I. ULUSAL İYİLİK SEMPOZYUMU

BiLDiRi KİTABI

20-2l .Haziran 2009

·Yayım Kurulu

Y rd.Doç.Dr. Cihad DEMİRLİ Alırnet Faruk GÜLER

Tai1er NAMLI Dr. Veysel ÖZDEl\t1İR

Ünal TAŞKIN Nuh YAVUZALP

ELAZIG V ALİLiG İ İL lv1İLLİ EGİTİM l\tiÜDÜRLÜGÜ

ve

F1RA T ÜNİVERSİTESİ EGiTiM FAKÜLTESi

ELAZIG- 2009

Tuba YAVAŞ, "Üstün Yetenekli Öğrencilerin Güıel Ahlak Bağlamında İyilik Sınıfı AlgıJan", 1. Ulusal

İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009}, Elazığ, 2009, s. 94-103

ÜSTÜN YETENEKLi ÖGRENCİLERİN GÜZEL AHLAK BAGLAMINDA İYİLİK SlNlFI ALGILARI

Tuba YAVAŞ•

ÖZET

Üstün yetenekli öğrencilerin bilişsel yeteneklerinin ortaya çıkanlması sürecinde ihmal edilen bir yön bulunmaktadır. Bu özellik, duyuşsal özelliklerin keşfedilmesidir. Zeka kavramının çok boyutlu bir özelliğe sahip olması, bireylerin keşfedilmeyen diğer zeka alanlarını, bilişsel zeka yönl~riyle bağlantılı olarak incelerneyi gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda üstün yetenekli öğrencilerin sahip olduklan IQ düzeyiyle bağlantılı olan duygusal zeka özellikleri yönünde insani değerleri nasıl yorumladıklan konusu üzerinde durulmuştır.

Çalışmanın amacı; üstün yetenekli öğrencilerin empati, merak, öz bilinç ve duygusal yetenek gibi özellikleri çerçevesinde ahlaki değer algısını ve tasanmını ortaya çıkarmaktır.

Araştırma, Elazığ Bilim ve Sanat Merkezindeki üstün yetenekli öğrencilerin görüşlerine dayanmaktadır. Araştırma yöntemi, nitel araştırma çerçevesinde yan yapılandınlmış göfi!şme tekniğine dayanmaktadır. Elde edilen veriler, üstün yetenekli öğrencilerin ahlaki gelişim yönünde eğitilmeleri gerektiğini göstermektedir. Bu doğrultuda, üstün yetenekli öğrencilerin liderlik becerileriyle okullarda "iyilik sınıfları" . nın nasıl oluşturolacağına yönelik sonuçlar ve öneriler geliştirilmiştir. Geliştirilen önerilerle, eğitimde akıllı sınıflardan duygusal sınıflara doğru bir değişim olacağı ve bu değişirnin öğrencilerin şiddete olan yönelimini de azaltabileceği düşünülmektedir. ·

Anahtar Kelimeler: üstün yetenekli çocuk, güzel ahlak, iyilik sınıfı.

· Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fa111ltesi Araştırma Görevlisi

TubaYAVAŞ-

ı. GİRİŞ

Üstün yetenekli çocuklarla ilgili çalışan Franz Mönks, Willy Peter ve Joseph Renzuli gibi bilim adamlan Avrupa okullannda üstün zekalı/yetenekli çocuklara yönelik bir araştırma yapmıştır. Mönks, gönderdikleri anketierin sonuçlanna göre; üstün yetenekli öğrencilerin ortaya çıkan "idealizm':özelliği doğrultusunda sosyal ve ahlaki konularla ilgilenmedikleri bulgusuna ulaşmıştır1 • özellikle sosyal- duygusal alanda çeşitli sorunlar yaşayan:! l:?u çocukların hem bitişsel hem de duyuşsal potansiyelleri doğrultusunda yönelik bir ahlaki eğitini progranu tasarlanmaktadı?. Ahlaki eğitim ya da eğitim ahlakı, çok eski kültürlerde eğitim programının önemli bir parçası4 olarak kabul edilmiştir. Bu çerçevede ahlak eğitiminde öne çıkan bir kavram olan iyilik, davranış değiştirmede önemli bir yere sahiptir. İyilik, güzel ahlak kavramından bağımsız düşünülemez. Ahlaki gelişim süreçlerinde sürekli vurgulan~ bu kavram, kişilik gelişiminin de bir parçasıdır. Ahlak kavramının "yaşamı başarılı bir şekilde yürütme sanatı" olarak tanımlanırsas, kişinin ne kadar ahlaki olduğu içsel ve dışsal bir yapıya sahip olan iyiyi ve kötüyü tanıma derecesine bağlıdır.

İyilik konusunda ')yilik öğretilebilir mi?" sorusu sorulduğu .zaman, karşımıza "ahlaki özerklik" kavramı çılanaktadır. İyiliğin öğretilebileceği fikri , kurulu otorite ve gelenekten bağımsız bazı hedeflerin olduğunu göstermektedir6. bu sorgulanması gereken bir durumdur. Bir ilköğretim okuluna girildiği zaman, fark edilecek ilk özelliklerden biri örgütün kişiliği ve iklimidir. Bu özellikler öğretmenierin hareketliliğinde, öğrencilerin görüntüsünde ve okulun atmosferinde çok açık bir şekilde kendini gösterir. Yapılan bir çalışmada uygulanan 5 ahlaki ilkeye dayalı olarak "İlköğretim Okulu Ahlaki İklim . indeksi" geliştirilmiştir. Bu ilkeler: karar hakkına saygı, zararsızlık, yarar, adalet, öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşim ve ilişkilerin uygunluğu7 olarak dile getirilmiştir.

