hoa hoc co so

GIAÙO TRÌNH THÖÏC HAØNH

HOÙA CÔ SÔÛHEÄ COÂNG NHAÂN HOÙA CHAÁT

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 9 – 2004

TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG COÂNG NGHIEÄP 4KHOA HOAÙ

Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû

2

MUÏC LUÏC

Noäi dung Trang

MUÏC LUÏC.................................................................................................................................. 2MOÂN HOÏC: THÖ ÏC HAØNH HOÙA CÔ SÔÛ................................................................................... 3PHAÀN 1: HOÙA ÑAÏI CÖ ÔNG..................................................................................................... 4BAØI 1: XAÙC ÑÒNH COÂNG THÖ ÙC PHAÂN TÖ Û CUSO4.NH2O.................................................... 4BAØI 2: XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖ ÔÏNG NGUYEÂN TÖ Û KEÕM........................................................... 5BAØI 3: KEÁT TINH - THAÊNG HOA - CHÖ NG CAÁT .................................................................. 7BAØI 4: PHA DUNG DÒCH VAØ CHUAÅN ÑOÄ............................................................................ 10BAØI 5: VAÄN TOÁC PHAÛN Ö ÙNG................................................................................................ 15BAØI 6: PHAÛN Ö ÙNG TRAO ÑOÅI .............................................................................................. 19PHAÀN 2: HOÙA VOÂ CÔ ............................................................................................................ 21BAØI 7: HYDRO VAØ CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IB, IIB............................................ 21BAØI 8: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIIA..................................................................... 27BAØI 9: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIA ...................................................................... 31BAØI 10. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VA ..................................................................... 36BAØI 11. CAÙC NGUYEÂN TOÁPHAÂN NHOÙM IVA .................................................................... 40BAØI 12: CAÙC NGUYEÂN TOÁ KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM I A, II A, III A ................................. 44PHAÀN 3: HOÙA HÖ ÕU CÔ .......................................................................................................... 48BAØI 13: HYDRO CARBON VAØ DAÃN XUAÁT HALOGEN...................................................... 48BAØI 14: ANCOL VAØ PHENOL.............................................................................................. 51BAØI 15: ALDEHYD - CETON - ACID CARBOXYLIC ......................................................... 56BAØI 16: AMIN, PROTID - CHAÁT BEÙO, XAØ PHOØNG ............................................................. 60BAØI 17: PHAÛN Ö ÙNG ESTER HOÙA.......................................................................................... 66BAØI 18: TRÍCH LY TINH DAÀU .............................................................................................. 69


3

MOÂN HOÏC: THÖÏC HAØNH HOÙA CÔ SÔÛ

1. Maõ moân hoïc:063HO5102. Soá ñôn vò hoïc trình: 33. Trình ñoä thuoäc khoái kieán thöùc: Khoái cô sôû ngaønh.4. Phaân boá thôøi gian: Thö ïc haønh 100%5. Ñieàu kieän tieân quyeát: Ñaõ hoïc hoùa voâ cô, hoùa hö õu cô6. Moâ taû vaén taét noäi dung moân hoïc: Trang bò cho sinh vieân kieán thö ùc thö ïc tieãn ñeå

minh hoïa cho lyù thuyeát ñaõ hoïc treân lôùp nhö : Ñieàu cheá caùc chaát, tính chaát caùc chaát,so saùnh caùc tính chaát,…

7. Nhieäm vuï cuûa sinh vieân: Tham dö ï hoïc vaø thaûo luaän ñaày ñuû. Thi vaø kieåm tra giö õahoïc kyø theo qui cheá 04/1999/QÑ-BGD&ÑT

8. Taøi lieäu hoïc taäp: Giaùo trình lyù thuyeát, giaùo trình thö ïc haønh.9. Taøi lieäu tham khaûo:

[1]. Nguyeãn Ñình Soa - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - Trö ôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Tp. HoàChí Minh

[2]. Trònh Ngoïc Chaâu - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô – Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi[3]. Hoaøng Nhaâm - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - NXB Giaùo duïc[4]. Nguyeãn Ñö ùc Vaän - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô – NXB Khoa hoïc kyõ thuaät[5]. Leâ Maäu Quyeàn - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - NXB Khoa hoïc kyõ thuaät[6]. John.D.Robert – Martorie C.Caseris, Basic principles of organic chemistry.[7]. Leâ Ngoïc Thaïch – Hoùa hoïc hö õu cô - Ñaïi hoïc quoác gia Tp. HCM, 2001Taäp theå taùc giaû boä moân hö õu cô trö ôøng ÑHBK, Kyõ thuaät thö ïc haønh toång hôïp hö õu cô

- Trö ôøng ÑHBK 1994[8]. Nguyeãn vaên Toøng - Thö ïc haønh hoùa hoïc hö õu cô – Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, 1998[9]. Ngoâ Thò Thuaän – Thö ïc taäp hoùa hoïc hö õu cô – Nhaø xuaát baûn ñaïi hoïc quoác gia

Haø noäi, 200110. Tieâu chuaån ñaùnh giaù sinh vieân:

Naém ñö ôïc cô baûn noäi dung moân hoïc Coù tính chuû ñoäng vaø thaùi ñoä nghieâm tuùc trong hoïc taäp Tham gia ñaày ñuû caùc baøi thö ïc haønh

11. Thang ñieåm: 10/1012. Muïc tieâu cuûa moân hoïc : Naém ñö ôïc baûn chaát cuûa caùc chaát cô baûn trong hoùa hoïc cô

sôû, voâ cô vaø hö õu cô thoâng qua caùc phaûn ö ùng vaø caùc phö ông phaùp ñieàu cheá ñeå cuõngcoá lyù thuyeát ñaõ ñö ôïc hoïc .

13. Noäi dung chi tieát moân hoïc: nhö muïc luïc


4

PHAÀN 1: HOÙA ÑAÏI CÖÔNGBAØI 1: XAÙC ÑÒNH COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ CuSO4.nH2O

I. MUÏC ÑÍCH

Thoâng qua lyù thuyeát veà caùch sö û duïng caân, sinh vieân taäp caân ñeå xaùc ñònh coâng thö ùccuûa muoái hydrat CuSO4.nH2O.

II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT

Tinh theå muoái ñoàng hydrat khi ñun noùng seõ maát nö ôùc keát tinh vaø chuyeån thaønhmuoái khan. Do ñoù, baèng caùch caân khoái lö ôïng cuûa muoái trö ôùc vaø sau khi nung ta coù theåbieát ñö ôïc haøm lö ôïng nö ôùc keát tinh coù trong muoái, tö ø ñoù tính ñö ôïc soá phaân tö û nö ôùc (n)trong coâng thö ùc cuûa muoái.

III. DUÏNG CUÏ - HOÙA CHAÁT

- Keïp saét- Caân phaân tích- Cheùn sö ù- Tuû saáy

- Muoái CuSO4.n H2O

IV. THÖÏC HAØNH

Laáy 1 cheùn sö ù coù naép, rö ûa saïch, saáy khoââ trong tuû saáy, ñeå nguoäi cheùn trong bình huùtaåm, caân cheùn baèng caân kyõ thuaät (coù ñoä chính xaùc 0,01g), ghi laáy khoái lö ôïng. Laáy khoaûng3- 4 gam CuSO4.nH2O, cho vaøo cheùn roài ñem caân, ghi khoái lö ôïng m1 thu ñö ôïc. Sau ñoùñaët vaøo beáp caùch caùt hoaëc tuû saáy (nhieät ñoä khoâng quaù 220oC), cho ñeán khi nö ôùc hydratbay hôi heát. Cho cheùn vaøo bình huùt aåm ñeå nguoäi roài caân. Laäp laïi ñoäng taùc treân 2-3 laàncho ñeán khi khoái lö ôïng cheùn caân haàu nhö khoâng thay ñoåi, hoaëc sö ï sai khaùc giö õa caùc laàncaân khoâng vö ôït quaù 0,01gam, ghi khoái lö ôïng m2.

Chuù yù: Khi caân muoái thu ñö ôïc luoân luoân phaûi duøng naép ñaäy kín ñeå traùnh trö ôøng hôïpmuoái CuSO4 khan tieáp xuùc vôùi khoâng khí aåm.

V. KEÁT QUAÛ

Laàn thö ù m1 m2 m1-m2 Coâng thö ùc muoái hydrat

1

2

3

VI. CAÂU HOÛI

1. Nö ôùc hidrat laø gì ?2. Taïi sao sau khi nung ta phaûi ñeå cheùn sö ù trong bình huùt aåm ?


5

BAØI 2: XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖÔÏNG NGUYEÂN TÖÛ KEÕM

I. MUÏC ÑÍCH

Baøi thí nghieäm nhaèm xaùc ñònh khoái lö ôïng nguyeân tö û cuûa Zn thoâng qua vieäc xaùcñònh theå tích cuûa khí sinh ra trong phaûn ö ùng.


Xeùt phaûn ö ùng hoùa hoïc Zn + 2HCl = ZnCl + H2

Dö ïa vaøo phö ông trình traïng thaùi khi lyù tö ôûng ta deå daøng xaùc ñònh ñö ôïc soá mol khíH2 thoaùt ra nhö sau

RTPV

n

Trong ñoùP : aùp suaát rieâng phaàn cuûa H2 trong hoãn hôïp, atm.V: theå tích H2 ñö ôïc sinh ra trong phaûn ö ùng, l.T: nhieät ñoätieán haønh phaûn ö ùng ,0K.R: haèng soá khí lyù tö ôûng.

Ta coù :2H10 VVV

V1 : Theå tích oáng ñongV0 : Theå tích nö ôùc coøn laïi trong oáng ñong

2HV : Theå tích hydro thoaùt ra

Hoãn hôïp hôi trong bình phaûn ö ùng bao goàm hôi nö ôùc baõo hoøa vaø khí hydro neân aùpsuaát rieâng phaàn cuûa hydro tính theo coâng thö ùc sau

OHaH 22PPP

Pa : aùp suaát khí quyeån tính baèng mmHg (trong thí nghieäm neáu khoâng coù khí aùp keáñeå ño Pa thì laáy Pa = 760mm Hg)

Aùp suaát hôi nö ôùc baõo hoøa ôû caùc nhieät ñoä khaùc nhau ñö ôïc trong baûng sau:

t(0C) 15 20 25 30 35 40

PH2O

mmHg12,79 17,54 23,76 31,82 42,18 55,32

Dö ïa vaøo soá mol khí H2 taïo thaønh ta coù theå xaùc ñònh ñö ôïc soá mol keõm tham giaphaûn ö ùng vaø nguyeân tö û lö ôïng cuûa noù.


6

Zn

ZnZn

Zn

ZnZn n

mA

A

mn

mZn: khoái lö ôïng keõm tham gia trong phaûn ö ùngnZn : soá mol keõm ñaõ tham gia phaûn ö ùng

III. DUÏNG CUÏ – HOÙA CHAÁT

- Heä thoáng duïng cuï nhö hình veõ- Pipet 5ml- Caân kyõ thuaät- Boùp cao su

- Dung dòch HCl 6N- Keõm haït

IV. THÖÏC HAØNH

Laép duïng cuï theo ñuùng sô ñoà:

Caân khoaûng 0.1 gam Zn baèng caân kyõ thuaät coù ñoä chính xaùc 0,01g cho vaøo bình caàuchö ùa 5ml dung dòch HCl 6N trong sô ñoà nhö hình veõ. Ñoïc trö ïc tieáp treân oáng ñong theåtích khí H2 sinh ra. Xaùc ñònh theå tích nö ôùc coøn laïi trong oáng ñong. Tính nguyeân tö û lö ôïngZn.

Thí nghieäm ñö ôïc tieán haønh 3 laàn, so saùnh keát quaû caùc laàn vôùi nhau.

V. KEÁT QUAÛ

STT Theå tích H2 Soá mol H2 Soá mol Zn Khoái lö ôïngZn

Nguyeân tö û lö ôïngZn

123So saùnh keát quaû vôùi nguyeân tö û lö ôïng cuûa Zn .

VI. CAÂU HOÛI

1. So saùnh keát quaû thö ïc nghieäm vôùi nguyeân tö û lö ôïng cuûa Zn. Giaûi thích taïi sao coù sö ïsai bieät ñoù.

2. Theá naøo laø khi lyù tö ôûng?.3. Aùp suaát hôi baõo hoøa laø gì? Neâu sö ï khaùc bieät giö õa aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung

dòch so vôùi dung moâi nguyeân chaát.


7

BAØI 3: KEÁT TINH - THAÊNG HOA - CHÖNG CAÁT

I. MUÏC ÑÍCH

Giuùp cho sinh vieân hieåu baûn chaát caùc quaù trình keát tinh, thaêng hoa vaø chö ng caát ñeåtö ø ñoù ö ùng duïng tinh cheá caùc hôïp chaát.


1.Phöông phaùp keát tinh:

Phö ông phaùp naøy duøng ñeå tinh cheá chaát raén dö ïa treân khaû hoøa tan cuûa noù trongdung moâi hoaëc heä dung moâi thích hôïp. Trö ôùc heát ta caàn ñun soâi ñeå hoøa tan hoaøn toaønchaát raén caàn tinh cheá vaø loïc noùng ñeå loaïi boû caùc taïp chaát khoâng hoøa tan. Sau ñoù laøm laïnhdung dòch ñeå chaát raén keát tinh trôû laïi.

Dung moâi thích hôïp phaûi hoøa tan toát chaát raén khi ñun soâi, ít hoøa tan noù khi laømlaïnh vaø phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau:

- Khoâng phaûn ö ùng vôùi chaát raén caàn tinh cheá.- Khoâng hoøa tan taïp chaát .- Deã bay hôi ra khoûi beà maët chaát raén khi laøm khoâ.- Ít ñoäc vaø reû tieàn.

2.Phöông phaùp thaêng hoa:

Thaêng hoa laø quaù trình laøm bay hôi chaát raén roài ngö ng tuï laïi thaønh tinh theå khoângqua giai ñoaïn hoùa loûng. Phö ông phaùp naøy aùp duïng ñeå tinh cheá nhö õng chaát raén coù aùp suaáthôi baõo hoøa thaáp. Noù coøn coù moät soá khuyeát ñieåm laø quaù trình xaûy ra chaäm, saûn phaåmhao huït moät phaàn.

3.Phöông phaùp chöng caát döôùi aùp suaát thöôøng:

Phö ông phaùp chö ng caát thö ôøng ñö ôïc sö û duïng ñeå tinh cheá caùc chaát loûng coù chö ùa caùctaïp chaát raén hoøa tan hoaëc caùc chaát khoù bay hôi.

Trö ôùc heát chaát loûng ñö ôïc ñun soâi taïo thaønh hôi, hôi ñö ôïc daãn qua oáng sinh haønngö ng tuï laïi thaønh chaát loûng. Ñaây laø chö ng caát thuaän doøng, noù ñö ôïc aùp duïng cho nhö õngchaát loûng beàn khi ñun soâi ôû aùp suaát thö ôøng.

Nhö õng chaát loûng coù nhieät ñoä soâi dö ôùi 800C thì ñun baèng beáp caùch thuûy. Nhö õng chaátcoù nhieät ñoä soâi cao hôn thì ñun vôùi beáp caùch caùt.

III. DUÏNG CUÏ – HOÙA CHAÁT

- Heä thoáng chö ng caát- Nhieät keá- Beáp ñieän- Thau nhö ïa- Ñuõa thuûy tinh

- Tinh theå muoái NaCl- Acid Salicilic coù taïp chaát- Than hoaït tính (neáu caàn)- Hoãn hôïp aceton- Becher 250ml


8

IV. THÖÏC HAØNH

1.Thí nghieäm 1: Tinh cheá muoái aên baèng phöông phaùp keát tinh laïi

- Caân chính xaùc 10 g muoái aên daïng raén baèng caân kyõ thuaät, cho vaøo becher 100 ml coùchö ùa saün khoaûng 50ml nö ôùc caát.

- Ñun noùng, khuaáy ñeàu cho ñeán khi muoái ñö ôïc hoøa tan hoaøn toaøn. Neáu dung dòch hoøatan coù maøu thì cho vaøo theâm moät ít than hoaït tính (khoaûng 2 -5 % troïng lö ôïng chaátcaàn tinh cheá laïi) ñeå loaïi boû taïp chaát. Loïc dung dòch thu ñö ôïc baèng pheãu loïc aùp suaátthö ôøng. Coâ caïn dung dòch muoái qua loïc treân cho ñeán khi baét ñaàu xuaát hieän vaùng tinhtheå thì dö øng laïi.

- Ñeå nguoäi, laøm laïnh dung dòch baèng nö ôùc ñaù cho ñeán khi NaCl keát tinh hoaøn toaøn thìdö øng laïi.

- Loïc chaân khoâng dung dòch thu ñö ôïc, laáy saûn phaåm ñem saáy trong tuû huùt ôû 800Ctrong 10 phuùt.

- Caân saûn phaåm vaø xaùc ñònh haøm lö ôïng muoái tinh khieát coù trong maãu ban ñaàu.- Thí nghieäm treân ñö ôïc thö ïc hieän 3 laàn, laáy keát quaû trung bình.

2.Thí nghieäm 2: Thaêng hoa acid Salicilic

- Laáy chính xaùc 1 gam acid Salicilic nghieàn mòn, cho vaøo baùt saønh nhoû.- Duøng moät tôø giaáy loïc ñaõ ñö ôïc khoeùt loå ñaäy kín cheùn saønh (ñö ôøng kính tôø giaáy loïc

phaûi lôùn hôn mieäng baùt saønh moät ít ñeå hôi axit khoâng bò thaát thoaùt), laáy moät pheãuthuûy tinh ñaõ ñö ôïc nuùt chaët ñaùy uùp ngö ôïc leân cheùn.

- Ñun caùch caùt baùt saønh ôû nhieät ñoä khoaûng 75 – 800C cho ñeán khi phaàn lôùn chaát raén ôûñaùy cheùn saønh ñaõ thaêng hoa vaø baùm vaøo giaáy loïc.

- Thu hoài vaø xaùc ñònh khoái lö ôïng saûn phaåm raén.(Noäp saûn phaåm cho giaùo vieân hö ôùng daãn).

Chuù yù: Khoâng ñö ôïc môû pheãu laáy saûn phaåm khi cheùn saønh coøn noùng vì hôi Salicilic bayra seõ laøm thaát thoaùt saûn phaåm.

3.Thí nghieäm 3: Chöng caát aceton

- Cho vaøo bình Wurt 25ml aceton, theâm vaøo 1 ít ñaù boït ñeå dung dòch soâi ñeàu. Laép ñaëtheä thoáng chö ng caát nhö hình veõ.

- Ñun caùch thuûy hoaëc treân beáp ñieän ôû nhieät ñoä khoaûng 560C - 580C. Duøng bình caàu50ml ñaët trong chaäu nö ôùc laïnh ñeå thu hoài saûn phaåm qua oáng sinh haøn.

- Quaù trình keát thuùc khi thaáy trong bình Wurt coøn khoaûng 3 - 5 ml. Xaùc ñònh theå tíchsaûn phaåm thu ñö ôïc.

V. KEÁT QUAÛ

STT m (g) hoãn hôïp ñaàu m (g) saûn phaåm Haøm lö ôïng % caùc chaáttinh khieát

1

2


9

VI. CAÂU HOÛI

1.Cho bieát sö ï thay ñoåi cuûa nhieät ñoä trong caùc quaù trình thaêng hoa, keát tinh vaø chö ng caát.2.Neâu teân caùc phö ông phaùp ñö ôïc aùp duïng ñeå tinh cheá caùc chaát. Nguyeân taéc cuûa tö øng

phö ông phaùp moät.3.Taïi sao trong moãi thí nghieäm caàn chuù yù ñeán nhieät ñoä.


10

BAØI 4: PHA DUNG DÒCH VAØ CHUAÅN ÑOÄ

I. MUÏC ÑÍCH

Vaän duïng lyù thuyeát ñaõ hoïc ñeå pha cheá caùc dung dòch coù noàng ñoä caàn thieát. Bieátxaùc ñònh laïi noàng ñoä ñaõ pha cheá baèng phö ông phaùp theå tích ñònh phaân.


1. Noàng ñoä dung dòch:

Laø lö ôïng chaát tan coù trong ñôn vò khoái lö ôïng hoaëc ñôn vò theå tích dung dòch haydung moâi. Trong hoaù hoïc, noàng ñoä dung dòch bieåu thò baèng nhieàu caùch khaùc nhau.

- Noàng ñoä phaàn traêm khoái lö ôïng (%) laø soá gam chaát tan chö ùa trong 100 gam dungdòch.

- Noàng ñoä mol (CM hay M) laø soá mol chaát tan chö ùa trong moät lít dung dòch.- Noàng ñoä ñö ông lö ôïng (CN hay N) laø soá ñö ông lö ôïng gam chaát tan chö ùa trong

moät lít dung dòch.- Noàng ñoä molan (Cm hay m) laø soá mol chaát tan trong 1000 gam dung moâi.- Noàng ñoä phaàn mol (Xi) chæ soá mol chaát I chia cho toång soá mol cuûa caùc chaát coù

maët trong dung dòch:

n

nX i

i

2. Pha cheá dung dòch:

a. Pha dung dòch chuaånDung dòch chuaån laø dung dòch coù noàng ñoä ñaõ bieát chính xaùc. Coù hai caùch pha cheá

dung dòch chuaån.- Caân moät lö ôïng chaát chính xaùc roài hoøa tan noù trong bình ñònh mö ùc, pha loaõng dung

dòch baèng nö ôùc caát cho tôùi vaïch ngaán. Bieát theå tích dung dòch vaø khoái lö ôïng chaát tan,tính ñö ôïc noàng ñoä dung dòch. Noàng ñoä dung dòch chuaån trong phaân tích theå tíchthö ôøng duøng noàng ñoä ñö ông lö ôïng. Vieäc pha cheá theo caùch treân chæ thö ïc hieän khi chaátpha cheá phaûi tinh khieát veà maët hoùa hoïc, thaønh phaàn cuûa chaát phaûi ö ùng ñuùng vôùi coângthö ùc nghóa laø phaûi beàn khi ôû daïng raén vaø trong dung dòch. Chaát thoûa maõn caùc yeâu caàuñoù goïi laø chaát goác.

