamaya konulmasını içeren hizmetleri sunmaya-caktır:(a) Finansal raporlama üzerindeki iç kontrollerin önemli birbölümü oluşturan veya (b) Müşterinin muhasebe kayıtlarına ya dadenetim firmasının görüş bildireceği finansal tablolar için önemliolan ve bilgi üreten.

Dava Desteği Hizmetleri

290.207 Dava desteği hizmetleri, uzman görgü tanığı olarak hareket etme,dava ya da diğer yasal uyuşmazlık sonucunda alacak ya da borç ola-bilecek tahmin edilen zararlar ya da diğer tutarların hesaplanması vebelge yönetimi ve geri alımında yardımcı olma gibi faaliyetleri kap-sayabilir. Bu hizmetleri kendi kendini denetim ya da taraf tutma teh-didi oluşturabilir.

290.208 Eğer denetim firması, bir denetim müşterisine dava destek hizmetiveriyor ise ve bu hizmet denetim firmasının görüş bildireceği finan-sal tabloları etkileyen zarar ve diğer tutarların tahminini içeriyorsa,paragraf 290.175 ila 290.180 arasında yer alan değerleme hizmetihükümleri takip edilecektir. Diğer dava desteği hizmetleri durumun-da, ortaya çıkan herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve butehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır.

Hukuki Hizmetler

290.209 Hukuki hizmetler, bu kısmın amacı için, kişinin sunduğu hizmetinya bu hizmetlerin sağlandığı ülkelerin mahkemeleri önünde hukukuuygulamaya kabul edilmiş olması ya da kişinin hukuku uygulamakiçin gerekli yasal eğitime sahip olması durumundaki tüm hizmetlerolarak tanımlanır. Bu tür hukuki hizmetler, ülkeye bağlı olarak, söz-leşme desteği, dava, birleşmeler ve alım hukuki danışmanlığı vemüşterinin iç hukuk birimlerine destek verme ve yardım etme gibi,müşteriye sağlanan hem kurumsal hem de ticari hizmetleri kapsa-yan, geniş ve farklı alanları içerebilir. Denetim müşterisi olan bir iş-

112


KISIM 290

letmeye hukuk hizmetleri sağlamak, hem kendi kendini denetimhem de taraf tutma tehdidi oluşturabilir.

290.210 Bir işlemin yürütülmesinde (örneğin, sözleşme desteği hukuki da-nışmanlık, hukuki durum tespiti ve yeniden yapılandırma) denetimmüşterisini destekleyen hukuki hizmetler, kendi kendini denetimtehdidi oluşturabilir. Herhangi bir tehdidin varlığı ve önemi aşağıda-ki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Hizmetin niteliğine;

• Hizmetin, bir denetim ekibi üyesi tarafından sağlanıp sağlan-madığına; ve

• Müşterinin finansal tablolarıyla ilgili olarak herhangi bir ko-nunun önemliliğine.


• Bu hizmeti sunmak üzere, denetim ekibi üyesi olmayan uz-manları kullanmak; veya

• Hukuki hizmetler sağlamaya dahil olmamış bir uzmanın, hiz-metler hakkında denetim ekibine danışmanlık sağlaması vetüm finansal tablo muamelelerini incelemesi.

290.211 Bir uyuşmazlık ya da davada, denetim müşterisi için savunma ro-lünde hareket etmek, ilgili tutarın denetim firmasının görüş bildire-ceği finansal tablolar için önemli olması durumunda, o kadar önem-li bir taraf tutma ve kendi kendini denetim tehdidi oluşturur ki hiç-bir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayı-sıyla, denetim firması denetim müşterisi için but tür hizmet verme-yecektir.

290.212 Denetim firmasından, bir uyuşmazlık ya da davada, denetim müşte-risi için bir savunma rolünde hareket etmesi istenmişse, ilgili tuta-rın denetim firmasının görüş bildireceği finansal tablolar için önem-li olmaması durumunda, denetim firması ortaya çıkan tüm taraf tut-

113


BÖLÜ

M B

KISIM 290

ma ve kendi kendini denetim tehditlerinin önemini değerlendirecekve tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır Bu tip önlemlere örnek-ler aşağıdakileri kapsar:


• Hukuki hizmetler danışmanlığı sağlamaya dahil olmamış biruzmanın, hizmetler hakkında denetim ekibine danışmanlık sağ-laması ve tüm finansal tablo muamelelerini incelemesi.

290.213 Bir denetim müşterisinin hukuk işleri için denetim firmasının bir or-tağı ya da bir çalışanın, Baş Hukuk Müşaviri olarak atanması, o ka-dar önemli bir kendi kendini denetim ve taraf tutma tehdidi oluştu-rur ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez.Baş Hukuk Müşavirliği pozisyonu genel olarak bir şirketin hukukişleri için geniş bir sorumluluğu olan kıdemli bir yönetim pozisyo-nudur ve bu nedenle, denetim firmasının hiç bir üyesi denetim müş-terisi için bu tür bir görevlendirmeyi kabul etmeyecektir.

İşe Alım Hizmetleri

Genel Hükümler

290.214 Bir denetim müşterisine, işe alım hizmetleri sunmak, kişisel çıkar,yakınlık ya da gözdağı tehditleri oluşturabilir. Herhangi bir tehdidinvarlığı ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• İstenilen yardımın niteliğine; ve

• İşe alınacak kişinin rolüne.

Ortaya çıkan herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve butehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmekgerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Tüm durumlarda, müşterininnamına ara bulucu olarak hareket etme de dahil olmak üzere dene-tim firması yönetim sorumluluğu üstlenmeyecek ve işe alım kararımüşteriye bırakılacaktır.

114


KISIM 290

Denetim firması, bu tür hizmetleri genel olarak bir dizi başvuru sa-hibinin mesleki niteliklerini incelemek ve onların göreve uygunluğuhakkında danışmanlıkta bulunmak gibi hizmetler sunabilir. Ayrıca,denetim firması adaylarla görüşme yapabilir ve finansal muhasebe,idari ya da kontrol pozisyonları için adayın yeterlilikleri konusundaöneride bulunabilir.


290.215 Denetim firması, kamu yararına haiz bir işletme olan denetim müş-terisine, müşterinin muhasebe kayıtları ya da denetim firmasının gö-rüş bildireceği finansal tablolar üzerinde ciddi etkisi olacak bir po-zisyona işletmenin direktörü ya da yetkilisi veya kıdemli yönetimiile ilgili olarak, aşağıdaki işe alım hizmetlerini sunmayacaktır:

• Bu tür bir pozisyon için adayların araştırılması ya da aranması;ve

• Söz konusu pozisyonlar için müstakbel adayların referansaraştırmalarının yürütülmesi.

Kurumsal Finans Hizmetleri

290.216 Aşağıdaki gibi kurumsal finans hizmetleri sağlamak:

• Kurumsal stratejiler geliştirmede denetim müşterisine yardımetmek;

• Denetim müşterisinin elde etmesi için muhtemel hedefleri be-lirlemek;

• Devir işlemleri hakkında danışmanlık;

• Finansman sağlama işlemlerine yardım etmek; ve

• Yeniden yapılanma danışmanlığı vermek,

taraf tutma ve kendi kendini denetim tehdidi oluşturabilir. Herhan-gi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kal-dırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde ön-lemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kap-sar:

115


BÖLÜ

M B

KISIM 290


• Kurumsal finans hizmeti tavsiyesi sağlamaya dahil olmamışbir uzmanın, hizmetler hakkında denetim ekibine danışmanlıksağlaması ve tüm finansal tablo muamelelerini incelemesi.

290.217 Kurumsal finans hizmeti sağlamak, örneğin bir kurumsal finans iş-leminin yapılandırılması hakkında ya da denetim firmasının görüşbildireceği finansal tablolarda rapor edilecek tutarı doğrudan etkile-yecek finansal düzenlemeler hakkında danışmanlıkta bulunmak,kendi kendini denetim tehdidi oluşturabilir. Herhangi bir tehdidinvarlığı ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Finansal tablolardaki kurumsal finans danışmanlığının çıktı yada sonuçları için uygun muamelenin belirlenmesine dahil olanöznellik derecesi;

• Kurumsal finans tavsiyesinin çıktısının hangi derecede finansaltablolarda kaydedilen tutarları doğrudan etkileyeceği ve bu tu-tarların hangi derecede finansal tablolar için önemli olacağı; ve

• Kurumsal finans danışmanlığının etkililiğinin finansal tablolar-daki belirli bir muhasebe işlemine ya da sunumuna dayanıpdayanmadığı ve ilgili muhasebe işlemi ya da sunumun uygun-luğunun ilgili finansal raporlama çerçevesine göre olmadığınadair şüphenin olup olmadığı.



• Müşteriye kurumsal finans hizmeti tavsiyesi sağlamaya dahilolmamış bir uzmanın, hizmetler hakkında denetim ekibine da-nışmanlık sağlaması ve tüm finansal tablo işlemlerini incele-mesi.

116


KISIM 290

290.218 Kurumsal finans danışmanlığının etkililiğinin finansal tablolardakibelli bir muhasebe işlemine ya da sunuma dayandığı durumlarda ve:

(a) Denetim ekibinin, ilgili muhasebe işlemlerinin ya da sunumunilgili finansal raporlama çerçevesine göre uygunluğu konusun-da makul bir şüphesi olduğu durumda; ve

(b) Kurumsal finans danışmanlığının çıktısı ya da sonuçlarının, de-netim firmasının görüş bildireceği finansal tablolar üzerindeönemli bir etkiye sahip olacağı durumlarda.

Kendi kendini denetim o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdi-di kabul edilebilir bir düzeye indiremez, bu durumda kurumsal fi-nans danışmanlığı verilmeyecektir.

290.219 Tanıtımını yapma, denetim müşterisinin hisselerinin ticaretini yap-ma ya da aracılığını yapmaya dahil olunan kurumsal finans hizmet-leri verme, o kadar belirgin bir taraf tutma ya da kendi kendini de-netim tehdidi oluşturur ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilirbir düzeye indiremez. Dolayısıyla, denetim firması denetim müşte-risine bu tür bir hizmet vermeyecektir.

Ücretler

Ücretler — Nisbi Büyüklük

290.220 Denetim müşterisinden alınan toplam ücret, denetim görüşünü verendenetim firmasının toplam ücretlerinin büyük bir kısmını oluşturu-yorsa, bu müşteriye bağımlılık ve müşteriyi kaybetme endişesi, ki-şisel çıkar ya da gözdağı tehdidi oluşturur. Bu tehdidin ciddiyetiaşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim firmasının faaliyet yapısına;

• Denetim firmasının köklü bir denetim firması mı yoksa yeni birdenetim firması mı olduğuna; ve

• Müşterinin nitel ve/veya nicel olarak denetim firması için öne-mine.

117


BÖLÜ

M B

KISIM 290


• Müşteriye bağımlılığı azaltmak;

• Dış kalite kontrol incelemeleri; veya

• Kilit denetim yargılarında, mesleki düzenleyici kuruluş ya dabir muhasebe meslek mensubu gibi üçüncü tarafla danışma.

290.221 Denetim müşterisinden alınan ücretler, bir ortağın müşterilerindengelen gelirinin büyük bir kısmını ya da denetim firmasının bir yetki-lisinin gelirinin önemli bir kısmını temsil ettiği durumlarda da kişi-sel çıkar ya da gözdağı tehdidi ortaya çıkar. Tehdidin ciddiyeti aşa-ğıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Müşterinin nitel ve/veya nicel olarak ortak ya da yetkili içinönemine; ve

• Ortak ya da yetkili ortakların ücretlerinin hangi derecede müş-teriden kaynaklanan ücretlere bağımlı olduğuna.


• Denetim müşterisine bağımlılığı azaltmak;

• İşi inceleyecek ya da gerektiğinde tavsiye verecek bir muha-sebe meslek mensubu kullanmak; veya



290.222 Denetim müşterisinin bir kamu yararına haiz işletme olması duru-munda ve ardı ardına iki yıl, denetim müşterisinden ve ilişkili işlet-melerinden alınan toplam ücretlerin (paragraf 290.27’deki etmenlergöz önüne alınarak), müşterinin finansal tabloları hakkında görüşbildiren denetim firmasının aldığı toplam ücretin %15’inden daha

118


KISIM 290

fazlasını temsil ettiği durumlarda, denetim firması denetim müşteri-sinin yönetişiminden sorumlu olan kişilere, söz konusu ücretin, de-netim firmasının aldığı toplam ücretin %15’inden daha fazlasını tem-sil ettiğini açıklayacak ve tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indir-mek için aşağıdaki önlemlerin hangisini uygulayacağını tartışacakve seçilen önlemi uygulayacaktır:

• İkinci yılın finansal tabloları üzerinde denetim görüşünün ya-yınlanmasından önce, finansal tablolar hakkında görüş bildirendenetim firmasının üyesi olmayan bir muhasebe meslek men-subu, bu sözleşmenin bir kalite kontrol inceleme sözleşmesiyürütür ya da bir mesleki düzenleyici kuruluş, sözleşme kali-te kontrol incelemesine (“yayınlanma-öncesi inceleme”) eşde-ğer olan bu sözleşme incelemesini gerçekleştirir; veya

• İkinci yılın finansal tabloları üzerinde denetim görüşünün ya-yınlanmasından sonra ve üçüncü yılın finansal tabloları üzerin-de denetim görüşünün yayınlanmasından önce, finansal tablo-lar hakkında görüş bildiren denetim firmasının üyesi olmayanbir muhasebe meslek mensubu ya da bir mesleki düzenleyicikuruluş, sözleşme kalite kontrol incelemesine (“yayınlanma-sonrası inceleme”) eşdeğer olan ikinci yılın denetiminin ince-lemesini gerçekleştirir.

Toplam ücretin belirgin bir biçimde %15’i geçmesi durumunda, de-netim firması bu tehdidin öneminin, bu tür bir yayınlanma-sonrasıinceleme ile tehdidin kabul edilebilir bir düzeye indirilemeyeceğinibelirleyecek ve böylece bir yayınlanma-öncesi incelemenin gerekliolup olmadığını belirleyecektir.

Bu tür durumlarda, bir yayınlanma-öncesi inceleme yürütülecektir.

Daha sonra, her yıl ücretin %15’i geçmesi durumunda, yönetişim-den sorumlu olanlara açıklama ve birlikte tartışma meydana gelecekve yukarıdaki önlemlerden biri uygulanacaktır. Ücret belirgin bir bi-çimde %15’i geçmiş ise, denetim firması bu tehdidin öneminin, butür bir yayınlanma-sonrası inceleme ile tehdidin kabul edilebilir birdüzeye indirilemeyeceğini belirleyecek ve böylece bir yayınlanma-öncesi incelemenin gerekli olup olmadığını belirleyecektir. Bu türdurumlarda, bir yayınlanma-öncesi inceleme yürütülecektir.

119


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Ücretler - Gecikmiş

290.223 Denetim müşterisinden alınacak ücret uzun süre ödenmemiş kalırsa,özellikle gelecek yıl için denetim raporunun yayınlanmasından önceönemli bir miktarın ödenmemiş ise kişisel çıkar tehdidi oluşabilir.Genel olarak denetim firmasının, söz konusu ücretin ödenmesini,söz konusu denetim raporunun yayınlanmasından önce istemesibeklenir. Eğer ücret, raporun yayınlanmasından sonra hala ödenme-miş ise, tüm tehditlerin varlığı ve önemi değerlendirilecek ve bu teh-ditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmekgerektiğinde önlem uygulanacaktır. Denetim sözleşmesinde yer al-mamış ilave bir muhasebe meslek mensubunun danışmanlıkta bu-lunması ya da yapılan işi incelemesi, bu tür bir önleme örnektir. De-netim firması, gecikmiş ücretin önemi nedeniyle, gecikmiş ücretle-rin müşteriye verilen bir krediye eşdeğer olarak kabul edilip edil-meyeceğini ve denetim firması için yeniden görevlendirmenin ya dadenetim sözleşmesine devam etmenin uygun olup olmadığını belir-leyecektir.

Koşullu Ücretler

290.224 Koşullu ücretler, bir işlemin ya da denetim firması tarafından yapı-lan hizmetlerin sonucu ile ilgili olarak, esasları önceden belirlenerekhesaplanmış ücretlerdir. Bu kısım amaçları için, mahkeme veya di-ğer bir kamu otoritesince belirlenen ücretler koşullu ücret olarak sa-yılmazlar.

290.225 Bir denetim sözleşmesi ile ilgili olarak denetim firması tarafındandoğrudan ya da dolaylı olarak alınan bir koşullu ücret, örneğin biraracı vasıtasıyla, o kadar ciddi bir kişisel çıkar tehdidi oluşturur kihiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dola-yısıyla, denetim firması bu tür hiçbir ücret düzenlemesine girmeye-cektir.

290.226 Bir denetim müşterisine verilen güvence-dışı hizmet ile ilgili olarakdenetim firması tarafından alınan doğrudan ya da dolaylı olarak olu-şan bir koşullu ücret, örneğin bir aracı vasıtasıyla, de bir kişisel çı-kar tehdidi oluşturabilir. Aşağıdaki koşullarda, ortaya çıkan tehdit o

120


KISIM 290

kadar belirgindir ki hiçbir önlem, tehdidi kabul edilebilir bir düzeyeindiremez.

(a) Ücret, finansal tablolar hakkında görüş bildirecek denetim fir-ması tarafından alınmışsa ve bu ücret bu denetim firması içinönemliyse ya da önemli olması bekleniyorsa;

(b) Ücret, denetimin ciddi bir bölümüne katılan bir denetim ağıfirması tarafından alınmışsa ve bu ücret bu denetim firması içinönemliyse ya da önemli olması bekleniyorsa,

(c) Güvence-dışı hizmetin sonucu ve dolayısıyla ücretin tutarı, fi-nansal tablolardaki ciddi bir tutarın denetimiyle ilgili gelecek-teki ya da şimdiki yargısına bağlıysa.

Dolayısıyla, bu tür düzenlemeler kabul edilmeyecektir.

290.227 Bir denetim müşterisine verilen güvence-dışı hizmet için denetimfirması tarafından alınan diğer koşullu ücret için tüm tehditlerin var-lığı ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:


• Üzerinde koşullu ücretin belirleneceği konunun sonucunu, uy-gun bir otoritenin belirleyip belirlemediğine;

• Hizmetin niteliğine; ve

• Olay ya da işlemin, finansal tablolar üzerindeki etkisine.

Tüm tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldır-mak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlem-ler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• İlgili denetim işini inceleyecek ya da gerektiğinde tavsiye ve-recek bir muhasebe meslek mensubu kullanmak; ya da

• Güvence-dışı hizmeti yapmak üzere, denetim ekibi üyesi ol-mayan uzmanları kullanmak.

121


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Ödüllendirme ve Değerlendirme Politikaları

290.228 Denetim ekibinin bir üyesinin, denetim müşterisine güvence-dışıhizmetlerin satılması konusunda değerlendirilmiş ya da ödüllendiril-miş olduğu durumlarda, kişisel çıkar tehdidi oluşur. Bu tehdidinciddiyeti aşağıdakilere dayanacaktır:

• Söz konusu hizmetlerin satılmasına bağlı olan kişinin ödülü yada performans değerlendirmesinin oranı;

• Kişinin denetim ekibindeki rolüne; ve

• Promosyon kararının söz konusu hizmetin satışından etkilenipetkilenmediğine.

Tehdidin önemi değerlendirilecek ve eğer tehdit kabul edilebilir birdüzeyde değil ise, denetim firması söz konusu kişi için ya ödül pla-nını ya da değerlendirme sürecini revize edecek veya tehdidi kabuledilebilir bir düzeye indirmek için önemler alacaktır. Bu tip önlem-lere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Bu kişileri denetim ekibinden çıkarmak; ya da


290.229 Baş denetim ortağının, ortağın denetim müşterisine güvence-dışıhizmetlerin satılmasında ortağın başarısına dayanarak değerlendiril-meyecek ya da ve ödüllendirilmeyecektir. Bu durum, denetim fir-masının ortakları arasındaki normal kar-paylaşımı düzenlemeleriniyasaklamayı amaçlamamaktadır.

Hediye ve İkramlar

290.230 Bir denetim müşterisinden hediye veya ikram kabul etmek kişiselçıkar veya yakınlık tehdidi oluşturabilir. Denetim firmasının veyadenetim ekibinin bir üyesinin kabul edeceği hediye ve ikramlarınbunların değerleri açıkça önemsiz olmadığı sürece, yaratacağı tehdit-ler o kadar önemlidir ki hiçbir önlem bu tehditleri kabul edilebilirbir seviyeye indirilemez. Dolayısıyla, denetim firması veya denetimekibinin bir üyesi bu tür hediye ve ikramları kabul etmeyecektir.

122


KISIM 290

Aktüel ya da Karşı Davalar

290.231 Denetim firması veya denetim ekibinin bir üyesi ile denetim müşte-risi arasında bir dava oluşması veya oluşma olasılığı durumunda, ki-şisel çıkar veya gözdağı tehditleri oluşur. Müşteri yönetimi ve dene-tim ekibinin üyeleri arasındaki ilişkiler, müşterinin ticari faaliyetle-rinin bütün yönleri açısından, tam dürüstlük ve tam açıklıkla tanım-lanmalıdır. Eğer, denetim firması ve müşteri yönetimi, yönetimintam açıklama istekliliğini etkileyen aktüel ya da karşı dava ile karşıtpozisyonlarda kalırlarsa, kişisel çıkar ve gözdağı tehdidi ortaya çı-kar. Bu tehditleri ciddiyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Davanın önemliliği; ve

• Davanın, bir önceki denetim sözleşmesiyle ilgili olup olmadı-ğı.


• Eğer dava denetim ekibinin bir üyesini kapsıyorsa, bu kişiyidenetim ekibinden çıkarmak; ya da

• Yapılan işi inceleyecek bir uzmana sahip olmak.

Eğer bu önlemler tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indirmiyorsa,yapılacak en uygun hareket denetim sözleşmesinden çekilmek veyabu görevi kabul etmemek olacaktır.

290.232 ila 290.499 arasındaki paragraflar bilerek boş bırakıl-mıştır.

123


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir Kısıtlama İçeren Raporlar

Giriş

290.500 Kısım 290’da yer alan bağımsızlık kuralları tüm denetim sözleşme-lerine uygulanır. Ancak, raporun kullanım ve dağıtımı hakkında birkısıtlamanın olduğu denetim sözleşmelerinin dahil olduğu belli du-rumlarda ve paragraf 290.501 ila 290.502’de belirtilen durumlarınolması halinde, bu kısımdaki bağımsızlık kuralları, paragraf 290.505ila 290.514 arasında belirtildiği gibi değiştirilebilir. Bu paragraflarsadece, (a) tüm önemli taraflarıyla, uygulamada olan finansal rapor-lama çerçevesine uygun olarak finansal tabloların gerçek ve doğrubir görüş verdiği ya da doğru bir biçimde sunulduğu, doğru bir su-num çerçevesi durumu da dahil tüm önemli taraflarıyla, uygulama-da olan finansal raporlama çerçevesine uygun olarak finansal tablo-ların hazırlandığı olumlu ya da olumsuz şekilde bir sonuç sağlamayıamaçlayan ve (b) kullanım ve dağıtımı hakkında bir kısıtlama içerendenetleme raporu olması halindeki özel amaçlı finansal tablolar hak-kındaki bir denetim sözleşmesine uygulanabilir. Yasa ya da düzen-leme tarafından istenilen finansal tablolar denetimi durumunda, de-ğişikliğe izin verilmez.

290.501 Kısım 290’ın kurallarında değişikliğe, eğer raporun potansiyel kul-lanıcıları (a) raporun amacı ve sınırlamaları hakkında bilgili ve (b)değiştirilmiş bağımsızlık kurallarının uygulanması için açıkça muta-bık iseler izin verilir. Raporun amacı ve sınırlamaları hakkında bilgi,sözleşmenin niteliği ve kapsamını oluşturmaya, potansiyel kullanı-cılar adına hareket etme yetkisi bulunan temsilciler tarafından, doğ-rudan ya da dolaylı olarak katılımı yoluyla potansiyel kullanıcılar ta-rafından elde edilebilir. Bu tür bir katılım, bağımsızlığa yönelik teh-ditlerin değerlendirilmesiyle ilgili olan durumların ve bu tehditleriortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek içingerekli uygun önlemler de dahil olmak üzere bağımsızlık konularıhakkında potansiyel kullanıcılarla iletişimde ve uygulanacak değiş-tirilmiş bağımsızlık kurallarına dair potansiyel kullanıcıların mutaba-katını almada denetim firmasının kabiliyetini artıracaktır.

290.502 Denetim firması, denetim sözleşmesinin sunulmasıyla ilgili olarakuygulanacak bağımsızlık kuralları konusunda potansiyel kullanıcılar-

124


KISIM 290

la iletişim kurabilir (örneğin, sözleşme mektubunda). Potansiyelkullanıcıların, sözleşme koşullarının kurulduğu zamanda belirli ola-rak isimleriyle tanımlanmamış olduğu bir kullanıcı grubu (örneğin,bir sendikasyon kredisi anlaşmasındaki borç verenler) olması halin-de, bu kullanıcılar temsilci tarafından üzerinde anlaşılan bağımsızlıkkurallarından haberdar edileceklerdir (örneğin, temsilci tarafındandenetim firmasının sözleşme mektubunun kullanıcılara açıklanması).

290.503 Eğer denetim firması, aynı müşteri için kullanım ve dağıtım hakkın-da bir kısıtlama içermeyen bir denetim raporu da yayınlarsa, parag-raf 290.500 ila 290.514 arasındaki hükümler, bu denetim sözleşme-si için olan paragraf

290.1ila 290.232 arasındaki hükümleri uygulama kurallarını değiş-tirmez.

290.504 Yukarıda belirtilen durumlarda izin verilen Kısım 290’ın hükümlerin-deki değişiklikler, paragraf 290.505 ila 290.514 arasında açıklan-mıştır. Kısım 290’ın hükümleriyle tüm diğer bakımlardan uyumlu ol-mak zorunludur.


290.505 Paragraf 290.500 ila 290.502 arasındaki belirtilen kuralların sağlan-mış olması halinde, kamu yararına haiz işletmelerin denetim sözleş-melerine uygulanan paragraf 290.100 ila 290.232 arasındaki ilavekuralların uygulanması gerekli değildir.

İlişkili İşletmeler

290.506 Paragraf 290.500 ila 290.502 arasındaki belirtilen kuralların sağlan-mış olması halinde, denetim müşterisine yapılan referanslar, müşte-rinin ilişkili işletmelerini kapsamaz. Ancak, müşterinin ilgili işlet-mesinin dahil olduğu bir ilişki ya da durumun, denetim firmasınınmüşteriden bağımsızlığının değerlendirilmesiyle ilgili olduğunu, de-netim ekibinin bilmesi ya da buna inanması için sebebi olması ha-linde, denetim ekibi bağımsızlığa yönelik tehditleri belirler ve değer-lendirirken ve uygun önlemleri uygularken, ilişkili işletmeyi dahiledecektir.

125


BÖLÜ

M B

KISIM 290

Denetim Ağları ve Denetim Ağı Firmaları

290.507 Paragraf 290.500 ila 290.502 arasında belirtilen kuralların sağlanmışolması halinde, denetim firmasına yapılan referans, denetim ağı fir-malarını kapsamaz. Ancak, bir denetim ağı firmasının herhangi birçıkar ve ilişkisi tarafından tehdit ortaya çıktığının, denetim ekibininbilmesi ya da buna inanması için sebebi olması halinde, bağımsızlı-ğa yönelik tehditleri değerlendirilirken bu denetim firmaları dahiledilecektir.

