ÇEŞME, ÇEŞME'DE KANUNİ'NİN EŞSİZ BİR KİTABESİ. ÇEŞME KERVANSARAYI

i. Hakkı KONYALI

îzmir in 70 kilometre doğusunda bulunan Çeşme'nin çok eski bir tar ihi vardır. Sakızadası 'nın karşısındaki ya­rımadanın kuzey-batı köşesindedir.

Klâsik adı CYSSUS i d i . tonia'nm önemli şehirlerinden ERÎTRE - ERYTH-AS şehrinin iskelesiydi. Eritre-Eryt-rhas harabeleri Çeşme'nin deniz boyun­dan 22 kilometre kuzeyindedir. Milat­tan 193 yıl önce Romalı lar bu kasaba­nın öniuîde ANTÎYOHUS'un donan­masını mağlub etmişt i .

Şar i Teksiye, Küçük Asya'sında Çeşme'den bahsederken ş u n l a n söy­ler:

"Çeşme ; iskelesi l imanına gelen gemilerden var idatanı temin eden ufak ve yeni bir şehirdir . Binaları taştan ya­pılmış, kireçle beyazlatılmış ve üstü te-rasalarla kapat ı lmışt ı r , ö teber i s inde göze ilişen b i r kaç hurma ağacı şehiı^e büsbütün şarklıl ık manzarası verir. Şe-hire, sahil boyunca 22 kilometre şimal­de bulunan Eritre harabelerine gitmek için burada her vakit kolaylıkla hay­van tedarik edilebilir." '

Anadolu Selçuklular ından sonra doğan beyliklerden Aydmoğul lan tara­fından alınan Çeşme bunlara çok kere bir donanma üssü o lmuş tur . Ayasuluk'-da yapılan harb donanmas ı gemileri çok kere burada üslenir lerdi .

MESALÎK - ÜL - EBSAR FÎ MEMA-U k - ÎL - EMSAR adlı a rapça bir kitab yazan Katib-i Dimeşkî, AydınoguUan'-

nın başkentinin Birgi olduğunu söyler­ken bu beyliğin büyük bir donanması bulunduğunu da yazar. Yazdıklarını di­limize çevirerek buraya a l ıyorum:

"Bi rg i Beyliği: Beyi; Aydınoğlu-dur. Başşehri Birgidir . Denizli ve Ta­vas'ın kuzeyinde ve Turgutlu'nun güne-yindedir. 60 şehri 300 kalesi ve 70 bin kadar da atlı asken vardı. Birgil i lerln denizde ve karada Rumlarla (Bizanslı­larla) , freklerle ve Benî Asferle daima büyük savaşları vardır . Birgi askerini b i r cepheden öbür cepheye koşar görü­rüz. Bugün Birgi karada düşmana gö­ğüs gererken ertesi gün donanması de­nizde dış düşmanlar la savaşır. Birgi 'nin parası , ölçü ve t a r t ı l an Saruhan gibidir. Yalnız ba tmanlar ı Mısır ' ın 16 Rıtlına eşi t t i r" . (2)

Yine bu müellif, Sifri hisarlı Hay­dat t ı Urya'nm müşahedelerine ve nakil­lerine göre Anadolu Beyliklerini yazar­ken Birgi 'y i şöyle an la tmış t ı r :

"Aydmoğlu Mehmet'in başşehridir . 10 bin atlısı vardır. Birgi , sınırları için­de çok emin yaşayan bir beyliktir. Bu emniyeti veren de topraklannm herhan­gi b i r istilayı zorlaşt ıran tabiatıdır".*.

AydınoğuUanm denizden gelen düş­manlara karşı koruyan üsler aras ında Çeşme başta gelir. Çeşme, Şari Teksiye'-nin dediği gibi yeni b i r şehir değildir. Bu müellif Osmanlı İmpara to r luğunun

2) Topkapı Sara)i'nda d«ri Üzerine yapılmış eski hariialar adlı kitabımız sahife 148.

1} KUçttk Asya. Cild 2. sahife 27}. 3) Aynı kitap sahife 140.

164 i. HAKKI KONYALI

çöküntü devirlerinde eski Çeşme'nin varoşunda kurulan yeni kasabayı tasvir etmişt ir .

Çeşme, Yjidırım Bayezit zamanm-da Osmanlılara geçti. Timurlenk ile Yıl­dır ım Bayezidin Ankara Savaşından sonra 805'H.-1402 M. de Timürlenk Ay-dmoğuUarı Beyliğini d i r i l t t i .

Çeşme, daha sonra İzmir Beyi Cü­neyt Bey'e geçti, Cüneyt Bey ölünce Çeşme tekrar Osmanoğullarına geçti. Osmanlılar, Çeşme limanını ticarî ve askerî bir üs olarak kullandılar,

Amerika kâşifi Kristof Kolomb'un üçüncü keşf seferi sırasında Amerika'­dan İspanya'ya gönderdiği gemiyi At­las Okyanusuna taşarak esir alan Geli­bolulu meşhur deniz Amiralimiz Kemal Reis'ijı biraderzadesi Piri Reis Kitab-ı Bariye'sinde "Koyun adalarından kara atlı ve Ildırın körfezin beyan eder" baş-

I lıklı bendini yazarken şunları söyler:

"01 taşın günbatısı tarafmdan kıble üzerine yürürlerse toprak adasının bo­ğazından rast geçilir ve oradan geçUp Çeşme Limanına varırlarsa mezkûr Çeşme Limanı iyi yataktır. Envai türlü gemilere,.. Ama bu limanm bir m i l ka­dar ağzında taşra deniziden i k i bölük sığ v^ırdır. O sığlardan gayet çekinmek lâzımdır. Veli, bu sığların her canibin­den büyük gemiler geçer. İş zamanında yaptığımız eşkâle (haritalara) nazar oluna k im her husus biline. Bundan sonra bu Çeşme Limanından Sakızkale-si günbatısı üzerinde 18 mildir. Vesse-lâm."*.)

Renkli hari tasında Piri Reis, Çeşme Kalesinin resmini yapmıştır. Ayrıca, 171 nci sahifesindeki haritasında da Çeşme görülür. Çeşme'nin tam karşısı­na Sakızadası rastlar. Haritalarında bu da gösterilmiştir .

Piri Reis'in hari tasında deniz tara­fmdan Çeşme Kalesinin üç burcu görü­lüyor.

4) Kitab ı Balırive. Malbıı. sahifc 16Î.