- Neáu khoâng coù chaát goác, trö ôùc heát pha dung dòch coù noàng ñoä gaàn ñuùng, sau ñoù duøngdung dòch chaát goác ñeå xaùc ñònh laïi noàng ñoä dung dòch vö øa pha. Ví duï, duøng dung dòchaxit oxalic (H2C2O4.2H2O) chuaån ñeå xaùc ñònh laïi noàng ñoä dung dòch NaOH.

Ñeå tieän duøng trong caùc phoøng thí nghieäm thö ôøng duøng “chaát tieâu chuaån”. Nhö õngchaát ñoù laø lö ôïng cuûa nhö õng chaát raén khaùc nhau ñö ôïc caân chính xaùc hoaëc laø nhö õng theåtích cuûa caùc dung dòch chuaån ñoä ñö ôïc ño chính xaùc caàn thieát ñeå pha moät lít 0,1N ñeàuñö ôïc boû vaøo oáng thuûy tinh nhoû haøn kín (1), treân oáng coù hai choã thuûy tinh loõm, ôû ñoù thaønh


11

oáng raát moûng (goïi laø fixanal). Tieán haønh pha cheá dung dòch chuaån ñoä baèng” chaát tieâuchuaån” nhö sau:

Lau saïch choã thuûy tinh moûng ôû moät ñaàu. Laáy ñuõa thuûy tinh nhoïn (3) choïc thuûngñaàu moûng, loän ngö ôïc oáng hö ùng treân moät pheãu (2) ñaët vaøo bình ñònh mö ùc. Sau ñoù choïcthuûng choã loõm thö ù hai. Cho daàn lö ôïng hoùa chaát hoaëc lö ôïng dung dòch trong oáng ñoù vaøobình ñònh mö ùc 1l roài hoøa tan vaø pha loaõng dung dòch thu ñö ôïc baèng nö ôùc caát ñeán vaïchngaán.b. Pha cheá dung dòch tö ø dung dòch coù noàng ñoä khaùcPha loaõng dung dòch: Laø theâm nö ôùc caát vaøo ñeå dung dòch coù noàng ñoä nhoû hôn. Goïi C1,C2 vaø V1, V2, laø noàng ñoä vaø theå tích dung dòch trö ôùc vaø sau khi pha loaõng, vì lö ôïng chaáttan khoâng ñoåi neân C1V1 = C2V2, goïi Vn laø theå tích nö ôùc duøng pha loaõng thì: V2 = V1+Vn

vaø bieåu thö ùc treân coù daïng: C1V1 = (V1+Vn).C2 (1)Ví duï: caàn theâm bao nhieâu ml nö ôùc vaøo 500ml dung dòch axit HCl 0,122N ñeå coù

dung dòch axit HCl 0,100N.Theo bieåu thö ùc (1): 0,122.500 = 0,100.(500+Vn)

Vn = 110mlPha troän dung dòch: Giaû sö û troän V1 ml dung dòch chaát A coù noàng ñoä C1 vôùi V2 ml dungdòch coù noàng ñoä C2 thu ñö ôïc Vml = V1+V2 dung dòch chaát A coù noàng ñoä C, vaø bieåu thö ùctreân coù daïng:

C1V1+ C2V2 = CV (2)Ví duï: Caàn theâm bao nhieâu ml dung dòch HCl ñaëc 12N vaøo 200ml dung dòch HCl

0,8N ñeå coù dung dòch HCl 1N.Theo bieåu thö ùc (2): 12V1+200.0,8 = 1(V1 + 200)

V1 = 3,63ml HCl ñaëc 12N.

3. Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch:

a. Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuø keáTyû khoái cuûa dung dòch thay ñoåi theo noàng ñoä, neáu bieát noàng ñoä cuûa dung dòch coù

theå suy ra tyû khoái vaø ngö ôïc laïi, dö ïa vaøo baûn tyû khoái coù saün.Tyû khoái thö ôøng ñö ôïc xaùc ñònh baèng phuø keá. Phuø keá laø duïng cuï rieâng ñeå ño nhanh

tyû khoái cuûa chaát loûng, laø moät phao roãng baèng thuûy tinh. Phaàn treân coù baûng chia ñoä tö ôngö ùng vôùi caùc giaù trò cuûa tyû khoái ñaõ ñö ôïc hieäu chuaån ôû nhieät ñoä xaùc ñònh coù giaù trò trongbaûng, phaàn dö ôùi baàu chö ùa ñaày haït bi baèng chì giö õ cho phuø keá ôû vò trí ñö ùng thaúng khinhuùng vaøo dung dòch.

Thö ôøng phuø keá ñö ôïc duøng ñeå ño tyû khoái trong khoaûng 0,2 – 0,4 ñôn vò. Ví duï, coùphuø keá chia ñoä tö ø 1,000 – 1,200 hoaëc 1,400; tö ø 1,400 -1,600… neân thö ôøng duøng moät boägoàm nhieàu phuø keá khaùc nhau ñeå ño tyû khoái trong moät khoaûng roäng.

Caùch xaùc ñònh noàng ñoä baèng phuø keá. Ñoå chaát loûng nghieân cö ùu vaøo bình coù daïngnhö oáng ñong nhö khoâng chia ñoä coù theå tích khoaûng 500ml ñaõ laøm khoâ. Mö ùc chaát loûngphaûi thaáp hôn mieäng bình. Thaû phuø keá saïch vaø khoâ vaøo chaát loûng. Phuø keá phaûi ôû giö õabình khoâng ñö ôïc chaïm vaøo thaønh bình Ñeå maét treân cuøng moät maët phaúng vaø mö ïc chaátloûng, ñoïc giaù trò tyû khoái theo vaïch cuûa thang chia ñoä khôùp vôùi beà maët chaát loûng. Bieátñö ôïc tyû khoái tra baûng seõ coù noàng ñoä cuûa dung dòch. Trong trö ôøng hôïp giaù trò tyû khoái tìmñö ôïc tö ø thö ïc nghieäm khoâng coù trong baûng tính thì tính noàng ñoä theo pheùp noäi suy.


12

b. Xaùc ñònh noàng ñoä cuûa dung dòch baèng phö ông phaùp chuaån ñoäChuaån ñoä laø phö ông phaùp xaùc ñònh noàng ñoä chö a bieát cuûa moät dung dòch theo noàng

ñoä ñaõ bieát cuûa moät dung dòch khaùc baèng caùch ño theå tích cuûa caùc dung dòch tö ông taùc. Vìcaùc chaát phaûn ö ùng vôùi nhau theo ñö ông lö ôïng neân noàng ñoä cuûa caùc dung dòch trong pheùpchuaån ñoä thö ôøng duøng laø noàng ñoä ñö ông lö ôïng. Noàng ñoä cuûa caùc dung dòch tö ông taùc tæleä nghòch vôùi theå tích cuûa chuùng.

A

B

B

A

N

N

V

V

- A: chaát ñaõ bieát noàng ñoä- B: chaát caàn xaùc ñònh noàng ñoä

Neáu xaùc ñònh ñö ôïc theå tích VA,VB trong quaù trình chuaån ñoä, bieát NA seõ tìm ñö ôïcNB.

Thôøi ñieåm chaát A theâm vaøo vö øa ñuû taùc duïng hoaøn toaøn vôùi chaát B goïi laø ñieåmtö ông ñö ông. Thôøi ñieåm coù theå quan saùt ñö ôïc sö ï thay ñoåi cuûa caùc chaát chæ thò, keát tuûasuaát hieän... goïi laø ñieåm keát thuùc. Hieån nhieân laø ñieåm tö ông ñö ông vaø ñieåm keát thuùc caønggaàn nhau thì pheùp chuaån ñoä caøng chính xaùc. Nhö õng chaát gaây ra hieän tö ôïng maøu saéc thayñoåi, keát tuûa xuaát hieän goïi laø chaát chæ thò.

Phö ông phaùp chuaån ñoä ñö ôïc aùp duïng cho nhieàu loaïi phaûn ö ùng: phaûn ö ùng trung hoøa,phaûn ö ùng oxi hoùa-khö û, phaûn ö ùng taïo keát tuûa, phaûn ö ùng taïo phö ùc…


- Bình ñònh mö ùc 250ml, 100ml- Pipet 10ml.- Buret 25ml- Bình hình noùn 100ml, pheãu.- Phuø keá, oáng hình truï ño tyû khoái

- Dung dòch HCl 2N- Dung dòch HCl 17%- Dung dòch H2C2O4.2H2O 0,1N- Dung dòch KMnO4 0,1N- NaOH 0,1N (pha tö ø fixanan)- Dung dòch H2SO4 2N- Tinh theå NaCl- Phenolphtalein

IV. THÖÏC HAØNH

1. Thí nghieäm 1: Pha dung dòch chaát raén trong nöôùc

- Pha 250ml dung dòch NaCl 10%- Tìm tyû khoái cuûa dung dòch caàn pha trong baûng tyû khoái ñeå tính soá gam caàn laáy. Duøng

maët kính ñoàng hoà caân lö ôïng muoái ñeán ñoä chính xaùc 0,01g, ñaët pheãu thuûy tinh treânbình ñònh mö ùc 250ml, ñoå toaøn boä muoái leân pheãu. Rö ûa pheãu thuûy tinh vaø maët kínhñoàng hoà baèng bình caàu tia. Theâm nö ôùc khoaûng nö ûa bình, laéc troøn ñeán khi hoøa tanhoaøn toaøn muoái NaCl. Tieáp tuïc cho theâm nö ôùc gaàn ñeán ngaán, duøng pipet nhoû tö ønggioït ñeán khi voøm khum cuûa dung dòch truøng vôùi ngaán. Ñaäy bình, giö õ chaët nuùt, laécngö ôïc bình vaøi laàn.

- Duøng phuø keá kieåm tra laïi noàng ñoä cuûa dung dòch.

2. Thí nghieäm 2: Pha dung dòch coù noàng ñoä nguyeân chuaån


13

- Pha 100ml dung dòch axit HCl coù noàng ñoä 0,1N tö ø dung dòch HCl 17% cuûa phoøng thínghieäm.

- Tra baûng tyû khoái ñeå tìm tyû khoái dung dòch HCl 17%; tính theå tích dung dòch HCl 17%caàn thieát ñeåpha trong bình ñònh mö ùc 100ml (giö õ ñeå tieán haønh thí nghieäm 6).

3. Thí nghieäm 3: Pha dung dòch töø 2 dung dòch coù noàng ñoä khaùc nhau.

Pha 250ml dung dòch NaCl 7% tö ø dung dòch NaCl 10% (vö øa pha ôû thí nghieäm 1)vaø dung NaCl 5% (phoøng thí nghieäm pha saün).

Coù 2 caùch pha:- Pha theâm nö ôùc vaøo dung dòch NaCl 10%.- Pha sô ñoà ñö ôøng cheùo:

Tyû leä 7/3 vaø tyû leä khoái lö ôïng cuûa 2 dung dòch caàn duøng (dung dòch NaCl 10% vaønö ôùc caát) tra baûng tyû khoái ñeå tìm tyû khoái 3 dung dòch treân, sau ñoù tính theå tích dung dòch10% vaø nö ôùc caàn thieát ñeå pha 250ml dung dòch 7%.

Ño theå tích dung dòch caàn duøng, ñoå vaøo coác troän laãn vaø khuaáy ñeàu.Pha theâm dung dòch 5% vaøo dung dòch 10% (cuõng tính vaø tieán haønh caùch pha nhö

treân).Kieåm tra noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá. So saùnh vôùi giaù trò trong baûng tyû khoái .

4. Thí nghieäm 4: Pha loaõng dung dòch

- Pha 100ml KMnO4 0,01N tö ø dung dòch KMnO4 0,1N (phoøng thí nghieäm pha saün).- Dö ïa vaøo bieåu thö ùc (1) tính theå tích KMnO4 0,1N caàn laáy ñeå pha trong bình ñònh mö ùc

100ml. (giö õ laïi ñeå tieán haønh thí nghieäm 7).

5. Thí nghieäm 5: Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá

- Laáy dung dòch HCl 2N (ñaõ pha saün trong phoøng thí nghieäm) ñoå vaøo oáng ñong coù theåtích khoaûng 500ml.

- Duøng phuø keá ño tyû khoái cuûa dung dòch vôùi ñoä chính xaùc ±0,005.- Ñoái chieáu baûng tyû khoái ñeå tìm noàng ñoä % cuûa dung dòch axit treân. Sau ñoù tính ra

noàng ñoä ñö ông lö ôïng.

6. Thí nghieäm 6: Xaùc ñònh noàng ñoä baèng phöông phaùp chuaån ñoä trung hoøa

- Kieåm tra noàng ñoä dung dòch HCl pha ôû thí ngieäm 2.- Ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch HCl, duøng dung dòch chuaån NaOH 0,1N (pha tö ø

fixanan).- Dö ïa vaøo phaûn ö ùng trung hoøa:

HCl + NaOH = NaCl + H2O- Duøng phenolphtalein laøm chaát chæ thò.- Caùch tieán haønh: Duøng pipet laáy 20ml dung dòch HCl (pha ôû thí nghieäm 2) cho vaøo

bình hình noùn 100ml. Nhoû 2 – 3 gioït phenolphtalein. Ñoå dung dòch chuaån NaOH0,1N vaøo buret 25ml cao hôn vaïch soá 0 khoaûng 2ml sau ñoù môû khoùa cho dung dòchchaûy xuoáng tö ø tö ø ñeán khi voøm khum cuûa dung dòch truøng vôùi vaïch soá 0 thì khoùa laïi(khoâng ñeå boït khí coøn laïi trong buret).


14

- Ñeå xaùc ñònh chính xaùc thôøi ñieåm keát thuùc phaûn ö ùng caàn chuaån bò saün dung dòch maãubaèng caùch laáy moät bình noùn ñö ïng 20ml nö ôùc caát, cho theâm 2 – 3 gioït phenolphtaleinvaø moät gioït dung dòch chuaån NaOH 0,1N, dung dòch seõ coù maøu hoàng nhaït.

- Ñaët bình hình noùn chö ùa dung dòch axit dö ôùi buret vaø loùt dö ôùi bình moät tôø giaáy traéng.Tay traùi môû tö ø tö ø khoùa buret, nhoû tö øng gioït dung dòch NaOH xuoáng bình hình noùn.Tay phaûi khoâng ngö øng laéc nheï bình theo voøng troøn. Khi naøo dung dòch xuaát hieänmaøu hoàng nhaït beàn trong 5 giaây nhö dung dòch maãu thì ngö øng. Ghi theå tích dung dòchNaOH ñaõ duøng. Tieán haønh chuaån ñoä 3 laàn. Sai khaùc giö õa caùc laàn khoâng quaù 0,1ml.Laáy giaù trò trung bình tö ø ñoù suy ra noàng ñoä dung dòch HCl.

Chuù yù: Neáu khoâng coù NaOH 0.1N pha tö ø fixanan thì pha dung dòch NaOH coù noàng ñoägaàn ñuùng 0,1N, sau ñoù pha dung dòch chuaån H2C2O4.2H2O coù noàng ñoä chính xaùc 0.1Ntheo phö ông phaùp caân roài duøng dung dòch chuaån ñoù ñeå xaùc ñònh noàng ñoä NaOH chínhxaùc baèng phö ông phaùp chuaån ñoä (duøng phenolphtalein laøm chæ thò).

7. Thí nghieäm 7: Xaùc ñònh noàng ñoä baèng phöông phaùp chuaån ñoä oxi hoùa – khöû

- Kieåm tra noàng ñoä cuûa dung dòch KMnO4 pha ôû thí ngieäm 4.- Ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch KMnO4 duøng dung dòch chuaån laø H2C2O4.2H2O dö ïa

treân phaûn ö ùng oxi hoùa – khö û sau:5H2C2O4 + 2KMnO4 + 3H2SO4 = 10 CO2 + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O

Caùch tieán haønh: Duøng pipet laáy 10ml dung dòch H2C2O4.2H2O 0,1N ñaõ pha saün ôûphoøng thí ngieäm vaøo bình hình noùn, theâm 1ml H2SO4 2N, ñun noùng 70 ñeán 80oC (khoângñö ôïc ñun soâi). Cho ñaày dung dòch KMnO4 vö øa pha ôû thí nghieäm 4 vaøo buret vaø ñieàuchænh ñieåm 0. Nhoû tö øng gioït KMnO4 caàn xaùc ñònh ôû treân vaøo dung dòch H2C2O4 ñaõ axithoùa, laéc ñeàu dung dòch tôùi khi dung dòch coù maøu hoàng nhaït beàn khoaûng 1 phuùt. Chuaån ñoä3 laàn, laáy keát quaû trung bình, tính noàng ñoä chính xaùc cuûa dung dòch KMnO4.

V. CAÂU HOÛI

1. Phaûi duøng bao nhieâu gam tinh theå hexahidrat cuûa Canxi clorua ñeå ñieàu cheá 200mldung dòch Canxi clorua 30% (d = 1.282). Noàng ñoä mol dung dòch Canxi clorua,Ca2+, Cl- baèng bao nhieâu?

2. Trong phoøng thí nghieäm saün coù nö ôùc caát, caùc dung dòch Canxi clorua 20% (d =1,77) vaø dung dòch 40% (d = 1,396). Tìm caùch pha dung dòch noùi treân baèng 2phö ông phaùp ñôn giaûn, khaùc nhau.

3. Khi trung hoøa 50 ml dung dòch axit clohidric 0,1M baèng 50 ml dung dòchNatrihidroxit 0,1M. tính pH cuûa dung dòch:

- Trö ôùc khi cho NaOH- Khi trung hoøa ½ lö ôïng axit.- Taïi ñieåm tö ông ñö ông.

Vì sao laïi choïn Phenolphtalein laøm chaát chæ thò. Coù theå duøng metyl da cam ñö ôïckhoâng?

4. Trình baøy cô sôû khoa hoïc cuûa phö ông phaùp xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuøkeá?


15

BAØI 5: VAÄN TOÁC PHAÛN ÖÙNG

I. MUÏC ÑÍCH

Nhaèm minh hoïa cho nhö õng lyù thuyeát veà vaän toác phaûn ö ùng vaø khaûo saùt caùc yeáu toáaûnh hö ôûng ñeán vaän toác moät phaûn ö ùng hoùa hoïc.


Vaän toác phaûn ö ùng thö ôøng ñö ôïc xaùc ñònh baèng ñoä bieán thieân noàng ñoä cuûa caùc chaátphaûn ö ùng hoaëc saûn phaåm trong moät ñôn vò thôøi gian .Thí duï: Trong khoaûng thôøi gian t, noàng ñoä chaát phaûn ö ùng thay ñoåi laøC thì vaän toáctrung bình cuûa phaûn ö ùng trong khoaûng thôøi gian ñoù laø

Vaän toác phaûn ö ùng luoân laø giaù trò dö ông, do ñoù daáu (+) hay laø (-) tuøy thuoäc vaøo giaùtròC xaùc ñònh theo chaát phaûn ö ùng hay saûn phaåm. Khi tính vaän toác phaûn ö ùng trung bìnhtrong khoaûng thôøi gian t voâ cuøng nhoû (t tieán daàn ñeán 0) thì luùc ñoù vaän toác trung bìnhtieán tôùi giôùi haïn laø vaän toác tö ùc thôøi taïi thôøi ñieåm t :

W =dt

dC

Vaän toác cuûa phaûn ö ùng hoùa hoïc phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa caùc chaát phaûn ö ùng vaøñieàu kieän tieán haønh phaûn ö ùng nhö : nhieät ñoä, aùp suaát, noàng ñoä cuûa caùc chaát phaûn ö ùng…Neáu moät phaûn ö ùng xaûy ra nhieàu giai ñoaïn thì vaän toác phaûn ö ùng ñö ôïc quyeát ñònh bôûi gianñoaïn xaûy ra chaäm nhaát.

1.AÛnh höôûng cuûa noàng ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng:

Theo ñònh luaät taùc duïng khoái lö ôïng, vaän toác phaûn ö ùng tæ leä vôùi noàng ñoä chaát phaûnö ùng.

Vôùi phaûn ö ùng aA + bB = SPW = k [A]x . [B]y

k – heä soá tæ leä ñaëc trö ng cho moãi phaûn ö ùng (chæ phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø baûn chaátcuûa chaát tham gia phaûn ö ùng) goïi laø haèng soá toác ñoä.

Ví duï:H2 + Cl2 = 2HClW= k [H2] . [Cl2]

[H2], [Cl2]: noàng ñoä chaát phaûn ö ùng ôû thôøi ñieåm khaûo saùt t.Neáu noàng ñoä H2 vaø Cl2 caøng lôùn thì soá phaân tö û H2 vaø Cl2 hoaït ñoäng caøng nhieàu,

phaûn ö ùng caøng nhanh.

