บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจย เรอง การพฒนารปแบบการบรหารเชงกลยทธทสงผลตอประสทธผล

ของโรงเรยนมธยมศกษาขนาดกลางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผวจยไดศกษาแนวคดและ

ทฤษฎ จากเอกสารและงานวจยทเกยวของทงในประเทศและตางประเทศ ดงน

ตอนท 1 ปจจยทางการบรหาร

1.1 ความหมายปจจยทางการบรหาร

1.2 แนวคดเกยวกบปจจยทางการบรหาร

1.3 ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตอนท 2 การบรหารเชงกลยทธ

2.1 ความหมายการบรหารเชงกลยทธ

2.2 แนวคดเกยวกบการบรหารเชงกลยทธ

2.3 องคประกอบของการบรหารเชงกลยทธ

ตอนท 3 ประสทธผลของโรงเรยน

3.1 ความหมายประสทธผลของโรงเรยน

3.2 แนวคดเกยวกบประสทธผลของโรงเรยน

3.3 องคประกอบประสทธผลของโรงเรยน

ตอนท 4 การพฒนารปแบบ

4.1 ความหมายรปแบบ

4.2 แนวคดเกยวกบรปแบบ

4.3 องคประกอบของรปแบบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

16

ตอนท 1 ปจจยทางการบรหาร

การศกษาเกยวกบแนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหาร ผวจยไดศกษาในประเดน

ตอไปน

1. ความหมายปจจยทางการบรหาร

นกการศกษาไดใหความหมายปจจยทางการบรหารไวดงน

เปรมชย สโรบล (2550, หนา 12) ใหความหมายของปจจยทางการบรหาร

ไววา หมายถง ทรพยากรพนฐานทส าคญทน ามาใชเปนปจจยในการจดการศกษาใหด าเนน

ไปไดดวยด บรรลวตถประสงคทก าหนดไวทงในแงปรชญา ปณธาน วสยทศนและภารกจท

ก าหนดไว สวน ภคพร บญเคลา (2555,หนา 11) ไดใหความหมายวาปจจยทางการบรหาร

หมายถง ภาวะผน า การจงใจในการท างาน การพฒนาบคลากร การจดกจกรรมการเรยนร

งบประมาณ การประกนคณภาพการศกษา การสนบสนนจากชมชน และอาคารสถานท

เปนกระบวนการดานการบรหารทสงผลตอคณภาพผเรยน และยงสอดคลองกบวฒพร

ประทมพงษ (2556, หนา 5-6) ใหความหมายของปจจยทางการบรหารไววา หมายถง

องคประกอบทางการบรหารทท าใหเกดความเปนโรงเรยนทมประสทธผล ประกอบดวย

การจงใจ บรรยากาศและวฒนธรรมองคการภาวะผน า การสรางวสยทศนรวม เทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร โครงสรางการบรหารโรงเรยน และการพฒนาคร

สรป ไดวา ปจจยทางการบรหาร หมายถง องคประกอบทางการบรหารและ

ทรพยากรทน ามาใชการบรหาร ประกอบดวย ภาวะผน าของผบรหาร การมสวนรวมของ

ผมสวนไดสวนเสย บรรยากาศขององคกร การพฒนาบคลากร ทรพยากรทางการบรหาร

และการประกนคณภาพการศกษา

2. แนวคดเกยวกบปจจยทางการบรหาร

การบรหารจดการทกประเภทจ าเปนตองอาศยปจจยหรอทรพยากรทางการ

บรหารทส าคญ ไดแก บคลากร (Man) งบประมาณ (Money) วสดอปกรณ (Material) และ

การจดการ (Management) หรอทเรยกยอๆ วา 4M’s (ครพา, 14 เมษายน 2557, ออนไลน)

ถอเปนปจจยพนฐานทใชในการบรหาร เพราะการบรหารจะประสบผลส าเรจตามเปาหมาย

ตองอาศยบคลากรทมคณภาพและมปรมาณเพยงพอ ตองไดรบงบประมาณสนบสนนการ

ด าเนนการเพยงพอ ตองมวสดอปกรณทเหมาะกบความตองการของแผนงานและโครงการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

17

และตองมระบบการจดการทดมประสทธภาพเพอใหทรพยากรทมอยจ ากดใหเกดประโยชน

สงสด ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2545, หนา 18) ซง ธงชย สนตวงษ (2534, หนา 7-8)

และสมคด บางโม (2545, หนา 61–62) ยงไดกลาวถงปจจยในการจดการทเปนมลเหตท

ส าคญและผบรหารทกคนตองใหความสนใจในงานดานการบรหารจดการ คอ 1) คน (Man)

ทรพยากรบคคลทถอไดวาเปนปจจยทส าคญยงทจะกอผลส าเรจใหกบกจการไดอยางมาก

ทงในแงของปรมาณและคณภาพ 2) เครองจกร (Machine) คอ อปกรณทจดหาและซอมา

อยางพถพถน เพอใชปฏบตงานใหเกดประโยชนสงสดและคมคา 3) เงนทน (Money) นบเปน

ปจจยทส าคญทใหการสนบสนนในการจดหาทรพยากรเพอหลอเลยงและเอออ านวยให

กจกรรมขององคการด าเนนไปโดยไมตดขด และ 4) วสดสงของ (Material) ถอเปนปจจยท

มปรมาณและมลคาสงไมตางไปจากปจจยตวอนๆ เพราะวตถดบและสงของเหลานจะตอง

มการจดหามาใชด าเนนการผลต ส าหรบ DuBrin and Ireland (1993, p. 245 ) กลาวไววา

ทรพยากร ไดแก ทรพยากรมนษย ทรพยากรทางการเงน ทรพยากรทเปนวตถสงของและ

ทรพยากรสารสนเทศ และมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2550, หนา 6–7) ไดสรปวา

การจดการเปนเรองของการผสมผสานหรอบรณาการทรพยากรการจดการ ประกอบดวย

คน (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) วธการ (Method) ตลาด (Market) ขอมล

ขาวสาร (Information) และเวลา (Time)

ขณะทไตรรตน จงจตร (2546, หนา 127–135 ) และเสกสฐ เลากจเจรญ

(2550, หนา 7–8) เหนสอดคลองกนวา หลกการ 4M’s ไดแก 1) ดานบคลากร หมายถง

ผบรหารสถานศกษา คร และบคลากรทางการศกษา ซงเปนผใหบรการหรอปฏบตงาน

เกยวเนองกบการจดกระบวนการเรยนการสอน การนเทศ การจดหาและใชทรพยากรการ

บรหารอนๆ ไมวาจะเปนเงน วสดอปกรณ และการจดการเพอน าสถานศกษาไปสความเจรญ

กาวหนา บคลากรจะตองมความรความสามารถในการบรหารจดการในการใชเทคโนโลย

สารสนเทศสมยใหม เพอใหการด าเนนงานและการจดการเรยนการสอนของสถานศกษาม

คณภาพส าเรจตามวตถประสงคอยางมประสทธภาพและประสทธผล 2) ดานงบประมาณ

หมายถง แผนการใชจายเงนของโรงเรยนทจดท าขนโดยการก าหนดรายรบ รายจายของงาน

โครงการตางๆ ทจะด าเนนการ เพอใหการจดสรรทรพยากรเปนไปอยางมประสทธภาพ

ในการบรหารจดการเทคโนโลยคอมพวเตอรเพอการเรยนการสอนของสถานศกษา จะตอง

มการจดสรรทรพยากรและบรหารงานงบประมาณอยางมคณภาพเพอจดหา พฒนา ปรบปรง

ซอมแซม และใชเทคโนโลยคอมพวเตอรอยางประหยดสด เกดประโยชนตอการพฒนา

คณภาพการเรยนการสอนสงสด 3) ดานวสดอปกรณ หมายถง การจดสอการเรยนการสอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