Bugün kamu okullarındaki öğrencilerin yüzde altısından fazlası üstün yetenekli olarak sınıflandınlmaktadır. Yapılan istatistiklere göre de, üstün yetenekli çocuklar akranlarıyla aynı sıklıkta stresi ya da depresyonu yaşadıklarını belirtmişlerdir8 •

Delisle9, üstün yetenekli çocuklardaki mükemmeliyetçilik özelliğinin onları intibara

sürükleyebileceğini savunmuştur. Delisle'ye göre üstün yetenekli çocuklar mükemmeliyetçiliği kendilerine verilen değerle eşdeğer tutmakta ve en ufak bir başarısızlıkta kendilerine verilen değerin düştüğünü düşünmektedirler .

2. Üstün Yetenekli Çocuk

Üstün yetenekliliği bilimsel açıdan ele alan ilk kişi Sir Francis Galton'dur. Galton devlet adamları, yazarlar, düşünürler, sanatkarlar, yargıçlar, bilim adamları ve bazı ünlü güreşçileri de içine alan 400 kişiJik bir ömeklem grubu üzerinde çalışmalaİıru yürütmüş ve şu sonuçlara ulaşmıştır: "Üstün yetenekli çocuk, genel ve/vey.a özel yetenekleri açısından, yaşıtlanna göre

ı Stangl-Tali er, C. (2004).. "106. Avrupa Sennineri Üstün Zekalı/Yetenekli Çocuklar Ve Öğrenciler", 15-19 Kasım 2004 - Donaueschıngen. http:digm.meb.gov.tr/uaorgutler/AKIRapor GTurksever.pdf 2 Guldemond, H., Bosker, R., Kuyper, R , ve Werf, G., (2007),7'Do Higly Gifted Students Really Have Problems?" Educational Researcb and Evaluation, Vol: 13, No:6, pp.555-568; Cross, Tracy L., (2009), "Social and Emotional Development ofGifted Children: Straight Talk", Gifted Chil d Today'', Vol:32, No:2. pp.4 1-65. 3 V are, J.W., (1979), "Moral Education for the Gifted: a Confluent Modeı•·, Gi.fted Chil d Quarterly, Vol: 23, No: 3, 487-499; Dawidowicz, P. M , (2003), "Teaching Morality in School s in Utab's Religion- Based Society", Journal of Moral Education, Vol: 32, No: 3, pp. 275- 289 ~ Noel. M., (1997), ''Morality in Education", Educational Resources Information Center, (ERI Report No.SO 029 489). (ERIC Document Reproduction Service No. ED 429 878) ~ Özgen, M. K., (2005), "Farabi 'nin Mutluluk Anlayışı", Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsU, Felsefe ve Din Bilimleri ABD, Kayseri, s.74 6 Hogan, P., (1989), "Can Goodness Be Tauglıt? ··• The Furrow, 40 (2), s.94 7 Keiser, K. A. and Schulte, L. E .. (2007), "The Development and Validation of the Elementary School Ethical Climate Index", The School Community Journal, Vol. 17, No. 2, s.74 8 Accor Services North America,( 2004), Gifted Children in the Classroorn", http://home.earthlink.net/-jenniewebb/Gifted+Ciassroom.PDF 9 Bencik, S. (2006). Üstün Yetenekli Çocuklarda Mükeınmeliyetçilik ve Benlik Algısı Arasındaki ilişkinin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).s.63

@$'li!1M Üstün Yeteneldi Öğrencilerin Güzel Ahlak Bağlamında İyilik Sınıfı Algıları

yüksek düzeyde perfonnan s gösterdiği konunın1 uzmanları tarafından belirlenmiş çocuklardır1 0. "

Bazı yazarlar üstün yetenekliliği okullar bağlamında bir .. ejderh&" ya benzetmiş, bu kavramı anlamsız ve savunulmaz olarak nitelendirmiştir11 •

Üstün yetenekliliğin entelektüel olmayan karakteristik özellikleri; kararlılık, motivasyon, risk alma, esneklik, bağımsızlık, duygusal yoğunluk, girişkenlik, içsel kontrol odaklanması, öz­yeterlik, öz-kontrol ve yaratıcılık gibi özelliklere anahtar bileşenler olarak gösterilrniştir12 • Gagne, üstün yetenekliliği temsil eden 4 alan tanımlamıştır13 : entellektüel, yaratıcı, sosyo-duyuşsal ve ·duyu-motor alanlandır. Üstün yetenekli öğrencilerin bazı avantaj'lara sahip olduklan görünse de, bu avantajların oluşumu akranlan gibi benzer yaşam deneyimleri, akran baskısı ve toplumsal etkilerle ilgilidir. Bir grup 7. ve 8. sınıf öğrencisinden ilgi alanlanyla ilgili sıralama yapmaları istenmiş ve onlar şu sıralamayı yaprnıştır14:

1. Pozitif(olumlu) akran ilişkileri yürütmek ve bunu sürdürmek 2. Diğerlerinin iıe söylediği ve yaptığı konusundaki duyarlık hususuyla ilgilenmek 3. Uygun kariyer seçimleri yapmak 4. Rahatlama ve gerginliği giderme yetenegiııi geliştirmek 5. Motivasyonu ve başarına isteğini sürdürmek 6. Pozitif (olumlu) liderlik becerilerini geliştirmek 7. Kardeşlerle iyi geçiıımek 8. Hoşgörü)'ii geliştirmek

