holografik evren

8/14/2019 Holografik Evren

1/484

H O L O G R A F KE V R E N

M i c h a e l T A L B O T


2/484

HOLOGRAFKE V R E N

Michael TALBOT

Evrenin, hem madde hem de uuru tek bir alan hlinde ieren

dev bir hologram olduu kavram; 'Gereklik nedir?' sorusunu

soran herkesi heyecanlandracaktr. Bu kitap, bu soruyu bir

daha sorulmamak zere cevaplyor.Dr. Fred Alan Wolf, Taking the Quantum Leap

(Kuantum Srayn Yapmak) adl kitabn yazar

Evrene bakn yepyeni bir biimi olan bu dnce sadece

fiziin zlememi bulmacalarn zmekle kalmyor, ayn

zamanda telepat i, beden d veya lme yakn deneyimler,

lsid ryalar ve hatta kozmik birlii hissetmek veya mucize

eseri iyilemeler gibi dinsel ve mistik deneyimleri bile

aklayabiliyor. Dr. Larry Dossey, Space, Time and Medicine(Uzay, Zaman ve Tp) adl kitabn yazar

IS BN 9 7 5 8 0 0 7 4 2 4

9"789758"007424"


3/484

Kitabn orjinal ad

The Holographic Universe

Copyright Michael Talbot

HarpersCohs Pblishers, Inc. izniyle baslmtr.

Bu Kitabn Yayn Hakk

nsanl Birletiren Bilgiyi Yayma (BLYAY) Vakf' nn

bir kuruluu olan

Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A. .'ne aittir.

Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A. .'nden

yazl izin alnmadan hibir alnt yaplamaz

1. Bask: stanbul, Ekim 1997

2. Bask: stanbul, Haziran 2001

3. Bask: stanbul, Nisan 2004

ISBN 9758007424

Bask

Kurti Matbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti.

Maltepe Mah. Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi

No: 12/7475 Topkap / stanbul

Tel: (0.212) 613 68 94 613 68 95

Yayn

Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..

Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4, D: 9

80060 Beyolu/STANBUL

Tel: (0.212) 243 18 14 249 34 45 Faks: (0.212) 252 07 18

http: www.ruhvemadde.com

email: [email protected]
http://www.ruhvemadde.com/mailto:[email protected]:[email protected]://www.ruhvemadde.com/


4/484

SUNU

Kendini hatrlama meselesi esasnda bir uursal b-tnlk meselesidir. Kendinizi toplumdan, eyadan, evre-den, dnyadan koparmayacaksnz. Kopardnz anda ne-

rede olduunuz belli deildir. Hibir ey yapamazsnz.Daima kendinizi bulunduunuz organizasyon ierisinde

bir yerde bulmanz lzm. Bir yerde olduunuzun farkndaolmanz lzm. Bu esasnda varln kozmik bir aratrmaiinde olmasdr. Farknda olmak, srekli bir kozmik ara-trma, gelitirme ierisinde kendi varln tutmak demek-tir. Eer bunu belli bir seviyeye karrsa, yaarken bile in-san kozmik bir yapya, anlaya, bir farkndala ulaabilir.Buna modern ismiyle hologramik uur seviyesi deniyor.

Btnn hakknda bilgiyi elde etmek istiyorsanz birminik parann hakknda bilgi elde etmeniz kfidir. Bunuanaliz edip anladnz zaman btn de anlam oluyor-sunuz. Bu, para ile btn arasndaki birlii kurmak, dola-

ysyla kozmik uur demektir. Bunu bil im bize hologramteorisiyle gayet iyi bir ekilde tam zamannda izah etmitir.

Hologram fizik bir keiftir fakat felsef yn ok kuv-vetlidir, ayrca psiik yn ok kuvvetli olan bilgiler ihtivaetmektedir. Kozmik anlay, kozmik uur iin sidretil mntehaya gitmeye, gklerdeki en u keye umaya hi gerekyok. Bil im adamlar, insan yaarken de kozmik uura sa-hip olabilir meselesini hologramla insanlara bir daha anlat-tlar. Umanza, fantastik dnceye lzum yok; her ey si


5/484

HOLOGRAFK EVREN

zin iinizdedir.Ben size ah damarnzdan daha yaknm ifadesi ho

logramik bir anlay insanlara sunmaktadr. Czsn amaah damarnda, yani en can alc noktanda ben varm de-mek, sen benim btnmn iindesin, senle ben biriz, sen

benim paramn manasna gelir. Ama sen de Tanrsn ma-nasna deildir o. Hologramik anlayta ayn ey vardr. Bu

kck parayla bu byk ey ayndr. Bunun tahliliniyapn, bunun iinde neler varsa, buradan hangi bilgiyi el-de ediyorsanz bykten de ayn bilgiyi elde edersiniz.

nsan kendini tanr ve bilirse, kendi ruhsal bedenindeolan kanunlar ve ilkeleri tanrsa kinat da tanr. Kinatnasl ilediini, Tanr yasalarnn nasl olutuunu, nasluygulamalar iinde bulunduunu da anlar. Onun iin, taSokrat'tan beri, kendini bilen Tanrsn bilir, evreni bilirdenmektedir. Ya da Tanr'y, evreni tanmak istiyorsankendini bil manasnda bu lf en eskisinden beri sylenmive hl daha bunun tatbikatyla urap duruyoruz. uur-lu olmak, farknda olmak, bu ikilemden kurtulmak lzm.

Ben ve sen, ben ve o deil, biz meselesi var. Biz hepimizbyk bir hologramn minik paralaryz burada. Kendi-mizde o bykle alkal btn hususlar, nitelikler, zellik-ler mevcut, btn gelime imknlar mevcut. Kinatn hernoktasna uzanabilecek derecede gce sahibiz.

Ergn ARIKDAL BL YAY VakfRuh ve Madde Yaynlan


6/484

Bu yeni verilerin ilgi alan o denli geni ve kapsamldrki, insan psikolojisi, psikopatolojisi (ruhsal hastalklar) veterapatik (tedavi) sreler konusundaki grlerimizde birdevrim yaratabilir. Gzlemlerden bazlar, nemleri bak-mndan, psikoloji ve psikiyatrinin erevesini amakta veBat biliminin yrrlkte olan NewtoncuKartezyen para-

digmasna (*) cidd biimde meydan okumaktadr. Bu g-rler insan yaps, kltr, tarihi ve gerei konusundakiimajlarmz etkin bir biimde deitirebilir.

Dr. Stanislav Grof un

The Adventure of SelfDiscovery(Kendini Bulma Serveni)

adl kitabndan holografik fenomenler zerine grleri

(*) Paradigma: lk rnek... Antik a Yunan dnr Platon'a gre idealar nes-

nelerin paradeigmata'lardr (ilk rnekleri). Platon ideaclnn temel dncesi

budur. Bat dillerinde bu deyim gnmzde yalnzca rnek anlamnda kullanl-

maktadr. Burada da NevvtoncuKartezyen rnek anlamndadr. (.N.)


7/484

Alexandra, Chad, Ryan,

Larry Joe ve Shawn'a

sevgilerimle


8/484


9/484

TEEKKR

Yazmak her zaman ibirlii gerektiren bir abadr ve bukitabn ortaya kmasnda pek ok insan eitli ynlerdenkatkda bulunmutur. Burada her birinin adn anmak ola-

naksz, ama birkandan zellikle sz etmem gerekiyor:Zamanlarn ve dncelerini cmerte balayan fel-sefe doktoru ve fizik profesr David Bohm ve nrofizyolojiprofesr Dr. Karl Pribram olmasayd, bu kitap hibir za-man yazlamazd.

Lisansst bilim rencisi Barbara Brennan, tp dokto-ru Larry Dossey, felsefe doktoru Brenda Dunne, felsefe dok-toru Elizabeth W. Fenske, Gordon Globus, Jim Gordon, tpdoktoru Stanislav Grof, tp doktoru Francine Howland, fel-sefe doktoru Valerie Hunt, felsefe doktoru Robert Jahn, fel-sefe doktoru Ronald Wong Jue, Mary Orser, felsefe doktoruF. David Peat, felsefe doktoru Elizabeth Rauscher, Beatrica

Rich, felsefe doktoru Peter M. Rojcevvicz, felsefe doktoru Abner Shimony, tp doktoru Bernie S. Siegel, tp doktoru T.M.Srinivasan, Whitley Strieber, Russel Targ, felsefe doktoruWilliam A. Tiller, tp doktoru Montague Ullman, felsefedoktoru Lyall Watson, tp ve felsefe doktoru Joel L. Whitton,felsefe doktoru Fred Alan Wolf ve Richard Zarro da zaman-lar ve dnceleriyle kitaba cmerte katkda bulunmu-lardr.

Carol Ann Dryer dostluunu, saduyusunu ve destei-ni vermi ve sras geldiinde sonsuz cmertliiyle engin ye

11


10/484

HOLOGRAFK EVREN

teneini sunmutur.Felsefe doktoru Kenneth Ring saatler boyu sren hari-

ka konumalaryla katkda bulunmu ve bana Henry Corbin'in yazlarn tantmtr.

Felsefe doktoru Stanley Krippner, holografik tasarmlailgili her yeni dnceyi bana telefonla ya da bir notla bildir-mitir.

Felsefe doktoru Terry Oleson, bana zaman ve "kulaniindeki kk adam" adl t a s l a n kullanmam iin izin ver-mitir.

Felsefe doktoru Michael Grosso, esin veren konumala-ryla ve mucizeler hakknda yazlm says belirsiz birok

bavuru kitabyla baa kabilmem konusunda bana yar-dmc olarak katkda bulunmutur.

Noetik (*) Bilimler Enstitsnden Brendan O'Reganmucizeler blmne nemli katklarda bulunmu ve bu ko-nuda bilgilenmeme yardmc olmutur.

Eski dostum felsefe doktoru Peter Brunjes, bulunmaszor olan birok bavuru kitabn edinebilmem iin kendiniversite ilikilerini devreye sokmutur.

Judith Hooper, holografik dnce konusunda kendigeni koleksiyonundan bana saysz kitap ve makale sala-mtr.

New York'daki Holografi Mzesinden lisansst bilimrencisi Susan Cowles, kitaba koyacam izimleri se-memde yardmc olmutur.

Kerry Brace, Hindu dncesine uygulad holografiktasarmla ilgili grlerini benimle paylamtr. Bu kitab,Yldz Savalar filmindeki Prenses Le ia 'nn n hologramylaama dncesini onun yazlarndan edindim.

Brain/Mind Bulletin'ln(Beyin/Zihin Blteni) kurucusu,holografi kuramnn nemini en nce anlayan ve bu konuyu

(*)Noetik:Akl,zihniveuurhadiselerinikonualanbilim. (.N.)

12


11/484

TEEKKR

ele alan ilk yazarlardan olan Marilyn Ferguson da zaman vednceleriyle cmerte katkda bulunmutur. Dikkatliokurlarm, "Evren Bir Hologramdr" adl blmn sonundaevrenin grnmyle ilgili olarak yaptm zetin, grle-ri birarada incelenen Bohm ve Pribram'n vard sonular-dan hareket etmekle birlikte, gerekte Ferguson'un The

Aquarian Conspiracy(Kova Burcu Komplosu) adl ok satan

kitabnda ayn duygular betimlemek iin kulland szler-den pek de farkl olmadnn farkna varacaktr. Bu, holog-rafi dncesini farkl ve daha iyi szcklerle zetlemek ko-nusundaki yetersizliim nedeniyle, Ferguson'un bir yazarolarak sahip olduu ak ve zl sluba bir alk olarak g-rlmelidir.

Amerikan Psiik Aratrmalar Dernei alanlar ba-vuru kitaplarn, kaynaklarn ve ilgili kiilerin adlarn eldeetmeme yardm ederek katkda bulunmulardr.

Martha Visser ve Sharon Schuyler kitapla ilgili aratr-malarda yardm etmilerdir.

Btn bunlar balatan ilk makaleyi yazmam benden

istemi olan ilk kiiVillage Voicegazetesinden Ross Wetzsteon'dur.

Simon & Schuster'den Claire Zion, holografik dn-ceyle ilgili bir kitap yazmam ilk neren kii olmutur.

Lucy Kroll ve Barbara Hogenson bulabileceim en iyimenejerler olmutur.

HarperCollins'den Lawrence P. Ashmead bu kitabainanm ve John Michel nazik ve saduyulu editrlylekatkda bulunmutur.

Dalgnlkla szn etmediim kiiler kaldysa zr di-lerim. Bu kitabn domasna katkda bulunmu olan ve bu-

rada sz edilen, edilmeyen herkese en iten teekkrlerimisunarm.

13


12/484

Holografik Evren


13/484

GR

Yldz Savalar filminde Luke Skywalker'in serveni,R2D2 adl robotun bir k demeti frlatarak Prenses Leia'run boyutlu ufak bir grntsn yanstmasyla balar. Buhayaletimsi ktan oluan heykeli bylenmi gibi izleyenLuke, onun Obiwan Kenobi adl birini yardmna ard-n duyar. Bu imge, lazer yardmyla oluturulmu boyut-lu bir resim, bir hologramdr; bylesi imgeleri oluturabil-mek ok artc teknolojik bir sihir gerektirmektedir. An-cak daha da artc olan, baz bilim adamlarnca tm evre-nin, en az Luke'u heyecanlandran o olaanst ayrntlPrenses Leia imgesi kadar gerek, bir tr dev hologram ol-duu grnn ileri srlmeye balanmasdr.