18

และนวตกรรมทมคณภาพและเพยงพอตอการเรยนการสอน โดยมระบบการจดหาและบ ารง

รกษาทมประสทธภาพ พรอมทงมการบรการและสงเสรมการใชอยางทวถงและเปนระบบ

การบรหารงานวสดอปกรณทด จะน าไปสการบรหารจดการเทคโนโลยคอมพวเตอรเพอ

การด าเนนงานและการจดการเรยนการสอนทมคณภาพท าใหการใชวสดอปกรณเปนไป

อยางเหมาะสมและเกดคณคาตรงกบความตองการของผบรหาร คร และนกเรยน และ

4) ดานการจดการ หมายถง กจกรรมตางๆ ทกลมบคคลรวมกนด าเนนการเพอพฒนา

สมาชกในทกๆ ดาน นบตงแตบคลกภาพ ความร ความสามารถ พฤตกรรมและคณธรรม

เพอใหมคานยมตรงกบความตองการของสงคมโดยกระบวนการตางๆ ทอาศยการควบคม

สงแวดลอมใหมผลตอบคคล และอาศยทรพยากรตลอดจนเทคนคตางๆ อยางเหมาะสม

เพอใหบคคลพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคมทตนด าเนนชวตอย การจดการทเหมาะสม

และค านงถงบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณจะท าใหเกดการจดสรรทรพยากรอยางม

คณภาพและน าไปสการพฒนารปแบบการบรหารจดการเทคโนโลยและการสอสารตาม

เปาหมายทวางไว นอกจากนปรชา คมภรปกรณ (2541, หนา 10) ยงไดเสนอความเหนวา

การบรหารการศกษาจะประสบความส าเรจตามเปาหมาย ตองอาศยบคลากรทมคณภาพ

และปรมาณเพยงพอ ตองไดรบงบประมาณสนบสนนด าเนนงานมากพอ ตองมวสดสงของ

ตามความตองการของโครงการและแผนงาน และจะตองมระบบบรหารทดและมประสทธภาพ

เพอใชทรพยากรทมอยจ ากดใหเกดประโยชนสงสด

ปจจยทางการบรหารนอกจาก 4M’s ดงทกลาวแลว นกวชาการยงมองวา

มปจจยในดานอนอก เชน Mortimore (1988) กลาววา ปจจยทางการบรหารม 12 ปจจยดงน

1) ภาวะผน าของผบรหาร 2) การมสวนรวมของหวหนาฝาย 3) การมสวนรวมของครใน

การวางแผนพฒนาและตดสนใจ 4) ความสามคคของคร 5) เนนการเรยนร 6) การสอนท

ทาทาย 7) สภาพแวดลอมทสงเสรมการท างาน 8) เนนการเรยนการสอน 9) ความสมพนธ

ระหวางคร 10) บรรยากาศทางบวก 11) การมสวนรวมของผปกครอง และ 12) การบนทก

ขอมลเพอวางแผนและประเมนผล สวน Smith & Tomlison (1989) กลาววา ปจจยทางการ

บรหารทส าคญทท าใหโรงเรยนประสบผลส าเรจ ประกอบดวย 1) การมภาวะผน าและ

การบรหาร 2) การมสวนรวมในการตดสนใจ 3) มบรรยากาศยอมรบซงกนและกน 4) มการ

สอนและขอมลยอนกลบในทางบวกตอนกเรยน ขณะทศกดชย ทองนม (2548, หนา 144)

กลาววาปจจยทางการบรหาร ไดแก 1) การวางแผนปฏบต 2) การจดองคกร 3) การ

ประสานงาน 4) การมสวนรวมในการบรหาร และ 5) การควบคมและตดตามประเมนผล

ส าหรบระวยา อสมาแอล (2556, หนา 53) กลาววา ตวแปรปจจยทางการบรหาร มดงน

คอ ภาวะผน าของผบรหาร การนเทศภายใน และบรรยากาศองคการ และมะยร สดตา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

19

(2556, หนา 126) กลาวถงปจจยทางดานการบรหารตามแบบจ าลอง 7’S (McKinsey 7-S

Framework) วา ประกอบดวยปจจย 1) ดานกลยทธ 2) ดานโครงสราง 3) ดานคานยมรวม

4) ดานระบบการบรหาร 5) ดานบคลากร 6) ดานผน า และ 7) ดานทกษะ

ในขณะท Steers (1985, p. 77 อางถงใน ก าพล ฤทธรกษา, 2545,

หนา 23-34) ไดเสนอแนวคดเกยวกบตวแปรทมอทธพลตอประสทธภาพและประสทธผล

ขององคกรโดยจ าแนกเปน 4 ประเภท ดงน

1. ลกษณะขององคกร (Organization Characteristics) หมายถง

ลกษณะของโครงสรางองคกรและความสมพนธระหวางสายงานการบงคบบญชาตามบทบาท

หนาทรวมทงตวบคคลในองคกรตลอดจนขนาดขององคกร ซงมรายละเอยดดงน

1.1 การกระจายอ านาจ (Decentralization) หมายถง ความมาก

นอยของอ านาจทกระจายไปตามชนการบงคบบญชา การมสวนรวมในการตดสนใจและ

การมสวนรวมรบผดชอบผลจากการตดสนใจเกยวกบงานและกจกรรมขององคกรนน

1.2 ความช านาญเฉพาะทาง (Specialization) Steers หมายถง

ความช านาญเฉพาะอยางหรอเฉพาะท การแบงงานตามความช านาญเฉพาะอยางจะน าส

ประสทธผลสง เพราะเปนการเปดโอกาสใหบคลากรไดมความเชยวชาญจากงานทมสวนรวม

รบผดชอบ ท าใหผลงานตอบสนองตอเปาหมายไดสงขน

1.3 เทคโนโลย (Technology) เทคโนโลย คอ ทกษะความรและ

กระบวนการทจะประดษฐและสรางสรรคสงตางๆ ทเปนประโยชน ในความหมายนสงทจะ

เกดขน เชน เครองมอวสดอปกรณ เปนผลของการน าเทคโนโลยไปใชในองคกรเปนวถทาง

ซงจะน าไปสผลทพงประสงค

2. ลกษณะของสภาพแวดลอม (Environmental Characteristics) ซง

มทงสภาพแวดลอมภายนอก อนไดแกความสลบซบซอนความไมมนคงและความไมแนนอน

เชน สภาวการณดานการตลาด เศรษฐกจ การเมอง เปนตน และสภาพแวดลอมภายใน

องคกร หมายถง บรรยากาศองคกรซงจะมผลกระทบตอการด าเนนงาน สภาพแวดลอม

ภายนอกและภายในองคกร จะเปนตวแปรทมอทธพลตอประสทธผลขององคกรมากนอย

เพยงใด ขนอยกบปจจยส าคญ 2 ประการ คอ ความสามารถในการคาดคะเนสภาวะของ

สภาพแวดลอมและความมเหตผลของการกระท าขององคกร นนคอองคกรทมประสทธภาพ

และประสทธผลมากทสดถกก าหนดโดยปจจยภายนอกและภายใน บทบาทของนกบรหาร

คอ การท าความเขาใจกบสภาพแวดลอม และปรบโครงสรางและการปฏบตใหเขากนไดกบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