9. Mükemmellik arayışıyla ilgilenmek 10. Sürekli devam eden sıkıntı periyotlarından sakınmak

Üstün yetenekli öğrenciler, sosyal- duygusal gelişimleriyle ilgili bazı olumlu ve olwnsuz özel özelliklere sahiptir. Olumlu özellikler; yüksek eneıji düzeyi, liderlik yeteneği, bağımsız düşünme, sınıf arkad~şları arasında yüksek statü, idealizm, güçlü adalet ve eşitlik duygusudur. Olumsuz özellikler; özeleştiriye aşın bir eğilim, mükemmelliyetçilik ve akranlan tarafından kabul edilmiş olan üstün yeteneklilik özelliklerini gizli tutulması gerektiğine iııarunalarıdır15. Onlann bu şekilde düşünıneleri, "duygusal üstün yeteneklilik" kavramına bağlı olan aşırı uyanlımşlık ve duyarlık16 özellilderinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dabrowski'ye göre üstün yetenekli kişilerin duyarlık gösterdiği 5 aşırı uyanlmış alanla ilgili özellikleri bulunmaktadır. Bunlar ps;ko­motor, duyusal, entelektiiel, düşsel ve duygusal alanlarla ilgili özelliklerdir17

.

10 Yılmaz Atik, Ş., (2007), ·'!lköğretiındeki Üstün Yetenekli Öğrencilere Uygulanan Öğretim Yöntemlerinin Değerlendirilmesi''. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz EylUl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri EnstitüsO tiköğretim Anabilim Dalı İlköğretim Matemetik Öğretmenliği Programı. İzmir, s.53 11 Borland, J. H., (2005), Gifted EducationWithout Gifled Children: The Case for No Canception of Giftedness, Conceptions ofGiftedness. (Ed. Robert J. Stemberg and Janet E. Davidson Excerpt) Cambridge University Press, Second Edition, 052183841X. s.2. 11 Young Lee, S., Kubilius. P. 0., (2006),"The Eınotional Intelligence, Moral Judgment, and Leadership of Academically Gifled Adolescentss··. Journal for the Educalian ofthe Gifted. Vol. 30. No. 1, 29-30. 13 Educational Services Division (Anglophone) Revised, (2007), Gıfted And Talented Students: A Resource Guide for Teachers. s.9, http:tfw,vw.!!nb.ca/OOOO!publications!ss!Gifted%20and%20Talented%20Students%20A%20Resource%20Guide%20for %20Teachers.pdf 14 Strop, J. (2002). Meeting the social emotional needs of gifted adolescents: A personal and conte:-..ıunl joumey. Understanding Our Gifted, 14(3), 7-l. Akt: Educational Services Division (Anglophone) Revised 2007, a.g.e., s. 33 · 1' Davis, G. A., & Ri mm, S. B. (2004). Education of the gifted and talented (5th ed.). Bostan: Pearson Education. Ak1: Educational Services Division (Anglophone) Revised 2007, a.g.e., s. 34 16 A report for the Council of Curriculum,.Exaıninations and Assessment (CCEA), (2006), Gifted and talented children in (and out) of the classroom, http://www.nicurriculum.or!!.ukldocs/inclusion and senl!!itled!ırifted children 060306.pdf 17 Webb, N.. (2003), ·'Social and Emotional Development of Gifted and Talented Students" http:!twvde.state.wv.us!osp/giftedsocial.pdf

TubaYAVAŞ-

Şekil 1: Üstün Yetenekli Öğrencilerin Deniz Yıldızı Modeli

GENEL YE1ENEK

ÖZEL YETENEK

ENTELEKTÜEL OLMAYAN (Zeka ile ilgili olınav:ın) ÖZELLİKLER

(Kaynak: Tannenbaum, 2003: Educational Services Division (Anglophone), 2007, s.7)

Tannenbaum 'a göre üstün yetenekli! ik, bu 5 değişkenin etkileşimi sonucu ortaya çıkmakta ve belirginleşmektedir. Uygun ortamda ve zamanda bu özelliklerin hepsi birden etkileşime

geçebileceği gibi, sadece birkaçının varlığı da söz konusu olabilir.

2.1. Üstün Yet eneklilik ve Liderlik

Bir görüşe göre, geleceğin liderlerinin güç, dürüstlük, güvenirlik, kararlılık, bağlılık,

anlayışlı olmak, dikkat, merhamet, özgüven, risk alma, ahlak, tutku, akıl ve zeka gibi kişisel özelliklere ihtiyaç duyacaklan18 belirtilmiştir. Üstün yetenekli çğrencilerde liderliği geliştirmeye yönelik çeşitli stratejiler ve uygularnalar yapılabilir19 . Bunlar; mentörlük, öğretmen- öğrenci seminerleri, toplum projelerine katılım, parlamento modeli simulasyonlar, gönüllü deneyimi olarak belirtilmiştir ve bu öğrencilerin liderlik becerilerini etkili şekilde kullanabilmeleri yönünde, sınıfta.ki motivasyonlarını yüksek tutmak için, diğer üstün yetenekli öğrencilerle ortak ilgi alanlannda işbirliği yaptınlabilİi0•

3. Ahlaki Gelişim

Ahlak, "iyilik etmek ve fenalıktan çekinmek için takibi lazım gelen usul ve kaideleri öğreten ilim"21 anlamında kullanıldığı zaman iyiliği içinde banndıran bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Ahiakın farkedilen 2 amacı vardır:

1. Ortaya çıkacak her türlü sıkıntı yı önlemek ve uygun davranışı temin etmek. 2. Bazı temel düzenlemeleri gerektiren, paylaşırncılığı içeren yaşam biçimlerini

oluşturması. Bu ned~nle çeşitli yönlerden yaşanınaya değer hayat tarzlannın anlaşılması ve bu temel düzenlernelerin işlenmesi gerekmektedir. Birçok ahlak eğitimcisi, yaşama dair anladıklarını aktarabilmeli ve çocuklar için onlan uygulamaya geçirebilmelidir2