Finansal Çıkarlar, Krediler ve Teminatlar, Yakın Ticari İlişkiler ile


290.508 Paragraf 290.500 ila 290.502 arasında belirtilen kuralların sağlanmışolması halinde, paragraf 290.102 ila 290.145 arasındaki ilave hü-kümler sadece sözleşme ekibi üyeleri, birinci derece aile üyeleri veyakın aile üyelerine uygulanır.

290.509 Ayrıca, paragraf 290.102 ila 290.145 arasında açıklandığı üzere, ba-ğımsızlığa yönelik tehditlerin denetim müşterisi ile aşağıdaki dene-tim ekibi üyeleri arasındaki çıkar ve ilişkilerden kaynaklanıp kay-naklanmadığına göre bir değerlendirme yapılacaktır:

(a) Teknik ve sektöre özel konular, işlemler ve olaylar hakkındadanışmanlık yapanlar; ve

(b) Sözleşme kalite kontrolü incelemesini yapan kişiler de dahilsözleşme için kalite kontrol sunanlar.

Denetim sözleşmesinin performansıyla ilgili olarak sözleşme ekibi-nin, denetim sözleşme ortağının ücretini öneren ya da doğrudan de-netimini, yönetimini ya da diğer gözetimini sağlayan kişiler de da-hil denetim sözleşmesinin sonucunu doğrudan etkileyebilecek de-netim firması içindeki diğer kişiler (denetim firmasının Kıdemli yada Yönetim Ortağı (Genel Müdür veya eşdeğer) olan kişi tarafındansözleşme ortağı ardından gelen tüm üzerindeki kıdemli düzeyler da-hil) ile denetim müşterisi arasındaki çıkar ya da ilişkiler tarafındanortaya çıktığına inanmasına dair sebebi varsa, tüm tehditlerin önemi-ne dair bir değerlendirme yapılacaktır.

126


KISIM 290

290.510 Paragraf 290.108 ila 290.11 arasında ve paragraf 290.113 ila290.115 arasında açıklandığı üzere, sözleşme ekibinin, kişiler tara-fından denetim müşterisinde tutulan finansal çıkarlar tarafından or-taya çıktığına inanılan tüm tehditlerin önemi konusunda da bir de-ğerlendirme yapılacaktır.

290.511 Bağımsızlığa yönelik tehdidin, kabul edilebilir bir düzeyde olmadığıdurumlarda, bu tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir birdüzeye indirmek üzere önlemler uygulanacaktır.

290.512 Paragraf 290.106 ila 290.115 arasında belirtilen hükümler denetimfirmasının çıkarlarına uygulanırken, eğer denetim firması denetimmüşterisinde doğrudan ya da dolaylı olarak ciddi bir finansal çıkarasahipse, ortaya çıkan kişisel çıkar o kadar belirgindir ki hiçbir önlembu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, dene-tim firması bu tür bir finansal çıkara sahip olmayacaktır.

Denetim Müşterisinde İstihdam

290.513 Paragraf 290.134 ila 290.138 arasında açıklandığı üzere, herhangibir istihdam ilişkisinden kaynaklanan tüm tehditlerin önemine dairbir değerlendirme yapılacaktır. Ortaya çıkan tehdidin kabul edilebi-lir bir düzeyde olmadığı durumlarda, bu tehdidi ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek üzere önlemler uygulana-caktır. Uygun olabilecek önlemlere örnekler, paragraf 290.136’dabelirtilenleri kapsar 290.136.

Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması

290.514 Eğer denetim firması, bir denetim müşterisi için kullanımı ve dağıtı-mı kısıtlanmış bir rapor yayınlamak üzere bir sözleşme yürütüyorsa,paragraf 290.156 ila 290.1232 arasındaki hükümlere, paragraf290.504 ila 290.507’ye tabi olarak uyulacaktır.

127


BÖLÜ

M B

KISIM 290

KISIM 291*

BAĞIMSIZLIK - DİĞER GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ

İÇİNDEKİLER

Paragraf

Kısmın Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.1

Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı . . . . . . . . . . . . . . 291.4

Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.12

Beyan Esaslı Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.17

Doğrudan Raporlamalı Güvence Sözleşmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . 291.20

Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir Kısıtlama İçeren Raporlar . . . . 291.21

Çoklu Sorumlu Taraflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.28

Belgelendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.29

Sözleşme Dönemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.30

Diğer Konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.33

Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının Bağımsızlığa Uygulanması . . . . 291.100

Finansal Çıkarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.104

Krediler ve Teminatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.113

İş İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.119

Ailevi ve Kişisel İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.121

128


* Etik Kurallar'ın bir kuralına aykırılığı ele alan IESBA Etik Kurallar'daki değişikliklerdenkaynaklanan bu kısımdaki değişiklikler, 1 Nisan 2014'de yürürlüğe girecektir. Bakınızsayfa 195.

Güvence Müşterisinde İstihdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.128

Güvence Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet . . . . . . . . . . 291.132

Güvence Müşterisinin Yöneticisi ya da Yetkilisi Olarak Hizmet Vermek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.135

Kıdemli Personelin Güvence Müşterisi ile Uzun Süreli İlişkisi . . 291.139

Güvence Müşterisine Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması . . . . . 291.140

Yönetim Sorumlulukları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.143

Diğer Konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.148

Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.151

Ücretler — Nisbi Büyüklük . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.151

Ücretler - Gecikmiş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.153

Koşullu Ücretler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.154

Hediye ve İkramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.158

Aktüel ya da Karşı Davalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291.159

129


BÖLÜ

M B

KISIM 291

Kısmın Yapısı

291.1 Bu kısım, denetim ve inceleme sözleşmesi olmayan güvence sözleş-meleri için bağımsızlık kurallarını ele almaktadır. Denetim ve incele-me sözleşmeleri için bağımsızlık kuralları Kısım 290’da ele alınmış-tır. Eğer güvence müşterisi aynı zamanda denetim ya da incelemesözleşmesi müşterisi ise, Kısım 290’daki kurallar denetim firması,denetim ağı firması ve denetim ya da inceleme ekibi üyeleri için deuygulanır. Güvence raporunun kullanım ve dağıtımıyla ilgili bir kısıt-lama içerdiği güvence işlerinin olduğu belirli durumlarda, gereklikoşulların karşılanması koşuluyla, bu bölümde yer alan bağımsızlıkhükümleri 291.21 ila 291.27 paragraflarında öngörüldüğü gibi de-ğiştirilebilir.

291.2 Güvence sözleşmeleri, kriterlere göre konunun değerlendirilmesiveya ölçümünün sonucu hakkında potansiyel kullanıcıların güvenderecelerini yükseltmek üzere tasarlanmıştır. Denetim ve GüvenceStandartları Kurulu tarafından yayınlanan Uluslararası GüvenceSözleşmeleri Çerçevesi (Güvence Çerçevesi), bir güvence sözleş-mesinin unsurlarını ve hedeflerini tanımlar ve Uluslararası GüvenceSözleşmeleri Standartlarının (UGSS) uygulanacağı sözleşmeleri be-lirler. (Güvence sözleşmesinin unsurları ve hedeflerinin açıklamala-rı için, Güvence Çerçevesine bakınız.)

291.3 Temel tarafsızlık ilkesi ile uyum, güvence müşterilerinden bağımsızolmayı gerektirir. Güvence sözleşmeleri durumunda, bunun anlamıkamu yararıdır ve dolayısıyla bu IESBA Etik Kurallar tarafından is-tenilen, güvence ekipleri üyeleri ve denetim firmaları güvence müş-terilerinden bağımsız olmalıdır ve denetim firmasının inanmak içinsebebi olduğu, denetim ağı firmalarının çıkarları ve ilişkilerinceoluşmuş tüm tehditlerin değerlendirilmelidir. Ayrıca, güvence ekibi,güvence müşterinin bir ilişkili işletmesinin dahil olduğu bir ilişkiya da durumun, denetim firmasının müşteriden bağımsızlığının de-ğerlendirilmesiyle ilgili olduğunu bildiğinde ya da buna inanmakiçin sebebi olduğunda, güvence ekibi bağımsızlığa yönelik tehditle-ri belirlerken ve değerlendirirken bu ilişkili işletmeyi dahil edecekve gerekli önlemleri uygulayacaktır.

130


KISIM 291

Bağımsızlığa Kavramsal Bir Çerçeve Yaklaşımı

291.4 Bu kısmın amacı, bağımsızlığı elde etme ve korumak için aşağıdaaçıklanan kavramsal çerçeve yaklaşımını uygulamada denetim fir-malarına ve güvence ekibinin üyelerine yardım etmektir.

291.5 Bağımsızlık şunlardan oluşur:

(a) Düşüncede Bağımsızlık

Mesleki yargıyı tehlikeye düşürecek etkilerden etkilenmeden bir so-nuç açıklamaya imkan veren, böylece kişinin dürüstlükle hareket et-mesine ve tarafsızlık ve mesleki şüphecilik kullanmasına imkan ve-ren zihin durumu.

(b) Görünümde Bağımsızlık

Makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü kişinin; tüm özel durumları vekoşulları tartarak, denetim firmasının veya denetim ya da güvenceekibi üyesinin dürüstlüğünün, tarafsızlığının veya mesleki şüphecili-ğinin tehlikeye düştüğü sonucuna ulaşma ihtimalinin çok ciddi ol-duğu durumlardan ve koşullardan kaçınma.

291.6 Kavramsal çerçeve yaklaşımı, muhasebe meslek mensupları tarafın-dan şunlara uygulanacaktır:

(a) Bağımsızlığa yönelik tehditleri belirlemek;

(b) Belirlenen tehditlerin önemini değerlendirmek; ve

(c) Bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir sevi-yeye düşürmek gerektiğinde önlemler uygulamak.

Muhasebe meslek mensubu, uygun önlemlerin olmadığını ya da teh-ditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir seviyeye indir-mek için uygulanamadığını belirlerse, muhasebe meslek mensubutehdidi oluşturan durumlar ya da ilişkileri ortadan kaldırmalı ya dagüvence sözleşmesini iptal ya da reddetmelidir.

Muhasebe meslek mensubu bu kavramsal çerçeveyi uygularken,mesleki yargı kullanacaktır.

131


BÖLÜ

M B

KISIM 291

291.7 Çeşitli farklı koşul veya bu koşulların bileşimi bağımsızlığa yöneliktehditlerin belirlenmesiyle ile ilgili olabilir. Bağımsızlığa yöneliktehditler yaratan tüm durumları tanımlamak ve uygun faaliyetlerinibelirlemek imkansızdır. Bu nedenle, bu IESBA Etik Kurallar, bağım-sızlığa yönelik tehditleri belirlemeleri, değerlendirmeleri ve ele al-maları için denetim firmaları ve güvence ekibi üyelerin gerek duy-duğu kavramsal bir çerçeve kurar. Kavramsal çerçeve yaklaşımı, buIESBA Etik Kurallar’daki etik kuralları yerine getirmede serbest ça-lışan muhasebe meslek mensuplarına yardımcı olur. Kavramsal Çer-çeve, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturan farklı durumlara yer ve-rir ve bir muhasebe meslek mensubunu, eğer özellikle yasaklanma-dı ise duruma izin verilir sonucuna varmasından alıkoyar.

291.8 Paragraf 291.100 ve sonrası, bağımsızlığa kavramsal çerçeve yakla-şımının nasıl uygulanacağını açıklar. Bu paragraflar, bağımsızlığa yö-nelik tehdit oluşturan ya da oluşturabilecek tüm durumları ve ilişki-leri ele almamaktadır.

291.9 Bir denetim firması, bir sözleşmeyi kabul etme ya da devam etmeya da belli bir kişinin güvence ekibinin üyesi olmasına kararı verir-ken, bağımsızlığa yönelik tüm tehditleri belirleyecek ve değerlendi-recektir. Eğer tehditler kabul edilebilir bir düzeyde değilse, ve birsözleşmeyi kabul etme ya da belli bir kişinin güvence ekibinin üye-si olmasına kararı verirken, denetim firması, tehditleri ortadan kal-dırma ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemlerinolup olmadığını değerlendirecektir. Eğer karar, bir sözleşmeye de-vam edip etmeme hakkında ise, denetim firması, mevcut önlemlerintehditleri ortadan kaldırma ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek için etkili olmaya devam edip edemeyeceğini ya da başka ön-lemler almaya ihtiyaç duyulup duyulmayacağını ya da sözleşmeniniptal edilmesi gerekliliğini belirleyecektir. Sözleşme süresince, de-netim firmasının dikkatine ne zaman bir tehdit konusunda yeni birbilgi gelirse, denetim firması, tehdidin önemini, kavramsal çerçeveyaklaşımına göre değerlendirecektir.

291.10 Bu kısım boyunca, bağımsızlığa yönelik tehditlerin önemine referansverilmektedir. Tehdidin önemini değerlendirirken, nicel olduğu ka-dar nitel faktörler de dikkate alınacaktır.

132


KISIM 291

291.11 Bu kısım, pek çok durumda, denetim firması içindeki kişilerin ba-ğımsızlıkla ilgili eylemler için özel sorumluluklarını tanımlamakta-dır, çünkü sorumluluk bir denetim firmasının büyüklüğüne, yapısına,organizasyonuna bağlı olarak değişebilmektedir. Denetim firması,UKKS’a göre, ilgili etik kurallar tarafından istenildiğinde bağımsız-lığın korunduğuna dair makul güvence sağlamak üzere politikalar veprosedürler tasarlamak zorundadır.

Güvence Sözleşmeleri

291.12 Güvence Çerçevesi’nde daha detaylı açıklandığı üzere, bir güvencesözleşmesinde serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, kriterle-re göre konunun değerlendirilmesi veya ölçümünün sonucu hakkın-da potansiyel kullanıcıların (sorumlu taraftan başka) güven derece-lerini yükseltmek üzere tasarlanmış bir sonuç açıklar.

291.13 Bir konunun değerlendirme ya da ölçümünün sonucu, kriterin konu-ya uygulanmasından kaynaklanan bilgidir. “Konu bilgisi” terimi birkonunun değerlendirme ya da ölçümünün sonucu anlamında kulla-nılmaktadır. Örneğin, bu Çerçeve iç kontrolün (konu bilgisi) etkinli-ği hakkında beyanın, iç kontrole, sürece COSO1 veya CoCo2 (kriter)gibi iç kontrol etkinliğini değerlendirmek için bir çerçeve uygulan-masından kaynaklandığını söyler

291.14 Güvence sözleşmesi, beyan esaslı ya da doğrudan raporlama olabi-lir. Her iki durumda da üç ayrı tarafı içerir: serbest çalışan muhase-be meslek mensubu, sorumlu taraf ve potansiyel kullanıcılar.

291.15 Beyan esaslı güvence sözleşmesinde, konunun değerlendirmesi yada ölçümü sorumlu tarafça yapılır ve konu bilgisi, potansiyel kulla-nıcılara sağlanmış olan sorumlu tarafça yapılmış bir beyan formun-dadır.

291.16 Doğrudan raporlamalı güvence sözleşmesinde, serbest çalışan mu-hasebe meslek mensubu ya doğrudan konunun değerlendirmesi yada ölçümünü yapar veya potansiyel kullanıcılara sağlanmamış olan

133


BÖLÜ

M B

KISIM 291

1 “İç Kontrol−Entegre Çerçeve” Treadway Komisyonunu Destekleyen Kuruluşlar Komite-si.

2 “Kontrolü Değerlendirme Rehberi−CoCo İlkeleri” Kontrol Kurulu’nun Kriterleri, Kana-da Ruhsatlı Muhasebeciler Enstitüsü

değerlendirme ya da ölçümü yapılmış olan sorumlu taraftan bir su-num edinir. Konu bilgisi, potansiyel kullanıcılara, güvence raporun-da sağlanır.

Beyan Esaslı Güvence Sözleşmeleri

291.17 Beyan esaslı güvence sözleşmesinde, güvence ekibi üyelerinin vedenetim firmasının güvence müşterisinden (İlgili taraf; ilgili konubilgisi ve ilgili konudan sorumlu olan kişi) bağımsız olacaktır. Butür bağımsız olma gerekliliği, güvence ekibi üyeleri ile (a) yönetici-ler ve (b) müşteride ilgili konu bilgisi üzerinde önemli bir etkisiolan pozisyondaki kişiler arasındaki belli ilişkileri yasaklar. Ayrıca,görevin ilgili konusu üzerinde direkt ve önemli etkisi olabilecekmüşteri çalışanlarıyla olan ilişkinin bağımsızlığa gölge düşürecektehdit oluşturup oluşturulmadığı dikkate alınmalıdır. Denetim firma-sının herhangi bir tehdidin, denetim ağı firması 3çıkarları ve ilişkile-rinden kaynaklandığına inanması için sebebi varsa bir değerlendir-me yapılacaktır.

291.18 Beyan esaslı güvence sözleşmelerinin çoğunda, sorumlu taraf ilgilikonu bilgisi ve ilgili konudan sorumludur. Ancak, bazı sözleşmeler-de sorumlu taraf ilgili konudan sorumlu olmayabilir. Örneğin, ser-best çalışan muhasebe meslek mensubu, kullanıcılara dağıtılmaküzere, çevre konusunda bilirkişi tarafından hazırlanan rapora daya-narak güvence sözleşmesi ifa ediyorsa ilgili konu bilgisinden so-rumlu taraf çevre konusunda bilirkişilik yapan kişidir, ancak işlet-me ilgili konudan (sürdürebilirlik uygulamaları) sorumludur.

291.19 Sorumlu tarafın ilgili konu bilgisinden sorumlu olduğu ancak ilgilikonudan sorumlu olmadığı beyan esaslı güvence sözleşmelerde, gü-vence ekibi üyelerinin ve denetim firmasının ilgili konu bilgisindensorumlu olan taraftan (güvence müşterisi) bağımsız olması gerek-mektedir. Ayrıca denetim firmasının, herhangi bir tehdidin, güvenceekibinin bir üyesinin, denetim firmasının, denetim ağı firmasının veilgili konudan sorumlu tarafın çıkarları ve birbirleriyle olan ilişkiler-den kaynaklandığına inanması için sebebi varsa bir değerlendirmeyapılacaktır

134


KISIM 291

3 Neyin bir denetim ağı firması olduğu hakkında bilgi için bakınız paragraf 290.13 ila 90.24

Doğrudan Raporlamalı Güvence Sözleşmeleri

291.20 Doğrudan raporlamalı bir güvence sözleşmesinde, güvence ekibiüyelerinin ve denetim firmasının güvence müşterisinden (konudansorumlu taraf) bağımsız olacaktır. Denetim firmasının herhangi birtehdidin, denetim ağı firması çıkarları ve ilişkilerinden kaynaklandı-ğına inanması için sebebi varsa bir değerlendirmede yapılacaktır.

Kullanım ve Dağıtım Hakkında bir Kısıtlama İçeren Raporlar

291.21 Raporun kullanım ve dağıtımı hakkında bir kısıtlamanın olduğu gü-vence sözleşmelerinin dahil olduğu belli durumlarda ve bu paragrafile paragraf 291.22’de belirtilen kuralların sağlanması halinde, bubölümdeki bağımsızlık kuralları değiştirilebilir. Kısım 291’ın kural-larında değişikliğe, eğer raporun potansiyel kullanıcıları (a) raporunamacı, konu bilgisi ve sınırlamaları hakkında bilgili ve (b) değiştiril-miş bağımsızlık kurallarının uygulanmasını açıkça kabul etmişlerseizin verilir. Raporun amacı, konu bilgisi ve sınırlamaları hakkındabilgi, sözleşmenin niteliği ve kapsamını oluşturmaya, potansiyelkullanıcılar adına hareket etme yetkisi bulunan temsilciler tarafın-dan, doğrudan ya da dolaylı olarak katılımı yoluyla potansiyel kulla-nıcılar tarafından elde edilebilir. Bu tür bir katılım, bağımsızlığa yö-nelik tehditlerin değerlendirilmesiyle ilgili olan durumların ve butehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek için gerekli uygun önlemler de dahil olmak üzere bağımsızlıkkonuları hakkında potansiyel kullanıcılarla iletişimde ve uygulana-cak değiştirilmiş bağımsızlık kurallarına dair potansiyel kullanıcıla-rın mutabakatını almada denetim firmasının kabiliyetini artıracaktır.

291.22 Denetim firması, güvence sözleşmesinin sunulmasıyla ilgili olarakuygulanacak bağımsızlık kuralları konusunda potansiyel kullanıcılar-la iletişim kurabilir (örneğin, sözleşme mektubunda). Potansiyelkullanıcıların, sözleşme koşullarının belirlendiği zamanda belirliolarak isimleriyle tanımlanmamış olduğu bir kullanıcı grubu (örne-ğin, bir sendikasyon kredisi anlaşmasındaki borç verenler) olmasıhalinde, bu kullanıcılar daha sonra temsilci tarafından üzerinde an-laşılan bağımsızlık kurallarından haberdar edileceklerdir (örneğin,temsilci tarafından denetim firmasının sözleşme mektubunun kulla-nıcılara açıklanması).

135


BÖLÜ

M B

KISIM 291

291.23 Denetim firması, aynı müşteri için kullanım ve dağıtım hakkında birkısıtla içermeyen bir güvence raporu da yayınlarsa, paragraf 291.25ila 291.27’deki hükümler, bu güvence sözleşmesine yönelik olanparagraf 291.1 ila 291.159 arasındaki hükümler, bu güvence sözleş-mesine yönelik olan paragraf 291.1 ila 291.159 arasındaki hüküm-leri uygulama kuralını değiştirmez. Eğer denetim firması, aynı müş-teri için kullanım ve dağıtım hakkında bir kısıtla içeren ya da içerme-yen bir denetim raporu da yayınlarsa, Kısım 290’ın hükümleri bu de-netim sözleşmesine uygulanacaktır.

291.24 Yukarıda belirtilen durumlarda izin verilen, Kısım 291’ın kuralların-da değişiklikler, paragraf 291.25 ila 290.27 arasında açıklanmıştır.Kısım 291’ın hükümleriyle tüm diğer bakımlardan uyumlu olmakzorunludur.

291.25 Paragraf 291.21 ve 291.22’de belirtilen kuralların sağlanmış olmasıhalinde, paragraf 291.104 ila 291.134 arasındaki ilgili hükümler tümsözleşme ekibi üyeleri ile bunların çekirdek aile veya yakın üyeleri-ne uygulanır. Ayrıca, bağımsızlığa yönelik tehditlerin güvence müş-terisi ile aşağıdaki diğer güvence ekibi üyeleri arasındaki çıkar veilişkilerden kaynaklanıp kaynaklanmadığına göre bir değerlendirmeyapılacaktır:

(a) Teknik ve sektöre özel konular, işlemler ve olaylar hakkındadanışmanlık yapanlar; ve

(b) Sözleşme kalite kontrolü incelemesini yapan kişiler de dahilsözleşme için kalite kontrol sunanlar.

Güvence sözleşmesinin performansıyla ilgili olarak sözleşme ekibi-nin, güvence müşterisi ile güvence sözleşme ortağının ücretini öne-ren ya da doğrudan denetimini, yönetimini ya da diğer gözetiminisağlayan kişiler de dahil denetim sözleşmesinin sonucunu doğrudanetkileyebilecek denetim firması içindeki diğer kişiler ile güvencemüşterisi arasındaki çıkar ya da ilişkiler tarafından ortaya çıktığınainanmasına dair sebebi varsa, paragraf 291.104 ile 291.134 arasındabelirtilen hükümlere göre, tüm tehditlere dair de bir değerlendirmeyapılacaktır.

136


KISIM 291

291.26 Paragraf 291.21 ila 291.22 arasında belirtilen kurallar sağlansa bile,eğer denetim firması güvence müşterisinde doğrudan ya da dolaylıolarak ciddi bir finansal çıkara sahip olduysa, ortaya çıkan kişisel çı-kar o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir birdüzeye indiremez. Dolayısıyla, denetim firması bu tür bir finansal çı-kara sahip olmayacaktır. Ayrıca, denetim firması paragraf 291.113ila 291.159 arasında açıklandığı üzere bu bölümün diğer uygun hü-kümleriyle de uyumlu olacaktır.

291.27 Denetim firmasının herhangi bir tehdidin, denetim ağı firması çıkar-ları ve ilişkilerinden kaynaklandığına inanması için sebebi varsa birdeğerlendirme de yapılacaktır.

Çoklu Sorumlu Taraflar

291.28 İster beyan esaslı ister doğrudan raporlamalı olsun bazı güvence söz-leşmelerinde birçok sorumlu taraf olabilir. Denetim firması, bu tipsözleşmelerde her bir sorumlu tarafa bu kısımdaki hükümlerin uy-gulamanın gerekli olup olmadığını belirlemede, denetim firması yada güvence ekibi üyesi ile belirli bir sorumlu taraf arasındaki bir çı-kar ya da ilişkinin, konu bilgisi bağlamında önemsiz ve yersiz olma-yan bağımsızlığa yönelik bir tehdit yaratıp yaratmadığını dikkate ala-bilir.

Aşağıdaki gibi faktörleri dikkate alacaktır:

• Belirli bir sorumlu tarafın sorumlu olduğu konu bilgisinin (ve-ya ilgili konunun) önemliliği ; ve

• Sözleşmeyle ilişkili kamu yararının derecesi.

Eğer denetim firması, belirli bir sorumlu tarafla olan bu tür herhan-gi bir çıkar ve ilişkiden kaynaklanan bağımsızlığa yönelik tehdidin,önemsiz ve yersiz olduğunu belirlerse bu bölümdeki hükümlerinhepsinin bu sorumlu tarafa uygulanması gerekli olamayabilir.

Belgelendirme

291.29 Belgelendirme, bağımsızlık kurallarıyla uygunlukla ilgili olarak so-nuç oluştururken muhasebe meslek mensubunun yargısının kanıtla-rını sağlar. Belgelendirme olmaması, bir denetim firmasının belli bir

137


BÖLÜ

M B

KISIM 291

konuyu dikkate alıp almadığının ya da bağımsız olup olmadığınıngöstergesi değildir.

Muhasebe meslek mensubu, bağımsızlık kurallarıyla uygunlukla il-gili sonuçlarını ve bu sonuçları destekleyen tüm ilgili tartışmalarınesaslarını belgelendirecektir. Dolayısıyla:

(a) Bir tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemlergerektiğinde, muhasebe meslek mensubu tehdidin niteliğini vetehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için uygulanan yada mevcut önlemleri belgelendirecektir; ve

(b) Bir tehdit, önlemlerin gerekli olup olmadığı ve muhasebe mes-lek mensubunun zaten tehdidin kabul edilebilir bir düzeyde ol-duğu için bu önlemlerin olmadığı sonucuna varıp belirlemekiçin ciddi bir analiz gerektirdiğinde, muhasebe meslek mensu-bu tehdidin niteliğini ve sonucun gerekçesini belgelendirecek-tir.