2.Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng:

ΔtΔC

W


16

Toác ñoä phaûn ö ùng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo nhieät ñoä xaûy ra phaûn ö ùng. Khi nhieät ñoätaêng, soá va chaïm coù hieäu quaû taêng leân, do ñoù toác ñoä phaûn ö ùng taêng leân. Khi nhieät ñoätaêng leân 100 thì toác ñoä phaûn ö ùng taêng leân tö ø 2 4 laàn (goïi laø heä soá nhieät ñoä cuûa toác ñoä)

10

tt

12

12

γ.kk

Trong ñoù: k2 – haèng soá toác ñoä phaûn ö ùng taïi nhieät ñoä t2

k1 – haèng soá toác ñoä phaûn ö ùng taïi nhieät ñoä t1

3.Aûnh höôûng cuûa chaát xuùc taùc ñeán toác ñoä phaûn öùng:

Chaát xuùc taùc laøchaát coù khaû naêng laøm taêng nhanh toác ñoä cuûa caùc phaûn ö ùng coù khaûnaêng xaûy ra nhö ng khoâng bò tieâu hao trong phaûn ö ùng.

Chaát xuùc taùc coù moät soá ñaëc trö ng sau:- Lö ôïng sö û duïng nhoû hôn raát nhieàu so vôùi lö ôïng caùc chaát phaûn ö ùng.- Khoâng thay ñoåi veà lö ôïng vaø thaønh phaàn, tính chaát sau phaûn ö ùng.- Coù tính choïn loïc, moãi chaát xuùc taùc thö ôøng chæ coù taùc duïng vôùi moät phaûn ö ùng nhaát

ñònh .Trong phaàn thö ïc haønh naøy, chuùng ta seõ khaûo saùt aûnh hö ôûng cuûa caùc yeáu toá noàng

ñoä, nhieät ñoä vaø chaát xuùc taùc ñeán vaän toác phaûn ö ùng.

III. HOÙA CHAÁT

- Nhieät keá 1000C- OÁng nghieäm lôùn:10 caùi- Pipet caùc loaïi- Giaù ñeå oáng nghieäm 1caùi- Coác chòu nhieät 250ml- Beáp ñieän nhoû- Duïng cuï hö ùng khí

- MnO2 raén- H2O2 ñaäm ñaëc- HCl 1 N- H2SO4 8N- Na2C2O4 0,2 N- Na2S2O3 0,1 N- KMnO4 0,04 N- MnSO4 0,2 N

IV. THÖÏC HAØNH

1.Thí nghieäm 1: Khaûo saùt aûnh höôûng cuûa noàng ñoä ñaán toác ñoä phaûn öùng

Xeùt phaûn ö ùng :Na2S2O3 + 2 HCl = 2NaCl + SO2 + H2O + S

Baûng 1:

Thínghieäm

VNa2S2O3 0,2M

(ml)VH2O

(ml)VHCl 1M

(ml)Thôøi gian

quan saùt (t)Toác ñoä phaûn ö ùng

W= 1/t

12345

54321

01234

55555


17

Duøng hai oáng nghieäm, moät oáng chö ùa Na2S2O3 vaø nö ôùc (theo baûng 1), coøn oáng kiañö ïng HCl 1M. Roùt dung dòch HCl vaøo dung dòch Na2S2O3 laéc ñeàu. Duøng ñoàng hoà coù kimgiaây ñeå theo doõi phaûn ö ùng keå tö ø khi troän hai dung dòch ñoù vôí nhau roài tieáp tuïc laéc chotôùi khi xuaát hieän maøu sö õa.

Laøm tö ông tö ï tö ø thí nghieäm 1 ñeán thí nghieäm thö ù 5.

2.Thí nghieäm 2: Khaûo saùt söï aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng

Laáy hai oáng nghieäm, cho vaøo oáng nghieäm thö ù nhaát 1ml dung dòch Na2S2O3 0,1N,cho vaøo oáng nghieäm thö ù hai 5ml dung dòch HCl. Ngaâm caûhai oáng vaøo nö ôùc cho ñeán khiñaït ñö ôïc nhieät ñoä thích hôïp, ñoå dung dòch HCl trong oáng thö ù hai vaøo oáng thö ù nhaát, quansaùt vaø xaùc ñònh thôøi gian phaûn ö ùng. Laøm tö ông tö ï tö ø thí nghieäm thö ù nhaát cho ñeán thínghieäm cuoái cuøng theo baûng 2.

Baûng 2:

Thínghieäm

VNa2S2O3

0,1 N (ml)VHCl 1M

(ml)Nhieät ñoä0C Thôøi gian

quan saùt (t)Toác ñoä phaûnö ùng W = 1/t

1 1 5 0pt

2 1 5 10t 0p

3 1 5 20t 0p

4 1 5 30t 0p

5 1 5 40t 0p

3.Thí nghieäm 3 : Khaûo saùt aûnh höôûng cuûa Mn2+ leân vaän toác phaûn öùng

2KMnO4 + 5C2O42- + 16H+ 2Mn2+ + 10 CO2 + 8H2O

Laáy vaøo moät oáng nghieäm lôùn theå tích caùc thuoác thö û cho thí nghieäm ghi ô û baûng 4.

Thínghieäm

Na2C2O4

0,1M (ml)H2SO4 4M

(ml)KMnO4

0,02M (gioït)MnSO4

0,1M (gioït)Nhieät ñoä

0C

Thôøigian

quan saùt

1

2

3

4

3

3

3

3

1

1

1

1

5

5

5

5

0

2

4

6

t0 phoøng

t0 phoøng

t0 phoøng

t0 phoøng

Theo doõi thôøi gian maát maøu dung dòch cuûa tö øng thí nghieäm. Nhaän xeùt. Cho bieát vaitroø cuûa Mn2+ trong thí nghieäm treân.


18

V. KEÁT QUAÛ

- Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï bieán thieân cuûa toác ñoä theo nhieät ñoä. Nhaän xeùt- Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï phuï thuoäc cuûa vaän phaûn ö ùng v = 1/t theo noàng ñoä dung dòch

Na2S2O3. Nhaän xeùt .- Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï phuï thuoäc cuûa vaän toác phaûn ö ùng theo lö ôïng dung dòch

MnSO4.

VI. CAÂU HOÛI

1. Vaän toác cuûa moät phaûn ö ùng hoùa hoïc phuï thuoäc vaøo nhö õng yeáu toá naøo?2. Haèng soá vaän toác phuï thuoäc vaøo nhö õng yeáu toá naøo ?3. Phaân bieät vaän toác trung bình vaø vaän toác tö ùc thôøi ?4. ÔÛ thí nghieäm 1 dö ï ñoaùn lö ôïng khí SO2 thay ñoåi nhö theá naøo khi

Taêng lö ôïng Na2S2O3 sö û duïng leân 2 laàn. Giaûm lö ôïng HCl ñi 2 laàn.


19

BAØI 6: PHAÛN ÖÙNG TRAO ÑOÅI

I. MUÏC ÑÍCH

Aùp duïng lyù thuyeát ñaõ hoïc veà phaûn ö ùng trung hoøa ñeå ñieàu cheá NaOH.


Phaûn ö ùng trao ñoåi laø phaûn ö ùng hoùa hoïc xaûy ra trong ñoù khoâng coù sö ï thay ñoåi soáoxy hoùa cuûa caùc chaát vaø caùc ion. Ñeå phaûn ö ùng trao ñoåi coù khaû naêng xaûy ra phaûi coù ítnhaát moät saûn phaåm taïo thaønh laø chaát keùm beàn hoaëc chaát ñieän ly yeáu hoaëc chaát deã bayhôi.

Vaän duïng caùc lyù thuyeát veà phaûn ö ùng trao ñoåi,ta coù phö ông trình sauCa(OH)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2NaOH

Trong phaûn ö ùng treân caû Ca(OH)2 vaø CaCO3 ñeàu laø nhö õng chaát ít tan,tuy nhieân ñoätan cuûa Ca(OH)2 lôùn hôn nhieàu so vôùi ñoä tan cuûa CaCO3 neân phaûn ö ùng vaãn coù khaû naêngxaûy ra.

Sau khi phaûn ö ùng keát thuùc dung dòch coù khaû naêng chö ùa NaOH vaø moät ít Na2CO3

dö . Chuùng ta coù theå duøng dung dòch HCl ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch NaOH taïo thaønhvaø lö ôïng NaCO3 dö trong dung dòch.

Quaù trình chuaån ñoä naøy xaûy ra qua 2 giai ñoaïn:- Giai ñoaïn ñaàu tieân laø giai ñoaïn HCl trung hoøa NaOH vaø chuyeån Na2CO3 thaønh daïng

NaHCO3, keát thuùc giai ñoaïn naøy pH cuûa dung dòch vaøo khoaûng 8,3 (tö ông ö ùng vôùikhoaûng chuyeån maøu cuûa phenoltalein).

NaOH + HCl = NaCl + H2 ONa2CO3 + HCl = NaHCO3 + NaCl

- Giai ñoaïn thö ù hai laø giai ñoaïn HCl tieáp tuïc trung hoøa NaHCO3 thaønh daïng muoáitrung tính Na2CO3, keát thuùc giai ñoaïn naøy pH dung dòch vaøo khoaûng 3,8 (tö ông ö ùngvôùi khoaûng chuyeån maøu cuûa metyl da cam).

NaHCO3 + HCl = CO2 + H2O + NaCl


- Becher 100 ml : 1 caùi- Becher 200 ml : 1 caùi- Buret : 1 caùi- Ñuõa khuaáy : 1 caùi- Beáp ñieän : 1 caùi- Erlen 100 ml : 1 caùi- Becher 100 ml : 1 caùi

- CaO raén- Na2CO3 raén- HCl 0,1 N- Chæ thò phenolphtalein- Chæ thò metyl dacam

IV. THÖÏC HAØNH

Caân khoaûng 10 gam CaO cho vaøo becher thö ù nhaát, theâm vaøo khoaûng 50 ml nö ôùc,khuaáy ñeàu.


20

Caân 15 g Na2CO3 raén cho vaøo moät becher thö ù hai, cho theâm vaøo becher 85 mlnö ôùc caát khuaáy ñeàu, ta thu ñö ôïc dung dòch Na2CO3 15%.

Ñun noùng dung dòch ñeán nhieät ñoä khoaûng 800C vaø vö øa khuaáy ñeàu vö øa cho tö ø tö ødung dòch nö ôùc voâi trong becher thö ù nhaát vaøo (Thôøi gian cho khoaûng 30 phuùt). Sau ñoùñun noùng dung dòch trong khoaûng 15 phuùt, loïc vaø thu phaàn dung dòch sau loïc.

Cho 10ml dung dòch sau loïc vaøo bình ñònh mö ùc 100ml, ñònh mö ùc ñeán vaïch.Laáy 10 ml dung dòch thu ñö ôïc tö ø bình ñònh mö ùc cho vaøo moät erlen 100ml, cho

theâm vaøo 3 gioït phenolphtalein vaø chuaån ñoä baèng dung dòch HCl 0,1N cho ñeán khi maátmaøu hoàng thì dö øng, ghi theå tích V1 cuûa dung dòch HCl ñaõ duøng.

Cho tieáp vaøo erlen 3 gioït metyl dacam vaø tieáp tuïc chuaån baèng dung dòch HCl 0,1N cho ñeán khi dung dòch chuyeån tö ø maøu vaøng sang maøu cam thì dö øng laïi, ghi theå tích V2

ñaõ duøng.

V. KEÁT QUAÛ

Tính hieäu suaát ñieàu cheá NaOH:

Hay 100VV2V

VVH

100CC

CH

212

21

NaOHCONa

NaOH

32

Trong ñoùV1 : theå tích HCl duøng trong giai ñoaïn 1V2 : theå tích HCl duøng trong giai ñoaïn 2V1 – V2 : theå tích HCl duøng cho NaOH

VI. CAÂU HOÛI

1. Theá naøo laø moät phaûn ö ùng trao ñoåi? Ñieàu kieän ñeå moät phaûn ö ùng trao ñoåi coù khaûnaêng xaûy ra laø gì?

2. Taïi sao chuùng ta phaûi khuaáy ñeàu khi cho nö ôùc voâi vaøo dung dòch Na2CO3?3. Taïi sao giai ñoaïn chuaån ñoä ñaàu duøng Phenolphtalein nhö ng giai ñoaïn chuaån ñoä

sau laïi duøng metyl da cam?

Nhö õng daáu hieäu naøo cho bieát Na2SiO3 bò thuûy phaân.

Thí nghieäm 9: Thuûy phaân thuûy tinh (Na2O.CaO.6SiO2).

Ñoát moät ñaàu oáng thuûy tinh cho ñeán khi noùng ñoû (meàm), nhanh choùng nhuùng vaøo coácñö ïng ít nö ôùc. Laëp laïi thí nghieäm treân vaøi laàn.

Gaïn nö ôùc ra, laáy nhö õng maûnh vuïn thuûy tinh nhoû cho vaøo coái sö ù saïch, duøng chaøy sö ùnghieàn nhoû thaønh boät mòn. Cho vaøo 2 – 3 gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt.

Caâu hoûi chuaån bò:

1. Nhaän xeùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra vaø giaûi thích baèng phö ông trình phaûn ö ùng.2. Haõy neâu thaønh phaàn chính cuûa thuûy tinh thö ôøng.


21

PHAÀN 2: HOÙA VOÂ CÔ

BAØI 7: HYDRO VAØ CAÙC NGUYEÂN TOÁPHAÂN NHOÙM IB, IIB

I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT

1. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa hydro vaø caùc hôïp chaát cuûa noùo12. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa Ñoàng vaø Keõm vaø caùc hôïp chaát cuûa

chuùng

II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ

- 4 oáng nghieäm trung.- 1 giaù ñeå oáng nghieäm.- 1 keïp oáng nghieäm.- 3 Pipette 2ml, 5ml, 10ml.- 1 oáng nhoû gioït.- 1 quaû boùp cao su.- 1 becher 100ml.

- 1 becher 250ml.- 1 oáng nghieäm pyrex D24mm.- 1 boä nuùt cao su vaø oáng daãn khí.- 1 bình tia.- 1 ñuõa thuûy tinh.- 1 cheùn sö ù nung.

III. HOÙA CHAÁT

- H2SO4 20%.- HCl 4N.- HCl 1N.- KI 0,1N.- ZnCl2 0,5N.- HgCl2 0,5N.- HCHO 30%.- NaOH 0,4N.- KMnO4 0,1N

- CdCl2 0,5N.- CuSO4 0,5N.- H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2% (tuû huùt).- C6H12O6 tinh theå.- Keõm haït hay boät keõm.- Nhoâm haït hay boät nhoâm.- Ñinh saét.- Coàn 96o.- CuSO4.nH2O tinh theå.- NH4OH 25%.

IV. THÖÏC HAØNHPHAÀN A. HYDROThí nghieäm 1. Ñieàu cheá hydro vaø tính chaát cuûa khí hydro.Laép duïng cuï nhö hình veõ.


22

Cho moät ít haït keõm nhoû vaøo oáng nghieäm lôùn. Cuoän troøn tôø giaáy vaø nheùt vaøo oángnghieäm ñeå cho caùc haït keõm vaøo saùt ñaùy oáng nghieäm. Sau ñoù cho vaøo oáng nghieämkhoaûng 5ml dung dòch HCl 4N. Thu khí sinh ra vaøo oáng nghieäm nhoû chö ùa ñaày nö ôùc uùpngö ôïc treân chaäu ñö ïng nö ôùc nhö hö ôùng daãn cuûa hình veõ.

Khi lö ôïng khí trong oáng nghieäm ñaõ ñaåy heát nö ôùc trong oáng nghieäm, duøng ngoùn taycaùi bòt chaët oáng nghieäm ñeå giö õ khí laïi. Ñö a mieäng oáng nghieäm vaøo saùt ngoïn lö ûa ñeøn coànvaø ruùt tay che mieäng oáng nghieäm. Ñoát khí thoaùt ra ôû mieäng oáng nghieäm.

Quan saùt hieän tö ôïng. Laëp laïi thí nghieäm treân 3 laàn. So saùnh tieáng noå phaùt ra ôû caùclaàn thí nghieäm.


1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm vaø caùc hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Taïi sao duøng HCl 1N. Duøng noàng ñoä khaùc coù ñö ôïc khoâng?4. Axit naøo coù theå thay HCl? Cho ví duï minh hoïa vaø vieát phö ông trình phaûn ö ùng.5. Hoaù tính cuûa khí Hydro.

Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá khí hydro töø nhoâm vaø dung dòch NaOH 1N.

Cho moät ít haït nhoâm vaøo oáng nghieäm baèng tôø giaáy cuoän troøn vaøo oáng nghieäm coùchö ùa 2ml dung dòch NaOH 1N.

Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm vaø caùc hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Taïi sao phaûi sö û duïng dung dòch NaOH 1N. Duøng noàng ñoä khaùc ñö ôïc khoâng?4. Neâu nguyeân taéc ñieàu cheá khí hydro trong phoøng thí nghieäm vaø trong coâng nghieäp.

Thí nghieäm 3: So saùnh hoaït tính cuûa hydro nguyeân töû (hydro môùi sinh) vaø hydrophaân töû.

Cho 8ml dung dòch H2SO4 20% vaø 2ml dung dòch KMnO4 0,01N vaøo chung trong 1oáng nghieäm. Laéc kyõ roài chia laøm 3 phaàn baèng nhau trong 3 oáng nghieäm.

OÁng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh.OÁng 2: Phaûi ñö ôïc tieán haønh cuøng luùc vôùi oáng 3. Tieán haønh ñieàu cheá khí H2 nhö ôû thí

nghieäm 1 (hay thí nghieäm 2) trong moät oáng nghieäm khaùc. Sau ñoù môùi cho luoàng khí H2

ñieàu cheá loäi qua oáng.OÁng 3: Cho vaøo moät ít haït keõm baèng tôø giaáy cuoän troøn. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra.

So saùnh maøu saéc cuûa dung dòch trong oáng 2 vaø oáng 3 vôùi oáng 1.

Xem sô ñoà laép raùp duïng cuï thí nghieäm.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa hydro nguyeân tö û. Taïi sao noùi tính chaát hoùa hoïc cuûa hydro

chuû yeáu laø tính khö û maïnh.


23

3. Taïi sao ngö ôøi ta laïi saép xeáp hydro vaøo nhoùm kim loaïi kieàm (IA) hay nhoùmhalogen (VIIA).

4. So saùnh hoaït tính cuûa hydro nguyeân tö û vaø hydro phaân tö û. Giaûi thích?

PHAÀN B. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IIB VAØ PHAÂN NHOÙM IB

Thí nghieäm 4: So saùnh tính khöû giöõa saét (Fe) vaø ñoàng (Cu).

Cho vaøo becher khoaûng 10 – 15ml dung dòch CuSO4 0,5N.Duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch gæ, rö ûa saïch baèng coàn vaø thaám khoâ baèng giaáy thaám ñeán

khi caây ñinh saét saùng boùng.Cho caây ñinh saét vaøo becher (baèng caùch thaû noù trö ôït treân thaønh cuûa becher ñaët naèm

nghieâng). Chôø cho tôùi khi hieän tö ôïng xaûy ra ñuû ñeå quan saùt.Laáy ñinh saét ra khoûi coác, quan saùt maøu saéc treân beà maët cuûa noù. Maøu saéc naøy do chaát

gì gaây ra?


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Neáu ta laáy caây ñinh saét ñaõ ñaùnh boùng ñaët vaøo ñaùy becher. Sau ñoù raûi leân noù lôùp

NaCl daøy 2cm. Ñaët leân treân 1 taám giaáy loïc. Sau ñoù ñoå 10 – 15ml dung dòch CuSO4

0,5N leân treân cuøng vaø xem hieän tö ôïng xaûy ra sau 2 ngaøy thì hieän tö ôïng coù khaùckhoâng? Giaûi thích?

3. Taïi sao sö û duïng dung dòch CuSO4 coù noàng ñoä 0,5N? Duøng noàng ñoä khaùc ñö ôïckhoâng?

4. Keát luaän veà tính khö û giö õa saét (Fe) vaø ñoàng (Cu).5. Taïi sao vaãn keát luaän ñö ôïc tính khö û giö õa saét vaø ñoàng maëc duø tieán haønh thí nghieäm

giö õa theùp (hôïp kim cuûa Fe) vaø ñoàng thau (hôïp kim Cu).

Thí nghieäm 5: Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ñoàng hydroxit.

Trong becher chö ùa khoaûng 6 – 10ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm vaøo tö øng gioïtdung dòch NaOH 0,4N cho ñeán khi keát tuûa hoaøn toaøn.

Gaáp giaáy loïc thaønh 32 muùi. Cho giaáy loïc leân pheãu thuûy tinh ñaët treân oáng ñong (hayerlen). Keà mieäng becher vaøo ñaàu ñuõa thuûy tinh ñeå loïc laáy keát tuûa. Rö ûa keát tuûa baèngnö ôùc caát. Chia keát tuûa laøm 3 phaàn:

Phaàn 1: Cho vaøo cheùn sö ù nung vaø ñun noùng treân beáp ñieän. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøusaéc cho ñeán khi maøu saéc thay ñoài hoaøn toaøn.

O Áng 1: O Áng 2:K M nO 4 + H 2 S O 4


24

Phaàn 2: Cho vaøo oáng nghieäm baèng ñuõa thuûy tinh. Theâm vaøo tö øng gioït HCl 1N choñeán khi hieän tö ôïng khoâng ñoåi. Quan saùt hieän tö ôïng.

