1

Haftanın Gündemi-Beklentiler

Fed başkanlığına atama yapılabilir; yurtiçinde enflasyon verisi önemli...

Bu hafta küresel piyasalarda ABD’de Fed başkanlığı için kimin seçileceği haberleri ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) para politikası toplantısı ön plandaydı. ABD’de Başkan Trump’ın Fed Başkanlığı’na atamayı gelecek hafta içinde yapması bekleniyor. Burada John Taylor ve Jerome Powell’un adları öne çıkmakta. Son haberlere göre mevcut Başkan Yellen’ın tekrar atanması düşük olasılık. Bu haberler dolar endeksinin yükselmesine neden oldu. Özellikle John Taylor’un Fed Başkanı olarak atanma ihtimali doları güçlendiren bir etken. Dün ABD Temsilciler Meclisi’nin de 2018 bütçe tasarısını kabul etmesi ve vergi reformunun onayı için bu engelin de kalkması doları destekleyen diğer bir unsurdu. Son gelen güçlü üçüncü çeyrek büyüme verisi de Fed’in Aralık ayında faiz artırımı yapması olasılığını güçlendirdi. Perşembe günü yapılan ECB toplantısında ise banka tahvil alım programını Ocak 2018’den itibaren 60 milyar eurodan 30 milyar euroya indirdi. Ancak program Eylül 2018’e uzatıldı ve gerekirse daha da uzatılabileceği belirtildi. Daha da önemlisi tahvil alım programı sona ermeden bankanın faiz artışına gitmeyeceğinin açıklanması euronun dolar karşısında sert bir şekilde gerilemesine neden oldu. Tüm bu gelişmelerle birlikte dolar endeksi 94’ü aşarken, ABD faiz oranları arttı. Gelişmekte olan para birimleri de dolara karşı değer kaybetti. Haftanın diğer gelişmeleri arasında İspanya’da Katalonya geriliminin sürmesi, Çin Komünist Partisi Kongresi’nin sona ermesi ve Japonya’daki genel seçimler vardı. İspanyol hükümetinin bugün Katalonya’nın özerkliğinin sona ermesi için radikal adımlar atması beklenmekte. Çin’de ise Devlet Başkanı Jinping otoritesini artırdı. Japonya’da Başbakan Abe başkanlığındaki koalisyon kazandı ve parasal genişlemenin aynı hızda süreceği beklentisi yenin değer kaybına neden oldu. Brezilya ve Rusya merkez bankaları faiz indirdiler. Suudi Arabistan’da ise veliaht prensin OPEC kısıtlamalarının 2018’de de uzatılmasını desteklediğini belirtmesi petrol fiyatlarını yükseltti. Bu arada Irak’ta Kürt yönetimi ile Irak hükümeti arasında ateşkes yapıldığı belirtilmekte.

ABD doları, haftalık bazda euro ve yene karşı değer kazandı. Euro/dolar paritesi 1.16; dolar/yen ise 114.25 civarında seyrediyor.

Petrol fiyatları talep artış beklentileri, Irak’taki istikrarsızlık ve OPEC anlaşmasının artacağı beklentileriyle yükseldi. Vadeli Brent ham petrolünün varili 59.10 dolar, ABD hafif ham petrolünün varili 52.50 dolar civarında.

Altın fiyatları, dolardaki güçlenme eğilimi nedeniyle değer kaybetti. Altının onsu 1266 dolar civarında seyrediyor.

27 Ekim 2017

2

Türkiye’de bu hafta imalat sanayi kapasite kullanım oranları açıklandı. Ekim ayı kapasite kullanım oranı %79.7 ile son yıllardaki en yüksek oran oldu ve son çeyrek sanayi üretimi için iyi bir sinyal verdi. Ancak reel kesim, tüketici, hizmet ve perakende güven endekslerinin Ekim ayında gerilemesi bu ay için üretim ve büyüme açısından daha belirsiz bir sinyal vermekte. Ekim ayında sadece inşaat güven endeksinde bir artış var. Haftaya Eylül ayı dış ticaret ve Ekim ayı enflasyon verileri açıklanacak. Özellikle Ekim ayı tüketici enflasyonu verisi yılsonu enflasyonunun Merkez bankası’nın tahmin ettiği gibi tek haneye düşüp düşmeyeceği konusunda oldukça önemli bir gösterge olacak. Buna karşılık, kurlardaki son yükselmenin devam etmesinin önümüzdeki dönemde yıllık enflasyonu da artırıcı etkide bulunabileceğini; buna bağlı olarak, yılsonu tüketici enflasyonunun %10’un üstünde çıkma olasılığının güçlendiğini söyleyebiliriz. Bu arada haftaya Merkez Bankası enflasyon raporunu da açıklayacak.

Bu hafta kur ve faizler sert bir şekilde arttı. Türkiye’nin jeopolitik risklerinin

artması, Almanya’nın ve Avrupa Yatırım Bankası’nın Türkiye kredilerini sınırlayacağı yolundaki haberler, Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye’ye yardımlardaki kesinti kararı, ABD ile vize krizinin sürüncemede kalması ve bir Adalet Bankalığı heyetinin ABD seyahati için vize alamamasına ilişkin haberler, Türkiye’ye yönelik dış algıdaki bozulma gibi nedenlerle Türk Lirası’ndaki değer kaybı devam etti. Ayrıca küresel piyasalarda dolar endeksindeki güçlenme ve ABD faizlerindeki artışlar da gelişmekte olan para birimlerini ve dolayısıyla Türk Lirası’nı olumsuz etkiledi. Bu nedenle, dolar/TL paritesinin Perşembe akşamı 3.85’e yaklaştığını gördük, bugün de parite 3.80 üzeri seyrini sürdürüyor. Son zamanlarda yükselme eğilimi gösteren faizler de bu hafta sert bir şekilde arttı. Hazine ihalelerinde tahvil ihraçları talebin altında kalırken, hazinenin bunu faizlerin daha da fazla yükselmeni önlemek için yaptığı söylendi. Son aşamada on yıllık bileşik tahvil faizleri %12.20’ye yaklaşırken, iki yıllıklar %13’e yaklaştı. Merkez Bankası para politikası toplantısında faizler sabit bırakılırken, sıkı para politikasının devam edeceği yönündeki açıklamalar kur ve faizlerdeki yükselmeyi engelleyemedi. Kur ve faizlerdeki artışın sürmesi, Merkez Bankası’nın önümüzdeki dönemde faiz artış baskısı altında kalmasına neden olabilir.

Haftaya küresel piyasalar ABD Başkanı Trump’ın Fed Başkanlığı için

yapacağı seçimi izleyecek. Jonh Taylor’un seçimi zaten güçlenen doları daha da yükseltebilir. Diğer adaylar ve Yellen için piyasa fazla tepki vermeyebilir. Diğer taraftan ABD’de vergi reformu konusundaki gelişmeler de izlenecek konular arasında olacak. Avrupa’da ise Katalonya krizi ilk gündem maddesi olacak. Türkiye açısından ise jeopolitik gelişmeler, Türkiye-ABD vize krizi ve Türkiye-Almanya ilişkileri yine ön planda olacak. Yine haftaya Standard & Poor’s’un Türkiye’nin notunu değerlendirmesi beklenmekte. Ekim ayı enflasyon verileri de önem taşıyor. Enflasyonun beklenenden fazla yükselmesi, kur ve faizleri olumsuz etkileyebileceği gibi Merkez Bankası’nın da para politikası konusunda işini zorlaştıracaktır. Bu gelişmeler çerçevesinde, dolar/TL paritesinde bu hafta girilen 3.80-3.85 aralığı korunabilir; ancak yukarı yönlü riskler de bulunmakta. Dolardaki

3

güçlenmenin devamı, yüksek enflasyon verileri, Türkiye’nin jeopolitik risklerinde herhangi bir düzelme olmaması ve yurtdışında Türkiye’ye yönelik olumsuz haberlerin devamı halinde paritenin 3.90 eşiğine doğru yönelmesi mümkündür. Aynı eğilim faizler için de sözkonusu olabilir ve iki yıllık faizlerde %13 eşiği de aşılabilir.