• •

18 K:ımes, F. A., & McGinnis, J. C. (1995). "Looking for Jeadership:Students' perceptions of le:ıders for the next ınillennium". Gified Chil d Today, 18(1), 30-35. Aı.1.Young Lee, S., Kubilius, P. 0 ., :ı.g.e .. s.37. 19 Educational Services Division (Anglophone) Revised 2007, a.g.e .. s. 37 10 Eckstein, M., (2009). ·'Gifted and Talented Education for the 21st Century", Gifted chil d todııy, vol:32, no: 1, s. 63 21 Develli oğlu. F. (1 986). Osmanlı ca-Türkçe Ansiklopedik Lüg:ıt. Ankara: Aydın Kitabevi. Al..1: Mercin. L.. (2005), ·'Piaget ve Kohlberg'in Ahlak (Moral) Gelişim Kuraınl:ınnın Özellikleri ve K:ırşılaşlınlm:ısı'", SBarD, Sayı : 5. s.73. 22 Wilson. J., (1998), ''Two Aspects ofMoraJity", Journal ofMor:ıl Education, Vol. 27, Issue 1. 03057240, 19980101.

- Üstün Yetenekli Öğrencilerin .Güzel Ahlak Bağlamında İyilik Sınıfı Algıları

Neo Kohlbergci James Rest ve arkadaşlarının yaklaşırnma göre~3 ahlaki gelişim ve işleyiş 4 bileşenin oluşturduğu süreçlerle temsil edilebilen bilişsel, davranışsal ve duyuşsal güçlerin bir sonucudur. Bu süreçler, "ahlaki duyarlık", "ahlaki yargı", "ahlaki motivasyon" ve "ahlaki karakter" dir.

Ahlaki gelişimle ilgili çalışan bilim adamlarından olan Piaget, 1932 yılında yayımlanan Çocuğun Ahlaki Yargısı" adlı monografisidİ.i4 . Ahlaki gelişirole ilgilenen başka bir biliın adanu Kohlberg'dir. Kohlberg'in ahlak sisteminin evreleri ahlaki ve bilişsel evre olmak üzere ilci kategoride U;ıcelenmiştir. · ·

Tablo 1: KOHLBERG'İN AHLAKİ SİSTEMİNİN EVRELERİ

AHLAKiEVRE BİLİŞSEL EVRE

İyi, benim istediğim ve *İşlem öncesi, simgesel ve sezgisel düşünce

Evre O beğendiğimdir. *Somut İşlemler

I. Evre iTAAT VE CEZA YÖNELİMİ- 1. Alt Evre BENMERKEZCi İT AAT

TI. Evre SAF BENCİL YÖNELİM Somut İşlemler

2. Alt Evre

ID. Evre İYİ ÇOCUK YÖNELİMİ Soyut İşlemler

; 1. Alt Evre

OTORİTE VE TOPLUM DÜZENİNİ SÜRDÜRMEYE

Soyut İşlemler IV. Evre YÖNELİM

Başkalarının beklentilerine saygı 2. Alt Evre

duyma

V. Ene SÖZLEŞlvffiYE DAY ALI YASAL Soyut İşlemler

. DÜZENLEME EGİLİı\1İ 3. Alt Evre

ViCDAN VE iLKE YÖNELIJ\1İ VL Ene Mantıksal evrenselliği ve tutarlı olan

ilkelere yönelme.

4. YÖNTEM

Araştınna nitel araştınna yöntemine dayanmaktadır.

4.1. Araştırmanın Anıacı

Araştırmanın amacı, Elazığ Bilim ve Sanat Merkezindeki üstün yetenekli öğrencilerin ahlaki gelişimleri çerçevesinde "iyilik" olgusuna yönelik ahlaki tasarımlarını belirlemektir. Bu amaca yönelik şu sorulara cevap aranmıştır:

13 Rest, J. , Narvaez, D., Bebeau, MJ., & Thoma, S. J.(l999). Postconventional moral thinking: A neo-Kohlbergian approach. Hillsdale, NJ: LawTenceErlbaum Associates. Ak't: Denyberry, W. Pitt, Wilson, T., Snyder, H., Norman, T. ve Banger, B., (2005), "Moral Judgment Developmental Differences Between Gifted Youth and College Students", The Journal ofSecondary Gifted Education, VoJ.XVII, No:l, s.6. 1~ Wright, D. and Croxen, M., öngen, D., (1976), .. Ahlak Yargısının Gelişimi", s289- 310 dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/511/6306.pdf 2!i 'ır .. ;nht n ,.._,~ r"--··-- ~~ "- -·- T"'- ,.,.,.._ ......

TubaYAVAŞ-

4.1.1. Alt ~açlar

1. Üstün yetenekli öğrenciler "iyilik" kavramını nasıl algılamaktadırlar? 2. Üstün yetenekli öğrencilerin .. sınıfta iyilik" konusuna·bakış açılan nelerdir?

4.2. Araştırmanın-Önemi

Üstün yetenekli bireylerin ilköğretimin en alt kademesinğen başlayarak yetiştirilmeleri, ait olduklan topluma ve dünyaya öncü olmalan açısından önem taşımaktadır. Bu bireylerin öğrenim gördükleri okullarda ahlaki açıdan kendi sınıflarındaki öğrencilere liderlik yapabilmeleri, bu konuya yönelik çeşitli etkinlikleri başlatmaları günümüz ilköğretim okullan için Türk Milli Eğitim Sisteminin "ahlaki gelişim" amacını gerçekleştirmeye hizmet edecektir.