20

สภาวะดงกลาว ดงนนในการวเคราะหสภาพแวดลอมในครงนเปนการวเคราะหสงตางๆ

ดงตอไปน

2.1 บรรยากาศองคกร (Organization Climate) เปนสภาวการณ

อนเกดจาก การมปฏสมพนธระหวางบคลากรกบสงแวดลอม แลวสงผลถงความรสกของ

บคลากร สภาพการณซงเมอบคคลปะทะกบสงแวดลอมแลวเกดความรสกทดกเรยกวา

บรรยากาศด ในทางตรงกนขามเมอบคลากรปะทะกบสงแวดลอมแลว เกดความรสกไมด

กเรยกวาบรรยากาศไมดบรรยากาศ สงแวดลอมทดในโรงเรยนจะมสวนเสรมสรางความคด

2.2 การประสานงาน (Coordination) หมายถง การประสานกจการ

ดานตางๆ ของหนวยงาน เพอใหมความรวมมอทดและด าเนนไปสจดหมายปลายทางเดยวกน

3. ลกษณะของบคคลในองคกร (Personnel Characteristics) พฤตกรรม

ของบคคลในองคกรมผลกระทบหรอมอทธพลตอการปฏบตงานในองคกรอนจะน าไปส

ความส าเรจหรอความลมเหลวขององคกร เนองจากบคคลทเขารวมปฏบตงานในองคกร

แตละคนตางมความคาดหวงตอการทจะไดรบการตอบสนองจากการท างานเพอองคกร

ในขณะเดยวกนบคคลกมความสามารถทจะท าใหองคกรอยรอดหรอเจรญเตบโตได ในสวน

ขององคกรเองกมความคาดหวงผลงานจากตวบคคล สวนตวแปรทมอทธพลตอประสทธผล

ขององคกรกคอความผกพนตอองคกร การปฏบตงานตามบทบาทหนาทและการจงใจ

ซงมรายละเอยด ดงน

3.1 ความผกพนตอองคกร (Sense of Belonging) พฤตกรรมของ

บคคลในองคกรมผลกระทบหรอมอทธพลตอการปฏบตงานอนจะน าไปสความส าเรจหรอ

ความลมเหลวขององคกร ทงน เนองจากบคคลทเขามารวมปฏบตงานในองคกรแตละคน

นน ตางกมความคาดหวงตอการทจะไดรบการตอบสนองในการท างานเพอองคกรนนๆ

และบคคลเองกมความสามารถทจะท าใหองคการอยรอดเจรญเตบโตเพอจะไดมงานท า

องคกรเองกคาดหวงผลงานจากตวบคคล จงกอใหเกดความผกพนกนขน

3.2 การปฏบตงานตามบทบาทหนาท (Role Operational) มพฤตกรรม

ทองคกรจะตองไดรบการตอบสนองจากคนในองคกรเพอองคกรจะสามารถมประสทธผล

สงสดไดขอหนง คอองคกรจะตองมความสามารถทจะท าไหบคลากรขององคกร ไดมการ

ปฏบตงานตามบทบาทหนาทรบผดชอบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

21

3.3 การจงใจ (Motivation) หมายถง ระดบความตองการและความ

พยายามทจะกระท าภารกจหรองานนนๆ ของแตละคน แตในความหมายโดยเฉพาะแลว

การจงใจเปนกระบวนการทางจต ทรวมถงเหตทปลกเราพฤตกรรมทศทางของพฤตกรรม

และความคงอยของพฤตกรรม โดยการกระท าดวยความเตมใจเพอไปสเปาหมาย

4. ลกษณะของนโยบายการบรหารและการปฏบต (Management

Policies and Practices Characteristics) มอทธพลตอความส าเรจหรอประสทธผลนน Steers

ระบวา ปจจยส าคญทจะชวยใหฝายบรหารสามารถบรรลผลถงเปาหมายทวางไวอยางม

ประสทธภาพ คอ นโยบายการบรหารและการปฏบตงานในประเดนตางๆ เชน การก าหนด

เปาหมายทชดเจนและแนนอนการจดหาและการใชทรพยากร การสรางบรรยากาศและ

สภาพแวดลอมในการปฏบตงาน กระบวนการ ตดตอสอสาร ภาวะผน าและการตดสนใจ

การปรบตวขององคกร และการรเรมสรางสรรค และ Steers (1985, p. 77) ไดก าหนด

ปจจยการบรหารทกอใหเกดประสทธผลขององคกรในดานนไววา ประกอบดวย

4.1 ภาวะผน า (Leadership) เปนสภาพความสมพนธรปหนงท

ผน าสามารถท าใหคนอนด าเนนการในกลมมความเชอฟงอยางเตมใจ มความมนใจเคารพ

นบถอและใหความรวมมอกบผน าดวยความจรงใจเพอปฏบตภารกจใหส าเรจตามวตถประสงค

4.2 การก าหนดเปาหมายทชดเจน (Goal Setting) หมายถง

สภาพการณทหนวยงานมการก าหนดเปาหมายและวตถประสงคขององคกรทชดเจน มความ

สอดคลองกนระหวางเปาหมายระดบองคกร เปาหมายของแตละระบบยอยและเปาหมาย

ของบคคล มกระบวนการวางแผนทมประสทธภาพ ใชเปาหมายและวตถประสงคเปนแนวทาง

ในการพจารณาจดสรรทรพยากรเพอใหองคกรสามารถด าเนนการบรรลภารกจ และท าให

องคกรสามารถอยรอดไดระยะยาว

4.3 การจดหาและใชทรพยากรการศกษา (Resource Acquisition

and Utilization) ไดแก สอทเปนตวกลางซงอาจจะอยในรปของคน วสด เงน หรออนๆ ทจะ

เปนเครองชวยในการด าเนนการขององคกรใหส าเรจ ในสวนของบทบาทและความส าคญ

ของทรพยากร

4.3.1 การก าหนดนโยบายและแผนของสถานศกษา เพอจะ

ไดทราบวาในชวงเวลาตางๆ นนจะตองจดท ากจกรรมอะไรอยางไรบาง อนจะเปนแนวทาง

ในการแสวงหาหรอก าหนดทรพยากรทจะตองใชในสถานศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

22

4.3.2 การก าหนดทรพยากรทตองการ ซงผบรหารจะตอง

รวบรวมความตองการดานทรพยากรจากแผนงานโครงการกจกรรม โดยการจดท าในรป

ของแผนงาน จ าแนกเปนหมวดหมทตองการอยางชดเจน

4.3.3 การแสวงหาทรพยากร นบเปนบทบาทอนส าคญ

ของผบรหารสถานศกษา การแสวงหาทรพยากรการศกษานนจะตองแสวงหาจากแหลง

ทรพยากรตางๆ เชน งบประมาณ เงนรายไดของโรงเรยน เงนบรจาค เปนตน

4.3.4 การจดสรรทรพยากร คอ การจดสรรทรพยากรทไดมา

ไวกบโครงการกจกรรมตางๆ

4.3.5 การใชทรพยากรเปนการด าเนนกจกรรม โดยอาศย

แผนงานหรอโครงการเปนตวชน าในการใชทรพยากรตางๆ นน

4.3.6 การประเมนการใชทรพยากรในดานตางๆ ดงน

4.3.6.1 ดานประสทธภาพของการใชทรพยากร

4.3.6.2 ดานประสทธผลของทรพยากร

4.3.6.3 ดานความเพยงพอของทรพยากร

4.3.6.4 ปญหาอปสรรคของการใชทรพยากร

4.4 การตดตอสอสาร (Communication) หมายถง การแลกเปลยน

ความคดหรอขาวสารขอมล เพอทจะกอใหเกดความเขาใจและเชอใจระหวางกนเพอใหม

มนษยสมพนธทดได

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา แนวคดเกยวกบปจจยทางการบรหาร ไดแก

1) ทรพยากรทางการบรหาร 2) ลกษณะองคกร 3) สภาพแวดลอม 4) บคลากรในองคกร

5) นโยบายและแนวปฏบต และ 6) การสอสาร

3. ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

นกวชาการไดกลาวถงปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ ดงน

Austin & Reynolds (1990, pp. 167-178) ไดศกษาวจยพบวา ปจจยการ

บรหารโรงเรยนมดงน 1) การจดการอาคารสถานท 2) ภาวะผน า 3) ความมเสถยรภาพ

ของบคลากร 4) การจดระบบหลกสตรและการเรยนการสอน 5) การพฒนาบคลากร

6) การจดการเวลาเรยนทเกดประโยชนสงสด 7) ความเปนเลศทางวชาการทไดรบการยอมรบ

8) การมสวนรวมและการสนบสนนจากผปกครอง 9) การวางแผนรวมกน 10) ความรสก

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

23

เปนอนหนงอนเดยวกน 11) การมเปาหมายและความคาดหวงรวมกนทชดเจน และ 12) ความม

ระเบยบวนย สวน Lunenburg & Ornstein (1991, p. 348) ไดสรปปจจยทเออตอการบรหาร

โรงเรยนใหมประสทธผลได 7 ประการ ไดแก 1) สภาพแวดลอมทเปนระเบยบและปลอดภย

2) พนธกจของโรงเรยนมความชดเจน 3) ผบรหารมภาวะผน า 4) มบรรยากาศของความ

คาดหวงสง 5) บคลากรทมเทในการท างาน 6) การตรวจสอบความกาวหนาของผเรยนอยาง

สม าเสมอ และ 7) มความสมพนธทางบวกกบผปกครอง ส าหรบ Hanson (1996, p. 35)