Büyük seyyahımız Evliya Çelebi , Çeşme Kalesini (Hoşâbâd Kalesi) şek­linde adlandırıyor. Çeşme'nin kalesi, limanı, kervansarayı, camileri h a k k ı n d a geniş ve kandırıcı bilgi vermektedir.

Çeşme Kalesi'ni Sultan I I . Bayezit 914 H.-1508 M. yılında yeni lemiş t i r . Iç-kalenin kapısı üzerindeki kitabeyi de Çelebimiz şöyle nak le tmiş t i r :

Hisar-ı aynı cedid kıldı b ü n y a d

Müverrih dedi tarihin HOŞÂBÂD

Kitabenin tarih cümler i olan Hoş-âbâd,{ iljj-y>- ) m harfleri Ebced hesa­bına vurulunca 914 tar ihi ç ıka r k i bu altına da rakamla yazılmıştır . Çelebi­miz bunu aynen şöyle yazmış t ı r :

"Sene 914 tarihinde bizzat Sultan Bayezit Veli binasıdır . İçkale kap ıs ı üzerinde tarihi budur:

Hisai"-! Ayn i cedid kıldı b ü n y a d

Müverrih didi tarihin (HOŞÂBÂD) sene 914

İkinci Bayczittcn evvel de Çeşme'­nin tarihi iyonlar zamanına kadar ç ıkan bir kalesi var i d i . İkinci Bayezit kaleyi yeni baştan yapt ı rmışt ı r . Kale daha sonra bir çok defalar tamir g ö r m ü ş , ba­zı ilaveler ve hazifler de yapı lmış t ı r .

Evliya Çelebi'nin Çeşme, kalesi ve abideleri hakkında verdiği b i lg iy i d i l i n i biraz sadeleştirerek aynen buraya alma­yı faydalı buluyorum:

"Çeşme kalesi denizin d u d a ğ ı n d a bir alçak kaya üzerine yapı lmışt ı r . Ba t ı tarafı deniz, doğu tarafı hayır l ı b i r sah­ra ve dağlardır. Dağların üs t ler i tama­men bağdır. Kalenin içindeki b ü t ü n ev­ler, batı tarafında, Saİcızadasına ve de­nize bakan yerlere yapılmışt ır . 50 kadar olan bu evlerin damlan toprak ö r tü lü ­dür. Kalenin dizdan ( K u m a n d a n ı ) ve 185 kale muhafızı erler bu evlerde otu­rurlardı. Dört köşeli kalesi safi t a ş t an yapılmış çok güzel . Höşâbâd 'd ı r ; Kale

ÇEŞME, ÇEîMet* KAM^İ NİN EŞSİZ Bİft KİTABESİ, ÇC$ME KERVANSARAYI 165

doğudan batıya doğru uzunca yapılmış­t ın Uzunluğu yokuş aşağı hendek kena-rınca 200, eni 150 adımdır .

Kalenin çepeçevre yüzölçümü 700 adımdır. Üç tarafı derin ve büyük hen­dektir. Lakin bat ı tarafını teşkil eden kayaları deniz dövdüğü için burada hendek yoktur. Kalenin kıblaya bakan çok sağlam demir kapısı varoşa açılır. Kapı önünde hendeğin üs tünde zembe­rekli b i r asma köprüsü vardır . Bu kapı ik i katlı duvarl ıdır , tçkalenin batıya açılan bi r kapısı vardır . Üzerindeki ta­r ihi şiiri yukar ıda yazdık. Bu kapıdan sonra içeride b i r kat demir kapı daha vardır. İçkaleye i k i kapıdan girilmiş olur. İkinci kapı kuzeye açılır. Bu kapı­nın üzerinde Sultan Bayezit Ve l in in fevkani camii vardır.* yılında Venedik gemileri.gelmişler, kaleyi boş bulmuşlar ve işgal e tmişlerdi . Kalenin demir ka­pılarını , camiin a l t ın alemlerini almış­lar ve kaleyi yer yer yıkarak savuşup gitmişlerdi . Sonra padişahın fermam ile Ak Mehmed Paşa ' , Sakızadası muha­fızı iken bu Çeşme Kalesini tamir et­miş, b i r ak inci haline getirmiştir . Bu sırada camii esaslı b i r şekilde tamir et­t i rmiş, a l t ın alemlerle süslemiştir . Kale kap ı l ann ı da ellişer kantar ağırlığında yeniden demirden yapt ı rmışt ı r . Hen­dekleri yermişer arş ın der inleş t i rmek suretiyle temizletmiştir . Kalenin deniz tarafına bakan yerine i k i büyük tabya yaparak her birine Balyemez top yerleş­tirmiştir. Mahzenlerini de binlerce kan­tar siyah barutla do ldurmuş tu r .

Kalenin kaçan muhafızlarının ge­lir lerini keserek yeniden muhafızlar ta­yin etmişt ir . Kale böylece çok sağlam olmuş, yeniden can bu lmuş tu r . Fakat cami, henüz kiremit ö r tü lüdür . Ama kale inci gibidir. Bembeyaz Kuğu gibi

5) Kitapta s«ne rak«ınlan yeri boş bırakılmıştır.

*> Ak Ahmed Paşa Saraydan çıkmıştır . 1068 H.-I6S7 M. yılında vezarctlc Şam Valisi olmujlu. Dal» sonra 8«Jdaı, Trabzon, Azak \-alilikleri yapmıştır. lOTS H..I664 M. yılında Ankara valiliğine tayin edilmiştir. Hareke­linden 10 gün evvel Kefc'dc ölmOjtUr. Sicil-1 Osmani, «1W 4, sahifc 175,

tepeye kuru lmuş tur . Bi r defa kaleye sa ld ı rmak isteyen küffann pa t ronas ı yani kapudane gemisi kaleden at ı lan bir topla suyun dibine batmış t ı r . Bu kalyon 10 milyonla yapılamazdı. Bun­dan sonra küffar gemileri b i r daha Çeşme'den sulanmaya tövbe etti . Mağ-lub ve perişan dönüp g i t t i . Sonra söm-beki dalgıç lan batan düşman gemisin­den birçok para, cephane, i k i yat ı r tma tunç top ve daha başka toplar çıkart­tılar. Bü tün toplarla Çeşme kalesi zen-ginleştirildi. Allah evvelce düşmanın kalenin aldıklarının 10 mislini ihsan et­miş oldu.