4.3. Evren- Örneklem

Çalışma evrenini Elazığ Bilim ve Sanat Merkezindeki üstün yetenekli öğrenciler

oluşturmaktadır. 2008- 2009 eğitim- öğretim yılı istatistik verilerine göre Elazığ Bilim ve Sanat 'Merkezinde toplam 65 üstün yetenekli öğrenci bulunmaktadır. Ömeklem, olasılık temelli ömeklem yöntemine dayalı "tabaka örnekleme" türüne göre belirlenmiştir. Buna göre çalışma ömeklemi, her sınıf düzeyinden üçer kişi olmak üzere toplam 15 üstün yetenekli öğrenciden oluşmuştur.

Tabaka örnekleme, "sınır1an saptannuş bir evrende alt tabakalar veya alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır. Burada önemli olan, evreni kendl içinde saf ve benzeşik bir olgu kabu1 etmek yerine, evren içindeki alt tabakaların varlığından yola çıkarak evren üzerinde çalışmaktır"~6• Bu çalışmada Bilim ve Sanat Merkezindeki sınıf düzeyleri (3.,4.,5.,6.,7. ve 8. sınıf) alt tabakalar olarak algılanmış ve her tabakadan eşit sayıda öğrenci seçkisiz olarak seçilmiştir.

4.4. Verilerin Toplanması

Araştırmada nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması, veri toplama aracı olarak, "görüşme" tekniği ku1lanılmıştır. Görüşme tekniği, yan yapılandınlmış görüşmeye

dayanmaktadır. Görüşme formu hazırlanmadan önce ilgili alan yazın taraması yapılmıştır. Araştırma amaçlan doğrultusunda uzman görüşleri alınarak 15 soru hazırlanmıştır. Soru formu hazırlanıp uzman kişilerin görüşü alındıktan sonra, sorulann anlaşılma- amaca hizmet etme düzeyini test edebilmek amacıyla iki ilköğretim okulu müdürüyle ön görüşme yapılmıştır. Bu aşamadan sonra belirlenen 14 üstün yetenekli öğrenciyle görüşülıneye başlanmıştır. Görüşme, ilgili kişilerden izin alınarak ses kayıt cihazına kaydedilmiştir. Görüşmeler ortalama 15- 30 dakika arasında tamamlanmıştır. Veriler Nisan-May1s 2009 zaman dilimi arasın~a toplanmıştır.

Araştırmanın güvenirliğinin ve iç geçerliğinin artıolmasına yönelik "üye denetimi" yöntemi uygulanmıştır. Üye· denetimi, hakkında araştırma yapılan ve verileri sağlayan kişilerce gerçekleştirilen denetimdir. Bir görüşmenin yazılı hali, kaydın doğru olduğunu denetlernesi için, raporlaştırmaya geçmeden önce görüşmeciye verilir~7 • Bu doğrultuda ses kayıt cihazına kaydedilen görüşmeler çözümlenerek yazılı metin haline getirilmiş, raporlaştınlmadan önce görüşmecilere sunulmuştur. Görüşmecilerin onayı alındıktan sonra, veriler araştırmada kullanılmıştır.

4.5. Verilerin Analizi

. Nitel araştırmada veri analizi süreci, çeşitlilik, yaratıcılık ve esneklik olarak ele alınabili?. Araştırmada görüşme formundan elde edilen verilerin çözümlewnesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Betimleme aşamasında, araştırmada toplanan verilerin, '!faştınna problemine ilişkin olarak neleri söylediği ya da hangi sonuçlan ortaya koyduğu ön plana çıkmaktadır. Veriler, görüşme sürecinde kullanılan sorular ya da boyutlar dikkate alınarak da sunu1abilir. Veriler,

. . ~6 Yıldmm, A. ve Şimşek, H., (2006), "Sosyal Bilimlerde Nitel Araştıona Yöntemleri", Ankara, Seçkin Yayıncılık, s.l05 -

7 Punch, K. F. (2005), Sosyal Araştırmalara Giriş . Nice! ve Nitel Yaklaşımlar, (Çeviri: Zeliha Etöz), Ankara, Siyasal Kitabevi Yavınlan . ~ Yı!dınri\, A. ve Şimşek, H., a.g.e., s.221 Yıldınm, A. ve Şimşek, H., n.g.e., s.224

Üstün Yetenekli Öğrencilerin Güzel Ahlak Bağlamında İyilik Sımfı Algıları

betimsel analiz tekniğine göre araştırma sorulan dikkate alınarak dört aşamada analiz edilmiştir: Birinci aşamada, araştırma sorulanndan yola çıkılarak veri analizi için bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu çerçeveye göre iki tema belirlenmiş (iyilik kavranum afgfama düze)•leri ve sınıfla iyilik konusuna bakış aç1larz)ve düzenlenmiştir. Ikinci aşamada, veriler belirlenen tematİk çerçeveye göre okunmuş, işlenmiş ve destek veri olarak doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Üçüncü aşamada, nitel bulgular tanımlanmış ve alıntılar verilmiştir. Dördüncü aşamada, nitelikli yorumlar için tanımlanan bulgular, neden- sonuç ilişkileriyle ve olgular arası ~~şılaştınnayla açıklanmıştır.

S. BULGULAR

Bulgular, betimsel analize göre düzenlenmiş ve yorumlanmıştır. Bulgular 2 ana temaya yönelik aşağıda verilmiştir:

5.1. Üstün Yetenekli Öğrencilerin "İyilik" Kavramını Algılama Düzeylerine İlişkin Bulgular

Araştırmanın birinci amacı, üstijn yetenekli öğrencilerin iyilik kavramına bakış açılarının tespitidir. Bu amaca yönelik katılımcılara ı soru sorulmuştur:

İyilik denildiği zaman, aklına gelenleri sıralayabilir misin?