Sözleşme Dönemi

291.30 Güvence müşterisinden bağımsızlık hem sözleşme süresinde hem dekonu bilgisinin kapsadığı süre boyunca gereklidir. Sözleşme döne-mi, güvence ekibinin belirli bir sözleşmeyle ilgili olarak güvencehizmeti yürütülmeye başlamasıyla başlar. Sözleşme dönemi, güven-ce raporunun yayınlanması ile sona erer. Sözleşme görevinin tekrareden iş niteliğinde olması durumunda, sözleşme görevi taraflardanbirinin mesleki ilişkisinin sonlandırıldığını beyan etmesi veya finalgüvence raporunun yayınlanmasından daha sonra sona erer.

291.31 Bir şirket, denetim firması tarafından görüş bildirilecek konu bilgi-sinin kapsadığı veya daha sonraki dönemde güvence müşterisi olur-sa, denetim firması, aşağıdakiler tarafından bağımsızlığa yönelik her-hangi bir tehdidin oluşup oluşmadığını belirleyecektir:

(a) Konu bilgisinin kapsadığı dönem veya daha sonraki dönemdeancak güvence sözleşmesinin kabul edilmesinden önce, gü-vence müşterisi ile olan finansal veya iş ilişkileri; veya

(b) Güvence müşterisine verilen önceki hizmetler.

138


KISIM 291

291.32 Konu bilgisinin kapsadığı dönemde veya sonrasında ancak güvenceekibinin güvence hizmetlerine başlamasından önce ve bu hizmetle-re, güvence sözleşmesi döneminde izin verilmemiş ise denetim fir-ması bu hizmetlerin verilmesinin bağımsızlığa yönelik oluşturduğutüm tehditler değerlendirilecektir. Eğer tehdit kabul edilebilir bir dü-zeyde değil ise, güvence sözleşmesi ancak tehdidin ortandan kaldı-rılması ya da kabul edilebilir bir düzeye indirilmesi için önlemleruygulanıyorsa kabul edilecektir. Bu tip önlemlere örnekler aşağıda-kileri kapsar:

• Güvence-dışı hizmetini veren personelin güvence ekibi üyesiolarak dahil edilmemesi;

• Güvence ve güvence dışı işlerin uygun görüldüğü şekilde birmuhasebe meslek mensubunun incelemesini sağlamak; veya

• Hizmetinin sorumluluğunu alabilmeye imkan verecek kap-samda; güvence-dışı hizmetinin sonuçlarının değerlendirmesi-ni için başka bir denetim firması görevlendirmek ya da sunu-lan güvence-dışı hizmetinin başka bir denetim firması tarafın-dan yeniden yapılmasını sağlamak.

Ancak, güvence-dışı hizmet henüz tamamlanmadıysa ve güvencesözleşmesiyle bağlantılı olarak mesleki hizmetlerin başlamasındanönce bu hizmetin tamamlanması veya iptal edilmesi mümkün değil-se, denetim firması ancak aşağıdaki durumlara kanaat getirirse gü-vence hizmetini kabul edecektir:

(a) Güvence-dışı hizmetin kısa bir süre içinde tamamlanacağı, ve-ya

(b) Müşterinin, hizmeti kısa bir süre içinde başka bir servis sağla-yıcısına aktarmak için ayarlamalar yaptığı.

Hizmet dönemi boyunca, gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Ay-rıca, konu yönetişimden sorumlu olanlarla tartışılacaktır.

139


BÖLÜ

M B

KISIM 291

Diğer Konular

291.33 Bu kısmın kasıtsız bir biçimde ihlal edildiği durumlar olabilir. Bu türbir kasıtsız ihlal olursa, bu durum genel olarak, denetim firmasınınbağımsızlığı korumak için UKKS tarafından şart koşulanlara eşit uy-gun kalite kontrol politikaları ve prosedürlerinin olması halinde, ba-ğımsızlığa zarar vermediği varsayılacak ve tespit edildiğinde, bu ih-lal derhal düzeltilecek ve tehdidin ortadan kaldırılması ya da kabuledilebilir bir düzeye indirilmesi için gerekli tüm önlemler uygulana-caktır. Denetim firması, konuyu yönetişimden sorumlu olanlarla tar-tışmayı değerlendirecektir.

291.34 ila 291.99 arasındaki paragraflar bilerek boş bırakılmış-tır.

140


KISIM 291

Kavramsal Çerçeve Yaklaşımının BağımsızlığaUygulanması

291.100 Paragraf 291.104 ila 291.159, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturanya da oluşturabilecek özel durumları ve ilişkileri ele almamaktadır.Bu paragraflar, potansiyel tehditleri ve bu tehditleri ortadan kaldır-mak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için uygun olabile-cek önlem türlerini tanımlar ve hiçbir önlemin tehditleri kabul edi-lebilir bir düzeye indiremeyeceği belli durumları açıklar. Bu parag-raflar, bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturan ya da oluşturabilecektüm durumları ve ilişkileri açıklamaz. Denetim firması ve güvenceekibi üyeleri, benzer fakat aynı olmayan durum ve ilişkilerin etkile-rini değerlendirecek ve tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde paragraf 200.11 ila 200.14arasındaki önlemlerde dahil olmak üzere, uygulanabilecek önlemle-rin uygulanıp uygulanmayacağını belirleyecektir.

291.101 Bu paragraflar, kavramsal çerçeve yaklaşımının güvence sözleşme-lerine nasıl uygulandığını ve güvence sözleşmelerinin çoğunluğundabir sorumlu taraf olduğunu ve bu sorumlu tarafın da güvence müş-terisi olduğunu açıklayan 291.28 paragrafı ile bağlantılı olarak nasılokunacağını gösterir. Ancak bazı güvence sözleşmelerinde iki ya dadaha fazla sorumlu taraf olabilir. Bu koşullarda, denetim firmasının,herhangi bir tehdidin, güvence ekibinin bir üyesinin, denetim firma-sı, denetim ağı firması ve ilgili konudan sorumlu taraf arasındaki çı-karlar ve ilişkilerden kaynaklandığına inanması için sebebi varsa birdeğerlendirme yapılacaktır. Kullanımı ve dağıtımı hakkında sınırlamaolan güvence raporları için bu paragraflar, 291.21 ila 291.27 arasın-daki paragraflar bağlamında okunmalıdır.

291.102 Açıklama 2005-01, güvence sözleşmeleri için bu kısımda yer alanbağımsızlık kurallarının uygulanması konusunda ilave rehberlik sağ-lamaktadır.

291.103 Paragraf 291.104 ila 290. 126, finansal çıkar, borç ya da teminatınmaddi önemine ya da iş ilişkilerinin önemine referanslar içermekte-dir. Bir kişi için bu tür bir çıkarın önemli olup olmadığını belirlemeamacıyla, kişinin ve kişinin çekirdek aile üyelerinin toplam net ser-veti dikkate alınabilir.

141


BÖLÜ

M B

KISIM 291

Finansal Çıkarlar

291.104 Bir güvence müşterisinde finansal çıkar bulundurmak, kişisel çıkartehdidi oluşturabilir. Oluşmuş herhangi bir tehdidin mevcudiyeti veönemi aşağıdakilere bağlıdır:

(a) Finansal çıkarı elinde bulunduran kişinin rolü, (b) Finansal çıkarın doğrudan ya da dolaylı olması, ve (c) Finansal çıkarın maddi önemi.

291.105 Finansal çıkarlar, bir aracı (örneğin, kurumsal yatırım aracı, gayri-menkul ya da tekel) vasıtasıyla elde tutulabilir. Bu tür bir finansal çı-karın doğrudan mı yoksa dolaylı mı olduğunu belirlemek, yararlanankişinin yatırım aracı üzerinde bir kontrole sahip olup olmadığına yada yatırım kararlarını etkileme gücü olup olmadığına dayanacaktır.Yatırım aracı üzerinde kontrole ve yatırım kararlarını etkileme gücümevcut olduğunda, bu IESBA Etik Kurallar, bu finansal çıkarı doğ-rudan finansal çıkar olarak tanımlar. Tam tersine, yararlanan kişininyatırım aracı üzerinde bir kontrole sahip olmadığı ya da yatırım ka-rarlarını etkileme gücü olmadığında, bu IESBA Etik Kurallar, bu fi-nansal çıkarı dolaylı finansal çıkar olarak tanımlar.

291.106 Eğer güvence ekibinin bir üyesi, onun çekirdek aile üyesi ya da birdenetim firması, güvence müşterisi ile doğrudan bir finansal çıkaraya da önemli bir dolaylı finansal çıkara sahipse, ortaya çıkan kişiselçıkar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabuledilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, şu sayılanların hiç biri-nin, müşteride doğrudan bir finansal çıkarı ya da önemli bir dolaylıfinansal çıkarı bulunmamalıdır: güvence ekibinin üyesi, bu kişininçekirdek aile üyesi, ya da denetim firması.

291.107 Güvence ekibinin bir üyesinin, güvence ekibinin bir üyesinin çekir-dek aile üyesinin, güvence müşterisi ile doğrudan bir finansal çıka-ra ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarı olan bir yakın aile üyesi-nin olduğunu bildiği durumda, bir kişisel çıkar tehdidi oluşur. Butehdidin ciddiyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Güvence ekibinin üyesi ile yakın aile üyesi arasındaki ilişkininniteliği; ve

142


KISIM 291

• Finansal çıkarın yakın aile üyesinin için maddi önemi.

Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Yakın aile üyesi finansal çıkarın tamamını ya da dolaylı finan-sal çıkarın tatmin edici bir kısmını en kısa zamanda elden çıkar-malı ki geri kalan çıkar artık maddi öneme sahip olmasın;

• Güvence ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek bir muhase-be meslek mensubuna sahip olmak; ya da

• Kişiyi güvence ekibinden çıkarmak.

291.108 Eğer güvence ekibinin bir üyesi, bu kişinin çekirdek aile üyesi ya dabir denetim firması, güvence müşterisinde çoğunluk hissesine sahipolan bir işletmede doğrudan ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarasahipse ve müşteri bu işletme için önemli ise ortaya çıkan kişisel çı-kar tehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edi-lebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, şu sayılanların hiç birinin,bu tür bir finansal çıkarı bulunmamalıdır: güvence ekibinin bir üye-si, bu kişinin çekirdek aile üyesi ve denetim firması.

291.109 Mütevelli olarak, denetim firması veya güvence ekibinin bir üyesiveya bu kişinin çekirdek aile üyesi, bir güvence müşterisinde doğ-rudan bir finansal çıkarı ya da önemli bir dolaylı finansal çıkarınınolması, kişisel çıkar tehdidi oluşturur. Bu tür bir çıkar, aşağıdaki du-rumlar hariç elde tutulmamalıdır:

(a) Ne mütevelli, ne mütevellinin çekirdek aile üyesinin ne de de-netim firmasının mütevellinin lehtarı olmadığında;

(b) Mütevelli tarafından güvence müşterisinde tutulan çıkarın,mütevelli için maddi bir önemi olmadığında;

(c) Mütevellinin, güvence müşterisi üzerindeki ciddi etkide bulu-namadığında;

(d) Mütevelli, mütevellinin çekirdek aile üyesi ya da denetim fir-ması, güvence müşterisinde, bir finansal çıkarı kapsayan her-hangi bir yatırım kararına önemli etkide bulunmadığında.

143


BÖLÜ

M B

KISIM 291

291.110 Güvence ekibi üyeleri, aşağıdaki diğer kişiler tarafından, güvencemüşterisinde herhangi bir bilinen finansal çıkar bulunduranlar tara-fından ortaya çıkarılmış bir kişisel çıkar tehdidi olup olmadığını be-lirleyeceklerdir:

• Yukarıda belirtilenler dışında denetim firmasının ortakları vemuhasebe meslek mensubu olan çalışanları veya bunların çe-kirdek aile üyeleri; ve

• Güvence ekibi üyesiyle yakın kişisel ilişkisi olan bireyler.

Bu çıkarların bir kişisel çıkar tehdidi yaratıp yaratmadığı aşağıdakigibi faktörlere bağlı olacaktır:

• Denetim firmasının organizasyon, faaliyet ve raporlama yapısı;ve

• Bu kişi ile güvence ekibi üyesi arasındaki ilişkinin niteliği.


• Kişisel ilişkisi olan güvence ekibinin üyesini, güvence ekibin-den çıkarmak;

• Güvence ekibi üyesini, güvence sözleşmesiyle ilgili olarakciddi karar almadan alıkoymak; ya da

• Güvence ekibi üyesinin çalışmalarını inceleyecek bir muhase-be meslek mensubuna sahip olmak.

291.111 Denetim firması, güvence ekibinin bir üyesi ya da bu kişinin çekir-dek aile üyesi, güvence müşterisinden, örneğin miras, hediye ya dabirleşmenin bir sonucu olarak, güvence müşterisinden doğrudan birfinansal çıkar elde ederlerse ve bu kısıma göre bu çıkarın elde tutul-masına izin verilmiyorsa, bu durumda:

(a) Eğer finansal çıkar denetim firması tarafından alındıysa, finan-sal çıkar ivedi bir biçimde elden çıkarılacaktır ya da dolaylı fi-

144


KISIM 291

nansal çıkarın yeterli bir tutarı elden çıkarılacaktır ki geri kalançıkar artık önemli olmasın; ya da

(b) Eğer finansal çıkar; güvence ekibi üyesi ya da bu kişinin çe-kirdek aile üyesi tarafından elde edilirse, finansal çıkarı alankişi ivedi bir biçimde finansal çıkarı elden çıkaracaktır ya dadolaylı finansal çıkarın yeterli bir tutarı elden çıkarılacaktır kigeri kalan çıkar artık önemli olmasın.

291.112 Aşağıdaki durumlarda, güvence müşterisi ile olan bir finansal ilişkiile ilgili bu bölümün kasıtsız bir ihlalin olması halinde, bunun ba-ğımsızlığa zarar vermediği varsayılacak:

(a) Denetim firması eğer, güvence müşterisinden satın alma, mirasya da diğer kazanımlardan kaynaklanan finansal çıkarları, ive-di bir şekilde denetim firmasına bildirmeyi gerektiren politika-lar ya da prosedürler oluşturmuşsa;

(b) Paragraf 291.111 (a)-(c) deki önlemler uygun bir biçimde alın-mışsa; ve



• Kişiyi, güvence sözleşmesiyle ilgili olarak tüm ciddi karar al-maların dışında bırakmak.


Krediler ve Teminatlar

291.113 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir güvence müşteri-sinden, güvence ekibi üyesine ya da bu kişinin çekirdek aile üyesi-ne ya da denetim firmasına verilen bir kredi ya da kredi teminatı, ba-ğımsızlığa yönelik tehdidi oluşturabilir. Eğer kredi ya da teminat,normal borçlanma prosedürleri, şartları ve koşulları altında verilme-

145


BÖLÜ

M B

KISIM 291

diyse, ortaya çıkan kişisel çıkar tehdidi o kadar belirgindir önlem,tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla ne bu gü-vence ekibi üyesi ne bu kişinin çekirdek aile üyesi ne de denetimfirması bu tür bir kredi ya da teminatı kabul etmeyecektir.

291.114 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir güvence müşteri-sinden, denetim firmasına verilen bir kredi normal borçlanma prose-dürleri, şartları ve koşulları altında verildiyse ve bu kredi güvencemüşterisi ya da krediyi alan denetim firması için önemliyse, kişiselçıkar tehdidini kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemleruygulamak mümkün olabilir. Ne güvence sözleşmesine dahil olmuşne de krediyi almış bir denetim ağı firmasından bir muhasebe mes-lek mensubu tarafından işin incelenmesi, bu tür bir önleme örnektir.

291.115 Banka ya da benzeri bir finansal kuruluş olan bir güvence müşteri-sinden, güvence ekibi üyesine ya da bu kişinin çekirdek aile üyesi-ne verilen bir kredi ya da kredi teminatı, eğer normal borçlanma pro-sedürleri, şartları ve koşulları altında verildiyse bağımsızlığa yöneliktehdit yaratmaz. İpotekli gayrimenkul kredileri, banka açık kredile-ri, araba kredileri ve kredi kartı bakiyeleri bu tür kredilere örnektir.

291.116 Denetim firması veya güvence ekibi üyesinin ya da bu kişinin çekir-dek yakın aile üyelerinden birinin banka veya finansal bir kuruluşolmayan bir güvence müşterisinden kredi alması veya bunların bumüşteri tarafından teminat altına alınan bir borç alması durumunda,alınan kredi veya teminat, hem denetim firması veya güvence ekibiüyesi ve çekirdek yakın aile üyesi hem de müşteri için önemsiz dü-zeyde olmadıkça, oluşan kişisel çıkar tehdidi o kadar önemlidir kihiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir seviyeye indiremez.

291.117 Benzer şekilde, denetim firması veya güvence ekibi üyesi veya bukişinin çekirdek yakın bir aile üyesinin bir güvence müşterisine kre-di veya kredi teminatı vermesi durumunda, kredi veya teminat, hemdenetim firması veya güvence ekibi üyesi ve bu kişinin çekirdek ya-kın aile üyesi hem de müşteri için önemsiz olmadıkça, oluşan kişi-sel çıkar tehdidi o kadar önemlidir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabuledilebilir bir seviyeye indiremez.

146


KISIM 291

291.118 Eğer denetim firması ya da güvence ekibi üyesi ya da bu kişinin çe-kirdek aile üyesi, banka, aracı kuruluş ya da benzeri bir kuruluş olanbir güvence müşterisinde mevduat ya da aracılık hesabı varsa, eğerbu mevduat ya da hesap normal ticari koşullar altında tutulmuş isebağımsızlığa yönelik bir tehdit oluşmaz.

İş İlişkileri

291.119 Bir denetim firması ya da güvence ekibi üyesi ya da bu kişinin çe-kirdek aile üyesi ile güvence müşterisi ya da bunun yönetimi arasın-daki yakın bir iş ilişkisi; ticari ilişkiler ya da ortak finansal çıkarlar-dan kaynaklanır ve kişisel çıkar ya da gözdağı tehdidi oluşturabilir.Bu tip ilişki örnekleri aşağıdakileri içerir:

• Müşteriyle ya da çoğunluk hissesi sahibi, yöneticisi ya da yet-kilisi ya da müşteri için kıdemli yönetim fonksiyonlarını yeri-ne getiren diğer bir kişiyle ortak bir girişimde bir finansal çı-kara sahip bulunmak.

• Denetim firmasının bir ya da daha fazla hizmet ya da ürününüile müşteri bir ya da daha fazla hizmet ya da ürününü bir ara-ya getiren düzenlemeler ve iki tarafa da referans vererek bupaketi pazarlamak.

• Denetim firmasının, müşterinin ürün veya hizmetlerinin dağıt-ması ya da pazarlaması ya da müşterinin, denetim firmasınınürün veya hizmetlerinin dağıtımını ya da pazarlamasını düzen-leyen dağıtım ya da pazarlama düzenlemeleri.

Finansal çıkar ve iş ilişkisi, denetim firması ve müşteri ya da müş-terinin yönetimi için önemsiz olmadıkça, ortaya çıkan kişisel çıkartehdidi o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebi-lir bir düzeye indiremez. Bu nedenle, finansal çıkar maddi önemesahip olmadıkça ve iş ilişkisi önemsiz olmadıkça, iş ilişkisine giril-meyecek ya da önemsiz bir düzeye indirilecek ya da bırakılacak.

Güvence ekibi üyesi durumunda, söz konusu finansal çıkar maddiöneme sahip olmadıkça ve iş ilişkisi önemsiz olmadıkça, bu kişi gü-vence ekibinden çıkarılacaktır.

147


BÖLÜ

M B

KISIM 291

Eğer iş ilişkisi, güvence ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi ile gü-vence müşterisi ya da bunun yönetimi arasında ise her tür tehdidinciddiyeti değerlendirilecek ve tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabuledilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacak-tır.

291.120 Denetim firması ya da güvence ekibi üyesi ya da bu kişinin çekir-dek aile üyesinin bir güvence müşterisinden mal ya da hizmet satınalması eğer alışveriş normal iş çerçevesinde ve piyasa koşulları al-tında yapılmışsa, genel olarak bağımsızlığa yönelik bir tehdit yarat-maz. Ancak, bu alışveriş işlemleri kişisel çıkar tehdidi oluşturan ni-telik veya önemde olabilir. Herhangi bir tehdidin önemi değerlendi-rilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir birdüzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Bu tip ön-lemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Alışverişin önemini ortadan kaldırmak ya da azaltmak; veya

• Kişiyi güvence ekibinden çıkarmak.


291.121 Bir güvence ekibi üyesi ile güvence müşterisinin direktörü ya dayetkilisi ya da belirli bir çalışanları (rolüne bağlı olarak) arasındakiailevi ve kişisel ilişkiler, yakınlık ya da gözdağı tehdidi yaratabilir.Bu tür bir tehdidin mevcudiyeti ve önemi, kişinin güvence ekibin-deki sorumlulukları, aile üyesinin veya diğer kişilerin müşteridekirolü ve ilişkinin yakınlığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olacaktır.

291.122 Güvence ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi;

(a) Güvence müşterisinin yönetici ya da yetkili ise; ya da

(b) Güvence sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olanbir pozisyonda çalışan ise,

Ya da sözleşme veya konu bilgisinin kapsadığı herhangi bir dönemboyunca bu tür bir pozisyonda bulunmuş ise bağımsızlığa yöneliktehdit ancak kişinin güvence ekibinden çıkarılmasıyla kabul edilebi-lir bir düzeye indirilebilir. İlişkinin yakınlığı böyle ise hiçbir önlem,

148


KISIM 291

tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, bu tür birilişkisi olan hiç kimse güvence ekibi üyesi olmayacaktır.

291.123 Bir güvence ekibi üyesinin çekirdek aile üyesi, sözleşmenin konubilgisini önemli derecede etkileyecek bir pozisyonda olan çalışanıise bağımsızlığa yönelik tehdit ortaya çıkar. Bu tehditlerin ciddiyetiaşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Çekirdek aile üyesinin elinde tuttuğu pozisyon; ve

• Meslek mensubunun güvence ekibindeki rolü.


• Kişiyi güvence ekibinden çıkarmak; ya da

• Güvence ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, çekirdek aile üyesinin sorumluluğunda olankonularla ilgilenmez.

291.124 Bir güvence ekibi üyesinin yakın aile üyesi, aşağıdakilerden biri isebağımsızlığa yönelik tehditler ortaya çıkar:

• Güvence müşterisinin yönetici ya da yetkili ise; ya da

• Güvence sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olanbir pozisyonda çalışan ise.

Bu tehditlerin ciddiyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Güvence ekibinin üyesi ile yakın aile üyesi arasındaki ilişkininniteliği; ve

• Yakın aile üyesinin elinde tuttuğu pozisyon; ve



149


BÖLÜ

M B

KISIM 291


• Güvence ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, yakın aile üyesinin sorumluluğunda olan ko-nularla ilgilenmez.

291.125 Güvence ekibi üyesinin, çekirdek veya yakın aile üyesi olmayan an-cak güvence sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olanbir pozisyonda bulunan yönetici, yetkilisi ya da çalışanı ile yakınilişkisi olması bağımsızlığa yönelik tehditler oluşturur. Bu tür birilişkisi olan güvence ekibi üyesi, denetim firmasının politikaları veprosedürlerine göre istişare edecektir. Bu tehditlerin ciddiyeti aşağı-daki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Bu kişi ile güvence ekibi üyesi arasındaki ilişkinin niteliği.

• Bu kişinin elinde tuttuğu pozisyon; ve



• Meslek mensubunu güvence ekibinden çıkarmak; ya da

• Güvence ekibinin sorumluluklarını yapılandırmak ki böylecemeslek mensubu, yakın ilişkisi olduğu kişinin sorumluluğun-da olan konularla ilgilenmez.

291.126 (a) güvence ekibinin üyesi olmayan denetim firması ortağı ya da ça-lışanı ile (b) güvence müşterisinin yöneticisi, yetkilisi ya da güven-ce sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olan bir pozis-yonda bulunan çalışanı arasında kişisel ya da ailevi bir ilişki; kişiselçıkar, yakınlık ya da gözdağı tehditleri oluşturabilir. Herhangi birtehdidin varlığı ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim firması ortağı ya da çalışanı ile müşterinin yöneticisiveya yetkilisi ya da çalışanı arasındaki ilişkinin niteliği;

• Denetim firmasının ortak ya da çalışanının güvence ekibiyleolan etkileşimi;

150


KISIM 291

• Ortak ya da çalışanının denetim firmasındaki pozisyonu; ve

• Kişinin müşterideki rolüne.


• Ortak ya da çalışanın sorumluluklarını güvence sözleşmesiüzerindeki potansiyel etkisini azaltmak üzere yapılandırmak;ya da

• Yürütülen ilgili güvence işini inceleyen bir muhasebe meslekmensubuna sahip olmak.

291.127 Aşağıdaki durumlarda, ailevi ve kişisel ilişkiler ile ilgili bu kısmınkasıtsız bir ihlalin olması halinde, bunun bağımsızlığa zarar verme-diği varsayılacaktır:

(a) Denetim firması eğer, bağımsızlığa yönelik tehditleri oluşturançekirdek veya yakın aile üyelerinin istihdam durumlarındakideğişikliklerden ya da diğer kişisel ilişkilerden kaynaklananherhangi bir ihlali ivedi bir şekilde denetim firmasına bildir-meyi gerektiren politikalar ya da prosedürler oluşturmuşsa;

(b) Kasıtsız ihlal, güvence ekibini çekirdek aile üyesi, müşterininyöneticisi ya da yetkilisi olması veya güvence sözleşmesininkonu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olan bir pozisyonda bulun-ması ile ilgiliyse ve ilgili meslek mensubu güvence ekibindençıkarılmışsa; ve



• İlgili meslek mensubunu, sözleşmeyle ilgili olarak tüm ciddikarar almaların dışında bırakmak.

151


BÖLÜ

M B

KISIM 291


Güvence Müşterisinde İstihdam

291.128 Güvence müşterisinin yöneticisi veya yetkilisi ya da güvence söz-leşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olan bir pozisyondabulunan çalışanı, önceden güvence ekibinin üyesi ya da denetim fir-masının ortağı idi ise yakınlık ya da gözdağı tehdidi oluşabilir.

291.129 Eğer güvence ekibinin eski üyesi ya da denetim firmasının eski or-tağı, bu tür bir pozisyonla güvence müşterisine katılırsa herhangi biryakınlık ya da gözdağı tehdidinin varlığı ve önemi aşağıdaki faktör-lere bağlı olacaktır:

• Bu kişinin müşteride tuttuğu pozisyon;• Bu kişinin, güvence ekibiyle dahil olacağı herhangi bir iş;• Bu kişinin, güvence ekibinin üyesi olduğu ya da denetim fir-

masının ortağı olduğu zamandan beri geçen süre; ve• Bu kişinin, güvence ekibi ya da denetim firmasındaki önceki

pozisyonu, örneğin kişinin müşterinin yönetimi ya da yöneti-şimden sorumlu kişileri ile düzenli iletişim sağlama sorumlu-luğu olup olmadığı.

Tüm durumlarda, kişi denetim firmasının iş ya da meslek, faaliyet-lerine katılmaya devam etmeyecektir.

Ortaya çıkan tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadankaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğindeönlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:

• Önceden belirlenmiş sabit düzenlemelere göre yapılmadığı sü-rece, kişi denetim firmasından herhangi bir fayda ya da ödemealma hakkına sahip olmamasına yönelik düzenlemeler yap-mak.