/ Kalenin kıble tarafındaki varoşu ile bu kale Suğla Sancağına bağlıdır. Cezayir kaleminde 150 akçelik kazadır. 40 parça köyü vardır . Varoşu bağlı ve bahçeli 155 toprak evlidir. Burada Sa-kızpaşasmın Voyvodası vardır . Serdar ı ve Kethüda yeri yoktur. Zira o kadar büyük bi r kasaba değildir. 200 kadar hurma ağacı vardır. Bu ağaçlar meyve vermezler. Buralar deniz kenarı yerler­dir. Denizin kenarında çok küçük kub­beli b i r cami vardır . Camiin yol aşırı­sında çok büyük hanı vardır . Bu han 700 ocaklı (odal ı ) dır . Hanın üs tünün kurşunlar ını denizden gelen küffar düş­manlar soymuş götürmüştür . Bol nime­t i olan b i r imareti vardır . Bu mamure­nin hepsi makbul iken maktul olan Süleyman Han'm veziri ibrahim Paşa'-nm hayrat ıdır . B i r hamamı , üç mescidi, 40 dükkan ı vardır . Mühürdar Paşa'nın deniz kenarında cennet gibi bahçeli b i r büyük sarayı bulunuyor. Yer yüzünde ne kadar kıymetli taş ve ağaç var ise bu sarayda mevcuttur. Bi r çok bitkiler, çe­şit çeşit çiçekler bu muhteşem ve ibaret verici sarayda bulunyor. Sarayın temiz bi r h a m m a m ı da vard ı r k i , diller bunu vasıf landırmakta aciz çekerler. Çeşme'­n in dağlar ında çeşit ^ ş i t vahşi kuşlar­dan olan kekliği o kadar boldur k i uçu­şur la r dururlar. Kış gelince Mühürdaı^ paşa Sakızdan bu saraya göçerek tam altı ay oturur. Zevk ve safa edçr.

166 I . HAKKı M3NVALI

Çeşme Kalesi'nin çok güzel Limanı vardır. Bütün 'büyük Barça ve Karavala kalyonlar burada yatarlar. Zira bu li­man gayet iyi demir tutar. Çok güzel yatak limandır. Fakat batı ve karayel ve yıldız rüzgârlarından sakmmak ge­rektir. Böyle havalarda demir atarken dikkat etmek lâzımdır. Zira, limanın ağzı bu üç rüzgâra karşı açıktır. Bu rüz-gâıiar burasını çok şiddetli tutar, ama Hamiş rüzgânndan çok emindir. Bir Mürselparesi (gemi) ip ile bir kalyon yatsa korkulmaz. Hakir, bu şehirden atlarımız ile bu limandan Hatiboğlımun firkatesine binerek muvafık poyraz rüzgân ile Orsa orsa kullanıp batıya doğru 18 mil uzaktaki Sakızadasma geldik.'".

OSMANLI tDARt TEŞKİLATINDA ÇEŞME :

Çeşme, 14 sancaklı Anadolu Eya­letimin Aydın livasına bağlı idi.)Anadolu Eyaleti şu livanlardan teşekkül ediyor­du:

1 — Kütahya. Paşa sancağıdır, ya­ni Beylerbeyi burada oturur.

2 — Saruhan. Beylerbeyinin hassı-dır, yani geliri beylerbeyinin-dir.

3 — Aydın. 4 — Hüdavendigar. 5 — Kastamonu. 6 — Menteşe. 7 — Bolu. 8 — Ankara. 9 — Afyonkarahisar

10 — Teke tli. 11 — Kângın (Çankın). 12 — Hamiteli. 13 —- Sultanönü. 14 — Karesi.»

İstanbul'da Başvekalet arşivinde Anadolu Eyaletinin Aydın ilvası hakkın­da şu 8, 66, 87. 139. 148, 166. 176, 238,

7) Eviiya Çelebi Seyahatnamesi. CİM 9. t$h\tt 107-10».

«) Ayn-i Ali Efendi risalejl. whife W.

270, 516, 700, 786, 806, 841, 844, 858, 893 numaralı tapu defterleri, ilyazıcı defterleri vardır.

Bu defterlerden 918 H.-1512 M. ta­rihli ve 87 numrolu îlyazıcı defterin­den öğrendiğimize göre Aydın Livasının şu 13 kazası (ilçesi) vardı:

1 — tzmir 2 — Çeşme 3 — Ayasulug 4 — Güzelhisar 5 — Sultanhisarı 6 — Arpaz 7 — Kestel 8 — Yenişehir 9 — Tire

10 — Birgi 11 — Alaşehir 12 — Sart 13 — Bayramlu Karacakoyunlu ce­

maatı.

66 numaralı defterin onuncu safi-fcsinden öğrendiğimize göre Çeşme ka­zasının merkez nahiyesi (Bucağı ) olan Çeşme nahiyesinde padişahın bir çok hassalan vardır. Çeşme, Karaburun ve Ayayorgi iskelesi ile beraber Ayasulug limanının mukaataalan padişahın hassı idi. Senelik gelirleri 682 667 akçe idi.

Burada Çeşme kalesi dizdası san­caktar Hızır'ın da timan vardır.

Arşivin 66 numarasında kayıtlı 924 H.-1518 M. tarihli tapu defterinin onuncu sahifesinden öğrendiğimize gö­re Çeşme nahiyesinde şu köyler Padi­şahın hassları arasında idi:

Senelik Sıra Köyün adı geUrl

1 Çeşme 2 Kösederesi 3 Boynak 4 Emirdoğanlı 5 Bahklalgu 6 Zeytineki 7 Eğridere, Ma­

nastır Kayabaşı ve Kuyucuk

50.000 Akçe 25.200 " 45.700 " 25.000 " 10.866 " 13.000 "

18.000

ÇE5MC, ÇE$ME-De KATAt^İKİN CÇSİZ »İR KİTABCİİ, Ç£$ME KERVANSARAYI 167

8 İlıca 18.000 " 9 Gözsüzler 14.000 "

1Q Sivrihisar Zea­meti 51.000 "

11 Depecik 95.000 " 12 Sahipyüzü, di­

ğer adı ile Ci-haryek 95.300 "

13 Kavak 15.175 " 14 Reislü 75.000 "

Karaburun nahiyeleri ile beraber Birgicik köyünün ihtisabı da pad i şahm hassaları a ra smdad ı r . Çeşme nahiye­sinde Tiıtıurtaş Paşa 'nm oğlu Bali Be­yin de zeameti vardır .