Bu temadaki verilere bakıldığı zaman; katılımcılarm büyük çoğunluğu {14'ü) i:yilik kavramını "yardım" kavramıyla eşleştirmiştir. Bu bulgu, üstün yetenekli öğrencilerin şimdiye kadar karşılaştıkları durumlarda yardım ile iyiliği sürekli bir arada gördüklerini göstermektedir. Bir katılımcı iyilik kavramını "kendini bilme" ve "doğru yol" kavramlarıyla eşleştirerek, iyiliği diğerlerinden farklı bir yaklaşımla ele almıştır. Elde edilen bulgulara göre katılımcı görüşleri şunlardır:

"İyilik denince aklıma dostlulc, yardımseverlik, sevgi, saygı, hoşgörü ve mutluluk geliyor' (Katılımcı 1)". "'Hoşgörü, sevgi, saygı diyebilirim" (Katılımcı 2). "Bir kişiyi sevindirmek, bir kişiye yardım etmek" (Katılımcı 3). "Paylaşma, yardımlaşma, dayanışma, sevgi, saygı, şefkat, hoşgörü, alçakgönüllülük, sevinç ve mutluluk" (Katılımcı 4 ). ''Y ardırnlaşma, dayanışma, paylaşma,

darda kalan kişilere yardım etmek" (Katılımcı 5). 'Y ardımseverlik, sevgi, çalışma, çevreyi koruma ve yardımlaşma" (Katılımcı 6). "İnsanlara yardım etmek, onlann üzüntü ve se\linçlerini paylaşmak, bir kazaya neden olmamak için kaza)ı engeUemek" (Katılımcı 7). ""İnsanlara yardım etmek, hayvanları korumak, yaşlılarayardım etmek, küçük çocukları konımak" (Katılımcı 8). "Yardım etmek veya yardıınseverlik, bir kişiyi teselli etmek ve kötü davranışlardan uzak durmak" (Katılımcı

9). "İyilik; i}i insan, birine yapılan yardım ve yardımseverlik demektir" (Katılımcı 10). "Başkaİanna yardım ve başkalarını koruma" (Katılımcı ı 1). "İyilik; bir insana maddi ya da manevi olarak yardım etmektir" (Katılımcı 12). "Bir kişiye ya da bir şeye yardım etme, iyilik yapma" ·(Katılımcı 13). "İyilik; doğru yol veya kendini bilmektir" (Katılımcı 14). "İyilik; canlılan sevme, onlara yardım etme ve zor durumda olan insaniann işine koşmadır" (Katılımcı 15).

5.2. Üstün Yetenekli Öğrencilerin "Sınıfta İyilik" K onusuna Bakış Açılarına İlişkin Bulgular

Araştırmanın ikipci amacı, üstün yetenekli öğrencilerin "sınıfta iyilik" konusuna ilişkin

bakış açılanııııı tespitidir. Bu amaca yönelik katılımcılara 2 tanesi sonda olmak üzere 3 soru sorulmuştur: '

1. Kendi sınıfında iyiliğin resmini bir kağıda çizseydin, resimde kimler ve neler olurdu?

Bu temada üstün yetenekli öğrenciler çeşitli benzetmelerden yararlanarak iyiliğin resmini çizınişlerdir. Bulgulara göre, öğrenciler yardımlaşma olarak tanımladıkları iyiliği burada da birine yapılan yardım olarak ele alrruşlardu. Çoğu katılımcı kalp sembolünü iyilikle bağlantılı düşünmüş ve iyiliği duygularla ilgili olan bir olgu olarak ifade etmişlerdir. Bunun dışında güvercin, gül, melek, papatya ve ağaç metaforları da kullanılmıştır.

TubaYAVAŞ lllilli

"Bana kalırsa iki ayrı elde iki ayn kalp parçası yapar, bunları birleştirirdim. İyiliği simgelerle anlatırduiı'" (Katılımcı 2). Bu katılımcı iyiliği duyguların birbiriyle karşılaşması ve birleşmesi olarak algılamaktaclır. "Kağıda bir faktre para veren bir adam çizerdi m" (Katılımcı 3). "Kalp çizerdi m" (Katılımcı 6). "Güvercin · ve gül çizerdim" (Katılımcı 9). "Kalp çizerdim" (Katı4mcı 10). "Hayvan/an koruyan bir çocuk çizerdim" (Katılımcı 1 1). Bu katılımcı ilgi alanının doğrultıısunda bir açıklama yapmış ve doğa zekası odaklı bir algı düzeyine sahiptir. "Arkadaşlarıyla eşyalarını paylaşan bir çocuk çizerdim" (Katılımcı 12). "Melekleri çizerdim" (Katılımcı 14). "Resimde papatyalar olurdu. Sın?fımdaki her kişrbir papatya aslında. Öğretmeni"?· bir ağacın kökü, öğrenciler ise yapraklar olurdu. Ağacın meyveleri ise, iyilik yapan öğrenciLer olurdu. Ben de bu meyvelerden biri olmak isterdim" (Katılımcı 15). Bu katılımcı, iyiliği kendi sınıfında tasvir etmiştir. Kullanclığı ağaç, meyve ve papatya metaforlan, iyiliği bir ihtiyaç olarak gördüğünü ve kendisini sınıfının bir parçası olarak algdaclığını göstermektedir.

2. Sın!fında iyilik kapsamında gördüğün davranışlar nelerdir?

Bu sorudan hareketle elde edilen bulgulara göre; "sınıfta iyilik" kapsamında algılanan davranışlar çoğu katılımcı tarafindan paylaşma, saygı, anlayış ve destek olma olarak ifade

· edilmiştir. Sadece bir katılımcı öğretmeninin kendilerine iyilik yaptığını belirtmiştir. Genel anlamda maddi boyuttaki iyilik kavramı dile getirilmiştir.