• Kişinin alacağı herhangi bir tutarın denetim firması için önem-li olmamasına yönelik düzenlemeler yapmak;

152


KISIM 291

• Güvence sözleşmesi için planı değiştirmek;

• Müşteriye katılan kişi ile ilgili olarak yeterince deneyime sa-hip kişileri güvence ekibinde görevlendirmek; ya da

• Güvence ekibinin eski üyesinin çalışmalarını inceleyecek birmuhasebe meslek mensubuna sahip olmak.

291.130 Eğer denetim firmasının eski ortağı, bu tür bir pozisyonla güvencemüşterisine önceden katılmışsa ve işletme daha sonra denetim fir-masının denetim müşterisi olursa, tüm bağımsızlığa yönelik tehditle-rin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlem uygulana-caktır.

291.131 Güvence ekibinin bir üyesinin, gelecekte bir zamanda müşteriye ka-tılacağını veya katılabileceğini bilerek, güvence sözleşmesine katıl-ması durumunda, kişisel çıkar tehdidi ortaya çıkar. Denetim firması-nın politikaları ve prosedürleri, güvence ekibi üyelerinin müşteri ileistihdam görüşmelerine girdiklerinde denetim firmasını bilgilendir-melerini gerektirecektir. Bu tür bir bildirimin alınması üzerine, teh-didin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlem uygulana-caktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:


• Bu kişi tarafından denetim ekibinde iken yapılmış tüm önemliyargıların incelenmesi.

Güvence Müşterisine Yakın Zamanda Verilen Hizmet

291.132 Güvence ekibinin üyesi, yakın zaman önce güvence müşterisininyöneticisi, yetkilisi ya da çalışanı olarak hizmet vermiş ise kişisel çı-kar, kendi kendini denetim ya da yakınlık tehdidi oluşabilir. Örne-ğin, güvence ekibi üyesinin müşteride çalışırken hazırlamış olduğukonu bilgisinin elementlerini değerlendirmesi gerektiği durumda butehditler söz konusu olur.

291.133 Güvence ekibinin üyesi, güvence raporunun kapsadığı dönem için-de güvence müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi olarak veya gü-

153


BÖLÜ

M B

KISIM 291

vence sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde ciddi etkisi olan bir po-zisyonda çalışan olarak hizmet vermiş ise ortaya çıkan tehdit o ka-dar belirgindir ki hiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düze-ye indiremez. Dolayısıyla, bu kişiler güvence ekibinde görevlendi-rilmeyeceklerdir.

291.134 Eğer güvence ekibinin üyesi, güvence raporunun kapsadığı dönemöncesinde güvence müşterisinin yöneticisi ya da yetkilisi olarak ve-ya güvence sözleşmesinin konu bilgisi üzerinde önemli etkisi olanbir pozisyonda çalışan olarak hizmet vermiş ise kişisel çıkar, kendikendini denetim ya da yakınlık tehdidi oluşabilir. Örneğin, güvencemüşterisi tarafından istihdam edildiği süre içinde, bir önceki dö-nemde bu kişi tarafından bir karar alınmış veya çalışma yapılmış iseortaya çıkmış tehdit, mevcut denetim sözleşmesinin bir parçası ola-rak mevcut dönemde değerlendirilecektir. Tüm tehditlerin varlığı veönemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Bu kişinin müşteride elinde tuttuğu pozisyon.

• Bu kişinin, müşteriden ayrıldığı zamandan beri geçen süre; ve


Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi kabuledilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacak-tır. Güvence ekibinin bir parçası olarak kişi tarafından yapılan işinincelemesini yapmak, bu tür bir önleme örnektir.

Güvence Müşterisinin Yöneticisi ya da Yetkilisi Olarak Hizmet Vermek

291.135 Eğer denetim firmasının ortağı ya da çalışanı, güvence müşterisininyöneticisi ya da yetkilisi olarak hizmet veriyorsa, kendi kendini de-netim ve kişisel çıkar tehditleri o kadar belirgindir ki hiçbir önlembu tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, hiçbir ortak ya da çalışan, güvence müşterisinin yöneticisi ya da yetki-lisi olarak hizmet vermeyecektir.

291.136 Şirket Genel Müdürü pozisyonunun farklı ülkelerde farklı anlamlarıvardır. Görevler; personel yönetimi ve şirket kayıt ve dosyalarınıntutulması gibi idari görevlerden, şirketin düzenlemelere uymasını te-

154


KISIM 291

min etme ya da kurumsal yönetişim konularında danışmanlık sun-maya kadar değişiklik gösteren görevlere kadar farklılaşmaktadır.Genel olarak, bu görev işletmeyle yakın bir ilişki ifade ediyor diyegörülür.

291.137 Eğer denetim firmasının ortağı ya da çalışanı, güvence müşterisininŞirket Genel Müdürü olarak hizmet veriyorsa, ortaya çıkan kendikendini denetim ve taraf tutma tehditleri o kadar belirgindir ki hiç-bir önlem bu tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Parag-raf 291.135’ya rağmen, uygulamaya yerel kanunlar, mesleki kural-lar veya uygulamalarca özel olarak izin verilmesi halinde ve yöne-timin tüm ilgili kararları alıyor olması kaydıyla, görevler ve faaliyet-ler tutanakların hazırlanması ve yasal belgelerin saklanması gibi ola-ğan ve resmi idari işlemler ile sınırlı olacaktır. Bu şartlarda, tehdit-lerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldırmak ya da ka-bul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulana-caktır.

291.138 Müşteri yönetimi tüm ilgili kararları aldığı sürece, şirket sekretaryaişlerini desteklemek üzere olağan idari hizmetleri yapmak veya şir-ket idari konuları ile ilgili danışmanlıkta bulunmak, müşteri yöneti-mi tüm ilgili kararları aldığı sürece, genel olarak bağımsızlığa tehditoluşturmaz.

Kıdemli Personelin Güvence Müşterisi ile Uzun Süreli İlişkisi

291.139 Bir güvence sözleşmesinde uzun süre aynı kıdemli personelin kulla-nılması yakınlık ve kişisel çıkar tehdidi oluşturur. Bu tehditlerin cid-diyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Kişinin, ne kadar süredir güvence ekibi üyesi olduğuna;

• Kişinin güvence ekibindeki rolü.

• Denetim firmasının yapısına;

• Güvence sözleşmesinin niteliğine;

• Müşterinin yönetim ekibinin değişip değişmediğine; ve

• Konu bilgisinin niteliği ya da karmaşıklığının değişip değişme-diğine.

155


BÖLÜ

M B

KISIM 291


• Kıdemli personeli güvence ekibinden rotasyona tabi tutmak;

• Kıdemli personelin yaptığı işleri incelemek üzere güvence eki-bini üyesi olmayan bir muhasebe meslek mensubuna sahip ol-mak; ya da


Güvence Müşterisine Güvence-dışı Hizmetlerin Sağlanması

291.140 Denetim firmaları geleneksel olarak güvence müşterilerine, becerive deneyimlerine uygun güvence-dışı hizmetler verirler. Ancak, gü-vence-dışı hizmetleri sunmak denetim firması ya da güvence ekibi-nin üyelerinin bağımsızlığına tehdit oluşturabilir. Ortaya çıkan teh-ditler sıklıkla kendi kendini denetim, kişisel çıkar ve taraf tutma teh-dididir.

291.141 Belli bir güvence-dışı hizmet hakkında özellikli rehberin bu kısmadahil edilmemesi durumunda, kavramsal çerçeve bu belirli durum-ları değerlendirmede kullanılacaktır.

291.142 Denetim firması, güvence müşterisine güvence-dışı hizmet vermeküzere bir sözleşme kabul etmeden önce, bu tür bir hizmet vermeninbağımsızlığa yönelik tehdit oluşturup oluşturmayacağı dikkate alına-caktır. Belirli bir güvence-dışı hizmet nedeniyle ortaya çıkan herhan-gi bir tehdit değerlendirilirken, güvence ekibinin inanmak için ne-deni olduğu, diğer ilgili güvence-dışı hizmetlerin sağlanmasıylaoluşmuş her bir tehdide dikkat edilecektir. Eğer ortaya çıkan tehditönlemlerin uygulanmasıyla kabul edilebilir bir düzeye indirilemi-yorsa, güvence-dışı hizmet verilmeyecektir.

Yönetim Sorumlulukları

291.143 Bir işletmenin yönetimi, işletmenin hissedarlarının yararına en iyişekilde yönetmek için pek çok faaliyet yerine getirirler. Her bir fa-aliyeti yönetim sorumluluğu olarak nitelendirmek mümkün değildir.

156


KISIM 291

Ancak, yönetim sorumlulukları; beşeri, finansal, fiziksel ve maddiolmayan kaynakların alım, konumlandırma ve kontrolü ile ilgiliönemli kararlar alma da dahil bir işletmeye önderlik etmeyi ve yön-lendirmeyi kapsar.

291.144 Bir faaliyetin yönetim sorumluluğu olup olmadığı, içinde bulunulandurumlara bağlıdır ve yargı yürütülmesini gerektirir. Genel olarakyönetim sorumluluğu olarak kabul edilebilecek faaliyetlere örnekleraşağıdakileri içerir:

• Politikalar ve stratejik yön belirlemek;

• İşletmenin çalışanlarının faaliyetlerini için yönlendirmek vebunlarda sorumluluk almak;

• İşlemleri yetkilendirmek;

• Denetim firmasının ya da diğer üçüncü tarafların hangi tavsi-yelerini uygulamaya koyacağına karar vermek; ve

• İç kontrol tasarımı, uygulaması ve devam ettirilmesi için so-rumluluk almak.

291.145 Olağan ve yönetsel faaliyetler ya da önem arz etmeyen konularla il-gili faaliyetler, genel olarak yönetim sorumluluğu varsayılmazlar.

Örneğin, yönetim tarafından yetkilendirilmiş önemsiz işlemlerinyerine getirilmesi ya da yasal beyannamelerin doldurulmasına dairtarihlerin takip edilmesi ve bu tarihler hakkında güvence müşterisi-ni bilgilendirmek, bir yönetim sorumluluğu olarak varsayılmaz. Ay-rıca, sorumluluklarına son vermede yönetime yardım etmek için da-nışmanlık ve önerilerde bulunmak, bir yönetim sorumluluğu üstlen-mek değildir.

291.146 Güvence müşterisi için yönetim sorumluluğu üstlenmek bağımsızlı-ğa yönelik tehdit oluşturabilir. Eğer denetim firması, güvence hiz-metinin bir parçası olarak önceden yönetim sorumluluğu üstlenmiş-se, ortaya çıkan tehditler o kadar belirgindir ki hiçbir önlem bu teh-ditleri kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla, denetimfirması güvence müşterisine güvence hizmeti sunarken, güvencehizmetinin bir parçası olarak yönetim sorumluluğu üstlenmeyecek-

157


BÖLÜ

M B

KISIM 291

tir. Eğer denetim firması, güvence müşterisine sunduğu diğer her-hangi bir hizmetin bir parçası olarak yönetim sorumluluğu üstlenir-se, bu sorumluluğun denetim firması tarafından sağlanan güvencesözleşmesinin konu ve konu bilgisi ile ilgili olmadığının garantisiverilecektir.

291.147 Güvence sözleşmesinin konusu ya da konu bilgisi ile ilgili olarak,bir yönetim sorumluluğu üstlenme riskini bertaraf etmek için, yöne-timin bir üyesinin yönetime özgü sorumluluklar olan önemli yargıve kararları alma, hizmetlerin sonuçlarının değerlendirilmesi ve buhizmetlerin sonuçlarından ortaya çıkan eylemlerin yapılması sorum-luluğunu kabul etmekten sorumlu olduğuna dair denetim firmasınıntatmin edilmesi gerekecektir. Bu, denetim firmasının yönetim adınakasıtsız olarak herhangi bir önemli yargıda bulunması ya da karar al-ması riskini azaltır. Bu risk, denetim firmasının müşteriye sorunlarıntarafsız ve şeffaf bir analizi ve sunumuna dayanan yargılarda bulun-ması ve kararlar alma fırsatı tanıdığında daha da azaltılmış olur.

Diğer Konular

291.148 Denetim firması, bir güvence sözleşmesinin konu bilgisi ile ilgiliolarak, bir güvence-dışı hizmet sağladığı zaman, bağımsızlığa yöne-lik tehditler ortaya çıkabilir. Bu tür durumlarda, sözleşmenin konubilgisine denetim firmasının dahil olmasının önemi değerlendirile-cektir ve kabul edilebilir bir düzeyde olmayan herhangi bir kendikendini denetim tehdidinin, önlemlerin uygulanmasıyla kabul edile-bilir bir düzeye indirilip indirilemeyeceğine dair bir değerlendirmeyapılacaktır.

291.149 Eğer denetim firması, daha sonra bir güvence sözleşmesinin konubilgisi olacak, konu bilgisinin hazırlanmasına dahil olursa, bir ken-di-kendini teftiş tehdidi ortaya çıkabilir. Örneğin, denetim firmasıileriye yönelik finansal bilgi geliştirmiş ve hazırlamış ve daha son-ra bu bilgi hakkında güvence sağlamışsa bir kendi kendini denetimtehdidi ortaya çıkar. Dolayısıyla, denetim firması bu tür hizmetlerinsunulmasıyla ortaya çıkan herhangi bir kendi-kendini teftiş tehdidi-nin önemini değerlendirecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygula-yacaktır.

158


KISIM 291

291.150 Denetim firmasının, bir güvence sözleşmesinin konu bilgisinin birbölümünü oluşturan bir değerleme yürütmesi halinde, denetim fir-ması herhangi bir kendi kendini denetim tehdidinin önemini değer-lendirecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir birdüzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulayacaktır.

Ücretler


291.151 Güvence müşterisinden alınan toplam ücret, sonuç açıklayan dene-tim firmasının toplam ücretlerinin büyük bir kısmını oluşturuyorsa,bu müşteriye bağımlılık ve müşteriyi kaybetme endişesi, kişisel çı-kar ya da gözdağı tehdidi oluşturur. Bu tehdidin önemi aşağıdaki gi-bi faktörlere dayanacaktır:

• Denetim firmasının faaliyet yapısına;• Denetim firmasının köklü bir denetim firması mı yoksa yeni bir

denetim firması mı olduğuna; ve• Müşterinin nitel ve/veya nicel olarak denetim firması için öne-

mine.


• Müşteriye bağımlılığı azaltmak;• Dış kalite kontrol incelemeleri; veya• Kilit güvence yargılarında, mesleki düzenleyici kuruluş ya da

bir muhasebe meslek mensubu gibi üçüncü tarafla danışma.

291.152 Güvence müşterisinden alınan ücretler, bir ortağın müşterilerindengelen gelirinin büyük bir kısmını oluşturduğu durumlarda da kişiselçıkar ya da gözdağı tehdidi ortaya çıkar. Tehdidin önemi değerlendi-rilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir dü-zeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. İşi inceleye-cek ya da gerektiğinde tavsiye verecek, güvence ekibinin üyesi ol-mamış ilave bir muhasebe meslek mensubu kullanmak, bu tür birönlemdir.

159


BÖLÜ

M B

KISIM 291

Ücretler - Gecikmiş

291.153 Güvence müşterisinden alınacak ücret uzun süre ödenmemiş kalır-sa, eğer varsa, özellikle gelecek dönem için güvence raporunun ya-yınlanmasından önce önemli bir miktarın ödenmemiş ise kişisel çı-kar tehdidi oluşabilir. Genel olarak denetim firmasının, söz konusuücretin ödenmesini, bu tür bir raporunun yayınlanmasından önce is-temesi beklenir. Ücret, raporun yayınlanmasından sonra ödenmemişkalırsa, herhangi bir tehdidin varlığı ve önemi değerlendirilecek vebu tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. Güvence sözleşmesindeyer almamış başka bir muhasebe meslek mensubunun danışmanlık-ta bulunması ya da yapılan işi incelemesi, bu tür bir önleme örnek-tir. Denetim firması, gecikmiş ücretin önemi nedeniyle, gecikmişücretlerin müşteriye verilen bir krediye eşdeğer olarak kabul edilipedilmeyeceğini ve denetim firması için yeniden görevlendirmeninya da güvence sözleşmesine devam etmenin uygun olup olmadığınıbelirleyecektir.

Koşullu Ücretler

291.154 Koşullu ücretler, bir işlemin ya da denetim firması tarafından yapı-lan hizmetlerin sonucu ile ilgili olarak, esasları önceden belirlenerekhesaplanmış ücretlerdir. Bu kısım amaçları için mahkeme veya diğerbir kamu otoritesince belirlenen ücretler koşullu ücret olarak sayıl-mazlar.

291.155 Bir güvence sözleşmesi ile ilgili olarak denetim firması tarafındandoğrudan ya da dolaylı olarak alınan bir koşullu ücret, örneğin biraracı vasıtasıyla, o kadar ciddi bir kişisel çıkar tehdidi oluşturur kihiçbir önlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dola-yısıyla, denetim firması bu tür hiçbir ücret düzenlemesine girmeye-cektir.

291.156 Bir güvence müşterisine verilen güvence-dışı hizmet ile ilgili olarakdenetim firması tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak alınan birkoşullu ücret, örneğin bir aracı vasıtasıyla, de bir kişisel çıkar tehdi-di oluşturabilir. Eğer, güvence-dışı hizmetin sonucu ve dolayısıylaücretin tutarı, güvence sözleşmesinin konu bilgisi için önemli olan

160


KISIM 291

bir husus ile ilgili gelecekteki ya da şimdiki yargıya bağlıysa, hiçbirönlem bu tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indiremez. Dolayısıyla,bu tür düzenlemeler kabul edilmeyecektir.

291.157 Bir güvence müşterisine verilen güvence-dışı hizmet için denetimfirması tarafından alınan diğer koşullu ücret için tüm tehditlerinmevcudiyeti ve önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:


• Üzerinde koşullu ücretin belirleneceği konunun sonucunu, uy-gun bir otoritenin belirleyip belirlemediğine;

• Hizmetin niteliğine; ve

• Olay ya da işlemin, konu bilgisi üzerindeki etkisine.

Tüm tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri ortadankaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğindeönlemler uygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:

• İlgili güvence işini inceleyecek ya da gerektiğinde danışman-lık verecek bir muhasebe meslek mensubu kullanmak; ya da

• Güvence-dışı hizmeti yapmak üzere, güvence ekibi üyesi ol-mayan uzmanları kullanmak.

Hediye ve İkramlar

291.158 Bir güvence müşterisinden hediye veya ikram kabul etmek kişiselçıkar veya yakınlık tehdidi oluşturabilir. Denetim firmasının veyagüvence ekibinin bir üyesinin kabul edeceği hediye ve ikramlarınbunların değerleri açıkça önemsiz olmadığı sürece, yaratacağı tehdit-ler o kadar önemlidir ki hiçbir önlem bu tehditleri kabul edilebilirbir düzeye indiremez. Dolayısıyla, denetim firması veya güvenceekibinin bir üyesi bu tür hediye ve ikramları kabul etmeyecektir.

Aktüel ya da Karşı Davalar

291.159 Denetim firması veya güvence ekibinin bir üyesi ile güvence müş-terisi arasında bir dava oluşması veya oluşma olasılığı durumunda,

161


BÖLÜ

M B

KISIM 291

kişisel çıkar veya gözdağı tehditleri oluşur. Müşteri yönetimi ve gü-vence ekibinin üyeleri arasındaki ilişkiler, müşterinin ticari faaliyet-lerinin bütün yönleri açısından, tam dürüstlük ve tam açıklıkla tanım-lanmalıdır. Eğer, denetim firması ve müşteri yönetimi, yönetimintam açıklama istekliliğini etkileyen aktüel ya da karşı dava ile karşıtpozisyonlarda kalırlarsa, kişisel çıkar ve gözdağı tehdidi ortaya çı-kar. Bu tehditleri ciddiyeti aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Davanın önemliliği; ve

• Davanın, bir önceki güvence sözleşmesiyle ilgili olup olmadı-ğı.


• Dava güvence ekibinin bir üyesini kapsıyorsa, bu kişiyi gü-vence ekibinden çıkarmak; ya da

• Yapılan işi inceleyecek bir uzmana sahip olmak.

Bu önlemler tehditleri kabul edilebilir bir düzeye indirmiyorsa, ya-pılacak en uygun hareket güvence sözleşmesinden çekilmek veyabu görevi kabul etmemek olacaktır.

162


KISIM 291

Yorum 2005-01 (IESBA’nın Etik Kuralların açıklığını geliştirme proje-sinden dolayı ortaya çıkan değişikliklerle uyumlu olması için Temmuz2009’da revize edilmiştir)

Kısım 291’in Finansal Tablo Denetim Sözleşmeleri olmayan Güvence Sözleş-melerine Uygulanması

Bu yorum Kısım 291’deki bağımsızlık kurallarının finansal tablo denetim söz-leşmesi olmayan güvence sözleşmelerinin uygulanmasına rehberlik sağla-maktadır.

Bu yorum, finansal tablo denetimi olmayan güvence sözleşmelerine özgü uy-gulama sorunları üzerine odaklanmaktadır. Kısım 291’de, tüm güvence söz-leşmelerinin bağımsızlık kurallarının dikkate alınması ile ilgili not edilmiş di-ğer konular bulunmaktadır. Örneğin, paragraf 291.3, denetim firmasının her-hangi bir tehdidin, denetim ağı firması çıkarları ve ilişkilerinden kaynaklandı-ğına inanması için sebebi varsa bir değerlendirme yapılacağını belirtmektedir.Bu açıklama ayrıca, güvence ekibinin, bu tür bir güvence müşterisinin ilişki-li işletmesinin, denetim firmasının müşteriden bağımsızlığını değerlendirmey-le ilgili olduğuna inanmak için sebebi varsa, güvence ekibinin bağımsızlığayönelik tehditleri değerlendirirken ve gerektiğinde önlemler uygularken iliş-kili işletmeyi dahil etmesini de açıklar. Bu konular, özel olarak bu yorumdaele alınmamıştır.

Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu tarafından yayınlananUluslararası Güvence Sözleşmeleri Çerçevesinde açıklandığı üzere, bir güven-ce sözleşmesinde serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, kriterlere görekonunun değerlendirilmesi veya ölçümünün sonucu hakkında sorumlu taraf-tan başka potansiyel kullanıcıların güven derecelerini yükseltmek üzere tasar-lanmış bir sonuç açıklar.

Beyan Esaslı Güvence Sözleşmeleri

Beyan esaslı güvence sözleşmesinde, konunun değerlendirmesi ya da ölçümüsorumlu tarafça yapılır ve konu bilgisi, potansiyel kullanıcılara sağlanmış olansorumlu tarafça yapılmış bir beyan formundadır.

Beyana dayanan bir güvence anlaşmasında, konu bilgisinden sorumlu ve bel-ki de konudan sorumlu olan sorumlu taraftan bağımsız olmak gereklidir.

163


YORUM 2005-1

BÖLÜ

M B

Sorumlu tarafın konudan değil de konu bilgisinden sorumlu olduğu beyanesaslı güvence sözleşmelerinde, sorumlu taraftan bağımsız olunması gerekir.Ayrıca denetim firmasının, herhangi bir tehdidin, güvence ekibinin bir üyesi-nin, denetim firmasının, denetim ağı firmasının ve ilgili konudan sorumlu ta-rafın çıkarları ve birbirleriyle olan ilişkilerden kaynaklandığına inanması içinsebebi varsa bir değerlendirme yapılacaktır.


Doğrudan raporlamalı güvence sözleşmesinde, serbest çalışan muhasebe mes-lek mensubu ya doğrudan konunun değerlendirmesi ya da ölçümünü yaparveya potansiyel kullanıcılara sağlanmamış olan değerlendirme ya da ölçümüyapılmış olan sorumlu taraftan bir temsiliyet edinir. Konu bilgisi, potansiyelkullanıcılara, güvence raporunda sağlanır.

Doğrudan raporlamalı bir güvence sözleşmesinde, konudan sorumlu olan so-rumlu taraftan bağımsız olunası gerekir.

Çoklu Sorumlu Taraflar

Hem beyan esaslı güvence sözleşmelerin de hem de doğrudan raporlamalı gü-vence sözleşmelerinde, pek çok sorumlu taraf olabilir. Örneğin, serbest çalı-şan bir muhasebe meslek mensubundan bir dizi müstakil sahipli gazetenin ay-lık tiraj istatistikleri hakkında güvence vermesi istenebilir. Bu görev, her birgazetenin kendi tirajını ölçtüğü ve istatistiklerin potansiyel kullanıcılara açıkbir beyanda sunulduğu, bir beyan esaslı güvence sözleşmesi olabilir. Alterna-tif olarak, bu görevlendirme, bir beyanın olmadığı ve gazetelerden yazılı birtemsiliyetin olabildiği ya olmadığı, doğrudan raporlamalı bir güvence sözleş-mesi olabilir.

Bu tip sözleşmelerde denetim firması, her bir sorumlu tarafa Kısım 291’dekihükümlerin uygulanmasının gerekli olup olmadığının belirlerken denetim fir-masının veya güvence ekibinin bir üyesinin ve belirli bir sorumlu tarafın çıkar-ları ve birbirleriyle olan ilişkileri tarafından yaratılan bağımsızlığa gölge düşü-recek tehdidin ilgili konu bilgisi dahilinde önemsiz ve yersiz olup olmadığınıhesaba katar. Bu, aşağıdakileri hesaba katacaktır:

(a) Belirli bir sorumlu tarafın sorumlu olduğu konu bilgisinin (veya ilgilikonunun) önemliliği ; ve

(b) Sözleşmeyle ilişkili kamu yararının derecesi.

164


YORUM 2005-1

Denetim firması, belirli bir sorumlu tarafla olan bu tür ilişkilerden kaynakla-nan bağımsızlığa yönelik tehdidin, önemsiz ve yersiz olduğunu belirlerse bubölümdeki hükümlerin hepsinin bu sorumlu tarafa uygulanması gerekli ola-mayabilir.

Örnek

Aşağıdaki örnek Kısım 291’in uygulanmasını göstermektedir.

291. Müşterinin aynı zamanda denetim firmasının ya da bir denetim ağı firma-sının finansal tablo denetim müşterisi olmadığı kabul edilmiştir.

Denetim firması, birbirinden bağımsız 10 şirketin toplamı belirli petrol rezerv-lerinin hakkında güvence sağlamak üzere görevlendirilmiştir. Her bir şirket,kendi rezervlerini (konu) belirlemek üzere coğrafi ve mühendislik araştırma-ları yürütmüştür. Serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun, sözleşmeiçin uygun bir kriter olarak belirleyeceği, bir rezervin ne zaman tespit edilmişrezerv sayılabileceğini belirlemek için kurulu kriterler vardır.

31 Aralık 20X0 itibariyle, her bir şirketin belirli rezervleri aşağıdaki gibidir:

Belirli petrol rezervleri bin varil

Şirket 1 5,200Şirket 2 725Şirket 3 3,260Şirket 4 15,000Şirket 5 6,700Şirket 6 39,126Şirket 7 345Şirket 8 175Şirket 9 24,135Şirket 10 9,635Toplam 104,301

165


YORUM 2005-1

BÖLÜ

M B

Sözleşme farklı şekillerde yapılandırılabilir:

Beyan Esaslı Güvence Sözleşmeler

A1 Her bir şirket kendi rezervini ölçer ve denetim firması ve potansiyelkullanıcılara açıklar.

A2 Şirketlerden ayrı bir işletme, rezervleri ölçer ve denetim firması vepotansiyel kullanıcılara açıklar.