กลาววา ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธโรงเรยนมดงน 1) ผลสมฤทธทางการเรยน

ของผเรยน 2) บรรยากาศสนบสนนการเรยนร 3) กระบวนการเรยนการสอน 4) บคลากร

มมาตรฐาน 5) การสงเสรมการรกษาวนยของผเรยน และ 6) การจดสภาพแวดลอมและ

สวสดการการท างาน ขณะท Sergiovanni (2001, pp. 258-263) ไดสรปปจจยทางการ

บรหารโรงเรยนทมประสทธผลวา มดงน 1) มแผนงานทางวชาการทด 2) การเรยนการสอน

สงเสรมการเรยนรของนกเรยน 3) มบรรยากาศของโรงเรยนในทางบวก 4) สงเสรมความ

มปฏสมพนธตอกนแบบเปนกลม 5) มการพฒนาบคลากรอยางกวางขวาง 6) มภาวะผน า

แบบมสวนรวม 7) สงเสรมการแกปญหาอยางสรางสรรค และ 10) ผปกครองและชมชน

เขามามสวนรวม นอกจากน Glickman, Gordon & Ross-Gordon (2001, p. 49) ไดสรปปจจย

ทเออตอการบรการโรงเรยนไว 12 ประการ คอ 1) ผบรหารมความหลากหลายของภาวะผน า

2) ตระหนกถงสภาพแวดลอมและวฒนธรรมของโรงเรยน 3) การมสวนรวมของผปกครอง

4) การมวสยทศนรวมกนและปรบเปลยนวสยทศนอยางตอเนอง 5) ไดรบการสนบสนน

จากทงภายนอกและภายในโรงเรยน 6) เนนการเรยนการสอน 7) มการพฒนาทตอเนอง

8) มแผนการสอนทด 9) ครมความรวมมอกน 10) มการศกษาวจยเพอหาขอมลในการสราง

รปแบบของโรงเรยน 11) มความเปนอนหนงอนเดยวกนในการพฒนาปรบปรงโรงเรยน และ

12) ใชวธการหลากหลายเพอพฒนาปรบปรงโรงเรยน และ Sammons, Hillman & Mortimore

(2002, pp. 1-25) ไดศกษาปจจยทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน พบวา ประกอบดวย

1) ภาวะผน าทเปนมออาชพ 2) การมความคาดหวงตอนกเรยนในระดบสง 3) การเนนท

การเรยนการสอน 4) การสอนอยางมวตถประสงค 5) ความนาเชอถอ 6) ความรบผดชอบ

7) ชมชนแหงการเรยนร และ 8) สภาพแวดลอมแหงการเรยนรทมนคงถาวร

อ ารง จนทวานช (2546, หนา 20-23) กลาววา ปจจยทเออตอการบรหาร

โรงเรยน ประกอบดวย 1) ผเรยนมคณภาพ 2) โรงเรยนเปนทชนชมของชมชน 3) โรงเรยน

เปนแบบอยางและใหความชวยเหลอแกชมชนและโรงเรยนอน 4) การจดกระบวนการเรยนร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

24

ทเนนผเรยนเปนส าคญ 5) การจดบรรยากาศการเรยนรเออตอการพฒนาคณภาพของ

ผเรยน 6) การบรหารจดการทด 7) การประกนคณภาพการศกษา 8) ผบรหาร คร และ

บคลากรทางการศกษามจ านวนเพยงพอ 9) ลกษณะทางกายภาพของโรงเรยนไดมาตรฐาน

10) หลกสตรเหมาะสมกบผเรยนและทองถน 11) สอ อปกรณ และเทคโนโลยมความทนสมย

12) มแหลงเรยนรในโรงเรยนหลากหลาย 13) งบประมาณมงเนนผลงาน และ 14) สภาพแวดลอม

ของโรงเรยนเอออ านวยตอการจดการศกษา สวนศภลกษณ เศษธะภานช (2550,

หนา 295-309) ไดศกษาการพฒนาระบบการบรหารทมงเนนความเปนเลศของ

สถานศกษาเอกชน พบวา มปจจยทเออตอการบรหารโรงเรยนเอกชน ดงน 1) ภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา 2) มการวางแผนกลยทธ 3) การบรหารมงเนนนกเรยน ผปกครอง

และผเกยวของ 4) โครงสรางองคกรทด 5) มงเนนทรพยากรบคคล 6) การบรหารงาน

วชาการทด 7) การบรหารการเงนทด 8) การบรหารทวไปทด และ 9) มการจดการ

สารสนเทศและความร ส าหรบนงคลกษณ เรอนทอง (2550, หนา 164) ไดศกษารปแบบ

การบรหารโรงเรยนทมประสทธผล พบวา มปจจยทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน

ดงน 1) ผบรหารมออาชพ 2) การมวสยทศนและวตถประสงครวมกน 3) มความคาดหวง

ตอนกเรยนสง 4) เนนการเรยนการสอน 5) สอนอยางมวตถประสงค 6) สภาพแวดลอม

ทเออตอการเรยนการสอน 7) การประกนคณภาพ การตรวจสอบได และความนาเชอถอ

และ 8) การเปนองคกรแหงการเรยนร ขณะท อญชนา พานช (2550, หนา 27) กลาววา

ปจจยส าคญทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยนม 6 ดาน ไดแก 1) พฤตกรรมการบรหาร

2) ความพงพอใจในการท างาน 3) สภาพแวดลอมภายในโรงเรยน 4) เทคโนโลย 5) ความ

ผกพนตอโรงเรยน และ 6) โครงสรางองคกร ขณะทบญชา ศรเรองชย (2551, หนา 117)

ไดศกษาปจจยการบรหารทสงผลตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในโรงเรยนเขต

ตรวจราชการท 6 พบวา ปจจยการบรหารดานภาวะผน าสงผลตอผลสมฤทธทางการ

เรยนของนกเรยนสง ส าหรบเดชณรงค วฒนพนธ (2551, หนา 164) กลาววา ปจจยทเออ

ตอการบรหารโรงเรยนไดแก 1) การตดสนใจ 2) บรรยากาศการปฏบตงาน 3) ความผกพน

กบองคกร 4) การมสวนรวม ของผมสวนเกยวของ 5) การตดตอสอสาร 6) วสยทศน

7) เทคโนโลย และ 8) การท างานเปนทม องคณา สขเสว (2553, หนา 122) ไดศกษา

องคประกอบการบรหารและพฤตกรรม การบรหารทเกยวของกบการจดชวงชนจ านวนป

ในโรงเรยนมธยมศกษาและโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา พบวา ภาวะผน าเปนปจจย

ส าคญในการบรหารโรงเรยน สวนวงศวฤณ พชยลกษณ (2554, หนา 148) กลาววา ความม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

25

ประสทธผลของโรงเรยนไดรบอทธพลทางตรงจากปจจยดานการสรางความรวมมอกบชมชน

และการสรางชมชนหรอองคกรแหงการเรยนร นอกจากนภคพร บญเคลา (2555, หนา 146)

ไดศกษายทธวธการพฒนาโรงเรยนขนาดเลก โดยใชปจจยดานการบรหารทสงผลตอ

คณภาพผเรยน ในเขตตรวจราชการท 13 พบวา ปจจยทางการบรหารทสงผลตอ

คณภาพผเรยน ไดแก ภาวะผน า การจงใจในการท างาน การพฒนาบคลากร

การจดกจกรรมการเรยนร งบประมาณ และการประกนคณภาพ

จากการศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของสามารถสงเคราะหปจจยทเออตอ