Phaàn 3: Cho vaøo oáng nghieäm baèng ñuõa thuûy tinh. Theâm tö øng gioït dung dòch NaOH0,4N cho ñeán khi hieän tö ôïng khoâng thay ñoåi. Quan saùt hieän tö ôïng. Nhaän xeùt maøu saéccuûa dung dòch.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa Cu(OH)2.3. Phaàn thí nghieäm naøo ñeå ñieàu cheá Cu(OH)2. Phaàn thí nghieäm vaø hieän tö ôïng naøo cho

thaáy tính chaát cuûa Cu(OH)2. Ñoù laø tính chaát gì? Giaûi thích?4. ÔÛ phaàn 2 coù theå duøng HCl 6N ñö ôïc khoâng? ÔÛ phaàn thí nghieäm 3 coù theå duøng

NaOH baõo hoøa ñö ôïc khoâng? Taïi sao?5. Coù theå phaùt bieåu tính chaát cuûa dung dòch CuSO4 dö ïa treân thí nghieäm naøy khoâng?

Taïi sao?

Thí nghieäm 6. Taùc duïng cuûa keõm vôùi acid Sulfuric loaõng.

Laáy 2 oáng nghieäm. Cho vaøo moãi oáng nghieäm 1 haït keõm coù kích thö ôùc baèng haït ñaäuxanh. Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 1 - 2ml dung dòch H2SO4 20%. Theo doõi hieän tö ôïngxaûy ra.

OÁng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh.OÁng 2: cho theâm 1 – 2 gioït dung dòch CuSO4 0,5N. So saùnh toác ñoä phaûn ö ùng cuûa 2

oáng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi Zn.3. Thö û neâu taùc duïng cuûa Zn vôùi caùc loaïi acid dö ïa vaøo caùc hieän tö ôïng xaûy ra.4. Taïi sao laïi phaûi sö û duïng Zn haït. Neáu duøng Zn boät thì caùc hieän tö ôïng coù gioáng theá

khoâng?5. Khí thoaùt ra tö ø oáng 1 coù muøi gì? Taïi sao?

Thí nghieäm 7. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính chaát cuûa Keõm Hydroxit.

Cho vaøo oáng nghieäm 3ml dung dòch ZnCl2 0,5N. Cho tö øng gioït dung dòch NaOH0,4N cho ñeán khi xuaát hieän keát tuûa. Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa. Chia keát tuûa laøm baphaàn baèng nhau.

OÁng 1: Tieáp tuïc cho theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N.OÁng 2: Cho theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N.OÁng 3: Cho theâm tö øng gioït dung dòch NH4OH 25% trong tuû huùt.Theo doõi caùc hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Tính chaát hoùa hoïc vaø phö ông phaùp ñieàu cheá Zn(OH)2.


25

Thí nghieäm 8. Taùc duïng cuûa ion Cu2+ vôùi KI

Trong oáng nghieäm chö ùa khoaûng 5ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm vaøo khoaûng 1mldung dòch KI (dung dòch KI khoâng maøu) 0,1N. Nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch.Ñeå laéng yeân. Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa taïo thaønh ôû dö ôùi ñaùy oáng nghieäm.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái Ñoàng.

Thí nghieäm 9: Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Ñoàng (I) oxyt Cu2O.

Laøm trong tuû huùt. Hoøa tan trong becher 2,5g CuSO4 vôùi 15ml nö ôùc caát. Theâm vaøoñoù 2,5ml dung dòch NaOH 0,4N vaø khuaáy nheï cho ñeàu.

Ñun noùng nheï dung dòch treân beáp ñieän (tôùi khoaûng 32 -35oC).Theâm vaøo tö ø tö ø dung dòch HCHO 30% cho tôùi khi keát tuûa chuyeån sang maøu traéng

(hoaëc xanh raát nhaït). Ñeå yeân hoãn hôïp trong 1 giôø. Nhaän xeùt maøu cuûa keát tuûa thu ñö ôïc.Sau ñoù gaïn laáy keát tuûa.

Rö ûa gaïn keát tuûa baèng nö ôùc caát. Sau ñoù rö ûa treân pheãu baèng nö ôùc noùng. Chia keát tuûavaøo 2 oáng nghieäm:

OÁng 1: Theâm vaøo tö øng gioït dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc. Nhaän xeùt hieän tö ôïng.OÁng 2: Theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N ñeán khi xuaát hieän keát tuûa traéng. Loïc laáy

keát tuûa traéng, daøn moûng leân maët kính ñoàng hoà vaø ñeå yeân trong khoâng khí. Theo doõi sö ïthay ñoåi maøu saéc cuûa chaát raén.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa Cu2O.

Thí nghieäm 10: Ñieàu cheá phöùc chaát [Cu(NH3)4]SO4.

Tieán haønh trong tuû huùt.Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 5ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm tö øng gioït dung dòch

NH4OH 25% cho ñeán khi taïo ra huyeàn phuø maøu xanh da trôøi.Chia huyeàn phuøvaøo 2 oáng nghieäm:OÁng 1: Ñeå so saùnh.OÁng 2: Tieáp tuïc cho theâm tö øng gòot dung dòch NH4OH 25% cho ñeán khi huyeàn phuø

tan thaønh dung dòch maøu xanh.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.

Thí nghieäm 11: Tính chaát cuûa Zn2+, Cd2+, Hg2+

Cho vaøo oáng nghieäm, moãi oáng 5 gioït dung dòch sau:OÁng 1: Dung dòch ZnCl2 0,5N.OÁng 2: Dung dòch CdCl2 0,5N.


26

OÁng 3: Dung dòch HgCl2 0,5N.Theâm tö øng gioït NH4OH ñaäm ñaëc 25% cho ñeán dö . Quan saùt caùc hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.


27

BAØI 8: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIIA


1. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc nguyeân toá halogen.2. Ñieàu cheá hôïp chaát cuûa caùc nguyeân toá halogen vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa chuùng.


- 4 oáng nghieäm trung.- 1 pipette thaúng 5ml.- 1 quaû boùp cao su.- 1 keïp oáng nghieäm.- 1 giaù ñeå oáng nghieäm.

- 1 oáng nhoû gioït.- 1 cheùn sö ù nung.- 1 becher 250ml.- 1 maët kính ñoàng hoà.- 1 bình tia nö ôùc.

III. HOÙA CHAÁT

- Hoà tinh boät 1%.- Iod tinh theå.- Boät nhoâm.- KI tinh theå.- MnO2 tinh theå.- KMnO4 tinh theå.- K2Cr2O7 tinh theå.- Dung dòch K2SO3 0,1N.- Dung dòch KI 0,1N.

- NaOH 0,4N.- H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2%.- NaBr 0,1N.- NaCl 0,1N.- AgNO3 0,1N.- HCl ñaäm ñaëc 36,5%- Nö ôùc Brom 0,1%- Nö ôùc Iod 0,1N.- H2O2 ñaäm ñaëc 30%.

IV. THÖÏC HAØNH

THÍ NGHIEÄM 1: SO SAÙNH KHAÛ NAÊNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC HALOGEN

Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö øng gioïtdung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu.

Trong tuû huùt, tieán haønh cho vaøo oáng nghieäm 2ml dung dòch KI 0,1N. Theâm vaøo tö ønggioït dung dòch nö ôùc Brom 0,1%. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.

Tieáp tuïc cho theâm vaøi gioït hoà tinh boät 1%. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dungdòch.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Cho bieát quy luaät oxi hoùa cuûa caùc nguyeân toá trong phaân nhoùm halogen.4. Giaûi thích quy luaät oxi hoùa khö û treân.5. YÙ nghóa cuûa thí nghieäm treân laø so saùnh gì? Thí nghieäm treân so saùnh hoaït ñoäng cuûa

caùc halogen naøo?6. Dö ïa vaøo thí nghieäm treân haõy thö û xaây dö ïng moät thí nghieäm ñeå so saùnh khaû naêng

hoaït ñoäng cuûa nguyeân toá Clor vaø Brom.


28

Thí nghieäm 2: Söï chuyeån dòch caân baèng trong dung dòch nöôùc cuûa Iod.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2ml dung dòch nö ôùc cuûa Iod 0,1N. Tieáp tuïc theâm vaøotö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.

Tieáp tuïc acid hoùa dung dòch thu ñö ôïc baèng caùc nhoû tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch H2SO4

20% cho ñeán khi thaáy hieän tö ôïng. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Caân baèng ñang khaûo saùt trong thí nghieäm treân laø caân baèng naøo?4. Sö ï chuyeån dòch caân baèng trong thí nghieäm treân gaây ra bôûi taùc nhaân naøo? Giaûi thích

lyù do?5. Sö ï chuyeån dòch caân baèng trong thí nghieäm treân nhö theá naøo? Neâu keát luaän chung

cho caùc trö ôøng hôïp tö ông tö ï.

Thí nghieäm 3: Thuoác thöû ion Halogenur.

Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö ønggioït dung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu.

Laáy 3 oáng nghieäm. Laàn lö ôït cho vaøo moãi oáng 2 – 3 ml dung dòch NaCl 0,1N; NaBr0,1N; KI 0,1N. Theâm vaøo moãi oáng 1 – 2 gioït dung dòch AgNO3 0,1N.

Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Laøm theá naøo ñeå nhaän bieát NaCl, NaBr, KI chæ baèng moät hoùa chaát?4. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho moïi noàng ñoä

halogenur ñö ôïc khoâng? Taïi sao?5. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho moïi nhieät ñoä

halogenur ñö ôïc khoâng? Taïi sao?6. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho hoãn hôïp goàm ion

halogenur vaø ion sulfat (photphat, hydroxit) ñö ôïc khoâng? Taïi sao?

Thí nghieäm 4: Taùc duïng cuûa Iod vôùi kim loaïi.

Thö ïc hieän trong tuû huùt.Duøng muoãng nhö ïa cho vaøo coái sö ù khoâ moät ít boät nhoâm khoaûng baèng 1 haït ñaäu xanh

vaø lö ôïng tinh theå iod gaáp 3 laàn lö ôïng nhoâm treân. Duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû.Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.Sau ñoù theâm vaøo 2 gioït nö ôùc.Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


29


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Neâu taùc duïng cuûa iod vôùi kim loaïi tö ø caùc hieän tö ôïng xaûy ra.4. Neâu tính ñoäc haïi cuûa khí sinh ra.5. Taïi sao coái sö ù phaûi khoâ, sau ñoù môùi cho vaøo 2 gioït nö ôùc? Neâu hieän tö ôïng neáu coái

bò ö ôùt tö ø ban ñaàu.

Thí nghieäm 5: Iod vaø hoà tinh boät.

Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö øng gioïtdung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu.

Cho vaøo 2 oáng nghieäm moãi oáng 2 ml nö ôùc caát.OÁng 1: Theâm vaøi gioït dung dòch Iod 0,1N.OÁng 2: theâm vaøi gioït dung dòch KI 0,1N.Theâm vaøo caû 2 oáng vaøi gioït hoà tinh boät 1% cho ñeán khi xuaát hieän hieän tö ôïng.Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vì sao trong thí nghieäm treân khoâng ñö ôïc sö û duïng dung dòch KI coù maøu? Nguyeân

nhaân gaây ra maøu?3. Giaûi thích sö ï hình thaønh hôïp chaát KI3.4. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm.5. Taïi sao hoà tinh boät gaëp Iod laïi bò ñoåi maøu? Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra (neáu

coù).

Thí nghieäm 6: Söï hoøa tan cuûa ñôn chaát tinh theå Iod trong nöôùc.

Trong oáng nghieäm chö ùa 2 – 3 ml nö ôùc caát, theâm vaøo moät ít tinh theå Iod. Caån thaänlaéc kyõ oáng nghieäm, theo doõi khaû naêng hoøa tan cuûa Iod trong nö ôùc.

Chia dung dòch laøm 2 phaàn baèng nhau vaøo 2 oáng nghieäm.Oáng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh.Oáng 2: Cho theâm tö øng gioït dung dòch KI 0,1N vaø ñoàng thôøi laéc maïnh cho ñeán khi

xuaát hieän hieän tö ôïng.Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Tính chaát vaät lyù cuûa Iod?3. Neâu keát luaän veà sö ïhoaø tan cuûa Iod trong nö ôùc.4. Thö û neâu keát luaän veà sö ï hoaø tan Iod trong dung dòch acid vaø baz baát kyø.5. Sö ï hoaø tan cuûa Iod trong nö ôùc coù phaûi do phaûn ö ùng hoaù hoïc? Giaûi thích dö ïa treân cô

sôû tính phaân cö ïc cuûa phaân tö û Iod.


30

Thí nghieäm 7: Ñieàu cheá Iod.

Tieán haønh trong tuû huùt.Cho moät ít tinh theå KI vôùi 1 lö ôïng khoaûng baèng haït ñaäu xanh vaø lö ôïng MnO2 tö ông

tö ï vaøo cheùn sö ù nung (ñaõ khoâ). Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2%. Ñaäykín cheùn sö ù nung baèng maët kính ñoàng hoà. Ñaët cheùn sö ù nung treân beáp ñieän. Ñun noùng vaøquan saùt phaûn ö ùng quanh maët kính ñoàng hoà. Khi coù hôi maøu tím baét ñaàu thoaùt ra, taét beápñieän, chôø cheùn sö ù nguoäi. Theo doõi sö ï taïo thaønh tinh theå Iod.


1. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Vai troø cuûa H2SO4 ñaäm ñaëc trong quaù trình phaûn ö ùng.4. Veõ oâ maïng cô sôû vaø neâu hình daïng tinh theå Iod thu ñö ôïc.5. Trong thö ïc teá ngö ôøi ta coù duøng phö ông phaùp treân ñeå ñieàu cheá Iod khoâng?

Thí nghieäm 8: Taùc duïng cuûa acid Clohydric vaø caùc chaát oxi hoaù.

Tieán haønh thí nghieäm trong tuû huùt.Laáy 4 oáng nghieäm khoâ. Moãi oáng cho 1 ít tinh theå sau khoaûng baèng haït ñaäu xanh.

OÁng 1: Mangan dioxit, MnO2.OÁng 2: Kalibichromat, K2Cr2O7.OÁng 3: Kalipermanganat, KMnO4.OÁng 4: Kaliclorat, KClO3.

Duøng pipette cho vaøo moãi oáng vaøi gioït HCl ñaäm ñaëc. Ñun noùng nheï. Duøng tôø giaáytraéng ñaët phía sau moãi oáng nghieäm ñeå quan saùt maøu saéc khí thoaùt ra. Ngö ûi muøi khí thoaùtra. Duøng maåu giaáy thaám ñaõ taåm hoà tinh boät 1% vaø dung dòch KI 0,1N ñaët vaøo mieäng oángnghieäm ñeå thö û khí bay ra. Quan saùt maøu saéc cuûa maåu giaáy thaám khi vö øa tieáp xuùc vôùi khíthoaùt ra vaø khi tieáp xuùc laâu hôn.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra trong caùc thí nghieäm treân.3. Trong caùc chaát oxi hoùa treân, chaát naøo phaûn ö ùng maïnh nhaát vôùi HCl? Chaát naøo

phaûn ö ùng yeáu nhaát? Dö ïa vaøo cô sôû naøo ñeå keát luaän? Giaûi thích.4. Neâu keát luaän dö ïa vaøo sö ï thay ñoåi maøu cuûa giaáy taåm hoà tinh boät vaø KI.5. Trong caùc phaûn ö ùng treân, dung dòch HCl ñoùng vai troø gì?6. Neáu sö û duïng dung dòch HCl loaõng thì hieän tö ôïng coù thay ñoåi khoâng? Taïi sao?7. Neâu hoùa tính cuûa HCl. Acid HCl phaûn ö ùng ñö ôïc vôùi caùc chaát oxi hoaù coù ñoä maïnh

theá naøo.


31

BAØI 9: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIA


1. Ñieàu cheá, tính chaát vaät lyù vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VIA.2. Ñieàu cheá vaø tính chaát caùc hôïp chaát cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VIA.


- 4 oáng nghieäm trung.- 1 pipette thaúng 5ml.- 1 quaû boùp cao su.- 1 keïp oáng nghieäm.- 1 giaù ñôõ oáng nghieäm.- 1 oáng nhoû gioït.- 1 becher 100ml.- 1 becher 250ml.- 1 ñeøn coàn.

- 1 beáp ñieän + lö ôùi amiang.- 1 chaäu nhö ïa ñö ïng nö ôùc.- 1 chaøy vaø 1 coái sö ù nhoû.- 1 oáng nghieäm pyrex D24mm.- 1 nuùt cao su coù oáng daãn khí.- 1 muoãng kim loaïi.- 1 cheùn sö ù nung.- 1 pheãu thuûy tinh D100mm.

III. HOAÙ CHAÁT

- Boät Keõm.- Boät Ñoàng.- Daêm baøo Saét.- Tinh theå BaO2.- Tinh theå KClO3.- Tinh theå MnO2.- Tinh theå Na2S2O3.- Than hoaït tính daïng boät.- KI 0,1N.- Na2S2O8 0,5N.- MnSO4 0,5N.

- H2SO4 20%.- BaCl2 0,5N.- H2O2 3%.- H2O2 30% (tuû huùt).- Na2S2O3 0,4N.- KSCN 0,1N.- KMnO4 0,1N.- HNO3 ñaäm ñaëc 65% (tuû huùt).- HCl 0,5N.- KBr 0,5N.- Nö ôùc Iod 0,1%.

IV. THÖÏC HAØNH

Thí nghieäm 1: Taùc duïng cuûa hydroproxyt vôùi Saét (II) Sulfat.

Cho vaøo oáng nghieäm lö ôïng dö maït saét khoaûng baèng 3 haït ñaäu xanh. Cho theâmkhoaûng 5ml dung dòch H2SO4 20%. Ñun soâi dung dòch. Sau ñoù gaïn laáy maït saét. Rö ûa maïtsaét 2 laàn baèng nö ôùc caát. Tieáp tuïc theâm vaøo oáng nghieäm khoaûng 5ml dung dòch H2SO4

20%. Ñun noùng nheï dung dòch (khoâng ñeå soâi). Ñeå yeân cho ñeán khi khoâng coøn boït khíthoaùt ra. Gaïn laáy dung dòch vaøo oáng nghieäm khaùc roài cho theâm vaøo ñoù 2 – 4 gioït dungdòch H2SO4 20%.

Chia nö ôùc loïc ra laøm 2 phaàn baèng nhau:OÁng 1: Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch KSCN 0,1N.


32

OÁng 2: Theâm vaøo tö øng gioït dung dòch H2O2 3%. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Tieáptuïc theâm vaøo lö ôïng theå tích dung dòch KSCN 0,1N nhö ñaõ theâm vaøo oáng 1. Quan saùt vaønhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.

So saùnh sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch ôû 2 oáng nghieäm.


1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm. Taïi sao khoâng laáy dung dòch FeSO4 ñeå tieán haønhthí nghieäm maø phaûi cho Fe phaûn ö ùng vôùi acid H2SO4. Taïi sao H2SO4 phaûi 20%?Taïi sao dung dòch H2O2 phaûi 3% vaø ñö ôïc theâm vaøo tö øng gioït? Taïi sao khi ñieàu cheádung dòch FeSO4 nhö treân laïi khoâng cho maït saét vaøo dung dòch H2SO4 20% ngay?Taïi sao coù khi ñun ñeán soâi vaø coù khi khoâng ñö ôïc ñun soâi? Taïi sao khoâng choKSCN vaøo dung dòch FeSO4 roài theâm tö øng gioït H2O2?

2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Vai troø cuûa KSCN trong thí nghieäm? Coù theå thay theá noù baèng hoùa chaát khaùc

khoâng? Cho ví duï neáu coù?4. Neâu keát luaän taùc duïng cuûa H2O2 vôùi FeSO4 dö ïa treân caùc hieän tö ôïng phaûn ö ùng. Taïi

sao coù theå keát luaän nhö vaäy khi thí nghieäm chæ khaûo saùt taùc duïng cuûa dung dòchFeSO4 vaø dung dòch H2O2 maø khoâng phaûi laø cho chaát raén FeSO4 taùc duïng vôùi hôïpchaát H2O2? Neâu hoùa tính cuûa H2O2?

Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính oxi hoùa cuûa Hydro peroxyt.

Phaûi rö ûa oáng nghieäm thaät saïch, traùng kyõ baèng nö ôùc caát. Cho vaøo oáng nghieäm coùchö ùa 2ml H2SO4 20%. Ñaët oáng nghieäm vaøo trong coác (chaäu) chö ùa nö ôùc ñaù. Khi dungdòch ñaõ laïnh laáy moät ít BaO2 raén cho vaøo oáng nghieäm baèng maåu giaáy cuoän troøn. Laéc kyõoáng nghieäm. Ñaët oáng nghieäm trôû laïi vaøo chaäu nö ôùc ñaù cho ñeán khi haàu heát keát tuûa ñaõlaéng xuoáng. Gaïn laáy dung dòch sang oáng nghieäm khaùc.

Cho vaøo oáng nghieäm chö ùa dung dòch vö øa thu ñö ôïc. Theâm vaøo 1 gioït H2SO4 20%.Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch KI 0,1N (dung dòch KI phaûi khoâng maøu, neáu coùmaøu thì xem caùc xö û lyù trong thí nghieäm 5 cuûa baøi 2) cho ñeán khi coù hieän tö ôïng. Quan saùtvaø nhaän xeùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm. Taïi sao phaûi ngaâm trong nö ôùc ñaù? Taïi sao khoângduøng giaáy loïc loïc laáy dung dòch maø phaûi gaïn laáy dung dòch? Laøm sao bieát khi naøophaûn ö ùng cuûa BaO2 vaø H2SO4 ñaõ keát thuùc? Tyû leä giö õa lö ôïng BaO2 vaø H2SO4. Thínghieäm coù muïc ñích ñieàu cheá H2O2 vaø tính oxi hoùa cuûa noù maø laïi theâm dung dòchKI vaøo laøm gì? Theâm vaøo dung dòch khaùc khoâng phaûi laø dung dòch KI coù ñö ôïckhoâng?