Baka bir biimde syleyecek olursak, kar tanelerindenakaaalara, kayan yldzlardan hzla dnp duran elekt-

ronlara dek tm dnyamzn ve barndrd her eyin, yal-nzca baka bir gereklik dzeyindenbizim kendi gerek-liimizin ok telerinde, szn tam anlamyla uzay ve za-man tesindeki bir gereklik dzeyinden yanstlan haya-letimsi imgeler olabilecei konusunda baz kantlar vardr.

Bu artc dncenin balca mimarlar dnyann ennde gelen dnrlerinden ikisidir; ilki, Einstein teorileri-nin korunmasn salamak amacyla oluturulmu kurulun

bir yesi ve dnyann en saygn kuantum fizikilerinden bi-risi olan Londra niversitesi retim yelerinden DavidBohm, ikincisi de Stanford niversitesinde nrofizyoloji uz

17


14/484

HOLOGRAFK EVREN

18

man olan ve Languages of the Brain (Beynin Dili) adlklasiklemi nrofizyoloji ders kitabnn yazar Karl Pribram'dr. lgin olan, Bohm ve Pribram'n bu sonuca birbirle-rinden bamsz ve iki farkl ynde alrken varm olmala-rdr. Bohm, kuantum fiziinde karlalan tm fenomenle-ri aklamada yetersiz kalan standart kuramlar yllarca ho-nutsuzlukla irdeleyip durduktan sonra, sonunda, evrenin

holografik bir yapda olduuna inanm. Pribram ise, eitlinrofizyolojik bilmecelerin zmnde, gnmzde geer-li beyin kuramlarnn baarszla uradn grdktensonra ayn sonuca varm. Bununla birlikte, Bohm ve Prib-ram bu gre vardktan hemen sonra, bu holografik mode-lin ayn zamanda birok anlalmaz olay da akladngrm, kapsam en geni kuramlarn bile aklayamadbirok gizemi zdnn, giderek doada karlalantm fenomenleri de kapsamna aldnn farkna varmlar.rnein, yalnzca tek kulanda duyma yetenei olan birey-lerin bir sesin hangi ynden geldiini nasl kestirebildii yada uzun yllar boyu grmediimiz birinin yzn, o kii buarada son derece deimi olsa bile nasl olup da anmsaya-

bildiimiz gibi olgular holografi kuramyla aklanabilmektedir.

Ancak, holografik model konusundaki en arpc olgu,son derece akl d bulunduu iin genellikle bilimsel anla-yn snrlar dnda braklm geni bir fenomenler dizisi-ne de sratle bir anlam kazandrabilmesidir. Bunlar arasn-da telepati, prekognisyon, kiinin kendisini evrenle btn-lemi hlde hissetmesine neden olan mistik duygular, hattapsikokinezi ya da zihnin, nesneleri hi kimse dokunmakszn yerinden oynatabilme yetenei de vardr.

Gerekten de, gn getike daha ok bilim adamnnholografik modele scak bakt ksa srede anlalm ve bumodelin hemen tm paranormal ve mistik deneyimlerin


15/484

GR

aklanmasna katkda bulunduu kabul edilmitir; son bealt yldr bu model, aratrmaclarda heyecan uyandrmaya,daha nce aklanmas olanaksz kabul edilen pek ok olayak tutmaya devam etmektedir ve bunlarn saylar gn ge-tike artmaktadr. rnein:

1980 ylnda Connecticut niversitesinden psikologDr. Kenneth Ring lme yakn deneyimlerin holografik mo-

delle aklanabileceine deinmitir. Uluslararas lmeYakn Deneyimleri nceleme Kurulunun bakan olan Ring,bylesi deneyimlerin ya da fiilen lm durumunun, kiininuurunun bir holografik gereklik dzeyinden dierine ge-mesinden baka bir ey olmadna inanmaktadr.

1985'de, Maryland Psikiyatrik Aratrmalar Merkezi-nin efi ve Johns Hopkins niversitesi Tp Blm yardmcprofesrlerinden biri olan Dr. Stanislav Grof, yaymlad

bir kitapta, beynin u anda geerli kabul edilen nrofizyolojik modellerinin her eyi aklamakta yetersiz kaldn vernein, aretipik deneyimler gibi durumlarn yalnzca ho-lografik bir modelle aklanabileceini; kolektif uurd ve

deitirilmi uur hlleri srasnda deneyimlenen dier ola-an d fenomenleri ancak bu modelin karlayabileceiniileri srmtr.

1987'de, Rya ncelemeleri Kurulunun Washington'da yer alan yllk toplantsnda fiziki Fred Alan Wolf szalarak holografik modelin lsid ryalar (rya gren kiininuyank olduunun farknda olduu olaanst canl rya-lar) akladn nemle savunmutur. Wolf bylesi ryala-rn aslnda paralel gerekliklere bir gei olduuna ve holog-rafik modelin eninde sonunda, varln dier boyutlardakidzeylerini daha doyurucu biimde kefetmeye balayabi-

leceimiz bir "uur fizii" gelitirmemize izin vereceineinanmaktadr.

Kanada'daki Queen's niversitesinden fiziki Dr. F.

19


16/484

HOLOGRAFK EVREN

David Peat, 1987'de yaymlad, Synchronicity: The BridgeBetween Matter and Mind(Ezamanllk: Madde ve Zihin Arasnda Bir Kpr) adl kitabnda, ezamanlln (bylesiolaanst ve psikolojik olarak son derece anlaml ve bu

yzden tek bana sebep sonu zinciriyle aklanamayacakbaz rastlamalarn) holografik model le aklanabileceinisavunur. Peat bylesi rastlamalarn aslnda, "gerekliin

dokusundaki defolar" olduuna inanr. Ona gre, bu rast-lamalar, dnme srelerimizin fiziksel dnya ile im-diye dek sanldndan ok daha yakndan ilikili olduu-nu aklamaktadr.

Btn bunlar, bu kitapta yapacanz keif gezisindekarlaacanz dnceleri tahrik eden fikirlerden bazlar.Bu dncelerin ou son derece tartmaya aktr. Gerek-ten de, holografik modelin kendisi ar dzeyde tartlabi-lir nitelikte olup, hibir biimde bilim adamlarnn ounlu-u tarafndan kabul edilmi deildir. Bununla birlikte, gre-ceimiz gibi, birok nemli ve etkin dnr bu gr des-

teklemekte, gerein kusursuz bir tanmlamas olabilecei-ne inanmakta ve bu konuya dikkatlerimizi ekmektedirler.

Holografik model, ayn zamanda baz etkileyici deney-sel destekler de kazanmtr. Nrofizyoloji alannda, Pribram'm hafza ve alglama srelerinin holografik yaps ko-nusundaki eitli tahminlerini onaylayan ok sayda incele-me sonucu vardr. Ayn biimde, 1982'de, Paris'teki Kuram-sal ve Uygulamal Optik Enstitsnde grevli fiziki Alain

Aspect ynetimindeki bir aratrma ekibi tarafndan titizlik-le uygulanan dnm noktas niteliindeki bir deney, fizikevrenimizi oluturan atomalt paracklarn szcn tamanlamyla gerein dokusunun inkr edilemez bir "holog-

rafik" nitelik tadn ortaya koymutur. Kitabmzda bubulgular da tartlacaktr.

Bu deneysel kantlara ek olarak, holografik model var

20


17/484

GR

saymna arlk kazandran baka eyler de vardr. Bu ko-nuda zerinde durulmas gereken en nemli ey belki de, budnceyi ilk olarak ortaya atan iki adamn karakter ve ba-arlar olmaldr. Bu kiiler meslek yaamlarnn balarn-da, holografik model konusundaki almalarndan nce de,dnceleriyle ortala parlt sayorlard, her biri kendialannda saysz baar elde etmiti. Btn bunlar, ou ara-trmacnn geri kalan akademik yaam boyunca, zerine

yan gelip yatmasna yeter de artard bile. 1940'larda Pribramlimbik sistem (*) zerinde nc nitelikte almalar yapm-t. Bohm'un 1950'de plazma fizii konusunda yapt al-ma da kendi alanndaki kilometre talarndan biri olmutur.

Ancak bundan daha nemli olmak zere, bu kiiler da-ha farkl bir konumda da dikkatleri zerlerine toplamtr.Bu, en baarl herhangi bir erkek ya da kadnn bile ok en-der olarak elde edebilecei bir baardr; nk sz konusuolan, yalnzca zek ya da yetenekle elde edilebilecek bir eydeildir. Bu, yrek ister; bu, kiinin ezici bir muhalefet kar-snda bile ayaa kalkp kendi grlerini byk bir gle sa-

vunmasn gerektirir. Bohm, niversiteyi bitirdikten sonraRobert Oppenheimer'le doktora almas yapmt. Oppenheimer 1951 ylnda Senatr Joseph McCarthy'nin AmerikanKart Eylemler Komitesince yrtlen o rktc soru-turma srasnda sulandnda, Bohm ona kar tanklkyapmak zere arlmt; bunu kabul etmedi. Sonu olarakPrinceton'daki iini kaybetti ve Birleik Devletler'de bir da-ha asla ders vermedi, nce Brezilya'ya, sonra da Londra'ya

yerleti.

Meslek yaamnn balarnda Pribram da buna benzerbir liyakat snavndan gemiti. 1935'de, Egas Moniz adndabir Portekizli nrolog kendi buluu olan bir yntemin aklhastalklar iin kesin zm olduunu ne srmt. Bir

(*) Beynin duygu ve davranlarla ilikili bir sistemi.

21


18/484

HOLOGRAFK EVREN

hastann kafatasna sivri ulu bir operasyon gereci ile giri-yor, prefrontal korteksi (*) beynin dier blmlerinden ay-ryordu, bu yntemle en baa klmaz hastalar bile yattr-mak olasyd. Bu ynteme prefrontal lobotomi adn ver-miti ve 1940'larda bu o denli tutulan bir tp teknii olmutuki, sonunda Moniz'e Nobel dl verildi. 1950'lerde bu yn-temin kazand beeni devam etti ve sonunda, McCarthy'

nin durumalarnda olduu gibi, istenilmeyen kltrel e-leri ezip yok etmek iin bir ara olarak kullanlmaya balan-d. Lobotominin bu amala kullanlmas o denli kabul gr-mt ki, yntemin Birleik Devletler'deki balca savunu-cusu olan operatr Walter Freeman, lobotominin "izofren-ler, ecinseller ve radikaller" gibi toplumsal uygunsuzlar-dan "iyi Amerikan vatandalar" yarattn yazmt utan-madan.

Bu arada Pribram, tp sahnesine kmt. Meslektala-rndan pek ounun tersine, Pribram bakasnn beynini bukadar acmaszca kurcalamann yanl bir ey olduu duy-gusunu tayordu. Florida'daki Jacksonville Hastanesinde

gen bir nroloji operatr olarak alrken gnn bu kabuledilmi tp yntemine kar karak kendi kouunda her-hangi bir lobotomi uygulamas yaplmasna izin vermedi.Sonradan Yale'de bu ekimeli tavrn srdrd ve bu radi-kal grleri yznden neredeyse iini yitirecek durumageldi.

Bohm ve Pribram, koullar ne olursa olsun, inanlardorultusunda direnmelerine neden olan sorumluluk anla-

ylarn holografik model konusunda da aka ortaya koy-mulardr. Grlecei gibi hi de kmsenemeyecek saygnlklaryla bylesi tartmal bir dnceye destek verme-

leri her ikisi iin de kolay bir seim olmasa gerek. Her ikisi-nin de yreklilii ve gemite sergilemi olduklar saduyu,

(*) Prefrontal korteks: n beyin zar.

22


19/484

GR

23

bu kez de holografik dnceye arln koymutur.Holografik modeli dorulayan son bir kant da para

normal olaylar konusunda ortaya kmtr. Bu kmsene-cek bir e deildir, nki onlarca yldr biriken artc birkant ktlesi giderek artmakta ve bize, lisedeki fizikkimyaderslerinde renmi olduumuz o boyutlu ve rahatlat-c, sopalarla talardan olumu dnya tasarmnn yanl ol-

duunu dndrmektedir. nki bu bulgular geerli bi-limsel modellerimizin hi birisiyle aklanamamaktadr, bi-lim temel olarak bunlar yllardr grmezden gelip durmu-tur. Ancak, paranormal alanndaki bu kant birikimi yle birnoktaya ulamtr ki, geerli bilimsel kuramlar asndandurumun artk savunulabilir bir yan kalmamtr.

Tek bir rnek vermek gerekirse, 1987'de, her ikisi dePrinceton niversitesinde grevli olan fiziki Robert G. Jahnve klinik psikolog Brenda J. Dunne, Princeton niversitesi,Mhendislik Alanndaki Anomalileri Aratrma Lboratuvarnda on yldr yrttkleri titiz deneyler sonucunda,zihnin, fiziksel gereklik ile psiik yolla etkileebildii konu-

sunda kukuya yer brakmayacak bir kant birikimi sala-mlardr. Jahn ve Dunne, daha da ak tanmlamak gerekir-se, insanlarm zihinsel younlama yoluyla baz tr makine-lerin ileyiini etkilemekte olduklar sonucuna varmlar.Bu son derece artc ve gnmzde geerli olan gerekliktasarmmzla aklanamayacak bir bulgudur.