TÜRKİYE’DE BU HAFTA

Son ekonomik gelişmeler...

Merkez Bankası, imalat sanayinde kapasite kullanım oranının Ekim ayında bir önceki aya göre 0.7 puan artarak yüzde 79.7 seviyesinde gerçekleştiğini açıkladı. İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0.8 puan artarak yüzde 79.4 seviyesinde gerçekleşti.

Hizmet sektörü güven endeksi bu ay yüzde 2,2, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 1,9 gerilerken, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 0,9 artış gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ekim ayına ilişkin sektörel güven endekslerini yayımlandı. Buna göre, mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Eylül’de 103,3 iken Ekim’de yüzde 2,2 azalışla 101,1'e düştü. Mevsim etkilerinden arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi, Ekim’de yüzde 1,9 düşerek 104 değerine geriledi. Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi Eylül’de 83,5 iken bu ay yüzde 0,9 artışla 84,2 değerine yükseldi.

Tüketici güven endeksi Ekim'de bir önceki aya göre yüzde 2 azalışla 67.3'e geriledi. Merkez Bankası ve TÜİK işbirliği ile hazırlanan endeks bu yılın en düşük seviyesini 65.7 ile Şubat ayında gördükten sonra yukarı yönlü bir seyir izlemiş Mayıs'ta ise yüzde 72.8 ile bu yılın en yüksek değerini almıştı. Mayıs ayı ardından ise yeniden gerileme eğilimi gösteren endeks Eylül'de 68.7 olmuştu.

Reel kesim güven endeksi Ekim'de bir önceki aya göre 2.1 puan azalarak 109.5 oldu. Merkez Bankası verilerine göre mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise bir önceki aya göre 1 puan artarak 112.2 oldu.

Merkez Bankası faizleri değiştirmedi…

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ekim ayı toplantısında beklendiği gibi faizlerde değişikliğe gitmedi. Politika faizi yüzde 8, faiz koridorunun alt bandı olan gecelik borç alma faizi yüzde 7.25, koridorun üst bandı olan gecelik borç verme faizi yüzde 9.25 ve geç likidite penceresi (GLP) faizi de yüzde 12.25 seviyesinde kaldı. Para politikası metninde sıkı duruşun kararlılıkla sürdürüleceği vurgulandı. Metinde, enflasyonun bulunduğu yüksek seviyelerin ve çekirdek enflasyon görünümüne ilişkin gelişmelerin fiyatlama davranışlarına dair risk oluşturmaya devam ettiği; bu çerçevede PPK’nın, sıkı para politikası duruşunun korunmasına karar verdiği ifade edildi. PPK, enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlardaki gelişmeleri yakından izleyerek ihtiyaç duyulması halinde ilave parasal sıkılaştırma yapılabileceğini de belirtti.

4

Avrupa Parlamentosu Türkiye'ye verilecek katılım öncesi mali yardımlarda kesinti yapılmasını önerdi…

Avrupa Parlamentosu, tam üyelik müzakereleri çerçevesinde Türkiye'ye verilen üyelik öncesi mali yardımların azaltılmasını önerdi. Ankara ile Avrupa Birliği arasındaki ilişkilerde süren gerilimden dolayı bu önerinin, üye ülkelerin liderleri tarafından kabul görmesi bekleniyor. AP'nin aldığı karar 2018 yılında reformlar, altyapı ve tarım alanlarında kullanılmak üzere Türkiye'ye verilmesi kararlaştırılmış olan 217 milyon eurodan en fazla 80 milyon euronun kesilmesini öngörüyor. Teklifte ilk olarak 50 milyon euroluk kesintinin yapılması, eğer Türkiye insan hakları konusunda iyileşme göstermezse, 30 milyon euronun da ikinci aşama olarak kesilmesi öngörülüyor. Fon kesintisinin sadece siyasi reformlar için ayrılan bölümden yapılacağı, altyapı ve tarım yardımlarının etkilenmeyeceği belirtiliyor. Kararın AB liderleri tarafından onaylanması gerekiyor; geçen hafta yapılan zirve toplantısında liderler katılım öncesi mali yardımın azaltılması yönünde görüş birliğine varmışlardı.

Gelir vergisi, MTV gibi önemli düzenlemeler içeren torba tasarı Komisyon'da kabul edildi…

Gelir vergisi ile Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTA) düzenlemesi gibi önemli maddeler içeren ve ilk etapta 130 madde olarak sunulan torba tasarı, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda 127 madde olarak kabul edildi. Kamuoyunda torba tasarı olarak bilinen "Bazı Vergi Kanunları ile Kanun ve KHK'lerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı'nın" önümüzdeki hafta TBMM Genel Kurulu'na gelmesi bekleniyor. AKP tarafından 130 madde olarak komisyona sunulan tasarıdan 21 madde çıkarılırken, 18 yeni madde ise eklendi. Tasarının görüşmelerinde gelir vergisi ve tepki çeken Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTA) düzenlemesinde geri adım atan hükümet, OVP'de de yer alan 2018-2020 bütçe hedeflerinin tutturulabilmesi için kurumlar vergisini tüm kurumlara yönelik üç yıllığına yüzde 20'den yüzde 22'ye çıkardı. Hükümet kamuoyu tepkilerinin ardından ücretliler için gelir vergisinin üçüncü diliminde vergi oranını yüzde 27'den yüzde 30'a çıkaran maddeyi metinden çıkarırken, Motorlu Taşıtlar Vergisi'ndeki artışları da tasarının ilk haline göre mevcut araçlar için düşürdü. Bu gelir azaltıcı adımları telafi etmek adına ise kurumlar vergisindeki artış sektörsel bazda genişletildi. Komisyon'daki görüşmeler sırasında yapılan bir değişikle ilk etapta sadece finansal kuruluşlarda ancak kalıcı olarak yükseltilmesi öngörülen kurumlar vergisi, tüm kurumlar için yüzde 20'den yüzde 22'ye çıkarıldı. Ancak artış 2018-2020 dönemi ile sınırlandı. Bakanlar Kurulu'na bu artışı düşürme yetkisi de verildi. Bu kalemde yapılan artış, yaklaşık 30 milyar TL'lik gelir artışı öngörülen tasarıdaki tek bir kalemdeki en büyük geliri oluşturuyor. Gelecek yıl bu kalemde yapılan değişiklikle 6.4 milyar TL ilave gelir öngörülüyor.

EBRD, Türkiye yatırımları konusunda kararlı…

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Türkiye’ye yatırım yapmak konusundaki kararlılığını vurguladı. Bankadan yapılan açıklamada, “EBRD Türkiye’ye bağlılığını sürdürmektedir. Türkiye ile ilişki içerisindedir. Türkiye EBRD’nin operasyonları için son derece önemli bir rol oynamaktadır.” ifadeleri kullanıldı. Açıklamada Türkiye’nin bankanın yatırımları açısından önemi vurgulanırken, “Türkiye portföy büyüklüğü ve yatırım hacmi açısından operasyonlarımız içerisinde en büyük ülke konumundadır. Bu zamana kadar EBRD Türkiye’ye 9,5 milyar eurodan fazla yatırım yapmıştır.” ifadelerine yer verildi. EBRD açıklamasında, “Bankamız bu yıl Türkiye’de toplam hacmi 1 milyar euro olan 30 projeye imza atmıştır. 2017 yılında Türkiye’deki yatırımlarımızın 1,5 milyar euroyu aşmasını bekliyoruz.” bilgisi verildi. Dış basında, Almanya’nın,

5

içerisinde EBRD’nin de bulunduğu bazı banka ve kurumların Türkiye’ye yönelik finansmanı azaltılması yönünde çalıştığına dair iddialar yer almıştı.