2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Vai troø cuûa dung dòch H2SO4 20% trong thí nghieäm. Taïi sao khoâng duøng H2SO4

ñaäm ñaëc ñeå keát tuûa laéng xuoáng nhanh hôn?4. Neâu caùc phö ông phaùp ñieàu cheá H2O2.5. Neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa H2O2. Phaân loaïi caùc loaïi chaát khö û coù theå taùc duïng vôùi

H2O2. Taïi sao thí nghieäm treân keát luaän ñö ôïc tính oxi hoùa cuûa H2O2 maëc duø tieánhaønh khaûo saùt vôùi dung dòch nö ôùc cuûa H2O2.


33

Thí nghieäm 3: Taùc duïng cuûa löu huyønh vôùi acid Nitric ñaäm ñaëc.

Tieán haønh trong tuû huùt.Cho moät ít boät lö u huyønh vaøo oáng nghieäm coù chö ùa 1 – 2ml dung dòch acid HNO3

ñaäm ñaëc 65%. Quan saùt hieän tö ôïng. Ñun soâi dung dòch. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieäntö ôïng.

Ñeå yeân oáng nghieäm treân giaù cho ñeán khi lö u huyønh tan heát (neáu khoâng tan heát thìtheâm vaøo toái ña 5ml HNO3 ñaäm ñaëc nö õa. Neáu theâm heát 5ml acid maø chö a heát lö u huyønhthì laøm laïi thí nghieäm vôùi lö ôïng lö u huyønh ít hôn). Theâm vaøo oáng nghieäm 1 gioït dungdòch BaCl2 0,5N. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa ñôn chaát lö u huyønh.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra vaø giaûi thích caùc hieän tö ôïng.3. Keát luaän veà taùc duïng cuûa lö u huyønh vaø acid nitric ñaäm ñaëc dö ïa treân caùc hieän tö ôïng

xaûy ra. Taùc duïng naøy laø tính chaát gì cuûa lö u huyønh.4. Thí nghieäm khaûo saùt taùc duïng cuûa lö u huyønh vôùi acid nitric taïi sao laïi theâm dung

dòch BaCl2 laøm gì? Coù theå theâm hoùa chaát khaùc khoâng phaûi laø BaCl2 khoâng?

Thí nghieäm 4: Taùc duïng cuûa Hydroperoxyt vôùi dung dòch KMnO4.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch KMnO4 0,1N vaø 1 - 2ml dung dòchH2SO4 20%. Ñaët oáng nghieäm trö ôùc tôø giaáy traéng. Theâm vaøo tö øng gioït H2O2 30% cho ñeánkhi thaáy hieän tö ôïng xaûy ra. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng vaø vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.2. Tö ø hieän tö ôïng xaûy ra haõy cho bieát taùc duïng cuûa hydro peroxyt vôùi dung dòch

KMnO4 laø tính chaát vaät lyù hay hoùa hoïc gì? Neâu keát luaän veà taùc duïng naøy.3. Thí nghieäm khaûo saùt taùc duïng cuûa H2O2 vaø KMnO4 taïi sao laïi theâm H2SO4 vaøo?

Coù theå khoâng theâm H2SO4? Coù theå thay H2SO4 baèng KOH, HCl … ?4. Moâi trö ôøng acid vaø baz aûnh hö ôûng tôùi tính oxi hoùa, tính khö û cuûa H2O2 nhö theá naøo?

Chö ùng minh.

Thí nghieäm 5: Ñieàu cheá khí oxi.

Laøm khoâ coái sö ù, chaøy sö ù vaø oáng nghieäm lôùn. Cho vaøo coái sö ù hoaëc cheùn nicken 2gKClO3 vaø 0,5g MnO2. Duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû. Duøng tôøgiaáy cuoän troøn cho hoãn hôïpraén vaøo ñaùy oáng nghieäm lôùn. Ñaäy chaët oáng nghieäm baèng nuùt cao su coù gaén oáng daãn khí.Laép raùp duïng cuï nhö hình veõ. Hô noùng ñeàu oáng nghieäm roài ñun noùng baèng ñeøn coàn.Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Thu khí thoaùt ra vaøo oáng nghieäm lôùn chö ùa ñaày nö ôùc ñang uùpngö ôïc trong chaäu (hình veõ).

Khi oáng nghieäm ñaày khí thì ñaäy kín baèng nuùt cao su. Sau ñoù ñem ra khoûi chaäu nö ôùcvaø caát vaøo roå duïng cuï ñeå sö û duïng trong caùc thí nghieäm sau.

Error!


34


1. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. MnO2 ñoùng vai troø gì trong phaûn ö ùng? Giaûi thích taïi sao.4. Neâu ít nhaát 4 phö ông phaùp ñieàu cheá khí oxi trong phoøng thí nghieäm vaø trong coâng

nghieäp.5. Trong coâng nghieäp, khi ñieàu cheá khí O2 xong, ngö ôøi ta chö ùa noù baèng duïng cuï gì?6. Laøm theá naøo ñeå kieåm tra thö û khí thoaùt ra coù phaûi laø khi oxi hay khoâng?

Thí nghieäm 6: Tính chaát khí Oxi.

Duøng moät que ñoùm (laáy 1 tôø giaáy quaán laïi thaät chaët, ñoát chaùy 1 ñaàu, duøng tay quaïttaét neáu chaùy thaønh ngoïn lö ûa) ñö a nhanh vaøo oáng nghieäm coù chö ùa khí oxy ñaõ ñieàu cheá ôûthí nghieäm 5. Quan saùt hieän tö ôïng khi que ñoùm vö øa tieáp xuùc vôùi khí oxi.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Neâu vai troø cuûa tö øng chaát trong phaûn ö ùng.3. Tính chaát cuûa khí oxy maø thí nghieäm ñaõ khaûo saùt laø tính chaát ñaëc trö ng cuûa khí oxi

laøtính chaát vaät lyù hay hoùa hoïc? Giaûi thích ñeå baûo veä quan ñieåm cuûa mình.4. Ngö ôøi ta thö ôøng duøng que ñoùm ñeå nhaän bieát khí oxi. Ñieàu naøy ñuùng hay sai? Giaûi

thích ñeå baûo veä quan ñieåm.5. Neâu keát luaän veà tính chaát cuûa khí oxi. So saùnh vôùi tính chaát cuûa oxi trong khoâng

khí khi thö ïc hieän sö ï chaùy, sö ï noå. Neâu hieän tö ôïng khi cho maãu Na, maãu Ca, daâyMg, daây Fe, daây Al, daây Ag chaùy trong khoâng khí vaø trong khí oxi.

Thí nghieäm 7: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri Thiosulfat.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch Na2S2O3 0,4N. Theâm vaøo ñoù tö ønggioït dung dòch HCl 0,5N. Laéc kyõ oáng nghieäm cho ñeán khi thaáy hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaänxeùt hieän tö ôïng.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch H2O2 3%. Ngaâm oáng nghieäm 15phuùt trong nö ôùc ñaù. Theâm vaøo 2 – 4 gioït thuoác thö û Ba2+ (dung dòch BaCl2, Na(NO3)2… ).Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch Na2S2O3 0,4N cho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra.Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch H2O2 3% vaø 2 – 4ml dung dòchKBr 0,5N. Ngaâm oáng nghieäm 15 phuùt trong nö ôùc ñaù. Theâm vaøo 2 – 4 gioït thuoác thö û Ba2+

KClO3 +MnO2


35

(dung dòch BaCl2, Na(NO3)2… ). Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch Na2S2O3 0,4Ncho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch Iod 0,1%. Theâm vaøo 2 – 4 gioïtthuoác thö û Ba2+ (dung dòch BaCl2, Na(NO3)2… ). Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòchNa2S2O3 0,4N cho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûyra.

Cho vaøo cheùn sö ù 2 gam tinh theå Na2S2O3 vaøo cheùn sö ù nung. Ñun maïnh treân beápñieän cho ñeán khi trôû thaønh daïng boät traéng. Ñeånguoäi. Hoøa tan saûn phaåm thu ñö ôïc vaøonö ôùc trong oáng nghieäm. Ñaët tôø giaáy coù maøu ñaäm phía sau oáng nghieäm. Quan saùt vaø nhaänxeùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.3. Trong thí nghieäm chaát naøo ñoùng vai troø oxy hoùa vaø khö û khi cho HCl taùc duïng vôùi

Na2S2O3.4. Khi cho dung dòch Na2S2O3 taùc duïng vôùi dung dòch Clo, dung dòch Brom, dung

dòch Iod, dung dòch H2O2, caùc phaûn ö ùng coù khaùc nhau khoâng? Neâu ö ùng duïng cuûacaùc phaûn ö ùng ñoù trong phoøng thí nghieäm.

5. Trình baøy phö ông phaùp nhaän bieát caùc saûn phaåm sau khi nung muoái Na2S2O3? Haõyvaän duïng phö ông phaùp ñoù vaøo thí nghieäm treân.

Thí nghieäm 8: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri Peroxisulfat.

Cho khoaûng 1 – 2ml dung dòch KI 0,1N vaøo oáng nghieäm, theâm vaøi gioït Na2S2O8

0,5N, ñun nheï baèng ñeøn coàn. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch.Cho vaøo oáng nghieäm khaùc khoaûng 1 – 2ml dung dòch Na2S2O8 0,5N. Theâm vaøo vaøi

gioït dung dòch MnSO4 0,5N, ñun nheï baèng ñeøn coàn. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûadung dòch.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng vaø giaûi thích nguyeân nhaân sö ï thay ñoåi maøu cuûa dungdòch.

2. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân.3. Laøm theá naøo ñeå chö ùng minh raèng sau khi phaûn ö ùng trong dung dòch coù ion sulfat

ñö ôïc taïo thaønh.4. Veõ coâng thö ùc caáu taïo vaø neâu hoùa tính cuûa hôïp chaát Na2S2O8.


36

BAØI 10. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VA


1. Tính chaát hoùa hoïc cuûa Nitô, Photpho vaø phö ông phaùp ñieàu cheá.2. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát caùc hôïp chaát cuûa Nitô vaø Photpho.


- 4 oáng nghieäm trung.- 1 oáng nghieäm pyrex D24mm- 1 nuùt cao su gaén vôùi vôùi oáng daãn khí.- 1 pipette thaúng 5ml.- 1 quaû boùp cao su.- 1 keïp oáng nghieäm.- 1 giaù ñôõ oáng nghieäm.- 1 oáng nhoû gioït.

- 1 becher 500ml.- 1 ñeøn coàn.- 1 pheãu thuûy tinh D100mm.- 1 erlen 250ml.- 1 erlen 100ml.- 1 beáp ñieän.- 1 ñuõa thuûy tinh.- 1 bình tia nö ôùc.- 1 becher 100ml.

III. HOÙA CHAÁT

- KMnO4 0,1N.- FeSO4 0,1N.- KI 0,1N.- NH4OH 25% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- Thuoác thö û phenolphtalein.- HCl 36,5% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- NaNO2 0,5N.- H3PO4 20%.- H2SO4 20%.- H2SO4 98,2% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- Na3PO4 20%.

- Dung dòch amoni molipdat baõo hoøa.- Al2(SO4)3 0,1N- HNO3 30%.- HNO3 65% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- NH4Cl tinh theå.- Na2CO3 baõo hoøa.- Ñoàng phoi.- Boät CuO.- NaOH 0,4N.- (NH4)2SO4 tinh theå- NaOH ñaäm ñaëc

IV. THÖÏC HAØNH

Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá Natri hydro photphat Na2HPO4.12H2O

Trong becher khoaûng 20 ml dung dòch H3PO4 20% theâm vaøi gioït phenolphtalein,tieáp tuïc cho tö ø tö ø dung dòch Na2CO3 baõo hoøa cho ñeán khi dung dòch coù maøu hoàng nhaït.

Loïc dung dòch neáu khoâng trong suoát. Coâ nö ôùc loïc treân noài caùch thuûy cho ñeán khixuaát hieän tinh theå. Ñeå nguoäi. Sau khi thaät nguoäi thì cho vaøo chaäu nö ôùc ñeå laøm laïnh. Loïclaáy tinh theå. Laøm khoâ ôû nhieät ñoä phoøng.


1. Quan saùt daïng ngoaøi tinh theå. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng.


37

2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Coù theå duøng NaOH thay cho Na2CO3 ñö ôïckhoâng? Taïi sao?

Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá khí Amoniac.

Laáy khoaûng 1 – 2 ml NH4Cl 0,1N vaø 1 – 2 ml NaOH 0,4 N cho vaøo oáng nghieäm vaøñun treân ñeøn coàn

Duøng giaáy quyø tím taåm ö ôùt vaøñem vaøo luoàng khí thoaùt ra ôû mieäng oáng nghieäm.Quan saùt hieän tö ôïng.

Duøng ñuõa thuûy tinh nhuùng vaøo HCl ñaäm ñaëc ñö a vaøo luoàng khí thoaùt ra ôû mieäng oángnghieäm.


1. Nhaän xeùt vaø giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng.3. Coù theå thay theá muoái amoni clorua baèng muoái khaùc ñö ôïc khoâng?

Thí nghieäm 3: Ñieàu cheá NH3 .

Laép duïng cuï nhö hình veõ.Cho vaøo oáng nghieäm 3 g NH4Cl vaø 5 ml dung dòch NaOH ñaäm ñaëc. Laéc kyõ oáng

nghieäm, ñun noùng baèng ñeøn coàn vaø thu khí thoaùt ra trong moät bình tam giaùc. Khi coù muøiNH3 bay ra vaø thaønh bình môø nhö sö ông thì ngö ng ñun.

Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt cao su coù gaén oáng thuûy tinh vaø nhuùng bình tam giaùc vaøochaäu nö ôùc (coác nö ôùc) coù theâm vaøi gioït phenolphthalein. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Phö ông phaùp ñieàu cheá NH3.

Thí nghieäm 4: Tính chaát cuûa muoái Nitrit.

Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo 4 oáng nghieäm, moãi oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòchNaNO2 0,5N roài tieáp tuïc cho theâm vaøo:

OÁng 1: Vaøi gioït dung dòch KMnO4 0,1N coù pha moät gioït H2SO4 ñaäm ñaëc (laéc ñeàu).OÁng 2: Vaøi gioït dung dòch FeSO4 0,1N vaø vaøi gioït H2SO4 ñaäm ñaëc (khoâng laéc).OÁng 3: Vaøi gioït dung dòch KI 0,1N coù pha moät gioït H2SO4 20%.OÁng 4: Vaøi gioït H2SO4 ñaäm ñaëc.Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra


38


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Nhö õng ñieàu caàn bieát khi sö û duïng H2SO4 ñaäm ñaëc.

Thí nghieäm 5: Söï chuyeån dòch caân baèng trong dung dòch Amoniac.

Laøm trong tuû huùt. Laáy khoaûng 10 ml dung dòch NH4OH 25% cho vaøo becher, theâmvaøo vaøi gioït dung dòch phenolphtalein, troän ñeàu. Chia dung dòch vaøo 4 oáng nghieäm:

OÁng 1: Ñun noùng tö ø tö ø ñeán soâi.OÁng 2: Cho theâm ít tinh theå NH4Cl laéc maïnh.OÁng 3: Cho theâm tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch H2SO4 20%.OÁng 4: Theâm tö ø tö ø tö øng gioït Al2(SO4)3 0,1N.Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch trong caùc oáng nghieäm.


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Coù hieän tö ôïng xaûy ra khoâng khi thay caùc chaát treân baèng (NH4)2SO4, HCl, CuSO4 ôû

caùc oáng 2, 3, 4 tö ông ö ùng? Giaûi thích nguyeân nhaân.

Thí nghieäm 6: Taùc duïng cuûa acid nitric vôùi ñoàng kim loaïi

Laøm trong tuû huùt. Laáy hai oáng nghieäm:OÁng 1: Ñö ïng khoaûng 1 ml dung dòch HNO3 ñaäm ñaëc, theâm vaøo vaøi maûnh ñoàng

vuïn.OÁng 2: Ñö ïng khoaûng 1 ml dung dòch HNO3 30%, theâm vaøo vaøi maûnh ñoàng vuïn.

Duøng nuùt cao su ñaäy chaët mieäng oáng nghieäm. Sau 2 – 3 phuùt ñem ra caïnh cö ûa soå môû nuùt.Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng quan saùt.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñoàng.

Thí nghieäm 7: Tính chaát cuûa muoái NH4Cl.

Cho vaøo oáng nghieäm khoâ moät ít tinh theå NH4Cl. Quan saùt maøu saéc vaø ngö ûi muøi cuûamuoái. Sau ñoù duøng caëp goã caëp oáng nghieäm vaø ñun noùng nheï treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn.Quan saùt hieän tö ôïng.

Troän ñeàu moät ít tinh theå NH4Cl vôùi CuO, cho vaøo oáng nghieäm khoâ, ñun noùng. Saukhi phaûn ö ùng xaûy ra, ñeå nguoäi, theâm nö ôùc vaøo oáng, laéc maïnh. Quan saùt hieän tö ôïng.

Gaïn laáy dung dòch sang moät oáng nghieäm khaùc, theâm vaøo vaøi gioït dung dòch NaOH0,4N. Quan saùt hieän tö ôïng.


39


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra trong thí nghieäm.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.

Thí nghieäm 8: Nhieät phaân muoái Amoni Sulfat (NH4)2SO4

Laáy oáng nghieäm khoâ ñö ïng moät ít tinh theå (NH4)2SO4. Quan saùt maøu vaø ngö ûi muøicuûa muoái.

Ñun noùng nheï treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn, ngö ûi muøi vaø nhaän xeùt.Tieáp tuïc ñun noùng oáng nghieäm. Caån thaän ngö ûi muøi sinh ra. Laáy maûnh giaáy quyø tím

taåm ö ôùt, ñaët giaáy treân mieäng oáng nghieäm, theo doõi sö ï thay ñoåi maøu cuûa giaáy quyø.


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.

Thí nghieäm 9: Taùc duïng giöõa ion Photpho (PO43-) vôùi Amoni Molipdat

((NH4)2MoO4).

Laøm trong tuû huùt. Laáy hai oáng nghieäm cho vaøo moãi oáng 5 – 6 gioït dung dòch amonimolipdat baõo hoøa, acid hoùa dung dòch baèng vaøi gioït HNO3 65%.

OÁng 1: Theâm vaøo 2 – 3 gioït dung dòch acid H3PO4 20%.OÁng 2: Theâm vaøo 2 – 3 gioït dung dòch Na3PO4 20%. Ngaâm oáng nghieäm trong coác

ñö ïng nö ôùc noùng 40 – 500C.Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.


40

BAØI 11. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IVA


1. Ñieàu cheá tính chaát hoùa hoïc cuûa carbon, silic.2. Ñieàu cheá than hoaït tính – tính chaát cuûa than hoaït tính.3. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hôïp chaát cuûa silic.


- 4 oáng nghieäm trung.- 1 pipette thaúng 5ml.- 1 quaû boùp cao su.- 1 keïp oáng nghieäm.- 1 giaù ñôõ oáng nghieäm.- 1 oáng nhoû gioït.- 1 becher 100ml.- 1 becher 250ml.

- 1 bình huùt aåm.- 1 ñeøn coàn.- 1 cheùn nicken.- 1 boä coái vaø chaøy sö ù.- 1 ñuõa thuûy tinh.- 1 bình tia nö ôùc.- 1 nuùt cao su duøng cho oáng nghieäm nhoû.

III. HOÙA CHAÁT

- Than goã.- Than hoaït tính.- Boät CuO.- NaOH raén.- H2SO4 98,2% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- HCl 1N.- HCl 36,5% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- NH4Cl 0,1N.- Thuoác thö û phenolphtalein.

- HNO3 65% ñaäm ñaëc (tuû huùt).- AgNO3 0,1N.- KI 0,1N.- KMnO4 0,01N.- Na2SiO3 30%.- Pb(NO3)2 0,1N.- SiO2 tinh theå.- OÁng thuûy tinh moûng ñeå thuûy phaân.- Giaáy loïc baêng vaøng.

IV. THÖÏC HAØNH

Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá than hoaït tính.

Laáy khoaûng 8 g than goã (choïn cuïc ñen vaø xoáp), duøng chaøy vaø coái sö ù nghieàn thaønhboät mòn, cho 4 g than vaøo becher 250 ml coù chö ùa saün 100 ml nö ôùc caát. Ñun soâi cho ñeánkhi boät than chìm (khoaûng 30 - 40 phuùt).

Vôùt than, duøng giaáy thaám thaám khoâ, cho vaøo cheùn sö ù coù naép, nung ôû nhieät ñoä5000C trong voøng 30 phuùt. Laáy cheùn ñö a vaøo bình huùt aåm ñeán khi nguoäi, ñem ra so saùnhmaøu saéc, troïng lö ôïng rieâng cuûa than ñaõ ñieàu cheá vôùi than ban ñaàu.


1. Than thö ôøng vaø than hoaït tính khaùc nhau nhö theá naøo?2. Ñun soâi than trong nö ôùc nhaèm muïc ñích gì? Taïi sau ñun moät thôøi gian than laïi

chìm.


41

3. Taïi sao sau khi nung laïi ñeå trong bình huùt aåm ñeå laøm nguoäi, khoâng laøm nguoäingoaøi khoâng khí.

4. Phö ông phaùp ñieàu cheá than hoaït tính.

Thí nghieäm 2: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Carbon (C) vôùi boät ñoàng oxit (CuO).