Padişah hocası Mevlana Hayred-din'in arpal ık olarak şu köyleri v a r d ı r :

1 — Frenk kilise 2 — Ovacık 3 — Sahipyüzü 4 — Büyük Tahtal ı

Başvekalet arş ivinde 937 H.-1530 M . tar ihl i ve 168 numara l ı tapu defte­r in in 365-371 sahiCelerinde Aydın Liva­sının bu arada Çeşme'nin kanunnamesi vardır . Bu defter bize Kanuni'nin ve sadrazam tbrahim Paşa 'nın hassalan ile padişahın anası Hafsa Sultan'm Ma-nisa'daki imaretinin vakı f lanm öğreti­yor. Defterin 404 ncü sahifesinde Çeş­me kazası yazılırken Padişahın hassa­lan da sıralanıyor.

Çeşme, Padişahın hassıdır . Burada hafta pazan kurulur. Çeşme'nijı 211 evi, 17 mücerredi , 4 imamı , 3 hatibi vardır .

Defterin 406 ncı sahifesinde Çeşme kalesi mustahfızlar ının (erlerinin) t i -marlan da evleri, mücerre t ler i , imam ve hatipleri ile gelirleri ayn ayn göste­rilmiştir.

Çeşme kale, muhaf ız larmın t iman köyler şun la rd ı r :

1 — Alacaat. 127 evi vardır . 2 — i l d i n . 60 evi vardır . 3 — Birgicik. 141 evi vardır . Bu­

rada hafta pazan kurulur.

Tımarlar ın tümü şöyle belirti lmiş­t i r :

Pazaryeri: 1, köy : 3, ev: 328, mü­cerret nefer: 22, imam: 3, hat ib: 1

Bu köylerin senelik timar gelirleri toplamı 73.500 akçedir .

Defterde Çeşme kazasındaki kale, şehir, köy, pazaryeri, cemaatlerle mu­aflar ve raiyyetleri ve avunz olan evler­le olmayan evlerin sayıları ayn ayn gösteri lmiştir .

Çeşme kazasında 1 kale, 1 şehir, 40 köy, 2 pazaryeri, 9 cemaat, muaflarla beraber 4212 reaya, mücerre t ler le bera­ber 4129 avarız ev, 83 avanz olmayan ev vard ı r .

Mir i le r in toplamı da şöyle yazıl­mış t ı r :

51 imam, 4 muhassı l , 6 sipahi ve sipahizade, 8 berat sahibi, 7 zaviyedar, 7 hatip ve şeyh.

Çeşme kazasının b i r senelik hassı yekûnu da şöyle yazılmışt ır :

12 kerre yüz b in dahi 94429.

O tarihlerde Osmanlı Türkler inde milyon kelimesi kullanılmadığı için böyle ifade edil irdi . Haslar ın geliri bu­günkü ifadeye göre şöyledir:

1.294.429

ÇEŞME KAZASINDA SİPAHİLERtN V E ZAİMLERtN TIMARLARI :

B u defterde, Çeşme kazasındaki si­pahilerin ve zeamet sahiplerinin timar-ian şöyle s ı ra lanmış t ı r :

1 ^ Temsiye köyü 2— Ürkmez köyü 3 7 - , İpsa laburnu köyü 4-r-,:Bozyaka köyü 5 — Kavlakkışla köyü 6 — Zeytünlikışlası köyü 7 — Benlüilisi köyü 8 — Kötebisa köyü 9 — Bylycan cemaati

168 i . HAKKI KOKYALI

10 — îpsa l abumu ve Benlüilisi ve tsalu niyabeti

11 — Seferihisar ihtisabı 12 — Çeşme kazasmm ve Ihca Paza­

rının ihtisab resimleri.

Defterde bu bilgi verildikten sonra şöyle b i r hülasa yapılmıştır :

Sayı

8 2

557 113

8 1 1

Köyler Cemaat Ev Mücerret nefer tmam Muhassıl Sipahizade

Bunlann senelik gelir toplamı 78.923 akçedir.

Bu defterde, Kanuni Sultan Sü­leyman devrinde Çeşme Kalesindeki si­lâhlar, teçhizat ve başka savaş malze­mesi ayn ayn sayıları ile beraber ya­zılmıştır. Biz de aynen alıyoruz:

1—Top-i Ahenin(De-mirtop) 3 kıt 'a

2 —Top-i Prango 22 " 3 — înik-i Prango to­

pu 27 " 4 — Sakim Prango

(Bozuk top) 8 " 5 — înik Prango (Bo­

zuk) 1000 " 6 — Darpzen top 3 " 7 — Ş a y k a top 6 " 8 — Tunç op 6 " 9 —Darpzen (bozuk) 4 "

10 — B a k ı r darpzen 4 " 11 — Şayka top (bo­

zuk) 1 " 12 —Tüfenk 12 Kabza 13 —Tüfenk fındığı 3 sandık

(mermi) 180 adet 14 — S a ç ayak 1 adet 15 — Kumpare (bom­

ba) 50 16 —Cebe (zırh) 50 17 —Tolga (Miğfer) 50 18 — B a k ı r Tolga 30

İt

19 —Zemberek oku 20 —Ok torbası 21 —Ok ucu (temren) 22 — Demirçubuk 23 — Demirtolga 24 — Varya 25 —Balta 26 — Kazma 27 — K ü r e k 28 — Büyük ve küçük

çivi 29 — Köşkü 30 — Urgan 31 — K u r ş u n sikke

1 sand ık 69 adet 85 "

107 " 16 " 10 " 15 " 45 " 41 "

4 s a n d ı k 1 adet

89 " 7 "

Kalede 50 müd . p i r inç b i r az mik­tar da kılınç vardır .

Başvekalet arşivindeki 148 numara­lı ve 935 H.-1528 M . ta r ih l i b i r b a ş k a llyazıcı defterinin 992 nci sayfas ından 121 nci sayfasına kadar olan k ı smı Çeş­me'ye ayrılmıştır. Bu defter de de Çeş­me, Kanuni'nin hassı olarak göster i l ­miştir . O vakit Çeşme'nin 211 evi , 117 mücerredi , 4 imamı , 2 hat ib i , 12 p i r i (yaşlı adamı) , 2 malû lü ve 1 müezzin i var id i .

Çeşme, Karaburun, Sisam a d a s ı karşısındaki Ayayorgi iskelesi i le Aya-sulug l imanlarının m u k a t a a l a r ı d.'i pa­dişahın hassıdır.