Rusya Türkiye'den domates ithalatını tekrar başlatılmasını hızlandıracak…

Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak, ülkesinin Türkiye'den 50,000 ton domates ithalatına 1 Kasım'dan itibaren, yani planlanandan 1 ay önce, izin vereceğini söyledi. Novak, Rusya-Türkiye hükümetlerarası karma ekonomik komisyon toplantısının ardından Cumartesi günü açıklamada bulunan Novak, "Türkiye'den Rusya'ya domates sevkiyatı dahil olmak üzere sınırlamaların kaldırılması konularını görüştük" dedi. "1 Kasım itibariyla Rusya'ya 50,000 ton domates tedariğine başlanması konusunda karar hazırlandı. Devam eden ticaret ile ilgili sınırlamaların kaldırmak için çalışmak üzere anlaştık." Rusya'nın domates ithalat sınırlaması devam ederken, Türkiye Ekim ayı başında Rusya'dan hububat ithalat edenlerin ek izinler almasını istedi. Novak yaptığı açıklamada hububat ithalatını zorlaştırabilen ek izinlerin de iki ülke arasındaki toplantıda ele alındığını ifade etti. Novak, "Tarım bakanlıklarımızın bu engellerin kaldırılması için istişarelere devam etmesi üzerine anlaştık" dedi.

DÜNYA EKONOMİSİ

ABD ekonomisinde gelişmeler...

ABD Temsilciler Meclisi, Cumhuriyetçilerin Demokratların desteğini almadan vergi oranlarını düşürmelerine imkan veren 2018 mali yıl bütçe tasarısını kabul etti. Ancak Cumhuriyetçiler, çoğunlukta oldukları Temsilciler Meclisi'nde bütçe tasarısını 212'ye karşı 216 oy gibi küçük bir farkla kabul ettirebildiler. Böylece Temsilciler Meclisi, Başkan Donald Trump ve Cumhuriyetçi liderlerin istediği vergi indirimlerinin önünü açmış oldu ancak ilerde çıkabilecek sıkıntının işaretini veren parti içi itirazlar zorlukla yatıştırıldı. Cumhuriyetçi liderler tasarıyı ancak iki oyla geçirebildiler. Demokratlar birleşmiş muhalefet yaparken, 20 Cumhuriyetçi de tasarıya karşı oy kullandı. Muhalif Cumhuriyetçilerin pek çoğu, eyalet ve yerel vergilerdeki indirimleri kaldıran bir hükme karşı çıktılar. Demokratlar vergi planını, zenginlere ve şirketlere verilen bir hediye olarak nitelediler ve federal bütçede açığı büyüteceğini savundular. Cumhuriyetçilerin geleneksel olarak bütçe açığında artışa karşı olmalarına rağmen, onayladıkları bütçe taslağı açığın 10 yıl içinde 1.5 trilyon dolar büyümesini öngörüyor. Trump kurumlar vergisinin yüzde 35'ten yüzde 20'ye düşürülmesini istiyor. Öte yandan küçük şirketlerde vergi oranının yüzde 39.6'dan yüzde 25'e ve indirilmesi ve en yüksek gelir dilimindeki bireylerin vergi oranının da yüzde 39.6'dan yüzde 35'e düşürülmesi öngörülüyor. Geçen yıl büyük vergi indirimleri yapmayı vaat eden Trump, Kongre'den yeni vergi yasasını yıl sonuna kadar kabul etmesini istedi. Bütçe tasarısı daha önce Senato'dan geçmişti.

ABD Başkanı Donald Trump'ın, Ulusal Ekonomi Konseyi Direktörü Gary Cohn'u Fed başkanlığına getirme niyetinde olmadığı belirtiliyor. Trump ile görüşen iki kaynak, ABD Başkanı'nın geçtiğimiz hafta en az iki

6

kez Cohn'u Fed başkanlığına getirmeyeceğini dile getirdiğini bildirdi. Kaynaklar, Trump ile yaptıkları görüşmenin gizli kalması sebebiyle isim vermek istemedi. Kaynaklardan birinden edinilen bilgiye göre, Trump, danışmanlarına, Cohn'un şu anki rolünde iyi bir iş çıkardığını ve Cohn'u vergi indirimleri sürecinde Beyaz Saray'da tutmak istediğini söyledi. İkinci kaynak ise, Cohn'un vergi planının Kongre'nin gündeminden düşmesinin ardından Beyaz Saray'dan ayrılmasının olası olduğunu bildirdi. Cohn, herhangi bir yorum yapmayı reddetti.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Fed başkanı adaylar listesinin finalistlerinden olan Stanford Üniversitesi ekonomisti John Taylor, Perşembe günü yaptığı açıklamalarda, ABD'de daha hızlı bir ekonomik büyümenin, politika yapıcılarının yatırım ve işe alımları teşvik edici reformlara odaklanmasıyla gerçekleşeceğini savundu. Taylor'ın yanı sıra Fed başkanlığına getirilmesi muhtemel adaylar arasında Fed Guvernörü Jerome Powell ve şu anki Fed Başkanı Janet Yellen yer alıyor. Trump, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, yeni Fed başkanını açıklamaya çok çok yakın olduğunu belirtmişti. Bu arada, Politico'nun ismini belirtmediği bir kaynağa dayandırdığı haberine göre Yellen, Fed Başkanlığı yarışında yer almayacak. Söz konusu habere göre başkanlık yarışı dışında kalan diğer isim Kevin Warsh. Kaynağa göre Fed için yapılacak seçim, Jerome Powell ve John Taylor arasında olacak.

ABD'de imalat sanayi satın alma yöneticisi endeksi (PMI) Ekim ayında 54.5 öncü değerini alarak beklentileri aşarken sektörün Ocak ayından bu yana en güçlü büyümeyi kaydettiğine işaret etti. Eylül ayında nihai 53.1 değerini alan verinini 53.5'e yükseleceği tahmin ediliyordu. İmalatçıların üretimini gösteren alt endeks Eylül ayındaki nihai 52.4 düzeyinden 54.5'e yükseldi. İstihdam alt endeksi ise 54.3'ten 55.1'e yükseldi.

Yeni konut satışları Eylül'de %18.9 artarak 667 bin oldu. Beklenti %1.1 düşüştü. Bu, Ekim 2007'den beri görülen en yüksek artış olarak kayda geçti. Ağustos ayı verisi ise yukarı yönlü revize edilerek 561 bin oldu. Ortalama satış fiyatları ise yıllık bazda %1.6 artarak 319 bin 700 dolar oldu.

Dayanıklı tüketim malı siparişleri Eylül'de %2.2 arttı Beklenti %1 artıştı. Ulaşım dışı siparişler de %0.5 beklentisine karşılık %0.7 arttı. Savunma hariç siparişler önceki ay %2.6 artış sonrası Eylül'de %2 arttı. Stoklar ise %0.6 arttı. Bu 2015 yılının Haziran ayından beri en güçlü artış oldu.

Chicago Fed Endeksi Eylül'de düşüş beklenirken 0.17 puan oldu. Beklenti 0.10 düşüştü. Endeks Ağustos ayında eksi 0.37 olarak gerçekleşmişti.

ABD'de bekleyen konut satışları değişmedi. Beklenti: + %0.4'tü.Önceki ayın verisi ise %2.6 düşüşten %2.8 düşüşe revize edildi.

ABD'de işsizlik maaşı başvuruları 10 bin artışla 233 bin oldu. Beklenti 235 bindi. Önceki haftanın verisi 222 binden 223 bine revize edildi. Ortalama işsizlik başvuruları 9 bin kişi azalarak 239 bin 500 oldu. Bu Ağustos'tan beri en düşük seviye oldu. Devam eden başvurular ise 3 bin kişi azalarak 1.89 milyon oldu.

ABD ekonomisi kasırgaların olumsuz etkisine rağmen 3. çeyrekte

7

beklentilerin üzerinde büyüdü. Ekonomi 3. çeyrekte %3 büyüdü. Beklenti % 2.6'ydı. Güçlü tüketici harcamaları ekonomik büyümeyi destekledi. Kişisel tüketim harcamaları bu dönemde %2.4 arttı. Beklenti %2.1 artıştı. Bu rakam 2. çeyrekte %3.3 olarak gerçekleşmişti. Çekirdek PCE Endeksi yıllık bazda %1.3 arttı. Ekonomi yılın 2. çeyreğinde %3.1 oranında büyümüştü. Ekonomi en son 2014 yılında 2 çeyrek üst üste %3'ün üzerinde büyümüştü. Ticaret Bakanlığı açıklamasında Harvey ve Irma kasırgalarının büyümeyi ne kadar olumsuz etkilediğine dair net bir rakam olmadığı belirtildi.