Troän kyõ 0,5 g CuO vaø 1 g boät than ñaõ ñö ôïc nghieàn mòn roài cho vaøo cheùn sö ù vaø ñaäynaép. Ñö a vaøo loø nung ôû nhieät ñoä 6000C khoaûng 1 – 2 giôø. Laáy ra ñeå nguoäi. Ñoå saûn phaåmleân tôø giaáy. Raây voøng tôø giaáy ñeå caùc loaïi haït taùch khoûi nhau nhôø troïng lö ïc. Quan saùt hieäntö ôïng.


1. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân.2. Giaûi thích hieän tö ôïng hoãn hôïp thay ñoåi sau khi ñun. Dö ïa vaøo hieän tö ôïng naøo ñeå

bieát ñö ôïc phaûn ö ùng ñaõ xaûy ra vaø keát thuùc.3. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.

Thí nghieäm 3: Taùc duïng cuûa Carbon (C) vôùi acid Nitric (HNO3) ñaäm ñaëc.

Tieán haønh trong tuû huùt. Laáy maãu than goã cho vaøo oáng nghieäm chö ùa khoaûng 3 mldung dòch HNO3 ñaäm ñaëc 65%. Ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Daáu hieäu naøo chö ùng toû raèng phaûn ö ùng ñaõ xaûy ra khi ñun than vôùi HNO3.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa Carbon.

Thí nghieäm 4: Khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính

Trong oáng nghieäm ñö ïng khoaûng nö ûa theå tích dung dòch KMnO4 0,01N. Cho vaøo ñoùmoät ít than hoaït tính. Duøng nuùt cao su bòt chaët mieäng oáng nghieäm. Laéc maïnh khoaûng 2 –3 phuùt. Ñeå yeân. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch trö ôùc vaø sau thí nghieäm (coù theåloïc dung dòch ñeå quan saùt roõ hôn).


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng trong thí nghieäm.2. Theá naøo laø hieän tö ôïng haáp phuï, haáp thuï. Coù maáy loaïi haáp phuï.

Thí nghieäm 5: Khaû naêng haáp phuï ion trong dung dòch cuûa than hoaït tính.

OÁng 1: Cho 2 – 3 gioït dung dòch Pb(NO3)2 0,1N, theâm moät gioït dung dòch KI 0,1N.Nhaän xeùt maøu keát tuûa taïo thaønh.

OÁng 2: Cho dung dòch Pb(NO3)2 0,1N vaøo khoaûng nö ûa theå tích cuûa oáng vôùi moät ítthan hoaït tính. Duøng nuùt cao su bòt chaët mieäng oáng. Laéc maïnh tö ø 3 – 5 phuùt. Loïc dungdòch. Cho vaøo nö ôùc loïc moät gioït dung dòch KI 0,1N. So saùnh lö ôïng keát tuûa Chì Iodua taïora ôû caû hai trö ôøng hôïp.


1. Muïc ñích thí nghieäm. Nguyeân nhaân gaây haáp phuï cuûa than hoaït tính.2. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng trong thí nghieäm.


42

3. Trình baøy cô cheá haáp phuï.4. Coù theå duøng than hoaït tính ñeå haáp phuï kim loaïi naëng khoâng? taïi sao?

Thí nghieäm 6: Taùc duïng cuûa Carbon (C) vôùi acid Sulfuric (H2SO4) ñaäm ñaëc.

Tieán haønh trong tuû huùt. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 – 6 ml dung dòch H2SO4

ñaäm ñaëc, cho theâm vaøo moät ít boät than goã. Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt cao coù gaén oángdaãn khí ñeå suïc khí vaøo dung dòch KMnO4 0,01N.

Duøng ñeøn coàn ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra.


1. Nhaän xeùt hieän tö ôïng vaø giaûi thích.2. Muïc ñích cuûa vieäc daãn khí qua dung dòch KMnO4 loaõng.3. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.

Thí nghieäm 7: Ñieàu cheá thuûy tinh loûng (Na2O.xSiO2).

Cho vaøo cheùn nicken 1 g NaOH. Ñun cho NaOH noùng chaûy heát roài theâm 0,5 gSiO2. Ñaäy naép cheùn nicken. Cho vaøo tuû nung nung ôû nhieät ñoä 600oC trong 30 phuùt ñeåSiO2 tan heát.

Sau ñoù cho nö ôùc vaøo vaø hoøa tan. Loïc laáy dung dòch. Dung dòch thu ñö ôïc laø gì? Chotö øng gioït HCl ñaäm ñaëc cho ñeán khi taïo keát tuûa. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.

Thí nghieäm 8: Söï thuûy phaân Natri Silicat.

Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng nghieäm 1 ml dung dòch Na2SiO3 30%.OÁng 1: Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt hieän tö ôïng.OÁng 2: Cho theâm vaøi gioït dung dòch HCl 1N. Quan saùt hieän tö ôïng.Trong erlen chö ùa khoaûng 10 ml dung dòch Na2SiO3 30%, theâm vaøo moät ít dung

dòch NH4Cl baõo hoøa. Caån thaän laéc vaø ñun noùng. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng treân.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Nhö õng daáu hieäu naøo cho bieát Na2SiO3 bò thuûy phaân.

OÁng 1:HCl + Zn OÁng 2: KMnO4

C+ H2SO4 ñaäm ñaëc


43

Thí nghieäm 9: Thuûy phaân thuûy tinh (Na2O.CaO.6SiO2).

Ñoát moät ñaàu oáng thuûy tinh cho ñeán khi noùng ñoû (meàm), nhanh choùng nhuùng vaøocoác ñö ïng ít nö ôùc. Laëp laïi thí nghieäm treân vaøi laàn.

Gaïn nö ôùc ra, laáy nhö õng maûnh vuïn thuûy tinh nhoû cho vaøo coái sö ù saïch, duøng chaøy sö ùnghieàn nhoû thaønh boät mòn. Cho vaøo 2 – 3 gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt.


1. Nhaän xeùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra vaø giaûi thích baèng phö ông trình phaûn ö ùng.2. Haõy neâu thaønh phaàn chính cuûa thuûy tinh thö ôøng.


44

BAØI 12: CAÙC NGUYEÂN TOÁ KIM LOAÏIPHAÂN NHOÙM I A, II A, III A


1. Neâu vò trí cuûa caùc kim loaïi trong baûng heä thoáng tuaàn hoaøn, caáu hình electron, traïngthaùi oxy hoùa,....

2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa natri, canxi, mangieâ, nhoâm vaø caùc hôïp chaát cuûa chuùng.


- 4 oáng nghieäm trung.- 1 pipette thaúng 5ml.- 1 quaû boùp cao su.- 1 keïp oáng nghieäm.- 1 giaù ñôõ oáng nghieäm.- 1 oáng nhoû gioït.

- 1 becher 250ml.- 1 becher 100ml.- 1 ñeøn coàn.- 1 ñuõa thuûy tinh.- 1 bình tia nö ôùc.

III. HOÙA CHAÁT

- H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2% (tuû huùt).- H2SO4 20%.- HNO3 ñaäm ñaëc 65% (tuû huùt).- HNO3 30%.- HCl ñaäm ñaëc 36,5% (tuû huùt).- HCl 1N.- NH4OH ñaäm ñaëc 25% (tuû huùt).- NaOH 0,4N.- HgCl2 0,2N.- MgCl2 0,5N.- NH4Cl 0,1N.- BaCl2 0,5N.

- C2H5OH 96o.- Boät Magie.- Kim loaïi Canxi- Boät Nhoâm.- Laù nhoâm.- Iod 0,1N.- KMnO4 0,1N.- Thuoác thö û phenolphtalein.- Na2O2 raén.- Al2(SO4)3 0,5N.- CaCl2 baõo hoøa.- Na2SO4 baõo hoøa.

IV. THÖÏC HAØNH

Thí nghieäm 1: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Canxi

Laáy nö ôùc caát khoaûng 1/3 theå tích cuûa oáng nghieäm. Cho moät maãu canxi kim loaïi(baèng haït ñaäu xanh) vaøo oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng.

Theâm vaøi gioït dung dòch phenolphtalein vaøo oáng nghieäm laéc ñeàu. Quan saùt hieäntö ôïng ñeán khi phaûn ö ùng keát thuùc.


1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.


45

3. Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa canxi.

Thí nghieäm 2: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri peroxyt (Na2O2).

Laáy hai oáng nghieäm.OÁng 1: Chö ùa 1ml dung dòch KMnO4 0,1N, theâm 1 - 2 gioït H2SO4 20%.OÁng 2: Chö ùa 1 - 2 ml dung dòch Iod 0,1N, theâm 1 - 2 gioït H2SO4 20%.Theâm vaøo moãi oáng moät ít tinh theå Na2O2. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc dung dòch.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng.3. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân.4. Phaûn ö ùng giö õa Na2O2 vôùi nö ôùc laø phaûn ö ùng gì?

Thí nghieäm 3: Muoái Sulfat cuûa Canxi vaø Bari (CaSO4 vaø BaSO4).

Theâm vaøo tö øng gioït Na2SO4 baõo hoøa vaøo oáng nghieäm chö ùa saün 1 ml dung dòchCaCl2 baõo hoøa. Quan saùt hieän tö ôïng.

Ñeå yeân oáng nghieäm cho keát tuûa laéng xuoáng, gaïn keát tuûa. Cho theâm tö øng gioït dungdòch H2SO4 ñaäm ñaëc. Nhaän xeùt khaû naêng tan cuûa keát tuûa trong nö ôùc vaø trong dung dòchH2SO4 ñaäm ñaëc.

Laëp laïi thí nghieäm tö ông tö ï nhö treân, nhö ng vôùi BaCl2 0,5N.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái canxi, muoái bari.4. So saùnh khaû naêng taïo tuûa cuûa BaCl2 vaø CaCl2.

Thí nghieäm 4: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Magie vôùi caùc acid.

Laøm trong tuû huùt. Cho laàn lö ôït vaøo ba oáng nghieäm 1 ml dung dòch HCl 1N, 1 mldung dòch H2SO4 20%, 1 ml dung dòch HNO3 30%.

Theâm vaøo moãi oáng moät maãu magie. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.

Thí nghieäm 5: Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi Magie.

Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 - 3 ml dung dòch NH4Cl 0,1N theâm vaøo moät maåumagie kim loaïi. Theo doõi hieän tö ôïng.

Ñun noùng dung dòch ñeán khi soâi. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Baèng caùch naøo ñeå nhaän ra saûn phaåm taïo thaønh sau phaûn ö ùng.


46

Thí nghieäm 6: Tính chaát cuûa Magie Hydroxyt (Mg(OH)2

Becher ñö ïng khoaûng 10 ml dung dòch MgCl2 0,5N theâm tö ø tö ø tö øng gioït dung dòchNaOH 0,4N cho ñeán khi taïo keát tuûa. Theâm nö ôùc caát vôùi theå tích tö ông ñö ông. Duøng ñuõathuûy tinh khuaáy ñeàu.

Chia ñeàu dung dòch vaøo boán oáng nghieäm.OÁng 1: Theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N.OÁng 2: Theâm tö øng gioït muoái NH4Cl 0,1N.OÁng 3: Theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N.OÁng 4: Theâm 2 - 3 gioït dung dòch phenolphtalein.Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng.3. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Mg(OH)2.

Thí nghieäm 7: Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi nhoâm.

Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo ba oáng nghieäm laàn lö ôït moãi oáng 1 - 2 ml dung dòch HCl1N, H2SO4 20% vaø HNO3 30%, theâm vaøo moãi oáng moät vaøi haït nhoâm (nghieâng oáng chonhoâm trö ôït theo thaønh oáng). Sau ñoù ñun noùng dung dòch.

Laëp laïi thí nghieäm treân nhö ng thay baèng acid ñaëc. Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. So saùnh thí nghieäm khoâng ñun noùng vaø ñun noùng. Giaûi thích?3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñôn chaát nhoâm.

Thí nghieäm 8: Nhoâm moïc loâng tô vaø nhoâm trong khoâng khí

Laøm trong tuû huùt. Duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët hai laù nhoâm, sau ñoù nhuùngvaøo dung dòch C2H5OH 96o ñeå rö ûa saïch caùc veát nhôøn, duøng giaáy thaám thaám khoâ.

Laù nhoâm thöù nhaát: Ñeå yeân ngoaøi khoâng khí, sau moät thôøi gian quan saùt beà maëtcuûa laù nhoâm.

Laù nhoâm thöù hai: Nhoû leân beà maët moät gioït dung dòch HgCl2 0,2N. Sau vaøi phuùtduøng giaáy thaám thaám khoâ dung dòch Hg2+, ñeå yeân trong khoâng khí. Quan saùt hieän tö ôïng.(Hg vaø hôïp chaát Hg raát ñoäc, thí nghieäm xong rö ûa thaät saïch thanh nhoâm)


1. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra trong caû hai trö ôøng hôïp.3. Taïi sao nhoâm beàn trong khoâng khí?

Thí nghieäm 9: Tính chaát cuûa Nhoâm hydroxyt Al(OH)3.

Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo 3 oáng nghieäm, moãi oáng ñö ïng 1 – 2 ml dung dòch muoáiAl2(SO4)3 0,5N theâm vaøo moãi oáng tö ø tö ø tö øng gioït NH4OH 25% cho ñeán khi coù keát tuûa.Quan saùt maøu saéc vaø traïng thaùi keát tuûa thu ñö ôïc.


47

OÁng 1: Duøng ñeå so saùnh.OÁng 2: Cho theâm tö øng goït dung dòch HCl 1N.OÁng 3: Cho theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N.Tieáp tuïc quan saùt hieän tö ôïng.


1. So saùnh vaø giaûi thích hieän tö ôïng ôû caû 3 oáng nghieäm.2. Muïc ñích thí nghieäm. Neâu keát luaän veà tính chaát cuûa nhoâm hydroxyt. Vieát phö ông

trình phaûn ö ùng?


48

PHAÀN 3: HOÙA HÖÕU CÔ

BAØI 13: HYDRO CARBON VAØ DAÃN XUAÁT HALOGEN


1. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa etylen2. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa acetylen3. Tính chaát hoaù hoïc cuûa aldehyd/ceton.


- 5 oáng nghieäm trung- 02 oáng nghieäm Pyrex- 01 oáng daãn khí- 01 pipet 2 ml- 01 pipet 05 ml

- 02 nuùt cao su- 02 keïp saét- 01 bình tia nö ôùc- 01 ñeøn coàn

III. HOÙA CHAÁT

- H2SO4 6N- KMnO4 0,1N- KMnO4 ñaëc- I2 (baõo hoaø trong KI)

- AgNO3 0,1N- NH4OH 2N- Dung moâi aceton- Dung moâi CHCl3

- C2H5OH 95%- CaC2 (raén), caùt saïch- NaOH 2N.- KMnO4 1%

IV. THÖÏC HAØNH

PHAÀN A. HYDROCARBON

Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá Etylen

- Laáy 2ml etanol tinh khieát, moät ít caùt saïch, cho vaøo oáng nghieäm Pyrex (khoâng caànchính xaùc tuyeät ñoái).

- Laáy 3ml acid sunfuric ñaëc cho tieáp vaøo oáng nghieäm treân.- Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt coù oáng daãn khí uoán cong, keïp oáng nghieäm vaøo giaù vaø

ñun noùng caån thaän hoãn hôïp treân ñeøn coàn.- Quan saùt maøu saéc, muøi vò cuûa khí eâtylen (Ethylene) thoaùt ra ôû oáng daãn khí.

Caâu hoûi chuaån bò: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa etylen (Ethylene).

Thí nghieäm 2: Phaûn öùng oxy hoùa Etylen baèng KMnO4

- Cho vaøo oáng nghieäm 2ml nö ôùc caát vaø nhoû vaøo 2 gioït dung dòch KMnO4 ñaäm ñaëc.- Ñieàu cheá etylen nhö thí nghieäm 1- Suïc khí eâtylen (Ethylene) vö øa ñieàu cheá vaøo oáng nghieäm naøy


49

- Quan saùt sö ï bieán ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch KMnO4 vaø saûn phaåm taïo thaønh trongoáng nghieäm.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng2. Goïi teân saûn phaåm chính trong thí nghieäm 2

Thí nghieäm 3: Oxy hoùa Acetylen baèng KMnO4

- Cho khoaûng 0,2g CaC2 (raén) + 5ml nö ôùc cho vaøo oáng nghieäm.- Ñoùng thaät nhanh oáng nghieäm baèng 1 nuùt cao su coù noái vôùi 1 daãn oáng daãn khí- Keïp oáng nghieäm vaøo keïp- Ñun noùng oáng nghieäm treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn. Khí C2H2 hình thaønh vaø thoaùt ra ôû

oáng daãn khí.- Suïc khí acetylene vaøo oáng nghieäm chö ùa 3ml dung dòch KMnO4 0,1N .- Nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu saéc vaø saûn phaåm taïo thaønh trong oáng nghieäm chö ùa dung

dòch KMnO4 0,1N.

Caâu hoûi chuaån bò: Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc?

Thí nghieäm 4: Ñieàu cheá Acetylene Silver

- Laáy 0,1ml AgNO3 0,1N baèng pipet cho vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy tieáp 2 gioït dung dòch NH4OH 2N baèng oáng nhoû gioït cho vaøo oáng nghieäm treân.- Nhoû tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch NH4OH 2N baèng oáng nhoû gioït vaøo oáng nghieäm vaø

laéc kyõ cho ñeán khi dung dòch trong suoát hoaøn toaøn.- Ñieàu cheá khí acetylen nhö ôû thí nghieäm 3.- Daãn khí acetylene vö øa ñieàu cheá vaøo oáng nghieäm coù chö ùa dung dòch AgNO3 vaø

dung dòch NH4OH 2N.- Quan saùt vaø cho nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu saéc, chaát raén trong oáng nghieäm.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc?2. Goïi teân chaát raén thu ñö ôïc trong thí nghieäm treân?3. Caùc ñoàng ñaúng cuûa acetylen coù noái 3 khoâng phaûi ñaàu maïch, coù thu ñö ôïc chaát raén

khoâng?

PHAÀN B. DAÃN XUAÁT HALOGEN

Thí nghieäm 5: Ñieàu cheá CHCl3

- Laáy 1 ml aceton (khoâng caàn chính xaùc) baèng pipet cho vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy 0,2ml dd iod baõo hoaø trong KI baèng moät pipet cho vaøo oáng nghieäm coù chö ùa

aceton.- Laáy 0,5ml dd NaOH 2N baèng pipet cho tieáp vaøo oáng nghieäm coù chö ùa aceton vaø I2

(baõo hoaø)/KI.- Keïp oáng nghieäm baèng keïp.


50

- Ñun noùng nheï oáng nghieäm (khoâng ñun soâi) cho ñeán khi dung dòch xuaát hieän keáttuûa vaøng.

- Laøm nguoäi caùc tinh theå maøu vaøng seõ taùch ra, neáu keát tuûa bò hoøa tan thì nhoû theâm3– 4 gioït dung dòch iod vaø laéc nheï cho ñeán khi coù tinh theå.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Giaûi thích hieän tö ôïng.2. Teân goïi cuûa phaûn ö ùng ñaõ thö ïc hieän ôû thí nghieäm 1.3. Phaûn ö ùng naøy theá hieän tính chaát gì cuûa nhoùm chö ùc andehyd/ceton.

Thí nghieäm 6: Phaûn öùng cuûa CHCl3 vôùi NaOH

- Traùng 01 oáng nghieäm saïch baèng 01 ml aceton.- Laáy 1ml CHCl3 (khoâng caàn chính xaùc) baèng pipet cho vaøo moät oáng nghieäm.- Thö ïc hieän laáy 1ml dung dòch NaOH 2N cho tieáp vaøo oáng nghieäm coù chö ùa saün

CHCl3

- Laéc nheï oáng ngieäm.- Ñun noùng oáng nghieäm treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn cho ñeán khi dung dòch vö øa soâi.- Chia hoãn hôïp trong oáng nghieäm vaøo 3 oáng nghieäm.

OÁng 1: Thö ïc hieän acid hoùa baèng HNO3 loaõng vaø nhoû theâm vaøi gioït AgNO3.OÁng 2: Thö ïc hieän cho tieáp vaøo oáng nghieäm 2 dung dòch phö ùc amoniat baïc. Vieäcñieàu cheá dung dòch phö ùc amoniat baïc ñö ôïc thö ïc hieän baèng caùch nhoû 2 gioït NH4OH2N vaø 4 gioït dd AgNO3 0,1N vaøo trong 1 oáng nghieäm.OÁng 3 :Thö ïc hieän vieäc nhoû vaøi gioït dung dòch KMnO4 1% baèng oáng nhoû gioït vaøo

oáng nghieäm thö ù 3


1. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng hoaù hoïc, neâu hieän tö ôïng quan saùt ôû 3 thí nghieäm.2. Taïi sao CHCl3 phaûn ö ùng ñö ôïc vôùi dung dòch NaOH.