D1 Her bir şirket rezervini ölçer ve rezervlerini kurulu tespitli rezervle-ri ölçme kriterlerine göre ölçtüğünü yazılı bir beyanla denetim fir-masına bildirir. Bu beyan, potansiyel kullanıcılara açık değildir.

D2 Denetim firması şirketlerin bazılarının rezervlerini doğrudan ölçer.Yaklaşımın Uygulanması

A1 Her bir şirket kendi rezervini ölçer ve denetim firması ve potansiyelkullanıcılara açıklar.

Bu sözleşmede birden fazla sorumlu taraf vardır ( Şirket 1-10).

Denetim firması, tüm şirketler için bağımsızlık hükümlerini uygulamanın ge-rekli olup olmadığını belirlerken, belirli bir şirketle bir çıkar ya da ilişkinin,kabul edilebilir bir düzeyde olmaya bir bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturupoluşturmayacağını hesaba katabilir. Aşağıdaki gibi faktörleri dikkate alacaktır:

• Raporlanacak toplam rezervlerle ilgili olarak şirketin belirli rezervleri-nin önemliliği; ve

• Sözleşmeyle ilişkili kamu yararının derecesi (paragraf 291.28).

Örnek olarak Şirket 8 toplam rezervlerin %0.17’sını sağlamaktadır, dolayısıy-la Şirket 8’le olan bir iş ilişkisi ya da çıkarı, rezervinin yaklaşık %37.5’inioluşturan Şirket 6’yla olan benzer bir ilişkiden daha az risk yaratacaktır.

Bağımsızlık hükümlerinin uygulanacağını bu şirketleri belirledikten sonra, gü-vence ekibi ve denetim firmasının, güvence müşterisi olarak görülebilecek so-rumlu taraflardan bağımsız olması şart olacaktır (paragraf 291.28).

166


YORUM 2005-1

A2 Şirketlerden ayrı bir işletme, rezervleri ölçer ve denetim firması vepotansiyel kullanıcılara açıklar.

Denetim firması, rezervleri ölçen ve denetim firması ve potansiyel kullanıcı-lara beyan eden bu işletmeden bağımsız olacaktır. Bu işletme, konu bilgisin-den sorumlu değildir ve dolayısıyla denetim firmasının inanmak için sebebi ol-duğu, konudan sorumlu tarafla olan çıkarlar/ilişkilerden dolayı ortaya çıkmıştüm tehditlerin bir değerlendirmesi yapılacaktır (paragraf 291.19). Bu sözleş-mede, konudan sorumlu birden fazla sorumlu taraf vardır (Şirket 1-10). Yuka-rıdaki A1 örneğinde tartışıldığı üzere, belirli bir şirketle bir çıkar ya da ilişki-nin, kabul edilebilir bir düzeyde olmayan bir bağımsızlığa yönelik tehdit oluş-turup oluşturmayacağını hesaba katacaktır.

D1 Her bir şirket rezervlerini kurulu tespitli rezervleri ölçme kriterleri-ne göre ölçtüğünü yazılı bir beyanla denetim firmasına bildirir. Bubeyan, potansiyel kullanıcılara açık değildir.

Bu sözleşmede birden fazla sorumlu taraf vardır ( Şirket 1-10). Denetim fir-ması, tüm şirketler için bağımsızlık hükümlerini uygulamanın gerekli olup ol-madığını belirlerken, belirli bir şirketle bir çıkar ya da ilişkinin, kabul edilebi-lir bir düzeyde olmaya bir bağımsızlığa yönelik tehdit oluşturup oluşturmaya-cağını hesaba katabilir. Aşağıdaki gibi faktörleri dikkate alacaktır:

• Raporlanacak toplam rezervlerle ilgili olarak şirketin belirli rezervleri-nin önemliliği; ve

• Sözleşmeyle ilişkili kamu yararının derecesi (paragraf 291.28).

Örnek olarak Şirket 8 rezervlerin %0.17’sını sağlamaktadır, dolayısıyla Şirket8’le olan bir iş ilişkisi ya da çıkarı, rezervinin yaklaşık %37.5’ini oluşturanŞirket 6’yla olan benzer bir ilişkiden daha az tehlike yaratacaktır.

Bağımsızlık hükümlerinin uygulanacağı bu şirketler belirledikten sonra, gü-vence ekibi ve denetim firmasının, güvence müşterisi olarak görülebilecektüm sorumlu taraflardan bağımız olacaktır (paragraf 291.28).

D2 Denetim firması şirketlerin bazılarının rezervlerini doğrudan ölçer.Uygulama D1 örneğinin aynısı olacaktır.

167


BÖLÜ

M B

YORUM 2005-1

BÖLÜM C – İŞLETMELERDE ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI

Sayfa

Kısım 300 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Kısım 310 Potansiyel Anlaşmazlıklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

Kısım 320 Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması . . . . . . . . . . . . . . 175

Kısım 330 Yeterli Uzmanlıkla Hareket Etme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Kısım 340 Finansal Çıkarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Kısım 350 Rüşvetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

168


KISIM 300

Giriş

300.1 IESBA Etik Kurallar’ın bu Bölümü, Bölüm A’da yer alan kavram-sal çerçevenin, belirli durumlarda işletmelerde çalışan muhasebemeslek mensuplarına nasıl uygulanacağını gösterir. Bu Bölüm, işlet-melerde çalışan bir muhasebe meslek mensubunun karşı karşıya ka-labileceği, temel ilkelerle uyuma yönelik tehdit oluşturan ya daoluşturabilecek tüm durum ve ilişkileri kapsamamaktadır. Dolayı-sıyla, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunun bu tür du-rum ve ilişkiler için hazırlıklı olması desteklenir.

300.2 Yatırımcılar, alacaklılar, işverenler ve iş dünyasının diğer taraflarınınyanı sıra hükümetler ve bir bütün olarak toplum; işleri için işletme-lerde çalışan muhasebe meslek mensuplarının çalışmalarına gerekduyabilir. Muhasebe meslek mensupları, gerek kendi işveren kuru-luşlarının gerekse üçüncü kişilerin gerek duyabileceği finansal vediğer bilgilerin hazırlanması ve rapor edilmesi konusunda bireyselolarak ya da birlikte sorumlu olabilirler. İşle ilgili çeşitli konulardaetkili finansal yönetim ve yetkin danışmanlık sağlama sorumluluğu-na da sahip olabilirler.

300.3 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu ücretli bir çalışan,ortak, yönetici (icradan sorumlu olabilir ya da olmayabilir), işyerisahibi yönetici, bir ya da daha fazla işveren kuruluş için gönüllü yada herhangi bir şekilde çalışan bir kişi olabilir. Eğer varsa işverenkuruluş ile olan ilişkinin yasal biçiminin, işletmelerde çalışan mu-hasebe meslek mensubunun taşıdığı etik sorumluluklar ile bir ilgisiyoktur.

300.4 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunun, işveren kuru-luşunun meşru amaçlarını gerçekleştirmesine destek olma sorumlu-luğu vardır. Bu kurallar muhasebe meslek mensubunun bu sorumlu-luğunu gereğince yerine getirmesini engellemek gibi bir amaç taşı-maz fakat temel ilkelere uyumu bozabilecek koşulları ele alır.

300.5 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu bir kuruluş içindekıdemli bir pozisyona sahip olabilir. Kıdem arttıkça olayları, uygula-maları ve tavırları etkileme becerisi ve olanağı artacaktır. Dolayısıy-

169


BÖLÜ

M C

KISIM 300

la işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunun, bir işverenkuruluşta üst yönetimin etik davranışlara verdiği önemi vurgulayanetik değerlere dayalı bir kültürü teşvik etmesi beklenir

300.6 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu dürüstlük, tarafsız-lık ya da mesleğin iyi şöhretine zarar veren ya da verebilecek ve do-layısıyla temel ilkelere uyumsuz olan herhangi bir iş, görev ya da fa-aliyete bilerek, katılmayacaktır.

300.7 Temel ilkelere uyulması konusu, potansiyel olarak çok çeşitli koşul-lar ve ilişkiler tarafından tehdit edilebilir. Tehditler, aşağıdaki kate-gorilerin bir veya daha fazlasına girer:

(a) Kişisel çıkar; (b) Kendi kendini denetim; (c) Taraf tutma;(d) Yakınlık; ve(e) Gözdağı.

Bu tehditler, IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm A’sında daha detaylı ele alınmıştır.

300.8 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu için kişisel çıkartehdidi yaratabilecek durumlara örnekler, aşağıdakileri kapsar:

• İşveren kuruluşta bir finansal çıkarlar bulundurmak ya da kre-diler veya borç almak.

• İşveren kuruluş tarafından sunulan teşvik ödemesi düzenleme-sine katılmak

• Kurumsal varlıklarının uygun olmayan bir şekilde kişisel ola-rak kullanılması.

• İstihdam güvencesi endişesi.• İşveren kuruluş dışından gelen ticari baskı.

300.9 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubunun alım kararı-nı destekleyen bir fizibilite çalışması yaptıktan sonra iş birleşmesiiçin uygun muhasebe işlemini belirlemesi, kendi kendini denetimtehdidi yaratan bir koşul örneğidir.

170


KISIM 300

300.10 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları, işveren kuruluş-larının meşru amaç ve hedeflerini gerçekleştirmesine destek olur-ken, kuruluşun pozisyonunun tanıtımını yapabilir; ancak bu yöndekiifadelerin asılsız ya da yanıltıcı olmaması gerekir. Bu tür hareketlergenellikle bir taraf tutma tehdidi oluşturmaz.

300.11 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu için yakınlıktehdidi oluşturabilecek koşulların örnekleri aşağıdakileri içerir:

• İşletme tarafından istihdam edilmiş çekirdek veya yakın aileüyesinin, işletmenin finansal raporlamasını kararları alması du-rumunda, işveren kuruluşun finansal raporlamasından sorum-lu olması.

• İş kararlarını etkileyen, iş kontakları ile uzun süreli ilişkileri.

• Değerinin önemsizliği açıkça belli olmadıkça hediye ya da ay-rıcalıklı muameleyi kabul etmesi.

300.12 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu için gözdağıtehdidi oluşturabilecek koşulların örnekleri aşağıdakileri içerir:

• Bir muhasebe ilkesinin uygulanması ya da finansal bilginin ra-porlanma biçimi ile ilgili bir anlaşmazlık nedeniyle işletmeler-de çalışan muhasebe meslek mensubu ya da yakın veya çekir-dek aile üyesinin işten çıkarılma ya da görev değişikliği iletehdit edilmesi.

• Baskın bir kişiliğin karar alma sürecini etkilemeye çalışması,örneğin iş sözleşmelerinin imzalanması ya da bir muhasebe il-kesinin uygulanması konusunda.

300.13 Tehditleri ortadan kaldırabilecek ya da kabul edilebilir bir düzeyeindirgeyebilecek önlemler iki ana kategoriye ayrılır:



171


BÖLÜ

M C

KISIM 300

Meslek, yasalar ya da düzenlemeler ile oluşturulan önlemlerin ör-nekleri bu IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm A, paragraf 100.14’de de-taylandırılmıştır.

300.14 Çalışma ortamındaki önlemler aşağıdakileri kapsar:

• İşveren kuruluşun kurumsal gözetim sistemleri ya da diğer gö-zetim yapılanmaları.

• İşveren kuruluşun etik ve davranış kuralları programları.• İşveren kuruluşun, üstün nitelikli yetkin eleman istihdamının

önemini vurgulayan işe alım prosedürleri.• Güçlü iç kontroller.• Uygun disiplin süreçleri.• Etik davranışın önemini ve çalışanların etik kurallara uygun

hareket etmelerinin beklendiğini vurgulayan bir liderlik.• Çalışan performansının kalitesinin sağlanmasına ve izlenmesi-

ne yönelik politika ve prosedürler.• İşveren kuruluşun politika ve prosedürlerinin, bunlardaki her

türlü değişikliklerin tüm çalışanlara zamanında bildirilmesi vebu politika ve prosedürler ile ilgili uygun eğitim ve öğretimprogramları.

• İşveren kuruluş çalışanlarının, kendilerini kaygılandıran hertürlü etik sorunları cezalandırılma korkusu duymaksızın üst ka-demelere iletmelerine olanak veren ve onları bu yönde teşvikeden politika ve prosedürler.

• Bir diğer uygun muhasebe meslek mensubu ile istişarede bu-lunma.

300.15 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, işveren kuruluşiçinde diğer kişilerin etik dışı davranış ya da hareketlerinin sürece-ğine inandığı takdirde hukuki danışmanlık almayı düşünebilir. Kul-lanılabilecek tüm önlemlerin tüketildiği ve tehdidin kabul edilebilirbir düzeye indirgenmesinin mümkün olmadığı aşırı durumlarda iş-letmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu işveren kuruluştanistifa etmesinin uygun olacağı sonucuna varabilir.

172


KISIM 300

KISIM 310*

Potansiyel Anlaşmazlıklar

310.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu temel ilkelere uya-caktır. Ancak kimi zaman işveren kuruluşa karşı olan sorumlulukla-rı ve temel ilkelere uyma zorunluluğu arasında anlaşmazlıklar orta-ya çıkabilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunun iş-veren tarafından konulan meşru ve etik amaçlar ile bu amaçları des-tekleyici kural ve prosedürleri desteklemesi beklenir. Ancak, birilişki ya da koşul temel ilkelerle uyuma yönelik bir tehdit oluşturur-sa, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, tehdide verece-ği karşılığı belirlemek üzere Kısım 100’de açıklanan kavramsal çer-çeve yaklaşımını uygulayacaktır.

310.2 İşveren kuruluşa karşı olan sorumluluğun bir sonucu olarak, işlet-melerde çalışan muhasebe meslek mensubu temel ilkelerle uyumayönelik tehditler oluşturabilecek biçimde eylem veya davranışlardabulunma baskısı altında kalabilir. Böyle bir baskı açık veya zımniolabilir; işveren kuruluşta çalışan şef, müdür, direktör veya diğer birkişi tarafından gelebilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu aşağıdaki sayılanlar hakkında baskı altında kalabilir:

• Yasa veya düzenlemeye aykırı davranma.

• Teknik ve mesleki standartlara aykırı davranışta bulunma.

• Etik olmayan veya kanun dışı kazanç yönetimi stratejilerineolanak sağlama.

• Özellikle aşağıda sayılanlara ve diğer kişilere yalan söylemeveya bilerek yanıltma (sessiz kalarak yanıltmak dahil):

o İşveren kuruluşun denetçileri; veya

o Düzenleyiciler.

173


BÖLÜ

M C

KISIM 310

* Çıkar çatışmalarını ele alan IESBA Etik Kuralllarındaki değişikliklerden kaynaklanan bubölümdeki düzeltmeler 1 Temmuz 2014'de yürürlüğe girecektir. Bakınız sayfa 203.

• Aşağıdakiler ile bağlantılı açıklamaları içeren olayları yanlışgösteren finansal veya finansal olmayan raporları çıkarmak ve-ya başka bir şekilde dahil olmak:

o Finansal tablolar;

o Vergi mutabakatı;

o Yasal uyum; veya

o Sermaye piyasası düzenleyicileri tarafından istenen ra-porlar.

310.3 Yukarıda bahsi geçen baskılar sonucu ortaya çıkan gözdağı vermetehditleri gibi herhangi bir tehdidin önemi, değerlendirilmeli veaçıkça önemsiz olmadığı düşünülürse birtakım önlemler alınmalı vebu önlemler tehditleri ortadan kaldıracak veya kabul edilebilir düze-ye çekecek derecede uygulanmalıdır. Bu tip önlemlere örnekler aşa-ğıdakileri kapsar:

• Uygun olduğu yerlerde, işveren kuruluşun içinden, bağımsızbir uzman danışmandan veya ilgili bir meslek kuruluşundandanışmanlık almak.

• İşveren kuruluşun içinde, resmi bir anlaşmazlık çözümü süre-ci kullanmak.

• Hukuki danışmanlık aramak.

174


KISIM 310

KISIM 320*

Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması

320.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları sıklıkla kamuyaaçıklanmak üzere veya işveren organizasyonun içerindeki ya da dı-şındaki diğer kişiler tarafından kullanılmak üzere bilginin hazırlan-ması ve raporlanması işine dahil olmaktadırlar. Bu bilgiler, tahmin-ler ve bütçeler, finansal tablolar, yönetim değerlendirmeleri ve ana-lizleri ile işletmenin finansal tablolarının denetimi süresince denet-çilere verilen yönetim temsil mektubu gibi finansal ve yönetsel bil-gileri içerebilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu bubilgileri anlaşılabilmeleri içim doğru, dürüst ve ilgili mesleki stan-dartlara uygun olarak hazırlamalı veya sunmalıdır.

320.2 İşveren organizasyonun genel amaçlı finansal tabloların hazırlanma-sı veya onaylanması için sorumluluğu bulunan bir işletmelerde çalı-şan muhasebe meslek mensubu bu finansal tabloların ilgili finansalraporlama standartlarına göre hazırlandığına kanaat getirmelidir.

320.3 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu, bir muhasebemeslek mensubunun aşağıda açıklandığı şekilde sorumlu olduğu bil-gileri tutmak üzere uygun adımlar atmalıdır:

(a) Ticari işlemlerin, varlıkların veya borçların özünü açık bir bi-çimde açıklayan;

(b) Zamanında ve uygun bir şekilde bilgi sınıflayan ve kaydeden;ve

(c) Olayları tüm önemli taraflarıyla doğru ve bütün olarak yansıt-ma.

320.4 Temel ilkelere uymaya yönelik tehditler, örneğin bağımsızlığa ya damesleki yeterlilik ve gerekli özene yönelik kişisel çıkar veya gözda-ğı tehditleri, işletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubunun

175


BÖLÜ

M C

KISIM 320


işinde yanıltıcı bilgiye baskı yoluyla (ister dışarıdan isterse de kişi-sel kazanç olasılığıyla) veya başkalarının davranışları sonucu ortakolması sonucu ortaya çıkabilir.

320.5 Söz konusu bu tehditlerin önemliliği baskının kaynağı ve bilgininyanıltıcı olma ve olabilme derecesi gibi faktörlere bağlı olacaktır.Tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldırmak yada kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygu-lanacaktır. Söz konusu bu önlemler işveren organizasyon içindekiüst düzey çalışanlarla, denetim komitesi veya organizasyonun yöne-tişimden sorumlu olan kişilerle veya ilgili meslek kuruluşuyla isti-şareyi kapsar.

320.6 Tehdidin kabul edilebilir bir düzeye çekilmesi mümkün değilse, iş-letmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu yanıltıcı olan bilgiyeortak olmayı ya da devam etmeyi reddetmelidir. İşletmelerde çalı-şan muhasebe meslek mensubu bilmeden yanıltıcı bilgiye karışmışolabilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu bunun far-kına varınca, bu bilgiden bağlarını koparmak için gerekli adımlarıatacaktır. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu rapor et-me gereksinimi olup olmadığını belirlemede, hukuki danışmanlık al-mayı dikkate alabilir. Ayrıca, işletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu istifa edip etmemeyi de dikkate alabilir.

176


KISIM 320

KISIM 330

Yeterli Uzmanlıkla Hareket Etme

330.1 Mesleki yeterlilik ve gerekli özen temel ilkesi, işletmelerde çalışanbir muhasebe meslek mensubunun bir işi ancak yeterli eğitim ve de-neyime sahip olması ya da bunları edinebileceği durumda olması ko-şulunda almasını gerektirir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu, ne işvereni sahip olduğu deneyim ve bilgi birikimi konu-sunda bilerek yanıltmamalı ne de gerektiğinde uygun uzman danış-manlığı ve desteği almaktan da kaçınmamalıdır.

330.2 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubunun, uygun mes-leki yeterlilik ve gereken özen derecesiyle görevlerini yerine getir-mesinde tehdit oluşturan durumlar aşağıdakileri içerir:

• İlgili görevleri gerektiği biçimde yerine getirmek ya da bitir-mek için gerekli olan sürenin yetersiz olması.

• Görevleri gerektiği biçimde yerine getirmek için gerekli olanbilginin eksik, kısıtlı ya da başka bir biçimde yetersiz olması.

• Yetersiz deneyim, eğitim ve/veya öğrenim.

• Görevleri gerektiği biçimde yerine getirilmek için gerekli olankaynakların yetersiz olması.

330.3 Bu tehdidin önemi, işletmelerde çalışan bir muhasebe meslek men-subunun kişilerle çalışma kapsamı, işteki görece kıdeme ve işe uy-gulanan gözetim ve inceleme düzeyi gibi unsurlara bağlı olacaktır.Tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehdidi ortadan kaldırmakya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemleruygulanacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• İlave danışmanlık veya eğitimin alınması.

• İlgili görevlerin yerine getirilmesi için yeterli zamanın sağlan-ması.

• Gerekli uzmanlığa sahip birinden destek alınması.

177


BÖLÜ

M C

KISIM 330

• Uygun olduğu yerlerde, aşağıdaki kişilerle istişarede bulun-mak:

o İşveren kurum içindeki kıdemlilere;

o Bağımsız uzmanlara; veya

o İlgili mesleki kuruluşuyla

330.4 Risklerin ortadan kaldırılamadığı, ya da uygun bir düzeye indirile-mediği durumlarda, işletmelerde çalışan bir muhasebe meslek men-supları, söz konusu görevi yerine getirmeyi reddedip reddetmemeyidikkate alacaklardır. Eğer işletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu, görevi reddetmenin uygun olduğu sonucuna ulaşırsa, bu-nun gerekçeleri de açıkça belirtmelidir.

178


KISIM 330

KISIM 340*

Finansal Çıkarlar

340.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensuplarının finansal çıkar-ları olabilir ya da çekirdek veya yakın aile üyelerinin finansal çıkar-larının olduğunu biliyor olabilir ki bu da belli durumlarda temel il-kelerle uyuma yönelik tehdit oluşturabilir. Örneğin tarafsızlık vegizliliğe yönelik kişisel çıkarlar tehdidi, finansal anlamda kazançsağlamak uğruna, fiyata duyarlı bilgi üzerinde manipülasyon yap-maya güdü ve fırsatının mevcut olması nedeniyle ortaya çıkabilir.Kişisel çıkarlar tehdidi oluşturabilen durumlara örnekler, işletme-lerde çalışan muhasebe meslek mensubu veya çekirdek ya da yakınaile üyesinin aşağıdaki durumlarını kapsar:

• İşveren işletmedeki dolaylı veya dolaysız finansal çıkar bulun-durması ve bu finansal çıkarın değerinin işletmelerde çalışanmuhasebe meslek mensupları tarafından verilen kararlar tara-fından doğrudan etkilenebilir olması;

• Karla ilgili bir ikramiyenin varlığı ve bu ikramiyenin değerininişletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları tarafındanverilen kararlar tarafından doğrudan etkilenebilir olması;

• İşveren işletmedeki dolaylı veya dolaysız hisse senedini elin-de bulundurması ve bunun değerinin işletmelerde çalışan mu-hasebe meslek mensupları tarafından verilen kararlar tarafın-dan doğrudan etkilenebilir olması;

• İşveren kuruluşun o anda veya gelecekte hisse senedine çevri-lebilir hisse opsiyonlarına dolaylı veya dolaysız sahip olunma-sı; ya da

• İşveren organizasyonda hisse senedini elde edebilme veya bel-li hedeflere ulaşılması durumunda performansla ilişkili ikra-miye için hak kazanmış olması.

179


BÖLÜ

M C

KISIM 340


340.2 Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. İşletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu, tehdidin önemliliğini değerlendirirken ve gerekli olduğudurumlarda, tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir dü-zeye indirmek üzere uygun önlemleri uygulamak üzere değerlendi-rilen, finansal çıkarın niteliğini değerlendirecektir. Bu, finansal çıka-rın önemliliğini değerlendirmeyi ve bunun dolaylı mı dolaysız mı ol-duğunu belirlemeyi kapsar. Bir organizasyonda neyin önemli ya dadeğerli olduğu, kişisel durumlara bağlı olarak kişiden kişiye değişe-cektir. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Kıdemli yönetiminin ücretlerinin seviyesini ya da şeklini be-lirlemek üzere yönetimden bağımsız bir komitenin politikalarıve prosedürleri.

• Bütün ilgili çıkarları ve ilgili hisselerle işlem yapma planları,iç politikalara uygun olarak işveren kuruluşun yönetişimindensorumlu kişilere açıklamak.

• Uygun olduğu yerlerde, işveren kuruluştaki kıdemli kişilerleistişarede bulunmak.

• Uygun olduğu yerlerde, işveren kuruluşun yönetişiminden so-rumlu kişilerle ya da ilgili meslek kuruluşlarıyla istişarede bu-lunmak.

• İç ve dış denetim prosedürleri.

• Etik konular hakkında ve yasal sınırlamalar ve potansiyel içe-riden öğrenenlerin ticareti ile ilgili diğer düzenlemeler hakkın-da güncel eğitim.

340.3 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu, kişisel kazançiçin bilgiyi manipüle etmeyecek ve gizli bilgiyi kullanmayacaktır.

180


KISIM 340

KISIM 350

Rüşvetler

Teklif Alma

350.1 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu veya çekirdekya da yakın aile üyesine rüşvet teklif edilmiş olabilir. Rüşvetler; he-diye, ağırlama, öncelikli işlem ve arkadaşlığa veya sadakate uygunolmayan ricalar gibi birçok şekilde olabilir.

350.2 Rüşvet teklifleri temel ilkelerle uyuma yönelik tehditler oluşturabi-lir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu veya çekirdekya da yakın aile üyesi rüşvet teklifi aldığı zaman, durum değerlendi-rilecektir. Rüşvet teklifi; davranış veya kararı haksız olarak etkile-mek, kanun dışı veya dürüst olmayan davranışa teşvik etmek veyagizli bilgi edinmeye yönelik olduğunda tarafsızlık ve gizliliğe karşıkişisel çıkar tehdidi oluşturur. Bu tür bir rüşvetin kabul edilmesi vebunu halka açıklanması tehditleri izlemesi ile ve hem işletmelerdeçalışan muhasebe meslek mensubunun hem de çekirdek ya da yakınaile üyesinin itibarına zarar verirse tarafsızlık veya gizliliğe karşıgözdağı tehditleri ortaya çıkar.

350.3 Bu tehditlerin mevcudiyeti ve önemi teklifin niteliğine, değerine vearkasındaki amaca bağlıdır. Eğer makul ve bilgilendirilmiş bir üçün-cü taraf, tüm özellikli gerçekleri ve durumları tartarak, teklifinönemsiz olduğunu ve etik olmayan davranışı teşvik etme amaçlı ol-madığını düşünmesi halinde, işletmelerde çalışan muhasebe meslekmensubu teklifin işin normal gerekleri dahilinde yapıldığı sonucunavarabilir ve genellikle temel ilkelerle uyuma yönelik önemli bir teh-dit olmadığı sonucuna ulaşabilir.

