i 2016 ø 1/ú û0 · İşçi sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü, 2000 yılında İş...

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI • 2016

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ KANUNU

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİKBAKANLIĞI

2

Yayına Hazırlayan T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

İnönü Bulvarı No: 42 06100 Emek - Ankara

Telefon 0312 296 60 00 Faks 0312 215 50 28

www.isggm.gov.tr [email protected]

ISBN 978-975-455-231-7

T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Genel Yayın No: 52

Grafik Tasarım / BaskıSalmat Basım Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti.

Sebze Bahçeleri Cad. (Büyük Sanayi 1. Cad.) Arpacıoğlu İş Hanı No. 95/1 İskitler-Ankara Tel: 0312 341 10 24 • Faks: 0312 341 30 50

Nisan 2016, Ankara

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI 3

İÇİNDEKİLERÜLKEMİZDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ ...................5

ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİ .................................... 11

NİÇİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ? ....................................................... 21

KANUN’A HIZLI BAKIŞ ............................................................................. 25

KANUN NELER GETİRİYOR? .................................................................. 29

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU .................................................. 51

ÜLKEMİZDE İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ

6

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de iş sağlığı ve güvenliğinin tarihi gelişimi çalışma hayatındaki gelişmelere bağlı olarak ben-zer aşamalardan geçmiş ve iş kazaları ve meslek hastalıklarının önemli bir sorun olarak gündeme gelmesinin yanında sanayi-leşmenin ge lişimi ile yoğunluk kazanmıştır. Diğer ülkelerde ol-duğu gibi ülkemizde de sanayileşmenin gelişim düzeyine bağlı olarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda yasal, tıbbi ve teknik çalış malar yapılmıştır.

Bu çalışmalardan ilki; kömür ocaklarındaki çalışma koşulları-nın ağırlığı ve çok sayıda çalışanın akciğer hastalıklarına yaka-lanmasının üretimde düşmelere neden olması sebe biyle 1865 yılında Ma’adin-i Hümayun Nazırı Dilaver Paşa tarafından hazır-lanan Nizam namedir. Ancak padişah tarafından onaylanmadığı için bir tüzük niteliği kazanamamış olan Dilaver Paşa Nizamna-mesi, ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği tarihinin ilk yazılı mevzu-atı olarak kabul edilmektedir. 110 maddeden meydana gelen bu düzenleme; hekimlerin gö revlendirilmesi, kömür maden-lerindeki yükümlülükler, çalışma koşullarında iyileştirmeler ve benzeri düzenlemeleri içermesi sebebiyle ülkemizde o yıllarda sağlığa ve güvenliğe verilen önemi göstermektedir. Daha çok üretimin artırılmasına yönelik bir düzenleme olmakla birlikte iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk yasal belge olması açısından önemli bir yere sahiptir.

Tanzimat’tan sonraki ikinci önemli belge 1869 yılında yayım-lanan Maadin Nizamna mesidir. Bu düzenleme, çoğunlukla iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlere dayanan ve Dilaver Paşa Nizamnamesinden daha gelişmiş ve kapsamlı bir yaklaşıma sa-hiptir. Bu hükümlerden bazıları; işverene iş güvenliğini sağlama zorunluluğu getirilmesi, işverene kaza sonrası tazminat ödeme yükümlülüğü getirilmesi, havzada bir hekim ve eczane bulun-durma zo runluluğu getirilmesidir.



1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisinin kurulmasını ta-kiben, Cumhuriyet’in ila nından önce, 28 Nisan 1921 tarihli ve 114 sayılı “Zonguldak ve Ereğli Havza-i Fahmiye sinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menfai-i Umumiyesine Füruhtuna Dair Kanun” ve 10 Eylül 1921 tarihli ve 151 sayılı “Ereğli Havza-i Fah-miyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun” ile iş sağ-lığı ve güvenliği üzerine iki yasal düzenleme yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunlar ile yardım sandıkları kurulmuş, iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında tazminat sağlanmış, çalışma süreleri ve mesleki eğitim konuları düzenlenmiş, sigorta ve prim sistemi ile ilgili hükümler getirilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin sonraki yıllarında; Hafta Tatili Hak-kında Kanun (1924), Türk Ceza Kanunu (1926), Umumi Hıfzıs-sıhha Kanunu (1930), Belediye Kanunu (1930) ve benzeri iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli hükümler içeren ve bugünün düzenlemeleri nin temelini oluşturan mevzuat yayımlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar, bir ölçüde çalışma hayatını düzenlemeyi amaçlasa da endüstriyel gelişmeler dikkate alındığında yeterli gel memiş ve İş Kanunu ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Süreci takiben 1936 yılında 148 maddeden oluşan 3008 sa-yılı İş Kanunu yayımlanmış ve 31 yıl yürürlükte kalmıştır. Bu Ka-nunla, sosyal güvenlik ile iş sağlığı ve güvenliği üzerinde yeni bir yaklaşım kabul edilmesine rağmen İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle, 1946 yı lında Çalışma Bakanlığı’nın kurul-masına kadar konuyla ilgili bir ilerleme kaydedilememiştir.

931 sayılı ikinci İş Kanunu 1967 yılında yayımlanmış ancak Anayasa Mahkemesi ka rarıyla iptal edilerek ancak 39 ay yürür-lükte kalmıştır. 1475 sayılı İş Kanunu ise iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ayrıntılı hükümlerle 1971 yılında yürürlüğe girmiş ve bazı Kanunlarla ilaveler ve değişiklikler yapılmak suretiyle 32 yıl yü-

8

rürlükte kalmıştır. 22.5.2003 tarihin de kabul edilen 4857 sayılı İş Kanunu ise iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin 13 maddeden oluşan ayrı bir bölüme sahip olması nedeniyle önem kazanmıştır.

Ülkemizde İş Kanununun; işçilerin sağlığını korumak ve iş emniyeti, iş ve işçi bulma ve sosyal yardımlara ilişkin hükümleri-nin uygulanmasını sağlama görevi 28 Ocak 1946 tarihli ve 4841 sayılı Çalışma Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Ka-nun ile kurulan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Genel Müdürlük 1983 yılında İşçi Sağlığı Daire Baş-kanlığına dönüştürülmüş ve 2000 yılında şu anki adını alarak İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) olarak yeniden yapılandırılmıştır. Böylece iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri, gü-nümüz ihtiyaçlarına ve dinamizmine uyum sağlayacak bir yapı-ya kavuşturulmuştur.

Tüm bu düzenlemelerin yanı sıra; İş Kazaları, Meslek Hastalık-ları ve Analık Sigortaları Kanunu, İşçi Sigortaları Kanunu, Yaşlılık Sigortası Kanunu yayımlanmıştır. Sosyal güvenlik uygulamala-rını basitleştirmek ve birleştirmek için iş kazası ve meslek hasta-lıkları ile ilgili çeşitli hükümler de içeren Sosyal Sigortalar Kanu-nu 1964’te yasalaşmıştır. Bunun yanın da, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bazı hükümler içeren 1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu, 1954 tarihli ve 6309 sayılı Maden Kanunu, 1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu aynı dönemde hazırlanmıştır.

Ülkemizde ulusal mevzuat yanında uluslararası mevzuat çalışmaları ile birlikte iş sağlı ğı ve güvenliği konusuna verilen önem daha da ivme kazanmış ve Uluslararası Çalışma Ör gütü (ILO) tarafından yayınlanan toplam 59 sözleşme ülkemizce onaylanmıştır. Bunlardan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olan önemli sözleşmeler; 152 Sayılı Liman İşlerinde Sağlık ve Güven-liğe İlişkin sözleşme, 134 Sayılı İş Kazalarının Önlenmesine (Ge-



miadamları) İlişkin sözleşme, 164 Sayılı Gemi Adamlarının Sağlı-ğının Korunması ve Tıbbi Bakımına İlişkin sözleşme, 155 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin sözleşme, 161 Sayılı İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin sözleşme, 187 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliğini Geliştirme Çerçeve sözleşmesi, 167 Sayılı İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık sözleşmesi ve 176 Sayılı Maden İş-yerlerinde Güvenlik ve Sağlık sözleşmesidir.

Uzun süren mevzuat çalışmalarının sonunda, gerek ülkemiz ihtiyaçları gerek Avrupa Birliği aday ülke konumumuz gerekse de uluslararası taahhütlerimiz doğ rultusunda tüm sosyal taraf-ların da görüşü alınarak hazırlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Gü-venliği Kanunu 30 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun ile birlikte, mevzuat çalışmalarında kuralcı yaklaşımdan ziyade önleyici, koruyucu ve iyileştirici bir anlayış benimsen-miştir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ülkemizin iş sağlığı ve gü-venliği konusunda çağdaş ülkeler düzeyine gelmesi açısından önemli bir adım, bir dönüm noktası olmuş ve ülkemiz ihtiyaçla-rı doğrultusunda 3 kez önemli değişiklikler yapılarak Kanunun uygulanmasına yönelik etkinlik artırılmıştır.

ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ SİSTEMİ

12

Çalışma hayatı farklı paydaşları ile karmaşık bir yapıdır. Ana yapı, devlet-işveren-ça lışandan oluşan üçlü bir sacayağı iken; her bileşenin de kendi alt yapıları bulunmaktadır. Özelikle dev-letin, çalışma hayatında sağlık ve güvenliğin korunmasını sağ-lamak için farklı görevlere sahip farklı kurumları vardır. Devletin önemli görevleri arasında mevzuat hazırlamak, mevzuatın uy-gulanmasını sağlamak, farklı mekanizmalar arasında arabulu-culuk yapmak ve çalışma hayatını denetlemek gelmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM)

1946 yılında Bakanlığımızın kuruluşundan bu yana var olan İşçi Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, 2000 yılında İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü olarak yeniden yapılandırılmıştır.

İSGGM’nin başlıca görevleri: • Ulusal iş sağlığı ve güvenliği politikasını belirlemek, bu poli-

tika çerçevesinde program lar hazırlamak. • Mevzuat çalışması yapmak ve mevzuatın uygulanmasını

sağlamak. • Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koor-

dinasyonu sağlamak. • Etkin denetim sağlamak amacıyla gerekli önerilerde bulun-

mak, sonuçlarını izlemek. • Standart çalışmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliştir-

mek. • Kişisel koruyucu donanımların piyasa gözetimi ve denetimi-

ni yapmak (usul ve esasları belirlemek). • İş sağlığı ve güvenliği ile iş kazaları ve meslek hastalıklarının

önlenmesi konularında ince leme ve araştırma çalışmalarını planlamak, programlamak ve uygulanmasını sağlamak.



• Yayın ve dokümantasyon çalışmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek.

• Çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korun-maları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alın-masını sağlamak.

• İş sağlığı ve güvenliği alanında hizmet ve eğitim veren kişi ve kurumların yetkilendir mesini yapmak, kontrol ve denetimini sağlamak.

İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTKB)

İş teftişinde; devletin çalışma hayatını izlemesi, denetlemesi ve ilgili mevzuatın uy gulanmasını sağlaması anahtar fonksiyon-lardandır. 1950 yılında Türkiye tarafından onaylanan ve Uluslara-rası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından öncelikli sözleşmelerden biri olarak sınıflandırılan ILO`nun 81 sayılı sözleşmesinde iş teftişin rolü tanımlanmıştır. Etkili teftiş sisteminin önemi Türkiye tarafın-dan onaylanan ILO`nun 155 sayılı sözleşmesi ile de vurgulanmış-tır. İş teftişi, mevzuat ile işveren arasında bir köprü gibidir. Müfet-tişler, teftiş görevini yerine getirirken işyerinde iyi bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemine sahip olmanın avantajları hakkında onları ikna ederek işvereni bilgilendirirler (hatta bazen eğitirler). Yaptırımlar basit bir uyarı olabileceği gibi idari para cezası da ola-bilmektedir. İşverenlerin mevzuata uygun gerekli önlemleri al-maması durumunda başka yaptırımlar da uygulanabilir (ciddi ve yakın tehlikenin olması durumunda işin durdurulması gibi).

İTKB’nin 2 ana başlıkta fonksiyonu: • İş sağlığı ve güvenliğine yönelik teftiş. • Çalışma sistemleri ücretler gibi çalışma koşullarına yönelik

teftiş.

14

İTKB’nin başlıca görevleri: • Çalışma hayatı ile ilgili mevzuat çerçevesinde programlı veya

program dışı teftiş, inceleme, soruşturma yapmak, gerekli önlemleri almak veya aldırmak.

• Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izlemek. • Uluslararası sözleşmeler çerçevesinde işyerlerinde uygula-

maları incelemek, izlemek. • Çalışma hayatı ile ilgili mevzuat çalışmaları yapmak, gerek-

tiğinde, teftiş ve denetimler sonucunda, mevzuatın aksayan yönleri, uygulanabilirliği, sektörel bazda ilgili kurum ve kuru-luşlarca alınması gereken önlemleri belirleyen Genel Değer-lendirme Raporu hazırlamak.

• İstatistikler toplamak ve değerlendirmek.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)

Sosyal Güvenlik Kurumu, vatandaşların doğumundan ölü-müne kadar, hatta ölümün den sonra da hak sahiplerine sağlık, sigorta ve sosyal yardım alanlarında, “Kaliteli, adil, kolay erişile-bilir, insan odaklı hizmet veren, aktüeryal ve mali açıdan sürdü-rülebilir bir sosyal güvenlik sistemini yürütmek ve geliştirmek” misyonu doğrultusunda hizmetlerini sunmaktadır.

SGK’nın başlıca görevleri: • Ulusal kalkınma strateji ve politikaları ile yıllık uygulama

programlarını dikkate alarak sosyal güvenlik politikalarını uygulamak, bu politikaların geliştirilmesine yönelik çalışma-lar yapmak.

• Hizmet sunduğu gerçek ve tüzel kişileri hak ve yükümlülük-leri konusunda bilgilendir mek, haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak.



• Sosyal güvenliğe ilişkin konularda; uluslararası gelişmeleri izlemek, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmak, yabancı ülkelerle yapılacak sosyal güvenlik sözleş-melerine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmek, usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmaları uygulamak.

• Sosyal güvenlik alanında, kamu idareleri arasında koordinas-yon ve işbirliğini sağlamak.

• İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle kısa vadeli sigorta kol-ları kapsamındaki sigor talılara ve hak sahiplerine aşağıdaki hizmetler sunulmaktadır:

• Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği veril mesi.

• Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması. • İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak

sahiplerine gelir bağlan ması. İş kazaları ve meslek hastalıklarının hukuki boyutuyla ince-

lenmesi açısından İş Teftiş Kurulu Başkanlığının yanı sıra Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı da denetleme faaliyetlerini yürütmektedir.

SGK Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının başlıca görevleri: • Sosyal güvenlik düzenlemesi kapsamını genişletmek, • Çalışan ve işverenlere yükümlülükleri ve sosyal güvenlik hak-

ları ile ilgili bilgilendirme lerde bulunmak (İş kazaları ve mes-lek hastalıkları dâhil),

• Sosyal güvenlik ile ilgili yasa dışı işlemleri önlemek, • İş kazaları, meslek hastalıkları ile diğer sigorta hallerini araş-

tırmak veya belirlemek, • Gerekli bilgileri toplamak, ilgili şahısları sorgulamak ve ifadele-

rini almak.

16

İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM)

İSGÜM, 1969 yılında ILO ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında Çevre ve Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi Programı (PIACT) kapsamında imzalanan anlaşma gereğince Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlü-ğüne bağlı olarak kurulmuş bir Enstitüdür.

İSGÜM, işyeri ölçümleri ve biyolojik analizleri birlikte gerçek-leştirebilen ve elde ettiği sonuçları iş sağlığı ve güvenliği ala-nında değerlendirebilen tek kamu kurumudur. Faaliyet lerini Ankara’daki merkez laboratuvarının yanında Türkiye çapındaki 6 bölge laboratuvarı ile birlikte yürütmektedir.

İSGÜM’ün başlıca görevleri: • İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında

ulusal ve uluslararası dü zeyde proje, rehberlik, eğitim vb. faali-yetlerde bulunmak,

• Mevzuat, standart ve normların hazırlanması ve geliştirilme-si amacıyla araştırma ve geliştirme projeleri yürüterek öneri-ler geliştirmek,

• İş hijyeni ölçüm, test ve analizi alanında hizmet verecek labo-ratuvarları yetkilendir mek, kontrol ve denetimini sağlamak,

• İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin iyileştirilmesine yöne-lik ortam ölçüm, analiz, test ve risk değerlendirmesi çalışma-ları yapmak.



Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM)

ÇASGEM’in kuruluş amacı; çalışma hayatı ve sosyal güvenlik konularında ulusal ve uluslararası düzeyde danışmanlık, dokü-mantasyon, yayın, araştırma, inceleme ve eğitim faaliyetlerinde bulunmaktır.

ÇASGEM’in iş sağlığı ve güvenliği alanında başlıca görevleri:

• İş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin eğitimlerinin sağ-lanması,

• İş hayatı, sosyal güvenlik, işçi-işveren ilişkileri, meslek hastalık-ları, iş sağlığı ve gü venliği, iş gücü piyasası, toplam kalite yö-netimi, iş teftişi, çalışma, üretim, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ve benzer konularda kamu, özel sektör ve Bakan-lık personeli ile bunların alt ve ilgili kuruluşlarında görev ya-pan çalışan, işveren ve yöneticilerin eğitimlerinin sağlanması amacıyla araştırmalar yapmak ve seminerler düzenlemek.

İlgili Kurum ve Kuruluşlar

Sağlık Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Milli Sa-vunma Bakanlığı gibi diğer bakanlıklar ile Türk Standartları Ens-titüsü ve üniversiteler; iş sağlığı ve güvenliği konu larında Çalış-ma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile eğitim, araştırma ve ulusal politikaların belirlenmesi konularında belirli ölçülerde işbirliği yapmaktadırlar.

18

Sendikalar

4857 sayılı İş Kanununun 114 üncü maddesi, iş hayatı ile ilgili mevzuat ve uygulamala rın izlenmesi için üçlü temsile haiz bir yapıya sahip olacak şekilde devlet, işveren örgütleri ile çalışan örgütlerinin bir araya gelerek çalışma barışının sağlanması ve endüstri ilişkilerinde söz sahibi etkin bir Danışma Komitesinin oluşturulmasını öngörmektedir.

Özellikle Komitede yer alan sendikalar işyerlerinde alınması gereken önlemlerin ciddi bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı hususunu rahatlıkla kontrol edebilmektedirler. Böyle ce işye-rindeki tehlikelerin bertaraf edilmesi hususunda sendikaların yapmış olduğu izleme faaliyetlerinin kamu bünyesince yapılan teftiş faaliyetlerine nazaran çok daha kısa sürede sonuçlandığı görülmektedir.

Bununla birlikte tüm sendikalar, Sendikalar ve Toplu İş Söz-leşmesi Kanunu gereğin ce üyelerini iş sağlığı ve güvenliği ko-nularında eğitmekle sorumludurlar. Ayrıca, sendikalar, ulusal politikaların belirlenmesi gibi iş sağlığı ve güvenliğinin yöneti-mine yönelik faaliyetlerin içerisinde de yer almaktadırlar.

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi (UİSGK)

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi, 8 inci Kalkınma Planı ile ILO`nun 155 sayılı sözleş mesi kapsamında iş sağlığı ve gü-venliğini bütünleştirmek, çalışanların sağlık ve sosyal hak larını garanti etmek, yaşanan problemleri sosyal taraflar ile bir uzlaş-ma içerisinde çözmek amacıyla kurulmuştur. İlk toplantısı 6 Ma-yıs 2005 tarihinde gerçekleştirilen Konseye 6331 sayılı Kanun ile yasal dayanak kazandırılmıştır.



İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Konseyin sekretar-ya işlemlerini yürütür ve mevzuata uygun olarak yılda 2 kez ger-çekleştirilen olağan toplantıları koordine eder.

Konseyin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, sosyal taraflar (işçi, işveren ve kamu gö revlileri sendikaları), kamu kuruluşu olmayan kurumlar ile iş sağlığı ve güvenliği alanındaki diğer tarafların bir araya gelerek iş sağlığı ve güvenliği alanındaki po-litika ve stratejilerini paylaşabilmelerinin sağlanması, çalışma hayatının iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut şart larının iyi-leştirilmesi ve güvenlik kültürünün ülke genelinde yaygınlaştı-rılmasıdır.

NİÇİN İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ?

22

2014 YILINDA

Ülkemizde 221.336 sigortalı* iş kazası geçirdi ve

494 meslek hastalığı vakası meydana geldi.

1.626 çalışanımız iş kazası nedeniyle hayatını kaybetti.

HER GÜN

606 kişi iş kazası geçiriyor.

5 kişi iş kazaları nedeniyle hayatını kaybediyor.

4 kişi iş kazaları nedeniyle sürekli iş göremez hale geliyor.

* 2012 ve öncesi yıllarda iş kazası geçiren sigortalı sayılarına ait istatistikler verilirken ödemesi yapılıp kapatılan iş kazası vaka sayıları esas alınmaktaydı. 2013 yılından itibaren iş kazası bildirim formunun elektronik ortamda alınmaya başlanması ile iş kazası geçiren ve bildirimi yapılan tüm sigortalı sayılarına ait veriler yayınlanmaya başlanmıştır.

Kaynak: 1995-2014 SGK İstatistik Yıllıkları



1995

-201

4 YI

LLA

RI İT

İBA

RİYL

E TÜ

RKİY

E’ D

E İŞ

KA

ZALA

RI V

E M

ESLE

K H

AST

ALI

KLA

RI

YILL

AR

İŞÇİ

SAY

ISI

İŞ K

AZA

SI S

AYIS

I M

ESLE

K H

AST

ALI

ĞI

SAYI

SI

YÜZB

İN İŞ

ÇİD

E İŞ

KA

ZASI

O

RAN

I

İŞ K

AZA

SI

SEBE

BİYL

E Ö

LÜM

SA

YISI

MES

LEK

HA

STA

LIĞ

I SE

BEBİ

YLE

ÖLÜ

M S

AYIS

I

TOPL

AM

Ö

LÜM

SAY

ISI

YÜZ

BİN

İŞÇİ

DE

ÖLÜ

MLÜ

İŞ

KA

ZASI

ORA

NI

YÜZ

BİN

İŞÇİ

DE

ÖLÜ

M O

RAN

I

1995

4.

410.

744

87.9

60

975

1.99

4 79

8 12

1 91

9 18

,1

20,8

1996

4.

624.