Bununla birlikte holografik bak as bu olaya bir ak-lama getirebilir. Paranormal olaylar u an geerli olan bilim-sel anlaylarmz tarafndan izah edilemediinden evrene

yeni bir bak biimi, yeni bilimsel bir paradigma iin, deyimyerindeyse yalvarmaktadrlar. Kitabmz, holografik mode-

lin paranormali nasl akladn gstermenin tesinde, buolguyu aklayan kant birikiminin, byle bir modelin varl-na duyulan gereksinimi de gerekten nasl ortaya koydu


20/484

HOLOGRAFK EVREN

unu irdeleyecektir.Paranormalin u anki bilimsel dnya grmz tara-

fndan aklanamyor olmas, konunun bu denli tartmayaak olmasnn nedenlerinden yalnzca birisidir. Baka birnedeni de psiik ilevleri lboratuvar koullarnda saptama-nn ok g oluudur. Ve bu durum, birok bilim adamnn

byle bir olguyu yok saymalar sonucunu getirmitir. Gr-nrdeki bu belirlenemezlik kitapta ayrca incelenecektir.

Paranormalin tartmaya ak oluunun baka birnemli nedeni de, oumuzun inanageldiinin tersine, bil i-min nyargdan uzak olmaydr. Bu gerei, birka yl n-ce, ok tannm bir fizikiye belirli bir parapsikolojik deneykonusundaki dncelerini sorduum zaman rendim. Fi-ziki (bu fizikinin paranormal olaylar konusunda ok ku-kulu olduu bilinirdi) bana bakarak, byk bir otoriteyle,ortaya kan sonularn "herhangi bir psiik ilevin sz ko-nusu olduu hakknda hibir kant oluturmadn" syle-miti. "Sonular ahsen grmemitim." Kendisinin zeksnave birikimine sayg duyduum iin bu yargsn sorgusuz

kabullendim. Sonradan sonular kendim incelediimde,deneyin psiik yetenein varln ortaya koyan ok arpcsonular retmi olduunu grerek afalladm. O zaman oktannm bilim adamlarnn bile nyargl ve kr noktalarasahip kiiler olabileceinin farkna vardm.

Ne yazk ki, paranormalin aratrlmas srasnda by-lesi durumlarla sk sk karlalmaktadr. Yale niversitesipsikologlarndan Irvin L. Child, geenlerde AmericanPsychologist dergisinde yaymlanan bir makalesinde New

York, Brooklyn'deki Maimonides Tp Merkezinde yrt-len nl bir dizi DDA (*) rya deneylerinin bilim kurulu ta-rafndan nasl karlandn inceliyor. Child, deneylerin or

(*) DDA: Duyular D Alglama (ngilizce, ESP: Extrasensory Perception)

24


21/484

GR

taya koyduu DDA desteindeki arpc kantlara karn bualmann bilim evrelerinde hemen tmyle yok sayld-n grm. En zc yan ise, bu deneylere yer verme abas-na katlanan bir avu bilimsel yaynn da aratrmay son de-rece "arptarak", tad nemi tmyle belirsizletirmiolmasyd.1

Bu nasl olabilir? Bunun bir nedeni bilimin daima inan-mak istediimiz kadar objektif olmaydr. Bizler bilimadamlarn biraz hayranlkla gzlyor ve bize bir ey syle-diklerinde bu szn gerek olmas gerektiine kendimiziinandryoruz. Onlarn yalnzca birer insan olduunu vetpk bizim gibi dinsel, felsef ve kltrel nyarglarn etki-sinde kalabileceini unutuyoruz. Bu bir ansszlktr, nk

bu kitabn iaret edecei gibi, u an geerli olan dnya gr-mzden ok daha fazlasn iermekte olduunu gsteren

byk bir kant birikimi vardr.

Acaba bilim zellikle paranormale kar niin bu kadardiren gstermektedir? Bu olduka zor bir soru.Love, Medi-cine and Miracles(Ak, Tp ve Mucizeler) adndaki ok satan

bir kitabn yazar, Yale niversitesi operatrlerinden Dr.Bernie S. Siegel, salk konusundaki ilerici grlerinin kar-lat diren karsnda, bu durumun kiilerin inanlarnask skya bal olmalarndan kaynaklandn ne sryor.Siegel, inanlarn deitirmeye kalktnzda onlarn tpkzararl alkanlk bamllar gibi davrandklarn gzlemle-mi.

Siegel'in bu gzleminde byk lde gereklik payolsa gerek, belki de uygarln byk sezgileri ve atlmlar-nn ou balangta bu nedenle bylesi tutkulu bir inkrlakarlamtr. Bizler inanlarmza bamlyz ve birisi bizidogmalarmzn gl afyonundan ayrmaya kalktndatpk bamllar gibi davranyoruz. Ve Bat bilimi yzyllar

boyunca paranormale inanmamak konusunda nasl inanla

25


22/484

HOLOGRAFK EVREN

(*) Holografik ilk rnek, tipik rnek.

(**) Holografik benzeim, rnekseme.

( * " ) Holografik mecaz (benzetme). (.N.)

26

direndiyse, bu bamlln da yle kolayca brakmayacak-tr.

Ben kendimi ansl sayyorum. nk her zaman, dn-yada genel kannn dnda baka eyler de olabileceini ka-bul etmiimdir. Ben psiik yeteneklere sahip bir ailenin iin-de bydm ve erken yalardan balayarak bu kitapta szedilecek fenomenlerin bazlarn deneyimledim. Zaman za-

man konu gerektirdiinde kendi deneyimlerimden bazla-rndan da sz edeceim. Bunlar kant ieren anekdotlar ola-rak grlebilirler, ancak bu deneyimler benim iin henz ye-ni kefetmeye baladmz bir evrende yaamakta olduu-muzu gsteren en nemli kantlar oluturmutur, ierdikle-ri sezgisel nitelikler nedeniyle onlar da kitabma ekledim.

Son zamanlarda bazlar, holografik kavram henz ge-limekte olan bir tasarm, farkl gr alar ve kant para-larndan oluan bir mozaik olarak grdkleri iin, tm bugr alar btnlenmedike holografik tasarma bir mo-del ya da bir kuram demlemeyeceini ileri srmektedirler.Bunun sonucunda baz aratrmaclar bu kavrama hologra-

fik paradigma (*) adn verirken, dierleri de holografikanaloji (**) ya da holografikmetafor (***) gibi adlar vermi-lerdir. Bu kitapta eitlilik adna,holografik model, holog-rafik kuram da iinde olmak zere tm bu terimleri kullan-dm. Ancak, hibir biimde holografik tasarmn, bu terimle-rin en kat anlamyla bir model ya da kuram statsn ka-zanm olduunu ima etme abasnda olmadmn bilin-mesini isterim.

Ayn biimde, Bohm ve Pribram holografik tasarm ilkortaya atan kiiler olmakla birlikte, bu onlarn, kitapta ilerisrlen tm gr ve kanlarn hepsine katldklar anlam


23/484

GR

na gelmiyor. Aslnda, bu kitap yalnzca Bohm ve Pribram'nkuramlarna deil, holografik modelden etkilenmi ve bun-lar tartmaya ak kendi bak alaryla yorumlam olansaysz aratrmacnn vard sonulara ve fikirlerine de yervermektedir.

Bu kitapta ayrca, kuantum fiziinden, yeni fiziin atomalt paracklarn (elektronlar, protonlar ve dierleri) in-

celeyen dalndan da sz ettim. Bu konu zerine daha nce deyazm olduum iin kuantum fizii teriminin baz kiile-rin gzn yldrdn ve bu konunun kavramlarna yaban-c dme korkusu uyandrdn biliyorum. Deneyimlerim

bana, hi matematik bilgisi olmayan kiilerin bile bu kitaptadeinilen fizikle ilgili kavramlar anlayabildiini gstermi-tir. Gemite bilimle ilgilenmi olmanz bile gerekmez. Birsayfaya gz atarken bilmediiniz bilimsel bir terimle kar-latnzda yapmanz gereken tek ey ak bir zihne sahipolmaktr. Ben bu terimleri olabildiince az kullanmaya abagsterdim, byle bir terimi kullanmam gerektiinde de o te-rimi hemen aklamaya zen gsterdim.

Onun iin sakn korkmayn. "Su korkunuzu" bir kez ye-nince, kuantum fiziinin garip ve byleyici dncelerininarasnda sandnzdan ok daha kolayca yzebildiinizigreceksiniz. Ve sanrm, bu dncelerden birkan zihni-nizde lp bimek bile dnyaya baknz deitirecektir.

Aslnda, izleyen blmlerde yer alan dncelerin dnyayabaknz deitirmesini dil iyor ve umuyorum. Bu kitabsizlere bu mtevaz dileimle sunuyorum.

27


24/484

Gerein artc

ve

Yeni Bir Grnm

Olgunun karsna ufak bir ocuk gibi oturun ve dahance edinmi olduunuz tm kavramlar unutmayahazrlann, Doa sizi hangi uuruma, her nereye y-neltirse yneltsin, onu alakgnlllkle izleyin,

yoksa hibir ey renemezsiniz.

T.H. Huxley


25/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

Bu tanmlama, grnen dnyann yanl olduu an-lamna gelmez; orada bir gereklik seviyesinde nesne-lerin bulunmadn gstermez. Bunun anlam u-

dur: Bu gerekliin arasndan geip evrene holografikbir sistemle bakacak olursanz, baka bir grntyeular, farkl bir realiteye varrsnz. Ve bu dier ger-eklik imdiye dek bilimsel olarak aklanamayan ey-leri paranormal fenomenleri, ezamanll, olayla-rn sanki anlaml gibi grnen karlamalarn ak-layabilir.

Karl Pribram

Psychology Today(Gnmzde Psikoloji)dergisinde yaymlanm bir rportajdan

Pribram' holografik modeli biimlendirmeye yneltenilk k noktas, anlarn beyinde nasl ve nerede depolan-makta olduu sorusuydu. Bu gizemle ilgilenmeye balad1940'larn ilk yllarnda anlarn beyinde belirli bir yerde yer-lemi olduu kans egemendi. Kiinin sahip olduu her an,rnein bykannesini son olarak grd ann ya da on alt

yanda koklam olduu bir gardenyann kokusunun, beyinhcrelerinin belirli bir yerinde bulunduuna inanlrd. Bugibi an izlerine engramlar deniliyordu, bir engramn hangimaddeden yapldn bir nron mu, yoksa zel bir tr mo-lekl m olduunu hi kimse bilmiyordu. Ancak bilim

31


26/484

HOLOGRAFK EVREN

adamlarnn ou bunun gnn birinde anlalacandanemindi.

Bu gvenin baz nedenleri vard. Kanadal nroloji ope-ratrlerinden Wilder Penfield, 1920'de belirli anlarn beyin-de belirli yerleri bulunduu konusunda inandrc kantlarelde etmiti. Beynin en ilgin zelliklerinden biri acy doru-dan alglayamamasyd. Kafatas lokal anesteziyle uyutu

rulduunda, tmyle uurlu durumdaki bir hastaya hibirac vermeden beyni zerinde ameliyat yapmak olasyd.

Penfield, beynin bu zelliinden yararlanarak bir dizidnm noktas niteliindeki deneyi gerekletirdi. Saralla-rn beyinlerinde yapt ameliyatlarda, beyin hcrelerinineitli blgelerini elektriksel olarak uyaryordu. uuru t-myle yerinde olan hastalarndan birinin akak loblarn(beynin akaklarn arkasndaki blmn) uyardnda has-tann gemite yaanm baz anlarn son derece canl ayrn-tlarla yeniden deneyimlediini grerek ok ard. Baka

bir adam da birdenbire Gney Afrika'daki arkadalaryla

yapt bir konumay tekrar etmeye balamt; ocuun biriannesinin telefonda konutuunu duyabiliyordu. Penfield,elektrodu o blgeye dedirip durduka annesinin tm ko-numasn yineledi; bir kadn kendisini mutfanda buldu,darda oynayan ocuunun sesini duyabiliyordu. Penfield

baka bir blgeyi uyardn syleyerek hastalarn yanltma-ya alsa bile bu uyar hep ayn anlar canlandryordu.

lmnden az nce, 1975'de baslanThe Mystery of theMind(Zihnin Gizemi) adl kitabnda yle yazmt: "Bunla-rn birer rya olmadklar kesindi. Birbirini izleyen uur ka-

ytlarnn elektriksel uyanlarla iler hle getirilmesi sz ko-nusudur. Bu kaytlar, hastann daha nceki deneyimleri sra-

snda olumutur. Hasta tpk bir sinema filmindeki flashbackler gibi daha nceki bir dnemde idrak etmi olduklarmyeniden yaamaktadr."1

32


27/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

Bu aratrma, Penfield'in, kalabalk arasnda karlat-mz her yabana yzden, ocukken grdmz her rm-cek ana dek deneyimlediimiz her eyin beynimize kaydolduu sonucuna varmasna neden olmutu. Bu denlinemsiz pek ok olayn hastann zihninde btn ayrntla-ryla byle birdenbire canlanvermesinin nedenini buna ba-lyordu. Eer hafzamz, gnlk deneyimlerimizi, dnya ya-

amyla ilgili en kk ayrntlarna dek her eyiyle kapsayaneksiksiz bir kayt aracysa, o zaman olaylarm birbirini izledi-i byle grkemli bir kaydn iine geliigzel dalmak bir alay

yzeysel bilgiyi su yzne kartacakt.Gen birnroirurji(*) rencisi olan Pribram'n, Penfi-

eld'in engram kuramndan kukulanmak iin bir nedeniyoktu. Ancak daha sonra dncesini tmyle deitirmesi-ne neden olan bir ey oldu. 1946'da Yerkes Primat BiyolojisiLboratuvarnda ve daha sonra da Florida'daki OrangePark'ta, byk nropsikolog Kari Lashley'le almaya bala-mt. Lashley hafzadan sorumlu o bir trl belirlenemeyen

mekanizma zerine otuz yldr kiisel bir inceleme yapp du-ruyordu ve orada Pribram, Lashley'in almalarnn meyve-lerine ilk elden tank oldu. artc olan, Lashley'in engramn

varl konusunda hibir ipucu elde edememi olmasnn datesinde, yapt incelemenin, Penfield'in tm bulgularnndayand zemini yerle bir^tmi olmasyd. Lashley'in yapt- ey, fareleri, rnein bir lbirent iinde koturmak gibi, e-itli grevleri yerine getirmek zere eitmekti. Farelerin be-

yinlerinin eitli blmlerini ameliyatla karttktan sonraonlara yine bu deneyleri uygulad. Amac, farelerin beyinle-rinden lbirent iinde koma yeteneklerinin anlarn kapsa-

yan blmleri devreden kartmakt. Beyinlerinden hangi

oranda para alrsa alsn, anlarn ortadan kaldramadngrerek armt. Genellikle farelerin motor yetenekleri za

(*) Nroirurji: Beyin ve sinir cerrahisi. (.N.)