AB ekonomilerinde gelişmeler...

AB: Avrupa Merkez Bankası (ECB) aylık tahvil alım miktarını azalttı ve

ekonomiyi desteklemek için yıllardır devam eden aşırı gevşek para politikasının sıkılaştırmak için şu ana kadarki en büyük adımı attı. Ancak aylık tahvil alım tutarını azaltsa da ECB ekonomideki yavaşlama ihtimaline karşı alım yaptığı süreyi uzattı. ECB aylık varlık alımlarına Ocak ayından itibaren ayda 60 milyar eurodan 30 milyar euroya indireceğini açıkladı. Varlık alımları Eylül ayına kadar sürecek, ihtiyaç olması halinde bu tarihten sonra da devam edecek. ECB kredi maliyetlerini belirleyen politika faizini beklenildiği gibi sıfırda, bankaların elindeki nakit fazlasna ödediği mevduat faizini ise beklenildiği gibi yüzde eksi 0.4 düzeyinde tuttu. ECB faizlerin uzunca bir süre net varlık alımları bittikten sonra da mevcut seviyelerde seyretmesinin öngörüldüğünü belirtti.

ECB Başkanı Mario Draghi para politikası toplantısı sonrasında basın toplantısında konuştu. Draghi, varlık alım miktarında ayarlamanın TÜFE'nin hedefe doğru yaklaşmasına olan güveni yansıttığını söyledi. Draghi, kararların oy birliğiyle alınmadığını ve sonlandırma tarihini duyurmak konusunda farklı görüşler olduğunu kaydetti. ECB Başkanı, önümüzdeki sene belirgin miktarda şirket tahvili satın alınacağını belirtti. Draghi, faizlerin sabit tutulduğunu ve mevcut seviyelerde daha uzun bir dönem devam etmesini ve varlık alım programının vadesinden sonra da devam etmesini öngörüklerini söyledi. Draghi, finansal şartlar öngördüğükleri şekilde ilerlemezse İcra Kurulu'nun varlık alım programını artırmaya hazır olduğunu da vurguladı. ECB Başkanı, enflasyon gidişatının para politikasının desteğiyle ilerlediğinin görüldüğünü, bu nedenle parasal teşviklerin hala belli seviyede devam etmesi gerektiğini kaydetti. Başkan, Euro Bölgesi'nde büyümenin geniş tabanlı ve sağlam olduğunu, küresel toparlanma ihracatı desteklediğini ve çekirdek enflasyonun orta vadede aşamalı olarak yükseleceğini belirtti.

Avrupa Birliği (AB) kurumları arasında 2018 yılı genel bütçesinde anlaşmazlık ortaya çıktı. AB Konseyi, birliğin 2018 yılı genel bütçesine ilişkin açıklama yayınladı. Açıklamada, bütçede Avrupa Parlamentosu (AP) tarafından yapılan değişikliklerin "kabul edilemez" olduğu belirtildi. AB Komisyonu, 2018 yılı bütçe taslağında, gelirleri 160,6 milyar euro, harcamaları ise 145,4 milyar euro olarak belirlemişti. AB Konseyi, söz konusu bütçede gelirlerin 158,9 milyar euro, harcamaların 144,4 milyar euro olması yönünde görüş bildirmişti. Avrupa Parlamentosu ise bütçede

8

gelirlerin 162,6 milyar euroya, harcamaların 146,7 milyar euroya çıkartılmasını talep etti. Böylece Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi arasında bir uzlaşma süreci başladı. Taraflar, 20 Kasım tarihine kadar ortak bir tutum benimseyemezse, AB Komisyonunun yeni bütçe taslağı sunması gerekecek. AB bütçesi, AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu ile yapılan görüşmelerin tamamlanmasının ardından gerekli onayların alınmasıyla yürürlüğe girecek.

Kamu borcunun Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYH) oranı, yılın ikinci çeyreğinde, Euro Bölgesi’nde yüzde 89,1’e, Avrupa Birliği’nde (AB) de yüzde 83,4’e geriledi. Euro Bölgesi’nin kamu borcunun GSYH'ye oranı (kamu borcu/GSYH oranı), yılın ilk çeyreğinde yüzde 89,2 iken, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 89,1’e indi. 28 üyeli AB'de ise kamu borcu/GSYH oranı, aynı dönemde yüzde 83,6’dan yüzde 83,4’e geriledi. Öte yandan, Euro Bölgesi’nde ikinci çeyrekte bütçe açığı/GSYH oranı, yılın ilk çeyreğindeki yüzde 1’den yüzde 1,2’ye ve AB'de ise yüzde 1,1’den yüzde 1,3’e yükseldi.

Euro Bölgesi'nde imalat PMI, Ekim ayında 58.6'ya yükselerek 57.8 seviyesindeki beklentilerin üzerinde geldi. IHS Markit'in açıkladığı veri, Euro Bölgesi'nde bileşik PMI'ın Eylül ayında 56.7 seviyesine gelmesinin ardından Ekim ayında 55.9'a gerilediğini gösterdi. Bölgede bileşik PMI, iki ayın en düşük seviyesine inse de, imalat sektöründe işe alımlar, 1997'den bu yana olan en yüksek seviyesine ulaştı. Hizmet sektöründe de istihdam güçlendi.

Almanya: Almanya'nın maliye eski bakanı Wolfgang Schaeuble, 24 Eylül

seçimlerinden sonra bu hafta açılan parlamentonun ilk toplantısında, meclisin alt kanadı olan Bundestag'ın başkanlığına seçildi. Başbakan Angela Merkel'in muhafazakar partisinden olan Schaeuble, geçen ay maliye bakanlığından ayrılmayı kabul etmiş, böylece Merkel'in hükümet kurma görüşmelerinde bu görevin koalisyon ortağı bir başka partiye verilmesinin önünü açmıştı. Schaeuble dengeli bütçe konusundaki titizliği ve euro bölgesi krizi sırasında izlediği önderlik ile tanınıyor. Ancak Bundestag başkanı olarak da, aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD)partisinin girdiği bir meclisi yönetecek.

Almanya'da özel sektör siparişleri Ekim'de altı buçuk yılın en hızlı büyümesini kaydederek, ekonominin dördüncü çeyreğe güçlü bir şekilde girdiğinin işaretlerini verdi. Almanya'da imalat sektörü PMI Ekim'de 60.5 değerini alarak 60.2 olan beklentilerin üzerinde açıklandı. Endeks, bir önceki ay 60.6 değerini almıştı. Hizmet sektörü PMI verisi de Ekim'de 55.2 değerini alırken, 55.6 olan beklentilerin altında açıklandı. Endeks, bir önceki ay 55.6 değerini almıştı. İmalat ve hizmet sektörleri Alman ekonomisinin üçte ikisinden fazlasını oluşturuyor.

Almanya şirketleri, büyümenin dördüncü çeyreğin başında yavaşlamasına karşın, artan siparişlere cevap olarak işe alımları artırdı ve fiyat artışına gitti. Almanya'da bileşik PMI göstergesi Eylül ayındaki 57.7'den Ekim ayında 56.9'a geriledi. Veri, iki ayın en düşük seviyesinde ve 57.5'lik beklentilerin altında gerçekleşti.

9

Almanya'da Ifo iş dünyası güven endeksi Ekim ayında 116.7 değerini alarak beklentileri aştı. Beklentiler, endeksin 115.1 değerini alacağı yönündeydi. Böylece, Almanya'da iş güveni, Ekim ayında beklenmedik bir şekilde yükselerek rekor seviyeye ulaştı ve ekonomide büyüme hızının korunduğunu işaret etti. Endeksin bir önceki ay aldığı değer, 115.3'e revize edildi.