330

86.8

07

1.11

5 1.

877

1.29

6 19

6 1.

492

28,0

32

,3

1997

5.

066.

745

98.3

18

1.05

5 1.

940

1.28

2 19

1 1.

473

25,3

29

,1

1998

5.

558.

582

91.8

95

1.40

0 1.

653

1.09

4 15

8 1.

252

19,7

22

,5

1999

5.

832.

215

77.9

55

1.02

5 1.

336

1.16

5 16

8 1.

333

19,9

22

,9

2000

5.

254.

125

74.8

47

803

1.42

4 1.

167

6 1.

173

22,2

22

,3

2001

4.

886.

881

72.3

67

883

1.48

0 1.

002

6 1.

008

20,5

20

,6

2002

5.

223.

283

72.3

44

601

1.38

5 87

2 6

878

16,7

16

,8

2003

5.

615.

238

76.6

68

440

1.36

5 81

0 1

811

14,4

14

,4

2004

6.

181.

251

83.8

30

384

1.35

6 84

1 2

843

13,6

13

,6

2005

6.

918.

605

73.9

23

519

1.06

8 1.

072

24

1.09

6 15

,5

15,8

2006

7.

818.

642

79.0

27

574

1.01

1 1.

592

9 1.

601

20,4

20

,5

2007

8.

505.

390

80.6

02

1.20

8 94

8 1.

043

1 1.

044

12,2

12

,3

2008

8.

802.

989

72.9

63

539

829

865

1 86

6 9,

8 9,

8

2009

9.

030.

202

64.3

16

429

712

1.17

1 0

1.17

1 13

,0

13,0

2010

10

.030

.810

62

.903

53

3 62

7 1.

444

10

1.45

4 14

,4

14,5

2011

11

.030

.939

69

.227

69

7 62

8 1.

700

10

1.71

0 15

,4

15,5

2012

11

.939

.620

74

.871

39

5 62

7 74

4 1

745

6,2

6,2

2013

* 12

.484

.113

19

1.38

9 37

1 1.

533

1.36

0 0

1.36

0 10

,9

10,9

2014

13.2

40.1

2222

1.36

649

41.

672

1.62

60

1.62

612

,312

,3

* 20

13 y

ılı it

ibar

iyle

SG

K is

tatis

tikle

ri iş

kaz

alar

ı ve

mes

lek

hast

alık

ları

ile il

gili

o yı

lda

tam

amla

nan

dosy

a sa

yısı

ola

rak

deği

l, Ku

rum

a o

yıld

a ya

pıla

n to

plam

bi

ldiri

m d

ikka

te a

lınar

ak y

ayım

lanm

aya

başl

amış

tır.

Kayn

ak: 1

995-

2014

Sos

yal G

üven

lik K

urum

u İs

tatis

tik Y

ıllık

ları

24

Türkiye’de Küçük İşletmeler ve İş Kazaları (2014 Yılı)

18


1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerinin diğer işyerlerine oranı

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerleri 1.646.286

50 ve üzeri çalışanı olan işyerleri 33.704

2%

98%

Daha önce iş sağlığı ve güvenliği profesyoneli çalıştırma zorunluluğu olmayan küçük işletmelerin kanun kapsamına alınmış olması, kazaların önlenmesi için hayati önem arz ediyor.

68%

32%

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerindeki iş kazalarının

diğer işyerlerindeki iş kazalarına oranı

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerindeki iş kazası sayısı 70.471

50 ve üzeri çalışanı olan işyerlerindeki iş kazası sayısı 150.895

Daha önce iş sağlığı ve güvenliği profesyoneli çalıştırma zorunluluğu ol-mayan küçük işletmelerin kanun Kapsamına alınmış olması, kazaların önlen-mesi için hayati önem arz ediyor.

18


1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerinin diğer işyerlerine oranı

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerleri 1.646.286

50 ve üzeri çalışanı olan işyerleri 33.704

2%

98%

Daha önce iş sağlığı ve güvenliği profesyoneli çalıştırma zorunluluğu olmayan küçük işletmelerin kanun kapsamına alınmış olması, kazaların önlenmesi için hayati önem arz ediyor.

68%

32%

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerindeki iş kazalarının

diğer işyerlerindeki iş kazalarına oranı

1 ila 49 arası çalışanı olan işyerlerindeki iş kazası sayısı 70.471

50 ve üzeri çalışanı olan işyerlerindeki iş kazası sayısı 150.895

KANUN’A HIZLI BAKIŞ

26

1. İş sağlığı ve güvenliği konusu ilk kez müstakil bir Kanunda ele alındı.

2. Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlar Kanun kapsamına alındı.

3. Kuralcı bir yaklaşım yerine önleyici yaklaşım esas alındı.

4. İş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirildi.

5. İşyerleri, yapılan işin niteliğine göre tehlike sınıflarına ayrıl-dı.

6. Bütün işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi gibi uzman per sonel görev yapıyor.

7. İşverenler ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alabiliyor. Devlet, 10’dan az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmet giderleri-ni destekliyor.

8. 10’dan az çalışan olan az tehlikeli sınıftaki işyerleri işveren-lerine eğitim almak kaydıyla iş sağlığı ve güvenliği hizmet-lerini üstlenebilme imkanı getirildi.

9. İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına işyerle-rinde risk değerlendirmesi yapılıyor.

10. Çalışanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçiriliyor.



11. Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturuluyor.

12. İşyerlerinde acil durum planları hazırlanıyor.

13. İşveren tüm çalışanlarını, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendiri-yor.

14. Çalışanlar işyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine aktif ka tılım sağlıyor.

15. Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında ça-lışmaktan kaçınma hakkını kullanabiliyor.

16. Birden fazla işverenin olduğu yerlerde, iş sağlığı ve güvenli-ği konu sunda koordinasyon sağlanıyor.

17. Hayati tehlike durumunda işyerlerinin tamamında veya bir bölümün de iş durdurulabiliyor.

18. Büyük endüstriyel kaza riski taşıyan işyerleri, güvenlik rapo-ru ve kaza önleme politika belgesi olmadan işe başlayamı-yor.

19. Kanunun uygulanmasını kolaylaştırmak için, etkin kademe-li idari ceza uygulamaları uygulanıyor.

KANUN NELER

GETİRİYOR?

30

TÜM ÇALIŞANLAR İÇİN SAĞLIK VE GÜVENLİK

▶ Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlar Ka-nun kapsamına alındı.

▶ Kişinin bulunduğu işyerindeki çalışan sayısı ve işyeri türü Ka-nundan yararlan masına engel değil.

▶ Kanun aynı zamanda çırak ve stajyerler için de geçerli.

▶ Her çalışan, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden faydalanı-yor.

▶ Bütün işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamı oluştu-ruluyor.

▶ Avrupa Birliğindeki uygulamalar doğrultusunda; Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve afet müdahale ekipleri gibi kendine özgü faaliyetleri olan kurum ve kuruluşlar, ev hizmetleri ile çalışan istihdam etmeden kendi nam ve hesa-bına çalışanlar Kanunun istisnaları arasında yer alıyor.



KURALCI DEĞİL ÖNLEYİCİ YAKLAŞIM

▶ Kanunla işyerlerine, risk de-ğerlendirmesiyle birlikte ön-leyici bir iş sağlığı ve güvenli-ği yaklaşımı getirildi.

▶ Tüm sorumluluk işverene ait olmakla bir likte; iş sağlığı ve güvenliğinin işyerinin bütü-nünde benimsenmesi ve uy-gulanması sağlanıyor.

▶ İşveren; çalışanları ile birlikte işin her aşa masında işten kay-naklı tehlikeleri sürekli olarak tespit ederek, muhtemel risk-lere karşı tedbir alacak.

▶ Kanun, iş sağlığı ve güvenli-ğinde en iyi ko şulları hedef-leyerek, işyerlerinin mevcut durumunun sürekli iyileştiril-mesini amaç lıyor.

▶ İş kazası veya meslek hastalığı olduktan sonra neler yapılaca-ğı değil, öncesinde önlemek için atılacak adımlar esas alını-yor.

32

İŞYERLERİ İÇİN TEHLİKE SINIFLARI ▶ İşyerleri, iş sağlığı ve

güvenliği hizmetleri-nin daha etkin sunu mu amacıyla tehlike sınıfları-na ayrıldı.

▶ Bu sınıflandırmada; ya-pılan işin özelliği, işin her safhasın da kullanılan veya ortaya çıkan mad-deler, iş ekipmanı, üre-tim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartla-rı gibi husus lar dikkate alındı.

▶ Tehlike sınıfları; işyerle-rinde yapılan asıl iş dik-kate alınarak, sosyal ta-rafların dâhil olduğu bir Komisyonun görüşleri doğ rultusunda Bakan-lıkça tespit ediliyor.

▶ İş sağlığı ve güvenliği profes yonellerinin çalışma süreleri ve görevlendirilmesi, çalışan ların iş sağlığı ve güvenliği eğitim-lerinin süreleri ile acil durum planı ve risk değer lendirmesinin yenilenmesi gibi hususlar bu tehlike sınıflarına göre belirle-niyor.



▶ Çalışan sayısına ve işyeri türüne bakılmaksızın her iş yerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi gibi İSG pro fesyonelleri görev yapıyor.

▶ İSG profesyonelleri, özel eğitim gören ve mesleki ye terliliğini sınavla ispatlayan kişiler arasından Bakanlıkça yetkilendirili-yor.

▶ Gerekli şartları taşıması durumunda, işverenin kendisi de İSG profesyoneli olarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetini üstlene-biliyor.

▶ Gerekli eğitimi alması durumunda 10`dan az çalışanı bulu-nan az tehlikeli işyeri işve ren veya işveren vekilleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetini üstlenebiliyor.

▶ Rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen İSG profesyonelleri, ihmalle rinden dolayı işverene karşı sorumlu-dur.

▶ İSG profesyonelleri, hayati tehlike arz eden riskleri bildirdiği halde tedbir almayan işverenler hakkında doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvuruyor. Ayrıca bu du-rumla ilgili çalışanlar da bilgilendiriliyor.

HER İŞYERİNE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROFESYONELİ

34

▶ Ölüm veya maluliyetle sonuçlanan iş kazası veya meslek has-talığında ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin yetki belgesi askıya alınıyor.

▶ İSG profesyonellerine iş güvencesi getirilmektedir. Buna göre, bildirimden dolayı iş sözleşmesine son verilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının bir yıllık sözleşme ücreti tu-tarından az olmamak üzere tazminata hükmedilecektir. Ayrı-ca, İş Kanunları ve diğer Kanunlara göre sahip olduğu haklar da saklı kalacaktır.



İŞYERLERİNE HİZMET SUNAN ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİ

▶ İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri; belirlenen sürelerle öncelikle iş yeri bünyesindeki personel tara fından verilirken, uygun vasıflara sahip personel bulunmaması ha linde ortak sağlık ve güvenlik bi rimlerinden alınıyor.

▶ Kamu kurum ve kuru-luşları, or ganize sanayi bölgeleri ile özel şirket-ler tarafından kurulan or tak sağlık ve güvenlik birimleri; gerekli dona-nım ve personele sahip olmaları şartıyla Bakan-lıkça yetkilendiriliyor.

▶ Ortak sağlık ve güvenlik birimleri, yetkileri kapsamında hizmet sun dukları işverene karşı ihmallerin den dolayı sorumludur.