33


28/484

HOLOGRAFK EVREN

yrlyor ve lbirentin koridorlarnda beceriksizce topallyor-lard ama beyinlerinin byk bir blm kartlm olsa bilehafzalar inatla tam kalyordu.

Pribram iin bunlar olaanst bulgulard. Eer hatra-lar beynin iinde ktphane raflarnda belirli yerlerde bulu-nan kitaplar gibi zel bir yere sahipse, Lashley'in cerrah m-dahaleleri onlar zerinde niin etkisiz kalyordu? Pribram'a

gre bunun tek nedeni, hatralarn beynin belirli blgelerin-de yerlemi olmayp, tm beynin iine bir biimde yaylm

ya da dat lm durumda oluuydu. Sorun, bu durumunolumasn hangi mekanizma ya da srecin salad konu-sunda hibir dnce retilememesiydi.

Lashley de ondan daha fazla bir ey bilmiyordu; sonra-dan, "Hatra izlerinin beyindeki yeri konusundaki kantlararatrrken bazen, bunu renmenin olanak d olduuduygusuna kaplyorum. Bununla birlikte, ne denli ok karkant olursa olsun bir eyler renebilmek, baz durumlardaolanak d olmayabilir." 2 diye yazmt. 1948'de Pribram,

Yale'den bir i nerisi ald ve oradan ayrlmadan nce, Lash-ley'in otuz yllk muazzam aratrmalarnn yazlmasna yar-dm etti.

nc Keif

Pribram, Yale'de, hatralarn beynin iinde datlmdurumda olduu fikrini kafasnda evirip evirmeyi srdr-d ve dndke bu konuya daha da ok akl yatt. Ne de ol-sa, hastalk nedeniyle beyinlerinden para alnm tm has-talar hibir zaman belirli anlarndan yoksun kalmyordu.Beyinden byk bir para alman bir hastann hafzas genel-

likle biraz bulank oluyordu, ama ilerinden hi birisi ameli-yattan, herhangi bir belirgin hafza kaybyla kmamt. Yi-ne ayn biimde, araba kazasnda ya da dier kazalarda kafa

34


29/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

sndan yaralanm bir hasta hibir zaman ailesinin yansm yada okumu olduu bir romann yansn unutmuyordu. Hat-ta, akak loblarnm Penfield'n aratrmalarnda en nemlie olan beynin o blgesinin kartlm olmas bile kiininhatralarnda herhangi bir bolua neden olmuyordu.

Pribram'n kendi aratrmalar ve dier aratrmaclarndeneyleri srasnda beyni uyarlan sarallar dndaki hasta-

larda Penfield bulgularnn tekrarlanmamas da Pribram'nbu grn pekitiriyordu. Penfield'in kendisi bile, saralolmayan hastalarda bu sonular yinelemeyi baaramamt.

Anlarn beynin iine yaylm olduu yolundaki gide-rek artan kantlara karn Pribram, beynin bylesi sihirli bir

beceriyi nasl olup da baarabildiini yine de anlayamyordu. Sonra, 1960'n ortalarnda,Scientific Americandergisindeokuduu bir makale onu imek gibi arpt. Bu makale, birhologram dzeninin nasl kurulduunu anlatyordu. art-c olan yalnzca holografi kavramnn kendisi deildi, aynzamanda Pribram'n zmeye alp durduu bilmeceye birzm de salyordu.

Pribram'n niin bu denli heyecanlanm olduunu an-lamak iin hologramlar konusunda biraz daha bilgilenmekgerekir. Holografinin ortaya kmasna neden olan ey giri-im diye tanmlanan bir olgudur. ki ya da daha ok dalga tpk su dalgalar gibi birbiri iine getiinde oluan aprazizgili desenegiriimdenir. rnein bir havuza bir akl taattnzda suda bir dizi e merkezli dalgalar oluur ve bun-lar kendi dlarna doru yaylr. Eer havuza iki ta atacakolursanz iki dizi dalgamn yaylp birbirinin iinden getiinigrebilirsiniz. Byle bir arpmann neden olduu dalgasrtlar ve ukurlarmdan oluan karmak dzenleme, bir gi-

riim desenidir.Dalga benzeri her fenomen k ve radyo dalgalan da da-

hil bir giriim deseni yaratabilir. Lazer n son derece saf,

35


30/484

HOLOGRAFK EVREN

36

birbiriyle uyumlu bir k tr olduu iin, giriim desenleriyaratma konusunda zellikle baarldr. Deyim yerindeyselazer, kusursuz bir akl ve kusursuz bir havuz oluturur. So-nuta, bugn bildiimiz hologramlar ancak lazerin bulunu-undan sonra oluturulabilmilerdir.

Bir hologram, tek bir lazer nn iki ayr ma ayrlma-syla oluur, ilk n, fotoraf ekilecek nesneden sektirilir.

Sonra ikinci n, ilkinin yansyan yla arptrlr. Bu du-rumda ortaya kan giriim deseni daha sonra bir film para-sna kaydedilir (bkz. Resim 1).

plak gzle bakldnda film zerindeki imgenin, fo-toraf ekilen nesneyle yakndan uzaktan hibir benzerlii

yoktur. Daha ok, bir havuza atlm bir avu akl tannoluturduu e merkezli halkalara benzemektedir (bkz. Re-sim 2). Ancak baka bir lazer n (ya da bazen parlak bir kkayna) filmin iinden geip onu aydnlatacak olursa oriji-nal nesnenin boyutlu bir imgesi yeniden ortaya kar. By-lesi imgelerin boyutluluu genellikle inam rktecek de-recede inandrcdr. Bir holografik projeksiyonun evresin-de dolaabilir ve sanki gerek bir nesneymi gibi ona deiikalardan bakabilirsiniz. Bununla birlikte uzanp ona dokun-mak isterseniz eliniz grntnn iinden geip gider, ancako zaman orada gerekte hibir ey olmadm anlarsnz (bkz.Resim 3).

Hologramn tek artc zellii boyutlu oluu deil-dir. zerine bir elma imgesi kaydedilmi bir holografik filmparasm ikiye bler ve sonra bu paralan lazerle aydnlata-cak olursak, her iki yarnn da elma imgesinin btnn kap-samakta olduunu grrz! Bu yarm filmleri tekrar tekrar

blerek yine ayn ilemi yineleyecek olursak, btn elma im-

gesinin en kck paranm zerinde bile (paralar ufaldka imgeler biraz flulamakla birlikte) yer aldn grerek ye-niden arabiliriz. Normal fotoraflarn tersine, holografik


31/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

IIN AYIRICI

AYNA

Resim1: Bir hologramtek bir lazer n iki ayr na ayrlarak oluturulur.

lk n fotoraf ekilecek nesneden (bu rnekte bir elmadr) sektirilir.

Sonra ikinci n ilkinin yansyan yla arptrlr ve ortaya kan giri-

im deseni filme kaydedilir.

bir film parasnn her ufak paras, btn zerine kayde-dilmi tm bilgileri kapsamaktadr (bkz. Resim 4). (*)

(*) Bu artc zelliin, yalnzca zerindeki imgeler plak gzle grlebilir nite-likte olan holografik film paralar iin geerli olduunu belirtmeliyim. Birdkkndan aldnz holografik bir film parasnn (ya da iinde bir para holog-ram bulunan bir nesnenin) zerinde herhangi zel bir aydnlatmaya gerek kalma-dan boyutlu bir imge olduunu grebilirsiniz, bunu ikiye ayrmaya kalkma-nz nermem. Elinizde, yalnzca orijinal imgenin paralar kalacaktr.

37


32/484

HOLOGRAFK EVREN

Resim 2: zerine bir imge ifrelenmi bir holografik film paras. plakgzle bakldnda film zerindeki imgenin, fotoraf ekilen nesneylehibir ilgisi yoktur, giriim deseni diye adlandrlan dank dalgacklar-dan olumu gibi grnmektedir. Ancak film baka bir lazerle aydnlatl-dnda orijinal nesnenin boyutlu bir imgesi ortaya kar.

38


33/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

Resim 3: Bir hologramn boyutlu imgesi bazen insan rktecek denliinandrcdr, onun evresinde dolaabilir ve ona farkl alardan bakabi-lirsiniz. Ama elinizi uzatp dokunmaya kalkacak olursanz parmaklar-nz iinden geer. ("plak Celeste" 1978'de Peter Claudius tarafndanoluturulmu bir holografik stereogram. Brad Cantos tarafndan ekil-mi olan fotoraf Holografi Mzesinin koleksiyonunda bulunmaktadr.)

Pribram' bylesine heyecanlandran ey de ite holog-ramn bu zelliiydi; nki, hatralarn beyinde belirli bir

yerde olmayp da tm beynin iine nasl olup da dalmbulunduuna bir yant getiriyordu sonunda. Eer bir holog-

rafik filmin her bir paras, btn bir imge yaratabilmek iingereken tm bilgiyi kapsyorsa, beynin her parasnn da yi-ne ayn biimde tm bir hafzay hatrlayabilmek iin gerekliolan tm enformasyonu iermesi mmkndr.

39


34/484

HOLOGRAFK EVREN

Resim 4: Normal fotoraflarn tersine holografik filmin her bir paras,filmin tmne kaytl bulunan bilgileri kapsar. Bylece bir holografikplka, paralara ayrlm bile olsa, her para tm bir imgeyi oluturmaktayine de kullanlabilir.

40


35/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

41

Grme Duyumuz da Holografiktir

Beynin ierdii tek holografik olgu hafza deildir.Lashley'in baka bir buluu da, grme merkezlerinin ope-rasyonla kesilip kartlma ilemine kar beynin diren gs-termekte olduu olgusuydu. Lashley, bir farenin grme korteksinin (beynin gzn grd nesneyi alglayp yorumla

* d kabul edilen blm) yzde 90' kartlm olsa bile,hayvann karmak grme yetenekleri gerektiren deneylerihl baarabildiini kefetmiti. Pribram'n ynettii ara-trma, grme sinirlerinin yzde 98'i kesilmi bir kedinin deayn biimde, karmak grme deneylerini baarabildiiniortaya koymutur.3

Bylesi bir durum, bir izleyicinin, % 90' ortadan kalk-m bir sinema perdesinde bile filmi yine ayn keyifle izleye-

bileceine inanmakla edeerdedir. Ve bylece Pribram'naratrmalar, grme srecinin nasl olutuu konusundaki

yerleik anlaya bir kez daha cidd bir biimde meydan oku-yordu. Gnn geerli olan kuramna gre gzn grd

imge ile beyin arasnda bire bir iletiim olduu ve bu imge-nin beyinde bylece simgelendii kabul edilmiti. Dier birdeyile, bir kareye baktmzda, grme korteksinin iindekielektriksel faaliyetin de ayn biimde bir kare biimini yan-sttna inanl yordu (bkz. Resim 5).

Lashley'inkine benzer bulgular bu gre lmcl birdarbe indirmi olmakla birlikte Pribram bununla da yetinmiyordu. Yale'deyken bu konuyu akla kavuturabilmekiin bir dizi deney yapm ve yedi yl boyunca eitli grseldeneylerden geirilen maymunlarn beyinlerindeki elekt-riksel faaliyetleri titizlikle lmt. Sonular bylesi teke

tek bir ilikinin sz konusu olmadn ortaya koymakla kal-mam, ayn zamanda elektrotlara akm yklendii sradaayrt edilebilir hibir desen bulunmadn da gstermiti.


36/484

HOLOGRAFK EVREN

Resim 5: Grme teorisyenleri bir zamanlar gzn grd imge ile buimgenin beyinde simgelenmesi arasnda birebir bir iliki olduuna ina-nrlard. Pribram bunun doru olmadn ortaya koymutur.

Pribram bulgularn ylece not etmiti: "Bu deney sonula-r, kortikal yzey zerine fotorafa benzer bir imgenin pro

jekte edilmekte olduu gryle uyumsuzdur." 4

Grme korteksinin operasyonla kartlmasna kargsterdii diren, grme duyumunun, hafza konusunda ol-duu gibi, beynin tm iine dalm durumda olduu d-ncesini bir kez daha gndeme getirmi ve Pribram hafza-nn bir hologram gibi altnn farkna vardktan sonra,grmenin de hafza gibi holografik olup olmadn d-nr olmutu. Bir hologramm "her parada btn" barnd-ran yaps, grme korteksinin byk bir blm kartlm

deneklerin grme testlerini nasl olup da baarabildii ko-nusuna kesin bir yant getiriyordu. Eer beyin bir tr iselhologram araclyla imgeler oluturabilme yeteneine sa

42


37/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

hipse, bu hologramn ok kk bir paras bile gzn gr-d nesnenin btnn yeniden oluturma olanana sa-hip olabilirdi. Bu durum, d dnya ile beynin elektriksel fa-aliyetleri arasnda bire bir ilikinin varlna iaret eden hi-

bir kant bulunmaynn nedenini de aklyordu. Yine,eer beyin grsel bilgi oluturabilmek iin holografik ilke-lerden hareket ediyorsa, grlen nesneyle beynin elektriksel

faaliyetleri arasnda, bir holografik film paras zerindegirdaplanan anlamsz giriim desenleriyle filme kaydedil-mi bulunan orijinal imge arasnda olduundan daha fazla

bire bir iliki sz konusu deildi.