Padişahın hassı olan d iğer köy le r de ev sayıları ile beraber şöyle gös te­r i lmişt ir :

Köy adları Ev sayısı

1 — Kösederesi 139 2 — Bonyak 290 3 — Reislü 42 4 — Emirdoğanh 121 5 — Balıklago 48 6 — Sahipyüzü 174 8 — Eğridere (Sivrihisara

bağlı) 37

Eğridere'de şu Cemaatler va rd ı r :

1 — Manastır 46 2 — Eğridereli 48 3 — Kayabaşı 56

169

4 — Kuyucuk 58 5 — Ilıca 100

Aynı arşivin 139 numarasmdaki 934 H.—1527 M . tar ihl i defterde de Aydın Livasına bağlı Bala, Çeşme, A-yasulug, Amastura kalelerindeki müs-tahfızlann t ımar lar ı vardır . Defterin başındaki kanunname rutubetten silin­miş, yalnız alt ınla yazılmış ayetler ve besmele kalmışt ı r .

E S K t V E Y E N t tDARt TEŞKtLATTA ÇEŞME:

Çeşme, Anadolu eyaletinin Aydın Livasına bağlı b i r kaza (i lçe) id i . Sonra Aydın vilâyetinin İzmir sancağına bağ­lı b i r kazanın merkezi olmuştu . Şimdi de Izmir vilâyetine bağlı bir ilçenin merkezidir.

Osmanlı lar , Giri t adasını al ır larken donanmalar ı Çeşme l imanında üslen­mişti .

Osmanlı tarihinde bu l imanın çok elemli ve hüzünlü bir yadı vardır . Os­manlı donanması U84 H . -1770 M . yı­l ında Haziranın 7 nci günü Rus ve İn­giliz müş te rek donanması taraf ından Çeşme l imanında yakılarak yok edil­mişti . Bu savaşta Cezayirli Hasan Bey, Rus amirali Orlof'un gemisini havaya uçurmuştu . 1313 H . -1895 M . yılında Sultan n . Abdülhamit ' in zamanında amiralin bu bat ık gemisinden bi r çok şey çıkarı lmışt ır . Bunlar şimdi Istan-kul'da Deniz müzesinde teşhir edilmek­tedir. Bunlar ın aras ında kılıçlar, kılıç balçakları, eğri kılıç namlıJan, kurşun tavalan, mermi kalıpları , fincanlar, şap­kalar ve daha b i r çok savaş malzemesi ve teçhizatı vardır .

Vâsıf Tarihinin lî. ci ldinin 48-49 ncu sahifelerînde (Iht i rak-ı donanma ve azl-i kaptan-ı derya) başlıklı bendin­de bu savaş genişçe yazılmıştır . Rus do­nanması Akdenizde pervasızca gezme­ye ve Osmanlı ada la rmı , sahillerini vur­maya başlamışt ı . Derya Kaptanı Hüsa­

mettin Paşa emrine verilen donanma ile sefere çıkmıştı . Cezayirli Hasan bey (sonra Paşa) düşmanm amiral gemisi­n i yakarak bat ı rmışt ı . Ama düşmanm yakarak Türk donanması üzerine salı­verdiği neft ve barut yüklü kayıklar Türk donanmasına yanaşarak yanmala­rını hazırlamıştı . Cezayirli Hasan Bey yaralanmış ve patrona kaptanı Ali bey ile başka kaptan da ölmüşlerdi. Düş­man donanması İzmir körfezine kadar ilerlemişti sonra padişah Kaptan Pa­şayı azletmiş, yerine Cafer Reisi tayin etmişt i ,

ÇEŞME KERVANSARAYI

Sahil boyunun çok işlek bir ticari ve askerî yolu üzerinde bulunan müs­tahkem bir şehrin kalesinin önünde imarethanesi ile b i r büyük kervansaray var id i . Çeşme, Kuşadasma benzer. Ku­şadası kalesinin önünde de bir keı-van-saray var id i . Bunu Öküz Mehmcd Pa­şa yapt ırmışt ı . Bu kervansaray aynı zamanda dendanlı ve burçlu b i r kale gibiydi. Seyirdim yerlerinde toplar vardı . Bu kervansaray i k i katlı id i . Kervansaray geçmiş çöküntü devirleri­n in ihmali yüzimden harap b i r halde id i . Asîl hüviyetini kaybetmek üzere id i . Kubbeler, merdivenler, dendanlar yıkılmıştı . Ben burasını b i r harabe ha­linde bulmuştum. Avlusunda toprak­lar içinde bazı toplar görmüş ve mey­dana çıkarmış idim. Dede yadigarları­nın üs tüne titrayen ve koruyucu me­lek gibi kanat açan Vakıflar Genel Mü­dür lüğü kur tardığı b i r çok dede bergü-zar ı gibi bu kervansarayı da aslına uy­gun bir şekilde restore etmiş vp asri b i r turizm konağı haline getirmişti . Bura­da kalmak isteyen turistlerin kuyruğa gir ip s ıra bekledikleri görülüyor.

Sevinçle öğrendiğime göre. Vakıf­lar Genel Müdürlüğü, üzerinde padişa­hın ve mimar ın ın adını taşıyan bu Çeş­me Kervansarayını da onarmak için faaliyete geçmiştir. Bu kervansaray Kuşadası kervansar ıymdan daha eski-

170

dir. Bugün (455) yaşının içinde bulu­nuyor. Taşla yapılan kervansaray iki katlı idi. öküz Mehmed Paşa'nın ker­vansarayından daha çok tahribe uğra­mıştır. Bu muazzam hayır müessesesi yerlilerin bir taş ocağı halinde kullanıl­mıştı. Vakıflar Genel Müdürlüğünün hı-zır eli yetişmiştir. Bu kervansarayı Ev­liya Çelebi çok güzel tasvir etmiştir.

Kullandığı cümleleri buraya alı­yorum :

"Leb-i Derya'da kurşun kubbeli bir camii vardır. Gayet küçüktür ve camiin yol aşırısında bir Han-i azimi var. Cüm­le yetmiş ocaktır. Üzerinden kurşunun küffar almıştır ve bir imareti var. Ni­meti mebzuldür ve bu imaretler cümle Süleyman Han'ın veziri makbul iken maktul olan İbrahim Paşa'nın hayratı­dır"»

Hanların ve kervansarayların oda­ları eski kaynaklarda (ocak) ile vasıf­landırılır. Konuklara tahsis edilen oda-larm hepsinde odun yakmak için Kuraş ocaklan (şömineler) bulunurdu. İşte, bu azim handa da tam 70 ocak vardı. Yani, hanın bu kadar sayıda ocaklı oda­sı bulunuyordu. Hamn, yolcuların ve geçici askerlerin bineklerini, at, katır, eşek ve deve gibi yük hayvanlannı bağ­lamak için yerleri, konukların ağırlan­ması ve yemek yemeleri için imareti vardı. Karşısındaki kubbeli küçük ca­mide hana inen yolcuların ibadetlerine tahsis edilmişti.