▶ İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin tam süreli görevlen-dirilmesi gereken işyerle rinde ise işverence, gerekli donanım ve personel sağlanarak işyeri sağlık ve güvenlik birimi kuru-luyor.

36

MİKRO İŞLETMELERE DEVLET DESTEĞİ

▶ Kamu kurum ve kuruluşları hariç 10`dan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesinde, Bakanlık maddi destekte bulunuyor.

▶ Destek için Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurulması gereki-yor.

▶ Sigortasız personel çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinden, yapılan destek yasal faizi ile birlikte geri alınıyor. Bu işyerleri destekten üç yıl süreyle men ediliyor.



RİSK DEĞERLENDİRMESİ ▶ Bütün işyerlerinde, var

olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikele-rin belirlenmesi ve ber-taraf edilmesi için risk değerlendir mesi ger-çekleştiriliyor.

▶ Bu çalışmalar işveren ve iş sağlığı ve güven-liği profesyo nellerinin yanı sıra çalışanların da katılımı ile yürütülüyor.

▶ İşyerlerinde sürekli iyileştir menin sağlan-ması amacıyla risk de-ğerlendirmesi dokü-manı güncel halde tu-tularak, işyeri nin tehli-ke sınıfına göre periyo-dik olarak yenileniyor.

▶ Yaşlı, engelli, gebe veya emzi ren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu da risk değer-lendirmesinde özellikle dikkate alınıyor.

▶ Maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan sektörler ve büyük en düstriyel kazaların olabileceği işyerle-rinde risk değerlendirmesinin yapılmaması işin durdurulma-sı sebebi sayılıyor.

38

SAĞLIK GÖZETİMİ

▶ Çalışanların hassasiyetlerinin saptanması ve riskli durumla-rının belirlenmesi amacıyla tüm çalışanlar sağlık taramasına tabi tutuluyor.

▶ Çalışanların sağlık muayeneleri; işe girişlerinde, iş değişikli-ğinde, iş kazası veya mes lek hastalığı nedeniyle verilen ara-lardan sonra yapılıyor.

▶ Bu durumlar dışında ise sağlık muayeneleri, işin tehlike sını-fına göre periyodik olarak tekrarlanıyor.

▶ İşyerinin tehlike sınıfına bakılmaksızın, tehlikeli veya çok teh-likeli sınıfta yer alan iş lerde çalışacaklar, yapacağı işe uygun olduğunu belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamıyor.

▶ Sağlık gözetiminin maliyeti çalışanlara yansıtılamıyor ve çalı-şanların sağlık bilgileri gizli tutuluyor.



İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ KAYITLARI

▶ İş kazası ve meslek has-talıkları kayıtları daha etkin hale geti rildi.

▶ İş kazaları kazadan sonraki, meslek hasta-lıkları ise öğre nildikten sonraki üç işgünü için-de işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kuru-muna bildiriliyor.

▶ İşyeri hekimi ve sağlık görevli leri tarafından meslek hasta lığı ön tanısı konulan vaka-lar, Sosyal Güvenlik Kurumu ta rafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk ediliyor.

▶ Sağlık kuruluşları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetki-lendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise tanı koydukları mes-lek hastalıklarını en geç 10 gün içinde Sosyal Gü venlik Kuru-muna bildiriyor.

▶ Ayrıca işyerinde meydana gelen ramak kala olaylar da, işve-ren tarafından incelenerek kayıt altına alınıyor.

40

İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLARA KARŞI HAZIRLIK

▶ Acil durumların, ça-lışanlar ve çalışma çevresi üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek ve sınırlan-dırmak amacıyla bü-tün işyerlerinde acil durum planı hazırla-nıyor.

▶ Acil durumlara ha-zırlık ama cıyla bütün çalışanların ka tıldığı eğitim ve tatbikatlar yapılıyor.

▶ İşverenler; ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yan-gınla mücadele konuların da işyerinde görevlendirme yapa-rak işyeri dışındaki kuru luşlarla da irtibatı sağlayacak tedbir-ler alıyor.

▶ Ciddi ve yakın tehlikenin ön lenemez olduğu yerlere, sadece gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendiri lenler gi-rebiliyor.



İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE ÇALIŞAN KATKISI

▶ İş sağlığı ve güven-liğinde daha etkili bir sonuç ala bilmek amacıyla yapılacak faaliyetlere çalışan-ların aktif katılımı sağlanıyor.

▶ İşyerlerinde; iş sağ-lığı ve güvenliği ile ilgili konular da çalışanlarla işveren arasındaki iletişimi sağ layacak çalışan temsilcisi görevlen-diriliyor.

▶ Seçimle ya da atama yoluyla görevlendirilen çalışan temsil-cileri, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda işverene teklif getirebiliyor.

▶ İşyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, sendika temsil-cileri çalışan temsilcisi ola rak da görev yapabiliyor.

▶ Çalışan temsilcileri getirdikleri öneriler nedeniyle işveren ta-rafından hak mahrumiye tine uğratılamıyor.

42

ÇALIŞANLARA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ

▶ Bütün çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendiriliyor.

▶ Çalışanlar iş ve işyeri değişikliği, uzun süreli işten uzak kalma ve kullanılan donanımın değişikliğinin ardından, yeni çalış-ma koşullarına yönelik olarak eğitim alıyor ve bu eği timler düzenli aralıklarla tekrarlanıyor.

▶ Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışacak olanlardan, yapaca-ğı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeleri isteniyor. Bu belgeye sahip olmayanlar bu işlerde çalıştırılamı yor.

▶ Eğitimlerin maliyetleri çalışana yansıtılamıyor ve bu eğitim-lerin süresi çalışma süre sinden sayılıyor.



İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI

▶ Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla sü-ren işlerin yapıldığı bütün işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturuluyor.

▶ Çalışan sayısının hesabında, asıl işveren ve alt işveren çalı-şanlarının tamamı dikkate alınıyor.

▶ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunacak Kuru-lun, kararlarını işveren uy guluyor.

▶ Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması hâ-linde, işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek Kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendiriyor.

44

TEHLİKE DURUMUNDA ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI

▶ Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında iş sağlığı ve güvenliği kuru luna, kurulun bulunmadığı yerlerde ise işverene bu durumun giderilmesi için başvu ruyor.

▶ Çalışanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde ge-rekli tedbirler alınıncaya ka dar, çalışan çalışmaktan kaçınma hakkına sahip oluyor.

▶ Talep ettiği halde gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda çalışanlar iş sözleşmelerini feshedebiliyor.

▶ Çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçın-ma hakkını kullandığı dö nemde de ücretini alıyor.

▶ Çalışan, bu dönemde iş sözleşmesinden doğan ve kanunlar-dan gelen haklarını da kul lanabiliyor.

▶ Çalışan, ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durum-larda herhangi bir usule tabi olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk edebiliyor.



BİRDEN FAZLA İŞVERENİN BULUNDUĞU ÇALIŞMA ALANLARINDA KOORDİNASYON

▶ Aynı işyerinde birden fazla işveren olması durumunda işve-renler, mesleki riskler ve alınması gereken önlemler hakkın-da birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bilgilendiriyor.

▶ İş merkezleri, iş hanları, alışveriş merkezi ve sanayi bölgeleri gibi yerlerde ise iş yerleri arasında iş sağlığı ve güvenliği ko-nusunda koordinasyon yönetim tarafından sağlanıyor.

▶ Yönetim, işyerlerinin birbirlerini etkileyebileceği tehlikeler konusunda gerekli tedbirle ri almaları için işverenleri uyarı-yor.

▶ Uyarılara uymayan işyerleri ise yönetim tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba kanlığına bildiriliyor.

46

HAYATİ TEHLİKE TESPİTİNDE İŞİN DURDURULMASI

▶ Hayati tehlike tespitinde bu tehlike giderilinceye kadar, işye-rinin tamamı değil sadece bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alanda iş durduruluyor.

▶ Böylece işyerinin tamamen kapatılmasıyla yaşanabilecek mağduriyetler önleniyor.

▶ İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara, ücretlerini ödemeye de vam ediyor.

▶ Çalışanlar, ücretlerinde bir düşüş olmaması kaydı ile meslek veya durumlarına göre başka bir işe yönlendirilebiliyor.

▶ Çok tehlikeli sınıfta yer alan ihaleli işlerde üretim zorlaması işin durdurulma sebebi sayılıyor.

▶ Durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işve-ren vekillerine üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası veriliyor.



BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZA RİSKİ İÇİN ÖNCEDEN TEDBİR

▶ Büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerlerinde, büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu, işyeri çalışma-ya başlamadan önce isteniyor.

▶ Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, hazırladığı güvenlik rapor larının içerik ve yeterliliğinin Ba-kanlıkça incelenmesinden sonra işyerlerini işletmeye açabi-liyor.

▶ Böylece muhtemel büyük endüstriyel kazaların engellen-mesine yönelik önleyici çalış maların yapılması ve muhtemel kazalarda meydana gelebilecek büyük ölçekli kayıplar dan korunması sağlanıyor.

48

İDARİ YAPTIRIMLARDA YENİ DÖNEM

▶ İşyerlerindeki çalışma hayatının teftişinde, iş sağlığı ve güven-liği koşullarının iyi leştirilmesi için iş müfettişleri görev yapıyor.

▶ Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, çalışan sayısı ve teh-like sınıfına göre idari para cezaları %25 ila %200 oranında artırılarak uygulanıyor:



18 • İşyerlerindeki çalışma hayatının teftişinde, iş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyi-

leştirilmesi için iş müfettişleri görev yapıyor.

• Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, çalışan sayısı ve tehlike sınıfına göre idari para cezaları %25 ila %200 oranında artırılarak uygulanıyor:

0-10 çalışan Aynı miktar +%25 +%50

10-49 çalışan Aynı miktar +%50 +%100

50 ve üstü çalışan +%50 +%100 +%200

• İdari para cezalarından elde edilecek gelir, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim ve

araştırma-geliştirme projelerine ilişkin harcamalarda kullanılıyor.

• Maden işyerlerinde ölümlü iş kazasının meydana gelmesi halinde işveren iki yıl süre ile kamu ihalelerinden yasaklanıyor.

▶ İdari para cezalarından elde edilecek gelir, iş sağlığı ve gü-venliği ile ilgili eğitim ve araştırma-geliştirme projelerine iliş-kin harcamalarda kullanılıyor.

▶ Maden işyerlerinde ölümlü iş kazasının meydana gelmesi ha-linde işveren iki yıl süre ile kamu ihalelerinden yasaklanıyor.



İŞVEREN AÇISINDAN GETİRDİKLERİ

1 İş sağlığı ve güvenliği koşullarını iyileştirme ve bunun sürek-liliğini sağlama.

2 Çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dik-kate alma.

3 Risk değerlendirme raporlarını da göz önünde bulundurarak genel bir önleme politikası geliştirme.

4 Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesi dâ-hil her türlü tedbiri alma.

5 Çalışma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırma ları yaptırma.

6 İzleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme.

7 Çalışanların hayati tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alma.

8 Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması duru-munda koordinasyon sağlama.

50

ÇALIŞANLAR AÇISINDAN GETİRDİKLERİ

1 Sayı sınırı olmaksızın iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden yarar lanma.

2 İşyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ile ilgili görüş verme ve aktif katılım sağlayabilme.

3 Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalması durumunda, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma.

4 İş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alma ve bilgilen-me.

