Java e parAss.Vlor Bekteshi

-Historia e shtetit dhe e s drejtes si shkenc shoqrore,merret me studimin e fenomeneve shoqrore,si jan shteti dhe e drejta.-Lnd t studimit historia e shtetit dhe e s drejts ka shtetin dhe t drejten prej momentit t krijimit t tyre e deri n ditet e sotme.

Objekti i studimit n kuptimini e gjere jan institucionet e ngjashme me ato si:Partit politike,organizatat e ndryshme koorporative,institucionet juridike-kishtare etj.

Pr nga lnda e studimit n kuptimin e ngusht historia e shtetit dhe e s drejtes ndahet n : -Historia e prgjithshme e shtetit dhe e s drejtes -Historia nacionale e shtetit dhe e s drejtes

-Shteti dhe e drejta jan kategori shoqerore,klasore dhe historike. Kan lindur n nj shkall t caktuar t zhvillimit t shoqris njerzore.Me zhvillimin e fuqive prodhuese,n shoqri u bn diferencime t mdha sociale.Shoqria u nda ne dy klasa themelore: -n skllevr -n skllavopronar q ishin n kundrshtim t papajtueshm ndermjet veti.N kt etape t zhvillimit t shoqris njerzore u krijua shteti si meknizm pr t mbrojtur rendin e ri t posakrijuar,pr t ruajtur mnyrn e re t prodhimit dhe marrdhniet e reja ne prodhim.

-Rregullat e prgjithshme me t cilat parashihej veprimi dhe kufizimi i aparatit t dhunes quhen NORMA JURIDIKE,kurse aparati i dhunes quhet SHTET.

Shteti nuk mund t egzistoj pa te drejten e as e drejta nuk mund te egzistoj pa sigurimin e zbatimit t saj me ndihmn e dhuns s shtetit ,andaj shteti dhe e drejta plotsohen ndrmjet veti n mnyr t ndrsjellt dhe njra ndaj tjetres jan kategori komplementare.

-Historia e shtetit dhe e s drejtes sht shkenc juridike ,andaj prdor edhe metodat e shkencave juridike psh.metoda dogmatike,normativiste,pozitiviste,logjike,kompe rative etj. Si shkenc historike ajo prdor metoden historike si edhe te gjitha shtetet tjera historike.Metoda historike e studimit t historis s shtetit dhe t s drejtes prbhet nga mbledhja dhe zbulimi i t dhnave historike ,nga sistematizimi,komentimi,deshifrimi dhe nxjerrja e prfundimeve si dhe konstatimeve dhe zbulimi i ligjshmrive t prgjithshme t zhvillimit historik t shtetit dhe t s drejts..

-Studimi i historis s shtetit dhe t s drejtes sht i domosdoshm pr t gjith ata q dshirojn t caktojn vendin e institucioneve bashkkohore juridike n zhvillimin e qyteterimeve njerzore,e nuk deshirojn t kufizohen n nxjerrjen mekanike t akteve juridike duke mos ditur se nga e kan preardhjen dhe me cilin sistem juridik lidhen.''Ta njohim t kaluaren pr t kuptuar t tashmen''.

T dhnat mbi shtetin jan m t hershme dhe m t bollshme,sepse shumica e historianve duke shkruar historin politike t nj vendi apo t nj populli kan dhn mjaft t dhna mbi historin e atij shtetit konkret. T dhnat m t hershme mbi shtetin I gjejm te Herodoti,I cili qysh n kohn antike u quajt baba I historis

Herodoti ka dhne mjaft t dhna t vlefshme pr shtetin e Persis,t Egjiptit dhe t disa poliseve greke. Thukididi(460-399 p.e. se re) duke I prfshir luftrat e Peleponezit ,jep t dhna t rndesishme mbi poliset greke dhe rregullimin e tyre politik. Polibi(198-117 p.e se re) mund t konsiderohet si historian I par pragmatik,sepse t dhnat mbi t kaluarn e popujve,t shteteve dhe sundimtarve I shtjellonte n mnyre instruktive pr sundimtart e ardhshm.

Kryesisht merreshin me analizimin e shoqrise s athereshme,me analizimin e shtetit ,t politiks dhe t s drejtes aktuale te athereshme. Sokrati (fillimi I shek IV.p.e se re) merrej me shqyrtime teorike dhe filozofike mbi shtetin dhe politikn,pr kt qllim bnte klasifikimin e formave t shtetit,formave t qeverisjes dhe t sistemeve politike.

Platoni (themeloi shkollen filozofike Akademike) dhe m tepr merret me problemet teorike dhe filolozofike t shtetit dhe politiks.