การบรหารเชงกลยทธ ดงตาราง 1

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

39

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 การสงเคราะหปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

1 ภาวะผน าของผบรหาร √ √ √ √ √ √ 6 40

2 มภาวะผน าแบบมสวนรวม √ 1 7

3 ภาวะผน าทเปนมออาชพ √ 1 7

4 ภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา √ 1 7

5 ผบรหารมออาชพ √ 1 7

6 การมสวนรวมและการสนบสนนจากผปกครอง √ 1 7

7 การมความสมพนธทางบวกกบผปกครอง √ 1 7

นกวชาการ

26

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

40

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

8 ผปกครองและชมชนเขามามสวนรวม √ √ 2 13

9 ไดรบการสนบสนนจากทงภายนอกและภายในโรงเรยน √ 1 7

10 การสรางความรวมมอกบชมชน √ 1 7

11 การมสวนรวมของผมสวนเกยวของ √ 1 7

12 การจดการอาคารสถานท √ 1 1

13 สภาพแวดลอมทเปนระเบยบและปลอดภย √ 1 1

14 การจดสภาพแวดลอมและสวสดการการท างาน √ 1 1

นกวชาการ

27

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

41

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

15 สภาพแวดลอมของโรงเรยนเอออ านวยตอการจดการศกษา √ √ 2 13

16 สภาพแวดลอมแหงการเรยนรทมนคงถาวร √ 1 7

17 มบรรยากาศของโรงเรยนในทางบวก √ 1 7

18 บรรยากาศการปฏบตงาน √ 1 7

19 บรรยากาศการเรยนรเออตอการพฒนาคณภาพของผเรยน √ √ 2 13

20 สภาพแวดลอมภายในโรงเรยน √ 1 7

21 สงเสรมความมปฏสมพนธตอกนแบบเปนกลม √ 1 7

นกวชาการ

28

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

42

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

22 ความมเสถยรภาพของบคลากร √ 1 7

23 การมโครงสรางองคกรทด √ √ 2 13

24 ตระหนกถงสภาพแวดลอมและวฒนธรรมของโรงเรยน √ 1 7

25 ความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน √ 1 7

26 การมเปาหมายและความคาดหวงรวมกนทชดเจน √ 1 7

27 มบรรยากาศของความคาดหวงสง √ 1 7

28 ความมระเบยบวนย √ 1 7

นกวชาการ

29

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

43

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

29 ครมความรวมมอกน √ 1 7

30 มความเปนอนหนงอนเดยวกนในการพฒนาปรบปรงโรงเรยน √ 1 7

31 การท างานเปนทม √ 1 7

32 การพฒนาบคลากร √ √ 2 13

33 บคลากรมมาตรฐาน √ 1 7

34 มการพฒนาบคลากรอยางกวางขวาง √ 1 7

35 มงเนนทรพยากรบคคล √ 1 7

นกวชาการ

30

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

44

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

36 บคลากรทมเทในการท างาน √ 1 7

37 ความผกพนกบองคกร √ 1 7

38 ความผกพนตอโรงเรยน √ 1 7

39 มการวางแผนรวมกน √ 1 7

40 มแผนงานทางวชาการทด √ 1 7

41 การบรหารจดการทด √ 1 7

42 งบประมาณมงเนนผลงาน √ 1 7

นกวชาการ

31

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

45

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

43 สอ อปกรณ และเทคโนโลยทนสมย √ 1 7

44 มการวางแผนกลยทธ √ 1 7

45 เทคโนโลย √ √ 2 13

46 งบประมาณ √ 1 7

47 การบรหารงานวชาการทด √ 1 7

48 การบรหารการเงนทด √ 1 7

49 การบรหารทวไปทด √ 1 7

นกวชาการ

32

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

46

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

50 ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษามจ านวนเพยงพอ √ 1 7

51 มแหลงเรยนรในโรงเรยนหลากหลาย √ 1 7

52 ผเรยนมคณภาพ √ 1 7

53 การประกนคณภาพการศกษา √ √ 2 13

54 มการพฒนาทตอเนอง √ 1 7

55 เนนการเรยนการสอน √ 1 7

56 ชมชนแหงการเรยนร √ 1 7

นกวชาการ

33

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

47

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

57 การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ √ 1 7

58 การประกนคณภาพ การตรวจสอบได และความนาเชอถอ √ 1 7

59 การเปนองคกรแหงการเรยนร √ √ 2 13

60 จดการเวลาเรยนทเกดประโยชนสงสด √ 1 7

61 ความเปนเลศทางวชาการทไดรบการยอมรบ √ 1 7

62 การมวสยทศนรวมกนและปรบเปลยนวสยทศนอยางตอเนอง √ √ √ 3 20

63 พนธกจของโรงเรยนมความชดเจน √ 1 7

นกวชาการ

34

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

48

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (

2554

)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

64 การตรวจสอบความกาวหนาของผเรยนอยางสม าเสมอ √ 1 7

65 ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน √ 1 7

66 การสงเสรมการรกษาวนยของผเรยน √ 1 7

67 การเรยนการสอนสงเสรมการเรยนรของนกเรยน √ √ 2 13

68 การเนนทการเรยนการสอน √ √ 2 13

69 การสอนอยางมวตถประสงค √ √ 2 13

70 การจดกจกรรมการเรยนร √ 1 7

นกวชาการ

35

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

49

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

71 มแผนการสอนทด √ 1 7

72 หลกสตรเหมาะสมกบผเรยนและทองถน √ 1 7

73 สงเสรมการแกปญหาอยางสรางสรรค √ 1 7

74 มการศกษาวจยเพอหาขอมลในการสรางรปแบบของโรงเรยน √ 1 7

75 ใชวธการหลากหลายเพอพฒนาปรบปรงโรงเรยน √ 1 7

76 การมความคาดหวงตอนกเรยนในระดบสง √ √ 2 13

77 ความนาเชอถอ √ 1 7

นกวชาการ

36

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

50

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e

(200

2)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

78 ความรบผดชอบ √ 1 7

79 โรงเรยนเปนทชนชมของชมชน √ 1 7

80 โรงเรยนเปนแบบอยางและใหความชวยเหลอแกชมชนและ

โรงเรยนอน

√ 1 7

81 มการจดการสารสนเทศและความร √ 1 7

82 พฤตกรรมการบรหาร √ 1 7

83 การตดสนใจ √ 1 7

84 การตดตอสอสาร √ 1 7

นกวชาการ

37

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

51

ปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

ตาราง 1 (ตอ)

ล าดบ

ท

1. A

ustin

& R

eyno

lds (

1990

)

2. L

unen

burg

& O

rnste

in (19

91)

3. H

anso

n (1

996)

4. S

eriov

anni

(200

1)

5. G

lickm

an, G

ordo

n &

Ross (2

001)

6. S

amm

ons,

Hillm

an &

Mor

timor

e (2

002)

7. อ

ารง จนท

วานช

(25

46)

8. ศ

ภลกษ

ณ เ

ศษะภ

านช (255

0)

9. น

งลกษ

ณ เ

รอนท

อง (

2550

)

10. อญชน

า พ

านช (2

550)

11.

บญชา

ศรเรอ

งชย (255

1)

12.

เดชณ

รงค

วฒนพ

นธ (2

551)

13.

องค

ณา ส

ขเสว

(255

3)

14. วงศ

วฤณ พ

ชยลก

ษณ (25

54)

15.