Anlalamayan ey ise, beynin byle isel hologramlaryaratabilmek iin ne tr bir dalga benzeri fenomenden ya-rarlanmakta olduuydu. Pribram bu sorun zerinde dn-meye baladktan hemen sonra olas bir yant bulduunainand. Beynin sinir hcreleri ya da nronlar arasnda yeralan elektriksel iletiimin tek balarna olumad biliniyor-du. Nronlarn ufak aa dallan gibi kollar vard, bu kollar-

dan birinin ucuna elektriksel bir mesaj ulatnda hemendarya doru bu elektriksel mesaj, bir dalgann havuzdayaylmasna benzer bir biimde yayl yordu. Nronlar birarada youn bir deste hlinde bulunduu iin bu genileyenelektrik dalgalar bu ayn zamanda dalga benzeri bir feno-mendi sk sk birbirleriyle kesiiyorlard. Pribram bunuanmsad zaman bu dalgalarn kesinlikle, kaleydoskopik(*) ve neredeyse sonsuz diye nitelendirilebilecek giriim de-senleri yaratmakta olduklarn fark etti. Beyne holografik ni-teliklerini ite bu desenler veriyor olmalyd. "Hologram,dalga benzeri bir yapda olan beyin hcrelerinin desteiylezaten hep oradayd." diye gzlemini belirtiyordu Pribram,

(*) Kaleydoskop: iek drbn; bir boru ierisine gen prizma eklinde yerle-

tirilmi aynalarn iinde kk renkli kt paracklarnn bulunduu bir oyun-

cak. Ia tutulup bakldnda bu kk renkli kt paracklar, aynalarn yard-

myla ok eitli ve elenceli ekiller olutururlar. (.N.)

43


38/484

HOLOGRAFK EVREN

44

"Yalnzca bizler bunu alglayacak anlaytan yoksunduk."5

Holografik Beyin Modeliyle AklananDier Bilmeceler

Pribram, beynin holografik bir yaps olduu ihtimalinine srd ilk makaleyi 1966'da yaymlad ve daha sonraki

yllarda bu dncesini gelitirmeye ve artmaya devam et-

ti. Bu arada dier aratrmaclar onun bu kuramyla ilgilen-meye balamlard; bylece, hafzann ve grme duyumu-nun, beynin iinde yaygn durumda bulunan yapsnn ho-lografik modelle aklanabilen tek nrofizyolojik bilmece ol-mad abucak anlald.

HAFIZAMIZIN ENGN GENL

Holografi, beynimizin ufack bir alana bu denli ok an-y nasl sdrabildiini de aklamaktadr ayn zamanda.Byk fiziki ve matematiki Macar asll John von Neumann bir keresinde ortalama bir insan yaam boyunca bey-

nin 2.8 x 10

2 0

(280.000.000.000.000.000.000) bilgi paras de-polamakta olduunu hesaplamt. Bu afallatc bir bilgi y-k demektir ve beyin aratrmaclar uzun sreden beri by-lesi geni bir kapasiteyi aklayabilecek mekanizmay kavrayabilme ura iinde olmulardr.

in ilgin yan, hologramlarm da artc bir bilgi de-polama kapasitesine sahip olmasdr. zerine iki lazer drlen bir film parasnn yzeyine, bu nlarda ufak bira deiiklii yaplmasyla birok farkl imgeyi kaydetmekolasdr. Bu biimde filme kaydedilmi herhangi bir imge, ofilm paras kayd yapan iki lazer nyla aym ada tutulan

bir lazer nyla aydnlatldnda yeniden oluabilmekte

dir. Bu yntemi kullanan aratrmaclar, iki buuk santimet-re karelik bir film parasnn elli ncil'in kapsad miktarda


39/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

bi lg iy i de po laya bi ldi i ni hesa pl aml ard r . 6 (*)

HATIRLAMA ve UNUTMA YETENEMZ

Yuka r da ta n ml ad m sa ysz imgeler ba r ndr an ho-

lografik film paralar ayn zamanda hatrlama ve unutma

ye te ne i mize de bi r akl ama geti rebi lmektedi r. Bi r la zer -

nna tutulan bu tr bir film parasn ileri geri oynatacak

olursak bu filmin ierdii eitli imgeler parltl bir ak iin-de belirir ve kaybolur. Hatrlama yeteneimizin de, bir film

paras zerinde parldayan bir lazer nnn belirli bir im-

geyi armasna benzer bir olgu olabilecei ne srlm-

tr. Ayn biimde, bir eyi hatrlayamadmz zaman da bu

durum, saysz imgeler tayan bir film paras zerinde par-

layan eitli nlarn, doru ay bulamadklar iin ara-

makta olduumuz imgeyi/hatray oluturamamasna ben-

zetilebilir.

ARIIMLI HATIRALAR

Proust'un Swann 's Way (Swann'm Yolu) adl eserinde,

yky anlatan kiinin bir yudum ay iip, petite madelei-ne denilen istiridye biimli kurabiyeden bir para srmas

bi rden bi re ge mii ne ai t an la rn sa ldr sna u ra ma sma ne-

den olur. nce bu duruma bir anlam veremez ama sonra ar

ar ve epey aba harcayarak, halasnn kendisine henz

ufak bir ocuk olduu sralarda zaman zaman ay ve made-

leine kurabiyeleri ikram etmi olduunu hatrlar; hatralar-

n ayaklandran ey ite bu armdr. Birdenbire gemite

kalan bir sahneyi ortaya kartan bu gibi deneyimler rne-

in, hazrlanmakta olan belirli bir yemein hafif kokusu ya

da uzun sredir unutulmu bir nesneyi yle bir gz ucuyla

grmek gibi hepimizin bandan gemitir.(*) Yazar buradaki benzetmeyi nicelik olarak kullanm olmal, yoksa elli ncilin kap-

sadbilgimiktarniteliksel olarakyinebirncilin kapsadbilgikadardr. (.N.)

45


40/484

HOLOGRAFK EVREN

Holografik dnce hafzann armsal eilimleriiin bir mekseme daha getirmektedir. Bu durum daha fark-l bir holografik kayt tekniiyle oluturulabilmektedir. n-ce, tek bir lazer n iki ayr nesne diyelim bir koltukla bir pi-po zerinden ayn anda sektirilir. Her iki nesne zerine s-ratlan k daha sonra aktrlr, ortaya kan giriim dese-ni filme alnr. Bylece koltuk ne zaman bir lazer yla ay-

dnlatlacak ve koltuu yanstan k filmin iinden geirile-cek olsa, piponun boyutlu bir imgesi ortaya kar. Bunakarlk ayn ey pipoya uygulanacak olursa, koltuun birholografik imgesi elde edilir. Bu durumda, beyinlerimizinholografik bir biimde almakta olduunu kabul edecekolursak, baz nesnelerin gemie ait belirli hatralar ortayakartmasndan bu tr bir sre sorumlu olabilir.

BLDK NESNE ve KLER HATIRLAMA YETENEMZ

lk bakta bildik nesne ve kiileri hatrlama yetenei-mizin yle olaanst bir ey olmad sanlabilir, ancak be-

yin aratrmaclar uzun sredir bunun olduka karmakbir yetenek olduunun farkna varm bulunmaktadr. r-nein, yzlerce kiiden oluan bir kalabalk arasnda tandkbir yz kesinlikle seebilmemiz yalnzca znel (sbjektif)bir duygulanm deildir; aslnda bu durum, son derece hzlve gvenilir bir bilgi ileme trnn beynimizin iinde olu-turduu bir sre nedeniyle ortaya kmaktadr.

ingiltere'de yaymlanan Nature adl bir bilim dergisin-de 1970'de kan bir yazsnda fiziki Pieter van Heerden buyetenein anlalmasna olanak veren tanma holografisiad verilmi bir holografi trnden sz ediyordu. (*)

Tanma holografisinde, bir nesnenin holografik imgesi

allm yntemle elde edilir, ancak lazer n, ham film(*) Cambridge, Massachusetts'deki Polaroid Aratrmalar LboratuvarlarndaSS1" 3 0 1larak311?311v a nHeerden,hafzaylailgilikendi holografik kuramn1963 de ortaya atm, ancak almas fazla ilgi uyandrmamt.

46


41/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

zerine drlmeden nce odaklama aynas denilen zelbir tr ayna zerine arptrlr. lk nesneye benzeyen ama yi-ne ondan farkl ikinci bir nesne lazer yla ykanr ve sonrak aynadan yanstlarak film zerine drlecek olursa,

banyo yapldktan sonra filmin zerinde parlak bir k nok-tas belirecektir. Bu k noktas ne kadar parlak ve keskinolursa, birinci ve ikinci nesneler arasnda o denli ok benzer-

lik var demektir. Eer iki nesne arasnda hibir benzerlikyoksa, o zaman filmin zerinde herhangi bir k noktas belirmez. Herhangi bir kimse, holografik bir filmin arkasnaa duyarl bir fotosel yerletirecek olursa, mekanik bir ta-nmlama sistemi kurabilir.7

Giriim holografisi diye bilinen benzer bir teknik de,rnein, yllardr grmediimiz bir kimsenin yz gibi birimgenin, tandmz ya da tanmadmz izgilerini naslhatrlamakta olduumuz sorusuna bir yant getirebilmekte-dir. Bu teknikte bir nesneye, kendi imgesini tayan bir ho-lografik film parasnn iinden baklr. Bu ilem sonrasnda,sz konusu nesnenin, filme ilk alnndan sonra deimi

olan izgileri farkl biimde yanstacaktr. Bu filmin ar-kasndan bakan kii, nesnenin ne denli deimi ve ne denlideimemi olduunun farkna hemen varabilir. Bu tekniko denli duyarldr ki, bir parman bir granit blou zerindeyapm olduu basn bile derhal grlebilir; bu nedenlemateryalleri denetimden geirme endstrisinde hayli pratik

bir yntem olarak uygulama bulmutur. 8

FOTORAFK HAFIZA1972'de, Harvard grme aratrmaclarndan Daniel

Pollen ve Michael Tractenberg, baz insanlarda grlen fo

torafik hafza [bu duruma eidetik hafza (*) da denir] olgu(*) Eidetik hafza: nceden alglanan nesneleri zihinde net bir biimde canlandr-ma yetenei. (.N.)

47


42/484

HOLOGRAFK EVREN

48

sunun holografik beyin kuramyla aklanabileceini nesrmlerdir. Fotorafik hafzaya sahip bireyler hatrlamakistedikleri sahneleri gzleriyle yle birka dakika tararlar.

Ayn sahneyi yeniden grmek istediklerinde, bu sahneninzihinsel bir imgesini ya gzleri kapal durumda ya bo birduvara ya da perdeye bakarak "projekte" ederler. Elizabethadnda sanat tarihi profesr olan byle bir kiiyle birlikte,

Harvard'da yrtlen almalar srasnda Pollen ve Tractenberg, onun projekte etmekte olduu zihinsel imgelerinne denli canl olduunu, bu hannm zihninde canlandrdGoethe'ninFaust'undan bir sayfay, gerek bir sayfay okurmuasma gzlerini gezdirerek okumasndan anlamlar.

Bir holografik film parasna kaytlanan imgenin, bupara ne kadar kkse o denli flulatn dikkate alan Pol-len ve Tractenberg, bu tr insanlarn bir biimde, kendi haf-za hologramlarnn ok geni bir alann kapsayan blgeleri-ne ulaabilmelerine olanak veren zel bir kanala sahip ol-duklarn ileri srmlerdir. Bunun tersine, ou hatralar-

mzn daha silik olmasnn nedeni belki de hafza hologram-larmzn daha kk blgelerine eriimimizin snrl olma-sdr. 9

RENLM BECERLERN AKTARIMI

Pribram, holografik modelin ayn zamanda, renmiolduumuz becerileri bedenimizin bir blmnden die-rine aktarma yeteneimize de k tuttuuna inamyor. im-di oturduunuz yerde bu kitab okurken, sol dirseinizi kal-drp ilk adnz havada yazmay deneyin. Belki bunun ol-duka kolay bir i olduunu greceksiniz ama bu byk ih-timalle daha nce denemediiniz bir ey olmal. Bu size a-

rtc bir yetenek gibi gelmeyebilir, ancak klsik gre grebeynin eitli blgeleri (rnein dirseinizin hareketleriniyneten blgesi) birbirleriyle dorudan balantl hldedir,


43/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

dier bir deyile, bu blgeler belirli hareketleri ancak bu ha-reketleri yineleme yoluyla rendikten sonra beyin hcrele-ri arasnda kurulabilen uygun sinirsel birleimler sonucun-da yapabilmektedir ve bu tam bir bilmecedir. Pribram'a g-re, eer beyin, yaz yazmak gibi renilmi becerilerin anla-r da iinde olmak zere tm anlarn, giriim yapabilen dal-ga formlarndan oluan bir dile dntrebiliyorsa, durum

daha anlalr olacaktr. Bylesi bir beyin tasarm ok dahaesnek olacaktr ve hnerli bir piyanistin bir arky bir ton-dan dierine transpoze edebilmesi gibi depolad bilgilerikolaylkla dolatrabilecektir.