İngiltere:

İngiltere'de iş dünyası liderleri, hükümetin AB'den çıkış süreci içinde bir an önce bir geçiş süreci anlaşması yapmasını, yoksa ülkenin istihdam ve yatırım kaybına uğrayacağını söylediler. Ülkenin en büyük beş işveren kuruluşu, Brexit Bakanı David Davis'e gönderecekleri bir mektubun taslak metninde, statükoyu devam ettirecek bir geçiş döneminin bir an önce belirlenmesinin şirketlerin 2018 başında almaları gereken yatırım kararları için gerekli olduğunu belirtiyorlar. Başbakan Theresa May, Brexit'ten sonra şirketlerin sarsılmaması için iki yıl süreyle AB tek pazarına erişimin devam edeceğini vaat etmişti. İşveren grupları, İngiltere'nin hiçbir anlaşma sağlanmadan AB'den ayrılmak zorunda kalabileceğinden kaygılanıyorlar. Başbakan May, AB liderlerinin Cuma günü, gelecek aylarda müzakerelerin ikinci aşamasına geçebileceklerini söylemeleriyle rahat bir nefes alabildi. Avrupa Birliği'nden Çıkış Dairesi sözcüsü May'in AB liderlerine, bir uygulama süresinin olabilecek aksamaları en aza indireceğini söylediğini açıkladı.

İngiltere ekonomisi, üçüncü çeyrekte beklentilerin üzerinde büyüdü. Büyüme verisi, İngiltere Merkez Bankası'nın 10 yılın ilk faiz artışına yakın olduğu spekülasyonunu destekleyebilir. Ülke GSYİH'si, üçüncü çeyrekte yüzde 0.4'lük bir artış kaydederek yüzde 0.3 artış yönündeki beklentileri aştı. Hizmet sektörü yüzde 0.4, sanayi üretimi ise yüzde 1 artarken inşaat sektörü, son beş yılın en sert daralmasını sergiledi. İngiltere Merkez Bankası'nın kritik toplantısı, gelecek hafta gerçekleşecek. Başkan Mark Carney, sıkılaşmanın gelecek aylarda gerekebileceğini söyledi.

İspanya:

İspanya hükümeti bugün daha önce eşi görülmemiş bir adım atarak bağımsızlık isteyen Katalonya bölgesinin özerkliğini askıya alarak bölgeyi Madrid'in idaresine almaya hazırlanıyor. Katalonya parlamentosundaki ayrılık yanlısı partiler ise Madrid'e meydan okuyarak bağımsızlık ilanını istiyorlar. İspanya parlamentosunun üst kanadını oluşturan senato Türkiye saati ile 1100'da hükümetin anayasanın 155. Maddesini uygulamasını ele almak üzere toplandı. Anayasanın söz konusu maddesi hükümetin özerk bölgelerin yönetimine el koymasına imkan veriyor. Ancak yönetime nasıl el konulacağı ve Katalanlar'ın bunu kabul edip etmeyeceği bilinmiyor. Bağımsızlık yanlısı bazı Katalanlar sivil itaatsizliğe başvuracaklarını belirtiyorlar. Bağımsızlık talebinin yarattığı kriz Katalanları ikiye böldüğü gibi ülke çapında da görüş ayrılıkları yarattı. Bazı şirketler İspanya'nın en varlıklı bölgesi Katalonya'dan çekilirken, Avrupalı liderler kendi ülkelerindeki ayrılıkçı hareketlerin güç kazanacağından endişe ediyor. Katalonya'nın doğrudan yönetime alınması

10

için onayı gereken senatoda Başbakan Mariano Rajoy'un partisinin mutlak çoğunluğu var. Doğrudan yönetim hakkındaki oylamanın Türkiye saati ile 1500'te yapılması bekleniyor. Senatonun yetki alması halinde Rajoy büyük olasılıkla bakanlar kurulunu toplayarak Katalonya'da doğrudan yönetimi ele almak için yapılacaklara karar verecek. Alınabilecek önlemler arasında Katalan bölge hükümetinin feshedilmesi ve Katalan polis gücünün yönetiminin devralınması da bulunuyor. Katalonya parlamentosunun saat 1300'te yapacağı oturumda ise ne olacağı bilinmiyor. İspanyol basını ayrılıkçı partilerin Katalonya Cumhuriyeti'nin kurulması için parlamentoya bir tasarı ilettiğini belirtiyorlar. Katalonya parlamentosu bugünkü oturumda, bağımsızlığı getirecek adımları tekrar devreye almak veya daha açık şekilde bağımsızlık ilan etme kararının yanı sıra, İspanya'dan resmen ayrılma tasarısını da oylayabilir. Ancak İspanya anayasa mahkemesi bağımsızlık ilanını derhal engelleyebileceği gibi Avrupa ülkeleri bağımsız bir Katalonya'yı tanımayacaklarını ortaya koydukları için bu karşılıklı adımların hiçbirinin etkisi olmayabilir.

İtalya: İtalya'nın kuzeyindeki zengin Lombardiya ve Veneto bölgeleri geçen hafta sonu yapılan referandumlarda ezici bir çoğunlukla daha fazla özerklik lehinde oy kullandılar. Bu oylamalar, İspanya'nın Katalonya'yı bağımsızlık girişiminden vazgeçirmeye çalıştığı bir dönemde Avrupa'daki bölgesel gerilimleri tırmandırabilir. İlk referandum sonuçlarına göre, Lombardiya ve Veneto'da milyonlarca seçmenden özerkliğe "evet" diyenlerin oranı yüzde 90'dan fazla oldu. Lombardiya ve Veneto, geçmişte İtalya'dan ayrılma politikası izleyen Lega Nord (Kuzey Birliği) partisi tarafından yönetiliyordu. Lega Nord partisinin referanduma gitmesinin nedeni, Roma ile kendileri için daha iyi finansal düzenlemeler amacıyla masaya oturabilmek. Lombardiya Başkanı Roberto Maroni referandumun ilk sonuçlarını açıklarken gazetecilere, Lombardiya'da katılımın ilk verilere göre yüzde 40'ın üzerinde olduğunu söyledi. Veneto'da katılım yüzde 57'ye ulaştı .İtalya'da yapılan referandumlaru sonuçları Roma hükümeti üzerinde bağlayıcı değil. İtalya'nın finansal merkezi olan Milano'nun bulunduğu bölge olan Lombardiya ülke ekonomisinin yüzde 20'sini oluştururken, turistlerin yoğun olarak geldiği Venedik'i kapsayan Veneto da İtalyan ekonomisinin yüzde 10'u oluşturuyor. Her iki bölgede, merkezi hükümetin kendi vergilerini ziyan ettiğinden şikayet edenler, Roma'yı kendilerine kalitesiz kamu hizmetleri vermek ve parayı yoksul güneye bölgelerine harcamakla suçluyor. İrlanda: İrlanda Dışişleri Bakanı Simon Coveney, İrlanda sınır sorunu çözümlenmeden İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden ayrılma müzakerelerinde ticari ilişkiler aşamasına geçmenin mümkün olmadığını söyledi. Brexit'ten sonra İngiltere'nin AB ile tek kara sınırı, İngiltere'ye bağlı olan Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasındaki sınır olacak. AB'nin, Brexit sonrası ticari ilişkilerin görüşülmesine en erken Aralık ayında geçmeden önce, çözümlenmesini istediği üç önemli konudan biri İrlanda sınır sorunu. İngiltere ile çok yakın bağları bulunan İrlanda, Londra'nın ayrılmasından en çok zararı görebilecek AB üyesi. İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki sınır, iki tarafın 30 yıl yaşadığı mezhep savaşları

11

yüzünden, 1998 yılında varılan barış anlaşmasına kadar, çok sıkı denetlenen askeri bir yapıya sahipti. İrlanda, AB ve İngiltere'nin İrlanda'yla özel bir gümrük birliği anlaşması yaparak, bu sınırın yeniden "katı" gümrük denetimine tabi bir sınıra dönüşmesine engel olmalarını istiyor. Dublin, bu olmazsa, ikinci bir seçenek olarak İngiltere'nin gümrüklü bir sınır uygulamasından kaçınmak için İrlanda ile özel düzenlemeler yapmasını istiyor.

Diğer ekonomilerde gelişmeler...