ภคพ

ร บ

ญเคลา

(255

5)

ความ

ถ

รอยล

ะ

85 การจงใจในการท างาน √ 1 7

86 ความพงพอใจในการท างาน √ 1 7

87 การจดระบบหลกสตรและการเรยนการสอน √ 1 7

นกวชาการ

38

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

39

จากตาราง 1 ผวจยไดสงเคราะหปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ

โดยคดเลอกองคประกอบทมความถรอยละ 60 ขนไป (ความถตงแต 6 ขนไป) เปนปจจยท

เออตอการบรหารเชงกลยทธโรงเรยน ผลปรากฏวามเพยงดานภาวะผน าของผบรหารทม

ความถผานเกณฑ แตจากการวเคราะหค าและความหมายของค าพบวามหลายองคประกอบ

ทมความหมายคลายคลงกน ผวจยจงรวมองคประกอบทมความหมายคลายคลงกนเขาไว

ดวยกน เลอกใชค าทเปนตวแทนขององคประกอบเหลานน และเลอกองคประกอบทผาน

เกณฑดงกลาว ผลการสงเคราะหปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธโรงเรยน มดงน

1. ภาวะผน าของผบรหาร มองคประกอบทมความหมายคลายคลงกนดงน

ภาวะผน าของผบรหาร (Austin & Reynolds, 1990) ภาวะผน าของผบรหาร (Lunenburg &

Ornstein, 1991) มภาวะผน าแบบมสวนรวม (Seriovanni, 2001) ภาวะผน าของผบรหาร

(Glickman, Gordon & Ross, 2001) ภาวะผน าทเปนมออาชพ (Sammons, Hillman & Mortimore,

2002) ผบรหารมออาชพ (นงลกษณ เรอนทอง, 2550) ภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา

(ศภลกษณ เศษะภานช, 2550) ภาวะผน า (บญชา ศรเรองชย, 2551) ภาวะผน า (องคณา

สขเสว, 2553) และภาวะผน า (ภคพร บญเคลา, 2555) รวมเปนความถเทากบ 10 คดเปน

รอยละ 67

2. การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย องคประกอบทมความหมายคลายคลงกน

มดงน การมสวนรวมและการสนบสนนจากผปกครอง (Austin & Reynolds, 1990) การม

ความสมพนธทางบวกกบผปกครอง (Lunenburg & Ornstein, 1991) ผปกครองและชมชน

เขามามสวนรวม (Seriovanni, 2001) ผปกครองและชมชนเขามามสวนรวม (Glickman,

Gordon & Ross, 2001) ไดรบการสนบสนนจากทงภายนอกและภายในโรงเรยน (Glickman,

Gordon & Ross, 2001) การมสวนรวมของผมสวนเกยวของ (เดชณรงค วฒนพนธ, 2551)

และการสรางความรวมมอกบชมชน (วงศวฤณ พชยลกษณ, 2554) รวมเปนความถเทากบ

7 คดเปนรอยละ 47

3. บรรยากาศองคกร องคประกอบทมความหมายคลายคลงกนมดงน การจดการ

อาคารสถานท (Austin & Reynolds, 1990) สภาพแวดลอมทเปนระเบยบและปลอดภย (Lunenburg & Ornstein, 1991) การจดสภาพแวดลอมและสวสดการการท างาน (Hanson,

1996) บรรยากาศการเรยนรเออตอการพฒนาคณภาพของผเรยน (Hanson, 1996) มบรรยากาศของโรงเรยนในทางบวก (Seriovanni, 2001) สภาพแวดลอมแหงการเรยนรทมนคงถาวร (Sammons, Hillman & Mortimore, 2002) การจดบรรยากาศการเรยนรเออ ตอการพฒนา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

40

คณภาพของผเรยน (อ ารง จนทวานช, 2546) สภาพแวดลอมของโรงเรยนเอออ านวยตอ

การจดการศกษา (อ ารง จนทวานช, 2546) สภาพแวดลอมทเออตอการเรยนการสอน (นงลกษณ เรอนทอง, 2550) สภาพแวดลอมภายในโรงเรยน (อญชนา พานช, 2550)

บรรยากาศการปฏบตงาน (เดชณรงค วฒนพนธ, 2551) รวมเปนความถเทากบ 11 คดเปน

รอยละ 73

4. การพฒนาบคลากร องคประกอบทมความหมายคลายคลงกนมดงน การพฒนา

บคลากร (Austin & Reynolds, 1990) บคลากรทมเทในการท างาน (Lunenburg & Ornstein,

1991) บคลากรมมาตรฐาน (Hanson, 1996) มการพฒนาบคลากรอยางกวางขวาง (Seriovanni,

2001) มงเนนทรพยากรบคคล (ศภลกษณ เศษะภานช, 2550) และการพฒนาบคลากร

(ภคพร บญเคลา, 2555) รวมเปนความถเทากบ 6 คดเปนรอยละ 40

5. ความพรอมดานทรพยากรทางการบรหาร องคประกอบทมความหมาย

คลายคลงกนมดงน มการวางแผนรวมกน (Austin & Reynolds, 1990) มแผนงานทาง

วชาการทด (Seriovanni, 2001) การบรหารจดการทด (อ ารง จนทวานช, 2546) งบประมาณ

มงเนนผลงาน (อ ารง จนทวานช, 2546) สอ อปกรณ และเทคโนโลยทนสมย (อ ารง

จนทวานช, 2546) ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษามจ านวนเพยงพอ (อ ารง

จนทวานช, 2546) มแหลงเรยนรในโรงเรยนหลากหลาย (อ ารง จนทวานช, 2546) มการ

วางแผนกลยทธ (ศภลกษณ เศษะภานช (2550) การบรหารงานวชาการทด (ศภลกษณ

เศษะภานช, 2550) การบรหารการเงนทด (ศภลกษณ เศษะภานช, 2550) การบรหาร

ทวไปทด (ศภลกษณ เศษะภานช, 2550) เทคโนโลย (อญชนา พานช, 2550) เทคโนโลย

(เดชณรงค วฒนพนธ, 2551) และงบประมาณ (ภคพร บญเคลา, 2555) รวมเปนความถ

เทากบ 14 คดเปนรอยละ 93

6. การประกนคณภาพการศกษา องคประกอบทมความหมายคลายคลงกน

มดงน มการพฒนาทตอเนอง (Glickman, Gordon & Ross, 2001) เนนการเรยนการสอน (Glickman, Gordon & Ross, 2001) ชมชนแหงการเรยนร (Sammons, Hillman & Mortimore,

2002) ผเรยน มคณภาพ (อ ารง จนทวานช, 2546) การประกนคณภาพการศกษา (อ ารง จนทวานช, 2546) การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ (อ ารง จนทวานช,

2546) การประกนคณภาพ การตรวจสอบได และความนาเชอถอ (นงลกษณ เรอนทอง,

2550) การเปนองคกรแหงการเรยนร (นงลกษณ เรอนทอง, 2550) และการประกน

คณภาพการศกษา ภคพร บญเคลา (2555) รวมเปนความถเทากบ 9 คดเปนรอยละ 60

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

41

จากการสงเคราะหปจจยทเออตอการบรหารเชงกลยทธ พบวา ม 6 ดาน ไดแก

1) ภาวะผน าของผบรหาร 2) การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย 3) บรรยากาศของ

องคกร 4) การพฒนาบคลากร 5) ทรพยากรทางการบรหาร และ 6) การประกน

คณภาพการศกษา โดยมรายละเอยดแตละดานดงน

1. ภาวะผน าของผบรหาร

1.1 ความหมายของภาวะผน า

จากการศกษามนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของภาวะผน า ดงน

Kast, Fremont E. (1995, p. 302) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถ

ในการเผชญกบภาวการณเปลยนแปลงไดโดยผน าเปนผสรางวสยทศนใหเปนตวก ากบทศทาง

ในอนาคตขององคกร แลวจงจดคนพรอมทงสอใหเขาใจวสยทศนและสรางแรงดลใจใหเอาชนะ

อปสรรคเพอไปสวสยทศนดงกลาว ขณะเดยวกนวโรจน สารรตนะ (2548, หนา 40) กลาววา

ภาวะผน า หมายถง กระบวนการมอทธพลซงกนและกนระหวางผน าและผตามเพอใหการ

ด าเนนงานบรรลวตถประสงคขององคการและเกดการเปลยนแปลง สอดคลองกบสราญรตน

จนทะมล (2548, หนา 25) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการอทธพลทางสงคมทบคคลหนง