51

BAØI 14: ANCOL VAØ PHENOL


1. Phaûn ö ùng oxy hoùa rö ôïu ñôn chö ùc2. Phaûn ö ùng ñònh tính phaân bieät rö ôïu ñôn chö ùc vaø ña chö ùc3. Phaûn ö ùng phaân bieät ancol baäc 1, 2, 3 baèng thuoác thö û Lucas4. Phaûn ö ùng oxy hoaù alcol baäc 1, 2, 3 baèng acid cromic.5. Tính acid cuûa phenol6. Phaûn ö ùng ñònh tính phenol baèng FeCl3

7. Phaûn ö ùng Libemen (Nitroso hoaù phenol)8. Phaûn ö ùng ñieàu cheá phenolphtalein tö ø phenol


- 01 oáng nghieäm Pyrex- 12 oáng nghieäm nhoû- 2 oáng nghieäm trung- 01 pipet 1ml- 01 nuùt cao su

- 01 bình tia nö ôùc- 01 ñeøn coàn- 01 pipet 2ml- 01 giaù ñôõ- 01 caëp- 01 oáng noái

III. HOÙA CHAÁT.

- C2H5OH tinh khieát- KMnO4 0,1N- Glycerin C3H8O3

- Isopropanol- Acid cromic- Phenol tinh khieát- CaCO3 raén- 2-Naphtol

- H2SO4 2N- Acid fuchsinsulphuro- CuSO4 0,2 N- tert – Butanol- Aceton- NaOH 2N- FeCl3 0,1N- Anhydrid phthalic

- Na2SO3 hay NaHSO3

- CuSO4 0,2 N- Thuoác thö û Lucas- HCl 2N- Hydroquinon- NaOH 1N- NaNO2 tinh theå- Acid H2SO4 ñaëc

IV. THÖÏC HAØNH

PHAÀN A: ANCOL

THÍ NGHIEÄM 1: OXY HOÙA RÖÔÏU ETYLIC BAÈNG KMNO4

- Laáy 1 ml rö ôïu etylic baèng pipet cho vaøo oáng nghieäm pyrex (khoâng caàn chính xaùctuyeät ñoái)

- Laáy tieáp 0,2ml KMnO4 0,1N baèng pipet cho vaøo oáng nghieäm treân (khoâng caànchính xaùc tuyeät ñoái).

- Laáy tieáp 0,2ml H2SO4 2N baèng pipet vaøo oáng nghieäm khoâ (khoâng caàn chính xaùctuyeät ñoái).

- Ñun noùng nheï oáng nghieäm treân ñeøn coàn (ñeå traùnh cho rö ôïu vaø saûn phaåm andehydbay hôi.


52

- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch tö ø tím hoàng sang khoâng maøu. Neáu dungdòch vaãn coøn maøu thì theâm vaøo ñoù moät vaøi haït tinh theå Na2SO3 hay NaHSO3 choñeán khi maát maøu hoaøn toaøn.

- Nhoû vaøi gioït acid fuchsinsulphuro baèng oáng nhoû gioït vaøo oáng nghieäm treân.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng?2. Cho bieát vai troø cuûa thuoác thö û acid fucxinsunfurô trong thí nghieäm?

THÍ NGHIEÄM 2: PHAÛN ÖÙNG CUÛA RÖÔÏU ETYLIC VAØ GLYCERIN VÔÙI ÑOÀNG(II) HYDROXYT

- Laáy 02 oáng nghieäm nhoû ñaõ traùng saïch.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch CuSO4 0,2N cho vaøo moãi oáng nghieäm nhoû (khoâng

caàn chính xaùc tuyeät ñoái)- Laáy tieáp theo baèng pipet 0,2ml NaOH 2N cho vaøo moãi oáng nghieäm treân (khoâng

caàn chính xaùc tuyeät ñoái).- Quan saùt maøu saéc keát tuûa taïo thaønh.- Laáy tieáp vaøo 2 oáng nghieäm ôû treân caùc hoaù chaát sau:

OÁng 1: 0,1ml C2H5OH tuyeät ñoáiOÁng 2: 0,1ml glycerin

- Thao taùc laéc nheï caû hai oáng nghieäm.- Quan saùt vaø so saùnh hieän tö ôïng xaûy ra ôû hai oáng nghieäm.- Thö ïc hieän vieäc laáy vaøo moãi oáng nghieäm vaøi gioït HCl 2N.


Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng ôû 2 oáng nghieäm?

THÍ NGHIEÄM 3: PHAÛN ÖÙNG ANCOL VÔÙI THUOÁC THÖÛ LUCAS

Thö ïc hieän laáy hoaù chaát baèng pipet vaøo 4 oáng nghieäm caùc hoaù chaát:OÁng 1: 0,1ml pheânol vaø theâm 0,1ml thuoác thö û LucasOáng 2: 0,1ml EtOH tuyeät ñoái vaø 0,1ml thuoác thö û LucasOÁng 3: 0,1ml Isopropanol vaø 0,1ml thuoác thö û LucasOÁng 4: 0,1ml tert-Butanol vaø 0,1ml thuoác thö û Lucas

- Thao taéc laéc ñeàu, ñeå yeân trong 10 phuùt.- Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng trong 4 oáng nghieäm?2. Muïc tieâu cuûa thí nghieäm 3?

THÍ NGHIEÄM 4: OXY HOAÙ ANCOL BAÈNG ACID CROMIC

Thö ïc hieän laáy caùc hoaù chaát baèng pipet vaøo 4 oáng nghieäm:OÁng 1 : 0,1ml coàn 96o.OÁng 2 : 0,1ml Isopropanol.OÁng 3 : 0,1ml tert-butanol.


53

- Duøng pipet laáy theâm vaøo moãi oáng nghieäm 1, 2 vaø 3ø moãi oáng 2ml aceton,laéc ñeàu tö øng oáng nghieäm.

- Cho theâm vaøo moãi oáng nghieäm 0,1ml acid cromic, laéc ñeàu.- Quan saùt hieän tö ôïng.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng trong 3 oáng nghieäm.2. Taïi sao phaûi cho aceton vaøo 3 oáng nghieäm 1, 2 vaø 3.3. Muïc tieâu cuûa thí nghieäm 4.

PHAÀN B: PHENOL

THÍ NGHIEÄM 5: PHENOL VAØ PHENOLAT

- Laáy baèng pipet 1ml phenol cho vaøo moät oáng nghieäm ñaõ traùng saïch.- Laáy tieáp 1 ml H2O caát cho vaøo oáng nghieäm ñaõ coù phenol.- Laéc ñeàu quan saùt.- Cho theâm tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch NaOH 2N cho ñeán khi dung dòch trong oáng

nghieäm tan hoaøn toaøn (trong suoát).- Chia dung dòch trong suoát ra 2 phaàn baèng nhau vaøo 2 oáng nghieäm 1 vaø 2 ñeå chuaån

bò laøm thí nghieäm tieáp theo.- Ñieàu cheá CO2 nhö sau :

Caân 0,5g CaCO3 raén (khoâng caàn chính xaùc tuyeät ñoái) cho vaøo moät oángnghieäm khaùc.

Laáy baèng pipet 2ml HCl 2N cho nhanh vaøo oáng nghieäm ñaõ coù chö ùa saünCaCO3.

Ñaäy nhanh oáng nghieäm laïi baèng nuùt cao su coù gaén oáng noái. Daãn khí thoaùt ra qua oáng noái vaøo oáng nghieäm soá 1. Nhoû tö ø tö ø HCl 2N baèng oáng nhoû gioït vaøo oáng nghieäm soá 2. Quan saùt hieän tö ôïng trong hai oáng nghieäm.


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oángnghieäm.

2. Muïc tieâu cuûa thí nghieäm 5.

THÍ NGHIEÄM 6: PHAÛN ÖÙNG PHENOL VAØ SAÉT (III) CLORUR

- Ñun chaûy phenol raén treân moät beáp caùch thuyû ñeán khi phenol chaûy loûng thaønh dungdòch.

- Laáy baèng pipet 0,1 ml FeCl3 vaøo 3 oáng nghieäm saïch- Laáy tieáp theo caùc hoaù chaát sau baèng pipet vaøo 3 oáng nghieäm:

OÁng 1: 0,1ml pheânol vaø theâm 5ml nö ôùc.OÁng 2: 0,1ml Hidroquinon vaø theâm 5ml nö ôùc.OÁng 3: 0,1ml 2-naphtol vaø theâm 5ml nö ôùc.

- Quan saùt maøu saéc taïo thaønh trong 3 oáng nghieäm.- Thö ïc hieän vieäc chia dung dòch trong oáng nghieäm 1 ra 3 oáng baèng nhau vaø oáng 2 ra

3 oáng baèng nhau:


54

OÁng 1.1: Cho vaøo 0,1 ml rö ôïu etylic tinh khieátOÁng 1.2: Cho vaøo 0,1ml dung dòch HCl 2NOÁng 1.3: Cho 0,1ml dung dòch NaOH 2N

- Thö ïc hieän vieäc cho hoaù chaát laëp laïi nhö ôû caùc oáng nghieäm 1.1, 1.2, 1.3 cho dungdòch ôû oáng nghieäm 2 ñaõ chia ra 3 phaàn.

- Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra trong caùc oáng nghieäm.




THÍ NGHIEÄM 7: PHAÛN ÖÙNG LIBEMEN.

- Ñun chaûy phenol raén treân moät beáp caùch thuyû ñeán khi phenol chaûy loûng thaønh dungdòch.

- Laáy baèng pipet 0,1ml phenol cho vaøo oáng nghieäm saïch.- Laáy vaøi tinh theå NaNO2 (khoaûng 0,1 g) cho vaøo oáng nghieäm.- Ñun nheï oáng nghieäm trong 30 giaây.- Laøm nguoäi baèng nö ôùc laïnh.- Theâm baèng pipet 1 ml H2SO4 ñaëc vaøo oáng nghieäm ñaõ laøm nguoäi.- Quan saùt sö ï ñoåi maøu cuûa dung dòch.- Pha loaõng dung dòch trong oáng nghieäm baèng nö ôùc 3 laàn- Trung hoøa dung dòch sau pha loaõng baèng NaOH 1N




THÍ NGHIEÄM 8: PHAÛN ÖÙNG PHENOLPHTALEIN.

a. Ñieàu cheá : Phenolphtalein

- Laáy vaøi tinh theå (0,1g anhydrid phthalic) vaøo 3 oáng nghieäm saïch.- Laáy tieáp theo baèng pipet vaøo 3 oáng nghieäm ñaõ coù chö ùa saün anhydrid phthalic caùc

hoaù chaát nhö sau:OÁng 1: 0,2ml pheânol vaø theâm 0,1ml H2SO4 ñaëc.OÁng 2: 0,2ml hidroquinon vaø theâm 0,1ml H2SO4 ñaëc.OÁng 3: 0,2 ml 2-naphtol vaø theâm 0,1ml H2SO4 ñaëc.

- Ñun noùng chaûy hoaù chaát trong tö øng oáng nghieäm baèng ñeøn coàn.- Laøm nguoäi hoãn hôïp hoaù chaát trong caùc oáng nghieäm baèng nö ôùc laïnh.- Cho theâm baèng oáng nhoû gioït 5– 10 gioït nö ôùc vaø laéc ñeàu caùc oáng nghieäm.- Quan saùt maøu cuûa tö øng oáng nghieäm.

b. Phaûn öùng: Phenolphtalein

Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát sau vaøo 3 oáng nghieäm traùng saïch:OÁng 1: 0,1ml nö ôùc caát.


55

OÁng 2: 0,1ml NaOH 2N.OÁng 3: 0,1ml HCl 2N.


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oáng nghieäm?


56

BAØI 15: ALDEHYD - CETON - ACID CARBOXYLIC


1. Phaûn ö ùng oxy hoùa aldehyd baèng AgNO3 trong NH4OH2. Phaûn ö ùng oxy hoaù alñehy baèng Cu(OH)2

3. Phaûn ö ùng coäng cuûa aldehyd vaø ceton vôùi NaHSO3

4. Phaûn ö ùng Cannizzaro cuûa Aldehyd khoâng coù Hα

5. Tính acid cuûa acid carboxylic6. So saùnh tính acid, tính khö û cuûa moät soá acid7. Phaûn ö ùng ñònh tính cuûa acid salicilic vôùi FeCl3

8. Phaân bieät acid vaø phenol


- 12 oáng nghieäm- 01 keïp- 01 noài

- 01 ñeøn coàn- 02 pipet 2ml- 01 beáp ñieän

III. HOÙA CHAÁT

- HCHO 40%- CuSO4 0,2N- Dung moâi aceton- NaOH 2N- H2SO4 2N- Metyl da cam- CH3COOH 10%- HCOOH (ñaäm ñaëc)- HOOC– COOH ñaëc- Na2CO3 10%

- AgNO3 0,2N- NaOH 2N- Benzaldehyd- KOH 50% trong EtOH- CH3COOH 0,1N- Phenolphtalein- HOOC– COOH 10%- CH3COOH 95%- FeCl3 0,1N

- NH4OH 2N- NaHSO3 (baõo hoaø)- HCl 2N- K2Cr2O7 0,5N- Na2CO3( raén )- HCOOH 10%- KMnO4 0,1 N- Acid salicylic (raén)- Phenol

IV. THÖÏC HAØNH

PHAÀN A: ALDEHYD VAØ CETON

THÍ NGHIEÄM 1: OÂXY HOÙA ANDEHYD BAÈNG AGN03

- Traùng caùc oáng nghieäm baèng dung dòch NaOH ñaäm ñaëc, sau ñoù traùng laïi baèng nö ôùccaát.

- Huùt baèng pipet 0,4 ml dung dòch AgNO3 0,2N cho vaøo moät oáng nghieäm.- Nhoû baèng oáng nhoû gioït dung dòch NH4OH 2N vaøo oáng nghieäm ñeán khi xuaát hieän

keát tuûa .- Nhoû tieáp tuïc dòch NH4OH 2N vaøo cho ñeán khi keát tuûa tan hoaøn toaøn.- Nhoû baèng pipet 0,1ml dung dòch HCHO 40% vaøo oáng nghieäm coù chö ùa AgNO3

0,2N vaø NH4OH 2N.- Ñun noùng nheï oáng nghieäm treân ñeøn coàn (khoâng laéc oáng nghieäm).


57

- Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra trong oáng nghieäm.

CAÂU HOÛI CHUAÅN BÒ:

1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oángnghieäm?

2. Teân goïi cuûa phaûn ö ùng ñaõ laøm ôû thí nghieäm 1?

THÍ NGHIEÄM 2: OÂXY HOÙA ALDEHYD BAÈNG CU(OH)2

- Laáy baèng pipet 0,4ml NaOH 2N cho vaøo moät oáng nghieäm- Pha loaõng theâm baèng 0,2ml nö ôùc caát.- Laáy baèng pipet 0,1ml CuSO4 0,2N cho tieáp vaøo oáng nghieäm- Tieáp tuïc cho theâm 0.1ml HCHO 40% vaøo oáng nghieäm, keát tuûa xanh cuûa Cu(OH)2

sinh ra.- Laéc ñeàu oáng nghieäm.- Ñun noùng oáng nghieäm treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn ñeán khi dung dòch soâi.- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc trong oáng nghieäm.


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra, giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oángnghieäm?

2. Phaûn ö ùng naøy chö ùng minh tính chaát gì cuûa aldehyd?

THÍ NGHIEÄM 3: PHAÛN ÖÙNG CUÛA ALDEHYD VAØ CETON VÔÙI DD NaHSO3 BAÕOHOØA

- Laáy baèng pipet 0,2ml dung dòch NaHSO3 baõo hoøa cho vaøo hai oáng nghieäm, moãioáng 0,2 ml dung dòch NaHSO3 baõo hoaø.

- Laáy baèng pipet 0,1ml aceton cho tieáp theo vaøo hai oáng nghieäm- Laøm laïnh baèng nö ôùc ñaù 2 oáng nghieäm treân.- Coï nheï vaøo thaønh oáng nghieäm baèng ñuõa thuyû tinh, ñeå gaây maàm keát tinh, sau

khoaûng 5 phuùt seõ thaáy taùch ra keát tuûa.- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát sau cho tieáp vaøo 2 oáng nghieäm :

OÁng 1 : 0,1ml HCl.OÁng 2: 0,1ml dung dòch NaOH

- Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra ôû 2 oáng nghieäm.- Laáy baèng pipet 0,4ml dung dòch NaHSO3 baõo hoøa cho vaøo moät oáng nghieäm thö ù 3.- Laáy baèng pipet 0,4ml benzaldehyd cho vaøo oáng nghieäm 3 coù chö ùa saün NaHSO3

baõo hoaø.- Laéc ñeàu hoãn hôïp trong oáng 3.- Quan saùt hieän tö ôïng, sau 15 phuùt.- Laáy 0,2ml nö ôùc cho vaøo oáng nghieäm 3.- Ñaët oáng nghieäm 3 vaøo noài nö ôùc noùng, giö õ trong 15 phuùt.- Quan saùt hieän tö ôïng ôû oáng nghieäm 3


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra.


58

2. Giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oáng nghieäm.

THÍ NGHIEÄM 4 : PHAÛN ÖÙNG CUÛA ALDEHYD KHOÂNG COÙ H

- Laáy baèng pipet 0,2ml benzaldehyd cho vaøo oáng nghieäm 1- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch KOH 50% trong rö ôïu cho tieáp vaøo oáng nghieäm 1,

oáng nghieäm 1 xuaát hieän keát tuûa.- Ly taâm keát tuûa trong oáng nghieäm 1 khoaûng 5 phuùt.- Gaïn phaàn dung dòch chö ùa alcol benzyl sang oáng nghieäm 2, giö õ laïi phaàn keát tuûa.- Laáy khoaûng 0,4ml nö ôùc caát vaøo oáng nghieäm 1, coù chö ùa keát tuûa.- Laéc ñeàu cho tan heát keát tuûa trong oáng nghieäm 1.- Laáy baèng pipet khoaûng 0,2ml HCl 2N, cho tieáp vaøo oáng nghieäm 1, seõ thaáy xuaát

hieän keát tuûa.- Laáy baèng pipet khoaûng 0,1ml H2SO4 2N, cho vaøo oáng nghieäm 2 chö ùa alcol benzyl.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch K2Cr2O7 0,5N cho tieáp theo vaøo oáng nghieäm 2.- Ñun ñeán soâi, oáng nghieäm 2 treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn ñeán khi dung dòch ñuïc daàn do

taïo thaønh acid.



2. Teân cuûa phaûn ö ùng thö ïc hieän ôû oáng nghieäm soá 1.

PHAÀN B: ACID CARBOXYLIC

THÍ NGHIEÄM 5: TÍNH ACID

- Laáy baèng pipet 1 ml dung dòch CH3COOH 0,1N cho vaøo caùc oáng nghieäm 1, 2 vaø 3.- Laáy caùc hoaù chaát sau cho tieáp theo vaøo ba oáng nghieäm:

OÁng 1: Cho 1 gioït dung dòch meâtyl da cam.OÁng 2: Cho 1 maûnh giaáy quyø xanh.OÁng 3: Cho 1 gioït dung dòch phenolphthalein.

- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc ôû caû 3 oáng nghieäm, giaûi thích.- Laáy baèng pipet 1ml dung dòch CH3COOH 0,1N, cho vaøo oáng nghieäm 4- Laáy moät ít Na2CO3 raén (khoaûng 0,1g) cho vaøo oáng nghieäm 4.- Quan saùt, thö û khí thoaùt ra ôû oáng nghieäm 4 baèng que dieâm ñang chaùy.



THÍ NGHIEÄM 6: SO SAÙNH TÍNH ACID, TÍNH KHÖÛ

- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát sau cho vaøo 3 oáng nghieäm 1, 2 vaø 3 nhö sau:OÁng 1 : Cho 0,2ml HCOOH ñaäm ñaëcOÁng 2 : Cho 0,2ml CH3COOH 95%OÁng 3 : Cho 0,2ml HOOC– COOH ñaäm ñaëc

- Laáy baèng oáng nhoû gioït cho vaøo ba oáng nghieäm moãi oáng 1 gioït KMnO4 0,1N.- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc ôû caùc oáng nghieäm trong 20 phuùt.


59



THÍ NGHIEÄM 7: PHAÛN ÖÙNG CUÛA ACID HÖÕU CÔ VÔÙI FECL3

- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát sau cho vaøo 4 oáng nghieäm 1, 2, 3 vaø 4 nhö sau:OÁng 1 : Cho 0,5ml HCOOH ñaäm ñaëc.OÁng 2 : Cho 0,2ml CH3COOH 95%.OÁng 3 : Cho 0,5ml HOOC– COOH ñaäm ñaëcOÁng 4 : Cho 0,2g acid salicylic

- Laáy baèng pipet dung dòch NH4OH 2N, kieàm hoùa tö øng acid trong moãi oáng nghieämñeán khi giaáy quyø ñoû hoùa xanh.

- Ñun nheï treân ñeøn coàn cho ñeán khi heát muøi amoniac, ñeå nguoäi.- Laáy baèng pipet 1ml FeCl3 0,2N, cho vaøo moãi oáng nghieäm.- Laéc ñeàu moãi oáng nghieäm.- Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra ôû tö øng oáng nghieäm.



THÍ NGHIEÄM 8: PHAÂN BIEÄT ACID VAØ PHENOL

- Ñun chaûy phenol raén treân beáp caùch thuûy.- Thö ïc hieän laáy baèng pipet caùc hoaù chaát sau cho vaøo 2 oáng nghieäm 1 vaø 2:

OÁng 1 : 0,5ml phenol.OÁng 2 : 0,5ml CH3COOH.

- Laáy baèng pipet 1ml Na2CO3 10%, cho vaøo moãi oáng nghieäm 1 ml. Laéc ñeàu caùc oángnghieäm.

- Quan saùt, so saùnh hieän tö ôïng xaûy ra ôû hai oáng nghieäm.




60

BAØI 16: AMIN, PROTID - CHAÁT BEÙO, XAØ PHOØNG


1. Tính baz cuûa alkyl amin, phaûn ö ùng taïo phö ùc vôùi Cu+2, Fe+3

2. Phaûn ö ùng cuûa amino acid vôùi Cu+2

3. Phaûn ö ùng vôùi acid HNO2

4. Tính chaát ñeäm cuûa protid5. Caùc phaûn ö ùng maøu cuûa protid (Biure, Xantoprotein)6. Thuyû phaân chaát beùo baèng NaOH, ñieàu cheá xaø phoøng7. Chaát taåy rö ûa vaø ñieàu cheá8. Tính chaát cuûa xaø phoøng vaø caùc chaát taåy rö ûa.