Denizden gele» düşmanlar (Vene­dikliler) camiin ve kervansarayın kub­belerinin kurşunlarını soyup götürmüş lerdi. Bunlar kalenin demirkapılarını, kaledeki I I . Bayezit'in yaptırdığı fev­kani camiin ahun alemlerini de yağ-malamışlardı. GRELOT'un gravüründe minareli ve kubbeli küçük cami ile kervansaray ve kalenin içindeki camiin minaresi görülmektedir. Bu resim bize kervansarayın iki kath bir parçasının

9) Evliya Çckbi SeyaKMnaıtıeti. CHt 9. »Itife 107.

tıpkı Kuşadası kervansarayının ki gibi dendanlı bir burç halinde olduğunu gösteriyor.

Harab kervansarayın önüne Kuş­adası kervansarayında olduğu gibi tu­feyli binalar yaptırılmıştır. Kapısının sağmda ve solunda bu perişan yapılar göriilür. Kapısının üstünde bulunması lâzım gelen kitabesi sonradan bir baş­ka yere konulmuştur. Kitabe dikdört­gen şekilli som bir mermer üzerine devrinin en güzel girift bir hattı ile ya­zılmıştır.

KERVANSARAYIN KİTABESİ :

Bir satırlık bu kitabeyi aynen kop­ya ediyorum:

Arap dil kurallarına tam uygun olarak hiçbir kusursuz ve yanlışsız ya­zılan bu Arapça kitabeyi bir de yeni harflere çevirerek yazıyorum:

" E M E R E BllNŞA-1 HAZ-EL-BİNA İLrMASUN SULTAN-ÜL BERRİV-EL BAHRİ SULTAN SÜLEYMAN lBN-1 SULTAN SELİM Fİ TARİHİ S E N E T E HAMSE V E SELASİN V E TİSAMİYE. AMİLE ALÎ ÎBN-Î BABUCCU"

Kitabe dilimize şöyle çevrilir:

"(Tanrı tarafından) koı-unulan bu binanın yapılmasını kara ve denizin sultanı Sultan Selim oğlu Sultan Sü­leyman 935 yılı tarihinde emretti. Bu­nu, babuçcuoglu Ali yaptı".

Kitabeye göre bu bina 935 H.-1528 M. yılında kara ve denizin sultam K a ­nuni Sultan Süleyman zamanında onun emriyle yapılmıştır.

Kitabede yapılan binanın ne oldu' ğu açıklanmamıştır. Yalnız bina (Ma-sûn) kelimesi ile tavsif edilmiştir. B u kelime arapça (saklamak, korumak,

ÇE$ME, ÇCŞMCCe ICAM^Jİ-NİN EJJ İ2 BİR KİTA8€Sİ, Ç£5WE KERVANSARAYI 171

muhafaza etmek) anlamma (sıyanet ve siyan) kökünden yapılmış ism-i mef'ul-dür. Korunan, muhafaza edilen, sakla­nan anlamınadır .

Allah taraf ından korunan, muhafa­za edilen, saklanan yapı demektir. K i ­tabe kaleye daha yakışır gibidir. Ama bu kervansarayda Çeşme Kalesinin ö-nündeki ö k ü z Mehmet Paşa Kervansa­rayı gibi b i r kale kervansaray olduğu için kullanılmış olması çok muhtemel­dir.

ö k ü z Mehmed Paşa kervanasarayı m yapt ı r ı rken bunu örnek almış olma­sı çok muhtemeldir.

Binanın mimar ın ın adı Babuççuoğ-lu Ali 'dr . Arapça da (p ) harf olmadığı için (Babuççu) şeklinde yazılmıştır. Anadolu'nun bir çok yerlerin de mesela Konya'da da (Babuççu) ^leklinde de kul lamlır ." .

10) Bu İLİube>i bularak (ektiği resmi bize veren kıymetli yüksek mimar ve mUhendis Yılmaz Onge'ye burada tefekkür etmeyi bir burç sayanm.

Bu mimann adına biz şimdiye ka­dar hiçbir yerde ve hiçbir kaynakta ras t lamadık bu kitabe bize yeni b i r Türk ve Müslüman mimar ı tanıtıyor. Bunun, mesela Mimar Sinan ve Sultan I . Ahmed'in külliyesinin mimar ı Meh­med Ağa gibi Yeniçeri Ocağından yetiş­miş b i r dönme değil, b i r müs lüman ol­duğu anlaşı lmaktadır . Eğer dönme ol­saydı babasının adı Allah'ın doksan do­kuz güzel âdının Önüne (ku l ) anlamına arapça (Abd) kelimesi getirilerek gös­teri l ir .

Kitabe restore edilen kervansara­yın kapısının üsü tüne konmalıdır . Ev­liya Çelebi'nin kervansarayın ve bura­daki imaretin Frenk İbrah im Paşa'nın hayra t ından o lduğunu söylemesi tetki­ke şayandır . Eğer bu kervansarayı da­ha toplu b i r ifade ile bu mamureyi o yapt ı rmış olsaydı kitabede adının geç­mesi de mümkündü . Kitabede padişa­hın emriyle bu binayı kendisinin yap­tırdığım yazabiliı*di.

I . H A K K I K O N Y A L I

Res.: 1) Ç e ş m e K e r v a n s a r a y ı n ı n b u g ü n k ü d u r u m u , A r k a s ı n d a kale b u r ç l a r ı n ı n d c i n d a n l a r ı g ö r ü l ü y o r .

I

r

Res: 2) Harap Ç e ş m e K e r v a n s a r a y ı n ı n kap ı s ı y a n l a r ı n d a k i k ö t ü ve asalak binalar.

4

31 «»«.

Rcs.: 3) Çc-şmc Kcrvansa ıav ı Grclot 'ciaıı

Si

Rcs.: 4) Çeşme Kervansa ray ın ın Kitabesi .

t. HAKKt KONYALI

^ .4yit»iJii»^»i<

— • ,Ûi)W><tt •'

j i i ^ ^ a / j j f f i ' ; ^ ' * ^ < ^ ' ' i «3 «î* «Mfi*

'»{î^J*^'-^») *kfh(^j 0fti^v/Hi 'M

Kanuni Devrinde Aydın Livas.n.n Kanunnamesi

4s<««u;' fi*'^*"

V» vrf V"' v " '

\a

L ^ ^ - r , J«yt;i/<*.