ใชอทธพลทไมใชลกษณะของการบงคบตอผอนใหปฏบตกจกรรมตางๆ ตามทก าหนดดวย

ความเตมใจ รวมทงการสรางความสมพนธระหวางบคคลขององคกร ชวยใหสามารถ

ด าเนนการตางๆ บรรลเปาหมายตามทก าหนดองคประกอบทเกยวของไดแก ผน า ผตาม

บรบทสถานการณ และผลลพธทเกดขน องคประกอบเหลานจะเกยวของสมพนธกนและ

สงผลกระทบซงกนและกน

ดรณ ขนขวา (2551, หนา 18) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การใชศลปะ

หรอความสามารถของผน าหรอผบรหารทใชอทธพลของตนในการชน า ผลกดนชกจง หรอ

ใชอ านาจหนาทกระตนใหเพอนรวมงานหรอผใตบงคบบญชาหรอกลมบคคลอนในความรวมมอ

รวมใจดวยความเตมใจกระตอรอรนปฏบตงานโดยใชกระบวนการสอความหมายหรอการตดตอ

ซงกนและกน จนการด าเนนงานบรรลผลส าเรจตามวตถประสงค และเปาหมายทก าหนด

สรป ภาวะผน า หมายถง ความสามารถของผบรหารในการใชอทธพล

หรออ านาจทมกระตนใหบคลากรท างานจนบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

42

1.2 คณลกษณะภาวะผน าของผบรหาร

คณลกษณะของภาวะผน ามความสมพนธในระดบสงกบประสทธภาพของ

การบรหารงานทางการศกษา และสามารถท าใหงานบรรลวตถประสงคได นกวชาการได

ใหทศนะเกยวกบความส าคญคณลกษณะภาวะผน าของผบรหารไวดงน

Schermerhorn, Hunt & Osborn (2007, p. 241) ไดพจารณาลกษณะ

ของภาวะผน าโดยดจากรปแบบภาวะผน า สามารถจ าแนกภาวะผน าออกเปน 2 ลกษณะ

ดวยกน คอ ภาวะผน าเปนทางการ (Formal Leadership) เกดจากการทบคคลทถกแตงตง

ใหเปนผน าอยางเปนทางการ และมอ านาจหนาททเปนทางการ สามารถมอทธพลตอ

พฤตกรรมของบคคลอน โดยใชอ านาจตามต าแหนงหนาททเปนทางการในองคการ บคคล

ทด ารงต าแหนงผบรหารมโอกาสและความรบผดชอบทจะใชภาวะผน าอยางเปนทางการ

ภายในความสมพนธกบผตาม ผบรหารบางคนมความเขาใจทดตออ านาจหนาทและ

ความสมพนธอยางเปนทางการกบผตาม ผบรหารเหลานจะเปนผน าทด ภาวะผน าทไมเปน

ทางการ (Informal Leadership) เกดจากการทบคคลทไมไดถกแตงตงใหเปนผน าอยางเปน

ทางการและไมมอ านาจหนาททเปนทางการ แตพวกเขาสามารถกลาย เปนผน าเพราะ

ความสามารถพเศษ หรอมทกษะเฉพาะดานทบคคลอนจ าเปนตองใชหรอมลกษณะพเศษ

สวนบคคล (Charisma) ทสามารถบนดาลใจบคคลอน จงท าใหเขากลายเปนผน าขนมา

ทนท ภาวะผน าทเปนทางการและไมเปนทางการจะอยรวมกนในเกอบทกสถานการณของ

งาน ผน าทเปนทางการจะบรหารงานตามสายการบงคบบญชา และใชอทธพลจากบนลง

ลางลดหลนกนลงมาตามอ านาจหนาท ขณะทผน าทไมเปนทางการจะใชอทธพลกบบคคลท

อยนอกสายการบงคบบญชา ลกษณะพเศษสวนบคคลจะจ าเปนตอภาวะผน าทไมเปน

ทางการ เนองจากภาวะผน าทไมเปนทางการขาดอ านาจหนาททเปนทางการ สวน Bateman

& Snell (2007, p. 396) กลาววา ภาวะผน าทไมเปนทางการจ าแนกไดจากพฤตกรรม อาจ

แบงได 2 ลกษณะ คอ 1) ภาวะผน าเชงตดตาม ดแล (Supervisory Leadership) ภาวะผน า

แบบนจะมพฤตกรรมแบบชแนะ สนบสนน และใหขอมลปอนกลบเกยวกบการปฏบตงานแก

สมาชกแบบวนตอวน และ 2) ภาวะผน าเชงกลยทธ (Strategic Leadership) ภาวะผน าแบบน

มจะมพฤตกรรมแบบใหเปาหมายและแนวทางแกองคการ และท างานรวมกบบคคลอนเพอ

เปลยนแปลงและสรรคสรางองคการไปสอนาคตทดกวา

ธระ รญเจรญ (2553, หนา 133-135) ไดสรปลกษณะภาวะผน าของผบรหาร

สถานศกษาตามมาตรา 39 ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 ทง 4

ดาน คอ ดานวชาการ งบประมาณ การบรหารบคคล และบรหารทวไป ดงน 1) การบรหาร

วชาการ ประกอบดวย เปนผน าดานวชาการ มความร ทกษะ และประสบการณดานการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

43

บรหาร สามารถใชความรและประสบการณแกปญหาเฉพาะหนาไดทนทวงท มวสยทศน

รเรมสรางสรรค ใฝเรยน ใฝร มงมนพฒนาตนเองอยเสมอ มความรอบรทางดานการศกษา

มความรบผดชอบ แสวงหาความร ขอมล ขาวสาร รายงานผลการปฏบตงานอยางเปนระบบ

ใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการบรหาร และค านงถงมาตรฐานวชาการ 2) การบรหาร

งบประมาณ ประกอบดวย เขาใจนโยบาย อ านาจหนาทและกจกรรมในหนวยงาน มความร

ระบบประมาณ การเงน การคลง การพสด มความซอสตย สจรตใจ มความละเอยดรอบคอบ

มความสามารถในการตดสนใจอยางมเหตผล หมนตรวจสอบ ตดตามการใชงบประมาณ

อยเสมอ รายงานการเงนอยางเปนระบบ 3) การบรหารงานบคลากร ประกอบดวย มความร

ทกษะ และประสบการณในการบรหารงานบคลากร เปนแบบอยางทด มมนษยสมพนธ

มอารมณขน เปนนกประชาธปไตย อดทน อดกลน ประนประนอม เปนนกพดทด มความ

สามารถในการประสานงาน มความ สามารถในการจงใจคนใหรวมกนท างาน กลาตดสนใจ

และมงมนพฒนาองคกร 4) การบรหารงานทวไป ประกอบดวย เปนนกวางแผนและก าหนด

นโยบายทด เปนผตดสนใจและวนจฉยสงการทด มความรและบรหารโดยใชระบบสารสนเทศ

ททนสมย เปนผมความสามารถในการตดตอ สอสาร รจกมอบอ านาจและความรบผดชอบ

มความคลองแคลววองไวและตนตวอยเสมอ มความรบผดชอบตองานสง ไมยอทอตออปสรรค

ก ากบ ตดตาม และประเมนผล

พณญบหงา แสงศรธรรมะกล (2555, หนา 13) ใหความเหนไววา ภาวะผน า

เปนกระบวนการทใชอทธพลใหบคคลหรอกลมบคคลใชความพยายามในการปฏบตงานใน

หนาทใหบรรลเปาหมาย กระบวนการภาวะผน า (Leadership) เปนความสมพนธของผน า

(Leader) ผตาม (Follower) และสถานการณ (Situation) สวนผะดากล ปนลายนาค (2555,

หนา 14) กลาวสรปความคดเกยวกบลกษณะความเปนภาวะผน าไววา เปนคณสมบตทอย

ภายในตวผน าแตละคน ซงสมยกอนมความเชอผน าเปนผลจากพนธกรรม มมาตงแตเกด

จนปจจบน ลกษณะความเปนผน าสามารถปลกฝง เรยนรได และขนอยกบกลม ซงลกษณะ

ความเปนภาวะผน าเปนโครงสรางทางสงคมหรอกลมมากกวาบคคล สมพนธภาพระหวาง

บคคลภายในกลมก าหนดดวยโครงสรางของกลมมากกวาบคลกภาพของบคคลเพยงคนเดยว

ความเปนผน าจงเปนลกษณะธรรมชาตหรอคณสมบตหนงของกลม ลกษณะความเปน

ภาวะผน าขนอยกบสถานการณ นอกจากความเปนภาวะผน าจะขนอยกบลกษณะของแตละ

บคคลแลวยงขนอยกบบทบาทหนาทภายในกลมและสถานการณของกลมในขณะนนดวย

สรปไดวา คณลกษณะภาวะผน าของผบรหาร ประกอบดวย ดานความร

ความสามารถ ดานบคลกภาพ ดานมนษยสมพนธ ดานคณธรรม และดานสงคม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