350.4 Tehditlerin önemi değerlendirilecek ve bunları ortadan kaldırmak yada kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygu-lanacaktır. Tehditlerin, önlemlerinin uygulanmasıyla ortadan kaldırı-lamadığı veya kabul edilebilir bir düzeye indirilemediği durumda,işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu rüşveti kabul etme-yecektir. Temel ilkelerle uyuma yönelik gerçek ya da açık tehditle-rin, yalnızca rüşvetin kabul edilmiş olmasından dolayı çıkmamış ol-

181


BÖLÜ

M C

KISIM 350

ması ancak, bazen, teklifin yapılmış olması gerçeğinden dolayı ol-ması nedeniyle, ek önlemler alınacaktır. İşletmelerde çalışan muha-sebe meslek mensubu söz konusu teklifler nedeniyle ortaya çıkmıştüm tehditleri değerlendirecek ve aşağıdaki eylemlerin bir veya da-ha fazlasının yapılıp yapılmayacağını değerlendirecektir:

(a) Bu tür tekliflerin yapıldığında hemen işveren organizasyonunüst düzey yönetimini veya yönetişiminden sorumlu kişilerihaberdar etmek;

(b) Teklifin üçüncü taraflarını bilgilendirmek – örneğin, meslekkuruluşunu ya da teklifi yapan kişinin işverenini; ancak, işlet-melerde çalışan muhasebe meslek mensubu böyle bir adım at-madan önce hukuki danışmanlık almayı dikkate alabilir;

(c) Çekirdek ya da yakın aile üyelerini, potansiyel olarak rüşvetteklifleriyle sonuçlanabilecek pozisyonlarda olmaları halindeörneğin istihdam durumları dolayısıyla, ilgili tehdit ve önlem-ler hakkında bilgilendirmek; ve

(d) Çekirdek ya da yakın aile üyelerinin, işveren kuruluşun rakip-leri veya potansiyel tedarikçileri tarafından istihdam edilmişolması durumunda, işveren organizasyonun üst düzey yöneti-mini veya yönetişiminden sorumlu olan kişileri haberdar et-mek.

Teklifte Bulunma

350.5 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, bir kişinin veyakuruluşun yargılarını ya da karar verme sürecini etkilemek veya giz-li bir bilgi edinmek üzere rüşvet teklif etmesinin beklendiği ya dabaşka bir baskı altında olduğu bir durumda olabilir.

350.6 Bu tür bir baskı işveren organizasyon içinden, örneğin bir iş arkada-şı veya amirden gelebilir. Baskı ayrıca, işveren kuruluşun avantajı-na olacak, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunu muh-temelen uygunsuz bir etkileyecek olan eylemleri veya iş kararlarınıöneren dışarıdaki bir kişiden veya kuruluşlardan gelebilir.

182


KISIM 350

350.7 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, üçüncü bir tarafınmesleki yargısını usulsüz olarak etkileyecek bir rüşvet teklifinde bu-lunmayacaktır.

350.8 Etik olmayan bir rüşvet teklifi yapılması baskısının, işveren organi-zasyonun içinden geldiği durumda, işletmelerde çalışan muhasebemeslek mensubu bu IESBA Etik Kurallar’ın Bölüm A’sında açıkla-nan etik çatışmaların çözümüne ilişkin ilke ve rehberleri izleyecek-tir.

183

BÖLÜ

M C


KISIM 350

TANIMLAR

Bu Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar, içinde geçen terimleryanlarında yazılı anlamları ifade etmektedir:

184


TANIMLAR

İşletmelerdeçalışan muhasebemeslek mensubu

Bağımsızlık

Baş denetimortağı

Borsaya kayıtlıişletme

Professionalaccountant inbusiness

Independence

Key audit partner

Listed entity

Ticari, sanayi, hizmet, kamu sektörü, eğitim, karamacı gütmeyen sektör, düzenleyici kurullar veyameslek kuruluşları gibi alanlarda yönetici veya yö-netici-olmayan sıfatla istihdam edilmiş ya da gö-revlendirilmiş muhasebe meslek mensubu

Bağımsızlık:(a) Düşüncede bağımsızlık – mesleki yargıyı teh-

likeye düşürecek etkilerden etkilenmeden birsonuç açıklamaya imkan veren, böylece kişi-nin dürüstlükle hareket etmesine ve tarafsız-lık ve mesleki şüphecilik kullanmasına im-kan veren zihin durumu.

(b) Görünümde bağımsızlık – makul ve bilgilen-dirilmiş bir üçüncü kişinin; tüm özel durum-ları ve koşulları değerlendirerek, denetim fir-masının veya denetim ya da güvence ekibiüyesinin dürüstlüğünün, tarafsızlığının veyamesleki şüpheciliğinin tehlikeye düştüğü so-nucuna ulaşma ihtimalinin çok ciddi olduğudurumlardan ve koşullardan kaçınma.

Sözleşme kalite kontrol incelemesinden sorumlusözleşme ortağı ile eğer varsa, denetim firmasınıngörüş bildireceği finansal tabloların denetimiyleilgili olarak önemli konular üzerinde kilit kararlarya da yargılarda bulunan sözleşme ekibindeki di-ğer denetim ortakları. İçinde bulunulan durumlarave denetimdeki kişilerin rolüne bağlı olarak, "di-ğer denetim ortakları" örneğin, önemli iştirakler yada birimlerden sorumlu olan denetim ortaklarınıkapsayabilir.

Hisse senetleri, payları veya borç senetleri; geçer-liliği kabul edilmiş bir borsada kote edilmiş ya dalistelenmiş veya geçerliliği kabul edilmiş bir bor-sa ya da eşdeğer diğer bir otoritenin düzenlemele-rine göre pazarlanan işletme.

185

TAN

IMLA

R


TANIMLAR

Çekirdek aile

Denetim ekibi

Firması

Denetimfirmasının görüşbildireceğifinansal tablolar

Denetim müşterisi

Immediate family

Audit team

Firm

Financial statements onwhich the firmwill express anopinion

Audit client

Eş (veya eşdeğeri) veya bakmakla yükümlü olu-nan kişi.

(a) Denetim sözleşmesi için sözleşme ekibinintüm üyeleri;

(b) Aşağıdakiler de dahil denetim firması içindedenetim sözleşmesinin sonucunu doğrudanetkileyebilen tüm diğer kişiler:i. İlgili sözleşme ortağının üzerindeki,

denetim firmasının Kıdemli Ortağı ve-ya Yönetici Ortağına (Genel Müdürveya eşdeğeri) kadar sırasıyla tüm üstdüzeydeki kişiler de dahil, denetimsözleşmesinin performansı ile ilgiliolarak sözleşme ortağının kazancınıöneren veya doğrudan denetimi, yöne-timi veya diğer gözetimini sağlayankişiler;

ii. Sözleşme için teknik ve sektöre özgükonular, işlemler veya olaylar hakkın-da danışmanlık yapanlar; ve

iii. Sözleşmesi için sözleşme kalite kon-trol incelemesini yapan kişiler de dahilgüvence sözleşmesi için kalite kontrolsunanlar.

(c) Denetim ağı firması içinde denetim sözleş-mesinin sonucunu doğrudan etkileyebilentüm kişiler:

(a) Tek denetçi, muhasebe meslek mensuplarınınortaklığı veya şirketleri;

(b) Sahiplik, yönetim veya diğer yollarla söz ko-nusu tarafları kontrol eden işletme; ve

(c) Sahiplik, yönetim veya diğer yollarla söz ko-nusu tarafların kontrol ettiği işletme.

Tek bir işletme durumunda, bu işletmenin finansaltabloları. Konsolide finansal tablolar durumunda,grup finansal tabloları olarak da bilinen, konsolidefinansal tablolar.

Denetim firmasının, bir denetim sözleşmesi yürüt-tüğü işletme. Müşterinin, borsada işlem gören birişletme olması durumunda, denetim müşterisi her

186


TANIMLAR

Denetimsözleşmesi

Dış uzman

Yönetici veyayetkili

Doğrudanfinansal çıkar

Dolaylı finansalçıkar

Audit engagement

External expert

Director or officer

Direct financialinterest

Indirect financiainterest

zaman ilişkili ve bağlı işletmelerini de kapsaya-caktır. Müşterinin, borsada işlem gören bir işletmeolmaması durumunda, denetim müşterisi, müşteri-nin üzerinde doğrudan ya da dolaylı kontrolü oldu-ğu ilişkili işletmelerini de kapsar.

Serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun, fi-nansal tabloların uygulamadaki finansal raporlamaçerçevesine uygun olarak, tüm önemli taraflarıylahazırlanıp hazırlanmadığına (veya tüm önemli ta-raflarıyla, gerçek ve doğru bir görüş verip verme-diğine ya da doğru bir biçimde sunulup sunulma-dığına) dair bir görüş açıkladığı bir makul güvencesözleşmesidir, örneğin bir sözleşmenin Uluslara-rası Denetim Standartlarına göre yürütülmüş olma-sı. Bu, yasa ya da diğer düzenlemelerin şart koştu-ğu Yasal Denetimi kapsar.

Muhasebe ya da denetim dışında bir alanda bilgi,beceri ve deneyim sahibi olan ve bu alandaki ça-lışması, yeterli uygun kanıtları toplamada muhase-be meslek mensubuna yardım etmede kullanılanbir kişi (denetim firmasının ya da bir denetim ağıfirmasının, geçici personeli de dahil, ortağı ya dameslek personelinin bir üyesi olmayan kişi) ya daorganizasyon.

Ülkeden ülkeye değişebilecek unvanlara bakıl-maksızın, işletmenin yönetişiminden sorumlu olanya da eşdeğer bir sıfatla hareket eden kişiler.

Bir finansal çıkar:(a) Bir kişi ya da işletme tarafından doğrudan

sahip olunan ve bunların kontrolü altındaolan (gönüllü olarak başkaları tarafından yö-netilenler de dahil); veya

(b) Üzerinde söz konusu kişi ya da işletmeninkontrolü olduğu veya yatırım kararlarını etki-leme yetisi olan bir kolektif yatırım aracı,mülk, vakıf veya diğer aracılar yoluyla yarar-lanma hakkıyla sahip olunan.

Üzerinde söz konusu kişi ya da işletmenin kontro-lü olmadığı veya yatırım kararlarını etkileme yetisiolmayan bir kolektif yatırım aracı, mülk, vakıf ve-

TAN

IMLA

R

187


TANIMLAR

Finansal çıkar

Finansal tablolar

Güvence ekibi

Güvence müşterisi

Financial interest

Financial statements

Assurance team

Assurance client

ya diğer aracılar yoluyla yararlanma hakkıyla sa-hip olunan finansal çıkar.

Bu çıkar ile bu çıkarla doğrudan bağlantılı türevle-ri alma hak ve yükümlülüğü de dahil olmak üzere,bir işletmenin hisse senedi veya diğer ipotek, borçsenedi, kredi veya diğer borç araçlarındaki bir çı-kar.

Bir işletmenin, belirli bir tarihteki ekonomik var-lıklarını kaynaklarını ya da finansal raporlama çer-çevesine göre bir zaman dilimi için bunlardaki de-ğişiklikleri göstermeyi amaçlayan, ilgili dipnotlarda dahil, tarihsel finansal bilgilerin yapılandırılmışbir sunumu. İlgili dipnotlar genel olarak, önemlimuhasebe politikaları ile diğer açıklayıcı bilgilerinbir özetinden oluşur. Bu terim, finansal tablolarıntam bir seti ile ilişkilendirilebileceği gibi tek bir fi-nansal tabloya örneğin, bilanço ya da gelir-gidertablosuna ve ilgili açıklayıcı notlara da göndermeyapabilir.

(a) Güvence sözleşmesi için sözleşme ekibinintüm üyeleri;

(b) Aşağıdakiler de dahil denetim firması içindegüvence sözleşmesinin sonucunu doğrudanetkileyebilen tüm diğer kişiler:(i) Güvence sözleşmesinin performansı

ile ilgili olarak güvence sözleşmesi or-tağının kazancını öneren veya doğru-dan denetimi, yönetimi veya diğer gö-zetimini sağlayan kişiler;

(ii) Güvence sözleşmesi için teknik vesektöre özgü konular, işlemler veyaolaylar hakkında danışmanlık yapan-lar; ve

(iii) Güvence sözleşmesi için sözleşme ka-lite kontrol incelemesini yapan kişilerde dahil güvence sözleşmesi için kali-te kontrol sunanlar.

Aşağıdaki kişi (veya kişiler) olan sorumlu taraf:(a) Doğrudan raporlama sözleşmesinde konu ile

ilgili sorumlu; veya

188


TANIMLAR

GüvenceSözleşmesi

İlişkili işletme

Assuranceengagement

Related entity

(b) Beyan esaslı bir sözleşmede, konu bilgisin-den sorumlu olan ve konudan sorumlu olabi-lecekler.

Muhasebe meslek mensubunun, konunun belli birkritere göre değerlendirilmesi veya ölçülmesininsonucundan hakkında sorumlu taraf dışındaki he-def kullanıcıların güven derecesini artırmak için ta-sarlanmış bir sonuç bildirdiği sözleşme.(Güvence sözleşmeleri hakkında rehberlik için,Uluslararası Denetim Standartları (UDS’ler),Uluslararası İnceleme Sözleşmeleri Standartları(UİSS’ler) ve Uluslararası Güvence SözleşmeleriStandartları'nın (UGSS’ler) uygulanacağı güvencesözleşmelerinin unsurlarını ve hedeflerini tanımla-yan ve sözleşmeleri belirleyen, Uluslararası Dene-tim ve Güvence Standartları Kurulu tarafından ya-yınlanan ve Uluslararası Güvence SözleşmeleriÇerçevesi'ne bakınız.)

Müşteri ile aşağıdaki ilişkilerden herhangi birinesahip işletme:(a) Eğer müşteri söz konusu işletme için önemli

ise müşteri üzerinde doğrudan ya da dolaylıkontrolü bulunan işletme;

(b) Eğer işletme müşteri üzerinde önemli bir et-kiye sahipse ve müşterideki çıkar söz konusubu işletme için önemli ise, müşteride doğru-dan bir finansal çıkarı bulunan işletme;

(c) Müşterinin, üzerinde doğrudan ya da dolaylıkontrolünün bulunduğu işletme;

(d) Müşterinin veya yukarıda (c)’de açıklandığışekilde müşteriyle ilgili bir işletmenin, sözkonusu işletme üzerinde önemli bir etkisininolmasına neden olan doğrudan bir finansalçıkara sahip olduğu ve bu çıkarın müşteri ve(c)'de belirtilen müşterinin ilişkili işletmesiiçin önemli olan işletme; ve

(e) Eğer kardeş şirket ve müşterinin ikisinin dehem müşteri hem de kardeş işletmeyi kon-trol eden işletme için önemli ise, müşteriyleortak kontrol altında bulunan işletme (“kar-deş işletme”)

TAN

IMLA

R

189


TANIMLAR

İnceleme ekibi

İnceleme müşterisi

İncelemesözleşmesi

Kabul edilebilirdüzey

Review team

Review client

Review engagement

Acceptable level

(a) İnceleme sözleşmesi için sözleşme ekibinintüm üyeleri; ve

(b) Aşağıdakiler de dahil denetim firması içindeinceleme sözleşmesinin sonucunu doğrudanetkileyebilen tüm diğer kişiler:i. İlgili sözleşme ortağının üzerindeki,

denetim firmasının Kıdemli Ortağı ve-ya Yönetici Ortağına (Genel Müdürveya eşdeğeri) kadar sırasıyla tüm üstkademelerdeki kişiler de dahil, incele-me sözleşmesinin performansı ile ilgi-li olarak sözleşme ortağının kazancınıöneren veya doğrudan denetimi, yöne-timi veya diğer gözetimini sağlayankişiler;

ii. (ii) Sözleşme için teknik ve sektöreözgü konular, işlemler veya olaylarhakkında danışmanlık yapanlar; ve

iii. (iii) Sözleşme için sözleşme kalitekontrol incelemesini yapan kişiler dedahil güvence sözleşmesi için kalitekontrol sunanlar.

(c) Denetim ağı firması içinde inceleme sözleş-mesinin sonucunu doğrudan etkileyebilentüm kişiler.

Denetim firmasının, bir inceleme sözleşmesi yü-rüttüğü işletme.

Uluslararası İnceleme Sözleşmeleri Standartlarınaveya eşdeğerine göre yürütülmüş, serbest çalışanbir muhasebe meslek mensubunun, bir denetimdegerektiği tüm kanıtları sağlamayan prosedürler te-melinde, muhasebecinin, finansal tabloların, tümönemli taraflarıyla uygulamadaki finansal raporla-ma çerçevesine uygun olarak hazırlanmadığınainanmasına neden olan muhasebecinin dikkatiniçeken herhangi bir durum olup olmadığı konusun-da bir sonuç bildirdiği güvence sözleşmesi.

Makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, sözkonusu anda muhasebe meslek mensubu erişimin-deki tüm özellikli bilgiler ve durumları değerlendi-rerek, temel ilkelerle uyumun ihlal edilmediği so-nucuna varabileceği bir düzeydir.

190


TANIMLAR

Kamu yararınahaiz işletmeler

Koşullu ücret

Meslekihizmetler*

Mevcut muhasebeci

Muhasebe meslekmensubu

Denetim ağı

Public interestentity

Contingent fee

Professional services*

Existing accountant

Professionalaccountant

Network

(a) Borsada işlem gören işletme; ve(b) Bir işletme ki:

(i) Düzenleme ya da yasalarca bir kamuyararına haiz işletme olarak tanımlan-mış, veya

(ii) Düzenleme ya da yasalarca, denetimiborsada işlem gören işletmelerin de-netimlerine uygulanan aynı bağımsız-lık kurallarıyla uyum içinde yürütül-mesi, şart koşulan. Bu tür bir düzenle-me, denetim düzenleyicisini de dahilherhangi bir ilgili düzenleyici tarafın-dan yürürlüğe konabilir.

Denetim firması tarafından yapılmış bir işleminneticesi ya da hizmetlerin sonucu ile ilgili olarak,önceden belirlenmiş bir esasa göre hesaplanmışücrettir. Mahkeme veya başka bir kamu otoritesitarafından belirlenmiş ücret koşullu ücret değildir.

Muhasebe, denetim, vergi, yönetim danışmanlığıve finansal yönetim hizmetlerini de dahil, muhase-becilik veya ilgili becerilerin gerektiren, muhase-be meslek mensupları tarafından yapılan hizmetler.

Bir müşteri için hali hazırda denetim işini yapanveya muhasebe, vergi, danışmanlık veya benzerimesleki hizmetleri yürüten serbest çalışan muha-sebe meslek mensubu.

Bir IFAC üye kuruluşunun üyesi olan bir kişi.

Aşağıdaki niteliklerdeki büyük bir yapı:(a) İşbirliği amaçlayan; ve(b) Açıkça kar veya maliyet paylaşımını amaçla-

yan veya ortak mülkiyet, kontrol veya yöne-tim, ortak kalite kontrol politikaları ve prose-dürleri, ortak işletme stratejisi, ortak bir mar-ka adı kullanımı veya mesleki kaynaklarınönemli bir parçasını paylaşan.


TAN

IMLA

R

191


TANIMLAR

Denetim ağı firması

Ofis

Özel amaçlıfinansal tablolar

Reklam

Serbest çalışanmuhasebe meslekmensubu

Sözleşme ekibi*

Sözleşme kalitekontrolincelemesi

Sözleşme ortağı

Network firm

Office

Special purposefinancial statements

Advertising

Professionalaccountant inpublic practice

Engagement team

Engagementquality controlrevier

Engagement partner

Bir denetim ağına ait olan denetim firması veya iş-letme.

İster coğrafi olarak isterse de büro hattı olarak or-ganize olmuş ayrı bir alt-grup.

Belirli kullanıcıların finansal bilgi ihtiyaçlarını kar-şılamak üzere tasarlanmış bir finansal raporlamaçerçevesine göre hazırlanmış finansal tablolar.

Serbest çalışan muhasebe meslek mensupları tara-fından hizmetler veya becerilerin, mesleki işleritedarik etme düşüncesiyle sunulduğuna ilişkinbelgenin kamuya duyurulması.

Bir denetim firmasında, fonksiyonel sınıflamayabakmaksızın (örneğin, denetim, vergi veya danış-manlık) mesleki hizmetler sunan muhasebe mes-lek mensubu. Bu terim ayrıca, serbest çalışan mu-hasebe meslek mensuplarının oluşturduğu bir de-netim firması için de kullanılır.

Sözleşmeyi yürüten tüm ortaklar ve personel ilesözleşme üzerinde güvence prosedürlerini yerinegetiren, denetim firması ya da bir denetim ağı fir-ması tarafından görevlendirilmiş kişilerin tümü.Bu, denetim firması ya da bir denetim ağı firmasıtarafından görevlendirilmiş dış uzmanları içermez.

Raporun çıkarılma esnasında veya öncesinde, söz-leşme ekibinin yaptığı önemli yargıların ve raporuoluştururken vardığı sonuçların objektif olarak de-ğerlendirmesini sağlamak üzere tasarlanmış bir sü-reçtir.

Denetim firmasında, sözleşmeden ve sözleşmeninyürütülmesinden ve denetim firması adına çıkarı-lan rapordan sorumlu olan ve gerektiğinde, birmesleki, hukuki veya düzenleyici organdan uygunyetki almış ortak veya diğer kişiler.

* Bu tanımdaki değişiklik, 15 Aralık 2014 veya sonrasında biten dönemlerin finansal tablodenetimleri için yürürlükte olacaktır. Bakınız sayfa 221.

192


TANIMLAR

Tarihi finansalbilgi

Yakın aile

Yönetişimdensorumlu olanlar

Historical financialinformation

Close family

Those chargedwith governance

Geçmiş dönemlerde oluşan ekonomik olaylar hak-kında ya da geçmişteki ekonomik durumlar ya dakoşullar hakkında, temel olarak işletmenin muha-sebe sisteminden çıkarılmış, ki belirli bir işletmey-le ilgili olarak finansal terimlerde gösterilen bilgi-ler

Ebeveyn, çocuk veya çekirdek aile ferdi olmayankardeş.

İşletmenin stratejik yönü ile işletmenin hesap ve-rebilirliği ile ilgili yükümlülüklerini gözetme so-rumluğu olan kişiler. Bu sorumluluk, finansal ra-porlama sürecinin gözetimini de içerir.

193


TAN

IMLA

R

TANIMLAR

IESBA Etik Kurallar’da Yer Alan İngilizce Terimlerin Türkçe Karşılık-ları 186 Sayfa ve Devamında Açıklanmıştır

Acceptable level : Kabul edilebilir düzey

Advertising : Reklam

Assurance client : Güvence müşterisi

Assurance engagement : Güvence Sözleşmesi

Assurance team : Güvence ekibi

Audit client : Denetim müşterisi

Audit engagement : Denetim sözleşmesi

Audit team : Denetim ekibi

Close family : Yakın aile

Contingent fee : Koşullu ücret

Direct financial interest : Doğrudan finansal çıkar

Director or officer : Yönetici veya yetkili

Engagement partner : Sözleşme ortağı

Engagement quality control revier : Sözleşme kalite kontrol incelemesi

Engagement team : Sözleşme ekibi

Existing accountant : Mevcut muhasebeci

External expert : Dış uzman

Financial interest : Finansal çıkar

Financial statements : Finansal tablolar

Financial statements on which the firm will : Denetim firmasının görüş bildireceği express an opinion finansal tablolar

Firm : Firma

Historical financial information : Tarihi finansal bilgi

194


TANIMLAR

Immediate family : Çekirdek aile

Independence : Bağımsızlık

Indirect financial interest : Dolaylı finansal çıkar

Key audit partner : Baş denetim ortağı

Listed entity : Borsaya kayıtlı işletme

Network : Denetim ağı

Network firm : Denetim ağı firması

Office : Ofis

Professional accountant : Muhasebe meslek mensubu

Professional accountant in business : İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu

Professional accountant in public practice : Serbest çalışan muhasebe meslek mensubu

Professional services : Mesleki hizmetler

Public interest entity : Kamu yararına haiz işletmeler

Related entity : İlişkili işletme

Review client : İnceleme müşterisi

Review engagement : İnceleme sözleşmesi

Review team : İnceleme ekibi

Special purpose financial statements : Özel amaçlı finansal tablolar

Those charged with governance : Yönetişimden sorumlu olanlar

Yürürlük Tarihi

Aşağıda belirtilen hükümler hariç, bu IESBA Etik Kurallar 1 Ocak 2011’deyürürlüğe girer.


1. IESBA Etik Kurallar’ın, Kısım 290’ı, denetim ya da inceleme müş-terisinin bir kamu yararına haiz işletme olması durumunda, ilave ba-ğımsızlık hükümleri içerir. Temmuz 2009 IESBA Etik Kurallar’dakikamu yararına haiz işletmenin yeni tanımı veya paragraf 290.26 ‘de-ki rehberlik nedeniyle geçerli olan ilave hükümler 1 Ocak 2012’deyürürlüğe girer.

Ortak Rotasyonu

2. Temmuz 2009 IESBA Etik Kurallar’daki yeni “Baş denetim ortağı”terimindeki tanıma uyan bir ortak olması nedeniyle ve ortağın, söz-leşme kalite kontrol incelemesinden sorumlu sözleşme ortağı ya dakişisi olmaması nedeniyle paragraf 290.151’deki rotasyon hüküm-lerine tabi olan bir ortak için, rotasyon kuralları 15 Aralık 2011 ve-ya sonrasında başlayan yılların finansal tablolarının denetimleri yada incelemeleri için yürürlükte olacaktır. Örneğin, bir takvim yılı so-nu denetim müşterisi olması halinde, sözleşme ortağı ya da sözleş-me kalite kontrol incelemesinden sorumlu kişi olmayan bir baş de-netim ortağı, yedi ya da daha fazla yıl (yani, 2003-2010 denetimle-ri) baş denetim ortağı olarak hizmet etmiş ise, bir yıl daha baş dene-tim ortağı olarak hizmet ettikten sonra (yani, 2011 denetimini ta-mamladıktan sonra) rotasyon olması gerekecektir .

3. Bu rollerden birini üstlenmeden hemen önce müşteri için başka birbaş denetim ortağı rolünde hizmet vermiş ve 15 Aralık 2010 ve son-rasında başlayan ilk mali yılın başında, altı ya da daha az süreylesözleşme ortağı ya da sözleşme kalite kontrol incelemesinden so-rumlu kişi olarak çalışmış bir sözleşme kalite kontrol incelemesin-den sorumlu bir kişi için, rotasyon hükümleri 15 Aralık 2011 veyasonrasında başlayan yılların finansal tablolarının denetimleri ya daincelemeleri için yürürlükte olacaktır. Örneğin, bir takvim yılı sonudenetim müşterisi olması durumunda, dört yıl boyunca (yani, 2002-

195


YÜ

RÜ

RLÜ

K T

ARİH

İ

YÜRÜRLÜK TAR‹H‹

2005 denetimleri) başka bir baş denetim ortağı rolünde ve daha son-ra beş yıl boyunca )yani 2006-2010 denetimleri) sözleşme ortağıolarak hizmet etmiş bir ortak, bir yıl daha sözleşme ortağı olarakhizmet ettikten sonra (yani, 2011 denetimini tamamladıktan sonra)rotasyon olması gerekecektir.


4. Paragraf 290.222, kamu yararına haiz bir müşterinin denetimi ya daincelemesi ile ilgili olarak, üst üste iki yıl bu müşteri ve ilişkili iş-letmelerinden alınan toplam ücret (paragraf 290.27’deki hususlaratabii olarak), finansal tablolar hakkında görüş bildiren denetim fir-masının toplam ücretlerinin %15’inden fazlasını temsil ediyorsa,ikinci yılın denetiminin ön ya da son yayınlanma incelemesi (parag-raf 290.22’de açıklandığı üzere) yapılacaktır. Bu kural, 15 Aralık2011 ve sonrasında başlayan yılları kapsayan finansal tablolarınındenetimleri ya da incelemeleri için yürürlükte olacaktır. Örneğin, birtakvim yılı sonu denetim müşterisi olması durumunda, eğer 2011 ve2012 için müşteriden alınan toplam ücretler %15 eşiğini aşmış ise,2012 finansal tablolarının denetimi ile ilgili olarak ön ya da son ya-yınlanma incelemesi uygulanacaktır.