Japonya: Japonya'da, geçen ay feshedilen Temsilciler Meclisi üyelerini belirlemek

üzere yapılan genel seçimin resmi olmayan ilk sonuçlarına göre, Başbakan Şinzo Abe liderliğindeki Liberal Demokratlar parlamentonun alt kanadı Temsilciler Meclisinde üçte iki çoğunluğu geçti. Japonya'da, Eylül ayında feshedilen Temsilciler Meclisi üyelerini belirlemek üzere gidilen genel seçimlerde, yerel saatle 20.00'de oy verme işlemlerinin sona ermesinin ardından resmi olmayan ilk sonuçlar belli oldu. Japon devlet televizyounu NHK'nın yayımladığı sonuçlara göre, Başbakan Abe'nin liderliğindeki Liberal Demokratlar koalisyonu, parlamentonun alt kanadı Temsilciler Meclisindeki 465 sandalyenin 312'sini kazanırken, diğer partiler 143 sandalyede kaldı. Japonya'da parlamentonun üst kanadı Senato seçimi, Temmuz 2016'da yapılmıştı. Japonya Parlamentosunu (Diet) oluşturan Senato ve Temsilciler Meclisi üyeleri halk tarafından seçiliyor.

Japonya Başbakanı Shinzo Abe, Pazar günü yapılan seçimden zaferle çıkmasının ardından şirketleri ücretleri artırmaya teşvik etmeyi ve ekonomik toparlanmanın gevşek maliye ve para politikaları ile devamını ekonomi gündemine aldı. Politika yapıcıların, işletmeleri büyük nakit varlıklarını ücretleri artırmak için kullanmaya sevk etme ve mali tutumluluk hedeflerinin değişmesi yönündeki planlarının ayrıntıları ortaya çıkıyor. Bu detaylar, Abe'nin kemer sıkma politikasından ziyade büyümeye öncelik vermeye devam edeceğinin işaretini veriyor. Enflasyonun hâlâ yüzde 2 hedefine ulaşamamış olması nedeniyle, BOJ önümüzdeki hafta yapılacak politika toplantısında para politikasını değiştirmek zorunda kalmayacak ve ekonomiye verilen destek programını geri çekmeyeceği sanılıyor. Abe'nin iktidar koalisyonu, Pazar günü yapılan genel seçimleri, eğitime ve çocuk bakımına daha fazla yatırım yapma vaadi sayesinde ezici bir oy üstünlüğü ile kazandı. Abe, iki kere ertelenmiş bir satış vergisini 2019'da yüzde sekizden yüzde 10'a yükseltebileceğini taahhüt emişti. Ancak şimdi gelirlerin daha fazla bölümünü borç ödeme yerine harcamalara yönlendirmeye karar verdi. Böylece hükümet, 2020 mali yılında bütçe dengesini sağlama planından vazgeçmek zorunda.

Çin:

Çin'de iktidara sahip olan Komünist Parti, Devlet Başkanı Xi Jinping'in siyasi zihniyetini ülkenin anayasasına geçirerek, kendisini modern Çin'in kurucusu Mao Zedong ile aynı düzeye yüceltti. Çin Komünist Partisi'nin bir hafta süren 19. Kongresi bu hafta sona erdi. Xi, ikinci beş yıllık başkanlık döneminin başlangıcında, iktidarını ve gücünü sağlamlaştırmış oluyor. Beklendiği gibi kongrenin sonunda parti, "Yeni bir çağda Xi Jinping'in Çin özelliklerini taşıyan Sosyalizmi" kavramının

12

anayasanın yol gösterici ilkeleri arasına alınmasını oybirliğiyle kabul etti. Komünist Parti Kongreleri ve muhtemel liderlik değişiklikleri Çin'de her 10 yılda iki kez yapılıyor. Xi'nin, Çin'i komşuları ve daha da ötesindeki bölgelerle bağlantısını gerçekleştirecek bir proje olan "Kuşak ve Yol" girişimi de partinin anayasasına alındı. Xi'nin partiyi ve çağdaş Çin toplumundaki yerini güçlendirmek için gösterdiği sürekli çabalarını yansıtan bir ifadeyle, "parti ülkenin her yerindeki, her türlü faaliyet alanında liderlik yetkisini kullanır" denildi.

Çin'in yeni lider kadrosunu oluşturan Politbüro ve Politbüro Daimi Komitesi üyeleri açıklandı. Başkent Pekin'de 204 asıl, 172 yedek üyenin oluşturduğu Çin Komünist Partisi (ÇKP) 19. Merkezi Komitesi, Tiananmen Meydanı'ndaki Büyük Halk Salonu'nda ilk genel kurul toplantısını yaptı. Toplantıda, 25 üyeli Politbüro ve 7 üyeli Politbüro Daimi Komitesinin yeni üyeleri seçilirken ÇKP Merkezi Askeri Komitesi de yenilenerek 11 üye sayısı 7'ye düşürüldü. Buna göre, 2017-2022 yıllarında Çin'i yönetecek en üst düzey yönetim organlarında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, ÇKP Politbüro Daimi Komitesi, ÇKP Genel Sekreterliği, ÇKP Merkezi Askeri Komitesi Genel Sekreterliğindeki görevlerini 5 yıl daha sürdürecek. Ayrıca 7 üyeli ÇKP Politbüro Daimi Komitesinde Xi ve Başbakan Li Kıçiang haricinde kalan 5 üye değişti.

Rusya: Rusya Merkez Bankası politika faizini 25 baz puan düşürerek yüzde 8.25'e indirdi. Brezilya: Brezilya Merkez Bankası, ekonominin derin bir resesyon döneminden çıkmaya başlamasıyla, faiz oranını şimdiye kadar görülen en düşük seviyeye yakın tutarak, gevşek para politikasının hızını azalttı. Merkez Bankası'nın Copom olarak adlandırılan dokuz üyeli para politikası komitesi, gösterge Selic faiz oranını 75 baz puan indirerek yüzde 7.50'ye düşürdü. Copom daha önce dört kez art arda 100 baz puanlık kısıntıya gitmişti. Banka, elindeki verilerin tedrici süren ekonomik toparlanma ile tutarlı olduğunu açıkladı. Avustralya: Avustralya yüksek mahkemesi, Başbakan Yardımcısı Barnaby Joyce'un parlamento üyeliğinin düşmesine karar verdi. Bu kararla Avustralya'nın muhafazakar koalisyon hükümeti parlamentodaki tek koltukluk çoğunluğunu kaybetmiş oluyor. Joyce, çifte vatandaşlık taşıdıklarının ortaya çıkmasından sona parlamento üyelikleri tartışılan yedi politikacıdan biri. Avustralya anayasasına göre çifte vatandaşlık, bu kişilerin ulusal parlamentoya seçilmelerine engel teşkil ediyor. Mahkeme, Joyce'tan boşalacak sandalye için bir ara seçim yapılmasına hükmetti.Avustralya doları yüzde 0.3 düşüşle mahkemenin bu kararının ardından 0.7640'a kadar geriledi. Suudi Arabistan:

Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) üretim sınırlama anlaşması vasıtasıyla

13

küresel ham petrol stoklarını azaltmaya kararlı olduğunu belirtirken, stokların tekrar şişmesini önlemek için üretim kısıtlamalarının anlaşma yürürlükten çıktıktan sonra da devam edebileceğini belirtti. Suudi Arabistan Enerji Bakanı Halid el Falih, Riyad'daki bir yatırım konferansında yaptığı açıklamada, OPEC üyesi sanayileşmiş ülkelerin ham petrol stoklarını beş yıllık ortalamalarının düzeyine çekme hedefinin korunduğunu söyledi. OPEC ülkeleri, örgüt üyesi olmayan Rusya ve dokuz diğer petrol üreticisi Ocak ayından bu yana petrol üretimlerini günde 1.8 milyon varil azalttılar. Gelecek yıl Mart ayına kadar devam edecek olan üretim sınırlama anlaşmasının süresinin uzatılması değerlendiriliyor. Falih, üretim kısıntısının, anlaşmadan sonra da sürmesi ihtimalinden bahsetti. Falih, "Bu beş yıllık ortalama seviyeye yaklaşınca şu andaki düzeni nasıl pürüz yaratmayacak şekilde sona erdireceğimize karar vereceğiz. Belki de farklı bir düzende arz ve talebi yakın dengede tutacağız, böylece yüksek stok seviyeleri tekrar oluşmayacak" dedi. Falih, anlaşmanın süresinin uzatılması hakkında değerlendirmede bulunmadı, ancak üretimin sınırlanması sayesinde stokların yarı yarıya azaldığını söyledi.