Kanun î Devrinde Aydın Livasjnın K a n u n n â m e s i

i. HAKKI KONYALI

m -

m .

i d ^ i n i ' - ^ ^aj.er, i i i i r t ^ ı İ 4 } i ^

»f v - c y t f v»-

-•İ*»İ'UÎ''İ*>V{ ^M^jU» /ıMy< *******

-A.

K a n u n î Devrinde Avdın L ivas ın ın K a n u n n â m e s i

VdA

< * I r

• « s f * * r

»Tl

1^

i r V

2 ' 4u- v;;

- 5 - ;r. tr ^ ' - ' - " - I ~ î r

. ^ — o .

JAM i

i

«M*

î . '

Çeşme Kalesindeki loplar, başka si lâhlar ve teçhizat ka rş ı sayfasında Ç e ş m e d e k i b inalar , pazar y c r k - r i vc nıaat lar .

I. HAKKI KONYALİ

ç -

T".-

7 ^ 4

r «

:5y i l - - - - - Ş

:. >

»3-' T^T Ssw

f t . .

" ^ ^ ^ •n;h

1-< 1 • • . / j

. J i , ı - - . ^ - i ; ?

1 ( • I

^ ^ , — » tl J

' »t 1 « j

r l

bağlı Oepecik K ö y ü n d e K a n u n i ' n i n h a s l a r ı , Ç e ş m e K a z a s ı n d a k i zeametleri p a d i ş a h hocas ı Mcvlâı ıa Ce-lâ l edd in ' i n l i m a n ve Ç e ş m e Kalesinin m u h a f ı z l a r ı n ı n l i m a r l a r ı

l i ^ Tfe

- y n i ^ — ' ^ ^ ^ ^ - —

" ^ 1 - T *

r j • • . ™ - — 3 1 ? ^

• ' - a t e i f *

*4|f!-»i^ "^YVrA -y^y-rr

s •

Çeşme kazas ında Kanımi 'n in has la r ı

i. HAKKI KONYALI

Jfc t V •¥

İSr t * *' t İfe -35

* dff c!»

I ^ 11

t f ? ^ t » Jits' İlf

* f f 14 - i • iff 'j*

îf«' - i f TM. »rj

t i

If * ifP f ^^-^ ^ 1/

* ^ f f f

t f

I ^ / / r

i f *

t <* <^ e f

M a* ^ ' f f

^ < '

ı

f f f

^ i d »

/ e

1 ?

Avası ı lu^ Kazasmdn p a d i ş a h ı n h a s l a r ı .

• a •«

' r

— r ^ *

JO

H p " '

* • - ,

- W

I

t r r r :

•4

- 1

• Î T - » « . ,

— y ı r - '

3XDC-' ,b ^ _ -

fü - « I « « »

r *

Aydın Livasının Çeşme merkez bucagmda K a n û n t Sultan S ü l c y m a n m h a ş l a n .

I. HAKKI KONYALI

ir . l *

1 . " o '-1?

t» r >.

r • . . .

î t i » »

K a n u n î Devrinde Ç e ş m e nahiyeside P a d i ş a h ı n hass, makataalan ve köyJeri .

ya

J . A'

U t » .

^*.ıı il- • *

4

r # • • f t •••

r r <! V r I • •

ı ı » V » f

• «• f »

• * « 1 1

•• / I : • . la

-, .t . 4 .«i

—

K a n u n î Dcvriixic Pad işah Hocası Mcvlâna Cemaleddin'in has la r ı , köyler i , T i m u r t a ş Bey in o ğ l u Ba l ı E y in , iskender Beyin zeametleri ve sancaktar Isa Bey zade Ahmet Beyin t i n n u ı .

i. HAKKİ KONYALI

% t t

^ t ^

•"s

'S5«T " r r - -

ftt. /;v.iy^< (^..ifj^-*'^

* t t 11 t t I' f i t 11 t

^ ^ 11 ^

^ ^ ^ t ı ? î r .' XTtr

.A

W» ÇB3

44

—TC>

Timle Ç e ş m e ' n i n g ^ ^ ^ ' - ^ ö v ü n d e Ki rvee i D<Mysi Cemaatleri, nü fusu ve iskender Bevin zeametleri \e sancaktar Isa Bey zade Ahmet Beyin T i m a r l a n .

f if f t t ^

i f 11 t

f t f f 1 1 i

.

^ t t * t Sr îte * jfe >

V

%j ttj j au.,yi uu^

i»

Kanuni I>v-vrirıcle Gözîiiülcr Ece Bölüğü köylc ı in in n ü f u s u vc j . -cl i ı ic ı i .

i . HAKKI KONYALİ

n f 1 1 1

* f 1 1 1 ^

t ? f t ?

1 1 ^4 ?

ir f ^ İŞ t ^ * 1 1 ^ ^ # f 1 t

^ t ^ 1 1 ^ 11 ^ 11

^ 1 1? ? t ' 1 ^ t f ^ 1f ^

ft/

^ ^ t 1*. ^

i *

ir t f e . t ' -fji;

<r t '

* * - f

T f t t t " " m Devrinde Ç e ş m e y e bağl ı O r c n l ü , Yass ık ış la , K ı z ı l c . ve Teı>ccık Köyle r in in nü fusu ve burada bulu­

nan gbr icr (gayr i m ü s l i m l c r )

•* P ^ if m 4f ^ a, t if ff*'K

^ t % |r ir i 4- ^ X ^

* ^ t ^ * t * ^ * jfe .ie ^ *

t -1 1111 ^

t ^ t ^ ^ 1 % ^ 1»' t ^ t ^ ^ 14-1 't 4 t t *î *• # %

^ 3 & ^ ^ • 1

^1

^ * ^

t: ^

K a n u n î Devrinde 1518 M . t a ı i i h n d c Çeşmeye bağl ı S iv r ih i sa r ' ın mahalleleri ve zeametleri (o v a k i t bu r Fenar-î Mescidi, Ç ı ra Pazar ı , Ycnic Oğlu Mescidi Camii ve Hıd ı r l ık mahal le ler i va r i d i ) .

i. HAKKI KONYALI

. 1 *

.V,

. V . V »

- T u -

fit " ÎT-—

t f t. ^ 4 ^ ^ f ? t * t : *

^ * t ^ Is

( f I*

^ 1 1 f t' t

* İS- * -te

f * t f

İî * ^ i t t t ?