5 İş sağlığı ve güvenliği konularında temsil edilme.

6 Kendisinin ve çalışma arkadaşlarının sağlık ve güvenliklerini tehlike ye düşürmeme.

7 Kendilerine verilen üretim ve korunmayla ilgili tüm araç ve donanım ları doğru kullanma.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

KANUNUKanun No: 6331

Kabul Tarihi: 20/06/2012

52

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar

MADDE 1 Amaç ....................................................................................................................................54

MADDE 2 Kapsam ve istisnalar .......................................................................................................54

MADDE 3 Tanımlar ..............................................................................................................................55

İKİNCİ BÖLÜM İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri

MADDE 4 İşverenin genel yükümlülüğü .....................................................................................59

MADDE 5 Risklerden korunma ilkeleri .........................................................................................60

MADDE 6 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ...............................................................................60

MADDE 7 İş sağlığı ve güvenliğinin desteklenmesi ................................................................62

MADDE 8 İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları ..............................................................63

MADDE 9 Tehlike sınıfının belirlenmesi ......................................................................................66

MADDE 10 Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma .............................................66

MADDE 11 Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım .......................................67

MADDE 12 Tahliye .................................................................................................................................68

MADDE 13 Çalışmaktan kaçınma hakkı .........................................................................................69

MADDE 14 İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi ...........................................69

MADDE 15 Sağlık gözetimi .................................................................................................................70

MADDE 16 Çalışanların bilgilendirilmesi .......................................................................................71

MADDE 17 Çalışanların eğitimi .........................................................................................................72

MADDE 18 Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması ....................73

MADDE 19 Çalışanların yükümlülükleri .........................................................................................74

MADDE 20 Çalışan temsilcisi .............................................................................................................75

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Konsey, Kurul ve Koordinasyon

MADDE 21 Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ......................................................................76

MADDE 22 İş sağlığı güvenliği ve kurulu .......................................................................................77

MADDE 23 İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu ...............................................................78



DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Teftiş ve İdari Yaptırımlar

MADDE 24 Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu .......79

MADDE 25 İşin durdurulması ............................................................................................................79

MADDE 25/A Ölümlü iş kazası sebebiyle kamu ihalesinden yasaklama ................................81

MADDE 26 İdari para cezaları ve uygulanması ............................................................................81

MADDE 27 Hüküm bulunmayan haller ve muafiyet .................................................................85

BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Geçici Hükümler

MADDE 28 Bağımlılık yapan maddeleri kullanma yasağı........................................................86

MADDE 29 Güvenlik raporu ve büyük kaza önleme politika belgesi ..................................86

MADDE 30 İş sağlığı güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler ..................................................87

MADDE 31 Belgelendirme, ihtar ve iptaller ..................................................................................90

MADDE 32-36 Değiştirilen hükümler ....................................................................................................91

MADDE 37 Yürürlükten kaldırılan hükümler ................................................................................91

GEÇİCİ MADDE 1 Atıflar ...................................................................................................................................92

GEÇİCİ MADDE 2 Mevcut yönetmelikler ...................................................................................................92

GEÇİCİ MADDE 3 Sağlık raporları .................................................................................................................92

GEÇİCİ MADDE 4 İş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü ..............................................92

GEÇİCİ MADDE 5 Mevcut sertifika ve belgeler ile ihtar puanları ......................................................93

GEÇİCİ MADDE 6 İşyeri hekimliği yapan kurum tabiplerine yapılan ücret ödemeleri ..............94

GEÇİCİ MADDE 7 ...............................................................................................................................................94

GEÇİCİ MADDE 8 ...............................................................................................................................................94

GEÇİCİ MADDE 9 ...............................................................................................................................................95

MADDE 38 Yürürlük ..............................................................................................................................95

MADDE 39 Yürütme ..............................................................................................................................96

6331 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN VEYA ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN İPTAL EDİLEN HÜKÜMLERİN YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE ............96

54

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanun Numarası : 6331Kabul Tarihi : 20/6/2012Yayımlandığı R. Gazete : Tarih: 30/6/2012 Sayı : 28339Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 52

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar

Amaç MADDE 1 (1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağ-

lanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorum luluk, hak ve yü-kümlülüklerini düzenlemektir.

Kapsam ve istisnalar MADDE 2 (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine,

bu işyerlerinin işve renleri ile işveren vekillerine, çırak ve staj-yerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanları na faaliyet konuları-na bakılmaksızın uygulanır.

(2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu Ka-nun hükümleri uygulanmaz: a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerinde-

kiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının fa aliyetleri.

b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri.



ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.

d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

e) (Ek: 10/9/2014-6552/15 md.; İptal: Anayasa Mahke-mesi’nin 14/5/2015 tarihli ve E.: 2014/177, K.: 2015/49 sayılı Kararı ile.)

Tanımlar MADDE 3 (1) Bu Kanunun uygulanmasında;

a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını, b) Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmak-

sızın kamu veya özel işyer lerinde istihdam edilen gerçek kişiyi,

c) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışma-lara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalı şanları tem-sil etmeye yetkili çalışanı,

ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve gü-venliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla müca-dele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görev-lendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi,

d) Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eği timlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını, üniversitele-ri ve Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirket-ler tarafın dan kurulan müesseseleri,

56

e) Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı,

f ) (Değişik: 12/7/2013-6495/101 md.) İş Güvenliği Uzma-nı: Usul ve esasları yönetmelikle belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Ba kanlıkça yet-kilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, Ba-kanlık ve ilgili kuruluşlarında çalışma hayatını denetleyen müfettişler ile mühendislik veya mi marlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanı,

g) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meyda-na gelen, ölüme se bebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen (Değişik ibare: 25/4/2013-6462/1 md.) engelli hâle getiren olayı,

ğ) İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi ya-hut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları,

h) İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işve-renin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönün-den bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eği-tim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içe-ren organizasyonu,

ı) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yap-mak üzere Bakanlıkça yet kilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi,

i) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve gü-venliği hizmetlerini yürüt mek üzere kurulan, gerekli do-nanım ve personele sahip olan birimi,

j) Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyini,



k) Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kurulunu, l) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu orta-

ya çıkan hastalığı, m) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluş-

ları, organize sanayi bölge leri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyer lerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,

n) Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümü-nü,

o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç mey dana gelme ihtimalini,

ö) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin ris-ke dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kay-naklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,

p) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, ça-lışanı veya işyerini etki leyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,

r) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her saf hasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu,

58

s) (Değişik: 12/7/2013-6495/101 md.) Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager ve biyolog unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güven liği programı mezunlarını,

ş) İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşire-lik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yet-kili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yap mak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/ sağlık memurunu,

ifade eder. (2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde gö-

rev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımın-dan işveren sayılır.



İKİNCİ BÖLÜM İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri

İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla

yükümlü olup bu çerçe vede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâ-

hil her türlü tedbirin alın ması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, de netler ve uygunsuzlukların gideril-mesini sağlar.

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yö-

nünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların ha-

yati ve özel tehlike bulu nan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumlulukları nı ortadan kaldırmaz.

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışan-lara yansıtamaz.

60

Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki

ilkeler göz önünde bulun durulur:a) Risklerden kaçınmak.b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı

ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçi-minde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önle-mek, önlenemi yor ise en aza indirmek.

d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak.e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla de-

ğiştirmek.f ) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler

ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.

g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.

ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 6 (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına

yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hiz-metlerinin sunulması için işveren; a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve

(Ek ibare: 10/9/2014 -6552/16 md.) on ve daha fazla ça-



lışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyer lerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirle-nen nitelik lere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güven-lik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak be lirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâ-linde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hiz-metin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/16 md.) Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamam-lamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.

b) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuru-luşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar.

c) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler ara-sında iş birliği ve koordi nasyonu sağlar.

ç) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuru-luşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine geti-rir.

d) Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel ko nular hakkında; görevlendirdik-leri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışan-ları ve bunların işverenlerini bilgilendirir.

(2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamın-daki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmet-

62

lerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçe-vesinde de alabilir.

(3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlen dirilmesi zorunlu değildir.

(4) (Ek: 10/9/2014-6552/16 md.) Birinci fıkranın (a) bendine göre yapılacak görev lendirme süresinin belirlenmesinde 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile 4/11/1981 ta-rihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamındaki öğ-renci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının top-lamına dâhil edilmez.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Ba-

kanlıkça aşağıdaki şart larla destek sağlanabilir: a) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulu-

nanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulu nanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.

b) Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tara fından finanse edilir.

c) Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır. ç) Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve

denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiri-minde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, tespit ta-rihine kadar yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kuru munca tahsil edilir ve bu durumdaki işveren-ler, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz.



d) Uygulamaya ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye, uygulamayı yönlendirmeye ve doğabilecek sorunları çözmeye Bakanlık yetkilidir.

(2) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye Ba-kanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönet-melikle belirlenir: a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için

sağlanacak desteğin uygulanması. b) Destek sağlanacak ondan az çalışanı bulunan işyerlerinin

özellikleri göz önünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecek iş sağlığı ve güven liği hiz-met bedellerinin tespiti, destek olunacak kısmı ve öden-me şekli.

c) Destekten faydalanabilecek işyerlerinin taşıması gereken şartlar.

ç) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti verecek kuruluşların özellik-leri.

(3) Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık tarafın-dan Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birliği yapılabilir.

İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları MADDE 8 (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, gö-

revlerini yerine getirme leri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki ba-ğımsızlık içerisinde yürütür.

(2) (Değişik: 4/4/2015-6645/1 md.) İşverene iş sağlığı ve güven-liği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üze-re görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri

64

göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksik-lik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiye leri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, ted-bir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur. Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabi-lecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından ge-rekli tedbirlerin alınmaması hâ linde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir. Bildirim yap madığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdir-de işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az ol-mamak üzere tazminata hükmedilir. İşyeri hekimi veya iş gü-venliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır. Açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır.

(3) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uz-manları, iş sağlığı ve güven liği hizmetlerinin yürütülmesinde-ki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı so-rumludur.

(4) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vü-cut bütünlüğünün bozul masına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.



(5) İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerle rinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan iş-yerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerin-de ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip ol-maları şartı aranır. Bakanlık, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir. (Ek cümle: 4/4/2015-6645/1 md.) Sektörel düzenleme çerçevesinde maden ve yapı ile diğer sek-törlerde öncelikli olarak hangi meslekî unvana sahip iş güven-liği uzmanlarının görev yapacağının ve bunların yanında gö-rev yapacak diğer mesleklere sahip iş güvenliği uzmanlarının belir lenmesine dair usul ve esaslar, Bakanlıkça belirlenir.

(6) Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenli-ği uzmanının tam sü reli görevlendirilmesi gereken durumlar-da; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda, çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri saklı kalmak kaydıy-la, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma süresi dikkate alınır.

(7) Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştı-rılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli gö-revlerinin yanında, belirlenen çalışma süresine riayet ederek çalışmakta olduk ları kurumda veya ilgili personelin muva-fakati ve üst yöneticinin onayı ile diğer kamu kurum ve ku-ruluşlarında görevlendirilebilir. Bu şekilde görevlendirilecek personele, görev yaptığı her saat için (200) gösterge rakamı-nın memur aylık katsayısı ile çarpı mı tutarında ilave ödeme, hizmet alan kurum tarafından yapılır. Bu ödemeden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu durumdaki gö-revlendirmeye ilişkin ilave ödemelerde, günlük mesai saatle-rine bağlı kalmak kaydıyla, aylık toplam seksen saat ten fazla olan görevlendirmeler dikkate alınmaz.