Suudi Veliaht Prensi Mohammed bin Salman, OPEC petrol üretimi kısıtlamalarının 2018 yılına genişlemesini desteklediğini bildirdi. Mohammed bin Salman, verdiği röportajda, "Piyasalarda istikrarı sürdürmemiz gerek" şeklinde konuştu. Suudi yetkililer, bu zamana dek, petrol kısıtlamalarını uzatma yanlısı oldukları işaretlerini verdi, ancak anlaşmaya resmi bir bağlılık belirtmeksizin tüm opsiyonların hala masada olduğunu belirtti.

Irak:

Irak Başbakanı Haydar Abadi, Kürt Bölgesel Yönetimi'nin yaptığı bağımsızlık referandumunun geçersiz sayılmasında ısrar ediyor. Abadi yaptığı açıklamada "Referandumun iptali ve Anayasa'ya saygı gösterilmesi dışında hiçbir şeyi kabul etmeyeceğiz" dedi. Abadi'nin bu tavrı, Kürt yönetiminin krizi görüşmeler yoluyla çözmek için yaptığı referandum sonuçlarını "askıya alma" teklifinin reddi anlamına geliyor. Bu arada, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde 1 Kasım'da yapılması gereken başkanlık ve parlamento seçimleri sekiz ay ertelendi. Açıklama bölge parlamentosunca yapıldı. Bağımsızlık referandumunun yapıldığı 25 Eylül tarihinden bu yana karmaşık durumda olan Kürt Bölgesel Yönetimi parlamentosunun erteleme kararı seçim komisyonunun siyasi partilerin aday belirlemedikleri yönündeki açıklamasını izliyor. Öte yandan, İran devlet medyası, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) yapılan bağımsızlık referandumunun ardından İran tarafından kapatılan Başmak sınır kapısının açıldığını duyurdu.

ABD öncülüğündeki İslam Devleti karşıtı koalisyonun medya birimi Irak hükümet güçlerinin ve Kürt Peşmergelerin Kuzey Irak'ta ateşkes konusunda anlaşmaya vardığını açıkladı. Koalisyonun Bağdat'taki sözcüsü ateşkesin bütün cepheleri kapsadığını belirtti.

14

Tahvil/bono piyasası gösterge faiz oranları

(15.05.2019 tahvili, % bileşik)%

4

7

10

13

16

19

22

25

04.0

1.2

007

01.0

3.2

007

27.0

4.2

007

25.0

6.2

007

20.0

8.2

007

17.1

0.2

007

13.1

2.2

007

12.0

2.2

008

08.0

4.2

008

05.0

6.2

008

31.0

7.2

008

25.0

9.2

008

26.1

1.2

008

28.0

1.2

009

25.0

3.2

009

25.0

5.2

009

20.0

7.2

009

14.0

9.2

009

12.1

1.2

009

11.0

1.2

010

08.0

3.2

010

30.0

4.2

010

28.0

6.2

010

20.0

8.2

010

20.1

0.2

010

22.1

2.2

010

16.0

2.2

011

12.0

4.2

011

07.0

6.2

011

02.0

8.2

011

30.0

9.2

011

30.1

1.2

011

25.0

1.2

012

21.0

3.2

012

18.0

5.2

012

13.0

7.2

012

12.0

9.2

012

12.1

1.2

012

08.0

1.2

013

05.0

3.2

013

02.0

5.2

013

28.0

6.2

013

28.0

8.2

013

31.1

0.2

013

26.1

2.2

013

21.0

2.2

014

17.0

4.2

014

17.0

6.2

014

15.0

8.2

014

14.1

0.2

014

10.1

2.2

014

05.0

2.2

015

02.0

4.2

015

02.0

6.2

015

29.0

7.2

015

23.0

9.2

015

23.1

1.2

015

19.0

1.2

016

15.0

3.2

016

10.0

5.2

016

11.0

7.2

016

06.0

9.2

016

07.1

1.2

016

02.0

1.2

017

27.0

2.2

017

24.0

4.2

017

21.0

6.2

017

18.0

8.2

017

18.1

0.2

017

BU HAFTA PİYASALAR

Kur ve faizde sert artış...

Hafta başında dolarda küresel güçlü seyir, Türk bankalarının ABD'den milyarlarca dolar ceza ile karşı karşıya kalabileceği haberi ve Hazine ihalelerinin TL cinsi varlıklarda baskı oluşturmasıyla kur ve faizler yükselirken, borsada bankacılık endeksi yüzde 3 geriledi. Dolar/TL paritesi 3.71 düzeyinde seyrederken; euro/TL 4.36, sepet bazında TL de 4.03 düzeyindeydi. Faizlerde de yükselme eğilimi vardı. Tahvil bono piyasasında on yıllık

gösterge tahvilin ortalama bileşik faizi %11.51 oldu. İki yıllık gösterge tahvilin ortalama bileşik faizi de %12.35 düzeyindeydi. Salı günü dolarda küresel güçlü seyir, ABD ile yaşanan vize sorunları ve jeopolitik riskler TL'yi baskılamaya devam ederken kur 3.73'ü aştı. İki yıllık gösterge tahvil faizi %12.42’ye çıkarken, on yıllık tahvil faizi de %11.62’ye yükseldi. Adalet Bakanlığı'ndan bir heyete ABD tarafından vize verilmediği yönündeki haber akışının, Bakanlık tarafından sonradan yalanlansa da baskı yaratmasıyla Salı akşamı 3.76 seviyesine yaklaşan dolar/TL paritesi, Çarşamba günü 3.72-3.74 aralığında hareket etti. Euro/TL paritesi ise 4.40 düzeyine yükseldi. Faizlerde yükseliş devam etti. Perşembe günü ise TCMB'nin Ekim ayı PPK kararları ile ECB Başkanı Mario Draghi'nin açıklamaları izlendi. Dolar/TL paritesi 3.76-3.78 aralığında dalgalanırken, Türkiye'ye yönelik risk algısı ve Hazine'nin yüksek borçlanma ihtiyacı nedeniyle gösterge 10 yıllık tahvil faizi %11.99 seviyesine kadar yükseldi. PPK açıklamasında sıkı para politikasına devam edileceği ifadeleri piyasayı fazla etkilemedi. Bu arada Alman bankalarının ve Avrupa Yatırım Bankası’nın Türkiye kredilerini sınırlayacağı haberleri piyasayı olumsuz etkiledi. İki yıllık gösterge tahvil faizleri de %12.67 düzeyine çıktı. Dolarda küresel değerlenme eğilimi dolar/TL'nin Perşembe akşamı 3.83 seviyesini aşmasına neden oldu. Haftanın son gününde de dolarda küresel güçlenmenin gelişmekte olan ülke para birimlerinde değer kaybına neden olması, iç riskler ve Hazine'nin yüksek borçlanma gereksinimi TL cinsi varlıklarda baskı yaratmaya devam ederken; dolar/TL parite 3.84'ü, gösterge 10 yıllık tahvil faizi ise %12'yi aştı. Fed Başkanlığı için Yellen’ın şansının düştüğü haberleri, ECB’nin tahvil alım programını uzatması, ABD Temsilciler Meclisi’nin bütçe tasarısını onaylayıp Trump’ın vergi reformunun önünü açması da doları destekleyen unsurlar oldu. Daha sonra ise parite bir miktar geriledi. On yıllık tahvil faizleri %12.17 düzeyine yükseldi. İki yıllık tahvil faizleri ise %12.95’e yükseldi.