Ödüllendirme ve Değerlendirme Politikaları

5. Paragraf 290.229, baş denetim ortağının, ortağın denetim müşterisi-ne güvence-dışı hizmetlerin satılmasında ortağın başarısına dayana-rak değerlendirilmeyeceğini ve ödüllendirilmeyeceğini açıklar. Bukural, 1 Ocak 2012’de yürürlüğe girer. Fakat baş denetim ortağı, de-netim müşterisine güvence-dışı hizmetlerin satışındaki bu ortağınbaşarısına dair 1 Ocak 2012’den önce yapılmış olan değerlendirme-sine göre, 1 Ocak 2012’den sonra ödül alabilir.

196


YÜRÜRLÜK TAR‹H‹

IESBA ETİK KURALLAR’DAKİ DEĞİŞİKLİKLER - IESBA ETİK KURALLAR’IN BİR KURALINA AYKIRLIK

İÇİNDEKİLER

Sayfa

KISIM 100 .......................................................................................... 198

KISIM 290 .......................................................................................... 198

KISIM 291 .......................................................................................... 202

Yürürlük Tarihi.................................................................................... 204

197


DEĞ

İŞİK

LİK

LER

KISIM 100

Paragraf 100.10 silinecek ve aşağıdaki ile değiştirilecektir:

100.10 Kısım 290 ve 291, muhasebe meslek mensubu Etik kuraların bağım-sızlık hükmüne yönelik bir aykırılık tespit ettiğinde, meslek mensu-bunun uyacağı hükümleri içerir. Eğer muhasebe meslek mensubu,bu IESBA Etik Kurallar’ın başka bir hükmüne aykırılık tespit eder-se, muhasebe meslek mensubu bu aykırılığın önemini ve muhasebe-cinin temel ilkelerle uyum kabiliyeti üzerindeki etkisini değerlendi-recektir. Muhasebe meslek mensubu, bu aykırılığın sonuçlarını yeter-li bir biçimde ele almak için ivedilikle mümkün olan her tür önlemialacaktır. Muhasebe meslek mensubu, bu aykırılığı örneğin aykırılık-tan etkilenmiş olabileceklere, üye kuruluşa, ilgili düzenleyici ya dagözetim otoritesine rapor edip etmemeyi belirleyecektir.

KISIM 290

Paragraf 290.39 ve başlığı silinecek ve aşağıdaki başlık ve 290.39-290.49 nu-maralı paragraflarla değiştirilecektir.

Bu Kısmın bir Hükmüne Aykırılık

290.39 Bu kısmın bir hükmüne aykırılık, denetim firmasının bağımsızlığınkorunduğuna dair makul bir güvence sağlamak üzere tasarlanmışpolitika ve prosedürlere sahip olmasına rağmen oluşabilir. Bir aykı-rılığın sonucu, denetim sözleşmenin sonlandıracaktır.

290.40 Denetim firmasının bir aykırılığın olduğu sonucuna varması halinde,denetim firması aykırılığa neden olan çıkar ya da ilişkiyi sonlandıra-cak, askıya alacak ya da ortadan kaldıracak ve aykırılığın sonuçlarınıele alacaktır.

290.41 Bir aykırılık tespit edildiğinde, denetim firması bu aykırılığa ilişkinolarak herhangi bir yasal ya da düzenleyici kurallar olup olmadığınıdikkate alacak ve eğer varsa, bu kurallara uyacaktır. Denetim firma-sı, eğer böyle bir raporlama genel bir uygulama ise ya da belirli birülkede yapılması bekleniyorsa, bu aykırılığı meslek kuruluşuna, ilgi-li düzenleyici ya da gözetim otoritesine raporlayacaktır.

198


ET‹K KURALLARDAK‹ DE⁄‹fi‹KL‹KLER

290.42 Bir aykırılık tespit edildiğinde, denetim firmasının politikaları veprosedürlerine uygun olarak, bu aykırılığı ivedilikle sözleşme ortağı-na, bağımsızlıkla ilgili politika ve prosedürler hakkında sorumluluğuolanlarla, denetim firmasındaki diğer ilgili personelle ve uygun ol-duğu durumlarda, denetim ağı ile gerekli önlemleri alması gerekenbağımsızlık kurallarından tabi olan kişilerle iletecektir. Denetim fir-ması, bu aykırılığın önemini ve denetim firmasının tarafsızlığı ve de-netim raporu yayınlama yetisi üzerindeki etkisini değerlendirecektir.Bu aykırılığın önemi aşağıdaki gibi faktörlere dayanacaktır:

• Aykırılığın niteliği ve süresi;

• Mevcut denetim sözleşmesi ile ilgili olarak daha önceki tümaykırılıkların sayısı ve niteliği;

• Denetim ekibinin bir üyesinin, aykırılığa neden olan çıkar yada ilişki hakkında bilgisi olup olmadığı;

• Aykırılığa neden olan kişinin denetim ekibinin bir üyesi olupolmadığı ya da bağımsızlık kuralları olan bir başka kişi olup ol-madığı;

• Eğer bu aykırılık denetim ekibinin bir üyesi ile ilişkili ise bukişinin rolü;

• Eğer bu aykırılık bir mesleki hizmetin sunulmasından kaynak-lanmışsa, bu hizmetin, eğer varsa, denetim firmasının görüşbildireceği muhasebe kayıtları ya da finansal tablolarda kayde-dilen tutarlar üzerindeki etkisi; ve

• Bu aykırılık tarafından ortaya çıkan kişisel çıkar, taraf tutma,gözdağı veya diğer tehditlerin kapsamı.

290.43 Aykırılığın önemine dayalı olarak, denetim sözleşmesine sonlandır-mak gerekli olabilir ya da bu aykırılığın sonuçlarını gereğince ele al-mak için önlem almak mümkün olabilir. Denetim firması, bu tür birönlemin alınıp alınamayacağını ve içinde bulunulan durumlara uy-gun olup olmadığını belirleyecektir. Bu belirlemeyi yaparken, dene-tim firması mesleki yargı uygulayacak ve makul ve bilgilendirilmişbir üçüncü tarafın, aykırılığın önemini, alınacak önlemlerin ve o an-

199


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


da muhasebe meslek mensubunun erişiminde olan tüm özellikli ger-çekler ve koşulları tartarak, denetim firmasının tarafsızlığının bozul-duğu ve dolayısıyla denetim firmasının bir denetim raporu çıkarama-yacağı sonucuna varıp varamayacağını dikkate alacaktır.

290.44 Denetim firmasının dikkate alabileceği önlemler aşağıdakileri içere-bilir.

• İlgili kişiyi denetim ekibinden çıkarmak;

• Her iki durumda da farklı personel kullanarak, etkilenen dene-tim işi için ilave bir inceleme yapmak ya da gerekli olduğu ka-darıyla bu işin yeniden yapmak;

• Gerekli olduğu kadarıyla, denetim müşterisine etkilenen dene-tim içişi incelemek ya da yeniden yapmak için başka bir dene-tim firmasıyla anlaşmasını tavsiye etmek; ve

• Aykırılığın, muhasebe kayıtları ya da finansal tablolarda kayde-dilmiş bir tutarı etkilediği, güvence dışı bir hizmetle ilgili ol-duğu durumlarda, gerekli olduğu kadarıyla, hizmetin sorumlu-luğunu alasına imkan vermek için güvence-dışı hizmetinin so-nuçlarının değerlendirmesini için başka bir denetim firması gö-revlendirmek ya da sunulan güvence-dışı hizmetinin başka birdenetim firması tarafından yeniden yapılmasını sağlamak.

290.45 Denetim firması, bu aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele al-mak için önlem alamayacağını belirlerse, denetim firması ivedilikleyönetişimden sorumlu olanları bilgilendirecek ve denetim sözleş-mesinin sonlandırmasını ilişkin uygulamadaki tüm yasal ya da dü-zenleyici kurallara uygun olarak denetim sözleşmesini sonlandır-mak için gerekli adımları atacaktır. Sözleşmeyi sonlandırmaya yasaya da düzenleme tarafından izin verilmediği durumlarda, denetimfirması tüm raporlama ve açıklama kurallarına uyacaktır.

290.46 Denetim firması, bu aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele al-mak için önlem alabileceğini belirlerse, denetim firması aykırılığı vealacağı önlemi yönetişimden sorumlu olanlarla tartışacak veya yö-netişimden sorumlu olanların bu önlemi almasını önerecektir. Dene-tim firması, yönetişimden sorumlu olanlar daha az önemli aykırılık-

200



ları raporlamak için alternatif bir zamanlama belirlememişse, aykı-rılığı ve önlemi ivedilikle tartışacaklardır. Tartışılacak konular aşağı-dakileri içerecektir:

• Niteliği ve süresi de dahil aykırılığın önemi;

• Aykırılığın nasıl olduğu ve nasıl tespit edildiği;

• Alınan ya da alınması önerilen önlemler ile denetim firmasınınbu önlemin niçin aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde elealacağına ve denetim raporu çıkarmasına imkan vereceğine da-ir gerekçesi;

• Denetim firmasının mesleki yargısına göre, tarafsızlığın zarargörmediğine dair vardığı sonuç ve bu sonucun gerekçesi; ile

• Başka aykırılıkların olma riskini azaltmak ya da ortadan kaldır-mak için denetim firmasının attığı ya da atılmasını önerdiği tümadımlar.

290.47 Denetim firması paragraf 290.46’ya uygun olarak tartışılmış tüm ko-nuları yönetişimden sorumlu olanlara yazılı olarak bildirecektir vebu aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele almak için alınabile-cek ya da alınmış önleme dair yönetişimden sorumlu olanların mu-vafakatını alacaktır. Bu iletişim, bağımsızlığın korunduğuna dair de-netim firmasına makul güvence vermek üzere tasarlanmış, aykırılık-la ilgili denetim firması politikaları ve prosedürlerinin bir tanımı ilebaşka aykırılıkların olma riskini azaltmak ya da ortadan kaldırmakiçin denetim firmasının attığı ya da atılmasını önerdiği tüm adımlarınbir tanımını içerecektir. Yönetişimden sorumlu olanlar, önlemin buaykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele almasına dair muvafa-kat vermezse, denetim firması yasa ya da düzenlemenin izin verdi-ği durumlarda, denetim sözleşmesinin sonlandırmasını ilişkin uygu-lamadaki tüm yasal ya da düzenleyici kurallara uygun olarak dene-tim sözleşmesini sonlandırmak için gerekli adımları atacaktır. Söz-leşmeyi sonlandırmaya yasa ya da düzenleme tarafından izin veril-mediği durumlarda, denetim firması tüm raporlama ve açıklama ku-rallarına uyacaktır.

201


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


290.48 Eğer aykırılık, bir önceki denetim raporunun yayınlanmasından önceoluşmuşsa, denetim firması aykırılığın önemini ve aykırılığın dene-tim firmasının tarafsızlığı ve cari dönem denetim raporunu yayınla-ma yeteneği üzerindeki etkisini değerlendirirken bu bölüm ileuyumlu olacaktır. Denetim firması ayrıca, eğer varsa, aykırılığın da-ha önceden yayınlanmış tüm denetim raporlarıyla ilişkili olarak de-netim firmasının tarafsızlığı üzerindeki etkisini ve bu tür denetim ra-porlarından çekilme ihtimalini dikkate ele alacak ve konuyu yöneti-şimden sorumlu olanlarla tartışacaktır.

290.49 Denetim firması, aykırılığı, alınan önlemler, alınan kilit kararlar veyönetişimden sorumlu olanlarla tartışılan tüm konular ile üye kuru-luş, ilgili düzenleyici ya da gözetim kurulu ile yapılan tüm tartışma-ları belgelendirecektir. Denetim firmasının denetim sözleşmesinedevam etmesi durumunda, belgelendirilen konular ayrıca, denetimfirmasının mesleki yargısına göre, tarafsızlığın zarar görmediğine,alınan önlemin niçin aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele al-dığı ki böylece denetim firmasının bir denetim raporu çıkarabildiği-ne dair vardığı sonucu da içerecektir.

IESBA Etik Kurallar’daki aşağıdaki paragraflar silinecektir:

• 290.117

• 290.133

• 290.159

KISIM 291

Paragraf 291.33 ve başlığı silinecek ve aşağıdaki başlık ve 291.33-37 numa-ralı paragraflarla değiştirilecektir.

Bu Kısmın bir Hükmüne Aykırılık

291.33 Bu kısmın bir hükmüne aykırılık tespit edildiğinde, denetim firmasıaykırılığa neden olan çıkar ya da ilişkiyi sonlandıracak, askıya alacakya da ortadan kaldıracak ve bu aykırılığın önemi ile denetim firması-nın tarafsızlığı ve bir denetim raporu çıkarma yeteneği üzerindeki et-

202



kisini değerlendirecektir. Denetim firması, aykırılığın sonuçlarını ye-terli bir şekilde ele almak için önlem alınıp alınamayacağını belirle-yecektir. Bu belirlemeyi yaparken, denetim firması mesleki yargıkullanacak ve makul ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, aykırılı-ğın önemini, alınacak önlemlerin ve o anda muhasebe meslek men-subunun erişiminde olan tüm özellikli gerçekler ve koşulları tarta-rak, denetim firmasının tarafsızlığının bozulduğu ve dolayısıyla dene-tim firmasının bir denetim raporu çıkaramayacağı sonucuna varıpvaramayacağını dikkate alacaktır.

291.34 Denetim firması, bu aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele al-mak için önlem alamayacağını belirlerse, denetim firması ivediliklesözleşme müşterinin yöneticilerini ya da yönetişimden sorumluolanlardan uygun olanı bilgilendirecek ve güvence sözleşmesininsonlandırmasını ilişkin uygulamadaki tüm yasal ya da düzenleyicikurallara uygun olarak güvence sözleşmesini sonlandırmak için ge-rekli adımları atacaktır.

291.35 Denetim firması, bu aykırılığın sonuçlarını yeterli bir biçimde ele al-mak için önlem alabileceğini belirlerse, denetim firması aykırılığı vealacağı önlemi yönetişimden sorumlu olanlarla tartışacak veya söz-leşme müşterinin yöneticilerini ya da yönetişimden sorumlu olan-lardan uygun olanından bu önlemi almasını önerecektir. Denetim fir-ması, aykırılığı ve önerilen önlemi, sözleşmenin ve aykırılığın içindebulunduğu bağlamı hesaba katarak zamanında tartışacaktır.

291.36 Denetim firmasıyla sözleşme yapan tarafa ya da yönetişimden so-rumlu olanlardan uygun olanı, önlemin bu aykırılığın sonuçlarını ye-terli bir biçimde ele almasına dair muvafakat vermezse, denetim fir-ması güvence sözleşmesinin sonlandırmasını ilişkin uygulamadakitüm yasal ya da düzenleyici kurallara uygun olarak güvence sözleş-mesini sonlandırmak için gerekli adımları atacaktır.

291.37 Denetim firması, aykırılığı, alınan önlemler, alınan kilit kararlar vedenetim firmasıyla sözleşme yapan tarafla ya da yönetişimden so-rumlu olanlarla tartışılan tüm konuları belgelendirecektir. Denetimfirmasının güvence sözleşmesine devam etmesi durumunda, belge-lendirilen konular ayrıca, denetim firmasının mesleki yargısına göre,tarafsızlığın zarar görmediğine, alınan önlemin niçin aykırılığın so-

203


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


nuçlarını yeterli bir biçimde ele aldığı ki böylece denetim firmasınınbir güvence raporu çıkarabildiğine dair vardığı sonucu da içerecek-tir.

IESBA Etik Kurallar’daki aşağıdaki paragraflar silinecektir:

• 291.112

• 291.127

Yürürlük Tarihi

Bu değişiklikler, 1 Nisan 2014’de yürürlüğe girecektir; daha önce kabulüneizin verilmiştir.

204



ETİK KURALLARDAKİ DEĞİŞİKLİKLER - ÇIKAR ÇATIŞMALARI

İÇİNDEKİLER

Sayfa

KISIM 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

KISIM 220 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

KISIM 310 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

KISIM 320 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

KISIM 340 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

205


DEĞ

İŞİK

LİK

LER

Kısım 100

Aşağıdaki paragraf100.17-100.18 ve bunların başlıkları, Etik Çatışma Çözü-mü başlığının öncesine gelecek ve mevcut paragraflar 100.17-100.22, parag-raf 100.19-100.24 olarak yeniden numaralandırılacaktır.


100.17 Muhasebe meslek mensubu, mesleki faaliyette bulunurken bir çıkarçatışmasıyla karşı karşıya kalabilir.1 Tarafsızlığa yönelik bir tehditoluşturan bir çıkar çatışması, diğer temel ilkelere yönelik tehditlerde oluşturabilir. Bu tür tehditler, aşağıdaki durumlarda oluşabilir:

• Muhasebe meslek mensubunun, belirli bir konuyla ilgili ola-rak çıkarları çatışmalı olan iki ya da daha fazla taraf için bu ko-nuyla ilgili bir mesleki faaliyet yürütmesi; ya da

• Belirli bir konuyla ilgili olarak muhasebe meslek mensubununçıkarları ile bu konuya ilişkin muhasebe meslek mensubununbir mesleki faaliyet yürüttüğü bir tarafın çıkarlarının çatışıyorolması.

100.18 IESBA Etik Kurallar’ın B ve C bölümleri sırasıyla, serbest çalışanve işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları için çıkar ça-tışmalarını açıklamaktadır.

Mevcut Kısım 220 silinecek ve aşağıdaki Kısım ile değiştirilecektir:

Kısım 220


220.1 Serbest çalışan bir muhasebe meslek mensubu, mesleki hizmet su-narken bir çıkar çatışmasıyla karşı karşıya kalabilir.2 Tarafsızlığa yö-nelik bir tehdit oluşturan bir çıkar çatışması, diğer temel ilkelere yö-

206



1 Yeni Tanım: Mesleki Faaliyet: Muhasebe, denetim, vergi, yönetim danışmanlığı ve finan-sal yönetim hizmetlerini de dahil, muhasebe meslek mensupları tarafından yapılan muha-sebecilik (denetim ve finansal raporlama) veya ilgili becerilerin gerektiren bir faaliyet.

2 Revize Tanım: Mesleki Hizmetler: Müşteriler için yapılan mesleki faaliyetler.

nelik tehditler de oluşturabilir. Bu tür tehditler, aşağıdaki halledeoluşabilir:

• Muhasebe meslek mensubunun, belirli bir konuyla ilgili ola-rak çıkarları çatışmalı olan iki ya da daha fazla müşteri için bukonuyla ilgili bir mesleki hizmet sağlaması; ya da

• Belirli bir konuyla ilgili olarak muhasebe meslek mensubununçıkarları ile bu konuya ilişkin muhasebe meslek mensubununbir mesleki hizmet sunduğu müşterilerin çıkarlarının

çatışıyor olması.

Muhasebe meslek mensubu, mesleki ya da ticari yargısını zarara uğ-ratacak bir çıkar çatışmasına izin vermeyecektir.

Mesleki hizmetin bir güvence hizmeti olması durumunda, tarafsızlıktemel ilkesiyle uyum da Kısım 209 ya da 291’den uygun olanına gö-re güvence müşterisinden bağımsız olmayı gerektirir.

220.2 Çıkar çatışmasının ortaya çıkabileceği durumlara örnekler aşağıda-dır:

• Denetim firmasının denetim sırasında bu ticari işlemle ilgiliolabilecek gizli bilgiler elde etmiş olduğu durumda, denetimfirmasının müşterisi olmayı amaçlayan bir müşteriye ticari iş-lem danışmanlığı hizmeti vermek.

• Tavsiyenin, tarafların rekabet pozisyonlarıyla ilgili olabileceğibir durumda, aynı şirketi almak için rekabet eden iki müşteri-ye aynı anda tavsiyede bulunmak.

• Aynı ticari işlemle ilgili olarak hem satıcıya hem de alıcıya hiz-met sunmak.

• Varlık ile ilgili olarak karşıt pozisyonlarda olan iki taraf içinvarlık değerlemesi hazırlamak.

• Birbiriyle hukuki uyuşmazlık içinde olan, örneğin boşanmadavası ya da ortaklığın feshedilmesi sırasında, aynı konuyla il-gili olarak iki müşteriyi temsil etmek.

207


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


• Aynı zamanda ödenecek tutarın doğruluğunun lisansını tavsiyeederken, bir lisans anlaşması altında telif hakkı ücreti hakkın-da lisans verici için bir güvence raporu hazırlamak..

• Bir müşteriye, örneğin serbest çalışan muhasebe meslek men-subunun eşinin finansal çıkarı olduğu bir işe yatırım yapmasıiçin tavsiyede bulunmak.

• Müşterinin ana rakibi ile ortak bir girişime ya da benzer bir çı-kara sahipken, müşterinin rekabetçi pozisyonu hakkında birmüşteriye stratejik tavsiyede bulunmak.

• Denetim firmasının da alımında çıkarı olduğu, bir işletme alı-mında müşteriye tavsiyede bulunmak.

• İlgili ürün ya da hizmetin potansiyel satıcılarından biriyle telifya da komisyon anlaşması varken, bir ürün ya da hizmet alımıhakkında müşteriye tavsiyede bulunmak.

220.3 Çıkar çatışmasına neden olabilecek durumları ya da ilişkileri belir-lerken ve değerlendirirken ve temel ilkelerle uyuma yönelik herhan-gi bir tehdidi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye in-dirmek gerektiğinde önlemleri uygulamaya koyarken, serbest çalı-şan muhasebe meslek mensubu, mesleki yargı kullanacak ve makulve bilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, söz konusu zamanda muhase-be meslek mensubunun erişiminde olan tüm özellikli bilgileri vedurumları değerlendirerek, temel ilkelerle uyumun ihlal edilip edil-mediği sonucuna varabileceğini dikkate alacaktır.

220.4 Denetim firması ya da denetim ağı içerisinde açıklama yapmak ya dabilgi paylaşmak ile üçüncü taraflardan rehberlik almak istemek dedahil çıkar çatışmaları ele alırken, serbest çalışan muhasebe meslekmensubu, gizlilik temek ilkesine karşı hazırlıklı olmaya devam ede-cektir.

220.5 Eğer çıkar çatışması nedeniyle oluşan tehdit kabul edilebilir bir dü-zeyde değilse, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, tehdidiortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek içinönlemler uygulayacaktır. Eğer önlemler tehdidi kabul edilebilir birdüzeye indiremez ise, muhasebe meslek mensubu, çıkar çatışmasıy-

208



la sonuçlanabilecek mesleki hizmetleri yapmayı geri çevirecek yada devam etmeyecektir; ya da tehdidi ortadan kaldırmak ya da ka-bul edilebilir bir düzeye indirmek için ilgili ilişkileri sonlandıracakya da ilgili çıkarları elden çıkaracaktır.

220.6 Yeni bir müşteri ilişkisi, sözleşme ya da iş ilişkisini kabul etmedenönce, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu, aşağıdakilerin tes-pit edilmesi de dahil bir çıkar çatışması yaratabilecek durumları tes-pit etmek için uygun adımlar atacaktır:

• Konuya dahil olan taraflar arasındaki ilgili çıkarlar ve ilişkile-rin niteliği; ve

• Hizmetin niteliği ve ilgili taraflara etkisi. Hizmetin niteliği ileilgili çıkarlar ve ilişkiler sözleşmenin yürütülmesi sürecindedeğişebilir. Bu durum özellikle, muhasebe meslek mensubu ilesözleşme yapan taraflar daha önceden uyuşmazlık içinde ol-masalar bile, muhasebe meslek mensubundan karşıt hale gele-bilecek bir durumda sözleşmeyi yürütmesi istendiğinde doğru-dur. Muhasebe meslek mensubu, bir çıkar çatışması yaratabile-cek durumları tespit etme amacıyla bu tür değişikliklere karşıhazırlıklı olmaya devam edecektir.

220.7 Bir çıkar çatışması oluşturabilecek çıkarları ve ilişkileri tespit etmeamacıyla, etkili bir çatışma tespit etme sürecine sahip olmak, serbestçalışan muhasebe meslek mensubunun bir sözleşmeyi kabul edip et-memeyi belirlemeden önce ve sözleşme boyunca gerçek ya da po-tansiyel çıkar çatışmalarını tespit etmesine yardımcı olur. Bu, müşte-riler ya da potansiyel müşteriler gibi dış taraflarca tespit edilmiş ko-nuları içerir. Gerçek ya da potansiyel çıkar çatışması ne kadar erkentespit edilirse, muhasebe meslek mensubunun tarafsızlığa yöneliktehdidi ve diğer temel ilkelerle uyuma yönelik herhangi bir tehdidiortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerek-tiğinde, önlemleri uygulayabilmesi olasılığı o kadar yüksektir. Ger-çek ya da potansiyel çatışmaları tespit etme süresi aşağıdaki gibifaktörlere dayanacaktır:

• Sunulan mesleki hizmetin niteliğine.

209


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


• Denetim firmasının büyüklüğüne.

• Müşteri tabanının büyüklüğü ve niteliğine.

• Ofislerin sayısı ve coğrafi konumu gibi denetim firmasının ya-pısına.

220.8 Denetim firması bir denetim ağı üyesiyse, çatışma tespiti, serbest ça-lışan muhasebe meslek mensubunun bir denetim ağı firmasının çı-karları ve ilişkileri nedeniyle olabildiğine ya da olabileceğine inan-ma sebebine dair tüm çatışmalar içerecektir. Denetim ağı firmasınındahil olduğu bu tür çıkarları ve ilişkileri tespit etmeye yönelik uy-gun adımlar, sunulan mesleki hizmetlerin niteliği, denetim ağı tara-fından hizmet edilen müşterilerin niteliği ve ilgili tarafların coğrafikonumları gibi faktörlere dayanacaktır.

220.9 Bir çıkar çatışması tespit edilirse, serbest çalışan muhasebe meslekmensubu aşağıdakileri değerlendirecektir:

• İlgili çıkarlar ya da ilişkilerin önemi; ve

• Mesleki hizmet ya da hizmetleri yapma nedeniyle oluşmuştehditlerin önemi. Genel olarak, mesleki hizmetler ile tarafla-rın çıkarlarının çatıştığı konu arasında ne kadar doğrudan birbağlantı varsa, tarafsızlık ile diğer temel ilkelerle uyuma yöne-lik tehdit o kadar ciddidir.

220.10 Çıkar çatışması nedeniyle oluşmuş temel ilkelerle uyuma yöneliktehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek gerektiğinde, serbest çalışan muhasebe meslek mensubu ön-lemler uygulayacaktır. Bu önlemlere örnekler aşağıdakileri kapsar:

• Belirli bir konuyla ilgili olarak çıkarları çatışmalı olan iki ya dadaha fazla müşteri için bu konuyla ilgili mesleki hizmetler ye-rine getirirken, gizli bilgilerin yetkisiz olarak açıklanmasınıönlemeye yönelik mekanizmaları uygulamaya koymak. Buaşağıdaki hususları içerebilir:

o Gizliliği korumak konusunda kendilerine açık politika-lar ve prosedürler sağlanmış ayrı sözleşme ekipleri kul-lanmak.