- 12 oáng nghieäm nhoû- 01 ñeøn coàn- 01 keïp oáng nghieäm- 01 pipet 5ml- 01 becher 100ml- 01 erlen 250ml- 01 noài- 01 beáp ñieän

- 02 ñuõa thuûy tinh- 01 giaù saét- 02 pipet 2ml- 01 bình noùn 250ml- 01 becher 50ml- 02 becher 250ml- 01 becher 100ml- 01 pheãu thuyû tinh

III. HOÙA CHAÁT

- Metylamin (CH3NH2)- FeCl3 0,1N- CuO (raén)- HCl 0,1N- NaOH ñaëc- Daàu dö øa- NaCl baõo hoøa- LAS- CaCl2 1%

- Phenolphtalein- Acid aminoacetic 0,2N- NaNO2 2N- NaOH 0,1N- HNO3 ñaëc- Coàn coâng nghieäp- NaOH raén- Na2CO3 raén- FeCl3 1%

- CuSO4 0,2N- NaOH 2N- HCl 2N- Metyl da cam- CuSO4 0,2N- NaOH 6N- NaCl raén- Giaáy pH- MgCl2 1%

IV. THÖÏC HAØNH

PHAÀN A: AMIN

Thí nghieäm 1: Tính chaát cuûa Metylamin

a. Tính baz :- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch metylamin vaøo moät oáng nghieäm saïch.- Theâm tieáp baèng oáng nhoû gioït, 1 gioït dung dòch phenolphtalein.- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch.


61


Taïi sao khi cho phenolphtalein vaøo metylamin dung dòch laïi coù sö ï thay ñoåi maøu.b. Phaûn öùng vôùi CuSO4 :- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch metylamin cho vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch CuSO4 0,2N cho tieáp vaøo oáng nghieäm.- Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa taïo thaønh trong oáng nghieäm.- Laáy baèng oáng nhoû gioït dung dòch meâtylamin nhoû vaøo oáng nghieäm cho ñeán khi keát

tuûa tan hoaøn toaøn.- Quan saùt maøu cuûa dung dòch taïo thaønh.c. Phaûn öùng vôùi FeCl3:- Laáy baèng pipet 0,1ml gioït dung dòch meâtylamin cho vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch FeCl3 0,1N.- Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra trong oáng nghieäm.



PHAÀN B: AMINO ACID

Thí nghieäm 2: Phaûn öùng cuûa acid amino Acetic vôùi CuO

- Laáy moät lö ôïng raát nhoû boät ñoàng oxid (khoaûng 0,05g) vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy baèng pipet 0,1ml acid amino acetic cho tieáp theo vaøo oáng nghieäm.- Ñun noùng oáng nghieäm treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn, coù laéc nheï.- Gaù oáng nghieäm ñö ùng yeân treân giaù, ñeå phaàn ñoàng oxit maøu ñen laéng xuoáng.- Theâm baèng oáng nhoû gioït, 1 gioït dung dòch NaOH 2N vaøo dung dòch maøu xanh toái

thu ñö ôïc (dung dòch muoái ñoàng cuûa glyxin).



Thí nghieäm 3: Phaûn öùng cuûa Amino Acid vôùi acid HNO2

- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch axit amino acetic vaøo moät oáng nghieäm.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch NaNO2 2N theâm tieáp vaøo oáng nghieäm coùchö ùa saün

acid amino acetic.- Laáy baèng pipet 0,1ml HCl 2N theâm vaøo oáng nghieäm ñaõ coù chö ùa amino acetic vaø

NaNO2.- Laéc nheï oáng nghieäm seõ thaáy coù boït khí taùch ra.


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Giaûi thích hieän tö ôïng trong caùc oáng nghieäm?3. Khí gì thoaùt ra trong thí nghieäm 3?


62

PHAÀN C: PROTID

Thí nghieäm 4: Tính chaát ñeäm cuûa dung dòch protid

- Thö ïc hieän coâng vieäc chuaån bò saün loøng traéng trö ùng gaø (protid)- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch HCl 0,1N cho vaøo oáng nghieäm 1 + 1ml nö ôùc caát,

laéc ñeàu.- Laáy baèng oáng nhoû gioït 2 – 3 gioït thuoác thö û methylorage vaøo oáng nghieäm soá1.- Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa hoãn hôïp.- Laáy 2-3 gioït dung dòch loøng traéng trö ùng vaøo oáng nghieäm 2.- Laáy baèng oáng nhoû gioït, 1 gioït dung dòch acid HCl 0,1N vaø 01 gioït metyl da cam

vaøo oáng nghieäm 2.- Nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa hoãn hôïp trong oáng nghieäm 2.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch NaOH 0,1N vaøo oáng nghieäm 3.- Laáy baèng pipet 1ml nö ôùc caát cho vaøo oáng nghieäm 3.- Laáy baèng oáng nhoû gioït 2– 3 gioït thuoác thö û phenolphtalein, quan saùt maøu saéc.- Thö ïc hieän laáy 2-3 gioït dung dòch loøng traéng trö ùng vaøo oáng nghieäm 4.- Laáy baèng oáng nhoû gioït, 1 gioït dung dòch NaOH 0,1N vaø 01 gioït phenolphtalein

vaøo oáng nghieäm 4.- Nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa hoãn hôïp trong oáng nghieäm 4.


Muïc tieâu cuûa thí nghieäm 4?

Thí nghieäm 5: Caùc phaûn öùng maøu cuûa protida. Phaûn öùng Biure:- Laáy khoaûng 0,2ml loøng traéng trö ùng cho vaøo moät oáng nghieäm 1.- Laáy baèng pipet 0,2ml dung dòch NaOH ñaäm ñaëc cho tieáp theo vaøo oáng nghieäm1.- Laáy baèng oáng nhoû gioït 1 gioït dung dòch CuSO4 0,2N cho vaøo oáng nghieäm 1.- Quan saùt maøu saéc cuûa dung dòch trong oáng nghieäm 1.


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Giaûi thích hieän tö ôïng trong oáng nghieäm 1?3. YÙ nghóa cuûa phaûn ö ùng Biure?b. Phaûn öùng Xantoprotein:- Laáy khoaûng 0,2ml dung dòch protid (loøng traéng trö ùng) cho vaøo oáng nghieäm soá 1.- Laáy baèng pipet 0,1ml dung dòch HNO3 ñaäm ñaëc theâm tieáp vaøo oáng nghieäm 1.- Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa taïo thaønh trong oáng nghieäm 1.- Ñun noùng nheï oáng nghieäm 1 treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn.- Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa vaø maøu cuûa dung dòch trong oáng ngieäm 1.- Laøm nguoäi hoãn hôïp phaûn ö ùng trong oáng nghieäm 1.- Laáy baèng oáng nhoû gioït, 1-2 gioït dung dòch NaOH ñaëc.- Theo doõi sö ï chuyeån ñoåi maøu cuûa hoãn hôïp phaûn ö ùng, giai ñoaïn ñun phaûi tieán haønh

trong tuû huùt.


63


1. Vieát taát caû caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Giaûi thích hieän tö ôïng trong oáng nghieäm 1?3. YÙ nghóa cuûa phaûn ö ùng Xantoprotein?

PHAÀN D: CHAÁT BEÙO, XAØ PHOØNG, CHAÁT TAÅY RÖÛA

Thí nghieäm 6: Thuûy phaân chaát beùo baèng dung dòch kieàm

- Cho vaøo erlen 250ml 5g daàu dö øa. Ñong baèng oáng ñong 100ml coàn 960 cho vaøoerlen 250ml.

- Laáy baèng pipet 4ml dung dòch NaOH ñaëc cho vaøo erlen. Ñun caùch thuûy ôû nhieät ñoäkhoaûng 700C. Khuaáy ñeàu baèng ñuõa thuûy tinh cho ñeán khi thaønh moät heä ñoàng theå.

- Laáy baèng oáng ñong 10ml dung dòch NaCl baõo hoøa cho vaøo erlen, xaø phoøng noåi leân.Gaïn loïc laáy lôùp xaø phoøng.


Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra trong thí nghieäm 6.

THÍ NGHIEÄM 7: ÑIEÀU CHEÁ XAØ PHOØNG

- Caân 2,5 g NaOH raén trong erlen.- Laáy baèng pipet 7,5ml coàn 960, 7,5ml nö ôùc caát cho vaøo erlen ñeå hoaø tan hoaøn toaøn

chaát raén.- Caân 7,5g daàu dö øa cho vaøo bình noùn 250ml. Theâm vaøo 3 – 5 vieân ñaù boït.- Ñö a erlen 250ml vaøo beáp caùch thuyûm Gaù erlen vaøo giaù.- Ñun caùch thuûy erlen trong 2 giôø.- Khuaáy hoãn hôïp trong erlen 10 phuùt moät laàn baèng ñuõa thuyû tinh.- Chuaån bò trö ôùc 13g NaCl hoaø tan vaøo trong 75ml nö ôùc trong becher 250ml.- Roùt toaøn boä hoãn hôïp ñaõ xaø phoøng hoùa coøn noùng vaøo trong becher 250ml coù chö ùa

saün dung dòch NaCl, sau khi ñaõ thö ïc hieän vieäc ñun 2 giôø.- Roùt moät lö ôïng nhoû chaát loûng becher 250ml laïi vaøo erlen, ñeå thö ïc hieän vieäc traùng

erlen.- Roùt ngö ôïc laïi chaát loûng tö ø erlen vaøo becher 250 ñeå hoaøn thaønh vieäc traùng erlen.- Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy becher kyõ trong 3 phuùt.- Loïc chaát raén xaø phoøng treân pheãu loïc Burchner.- Rö ûa lôùp xaø phoøng raén ñang ôû treân pheãu Burchner baèng nö ôùc laïnh tö ø 2-3 laàn, moãi

laàn rö ûa duøng 10ml nö ôùc laïnh.- EÙp lôùp xaø phoøng raén giö õa hai lôùp giaáy loïc cho raùo nö ôùc hoaøn toaøn.

Thí nghieäm 8: Ñieàu cheá chaát taåy röûa

- Caân 5g LAS cho vaøo 1 becher 250ml.- Khuaáy becher vaø theâm tö ø tö ø vaøo 1,3g Na2CO3 raén.- Khuaáy tieáp theo theâm 5 phuùt nö õa sau khi ñaõ theâm xong Na2CO3, ñeå yeân trong 10

phuùt.- Hoøa 0,5g NaCl trong 10ml nö ôùc trong 1 becher 50ml.- Roùt toaøn boä dung dòch NaCl vaøo becher 250ml.


64

- Khuaáy nheï becher ñeå traùnh taïo boït (neáu thaáy nhieàu boït hình thaønh thì dö øng laïi, ñôïiboït laéng sau ñoù môùi cho tieáp lö ôïng NaCl coøn laïi vaøo).

- Kieåm tra pH cuûa saûn phaåm baèng giaáy pH, neáu thaáy giaáy pH coøn maøu ñoû thì:- Theâm tö ø tö øtö øng lö ôïng nhoû Na2CO3 raén vaøo cho ñeán khi giaáy pH chuyeån sang maøu

hôi xanh thì dö øng laïi.- Thu hoài chaát raén ôû daïng seät.- Saáy khoâ seõ ñö ôïc daïng boät traéng.

Thí nghieäm 9: Tính chaát cuûa xaø phoøng vaø chaát taåy röûa

- Ñaùnh soá 2 becher laø 1 vaø 2.- Ñun noùng hai becher, moãi becher coù chö ùa 50 ml nö ôùc caát .- Caân 1g xaø phoøng (ñieàu cheá ôû thí nghieäm 7) cho vaøo becher soá 1, khi nö ôùc ñang

noùng- Caân 1g chaát taåy rö ûa (ñaõ ñieàu cheá ôû thí nghieäm 8) vaøo trong becher soá 2, khi nö ôùc

ñang noùng.a. Tính chaát taïo nhuõ töông- Laáy vaøo 3 oáng nghieäm saïch ñaùnh soá laø 1, 2 vaø 3, moãi oáng 0,2g daàu dö øa.- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát, cho tieáp theo vaøo ba oáng nghieäm:

OÁng 1: 5ml nö ôùc caátOÁng 2: 5ml nö ôùc xaø phoøngOÁng 3: 5ml nö ôùc chaát taåy rö ûa

- Laéc ñeàu moãi oáng nghieäm trong 2 phuùt.- Quan saùt mö ùc ñoä taïo thaønh nhuõ tö ông.b. Caùch hoaït ñoäng trong nöôùc cöùng- Laáy baèng pipet 5ml nö ôùc xaø phoøng vaøo 3 oáng nghieäm 1, 2 vaø 3.- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát, cho tieáp theo vaøo ba oáng nghieäm treân:

Oáng 1: 2ml dung dòch CaCl21%OÁng 2: 2ml dung dòch FeCl3 1%.OÁng 3: 2ml dung dòch MgCl2 1%.

- Laáy theâm 3 oáng nghieäm, laëp laïi toaøn boä quaù trình treân vôùi chaát taåy rö ûa. Laéc ñeàu,moãi oáng nghieäm trong 2 phuùt.

- Quan saùt sö ï taïo tuûa trong tö øng oáng nghieäm.c. Tính kieàm- Laáy baèng oáng nhoû gioït 2 gioït phenolphthalein cho vaøo hai oáng nghieäm 1 vaø 2, moãi

oáng nghieäm 2 gioït.- Laáy baèng pipet caùc hoaù chaát, cho tieáp theo vaøo hai oáng nghieäm treân:

OÁng 1: 2ml nö ôùc xaø phoøngOÁng 2: 2ml nö ôùc chaát taåy rö ûa

- Laéc ñeàu, moãi oáng nghieäm trong 2 phuùt.- Quan saùt maøu saéc cuûa tö øng oáng nghieäm.


65


1. Tính chaát cuûa xaø phoøng vaø chaát taåy rö ûa?2. Khaùc nhau giö õa xaø phoøng vaø caùc chaát taåy rö ûa?


66

BAØI 17: PHAÛN ÖÙNG ESTER HOÙA


1. Phaûn ö ùng cuûa acid salicilic vaø metanol.2. Chö ng caát ñôn loaïi metanol, nhieät ñoä soâi cuûa metanol3. Caùch tính hieäu suaát phaûn ö ùng.4. Phaûn ö ùng cuûa acid salicilic vaø anhydrid acetic.5. Keát tinh laïi, choïn dung moâi keát tinh


- 01 bình caàu 250 ml- 01 pheãu chieát 200ml- 01 bình Wurtz 100ml- 01 bình caàu hö ùng coù nhaùm- 2 becher 50 ml- 01 beáp ñieän- 02 erlen 250ml- 01 ñuõa khuaáy

- 01 nhieät keá 1000C- 01 sinh haøn bong boùng- 01 sinh haøn thaúng- 01 coå nhaùm- 01 oáng ñong 25ml- 01 noài- 01 becher 250 ml- 01 pheãu loïc aùp suaát keùm

III. HOÙA CHAÁT

- Acid salicilic- Na2CO3 10%- Anhydrid acetic

- Metanol tinh khieát.- Na2SO4 khan

- H2SO4 ñaëc- Ñaù boït

IV. THÖÏC HAØNH

THÍ NGHIEÄM 1: TOÅNG HÔÏP SALICILAT METYL (LAÉP DUÏNG CUÏ NHÖ HÌNHVEÕ)

a. Ñieàu cheá ester :

- Caân 6,9g (0,05 mol) acid salicilic chovaøo bình caàu 01 coå coù nhaùm.

- Ñong 15ml metanol tinh khieát baèng oángñong tieáp tuïc cho vaøo bình caàu, laáybaèng pipet 1ml H2SO4 ñaëc vaøo cho vaøobình caàu.

- Cho vaøo bình caàu 5 vieân ñaù boït. Laép heäthoáng sinh haøn hoài lö u nhö hình 2.

- Ñun caùch thuyû hoãn hôïp trong bình caàu2,5 giôø.


67

b. Tinh cheá ester: Laép duïng cuï nhö hình veõ.

- Roùt toaøn boä hoãn hôïp phaûn ö ùng trong bình caàu vaøo bình Wurtz.- Cho khoaûng 5 vieân ñaù boït vaøo bình Wurtz.- Laép heä thoáng chö ng caát loaïi dung moâi Metanol nhö hình 3.- Môû nö ôùc hoaøn lö u, caém ñieän vaøo beáp ñieän.- Chö ng caát hoãn hôïp trong bình Vurtz ôû nhieät ñoä 60-610C ñeå loaïi metanol dö . Roùt

saûn phaåm coøn noùng trong bình Wurtz vaøo becher 250ml coù saün 50 ml H2O laïnh,thu ñö ôïc acid salicilic dö daïng raén, ester daïng daàu.

- Roùt phaàn chaát loûng trong becher vaøo pheãu chieát 250 ml.- Rö ûa 3-5 laàn lôùp ester trong pheãu chieát, moãi laàn vôùi 15 ml H2O, giö õ laïi lôùp ester ôû

treân trong pheãu chieát.- Rö ûa 01 laàn lôùp ester vôùi 10ml dung dòch Na2CO3 10%.- Rö ûa lôùp ester tö ø 3-5 laàn vôùi H2O caát, moãi laàn 15ml, cho ñeán khi pH cuûa nö ôùc rö õa

khoaûng 5- 6.- Caân khoái lö ôïng ester daïng daàu, cho vaøo chai thu hoài.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Toùm taét caùc bö ôùc tieán haønh ôû daïng sô ñoà khoái?3. Tính hieäu suaát phaûn ö ùng ester hoùa?

THÍ NGHIEÄM 2: TOÅNG HÔÏP ASPIRIN

a. Ñieàu cheá ester:- Caân 2,5 g acid salicilic cho vaøo erlen 250ml.- Laáy baèng pipet 3,5 ml anhydrid acetic, cho tieáp vaøo erlen.- Ñun caùch thuyû erlen treân beáp caùch thuyû ôû nhieät ñoä 50-600C trong 15phuùt.- Laøm nguoäi erlen ñeán nhieät ñoä phoøng.- Chuaån bò moät becher 250ml coù chö ùa saün 20 ml nö ôùc laïnh.- Roùt hoãn hôïp trong erlen vaøo becher coù saün nö ôùc laïnh.- Laøm laïnh becher trong 20 phuùt, tinh theå xuaát hieän.


68

- Loïc tinh theå qua pheãu loïc aùp suaát keùm.b. Tinh cheá ester:- Chuaån bò moät becher 50 ml coù chö ùa 10ml coàn vaø 10 ml H2O.- Ñö a saûn phaåm raén thu ñö ôïc vaøo becher.- Ñun caùch thuyû cho saûn phaåm tan hoaøn toaøn.- Laøm nguoäi, laøm laïnh, tinh theå seõ keát tinh.- Loïc saûn phaåm qua pheãu loïc aùp suaát keùm.- Saáy saûn phaåm ôû 1000C.- Caân saûn phaåm, cho vaøo chai thu hoài.


1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra?2. Toùm taét caùc bö ôùc tieán haønh ôû daïng sô ñoà khoái?3. Tính hieäu suaát phaûn ö ùng ester hoùa?


69

BAØI 18: TRÍCH LY TINH DAÀU

I. CHUAÅN BÒ LYÙ THUYEÁT

1. Tinh daàu laø gì.2. Caùc ö ùng duïng cuûa tinh daàu.3. Caùc phö ông phaùp trích ly tinh daàu4. Tính hieäu suaát trích ly tinh daãu.


- 01 boä trích chieát tinh daàu- 01 beáp ñieän

- 01 pipet 2ml- 01 lö ôùi amiaêng

III. HOÙA CHAÁT

- 100g nguyeân lieäu thö ïc vaät coù tinh daàu- Etanol coâng nghieäp- Ñaù boït

IV. THÖÏC HAØNH

THÍ NGHIEÄM 1: TRÍCH LY TINH DAÀU

- Caân 100 g thö ïc vaät mang tinh daàu- Rö ûa saïch, xaét nhoû hoaëc xay nhuyeãn tuøy loaïi thö ïc vaät- Cho vaøo bình caàu 01 coå coù nhaùm- Laáy khoaûng 250ml nö ôùc cho vaøo bình caàu- Laép boä duïng cuï chö ng caát loâi cuoán hôi nö ôùc- Kieåm tra nö ôùc hoaøn lö u, ñieän- Ñun soâi ñeàu hoãn hôïp- Chö ng caát khoaûng 3 tieáng- Ñoïc theå tích tinh daàu- Laáy phaàn tinh daàu noåi leân treân nö ôùc, cho vaøo chai thu hoài

Caâu hoûi chuaån bò :

1. Caáu tö û chính trong tinh daàu ñaõ ly trích ñö ôïc?2. Tính chaát vaät lyù vaø hoaù hoïc cuûa moät soá loaïi tinh daàu thö ôøng gaëp?3. Taïi sao laïi phaûi baûo quaûn tinh daàu trong loï maøu toái ôû nôi maùt ?4. Moät vaøi dung moâi duøng ñeå ly trích tinh daàu?5. Hieäu suaát trích ly tinh daàu trong loaïi nguyeân lieäu ñaõ trích ly?


70

Chuû bieân: ThS. Leâ Thò Thanh Hö ông

Bieân soaïn: Boä moân Hoùa ñaïi cö ông

Hieäu ñính: ThS. Leâ Thò Thanh Hö ông

Sö ûa baûn in: Leâ Thò Thanh Hö ông – Nguyeãn Thò Caåm Tuù

Xong ngaøy 20.9.2004 taïi khoa Hoùa trö ôøng Cao ñaúng Coâng nghieäp 4

hoa hoc co so

Documents