15

Öte yandan, jeopolitik riskler nedeniyle artan bütçe açığının finansmanı açısından takip edilen bu haftaki Hazine ihalelerine talep nispeten düşük kaldı. Hazine'nin ikincil piyasada faizleri daha fazla yükseltmemek adına Ekim ayında hedeflerinin bir miktar altında borçlandığına dikkat çekilmekte. Ancak faiz oranları yine de yükseldi. Hazine, Ekim ayında toplam 13.6 milyar TL'lik iç borç servisine karşılık 16.3 milyar TL'si piyasadan toplam 19.7 milyar TL'lik iç borçlanma yapılmasını öngörüyordu. Bu kapsamda iki ve on yıllık tahvillerin yeniden ihracı ile değişken faizli tahvil ihalesinden yaklaşık 11 milyar TL borçlanacağı öngörülen Hazine'nin borçlanması yaklaşık 9.6 milyar TL'de kaldı.

Sonuçta, 20 Ekim’de Merkez Bankası kurlarıyla 3.6661 olan dolar/TL paritesi, 27 Ekim’de 3.8243 TL’ye yükseldi; 4.3297 TL düzeyinde olan euro/TL paritesi ise 4.4458 TL’ye çıktı. 20 Ekim’de %12.26 olan iki yıllık gösterge tahvilin ortalama bileşik faizi ise bu haftanın son günü %12.95’e yükseldi.

Döviz, petrol ve altın fiyatları...

Döviz: ABD Doları, Japonya'da koalisyon bloğunun seçimleri kazanmasının ardından Japon yenini baskı altında bırakan politikaların devam edeceği beklentisiyle hafta başında yen karşısında değer kazandı. Dolar yen karşısında 114.1'e kadar yükselerek 11 Temmuz'dan bu yana en yüksek seviyeyi gördükten 113.75 yene geriledi. Dolar endeksi ise 93.872'ye yükseldi. Euro/dolar paritesi de haftaya 1.1760 düzeyinde başladı. Daha sonra ise haftanın ilk günlerinde dolarda yatay bir seyir vardı. Fed Başkanlığına kimin getirileceği konusundaki gelişmeler izlenirken, yatırımcılar diğer yandan ABD vergi reformu gelişmelerini de takip ettiler. Katalonya'da yaşanan ayrılıkçı kriz ise euroyu baskı altında tutmaya devam etti. Hafta içinde de dolar, ABD'de Cumhuriyetçi senatörlerin Fed'de Yellen'den sonraki başkan adayları arasında John Taylor'dan yana görüş ortaya koyduklarını belirten haberlerin desteğiyle yen karşısında üç ayın zirvelerine yakın seyretti. Dolar endeksi, 94’ün üstüne çıkarak 6 Ekim'den bu yana en yüksek seviyeyi gördükten sonra hafif geriledi. Dolar/yen paritesi 114’ün üstüne çıkarken, euro/dolar ECB toplantısı öncesinde fazla değişmedi. Daha sonra yatırımcılar ECB'nin tahvil alım programını küçültme planlarını açıklayacağı toplantının detaylarını beklerken euro değer kazandı, yen de dolar karşısında bir miktar yükseldi. Euro/dolar paritesi 1.18’in üstüne çıkarken, dolar/yen paritesi 113.50’a geriledi. Haftanın son gününde dolarda tekrar güçlenme vardı. Euro Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) tahvil alımlarının miktarını azaltmasına rağmen süresini uzatması ve 2018'de faiz artımı yapma ihtimalini düşürmesiyle birlikte üç ayın en düşük seviyesine geriledi. Euro 1.1624 dolar ile 26 Temmuz'dan bu yana en düşük seviyesini gördü ve gerilemeye devam etti. Dolar endeksi 94.798 ile üç ayın zirvesinde işlem gördü. Yatırımcıların dikkati ise hala görev süresi Şubat'ta dolacak Janet Yellen'den sonra Fed'in başına kimin geçeceğinde. Son haberlere göre, ABD Başkanı Donald Trump'ın Merkez Bankası'nın (Fed) başkanlığı için yarışta son kalan adaylardan Jerome Powell ve John Taylor arasında seçim yapması bekleniyor. Bu da dolar endeksini destekleyen bir gelişme. Trump'ın kendi adayını Kasım başında çıkacağı Asya gezisinden önce açıklaması bekleniyor.

16

Cuma günü itibariyle euro/dolar paritesi 1.16; dolar/yen paritesi 114.25 düzeyindedir. Petrol: Petrol fiyatları Ortadoğu'da çatışmaların petrol arzını sınırlayacağına dair endişeler, ABD'deki petrol kuyusu sayısının geçen hafta itibariyle gerilemesi ve Asya'dan gelen talebin güçlenmesiyle birlikte hafta başında yükseldi. Brent petrolünün varili hafta başında 57.9 dolar; ABD hafif petrolünün varili de 52.1 dolar düzeyindeydi. Fiyatlar, ilerleyen günlerde de yükselmeye devam etti. Fiyatlar, OPEC'in ikinci büyük üreticisi olan Irak'ın petrol ihracatındaki gerilemenin yanı sıra ABD ticari petrol stoklarında öngörülen düşüşün etkisiyle artış gösterdi. Hafta içinde Suudi Arabistan'ın sanayileşmiş ülkelerdeki petrol stoklarındaki ve piyasaya arzdaki fazlayı eritmeye kararlı olduğunu açıklamasından sonra fiyatlar artmaya devam etti. Brent petrolü 58 doların üstüne çıkarken, ABD petrolü de 52.5 dolara yaklaştı. Haftanın son gününde ise petrol fiyatları Suudi Arabistan veliaht prensinin OPEC öncülüğündeki üretim kısıntısının süresinin uzatılmasını desteklediği yönündeki açıklamasının ardından piyasada sıkılaşma beklentileriyle yükselirken, Brent ham petrolü varil başına 60 dolara yaklaştı. ABD hafif ham petrol vadeli fiyatı ise ABD’de stoklardaki artıştan dolayı sınırlı olarak yükselebildi. Cuma günü itibariyle Haziran vadeli Brent ham petrolünün varili 59.10 dolar düzeyinde; ABD hafif ham petrolünün varili 52.50 dolar civarında seyretmektedir. Altın: Altın fiyatları doların yen karşısında yükselmesine paralel olarak hafta başında geriledi. Altının spot piyasadaki ons fiyatı 1273 dolar düzeyinde haftaya başladı. Altın daha sonra hafif gerileyen doların desteğiyle 1282 dolara yükseldi ancak Fed'in başına kimin geçeceğinin erken açıklanma ihtimaliyle dar aralıkta işlem gördü. Buna karşılık hafta içinde altın fiyatları hisse piyasalarındaki güçlü seyir ve bir sonraki Fed başkanı hakkındaki spekülasyonun dolarda yarattığı değer artışının etkisiyle geriledi ve tekrar 1270 dolara indi. Fiyatlar, Perşembe günü ise doların günün ilerleyen saatlerinde yapılacak ECB toplantısı öncesinde gerilemesiyle biraz yükseldi ve 1279 dolara kadar çıktı. Ancak, fiyatlar haftanın son gününde tekrar üç haftanın en düşük seviyesini gördü. ECB toplantısından sonra doların euro karşısında değer kazanmasıyla altın fiyatları 1265 dolarla ile 6 Ekim’den bu yana en düşük seviyesini gördü. Dolar Avrupa Merkez Bankası'nın tahvil alım programının süresini uzatmasının ardından euro karşısında değer kazandı. Cuma günü itibariyle altının spot fiyatı ons başına 1266 dolar civarındadır.

17

DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER (1)

30.12.16 (2)

29.09.17 (3)

27.10.17 (2)/(1)

% değişim

(2)/(1) reel %

değişim

(3)/(2) %

değişim ABD doları/TL* 3,5255 3,5585 3,8243 0,9 -5,9 7,5 Euro/TL* 3,7166 4,2000 4,4458 13,0 5,3 5,9 Döviz Sepeti ** 3,6211 3,8793 4,1351 7,1 -0,2 6,6 Euro-dolar Paritesi 1,0542 1,1803 1,1625 12,0 - -1,5 * TCMB döviz satış kuru. ** 0,5 dolar + 0.5 euro. *** Reel % değişim için tüketici fiyat endeksi kullanılmıştır.

UYARI NOTU: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir .

Daha fazla bilgi için: Dr. M.Veyis Fertekligil, Baş Ekonomist e-posta: veyis.fertekligil@tbank.com.tr Tel: 0212 – 368 35 20