210



o Gizli müşteri bilgilerinin denetim firması içinde bir uy-gulama alanından diğerine geçişi önünde engel olarakhareket edebilecek, denetim firması içerisinde özelfonksiyonlar için ayrı uygulama alanları oluşturmak.

o Müşteri dosyalarına erişimi kısıtlayan, denetim firması-nın çalışanları ve ortakları tarafından imzalanmış gizli-lik anlaşmalarının kullanılması ve/veya gizli bilgilerinfiziki ve elektronik olarak ayrılması için politika veprosedürler kurmak.

• Müşteri sözleşmesi ya da sözleşmelerine dahil olmamış kı-demli bir kişi tarafından önlemlerin uygulanmasının düzenligözetim ve denetimi.

• Hizmet sağlanmasına dahil olmamış ya da başka bir şekildeçatışmadan etkilenmemiş bir muhasebe meslek mensubunun,kilit yargılar ve varılan sonuçların uygun olup olmadığını de-ğerlendirmek için yapılan işi incelemesi.

• Meslek kuruluşu, hukuk müşaviri ya da diğer bir muhasebemeslek mensubu gibi üçüncü taraflarla istişarede bulunmak.

220.11 Buna ek olarak, genellikle eğer varsa, çıkar çatışmalarının niteliği veilgili önlemlerin, çatışmadan etkilenen müşterilere açıklanması vetehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemler gerekti-ğinde, mesleki hizmetlerini yürüten serbest çalışan muhasebe mes-lek mensubuna yönelik müşterilerin muvafakatini almak gereklidir.

Açıklama ve muvafakat çeşitli şekillerde olabilir, örneğim:

• Muhasebe meslek mensubunun, yaygın ticari uygulamaya uy-gun olarak, herhangi bir müşteriye ayrıcalıklı olarak hizmetsunmadığı durumlarda (örneğin, belirli bir piyasa sektöründe-ki belirli bir hizmette), müşterinin buna göre genel muvafakatvermesini teminen içinde bulunulan koşulların müşteriye ge-nel açıklanması. Bu tür bir açıklama, örneğin, muhasebe mes-lek mensubunun standart sözleşme koşullarında yapılabilir.

211


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


• Müşterinin konuya ilişkin bilgili olarak karar almasına ve bu-na göre açık muvafakat vermesine imkan verecek yeterlilikte,durumun detaylı sunumu ile planlanmış tüm önlemlerin ve ko-nu olan risklerin kapsamlı bir açıklaması da dahil belirli bir ça-tışmaya dair koşulları etkilenen müşteriye özel açıklanması.

• Belirli durumlarda, muhasebe meslek mensubunun müşterile-rin içinde bulunulan durumları bildikleri ve çatışmanın varlığı-na yönelik bir itirazda bulunmadı iseler çıkar çatışmasını kabulettikleri sonucuna varacak şekilde yeterli kanıtı olduğu durum-larda, muvafakat müşterinin davranışıyla zımmi olabilir.

Muhasebe meslek mensubu çıkar çatışmasının özel açıklama ve özelmuvafakat gerektirecek nitelikte ve önemde olup olmadığını belirle-yecektir. Bu amaçla, muhasebe meslek mensubu, etkilenen taraflar,ortaya çıkabilecek sorunların niteliği ile beklenmedik bir tarzda ge-lişecek belirli bir durum olasılığı da dahil bir çıkar çatışması yaratandurumların değerlendirilme sonucunu tartmada mesleki yargı kulla-nacaktır.

220.12 Serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun, bir müşterindenözel bir muvafakat talep etmesi ve bu muvafakatin da müşteri tara-fından geri çevrilmesi durumunda, muhasebe meslek mensubu çıkarçatışmasıyla sonuçlanabilecek mesleki hizmetleri yürütmeyi redde-decek ya da devam etmeyecektir; tehdidi ortadan kaldırmak ya dakabul edilebilir bir düzeye indirmek için ilgili ilişkileri sonlandıra-cak veya ilgili çıkarları elinden çıkaracaktır ki böylece eğer gereki-yorsa tüm ilave önlemler uygulandıktan sonra söz konusu muvafa-kat alınabilsin.

220.13 Açıklamanın sözlü veya muvafakatin sözlü ya da zımmi olması du-rumunda; serbest çalışan muhasebe meslek mensubunun çıkar çatış-masına neden olan koşulların niteliğini, tehditleri kabul edilebilir birdüzeye indirmek için uygulanan önlemleri ve alınan muvafakati bel-gelendirmesi gerekir.

220.14 Belirli koşullarda, özel muvafakat almak amacıyla özel açıklamalaryapmak, gizlilik ihlaline neden olabilir. Bu tip durumlara örnekleraşağıdakileri kapsar:

212



• Denetim firmasının başka bir müşterisinin kendi iradesi dışın-da dışarıdan yönetilmesiyle ilgili olarak bir müşteriye ticari iş-lemle ilgili bir hizmet yapmak.

• Denetim firmasının, hileye katılmış olması muhtemel başka birmüşteri için bir mesleki hizmet sunmuş olması nedeniyle giz-li bilgilere sahip olduğu bir durumda bir şüpheli / hileli işlem-le bağlantılı olarak bir müşteri için adli soruşturma yürütmek.

Aşağıdaki koşullara sağlanmadığı sürece, bu tür durumlar altındadenetim firması sözleşmeyi kabul etmeyecek ya da devam ettirme-yecektir:

• Aynı konuyla ilgili olarak denetim firmasının başka bir müşte-riye karşı karşıt pozisyon alması gerektiğinde denetim firmasıbir müşteri için savunma rolü içerisinde hareket etmemesi;

• İki müşteriye hizmet veren sözleşme ekipleri arasında gizlibilgilerin açıklanmasını önlemeye yönelik özel mekanizmala-rın mevcut olması; ve

• Denetim firmasının, uygun ve bilgilendirilmiş bir üçüncü tara-fın, söz konusu zamanda serbest çalışan muhasebe meslekmensubunun erişiminde olan tüm özellikli bilgileri ve durum-ları değerlendirerek, denetim firmasının müşteriler veya diğerilgili üçüncü taraflar için orantısız bir aksi sonuç üretebilecekhizmet sunma yeteneği üzerinde bir kısıtlama olduğu için de-netim firmasının sözleşmeyi kabul etmesi ya da devam ettir-mesinin uygun olduğu sonucuna varabileceğine dair kanat ge-tirmesi.

Muhasebe meslek mensubu, meslek mensubunun üstlendiği rol dedahil koşulların niteliğini, iki müşteriye hizmet veren sözleşmeekipleri arasında bilgilerin açıklanmasını önlemeye yönelik özel me-kanizmaları ve sözleşmeyi kabul etmenin uygun olduğuna dair varı-lan sonucun gerekçesini belgelendirecektir.

213


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


Mevcut Kısım 310 silinecek ve aşağıdaki Kısım ile değiştirilecektir:

Kısım 310


310.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, mesleki faaliyettebulunurken bir çıkar çatışmasıyla karşı karşıya kalabilir. Tarafsızlığayönelik bir tehdit oluşturan bir çıkar çatışması, diğer temel ilkelereyönelik tehditler de oluşturabilir. Bu tür tehditler, aşağıdaki haller-de oluşabilir:

• Muhasebe meslek mensubunun, belirli bir konuyla ilgili ola-rak çıkarları çatışmalı olan iki ya da daha fazla taraf için bu ko-nuyla ilgili bir mesleki faaliyet yürütmesi; ya da

• Belirli bir konuyla ilgili olarak muhasebe meslek mensubununçıkarları ile bu konuya ilişkin muhasebe meslek mensubununbir mesleki faaliyet yürüttüğü bir tarafın çıkarlarının çatışıyorolması.

Bir taraf; iş veren organizasyonu, satıcı, müşteri, kiraya veren, his-se sahibi ya da başka bir tarafı içerebilir.

Bir muhasebe meslek mensubu, mesleki ya da ticari yargısını zararauğratacak bir çıkar çatışmasına izin vermeyecektir.

310.2 Çıkar çatışmasının ortaya çıkabileceği durumlara örnekler aşağıda-dır:

• İki işveren organizasyon için yönetim ya da yönetişim pozis-yonlarında hizmet vermek ve muhasebe meslek mensubu tara-fından bir işveren organizasyondan diğer işveren organizasyo-nun avantajına ya da dezavantajına kullanılabilecek gizli bilgi-ler elde etmek.

• Ortaklıklarını feshedilmesine yardımcı olması için muhasebemeslek mensubunu işe alan, bir ortaklık içerisindeki her iki ta-raf için mesleki faaliyet yürütmek.

214



• Muhasebe meslek mensubunu, işletmeyi yöneticilerin satın al-ması işlemini yürütmeye talip olarak işe alan işletmenin yöne-timinin belirli üyeleri için finansal bilgi hazırlamak.

• Muhasebe meslek mensubunun bir yakın aile üyesinin ticariişlemden finansal fayda sağlayabilecek durumlarda, muhasebemeslek mensubunun işveren organizasyonu için bir satıcı seç-me konusunda sorumlu olması.

• Söz konusu yatırımlardan birinin muhasebe meslek mensubu-nun yada bir yakın aile üyesinin kişisel yatırım portföyünün di-ğerini artıracağı durumlarda, şirket için belirli yatırımları onay-layan bir işveren organizasyon içerisinde yönetişim kapasite-sinde hizmet vermek.

310.3 Çıkar çatışması yaratabilecek durumlar ya da ilişkileri belirlerken vedeğerlendirirken ve temel ilkelerle uyuma yönelik herhangi bir teh-didi ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmekgerektiğinde önlemleri uygulamaya koyarken, işletmelerde çalışanmuhasebe meslek mensubu, mesleki yargı kullanacak ve makul vebilgilendirilmiş bir üçüncü tarafın, söz konusu zamanda muhasebemeslek mensubunun erişiminde olan tüm özellikli bilgileri ve du-rumları tartarak, temel ilkelerle uyumu ihlal ettiği sonucuna varabi-leceğine dair hazır olacaktır.

310.4 Bir çıkar çatışmasını ele alırken, işletmelerde çalışan muhasebe mes-lek mensubunun işveren organizasyonu içerisinden ya da meslekikuruluş, hukuk müşaviri ya da başka bir muhasebe meslek mensu-bu gibi diğer kimselerden rehberlik almalıdır. İşveren organizasyoniçerisinde açıklama yapmak ya da bilgi paylaşımında bulunurken veüçüncü taraflardan rehberlik araştırırken, işletmelerde çalışan muha-sebe meslek mensubu, gizlilik ilkesine karşı hazır olmaya devamedecektir.

310.5 Çıkar çatışması nedeniyle oluşan tehdit kabul edilebilir bir düzeydedeğilse, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, tehdidi or-tadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek için ön-lemler uygulayacaktır. Eğer önlemler bu tehditleri kabul edilebilirbir düzeye indiremez ise muhasebe meslek mensubu, çıkar çatışma-

215


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


sıyla sonuçlanabilecek mesleki hizmetleri yapmayı geri çevirecek yada devam etmeyecektir; ya da tehdidi ortadan kaldırmak ya da ka-bul edilebilir bir düzeye indirmek için ilgili ilişkileri sonlandıracakya da ilgili faydaları elden çıkaracaktır.

310.6 Bir çıkar çatışmasının mevcut mu yoksa oluşabilir mi olduğunu tes-pit ederken, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, aşağı-dakileri belirlemek için uygun adımlar atacaktır:

• Konuya dahil olan taraflar arasındaki ilgili çıkarlar ve ilişkile-rin niteliği; ve

• Faaliyetin niteliği ve ilgili taraflara etkisi. Faaliyetin niteliğiile ilgili çıkarlar ve ilişkiler zaman içinde değişebilir. Muhase-be meslek mensubu, bir çıkar çatışması yaratabilecek durumla-rı tespit etmek amacıyla bu tür değişikliklere karşı hazırlıklı ol-maya devam edecektir.

310.7 Çıkar çatışması tespit edilirse, işletmelerde çalışan muhasebe mes-lek mensubu aşağıdakileri değerlendirecektir:

• İlgili çıkarlar ya da ilişkilerin önemi; ve

• Mesleki faaliyet ya da faaliyetleri yürütme nedeniyle oluşmuştehditlerin önemi. Genel olarak, mesleki faaliyet ile taraflarınçıkarlarının çatıştığı konu arasında ne kadar doğrudan bir bağ-lantı varsa, tarafsızlık ile diğer temel ilkelerle uyuma yöneliktehdit o kadar ciddidir.

310.8 Çıkar çatışması nedeniyle oluşmuş temel ilkelerle uyuma yöneliktehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indir-mek gerektiğinde, işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubuönlemler uygulayacaktır. Çıkar çatışmasına neden olan durumlarabağlı olarak, aşağıdaki önlemlerin bir veya bir kaçının uygulanmasıuygun olabilir:

• Belirli sorumlulukları ve görevleri yeniden yapılandırmak yada ayırmak.

• Uygun bir gözetim temin etmek, örneğin icra yetkisi olan yada olmayan bir yöneticinin denetimi altında hareket etmek.

216



• Çıkar çatışmasına neden olan konuyla ilgili karar-alma süreç-lerinden çekilmek.

• Meslek kuruluşu, hukuk müşaviri ya da diğer bir muhasebemeslek mensubu gibi üçüncü taraflarla istişarede bulunmak.

310.9 Buna ek olarak, genellikle işveren organizasyonu içindeki uygundüzeydekilerde dahil ilgili taraflara çatışmanın niteliğini açıklamakve tehdidi kabul edilebilir bir düzeye indirmek için önlemler gerek-tiğinde, mesleki faaliyetini yürüten işletmelerde çalışan muhasebemeslek mensubuna yönelik bu tarafların muvafakatini almak gerek-lidir. Belirli durumlarda, muhasebe meslek mensubunun taraflarıniçinde bulundukları durumları bildikleri ve çatışmanın varlığına yö-nelik bir itirazda bulunmadı iseler çıkar çatışmasını kabul ettiklerisonucuna varacak şekilde yeterli kanıtı olduğu durumlarda, muvafa-kat bir tarafın davranışıyla zımmi olduğu varsayılır.

310.10 Açıklamanın sözlü veya muvafakatin sözlü ya da zımmi olması du-rumunda ve işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubunun çı-kar çatışmasına neden olan koşulların niteliğini, tehditleri kabul edi-lebilir bir düzeye indirmek için uygulanan önlemleri ve alınan mu-vafakati belgelendirmesi gerekir.

310.11 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu temel ilkelerle uyu-ma yönelik başka tehditlerle karşılaşabilir. Bu durum, örneğin işve-ren kuruluş içindeki diğer kimselerden gelen usulsüz bir baskınınsonucu olarak finansal bilgiler hazırlarken ya da raporlarken ya damuhasebe meslek mensubunun çekirdek veya yakın aile üyelerininişveren organizasyonla finansal, ticari ya da kişisel ilişkileri olmasıdurumunda ortaya çıkabilir. IESBA Etik Kurallar’nın Kısım 320 ve340’ı bu tür tehditleri idare etmek hakkındaki rehberliği kapsamak-tadır.

217


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


Kısım 320

Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması

320.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensupları sıklıkla kamuyaaçıklanmak üzere veya işveren organizasyonun içerindeki ya da dı-şındaki diğer kişiler tarafından kullanılmak üzere bilginin hazırlan-ması ve raporlanması işine dahil olmaktadırlar. Bu bilgiler, tahmin-ler ve bütçeler, finansal tablolar, yönetim değerlendirmeleri ve ana-lizleri ile işletmenin finansal tablolarının denetimi süresince denet-çilere verilen yönetim temsil mektubu gibi finansal ve yönetsel bil-gileri içerebilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu an-laşılabilmesi için bu bilgileri doğru, dürüst ve ilgili mesleki stan-dartlara uygun olarak hazırlamalı veya sunulmalıdır.

320.2 İşveren organizasyonun genel amaçlı finansal tabloların hazırlanma-sı veya onaylanması için sorumluluğu bulunan bir işletmelerde çalı-şan muhasebe meslek mensubu bu finansal tabloların ilgili finansalraporlama standartlarına göre hazırlandığına kanaat getirmelidir.

320.3 İşletmelerde çalışan bir muhasebe meslek mensubu, bir muhasebemeslek mensubunun aşağıda açıklandığı şekilde sorumlu olduğu bil-gileri tutmak üzere uygun adımlar atmalıdır:

(a) Ticari işlemlerin, varlıkların veya borçların özünü açık bir bi-çimde açıklayan;

(b) Zamanında ve uygun bir şekilde bilgi sınıflayan ve kaydeden;ve

(c) Olayları tüm önemli taraflarıyla doğru ve bütün olarak yansı-tan.

Mevcut paragraf 320,4 silinecek ve aşağıdaki paragraf 320.4 ile değiştirile-cektir.

320.4 Temel ilkelere uymaya yönelik tehditler, örneğin dürüstlüğe, bağım-sızlığa ya da mesleki yeterlilik ve gerekli özene yönelik kişisel çıkarveya gözdağı tehditleri, işletmelerde çalışan bir muhasebe meslekmensubunun bilgiyi yanıltıcı bir biçimde hazırlaması ya da raporla-ması yönünde baskı görmesi (ister dışarıdan isterse de kişisel kazanç

218



olasılığıyla) veya başkalarının davranışları sonucu yanıltıcı bilgiyleilişkili hale gelmesi sonucu ortaya çıkabilir.

Değiştirilmiş paragraf 320.5, 320.5 ve 320.6 olacaktır.

320.5 Söz konusu bu tehditlerin önemliliği baskının kaynağı ve işveren or-ganizasyonu içerisindeki kurumsal kültür gibi faktörlere bağlı ola-caktır. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, bütün mu-hasebe meslek mensuplarının tüm mesleki ve iş ilişkileri içerisindeaçık sözlü ve dürüst olmaları yükümlülüğünü yükleten, dürüstlük il-kesine karşı hazır olacaklardır. Tehditlerin, ödül ve teşvik düzenle-melerinden kaynaklandığı durumlarda, kısım 340’daki rehberlik ilgi-lidir.

320.6 Herhangi bir tehdidin önemi değerlendirilecek ve bu tehditleri orta-dan kaldırmak ya da kabul edilebilir bir düzeye indirmek gerektiğin-de önlemler uygulanacaktır. Söz konusu bu önlemler işveren orga-nizasyonu içindeki üst düzey çalışanlarla, denetim komitesi veya or-ganizasyonun yönetişimden sorumlu olan kişilerle veya ilgili mes-lek kuruluşuyla istişareyi kapsar.

Değiştirilmiş şekliyle paragraf 320.6, 320.7 olacaktır.

320.7 Tehdidin kabul edilebilir bir düzeye çekilmesi mümkün değilse, iş-letmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu yanıltıcı olan bilgiyeortak olmayı ya da devam etmeyi reddetmelidir. İşletmelerde çalı-şan muhasebe meslek mensubu bilmeden yanıltıcı bilgiye karışmışolabilir. İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu bunun far-kına varınca, bu bilgiden bağlarını koparmak için gerekli adımlarıatacaktır. Organizasyonun dışındaki koşulları rapor etme gereksini-mi olup olmadığını belirlerken, işletmelerde çalışan muhasebe mes-lek mensubu, hukuki danışmanlık almayı dikkate alabilir. İlaveten,işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu istifa edip etmeme-yi de dikkate alabilir.

219


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


Kısım 340

Finansal Çıkarlar, Ödüllendirme ve Teşvikler

Finansal Raporları ve Karar alımları ile Bağlantılı

Paragraf 340.1 silinecek ve aşağıdaki paragraf 340.1 ile değiştirilecektir

340.1 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensuplarının ödüllendirmeya da teşvik düzenlemelerinden ortaya çıkanlar da dahil finansal çı-karları olabilir ya da çekirdek veya yakın aile üyelerinin finansal çı-karlarının olduğunu biliyor olabilir ki bu da belli durumlarda temelilkelerle uyuma yönelik tehdit oluşturabilir. Örneğin tarafsızlık vegizliliğe yönelik kişisel çıkarlar tehdidi, finansal anlamda kazançsağlamak uğruna, fiyata-duyarlı bilgi üzerinde manipülasyon yap-maya gücü ve fırsatının mevcut olması nedeniyle ortaya çıkabilir. Ki-şisel çıkarlar tehdidi oluşturabilen durumlara örnekler, işletmelerdeçalışan muhasebe meslek mensubu veya çekirdek ya da yakın aileüyesinin aşağıdaki durumlarını kapsar:

• İşverenin organizasyonun dolaylı veya dolaysız finansal çıkarbulundurması ve bu finansal çıkarın değerinin işletmelerde ça-lışan muhasebe meslek mensupları tarafından verilen kararlartarafından doğrudan etkilenebilir olması;

• Karla ilişkili bir ikramiye için uygun olması ve bu ikramiyenindeğerinin işletmelerde çalışan muhasebe meslek mensuplarıtarafından verilen kararlar tarafından doğrudan etkilenebilir ol-ması;

• İşverenin organizasyonun dolaylı veya dolaysız ertelenmiş fa-izli bedelsiz hisse senedi hakları ya da hisse alım opsiyonu bu-lundurması ve bu bunun değerinin işletmelerde çalışan muha-sebe meslek mensupları tarafından verilen kararlar tarafındandoğrudan etkilenebilir olması;

• Performans hedeflerine ulaşmak ya da işveren organizasyo-nun performans hedeflerine ulaşmak hisse senetlerinin değeri-ni artırma çabalarını desteklemeye yönelik teşvikler sağlayanödül düzenlemelerine başka bir biçimde katılması, örneğin be-

220



lirli performans şartlarının karşılanmasıyla bağlantılı uzun va-deli teşvik planlarına katılım yoluyla.

Değiştirilmiş şekliyle mevcut paragraf 340.2, 340.4 olacaktır. Paragraf 340.3silinecektir. Mevcut 340.2 ve 340.3 paragraflar, aşağıdaki 340.2-340.3 pa-ragraflar ile değiştirilecektir:

340.2 Ödül ya da teşvik düzenlemelerinden ortaya çıkan kişisel çıkar teh-ditleri, aynı düzenlemeye katılan işveren organizasyonu içindekiüstlerden ya da emsallerden gelen baskılarla daha da artabilir. Örne-ğin, bu tür düzenlemeler genellikle katılımcılara işveren organizas-yonunda belirli performans kriterlerinin yerine getirilmiş olması ko-şuluyla çok az ya da bedelsiz olarak hisse senedi verilmesiyle hakedilir. Bazı durumlarda, verilen hisse senetlerinin değeri, işletmeler-de çalışan muhasebe meslek mensubunun taban ücretinden belirginbir biçimde yüksek olabilir.

340.3 İşletmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, kişisel kazanç sağ-lamak ya da diğerlerinin kazanç sağlamaları için bilgileri manipüleetmeyecek ya da gizli bilgileri kullanmayacaktır. İşletmelerde çalı-şan muhasebe meslek mensubunun sahip olduğu pozisyon ne kadarkıdemli ise, finansal raporlama ve karar alımlarını o kadar çok etki-leme yeteneği olur ve bilgileri manipüle etmek için üstlerden ve em-sallerden gelebilecek baskı daha fazladır. Bu tür durumlarda, işlet-melerde çalışan muhasebe meslek mensubu, bütün muhasebe mes-lek mensuplarının tüm mesleki ve iş ilişkileri içerisinde açık sözlüve dürüst olmaları yükümlülüğünü benimsetmek üzere, dürüstlük il-kesine karşı özellikle hazırlıklı olacaktır.

340.4 Finansal çıkarlar nedeniyle oluşan herhangi bir tehdidin önemi de-ğerlendirilecek ve bu tehditleri ortadan kaldırmak ya da kabul edile-bilir bir düzeye indirmek gerektiğinde önlemler uygulanacaktır. İş-letmelerde çalışan muhasebe meslek mensubu, tehdidin önemliliği-ni değerlendirirken ve gerekli olduğu durumlarda, uygun önlemleriuygulamak üzere niteliğini inceleyecektir. Bu, çıkarın önemini de-ğerlendirmeyi de içerir. Neyin önemli bir çıkar teşkil ettiği, bireyseldurumlara bağlı olacaktır. Bu tip önlemlere örnekler aşağıdakilerikapsar:

221


DEĞ

İŞİK

LİK

LER


• Kıdemli yönetiminin ücretlerinin seviyesini ya da şeklini be-lirlemek üzere yönetimden bağımsız bir komitenin politikalarıve prosedürleri.

• Bütün ilgili çıkarları ve ilgili hisselerle yetki kullanma ya daişlem yapma planları, iç politikalara uygun olarak işveren ku-ruluşun yönetişiminden sorumlu kişilere açıklamak.

• Uygun olduğu yerlerde, işveren kuruluştaki kıdemli kişilerleistişarede bulunmak.

• Uygun olduğu yerlerde, işveren kuruluşun yönetişiminden so-rumlu kişilerle ya da ilgili meslek kuruluşlarıyla istişarede bu-lunmak.

• İç ve dış denetim prosedürleri.

• Etik konular hakkında ve yasal sınırlamalar ve potansiyel içe-riden öğrenenlerin ticareti ile ilgili diğer düzenlemeler hakkın-da güncel eğitim.

Yürürlük Tarihi

Bu değişiklikler, 01 Temmuz 2014’de yürürlüğe girecektir; daha önce kabu-lüne izin verilmiştir.

222



ETİK KURALLARDAKİ DEĞİŞİKLİKLER - “SÖZLEŞME EKİBİ” TANIMI

İÇİNDEKİLER

Sayfa

Tanımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Yürürlük Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

223


DEĞ

İŞİK

LİK

LER

Tanımlar

Aşağıdaki “sözleşme ekibi” teriminin revize tanımı, IESBA Etik Kurallar’ınTanımlar bölümündeki aynı terimin mevcut tanımı ile yer değiştirecektir.

Sözleşme ekibi - Sözleşmeyi yürüten tüm ortaklar ve personel ile sözleşmeüzerinde güvence prosedürlerini yerine getiren, denetim firması ya da bir de-netim ağı firması tarafından görevlendirilmiş kişilerin tümü. Bu, denetim fir-ması ya da bir denetim ağı firması tarafından görevlendirilmiş dış uzmanlarıiçermez.

“Sözleşme ekibi” teriminin ayrıca, dış denetçinin UDS 610 (Revize 2013), İçDenetçinin Çalışmalarını Kullanma1 kurallarına uyarken, denetim sözleşme-si hakkında doğrudan yardım sağlayan müşterinin iç denetim fonksiyonu için-deki kişileri hariç tutar.

Yürürlük Tarihi

Sözleşme ekibinin revize tanımı, 15 Aralık 2014 veya sonrasında biten dö-nemlerin finansal tablo denetimleri için yürürlükte olacaktır. Daha önce kabu-lüne izin verilir.

224



1 UDS 610 (Revize 2013) doğrudan yardımın kullanılması hakkında sınırlar belirler. Ayrıca,bağımsız denetçinin iç denetçilerden doğrudan yardım almasının yasa ya da düzenlemelertarafından yasaklanmış olabileceğini de dikkate alır. Dolayısıyla, doğrudan yardım kullan-ma, izim verildiği durumlarla sınırlıdır.

ifac tÜrmob - tmud kur el kit. 2013.pdfiesba üyeliği, en fazla 9’u uygulayıcılardan ve en az...

Documents