"Arkadaşlarımm kızmaması ve birbirlerini ağlatmamalarz" (Katılımcı 1). "Arkadaşlarımın birbirlerine saygılı olmaları v~ birbirleriyle dalga geçmeyi abartmamalarıdır" (Katılımcı 2). "Sınifımızda yemeğimizi ve suyumuzu paylaşzyonız, birbirimize borç para ve_riyomz "(Katılımcı 3). "Birbirine ödünç kalem verme gibi davranışlar" (Katılımcı 4). "Smifzmzzda ağlayan

arkadaşlarımızla, üzülen kişilerle ilgileniyoruz" (Katılımcı 5). «Ornek olarak arkadaşzmın ayağı kmlmıştı, alçıya alınmıştı. Biz ona destek oldu~' (Katılımcı 7). "Smifta söz alarak konuşma, yerlere çtJp atmama" (Katılımcı 8). •'Dfişen arkadaşzmızı kaldırmak ve hasta arkadaşımzza anlayışlı davranma/C' (Katılımcı ll). "Smifzmızda ihtiyacı olan kişilere yardım edenler var" (Katılımcı 13). "Bana bir harf öğreten öğretmenim bize iyilik yapıyor" (Katılımcı 14).

3. Sınıfınızda güzel ahlak köşesi oluşturmak için lider seçilmiş olsaydın;

Sonda 1: Bu köşeyi nasıl düzenlerdin (bu köşede neler olurdu)?

So nda 2: Sınıfındaki arkadaşlara bu köşeyi düzenlemeleri için hangi görevleri verirdin?

"Lider olsaydım, örnek davranışlar köşesine arkadaşlanmın örnek davranışlannın yazılı olduğu ve iyiliği anlatan kağıtfarz asardzm" (Katılımcı 2). "'Sın!fımdaki kişiler birbirlerine hediyeler alırdı. Bu köşe çeşitli kartpostallarla donatılırdı" (Katılımcı 3). ••Lider olsaydım, arkadaşlarıma yazma, okııma ve resim görevlerini verirdim. Güzel davranışlarm önemini tartışırdım" (Katılımcı 4). "Lider olsaydım, öncelikle aile ve çevre için yapılan iyilik/erin başköşede olmasım isterdim" (Katılımcı 6).

"Sınrfta yapılan güzel davramşlarm yazılması için, bir lattu hazırlardtm. flk üç dereceye girenleri belirlemeleri için. arkadaşlarımı görevlendirirdim" (Katılımcı 7). "Lider olsaydım, altın değerinde olan güzel sozleri sıralamalarını ve bana vermelerini isterdim. Güzel davranışların her birini farklı bir g111ba verirdi m" (Katılımcı 9). "Yardım kampanyaları diizenlerdim. Güzel ahiakla ilgili kitaplar okuturdum" (Katılımcı ll) .

"Arkadaşlarımdan giizel ahiakla ilgili yazılar ve resimler getirmelerini isterdim" (Katılımcı 12). ·'Sın!f arkadaşlarımı ekip olarak bir araya getirerek g111plardım. İyilik sımjlannı oluşturacağız, diye okuldaki bütün sınıfZara duyuru yapardım. Okul müdüriimiizden ve öğretmenlerimizden iyilik dersleri adı altında bap dersleri uygulamaya geçirmelerini isterdim. Her ha_(ta öğretmenlerimiz iyilik öğrencileri, bir öğrenci de iyilik derslerinin öğretmeni olurdu" (Katılımcı 14) . Bu katılımcı, liderlik becerisini etkili bir şekilde harekete geçirmiş ve grubu farklı bir yöntemle etkilemiştir. Organize etme, bütün öğrencileri "aktifleştirme ve özgün çalışmalan ortaya çıkarabilme noktalarında arkadaşlarına rehberlik etmektedir. Sınıfta iyilik kavramını eğitim prograımyla bütünleştirmeyi ve kaynaştırmay1 düşünmektedir.

IIB Üstün Yetenekli Öğrencilerin Güzel Ahlak Bağlamında İyilik Sınıfı Algıları

"Öncelikle içten bir konuşma yapardzm. Bir kumbara hazırlardım ve bu .kumbarayz öğrencilerin değerlendirebi/eceği bir ortama sunardım. Güzel ahiakla ilgili tiyatro, müzikal gibi sosyal etkinlikler düzenierdi m" (Katılımcı 15).

Bu temada; üstün yetenekli öğrencilerin liderlik becerileri kapsamında "iyilik lideri" olabilme özelliği incelenmiştir. Genel olarak bakıldığında; üstün yetenekli öğrenciler kendi sınıflannda belirgin bir şekilde aktifkonumda değildir. Birkaç katılımcı dışındakiler, oluşturulması düşünülen ahlak köşesi için pasifkonumda liareket edeceğini belirtrniştir .. Bu konumdaki öğrenciler söz, resim veya yazıyla yetinme, arkadaşlarını sadece bilgilendirme gibi davranışlan vurgulamıştır.

6. SONUÇLAR VE ÖNERiLER

6.1. SONUÇLAR

Araştırma sonuçlanna göre,

1. Üstün yetenekli öğrencilerin iyilik kavramını maddi boyutta algıladıklan ve kendi sınıflannda "liderlik" yeteneklerini tam anlaıruyla harekete geçiremedikleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Buna göre;

2. 2. tema altında analiz edilen araştırmanın sonuçlarına göre ilköğretim düzeyindeki üstün yetenekli öğrenciler, birinci temada kavram olarak iyiliği, öncelikle yardımlaşma olarak algılamaktadı dar. Ardından paylaşma, hoşgörü, sevgi ve saygı kavramlan gelmektedir.

3. Üstün yetenekli öğrenciler, bilişsel olarak belli bir seviyede olmalarına rağmen, duygusal ve ahlaki gelişim açısından diğer öğrencilerden daha farklı bir düzeyde değildir.