Ayn esneklik, tandk bir yz nasl olup da hangi a-dan bakarsak bakalm hemen hatrlayabildiimizi de akla-maktadr. Yine ayn biimde, beyin, bir yz (ya da baka birnesneyi ya da sahneyi) bir kez belleine kaytlayp onu dalgaformlu bir dile dntrd m, bu isel hologram bir an-lamda evirip evirip, onu diledii perspektiften bakarak in-celeyebilir.

FANTOM UZUVLARI ALGILAMA OLAYI ve"DIIMIZDAK DNYA"YI NASIL OLUTURUYORUZ?oumuz iin ak, alk, fke ve bu gibi duygularn bi-

rer i gereklik olduu ve bir orkestrann kartt ses, gne-in scakl, frndaki ekmein kokusu ve bu gibi dier du-

yumlarn da dsal gereklikler olduu aktr. Ancak, bey-nimizin bu iki gereklik arasmda bir ayrm yapmamz naslsalad o denli ak deildir. rnein Pribram, bir kiiye

baktmzda o kiinin imgesinin gerekte gzmzdeki re-tina tabakasnn yzeyinde bulunduuna iaret ediyor. Bu-nunla birlikte biz o kiiyi retinamzn zerindeymi gibi alg-

lamayz. Biz btn bu imgelerin "dmzdaki dnya"nniinde bulunduunu alglyoruz. Ayn biimde, ayak par-mamz bir yere vurduumuz zaman acy parmamzda

49


44/484

HOLOGRAFK EVREN

alglyoruz. Ama ac gerekte ayamzda deildir. Ac ger-ekte beynimizin bir yerlerinde yer alan nrofizyolojik birsretir. yleyse beynimiz, hepsi de isel olan saysz nro-fizyolojik sreci nasl oluyor da bize kendi dsal deneyimi-miz gibi yanstyor ve baz deneyimlerin isel, bazlarnn dagri maddemizin snrlar dnda yer almakta olduunu dndrterek bizi aldatyor?

Bir hologramn en bata gelen zellii, bir nesneyi ora-da olmad hlde, oradaym gibi gsteren bir illzyon ya-ratmaktr. Daha nce de anlatld gibi, bir holograma bak-tnzda onun meknda bir yer kapladna inanabilirsiniz,ancak elinizi iinden geirecek olursanz, gerekte orada bu-lunmadn anlarsnz. Buna karn, duyumlarnz size nederse desin, yeryzndeki hibir let, hologramn havadasalnr gibi durduu yerde herhangi bir anormal enerji ya davarln yer aldn saptayamaz. nki hologram sanal,orada olmad hlde varm gibi grnen bir imgedir veuzayda kaplad yer, ancak bir aynada grdnz kendi boyutlu grntnz kadardr. Aynadaki imgenin ayna-nn arkasndaki gms yzeyin zerinde yer almas gibi,

bir hologramn gerek yeri de her zaman iin, kaydedilmiolduu film yzeyine srlm a duyarl incecik tabaka-nn zerindedir.

Beynin isel srelerimizin beden dnda bulunmaktaolduu sansn vererek bizi aldatmakta olduunu kantla-

yan baka bir bulgunun sahibi de Nobel dll fizyolog Georg von Bekesy'dir. 1960'larn sonlarnda gerekletirdii birdizi deneyde Bekesy gzleri balanm deneklerin dizlerizerine vibratrler yerletirmiti. Sonra bu aralarm yaydtitreimleri eitlendirip farkllatrd. Bu durumda denek-

lerinin, titreim kayna noktann bir dizden dierine sra-makta olduunu duyumsadklarn grd. Deneklerin, gi-derek, titreim kaynan iki dizlerinin arasndaki bolukta

50


45/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

bile algladklar grld. Szn ksas, Bekesy, insanolu-nun hibir duyum alcsnn yer almad uzaysal meknlar-dan bile duyum alglamakta olduunu sergiledi.10

Pribram, Bekesy'nin almasnn holografik grleuyumlu olduuna ve giriim yapan dalga cephelerinin yada Bekesy'nin rneinde olduu gibi, fiziksel titreimleringiriim yapan kaynaklarnn beynin kendi deneyimlerin-

den bazlarn bedenin fiziksel snrlarnn tesinde lokalizeedebilmesine ek bir rnek oluturduuna inanmaktadr. Busrecin ayn zamanda, baz kiilerin fantom uzuvlarn du-

yumsamalar bir orgam kesilmi olan baz kiilerin yitirdik-leri bir kolu ya da baca sanki yerindeymi gibi alglamala-r olayn da aklayabileceini ileri sryor. Bu gibi birey-ler, sz konusu fantom uzuvlarnda insan rktecek ger-eklikte kramplar, arlar ve kantlar duyumsamaktadr-lar; ama belki de onlarn deneyimledii, beyinlerinin giriimdesenlerinde hl kaytl bulunan o organlarnn holografikansdr.

Holografik Beyin Kuramna Deneysel Destek

Pribram iin beynin ileyi biimiyle hologram arasn-daki benzerlik ok arpcyd ama bu kuramnn daha sa-lam kantlarla desteklenmedike bir anlam kazanamayaca-n biliyordu. Bylesi bir kant salayan aratrmaclardan

biri de Indiana niversitesi biyologlarndan Paul Pietsch'di.Pietsch balangta, Pribram'm kuramna inanmayan bir ta-

vr iindeydi, ona fkeyle kar kyordu. zel likle Pribram'n, hatralarn beyin iinde belirli bir blgede yerleik

bulunmadn ne sren grne karyd.

Pietsch, Pribram'n yanldn kantlamak iin bir dizideney hazrlad; bu deneylerde semenderleri denek olarakkulland. Daha nceki deneylerinden beyni kartlm bir

51


46/484

HOLOGRAFK EVREN

52

semenderin lmediini biliyordu, semender beyni dardaolduu sre iinde baygn yatyor, ama beyin yerine kon-duktan sonra hemen normale dnebiliyordu.

Pietsch, eer bir semenderin beslenme davran beyni-nin iindeki belirli herhangi bir yerden ynetilmiyorsa,mantksal olarak, beyninin kafatas iinde yerletirilme bii-minin de hibir nemi olamayacan dnd. Eer bu bir

sorun yaratacak olursa Pribram'n kuramnn yanl olduuortaya kacakt. Pietsch sonra, semenderin beyninin sol vesa yarmkrelerinin yerlerini deitirdi ama byk bir a-knlkla semenderin normal beslenme davranlarna abu-cak dndn grd.

Baka bir semenderi alp beynini baa sa yerletirdi,iyileince onun da normal biimde beslenmekte olduunugrd. Giderek artan bir hrsla, daha sk nlemler almayakarar verdi. Yapt 700'den fazla operasyonla aresiz de-neklerinin beyinlerini dilimledi, fiskeledi, kartrp kard,eksiltti ve hatta kyma hline getirdi, ancak beyinlerindengeri kalam yerine yerletirdiinde, semenderlerin davran-lar yine normale dnd.11

Bunlar ve dier baz bulgular Pietsch'i bir inanmhline getirdi ve yapm olduu deneyler o denli ilgi ekti ki,

bunlar 60 dakika adndaki bir televizyon ovunun bir bl-mnde yer ald.Shufflebrain(Karma Beyin) adl ilgin kita-

bnda deneylerinden sz ederek bu deneylerin ayrntl ka-ytlarn aklad.

Hologramn Matematiksel fadesi

Hologramn geliimini salayan kuramlar ilkin 1947'de

Dennis Gabor tarafndan formle edilmiti. (Gabor, dahasonra bu abasndan tr Nobel'le dllendirilmitir.) Gi-derek, 1960 sonlar ve 1970 balarnda Pribram'n kuram da


47/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

ha inandrc deneysel destekler kazanmaya balad. Oysa,Gabor holograf dncesini ilk ortaya attnda lazerleri d-nmemiti. Onun amac o sralarda ilkel ve kusurlu bir araolan elektron mikroskobunu gelitirmekti. Onun konuya

yaklam matematiksel olmutur, kulland matematikse,on dokuzuncu yzylda Fransz Jean B. J. Fourier tarafmdangelitirilmi bir hesaplama yntemiydi.

Fourier'in gelitirdii yntem, kabaca sylemek gere-kirse, ne denli karmak olursa olsun herhangi bir deseni, ba-sit dalgalardan oluan bir dile dntrmekti. Bu dalgaformlarnn orijinal desene yeniden nasl dntrlebilece-ini de gstermiti. Dier bir deyile bu ilem, bir televizyonkamerasnn herhangi bir imgeyi elektromanyetik frekans-lara dntrmesi ve daha sonra bir televizyon setinin bun-lar yeniden orijinal imgeye evirmesine benziyordu; Fouri-er benzer bir srecin matematiksel olarak nasl oluturulabi-leceini gstermiti. mgeleri dalga formlarna dntr-mek iin kulland dengeleme sistemine Fourier Dn-m ad verilmiti.

Fourier dnmleri, Gabor'un bir nesnenin resminiholografik bir film parasnn zerindeki bulank giriim de-senlerine dntrebilmesini ve bu giriim desenlerini yeni-den orijinal nesnenin imajma dntrecek bir yol gelitire-

bilmesini salad. in aslnda, hologramn her bir paras-nn ierdii zel btn, herhangi bir imge ya da desenin Fou-rier'in dalga boylan diline evrilmesiyle ortaya kan bir yanrndr.

1960'lar boyunca ve 1970'lerin balarnda eitli aratr-maclar Pribram'la temasa geerek ona, grsel sistemin birtr frekans zmleyicisi gibi almakta olduu yolunda

ak kantlar elde ettiklerini sylemilerdir. Frekans, bir dal-ga boyunun saniyede ka kez titretiini gsteren bir l ol-duuna gre, bu durumda, beynin de bir hologram gibi a

53


48/484

HOLOGRAFK EVREN

54

lt kansna varmak hi de zor olmayacaktr.Ancak bu varsaym, 1979'da Berkeley nrofizyologla

rndan Russell ve Karen DeValois'mn elde ettii bulgularaklanncaya dek yerine oturmamt. 1960'da yaplan buaratrma, grme korteksindeki her beyin hcresinin ayr birdesene tepki verdiini ortaya koymutu. rnein, gzleryatay bir izgiye bakarken baz beyin hcreleri, dikey bir iz-

giye bakarken de dier beyin hcreleri harekete geiyorduve bu bylece srp gidiyordu. Sonu olarak birok aratr-mac beynin, nitelik saptayc denilen bu son derece uzman-lam hcrelerinden "girdi" aldna ve dnyay grsel ola-rak alglayabilmemize olanak verebilmek iin bunlar bir bi-imde birletirdiine karar verdi.

Bu grn uyandrd ilgiye karn DeValois'lar, budurumun gerein ancak bir paras olduunu dnyor-lard. Varsaymlarn denetlemek amacyla, Fourier'in denk-lemlerini kullanarak ekose ve damal desenleri basit dalga

boylarna dntrdler. Sonra grsel korteksteki beyinhcrelerinin bu yeni dalgaformundaki imgelere nasl tepkiverdiini grmek iin yeniden deney yaptlar. Ve grdlerki, beyin hcreleri orijinal desenlere deil de desenlerin Fourier dnmlerine tepki veriyor. Bundan tek bir sonu ka-bilirdi. Beyin, grsel imgeleri Fourier'nin dalga formlarn-dan oluan lisana evirmek iin Fourier matematiini, yaniholografide geerli olan matematii kullanyordu.12

DeValois'larn buluu sonradan dnyamn her yamndayer alan saysz farkl lboratuvar almalaryla onayland.Bu aratrmalar beynin bir hologram olduu konusunda ke-sin bir kant salamamakla birlikte, Pribram'a, kuramnndoru olduuna inanmasna yetecek dzeyde ipucu sal-

yordu. Grsel korteksin desenlere deil de eitl i dalgaformlarnn frekanslarna tepki verdii dncesinden yolakarak, frekanslarn dier duyularda oynad rol yeni


49/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

den gzden geirmeye karar verdi.Bu roln tad nemin yirminci yzyl bilim adamla-

rnca belki de ayrntl biimde incelenmediini fark etmesiuzun srmedi. DeValois'lardan bir yzyl kadar nce, Al-man fizyolog ve fiziki Hermann von Helmholtz kulan birfrekans zmleyicisi olarak altn gstermiti. Daha

yakn zaman dilimi iinde yer alan aratrmalar koku almaduyumuzun da osmik frekanslar ad verilen frekanslarabal olduunu gstermitir. Bekesy'nin almas ise deri-mizin titreim frekanslarma kar duyarl olduunu akagstermi, giderek tat alma duyumuzun da bir frekans -zmleyicisi olarak almakta olduu konusunda baz ka-ntlar elde etmitir. Bekesy ayn zamanda, deneklerinin e-itli titreim frekanslarna nasl tepki vereceklerini ncedenkestirmesine olanak veren matematiksel denklem sistemi-nin de Fourier serileri (*) tarznda olduunun farkna vard.

Dansnn Dalga Formu Olarak Grnm

Ancak, Pribram'n aa kartt bulgulardan en ilginolan Rus bilim adamlarndan Nikolai Bernstein'in fizikselhareketlerimizin bile beyinlerimizde Fourier'in dalga form-laryla kaytlanmakta olduunu ortaya koymas olmutur.1930'da Bernstein baz kiilere bedenlerine oturan siyah tu-lumlar giydirdi ve dirseklerini, dizlerini ve dier eklemleri-ni beyaz noktalarla boyad. Sonra bu kiileri siyah fonlarnne yerletirerek dans ederken, yrrken, srarken, iviakarken, daktilo yazarken vb. fiziksel eylemlerde bulunur-ken filme ekti.