* * *

* ft' A * ^ * ^

'« 3& ^ f # ^

'lit t ^ ^ f

f f '

-f %

K a n u n î Devrinde Ç e ş m e y e bağ l ı I l ıca K ö y ü n ü » nü fusu ve gel i r ler i .

- ^ f - r * <rw ^ ^

A

$ kk 1 1 k i

f 1 1 T t ^ f f t * 1 1 1 *• f İk- y # 1 -| r o ? 11 i

• * t ^ ^ t f

'4t i^ ¥ Dr * I ' r e r e ? r 11' 111 % f

* t * ^ ? % %

•ft t * ¥t r t 1 1 ^

f f

Çeşmeye bağlı E m i r d o g a n l ı . Ba l ık lagu Köyle r in in b a b a l a r ı n ı n ad lan ile n ü f u s u ve g e l i r l e r i .

i . HAKKI KONYALI

t ^ Sf f t it

f Hi- i ( ' ( j

:^ *

; -*

f t ^

2 ^

7 T İ — i r r ^ f j «V

4fe If t * * i '

^ t ^ |f t ft -* t- 't? t ^ * t t â ^ i 4-

1" f e <• f /

* % t » ^ A ^

•^'"unt'nin hasları a r a s ı n d a bulunan Ç e ş m e y e bağl ı S i \ r ih i sa r ı n E ğ ı i d e r e K ö v ü n ü n nüfusu vc buradaki cemaatler.

-Uâ

1

i. HAKKI KONYAU

f f 1 1 t t t t f t * f ^ t tt*

S'-.

t

. . i

V**

1

f r e e ; « i G ı ü «c ;

«•uA » ^ » A ^ .^«4^

Ayni dcf t t ix lc K a n u n î ' n i n h a s ı n d a n olan Ç e ş m e y e bağlı Reis lü Köyü .

% ^ ^ 4 ^, % <•• il i/t " r

•* *

t ^ t

^ * *

I. HAKKI KONYAU

* * • * • ı ! i _ ^

«1

I^vr indc Ç e ş m e y e ba?!ı Sahih B u m u K ö y ü n ü n b a b a > a n n ı n ve kendi ler in in ad lan ile mükel lef n ü f u s u Sipahi ve SipahizadcIorin gel i r ler i .

if» ^ i}r -jo t ^ 'i? cçr

V , ^ ^ f

. A

•* J - T T * - J = O t v " ^ - ^ C

% '^k t 'Jc^^

" t i ' cri:r

* 1?r İt

«r *f *f t < 4

11 t i ^ |f i

^ '? f S; f ^

^ ^ ? t t k * j'- •V' # â 3< ^ ^ Si.'

at j

^ '(^-^ % 't^-

< ^/ r

f -ji ^

% - t % ^ / t ^ V

^ ^ ^ >t ^ KaiHim'nin a d ı n a yazılan i l yazıcı defterinde Çeşmeye bağlı Ruyucak ve K a y a b a ş ı K ö y l e r i n i n n ü f u s u

mahsulleri («telirleri>.

if f

r

t* t*

^ * # i f *

* 1 ^

i t f 2 ^ ^ 5 ' ^ If r •f 1 Y

^ 1! t ^ t t ^

^ ^ "TS' 'T

/ff,

^ ^ t f ^ %

4f t

f t r

1

t

- - » W

1.

K a n u n î DL-vrinde Çeşmeye bağlı Zeytineki K ö y ü n ü n n ü f u s u ve m a h s u l k n .

<cii ÇîJ> ' vÂ

•WW

f * f r t

Çeşmeye bağlı Emirdoğanl ı , Bahklagu

f 1 1 T f f t *i -f * f ^ 4 1

y ^ ^ f -« *

t ^ t ^ 11

t f ^ ^ f * s • * t t f

' j f c f^t4 ^ t * ^ l ı Dr <' e I - e e r

If * ! ? t % f

A' * t * ^ ^ % t% l^t ^ ^ ^

• f * t ^ ? ¥ t -s ** ife 6 <fe ^

*' Jt t I*

Köyler in in b a b a l a r ı n ı n ad l a r ı ile n ü f u s u ve g e l i r l e r i .

I . HAKKI KONYAU

( (

%4 < r

' * v^s r f -Txri- -y-rauj ^ * .V» ^ . V

-4 % I |f ^. ^

'* f k ' t 4 4 f f 1 t ir

^ i»? «

Ayni defterde K a n u n î ' n i n h a s ı n d a n o lan Ç e ş m e y e baglt Reis lü Köyü .

• * -141 ^

^ ^ it ^ 11

^ t f ? ^ t

f t f f t ir t t 11 I'

* ^ t ^ t ^ !

^ ' ^ ;?v

ar % ^ 3^ ^

^ ^ * ^ ' / f t ^ -Jt •

^ ^ t t ^ f ^ f. f i * 1t i

j e ı'

^ ^ ^ t ^ ^ t ^ -f -f ^ t ^ f * T f ^ t *î f t ^ f ^ t t f ^ ^ Ift * -

if it ^ t i ?

*r f ^ i: t ^ : 4' ' i^ ' f

Başvekâle t Arşivinde 66 numara l ı 924 H . 1518 tar ih l i defterde Çeşme 'ye bağlı Boynak k ö y ü n ü n n ü f u s » .

I . HAKKI KONYAU

v i i i J ^ 1 1 t ^

3 ^

4 t f •* f t ^ ^ 14 ^ t t 11 t ^ ^ t ^ t r t ' * 1 >

* İÜ:- f «gr * ^ '« f * % * •* * is sfeî

I - I» •> f t f

* i!' ^ t i? * » .İ! # f i * Jfe ^ - s ı '

^ % t % ^ h t * <s o f f t f

t * ^ f * i

t 4 4 i t ^ * 5fc -t t f- ^ \ f ..1

I? ^ ^ ^ i % t * % t % t .*

«kâleı Arş iv inde 66 numarada Kanun i adma yaz ı l an defterde Çeşmeye bağlı Köscdc res i k ö y ü n ü n n ü f u s u k a r ş ı s a y f a s ı n d a ge l i r l e r in in m i k t a r ı .

- - t i - i '

•aşvekâle t Arş iv inde 66 n u m a r a l ı Kanunt'nin 924 H . 1518 tar ihl i çeşmenin gel ir ler i ve KaraDurun A y a s l u ^ ile A: L imanla r ın ın muka taa l a r ı .