66

(8) Kamu sağlık hizmetlerinde tam süreli çalışmaya ilişkin mev-zuat hükümleri saklı kal mak kaydıyla, işyeri hekimlerinin ve diğer sağlık personelinin işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilmelerinde ve hizmet verilen işyerlerinde çalışanlarla sınırlı olmak üzere görevlerini yerine getirmelerinde, diğer kanunların kısıtlayıcı hükümleri uygulanmaz.

Tehlike sınıfının belirlenmesi MADDE 9 (1) İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal

Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83 üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Mü-dürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyo-nun görüşleri doğrultusunda, Ba kanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.

(2) İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma MADDE 10 (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendir-

mesi yapmak veya yaptır makla yükümlüdür. Risk değerlen-dirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu. b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstah-

zarların seçimi. c) İşyerinin tertip ve düzeni. ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel

politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.



(2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbir leri ile kullanılması gereken koru-yucu donanım veya ekipmanı belirler.

(3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalış-ma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve gü-venlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelik-te olmalıdır.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortam da maruz kaldığı risklerin belirlen-mesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştır-maların yapılmasını sağlar.

Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım MADDE 11 (1) İşveren;

a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çev-re şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil du-rumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalış ma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlan-dırıcı tedbirleri alır.

b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üze-re gerekli ölçüm ve değerlen dirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.

c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve ta-şıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uy gun donanıma sahip ve bu konularda eği-timli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri

68

sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yan-gınla mücadele konuların da, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

Tahliye MADDE 12 (1) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi

durumunda işveren; a) Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrı-

lıp güvenli bir yere gide bilmeleri için, önceden gerekli dü-zenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimat ları verir.

b) Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dı-şındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.

(2) İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenli-ği için ciddi ve yakın bir teh like ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuç-ların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müda hale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları ol-madıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz.

Çalışmaktan kaçınma hakkı MADDE 13 (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kuru-

la, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işve-ren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir.



(2) Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmak-tan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemde-ki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

(3) Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu du-rumlarda birinci fıkradaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kı-sıtlanamaz.

(4) İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hü-kümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. Toplu sözleş-me veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır.

(5) Bu Kanunun 25 inci maddesine göre işyerinde işin durdurul-ması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz.

İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi MADDE 14 (1) İşveren;

a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tu-tar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.

b İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde iş yeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipma-nını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.

(2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.

70

b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarih-ten itibaren üç iş günü içinde.

(3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları va kaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tara-fından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.

(4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazala-rını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek has-talığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

(5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.

Sağlık gözetimi MADDE 15 (1) İşveren;

a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmala-rını sağlar.

b) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin ya-pılmasını sağlamak zorun dadır: 1) İşe girişlerinde. 2) İş değişikliğinde. 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrar-

lanan işten uzaklaşma larından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.

4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işye-rinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.

(2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan (Değişik ibare: 10/9/2014-6552/17 md.) işlerde çalışacaklar, yapacakları



işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe baş-latılamaz.

(3) (Değişik birinci cümle: 10/9/2014-6552/17 md.) Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekimin-den alınır. 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belir-lenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.

(4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kay-naklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansı-tılamaz.

(5) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

Çalışanların bilgilendirilmesi MADDE 16 (1) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürüle-

bilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir: a) İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, ko-

ruyucu ve önleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c) İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla müca-

dele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler. (2) İşveren;

a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbir-ler hakkında derhal bilgilendirir.

72

b) Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların birinci fıkrada belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların işverenlerine ge-rekli bilgileri verir.

c) Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ko-ruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar.

Çalışanların eğitimi MADDE 17 (1) İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini alma-

sını sağlar. Bu eğitim özel likle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değiş mesi hâlin-de veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır.

(2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. (3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok

tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

(4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışa-na işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir se-beple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

(5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapıla-cak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair bel-ge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalı-şanlar işe başlatı lamaz.



(6) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği riskle-rine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar.

(7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanla-ra yansıtılamaz. Eğitimler de geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir.

Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması MADDE 18 (1) İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda, ça-

lışanlara veya iki ve daha fazla çalışan temsilcisinin bulundu-ğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilci lerine yok-sa çalışan temsilcilerine aşağıdaki imkânları sağlar: a) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alın-

ması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması.

b) Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, ça-lışma ortamı ve şartları nın çalışanların sağlık ve güvenliği-ne etkisi konularında görüşlerinin alınması.

(2) İşveren, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıda-ki konularda önceden gö rüşlerinin alınmasını sağlar: a) İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet

alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer perso-nel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi.

b) Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyu-cu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyu-cu donanım ve ekipmanın belirlenmesi.

c) Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hiz-metlerin yürütülmesi.

74

ç) Çalışanların bilgilendirilmesi. d) Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması.

(3) Çalışanların veya çalışan temsilcilerinin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durum-larda veya teftiş sırasında, yetkili makama başvur malarından dolayı hakları kısıtlanamaz.

Çalışanların yükümlülükleri MADDE 19 (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve

işverenin bu konudaki tali matları doğrultusunda, kendileri-nin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.

(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlü lükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, ta-

şıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımla rını doğ-ru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştir-memek.

b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.

c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yö nünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gör-düklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal ha-ber vermek.

ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata ay kırılıkların giderilmesi konusun-da, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.



d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlan-ması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.

Çalışan temsilcisi MADDE 20 (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan

sayılarını göz önünde bulun durarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak se çim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir: a) İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir. b) Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki. c) Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç. ç) Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde

dört. d) Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş. e) İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı.

(2) Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilci leri arasında yapılacak seçimle belir-lenir.

(3) Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya teh-likeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.

(4) Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilcileri ve des-tek elemanlarının hakları kısıtlanamaz ve görevlerini yerine ge-tirebilmeleri için işveren tarafından gerekli im kânlar sağlanır.

(5) İşyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, işyeri sendika temsilcileri çalışan temsil cisi olarak da görev yapar.

76

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Konsey, Kurul ve Koordinasyon

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi MADDE 21 (1) Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stra-

tejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Kon-sey kurulmuştur.

(2) Konsey, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında aşağıda belirti-len üyelerden oluşur: a) Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma

Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür.

b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Ta-bii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kalkınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili birer genel müdür.

c) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir başkan yardımcısı.

ç) İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşla-rının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfede-rasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğin-den konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi.

d) İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Mü-dürünün teklifi ve Kon seyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluş-lardan en fazla iki temsilci.

(3) İkinci fıkranın (d) bendi kapsamında belirlenen Konsey üye-leri, iki yıl için seçilir ve üst üste iki olağan toplantıya katılmaz ise ilgili kurum veya kuruluşun üyeliği sona erer.



(4) Konseyin sekretaryası, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdür-lüğünce yürütülür.

(5) Konsey, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararı belirler. Çekimser oy kullanılamaz.

(6) Konsey yılda iki defa olağan toplanır. Başkanın veya üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir.

(7) Konseyin çalışma usul ve esasları Bakanlık tarafından belirlenir.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu MADDE 22 (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla sü-

ren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluştu-rur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.

(2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulundu-ğu hallerde; a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluş-

turulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygu-lanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işveren-ce sağlanır.

b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluş-turması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl

78

işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren ta-rafından birlikte bir kurul oluşturulur.

(3) Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek ku rul ka-rarları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.

İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu MADDE 23 (1) Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması duru-

munda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlem-lerinin uygulanmasında iş birliği yapar, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirle-rini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir.

(2) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sa-nayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güven-liği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini et kileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işveren-leri Bakanlığa bildirir.



DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Teftiş ve İdari Yaptırımlar

Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorum luluğu MADDE 24 (1) Bu Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi,

iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftiş yapmaya yetkili Ba-kanlık iş müfettişlerince yapılır. Bu Kanun kapsa mında yapı-lacak teftiş ve incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanır.

(2) Bakanlık, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında öl-çüm, inceleme ve araştırma yapmaya, bu amaçla numune al-maya ve eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birim-lerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir. Bu konularda yetkilendirilenler mümkün olduğu kadar işi aksatmamak, iş-verenin ve işyerinin meslek sırları ile gör dükleri ve öğrendik-leri hususları tamamen gizli tutmakla yükümlüdür. Kontrol ve de netimin usul ve esasları Bakanlıkça düzenlenir.

(3) Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üreti-len işyerlerinin denetim ve teftişi konusu ve sonuçlarına ait işlemler, Millî Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça birlikte hazır-lanacak yönetmeliğe göre yürütülür.

İşin durdurulması MADDE 25 (1) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerin-

de veya iş ekipmanların da çalışanlar için hayati tehlike oluş-turan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike gide rilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabile-cek riskin etkileye bileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ay-rıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük

80

endüstriyel kazaların olabileceği iş yerlerinde, risk değerlen-dirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.

(2) İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişin-den oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yet-kili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi ge-rektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kay dıyla işi durdurur.

(3) İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Ça lışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki ida-re amiri tarafından (Ek ibare: 4/4/2015-6645/2 md.) kolluk kuvvetleri marifetiyle yirmidört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından (Ek ibare: 4/4/2015-6645/2 md.) kolluk kuvvet-leri marifetiyle aynı gün yerine getirilir.

(4) İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü için-de, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygu lanmasını etkilemez. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir.

(5) İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün için-de işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır.

(6) İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olma-mak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş ver-mekle yükümlüdür.

(7) (Ek: 4/4/2015-6645/2 md.) Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve ihale ile alınan işlerde; teknolojik gelişme, iş gücü kapasite-sinin artırılması, üretim metotlarında yenilik gibi bir kısım



unsurlar sağlanmadan üretim ve/veya imalat planlarına, iş programlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması ne-deniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma biçimleri, işin durdurulma sebebi sayılır.

(8) (Ek: 4/4/2015-6645/2 md.) İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

Ölümlü iş kazası sebebiyle kamu ihalesinden yasaklama MADDE 25/A – (Ek: 4/4/2015-6645/3 md.) Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde kusuru

yargı kararı ile tespit edi len işveren, mahkeme tarafından iki yıl süreyle kamu ihalelerine katılmaktan 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 26 ncı mad-desinin ikinci fıkrasında sayılanlarla birlikte yasaklanır. Kararın bir örneği işverenin siciline işlenmek üzere Kamu İhale Kuru-muna gönderilir ve Kurumun internet sayfasında ilan edilir.