Fmi banyo ettiinde perdede yalnzca eitli karmak(*) Fourier serileri: Bir deikenin kodlarnn sins ya da kosinslerine gre birbi-

rini izleyen serileri. Fourier bu serileri 1812'de snn yaylmas stne incelemele-

ri srasnda matematie kazandrmtr. Hem analiz hesaplarnda hem de fizikte

bu buluun byk yararlar oldu. (.N.)

55


50/484

HOLOGRAFK EVREN

ve akc hareketler yapan beyaz noktalar belirdiini grd(bkz. Resim 6). Bulularn nicelendirmek iin bu farkl noktadizilerini Fourier zmlemesinden geirdi ve onlar dalgaformlarna evirdi. Dalga formlarnn, deneklerinin bir son-raki hareketlerini ok kk bir farkla nceden grebilmesi-ne olanak veren baz gizli desenler iermekte olduunu b-yk bir aknlkla grd.

Pribram Bernstein'm almasyla karlanca, onunneyi ima ettiini derhal alglad. Bu gizli desenlerin Bernste-in'm yapt Fourier zmlemesinden sonra ortaya k-nn nedeni belki de bu hareketlerin beyin iinde bu biimdedepolanmakta oluu yzndendi. Bu ok heyecan verici bir

Resim 6: Rus aratrmac Nikolai Bernstein, danslarn zerine ak nokta-

lar yapt ve kara bir fon nnde dans ederken onlar filme ekti. Dansla-rn eylemlerini dalga formuna dntrnce, bu eylemlerin Fourier ma-tematii araclyla zmlenebileceini grd. Gabor da hologram ay-n matematii kullanarak yaratmt.

56


51/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

olaslkt, nki eer beyin, hareketleri kendi frekans ele-rine blerek zmlyorsa, bu durum, birok karmak fi-ziksel deneyimi nasl byle abucak renmekte olduumu-zu aklayabilirdi. rnein, bisiklete binmeyi renirken busreci en kk parasna dek alglayabilmek iin beynimizizonklayncaya kadar zorlamyorduk. Bu akp giden eylemintmn kavryorduk. Eer beynimiz bilgiyi para para, bi-

rer birer depoluyor olsayd, birok fiziksel eylemi bylesiakc bir btnlk iinde nasl renmekte olduumuzuaklamak ok zor olacakt. Ancak, beynimiz bu gibi dene-

yimleri Fourier zmlemesiyle alglyor ve bunlar bir b-tn olarak emiyorsa bu durumu anlamak ok daha kolayolacaktr.

Bilimsel evrelerin Tepkisi

Btn bu kantlara karm Pribram'm holografik modelihl son derece tartmaldr. Sorunun bir blm, beyninnasl alt konusunda bilinen pek ok kuram olmas ve

btn bunlar destekleyen kantlar bulunmas yzndenkmaktadr. Baz aratrmaclar, grne gre hafzann

beynin tm iinde yaygm durumda olmasn beyin kimya-snn gelgitine balamaktadrlar. Dier bazlar da hafza verenme srelerinden byk nron gruplar arasndakielektriksel dalgalanmalarn sorumlu olduuna inanyor. Budnce okullarndan her birinin cokulu destekileri var-dr. Ve belki de ou bilim adamnn henz Pribram'm gr-n kabule hazr olmadn sylemek daha gvenli ola-caktr. rnein, WinstonSalem, Kuzey Carolina'daki Bow-man Gray Tp Okulundan nrofizyolog Frank Wood, "Ho-

lografinin varln gerektiren, hatta bunun tercih edilir biraklama olabileceine iaret eden birka deerli deneyselbulgu vardr." diyerek grn belirtmitir. 13 Pribram,

57


52/484

HOLOGRAFK EVREN

58

Wood'un ve onun gibi dnenlerin ifadeleri karsnda a-knlk duyduunu, nki yaymlam olduu 500'den fazlarnei ieren kitabnda bu deneyleri ayrntlaryla aklamolduunu ifade ediyor.

Pribram'a katlan baz aratrmaclar da vardr. MedicalCity Dallas Hastanesinin eski bahekimi Dr. Larry Dossey,Pribf am'n kuramnn beyin hakknda uzun sreden beri ka-

bul edilmi pek ok gre meydan okumakta olduunusylemekte ve "aslnda bu kuram, beyin fonksiyonlar konu-sunda uzmanlam birok kiiye ekici gelmektedir, ekin-genlikle karlanmasnn gerek nedeni ise, gnmzde ge-erli saylan tutucu grlere hi de uygun olmaydr." de-mektedir.14

PBS'nin yaymladThe Brain(Beyin) adl serinin ya-zan, nrolog Richard Restak da Dossey'in bu grne katl-makta ve insan yeteneklerinin beyin iinde holistik (*) bir bi-imde yaygn bulunduunu gsteren o ba dndrc ka-nt bolluuna karn ou aratrmacnn fonksiyonun bey-nin iinde tpk haritada gsterilmi kentler gibi yerleik ol-duu dncesine taklp kalm olduklarn sylemektedir.Restak, bu nermeye dayanan kuramlarn yalnzca "an ba-sit" olmayp, aslnda beynin gerek karmaklklarn kavra

yabilmemize engel olan birer "kavramsal deli gmlei" gibiilev grdn ne srmektedir.15 Ona gre, "bir holog-ram u andaki en olas model olmanm tesinde, beyin fonk-siyonlar konusunda nmze konulan belki de en iyi mo-deldir." 16

Pribram, Bohm'la Karlayor

Pribram'a gelince o, 1970'lere dek kuramn dorulayan

(*) Holistik: Doada birim yaplarn dzenli gruplamasndan btnler (beden-

ler, organizmalar) oluturmaya ynelik eilim. (.N.)


53/484

BEYN BR HOLOGRAMDIR

yeterince kant birikiminin saland dncesindedir. Bu-na ek olarak dncelerini lboratuvara getirmi ve motorkorteksindeki tekil sinirlerin zel olarak belirli bir dalga ge-niliindeki frekanslara kar duyarl olduunu grmtrve bu da vard sonular destekleyen baka bir kanttr.Onu rahatsz etmeye balayan soru ise uydu: Eer beyinlerimizdeki gereklik grnts aslnda bir grnt deilde, bir hologramsa, bu neyin hologramyd? Bu sorunun

yaratt amaz, bir masa banda oturan bir grup insannpolaroid bir fotorafn ektikten sonra fotoraf kartnnzerinde bir grup insan yerine leke hlindeki giriim desen-leriyle karlamaya benzer. Her iki durumda da kii u so-ruyu sormakta hakldr: "Hakik gereklik nedir? Gzlemcitarafndan gzlenen ve grne gre olan nesnel dnya m,

yoksa kamera/beyin tarafmdan kaytlanan giriim desenle-rinden oluan bu leke mi?"

Pribram, holografik beyin modelinden kartlacakmantksal nermenin, nesnel gerekl iin kahve fincanla-r, da manzaralar, karaaalar ve masa lmbalar dnyas-

nn belki de gerekte var olmad ya da bizim inand-mz anlamda var olmad sonucunu douracan algla-d. Mistiklerin yzyllar boyu syleyip durduklar ey do-ru olabilir miydi? Gereklik bir maya, bir hayal miydi? Ora-larda var olan ey gerekte, tnlayan, engin bir dalga boylansenfonisi, ancak bizim duyumlarmza ulatktan sonra bil-diimiz dnyaya dnen bir "frekanslar lkesi" miydi?

Arad zmn kendi alan dndaki blgelerde ola-bilecei dncesiyle fiziki oluna gidip onun grnalmak istedi. Olu kendisine David Bohm adndaki bir fizik-inin almalarna bakmasn tledi. Pribram bunu ya-pnca elektrik arpma dnd. Yalnzca sorusunun yantn

bulmakla kalmad, ayn zamanda Bohm'un grne gretm evrenin bir hologram olduunu kefetti.

59


54/484

EVREN BR HOLOGRAMDIR

Bohm'un, bilimsel koullandrmalarn kat kalplar-n krarak tmyle yeni ve szcn tam anlamylaengin bir dnceyi ortaya atmas ve byk bir gle

tek bana direnmekte olmas karsnda insan hayretedmekten kendini alamyor; bu yle bir dnce ki,hem isel bir younlua, hem de sonsuz eitlilikteki

fiziksel deneyim olgusunu aklayabilen gl birmanta sahip, hem de hi beklenmedik bir bak a-syla.

... Bu kuram sezgisel olarak o denli inandrc ki, oukimse, eer evren Bohm 'un tanmlad biimde de-

ilse bile yle olmal, diye dnmektedir.John P. Briggs ve F. David Peat

Looking Glass Universe (Ayna Evren)

Bohm'u, evrenin bir hologram yapsna sahip olduukansna ynelten patika, szcn tam anlamyla madde-nin kysnda atomalt paracklar dnyasnda balad.Bohm'un bilime ve doa yasalarnn ileyiine kar duydu-u ilgi, meyvelerini ok erken vermiti. Henz gen bir deli-kanl olduu sralarda Pennsylvania'daki VVilkesBarre'deyayordu; damlatmayan bir aydanlk icat etmi ve baardbir i adam olan babas bu dnceyi kr getirecek bir iedntrmesi konusunda onu zorlamt. Ancak byle bir

60


55/484


giriimin, buluunu kabul ettirip pazarlayabilmek iin al-madk kap brakmamak anlamna geldiini reninceBohm'un i dnyasna olan ilgisi snvermiti.1

Bununla birlikte bilime olan ilgisi srd; bu alana karduyduu muazzam merak onu yeni zirvelere trmanmaya

yneltti. 1930'da, Pennsylvania Devlet Kolejine baladn-da kendisine meydan okuyan en yksek zirveyi buldu, n

ki burada kuantum fiziiyle ilk kez karlam ve bylen-miti.

Bu hayranl anlamak zor deildir. Fizikilerin atom-lardan oluan eylerin i derinliklerinde bulduklar o yeni vegarip dnya, Cartes ya da Marco Polo'nun ayak basm ol-duu yerlerden ok daha byleyiciydi. Bu denli heyecanuyandrmasnn nedeni ise, bu yeni dnyayla ilgili her eyingeerli mantk ve saduyuya ters dmekte olmasyd. Bu-ras doal dnyann bir uzants deildi; sanki by yoluyla

ynetilen bir lkeydi; mistik glerin geerli olduu ve man-tksal olan her eyin uyuya kald bir Alice'in Harikalar Ul

kesi'ydi.Kuantum fizikilerinin artc bulularndan biri deuydu: Bir maddeyi en kk paralarna varncaya dek par-alayacak olursanz, sonunda yle bir nokta geliyordu ki, buparacklar elektronlar, protonlar vb. artk o nesnenin ayrtedici zelliini tamaz oluyordu. rnein, oumuz iin birelektron ufak bir kre ya da frl frl dnen bir haval tfeksamasdr, ama binen gerekliin snrlarn hibir ey aa-maz. Ancak, bir elektron bazen youn, ufak bir parackmgibi davranrsa da, fizikiler onun aslmda szcn tam an-lamyla hibir boyuta sahip olmadn grmlerdir. Bu,

bizim iin hayal edilemeyecek bir eydir, nki bizim varlk

dzeyimizdeki her eyin boyutlar vardr. Ancak yine de birelektronun geniliini lmeye kalkrsanz, bunun olanak-sz bir i olduunu grrsnz. Basite syleyecek olursak,

61


56/484

HOLOGRAFK EVREN

62

bir elektron, bizim anladmz anlamda bir nesne deildir.Fizikilerin baka bir buluu da, elektronlann bazen bir

parack, bazen de bir dalga olarak belirmekte oluudur. Birelektronu kapal bir televizyonun ekranna arptracak olur-sanz, ekran camn kaplayan fosforsu kimyasal maddeninzerinde ufak bir k noktas belirecektir. Elektronun ekranzerinde brakt o tek nokta, onun doasmdaki parack

benzeri yn aka ortaya koymaktadr.Ancak elektronun olabilecei tek biim bu deildir. O

ayn zamanda, lekemsi bir enerji bulutu iinde eriyerek uza-ya yaylm bir dalga gibi davranabilir. Elektron bir dalga bi-iminde ortaya ktnda hibir paracn yapamayacaeyleri yapabilir. Onu zerinde iki yark bulunan bir engelefrlatacak olursanz, her iki yarn da iinden ayn anda ge-tiini grrsnz. Hatta, dalga benzeri elektronlar birbirle-riyle arptklarnda giriim desenleri olutururlar. Sznksas elektron, folklorik inanlardan frlam bir "ekildeitiren" gibi bazen bir paracktr, bazen de bir dalga.

Bukalemunu hatrlatan bu yetenek tm atomalt para-cklar iin geerlidir. Ayn zamanda bu durum, bir zamanlar

yalnzca dalga olduklar kabul edilen her ey iin geerlidir.Ik, gama nlar, radyo dalgalar, rntgen nlar; btn

bunlar dalga biiminden parack biimine dnp yinedalga biimine geri dnerler. Gnmzde fizikiler atomal-t fenomeninin yalnzca dalga ya da yalnzca parack olaraksnflandrlamayacama inanmaktadrlar, ancak bu eylertek bir kategoride toplanmak istenirse, her nasl oluyorsa,hem parack hem de dalga olduklarn sylemek gerekir.Bu eylere topluca, kuanta (*) ad verilmektir ve fizikiler

bunlarn tm evreni oluturan temel madde olduuna karar

(*) Kuanta, kuantum teriminin ouludur. Tek elektron bir kuantum'dur. Birka

elektron bir grup kuanta'dr. Kuantum szc ayn zamanda, hem parack ve

hem de dalga unsurlarna sahip bir eyi anlatmak iin kullanlan dalga parac

terimiyle e anlamldr.