Aristoteli (384-322 p.e se re) ka dhn kontribut t cmueshm jo vetm n filozofi por edhe n t gjitha shkencat e tjera dhe opusi I tij shkencor ka karakter te pergjithshm enciklopedik.Shqyrtimet e tij teorike t shoqris dhe shtetit skllavopronar e rangojn kt n radhn e teoricientve m t spikatur antik mbi shtetin ,kurse veprat e tij nga lmi I historis dhe politiks e ngritin kt n historianin e par te shtetit dhe t s drejtes. Vepra e tij Kushtetuta e Athinesparaqet historin e kushtetutshmris,prkatsisht historin e shtetit t Athins. N periudhn e antiks(perfshir Romen dhe Greqine)e drejta kryesisht sht studiuar n menyr dogmatike dhe ekzegetike,e jo n metodat historike(perjashtim bn Arisatoteli)

Gjat Justinianit.e posarisht n koncilin e V t ekumenve (I dyti) ne Konstoantinopoj,m 553,kisha e degjueshme(ecclesia oboediens)u shnderrua n kish sunduese(ecclesia regans)dhe me kt autokratia perandorake edhe n sferen fetare arriti kulmin,me fjal t tjera:feja si ideologji u b mjet I rndomt I sundimit.

Kah fundi I shekullit XI n qytetet e Italis Veriore u shtrua nevoja per ekspertt juridik q do t gjenin zgjidhje juridike pr rastet konkrete,kshtu q juristi I njohur Irnerius n Bolonje themeloi shkolln juridike n t ciln do t studiohej e drejta romake. Shkolla te tilla juridike u themeluan edhe n qytetet e tjera t Italis Veriore. Juristt e ktyre shkollave e studionin Korpusin ,duke shnuar ndrmjet rrjeshtave vrejtjet,komentimet dhe shpjegimet lidhur me brendine e institucionit juridik konkret.Kta vepronin kshtu pr t kursyer pergamenen shum t shtrejnt te athershme,kurse shnimet e tyre quheshin glossa,andaj quheshin glosatore.

Juristt e mvonshm t quajtur postglosator ose komentator,prej mesit t shekullit XIII e deri n shekullin XVI merren me shqyretimin e glosave dhe me eleminimin e kundrthenieve t tyre. Kta merreshin me ceshtjet historike t s drejtes vetm aq sa pr ta kutuar brendin ,esencen e norms juridike konkrete.

Gjat shekujve XVII-XVIII ne Evropn Perendimore shkenca juridike kryesisht u zhvillua ne shenj te dominimit t plot t shkolls s t drejtes natyrale.Kjo sht periudha e zbulimeve epokale n shkencat ekzakte . Themeluesi I shkolls natyrale sht juristi,filozofi dhe diplomati I njohur holandez Hugo Grotius I cili ne vitin 1625 botoi librin e tij t njohur de iur belli ac pacis(Mbi te drjten e luftes dhe paqes),me t ciln bri prpjekje q pushteti shtetror si dhe marrdheniet n shoqeri t bazohen n teorin e t drejts natyrale.

Sipas tipit t shtetit dhe t s drejts,historia e prgjithshme e shtetit dhe e s drejts periodizohet n katr periudha t medha t zhvillimit n : 1.Periudhn e shtetit dhe t s drejts skllavopronare. 2.P.e shtetit dhe t s drejts feudale 3.P.e shtetit dhe t s drejts liberale dhe bashkkohse(kapitaliste) 4.P.e shtetit dhe e s drejts socialiste ne mezokoh.

1.Historin 2.Historin 3.Historin 4.Historin

e e e e

kohs kohs kohs kohs

s vjetr s mesme s re dhe m t re.

1.Periudha megjano-persiane 2.Periudha asiro-babilonase 3.Periudha greko-maqedonase dhe 4.Peridha romako-bizantine

Me burimet kuptojme t gjitha ato materiale,fakte dhe t dhna q na ofrojn njohuri pr ndonj cshtje. Burimet historike ndahen n: 1.Mounumentet e kulturs materiale 2.N dokumentet e shkruara 3.N burimet gojore

Jan sendet e ndryshme t prdorimit personal dhe kolektiv si jan:veglat e puns,armet,stolite,enet,objektet e banimit dhe godinat e ndryshme,kanalet,varrezat ,kockat e ndryshme etj. Nepermjet monumenteve fitojme njohuri per ato shoqeri ku shkrim leximi nuk ishte ende I njohur dhe sht burim I rndsishm I njohurive pr periudhn parahistorike t zhvillimit t shoqeris njerzore.

Jan burimet m t rndsishme historike,m t besueshmet,m t prdorshmet dhe m t shumtat Dokumentet e shkruara ndahen n : -burime histroike -burime historike-juridike

Burim historik sht do dokument q bn fjal pr t kaluarn e shoqris njerzore Burim histrorik-juridik sht vetm ai dokument q drejtprsedrejti apo n mnyr t trthort bn fjal mbi shtetin dhe t drejtn ,prkatsisht pr institucionet juridike dhe shtetrore. N burimet historike hyjn:ligjet,dekretligjet,urdhresat dhe aktet tjera t organeve t administrats,aktgjykimet dhe vendimet e organeve gjyqsore etj etj

1.Kulturn shpirterore(kngt,tregimet,legjendat anekdotat etj) 2.Kujtimet e aktorve te ngjarjeve dhe dshmitarve te kohs Burimet gojore shrbejne si burime t njohurive pr periudhn m t afrta t historis,prkatsisht t historis s shtetit dhe t s drejts Jan te rendsishme pr studimin e t drejts zakonore.