İdari para cezaları ve uygulanması MADDE 26 (1) Bu Kanunun;

a) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde belirtilen yükümlülük leri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı ikibin Türk Lirası,

b) 6 ncı maddesinin birinci fıkrası gereğince belirlenen nitelik-te iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene görevlendirmediği her bir kişi için beşbin Türk Lira-sı, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, diğer sağ-lık personeli görevlendirmeyen işverene ikibinbeşyüz Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, aynı fıkranın (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir ihlal için ayrı ayrı binbeş-yüz Türk Lirası, (ç) bendine aykırı hareket eden işverene ye-rine getirilmeyen her bir tedbir için ayrı ayrı bin Türk Lirası,

82

c) 8 inci maddesinin birinci ve altıncı fıkralarına aykırı hareket eden işverene her bir ihlal için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası,

ç) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasına göre risk değerlendir-mesi yapmayan veya yaptırmayan işverene üçbin Türk Li-rası, aykırılığın devam ettiği her ay için dört binbeşyüz Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getir meyen işverene binbeşyüz Türk Lirası,

d) 11 ve 12 nci maddeleri hükümlerine aykırı hareket eden iş-verene, uyulmayan her bir yükümlülük için bin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,

e) 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yükümlü-lükleri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, ikinci fıkrasında belirtilen yü-kümlülükleri yerine getirmeyen işverene ikibin Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getir-meyen sağlık hizmeti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına ikibin Türk Lirası,

f ) 15 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen yü-kümlülükleri yerine getirmeyen işverene, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alın mayan her çalışan için bin Türk Lirası,

g) 16 ncı maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getir-meyen işverene, bilgilen dirilmeyen her bir çalışan için bin Türk Lirası,

ğ) (Değişik: 4/4/2015-6645/4 md.) 17 nci maddesinde be-lirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, her bir aykırılık için çalışan başına ayrı ayrı beşyüz Türk Lirası,

h) 18 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getir-meyen işverene, her bir aykırılık için ayrı ayrı bin Türk Lirası,

ı) 20 nci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında belir-tilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene bin Türk Lirası, üçüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene binbeşyüz Türk Lirası,



i) 22 nci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getir-meyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı ikibin Türk Lirası,

j) 23 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen bildirim yükümlülüklerini yerine ge tirmeyen yönetimlere beşbin Türk Lirası,

k) 24 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konu larda ölçüm, inceleme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetimi-nin yapılma sına engel olan işverene beşbin Türk Lirası,

l) (Değişik: 4/4/2015-6645/4 md.) 25 inci maddesinin al-tıncı fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirme-yen işverene ihlale uğrayan her bir çalışan için bin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,

m) 29 uncu maddesinde belirtilen; büyük kaza önleme poli-tika belgesi hazırlamayan işverene ellibin Türk Lirası, gü-venlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın değerlendir mesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren, işletilmesine Bakanlık-ça izin veril meyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyete devam eden işverene seksenbin Türk Lirası,

n) 30 uncu maddesinde öngörülen yönetmeliklerde belirti-len yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, uyulma-yan her hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak bin Türk Lirası,

o) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) Çalışanlarına, standartlara uy-gun ve CE işaretli kişisel koruyucu donanım temin etmeyen işverenlere çalışan başına beşyüz Türk Lirası,

ö) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) Yer altı maden işletmelerinde çalışanların bulun dukları yeri ve giriş çıkışlarını gösteren takip sistemini kurmayan işverenlere ça lışan başına beş-yüz Türk Lirası,

idari para cezası verilir.

84

(2) (Değişik: 4/4/2015-6645/4 md.) Bu Kanunda belirtilen idari para cezaları, 14 üncü maddede belirtilen bildirim yükümlü-lüğünü yerine getirmeyenlere uygulanacak idari para cezaları hariç gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce verilir. 14 üncü maddede belirtilen bildirim yü-kümlülüğünü yerine getirmeyenler için uygulanan idari para cezaları hariç tahsil edilen idari para cezaları genel bütçeye gelir kaydedilir. 14 üncü maddede belirtilen bildirim yüküm-lülüğünü yerine getirmeyenle re uygulanacak idari para ceza-ları ise doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumunca verilir. Sosyal Güvenlik Kurumunca verilen idari para cezalarının tebliğ, itiraz ve tahsilinde 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesi hükümleri uygulanır. Verilen diğer idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz gün içinde ödenir. İdari para cezaları tüzel kişiliği bulun-mayan kamu kurum ve kuruluşları adına da düzenlenebilir.

(3) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) Bu maddede belirtilen idari para cezaları; a) Ondan az çalışanı bulunan işyerlerinden;

1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda, 2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yirmi beş oranın-

da artırılarak, 3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında

artırılarak, b) On ila kırk dokuz çalışanı bulunan işyerlerinden;

1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda, 2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artı-

rılarak, 3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında

artırılarak, c) Elli ve daha fazla çalışanı bulunan işyerlerinden;

1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,



2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak,

3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde iki yüz ora-nında artırılarak,

uygulanır. (4) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) İşin durdurulması hâlinde, dur-

durmaya sebep olan fiil den dolayı ilgili idari para cezası uy-gulanmaz.

(5) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) Çalışan sayısıyla çarpılarak verilen idari para cezaların da üçüncü fıkra hükümleri uygulanmaz.

(6) (Ek: 4/4/2015-6645/4 md.) 14 üncü maddede belirtilen bil-dirim yükümlülüğünü yerine getirmeyenler için uygulanan idari para cezaları hariç olmak üzere bu Kanuna göre tahsil edilen idari para cezaları, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim ve araştır ma-geliştirme projelerine ilişkin harcamalarda kulla-nılır. Bu amaçla ihtiyaç duyulan ödenek, Bakanlık bütçesinde öngörülür. Söz konusu ödeneğin kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar, Bakanlık ile Maliye Bakanlığınca müştereken belirlenir.

Hüküm bulunmayan haller ve muafiyet MADDE 27 (1) Çalışanların tabi oldukları kanun hükümleri saklı kalmak kay-

dıyla, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 4857 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygu lanır.

(2) Bu Kanuna göre düzenlenen kağıtlar damga vergisinden, iş-lemler harçtan müstesnadır.

(3) Bakanlık, bu Kanuna göre yapılacak iş ve işlemlere ait her türlü belge veya bilgiyi, elektronik ve benzeri ortamlar üze-rinden isteyebilir, arşivleyebilir, bu ortamlar üze rinden onay, yetki, bilgi ve belge verebilir.

86

BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Geçici Hükümler

Bağımlılık yapan maddeleri kullanma yasağı MADDE 28 (1) İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek

ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.

(2) İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hal-lerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebile-ceğini belirleme yetkisine sahiptir.

(3) Aşağıdaki çalışanlar için alkollü içki kullanma yasağı uygu-lanmaz: a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak

üretileni denetlemekle görevlendirilenler. b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içi-

len işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olan-lar.

c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar.

Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi MADDE 29 (1) İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza olu-

şabilecek işyerleri için, iş yerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır.

(2) Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, ha-zırladıkları güvenlik rapor larının içerik ve yeterlilikleri Bakan-lıkça incelenmesini müteakip işyerlerini işletmeye açabilir.



İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler MADDE 30 (1) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar Bakanlık-

ça çıkarılacak yönetmelik lerle düzenlenir: a) İlgili bakanlıkların görüşü alınarak, iş sağlığı ve güvenliği-

nin sağlanması, sürdü rülmesi ve mevcut durumun iyileşti-rilmesi amacıyla; işyeri bina ve eklentileri, iş ekipmanı, işin her safhasında kullanılan ve ortaya çıkan maddeler, çalış-ma ortam ve şartları, özel risk taşıyan iş ekipmanı ve işler ile işyerleri, özel politika gerekti ren grupların çalıştırılması, işin özelliğine göre gece çalışmaları ve postalar hâlin de çalışmalar, sağlık kuralları bakımından daha az çalışılması gereken işler, gebe ve emziren kadınların çalışma şartla-rı, emzirme odaları ve çocuk bakım yurtlarının kurulması veya dışarıdan hizmet alınması ve benzeri özel düzenleme gerektirebi lecek konular ve bunlara bağlı bildirim ve izinler ile bu Kanunun uygulanmasına yönelik diğer hususlar.

b) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili olarak; 1) Çalışan sayısı ve tehlike sınıfı göz önünde bulundurularak

hangi işyerlerinde işyeri sağlık ve güvenlik biriminin kurula-cağı, bu birimlerin fiziki şartları ile birim lerde bulundurula-cak donanım.

2) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminde görev alacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin nitelikleri, işe alınmaları, görevlendi-rilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları, görevlerini nasıl yü-rütecekleri, işyerinde çalışan sayısı ve işyerinin yer aldığı teh-like sınıfı göz önünde bulundurularak asgari çalışma süreleri, işyerlerindeki tehlikeli hususları nasıl bil direcekleri, sahip ol-dukları belgelere göre hangi işyerlerinde görev alabilecekleri.

3) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunacak kişi, kurum ve kuruluş-ların; görev, yetki ve yükümlülükleri, belgelendirilmeleri ve

88

yetkilendirilmeleri ile sunulacak hizmetler kapsamında yer alan sağlık gözetimi ve sağlık raporları, kuruluşların fiziki şart-ları ile kuruluşlarda bulundurulacak personel ve donanım.

4) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşlar-dan işyeri tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre; hangi şartlar-da hizmet alınacağı, görevlendirilecek veya istihdam edilecek kişilerin sayısı, işyerinde verilecek hizmet süresi ve belir lenen görevleri hangi hallerde işverenin kendisinin üstlenebileceği.

5) İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin eğitimleri ve bel gelendirilmeleri, unvanlarına göre kimlerin hangi sınıf belge alabilecekleri, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli eğitimi verecek kurumların belgelendirilmeleri, yetkilendirilmeleri ile eğitim programla-rının ve bu program larda görev alacak eğiticilerin nitelikleri-nin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri, eğitimlerin sonunda yapılacak sınavlar ve düzenlenecek belgeler.

6) (Ek: 10/9/2014-6552/18 md.) 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde iş sağlığı ve güven-liği hizmetlerinin üstlenilmesine ilişkin eğitim programları, eğitimin süresi ve eğiticilerin nitelikleri ile görevlendirmeye ilişkin hususlar. c) Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak; risk değerlendirmesi-

nin hangi işyerlerinde ne şekilde yapılacağı, değerlendir-me yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin belir lenmesi, gerekli izinlerin verilmesi ve izinlerin iptal edilmesi.

ç) Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak, işverenlerin işyerle-rinde bu Kanun kapsamın da yapmakla yükümlü oldukla-rı kişisel maruziyete ve çalışma ortamına yönelik ge rekli kontrol, inceleme ve araştırmalar ile fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenlerle ilgili ölçüm ve laboratuvar analizleri-nin usul ve esasları ile bu ölçüm ve analizleri yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin belirlenmesi, gerekli yetkile-



rin verilmesi ve verilen yetkilerin iptali ile yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri.

d) Yapılan işin niteliği, çalışan sayısı, işyerinin büyüklüğü, kulla-nılan, depolanan ve üretilen maddeler, iş ekipmanı ve işyeri-nin konumu gibi hususlar dikkate alınarak acil durum plan-larının hazırlanması, önleme, koruma, tahliye, ilk yardım ve benzeri konular ile bu konularda görevlendirilecek kişiler.

e) Çalışanlara ve temsilcilerine verilecek eğitimler, bu eği-timlerin belgelendirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verecek kişi ve kuruluşlarda aranacak nitelikler ile mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan işler.

f ) Kurulun oluşumu, görev ve yetkileri, çalışma usul ve esas-ları, birden çok kurul bulunması hâlinde bu kurullar ara-sındaki koordinasyon ve iş birliği.

g) (Değişik: 4/4/2015-6645/5 md.) İşyerlerinde işin durdu-rulması, hangi işlerde risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda işin durdurulacağı, durdurma sebep-lerini gidermek için mühürlerin geçici olarak kaldırılması, yeniden çalışmaya izin verilme şartları, çok tehlikeli işler sınıfında yer alan başta maden ve yapı olmak üzere işyer-lerinde acil durdurmayı gerektiren hususlar, acil hâllerde işin durdurulmasına karar verilinceye kadar geçecek süre-de alınacak tedbirlerin uy gulanması.