57/484


63

Vermitir.Btn bu anlatlanlarn en artc yn ise,kuan

.ta'nn, yalnzca kendilerine baktmz zaman parackolarak grnmekte olduu konusunda inandrc kantlar

bulunmasdr. rnein, bir elektronun gzlenmedii sre

; iindebir dalga biiminde belirdiine iaret eden deneysel

bulgular vardr. Fizikiler bir elektronun gzlenmedii sreiindenasl davranmakta olduunu anlayabilmek iin baz

kurnazca stratejiler gelitirmi ve sonuta byle bir kanya

arnlardr (bu grn, elde edilen kantlarn yorumla-

rndanyalnzca biri olduuna dikkati ekmek gerekir. Tm

fizikiler ayn grte deildir, rnein ileride greceimiz

gibiBohm'un kendisi de olaya daha farkl bir yorum getir-

mitir.)

Yine, bu durum doal dnyada karlamaya alkn ol-

duumuz davran biimlerinden ok, sihirli bir olaya ben-

zemektedir. Yalnzca baktnz zaman bir bowling topu bi-

iminde beliren bir bowling topuna sahip olduunuzu d-

nn.Bowling sahasnn her yerine talk pudras serptikten

sonrabyle bir "kuantum" topunu hedeflere doru yuvarla-

yacakolursanz, top ona baktnz sre iinde tek bir izgi

izerek ilerleyecektir. Ama o ilerlerken gzlerinizi krpacak

olursanz, kendisine bakmadnz o bir iki saniye iinde

bowling topununun dz bir izgi deil de, bir l ylannn

yanyan kum zerinde ilerlerken brakt orak biimli dal-

galara benzer izler brakm olduunu grrsnz (bkz. Re-

sim 7).

Bu durum bir kuantum fizikisinin, kuanta'mn ancak

kendisine bakldnda paraca dnt yolundaki ilk

kantla karlamasna benzer. Bu yorumu destekleyenler-denbiri olan fiziki Nick Herbert, bazen, arkasn dnd-

nde dnyann her zaman "kkeni belirsiz ve amaszca

akp duran bir kuantum orbas" olduu duygusuna kapl


58/484

HOLOGRAFK EVREN

Resim 7: Fizikiler elektronlarn ve dier "kuanta"nn, yalnzca kendileri-ne bakld srada parack olarak belirmekte olduunu gsteren inand-rc kantlar bulmulard. Parack, bunun dndaki zamanlarda dalgagibi davranyordu. Bu, bir bowling topunun sahada biz ona bakarken tek

bir izgi hlinde ilerlemesi, ama gzlerinizi her krpnzda bir dalga izibrakmas kadar garip bir olayd.

dn sylemitir. Ama ne zaman yzn evirecek olsa,dnya yeniden her zamanki gerekliine dnyordu. Budurumun bizi biraz, ipein dokunuunu hibir zaman du

yumsayamayan ve dokunduu her eyi altna dntrd- iin hibir insan eline dokunamayan efsanev kral Midas'a benzettiini dnyor Herbert. "nsanolu da tpkayn biimde kuantum gerekliinin dokusunu asla deneyimleyemez," demitir, "nki dokunduumuz her eymaddeye dnyor."2

Bohm ve Karlkl Balantlar

Kuantum gerekliinin Bohm'un zellikle ilgisini e-ken yn, birbirleriyle hibir ilikisi olmayan atomalt olgu-lar arasndaki garip bir karlkl balant olduunu gste

64


59/484


n durumlardr. En artc olan ise dier fizikilerden o-unun bu olguya fazla nem vermemi olmasyd. in asln-da, ylesine dikkat ekmemiti ki, karlkl balant olgusu-nun sonradan en nlenmi rneklerinden biri, bir kuantumfizikisinin temel grleri iinde birka yl hi farkna varl-madan gizlenmiti.

Bu gr, kuantum fiziinin kurucu babalarndan biriolan Danimarkal fiziki Niels Bohr'a aitti. Bohr'a gre, eer

bir atomalt parac yalnzca bir gzlemcinin nnde varoluyorsa, o zaman bir paracn gzlemlenmedii zamankiniteliklerinden ve belirleyici zelliklerinden sz etmenin biranlam yoktu. Bu gr, birok fizikiyi rahatsz etmiti,nki bilim byk lde, fenomenlerin niteliklerinin anla-lmasn temel alan bir disiplindi. Ancak gzlemleme eyle-mi gerekte bu gibi niteliklerin yaratlmasna yardm edi-yorsa, o zaman bu durum, bilimin gelecei konusunda neyiima etmekteydi? Bohr'un grnden rahatsz olan fiziki-lerden biri de Einstein'd. Einstein, kendisinin kuantum ku-ramnn olumasnda oynad rol ne olursa olsun, bu acemi

bil imin tuttuu yoldan hi de memnun deildi. Bohr'un,gzlemlenmedii zaman bir paracn zelliklerinden szedilmeyecei yolundaki grne zellikle kar kyordu,nki bu gr, kuantum fiziinin dier bulgularyla birle-tirildiinde, atomalt paracklar arasnda, bir biimde, kar-lkl bir balant olduuna iaret ediyordu ki, Einstein by-le bir olasla kesinlikle inanmyordu.

Bu bulgu, baz atomalt sreler sonucunda birbirinebenzer ya da yakndan ilikili zellikleri olan parack iftle-rinin yaratlmakta olduunu ortaya koyuyordu. rnein, fi-

zikilerin pozitronyum adn verdii son derece deikenbir atomu dnelim. Pozitronyum atomu bir elektron vebir pozitrondan (pozitron, pozitif elektrik yk tayan birelektrondur) oluur. Bir pozitron elektronun antiparack

65


60/484

HOLOGRAFK EVREN

66

kartdr, bu ikisi sonunda birbirini yok ederek iki k ya daiki "foton" kuantasna ayrr ve birbirine ters ynlere doruuzaklar (bir parack biiminden dier bir parack biimi-ne girmek bir kuantumun yeteneklerinden yalnzca birisi-dir.) Kuantum fiziine gre fotonlar birbirlerinden ne kadaruzaklam olurlarsa olsunlar, her zaman ayn polarizasyonasna sahiptirler. (Polarizasyon, fotonun doduu kay-

naktan uzaklarken brnd dalga benzeri grnmnuzamsal ynelimidir.)

1935'de, Einstein ve meslektalar Boris Podolsky veNathan Rosen, gnmzde artk iyice bilinen bir yaz ya-ymlamlard: "Fiziksel Gerekliin Kuantum MekaniiyleYaplan Tanmlamas Eksiksiz Saylabilir mi ?" Sz konusuyazyla, bu gibi ikiz paracklarn varlnn Bohr'un yanlg-ya dm olduunu kantladn ne sryorlard. Syle-diklerine gre, bylesi iki parac, diyelim, pozitronyumun ayrmasyla yaylan bu tr iki fotonu insan eliyle ya-ratmak ve birbirlerinden hayli uzaa gndermek olasyd.(*) Sonra da yollarn kesip polarizasyon alarn lebili-

yorlard. Eer bu fotonlarn polarizasyonlar kesin olarakayn anda llecek olursa, kuantum fiziinin ngrdgibi birbirleriyle tpatp ayn aya sahip olduklar grl-

yordu; eer Bohr hakl olsayd ve gzlemlenmedikleri ya dallmedikleri zaman polarizasyon gibi zelliklere sahip ol-mam olsalard, bu durumda, iki fotonun gzlemlenmeyebaladklarnda birbirleriyle annda ilikiye geip hangi po-larizasyon asma sahip olacaklar zerinde anlam olma-lar gerekirdi. Buradaki sorun, Einstein'in ortaya att gre-celik kuramna gre, hibir eyin, ayn anda yolculuk yap-mak yle dursun, ktan daha hzl olamayaca varsay-

mndan ileri geliyor; nki bu, zaman engelini amak ve her(*) Einstein ve meslektalarnn deneysel dncelerine konu ettikleri atomalt s-

reci aslnda pozitronyum ayrmasyla ilgili deildir. Burada, daha rahat anlala-

bilir olmas nedeniyle bu rnee deinilmitir.


61/484


trl kabul edilmez elikili gre kapy aralamak anlam-na geliyordu. Einstein ve arkadalar, hibir "mantksal" ger-eklik tanmnn byle ktan hzl bir balantnn varlnaizin vermeyeceini dnyorlard, bu yzden Bohr yanl-

yor olmalyd.3Bu tartma gnmzde, EinsteinPodolskyRosen paradoksu ya da ksaca, EPR paradoksu diye bilinir. (*)

Bohr, Einstein'n ortaya att bu tartmaya hi aldr

etmedi. Tam tersine, bir tr ktan hzl iletiimin sz konu-su olduunu ne srmek yerine, baka bir aklama nerdi.Atomalt paracklar gzlemlenmedikleri zaman var olmu-yorlarsa, bamsz "nesneler" olarak dnlemezl erdi.Bylece Einstein, ikiz paracklar birbirinden ayr "nesne-ler" olarak grmekle bir yanlgya dyor ve at tart-mann temelini bu yanlg zerine oturtmu bulunuyordu.Oysa bunlar, blnemez bir sistemin paralaryd ve bunlar

baka trl dnmek anlamszd.Zamanla fizikilerin ou Bohr'u hakl bulmu ve onun

yorumunun doru olduuna karar vermitir. Bohr'un zafe-rine katkda bulunan olgu, kuantum fiziinin, fenomenleri

nceden haber vermek konusunda son derece gsterili ba-arlar elde etmi olmasdr, fizikilerin pek az bu yorumun

baz ynlerden yanl olabilecei olasln dikkate almtr.Buna ek olarak, Einstein ve arkadalar ikiz paracklar hak-kndaki nermelerini yaptklar srada teknik olanaklar vedier baz nedenler bu konuda deneyler yaplabilmesini en-gelliyordu. Bu durum, onlarn yenilgilerini kolaylatrmoldu. Bohr bu nermesini, ileride greceimiz gibi, Einste-in'n, kuantum kuramna kar yapt saldry karlamakamacyla oluturmu olmasna karn, ne gariptir ki,Bohr'un atomalt sisteminin blnemez olduu yolundaki

gr, gerein doasyla ilgili olarak ok derin imalardabulunmutur. Glntr ama, bu imalar da grmezden ge

(*) Bu konuda ayrntl bilgi bkz. Dinlerde, Bilimde ve Metafizikte Zaman Enerjisi,

Murry Hope, Ruh ve Madde Yaynlar, 1997.

67


62/484

HOLOGRAFK EVREN

68

linmi ve karlkl balant konusunun ierdii nem birkez daha hasr alt edilmitir.

Canl Bir Elektron Denizi

Gen bir fiziki olduu yllarda Bohm da Bohr'un ner-mesini kabul etmi ama Bohr'un ve takipilerinin karlkl

balant konusuna fazla nem vermemi olmalar onu a-rtmt. Pennsylvania Devlet Kolejinden mezun olduktansonra, Berkeley'deki California niversitesine girmi ve1943'de doktorasn almadan nce, Lawrence Berkeley Rad-

yasyon Lboratuvarmda almt. Orada, kuantumlar ara-s karlkl balantnn arpc bir rneiyle karlat.

Bohm, Berkeley Radyasyon Lboratuvarmda plzmazerine bir alma yapyordu. Bu almas ileride kendi ko-nusundaki kilometre talarmdan biri olarak kabul edilecek-ti. Bir plzma, yksek younlukta elektronlar, pozitif iyon-lar ve pozitif ykl atomlar tayan bir gazdr. Bohm, elekt-ronlarn bir plzma iine girer girmez bamsz davran bi-imlerini brakarak daha geni bir btnn, karlkl ba-lant iinde bulunan paralanym gibi davrandklarn a-knlkla gzlemledi. Geliigzel bireysel eylemler iindey-mi gibi grnmelerine karn, saysz elektron birarada a-lacak kadar iyi rgtlenmi etkiler retebiliyordu. Plzma,sanki amip tr bir yaratkm gibi, srekli olarak kendisini

yeniliyor ve tm kirli likleribiyolojik bir organizmann ya-banc bir varl bir kist iinde toplamasna benzer biimdebir duvar iine al yordu.4 Bu organik nitelikler Bohm'u odenli artmt ki, sonradan sk sk, bu elektron denizinin"canl" olduu izlenimine kapldn syledi.5

Bohm, 1947'de Princeton niversitesinde, yardmcprofesr olarak almas iin yaplan neriyi kabul ettibukendisine ne kadar deer verildiinin bir iaretiydi ve ora


63/484


da, metallerdeki elektronlarn incelenmesi konusunda Berkeley'de yapt aratrmay geniletti. Elektronlarn rastlantsalm gibi grnen bireysel eylemlerle son derecergtletkiler retebildiklerini bir kez daha grd. Berkeley'de in-celedii plzma gibi, bunlar da artk birbirinin ne yapacam

bilen iki paraca ilikin durumlar deildi, ama, tm buparack okyanusu iindeki paracklardan her biri sanki

saysz trilyonlarca dier paracn ne yaptn biliyor-mu gibi davranyordu. Bohm, elektronlarn bu tr kolektifdavran biimlerine plzmonlar adn verdi ve bu buluonun dnya apnda bir fiziki olarak tamnmasm salad.

Bohm'un Hayal Kr

holografik evren

Documents