4. Sınıf ortanunda liderlik becerilerinin tam anlamıyla ortaya çıkarılamadığı

görülmüştür.

6.2. ÖNERiLER

1. Üstün yetenekli öğrencilere . eğitim aldıklan bilim ve sanat merkezlerinde eğer yoksa .. ahlak eğitimi" etkinlikleri eklenebilir.

2. Eğer , varsa, "ahlak eğitimi" etkinliklerinin niteliği değiştirilmeli ve çeşitlendirilınelidir.

3. Üstün yetenekli öğrencilerin evrensel ahlak ilkeleri doğrultusunda yetiştirilmeleri için, Kohlberg'in ahlaki gelişim dönemlerine yönelik . çeşitli eğitimler verilerek, öğrencilerin son ahlaki evreye ne kadar yaklaştıkları belirli zaman aralıklanyla ölçülerek takip edilebilir

4. Üstün yetenekli öğrencilerin ·var olan "liderlik becerileri" ön plana çıkarılmalı ve ahlak eğitimi liderliği konusunda çeşitli eğitimler verilmelidir. ·

KAYNAKÇA

Accor Services North America,( 2004), Gifted Children in the Classroom", http://home.earthlink.net/-jenniewebb/Gifted+Classroom.PDF

Bencik, Sapiye. (2006). Üstün Yetenekli Çocuklarda Mükemmeliyetçilik ve Benlik Algısı Arasındaki ilişkinin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (YUksek Lisans Tezi) .

Borland, James. H ., (2005), Gi:fted EducationWithout Gi:fted Children: The Case for No Conception of Gi:ftedness, Conceptions of Gi:ftedness, (Ed. Robert J . Sternberg and Janet E. Davidson Excerpt) Cambridge University Press, Second Edition, 052183841X. s.l -10

Tuba YA V AŞ l(ei+

Cross, Tracy L., (2009), "Social and Eınotional Development of Gifted Children: Straight Talk", Gifted Chil~ Today", Vol:32, No:2, pp.41-65.

Dawjdowicz, Paula M., (2003), "Teaching Morality in Schoolsin Utah's Religion- Based Society", Journal of Moral Education, Vol: 32, No: 3, pp. 275-289

Derryberry, W. Pitt, Wilson, T., Snyder, H., Norman, T. VE Banger, B., (2005), '"Moral Judgment Developmental Differences Between Gifted Youth and College Students", The Journal of Secondary Gifted Education, Vol.XVII, No: 1, s.6-19.

Eckstein, Michelle, (2009), ·'Gifted and Talented Education for the 2lst Century", Gifted child today, vol:32, no:l, 59- 63. http:l/assets.cambridge.org/97805218/38412/excerpt/97805218384 12 excerpt.pdf

Educational Services Division (Anglophone) Revised 2007, Gıfted And Talented Students: A Resource Guide for Teachers, s.9, http://www.gnb.ca/OOOO/publications/ss/Gifted%20and%20Talented%20Students%20 A %20Resource%20Guide%20for%20Teachers.pdf

E.ducational Service s Division (Anglophone ), 2007, "Gıfted And. Talented Students A Resource Guide for Teachers Educational", s. 1-66.

Guldemond, Henk; Bosker, Roel; Kuyper, Hans, ve Werf, Greef;je, (2007), 'Tio Higly Gifted Students Really Have Problems?" Educational Research and Evaluation, Vol:l3, No:6, pp.555-568

Hogan, Padraig, (1989), "Can Goodness Be Taught?" The Furrow, 40 (2). pp. 90-97. ISSN 0016-3120

Keiser, Kay. A. and Schulte, Laura. E. (2007). ''The Development and Valiciation of the Elementar;r School Ethical Climate Index", The School Community Journal, Vol. 17, No. 2, pp. 73-88

Mercin, Levent, (2005), "Piaget ve Kohlberg'in Ahlak (Moral) Gelişim Kurarolannın Özellikleri ve Karşılaştınlması", SBarD, Sayı: 5, s.73- 86.

Noel, Melvina, (1997), "Morality in Education", Educational Resources Information Center, (ERI Report No.SO 029 489). (ERIC Document Reproduction Service No. ED 429 878)

Özgen, Mehmet Kasım, (2005), "Farabi'nin Mutluluk Anlayışı", Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri ABD, Kayseri, s. 74

Punch, Keith. F. (2005): Sosyal Araştırmalara Giriş. Nice! ve Nitel Yaklaşımlar, (Çeviri: Zeliha Etöz), Ankara, Siyasal Kitabevi Yayınları.

Vare, Jonatha W., (1979), "Moral Education for the Gifted: a Confluent Model", Gifted Child Quarterly, Vol: 23, No: 3, 487-499

Webb, Nadia., (2003), "Social and Emotional Development ofGifted and Talented Students", s.l-36. http://wvde.state.wv.us/osp/giftedsocial.pdf

Wright, Derek, Croxen, Mary, and Öngen, Demet, (1976), "Ahlak Yargısının Gelişimi'', s.289-31 O. dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/5 1 l/6306.pdf

Yıldınrn, Ali ve Şimşek, Hasan, (2006), "Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri", Ankara, Seçkin Yayıncılık.

Yılmaz Atik, Şifanur, (2007), "İI.köğretimdeki Üstün Yetenekli Öğrencilere Uygulanan Öğretim Yöntemlerinin Değerlendirilmesi",- Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı İlköğretim Matemetik Öğretmenliği Programı, İzmir.

Young Lee, Seon ve Kubilius, Paula Olszewski, (2006), ''The Emotional Intelligence, Moral Judgınent and Leadership of Academically Gifted Adolescentss". Journal for the Education of the Gifted. Vol. 30, No. 1, 29-67.