ğ) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile müştereken, büyük en-düstriyel kazaların önlen mesi ve etkilerinin azaltılması için alınacak tedbirler, büyük endüstriyel kaza olu şabilecek işyerlerinin belirlenmesi ve sınıflandırılması, büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporunun hazır-lanması ve uygulanması, güvenlik raporunun olmaması, incelenmek üzere Bakanlığa gönderilmemesi veya Ba-kanlıkça yetersiz bulunması durumunda işin durdurulma-sı ve işin devamına izin verilmesi.

90

(2) Birinci fıkranın (b) bendine göre işyeri hekimi ve diğer sağlık personeline dair çıkarılan yönetmelikte yer alan işyeri heki-mi ve diğer sağlık personelinin eğitim programları, çalışma süreleri, görev ve yetkilerine ilişkin hususlarda Sağlık Bakan-lığının uygun gö rüşü alınır.

(3) (Ek: 4/4/2015-6645/5 md.) Maden işyerlerinin hangilerinde sığınma odalarının ku rulabileceği ve bu odaların teknik özel-liklerine dair usul ve esaslar Bakanlıkça bir yıl içinde çıkarı-lacak yönetmelikle düzenlenir. Bu teknik özellikler, ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak belirlenir.

Belgelendirme, ihtar ve iptaller MADDE 31 (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan, ölçüm ve analizleri ya-

pan kişi, kurum, kuruluşlar ve eğitim kurumları ile ilgili olarak yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri, bu kişi ve kurum-lara getirilen kuralların ihlali hâlinde hafif, orta ve ağır ihtar olarak kayda alınması ile yetki belgelerinin geçerliliğinin doğrudan veya ihtar puanları esas alınarak askıya alınması ve iptaline dair usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.

Değiştirilen hükümler MADDE 32 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun;

a) 7 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “Geçici iş ilişkisi kurulan işveren iş-çiye talimat verme hakkına sahiptir.”

b) 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinin (d) alt bendinde yer alan “veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi” ibaresi “, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kul lanması” şeklinde değiştirilmiştir.



c) 71 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “hafif işler” ibaresinden sonra gel mek üzere “, onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit işlerde çalıştırılabilecekleri” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 33 13/12/1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hak-

kında Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bölü münde yer alan “Baş İş Müfettişi” unvanlı kadrolar “İş Başmüfettişi” olarak değişti rilmiştir.

MADDE 34 Ekli (I), (II) ve (III) sayılı listelerde yer alan kadrolar ihdas edi-

lerek 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bölü-müne eklenmiş, ekli (IV) sayılı listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sa yılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bö-lümünden çıkarılmıştır.

MADDE 35 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile

ilgili olup yerine işlen miştir. MADDE 36 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba-

kanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunla ilgili olup yerine işlenmiştir.

Yürürlükten kaldırılan hükümler MADDE 37 4857 sayılı Kanunun aşağıdaki hükümleri yürürlükten kaldı-

rılmıştır: a) 2 nci maddesinin dördüncü fıkrası. b) 63 üncü maddesinin dördüncü fıkrası.

92

c) 69 uncu maddesinin dördüncü, beşinci ve altıncı fıkraları. ç) 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 105 ve geçici

2 nci mad deler. 4857 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (f )

bendinde yer alan “İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kal-mak üzere” ifadesi ile 98 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “85 inci madde kapsamındaki işyerlerinde ise çalıştırılan her işçi için bin Yeni Türk Lirası,” ifadesi metinden çıkartılmıştır.

Atıflar GEÇİCİ MADDE 1 (1) Diğer mevzuatta iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak 4857

sayılı Kanuna yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.

Mevcut yönetmelikler GEÇİCİ MADDE 2 (1) 4857 sayılı Kanunun 77 nci, 78 inci, 79 uncu, 80 inci, 81 inci ve

88 inci madde lerine göre yürürlüğe konulan yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, bu Kanunda öngörü-len yönetmelikler yürürlüğe girinceye kadar uygulanmaya devam olunur.

Sağlık raporları GEÇİCİ MADDE 3 (1) Çalışanlar için, 4857 sayılı Kanun ve diğer mevzuat gereği

daha önce alınmış bulunan periyodik sağlık raporları süresi bitinceye kadar geçerlidir.

İş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü GEÇİCİ MADDE 4 (1) (Değişik: 4/4/2015-6645/6 md.) Bu Kanunun 8 inci madde-

sinde belirtilen çok teh likeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görev lendirme yü-kümlülüğü, 1/1/2018 tarihine kadar (B) sınıfı belgeye sahip iş



güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 1/1/2017 tarihine kadar (C) sı-nıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kay-dıyla yerine getirilmiş sayılır.

(2) (Ek: 12/7/2013-6495/55 md.) Bakanlık, usul ve esaslarını belirlemek kaydıyla, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olanlara, Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmiş olan prim gün sayısı ile sahip oldukları belge sınıfı gibi hususları dikkate alarak üst sınıflardaki iş güvenliği uzmanlığı belgesi alabil-meleri için fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde kullanılmak şartıyla en fazla iki sınav hakkı verilmesine dair gerekli düzenlemeyi yapmaya yetkilidir.

(3) (Ek: 4/4/2015-6645/6 md.) İkinci fıkraya göre iş güvenliği uzmanlığı belge yükselt me sınavlarında başarılı olup belge almaya hak kazananların hakları saklıdır.

Mevcut sertifika ve belgeler ile ihtar puanları GEÇİCİ MADDE 5 (1) Bu Kanunun yayımı tarihinden önce Bakanlıkça verilen işyeri

hekimliği, iş güvenliği uz manlığı ve işyeri hemşiresi sertifi-kası veya belgesi ile Türk Tabipleri Birliği tarafından verilen işyeri hekimliği sertifikası sahiplerinden belgeleri geçersiz sayılanlar, mevcut belge veya sertifikalarını bu Kanunun yayımından itibaren bir yıl içinde Bakanlıkça dü zenlenecek belge ile değiştirmeleri şartıyla bu Kanunla verilen bütün hak ve yetkileri kullanabilirler. Aynı tarihten önce eğitim ku-rumlarınca verilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini tamamlayanlardan eğitimleri geçersiz sayılanlar ilgili mevzuata göre sınava girmeye hak kazanırlar. Hak sa-hipliğinin tespitinde Bakanlık kayıtları esas alınır.

(2) Bu Kanunun yayımı tarihinden önce haklarında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan eğitim kurumu ve ortak sağlık ve

94

güvenlik birimlerine uygulanan ihtar puanları, kayıt larda yer alan haliyle yeni yapılacak düzenlemeye aktarılır.

İşyeri hekimliği yapan kurum tabiplerine yapılan ücret ödemeleri GEÇİCİ MADDE 6 (1) Kamu kurum ve kuruluşları ile mahalli idarelerde gerçekleşti-

rilmiş olan işyeri hekimliği ücreti ödemeleri nedeniyle kamu görevlileri hakkında idari veya mali yargılama ve ta kibat ya-pılamaz, başlatılanlar işlemden kaldırılır, bu ödemeler geriye tahsil ve tazmin konusu edilemez.

GEÇİCİ MADDE 7 (1) Bu Kanunun yayımı tarihinde Baş İş Müfettişi kadrolarında

bulunanlar, hiçbir işleme gerek kalmaksızın İş Başmüfettişi kadrolarına atanmış sayılır.

GEÇİCİ MADDE 8 (1) Bu Kanunun yayımlandığı tarihte İş Sağlığı ve Güvenliği Mer-

kez Müdürlüğünde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdürü ile İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdür Yardımcısı unvanlı kadrolarda bulunanların görevleri, bu Kanunun yayımlandığı tarihte sona erer ve bunlar en geç bir ay içinde derece ve ka-demelerine uygun diğer kadro lara atanır. Bunlar, yeni bir kad-roya atanıncaya kadar, eski kadrolarına ait aylık, ek gösterge ve her türlü zam ve tazminatlar ile diğer mali haklarını almaya devam eder. Söz konusu personelin atandıkları tarih itibarıy-la eski kadrolarına ilişkin olarak en son ayda aldıkları aylık, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatları, ek ödeme ve benzeri adlarla yapılan her türlü ödemelerin (ilgili mevzuatı uyarınca fiili çalışmaya bağlı fazla mesai ücreti ve ek ders ücreti hariç) toplam net tutarının (bu tutar sabit bir değer olarak esas alı-nır); yeni atandıkları kadrolara ilişkin olarak yapılan aylık, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatları, ek ödeme ve benzeri



adlarla yapılan her türlü ödeme lerin (ilgili mevzuatı uyarınca fiili çalışmaya bağlı fazla mesai ücreti ve ek ders ücreti hariç) toplam net tutarından fazla olması hâlinde aradaki fark tutarı, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın fark kapa-nıncaya kadar ayrıca tazminat olarak ödenir. Atandıkları kadro unvanlarında isteğe bağlı olarak herhangi bir değişiklik olan-larla kendi istekleriyle başka kurumlara atananlara fark tazmi-natı ödenmesine son verilir.

(2) Bu Kanuna ekli listelerde ihdas edilen kadrolardan boş bu-lunan 20 İş Sağlığı ve Gü venliği Uzmanı, 100 İş Sağlığı ve Güvenliği Uzman Yardımcısı, 40 Memur, 40 Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni ve 10 Mühendis kadrosuna, 21/12/2011 tarihli ve 6260 sayılı 2012 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun-daki sınırlamalara tabi olmadan 2012 yılı içinde atama yapı-labilir.

GEÇİCİ MADDE 9 (Ek: 4/4/2015-6645/7 md.) (1) Bu Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ö)

bendi, 1/1/2016 tari hinden itibaren uygulanır.

Yürürlük MADDE 38 (1) Bu Kanunun;

a) (Değişik: 12/7/2013-6495/56 md.) 6 ve 7 nci maddeleri; 1) 4857 sayılı İş Kanununun mülga 81 inci maddesi kap-

samında çalışanlar hariç kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/7/2016 tarihinde,

2) 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/1/2014 tarihinde,

3) Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,

96

b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8 inci maddeleri yayımı tari-hinde,

c) Diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra, yürürlüğe girer.

Yürütme MADDE 39 (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

6331 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN VEYA ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN

İPTAL EDİLEN HÜKÜMLERİN YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE

Değiştiren Kanunun/ İptal Eden Anayasa Mahkemesinin

Kararı nın Numarası

6331 sayılı Kanunun değişen veya iptal edilen maddeleri

Yürürlüğe Giriş Tarihi

6462 3 3/5/2013

6495 3, GEÇİCİ MADDE 4, 38 2/8/2013

6552 2, 6, 15, 30 11/9/2014

6645 8, 25, 25/A, 26, 30, GEÇİCİ MADDE 4, GEÇİCİ MADDE 9 23/4/2015

Anayasa Mahkemesi’nin

14/5/2015 tarihli ve E.: 2014/177, K.:

2015/49 sayılı Kararı

2 11/6/2015

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI • 2016

i 2016 ø 1/ú û0 · İşçi sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü, 2000 yılında İş...

Documents