44

1.3 องคประกอบของภาวะผน า

มนกวชาการหลายทานไดกลาวถงองคประกอบของภาวะผน าไว ดงน

Koontz & Donnel (1976, p. 822) ไดใหขอเสนอวา การเปนผน าทดนน

อยางนอยทสดจะตองมองคประกอบอนเปนสงทผน าจะตองสรางความเขาใจและเรยนรท

ส าคญอย 3 ประการ คอ

1) ความสามารถในการเขาใจถงสภาพและความแตกตางของมนษย

มนษยแตละคนยอมมสภาพและความแตกตางกน ทงทางดานบคลกภาพ สตปญญา ฐานะ

ความเปนอย ฯลฯ ซงความแตกตางดงกลาว เกดจากสาเหตมากมายหลายประการ โดย

ปกตแลวความตองการและความพงพอใจของมนษยจะมความสมพนธกบสภาพและความ

เปนอยของบคคลนน ฉะนนจงเปนหนาทอนส าคญของผน าทตองพยายามสนองตอบความ

ตองการหรอความพงพอใจขนต าสดของบคคลเหลานนใหได ทงนเพอใหการอยรวมกนเปนไป

ดวยความสงบสข และมการปฏบตงานอยางมประสทธภาพ

2) ความสามารถในการชกจงและใหก าลงใจในการปฏบตงาน หมายถง

การกระตนใหผรวมงานไดใชความสามารถอยางเตมท อยางไรกดก าลงใจของผรวมงานจะด

ไดนน นอกจากจะขนอยกบการชกจงของหวหนาหรอผน าแลว ยงขนอยกบการประพฤตตว

ของหวหนาหรอผน าดวยความซอสตย ความขยนหมนเพยรของผน ายอมท าใหผรวมงานม

ความเชอถอและปฏบตตาม

3) ความสามารถในการแสดงพฤตกรรมการบรหาร หมายถง ลกษณะ

การบรหารงานในรปแบบตางๆ ทผน าจะตองใชใหสอดคลองกบเหตการณ เวลา และสภาพ

ของบคคลในหนวยงาน การมพฤตกรรมการบรหารงานทเหมาะสมยอมเราใจการปฏบตงาน

ของผใตบงคบบญชา และท าใหบรรยากาศของการท างานเปนไปในลกษณะทด

นาฏยา ปรชญาชย (2553, หนา 28-29) ไดสรปองคประกอบของภาวะ

ผน าไว 4 ประการ ดงน

1) สนบสนน (Support) องคประกอบของภาวะผน าแบบนจะมพฤตกรรม

สนบสนน ชวยเหลอ และพยายามผลกดนใหผใตบงคบบญชามความกาวหนาในหนาทการงาน

เปนไปดวยด ผน าแบบนจะมงใหความสนใจในตวลกนองเปนพเศษ (Employee Orientation)

และท าใหลกนองเหลานนมความรสกวาสภาพการท างานสนบสนนพวกเขา

2) สรางความสมพนธ (Interaction) องคประกอบของภาวะผน าแบบน

จะพยายามใชพฤตกรรมไปในทางการตดตอสงสรรคระหวางกลมของบคคลทอยใตบงคบบญชา

พยายามพฒนาการใชกลมและสรางสมพนธภาพทดกบผใตบงคบบญชา ท าใหสมาชกม

ความสมพนธทดตอกน ตลอดจนสรางบรรยากาศทดและใหความอบอนแกผใตบงคบบญชา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

45

3) มงเนนทเปาหมาย (Goal Emphasis) องคประกอบของภาวะผน าแบบน

จะมพฤตกรรมทชกจงหรอจงใจผบงคบบญชาทกคนพยายามกระท าและค านงถงเปาหมาย

ขององคกรผลงานหรอความส าเรจขององคกร ผน าแบบนจะมงใหความสนใจในตวผลตผล

ขององคกรเปนพเศษ จงพยายามกระตนและเรงเราใหผใตบงคบบญชามความกระตอรอรน

ทจะใหบรรลเปาหมายอนนนได

4) อ านวยความสะดวกโดยเนนทงาน (Work Facilitation) องคประกอบ

ของภาวะผน าแบบนจะมพฤตกรรมทพยายามท ากลมบคคลในองคกรนน ท างานทกอยาง

เพอใหบรรลเปาหมายของกลมและขององคกร โดยใชวธการบรหารทมประสทธภาพ มการ

วางแผนและมการรวมมอจากทกฝายในองคกร กลาวไดวาเปนสวนผสมของการเนนในตว

ผลตผลกบเนนในความคดรเรมมาประกอบกนเพอความส าเรจของงาน

Brown & Monberg (1980, p. 16-17 อางถงใน นาฏยา ปรชญาชย, 2553,

หนา 28) ไดสรปองคประกอบของภาวะผน าในดานตางๆ ดงตารางท 2

ตาราง 2 องคประกอบของภาวะผน า

ประเภทลกษณะของภาวะผน า ประเดนทสนใจศกษา

1. บคลกลกษณะทางกายภาพ

2. พนฐานทางสงคม

3. บคลกทางจตใจและทกษะ

ทางปญญา

4. แรงจงใจในการท างาน

5. การเขาทางสงคม

1. อาย ความสง รปราง ลกษณะทางกายภาพ

2. ภมล าเนา การศกษา สถานภาพ

3. ระดบเชาวนปญญา ความเชอมน ความคดรเรม

การเปดใจกวาง

4. ความตองการประสบความส าเรจ ความอตสาหะ

ความตองการอ านาจ

5. ความสามารถในการเขาสงคม การเปนทนยม

ทกษะในการศกษา

ทมา : นาฏยา ปรชญาชย (2553, หนา 28)

Kast, F. E. (1995, p. 111) กลาววา องคประกอบภาวะผน าของผบรหาร

ประกอบดวย การมวสยทศน มความสามารถในการวางแผน และกลาตดสนใจ ส าหรบ

อภวรรณา แกวเลก (2542, หนา 16) กลาววา องคประกอบของภาวะผน า ประกอบดวย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

46

การเปนผน าการเปลยนแปลง เปนคนกลาและเปดเผย เชอมนในคนอน เปนผเรยนรตลอดชวต

และเปนผมองการณไกล ขณะทวโรจน สารรตนะ (2545, หนา 98) กลาววา องคประกอบ

ภาวะผน าของผบรหาร ไดแก การเปนผน าการเปลยนแปลง และผบรหารมการบรหารเชงรก

ส าหรบสราญรตนน จนทะมล (2548, หนา 81) กลาววา องคประกอบภาวะผน าของผบรหาร

ประกอบดวย ผน าการเปลยนแปลง มความสามารถในการจงใจ และแสดงความสามารถท

เดนชด สวนนพรตน ศรสวรรณ (2551, หนา 5) กลาววา องคประกอบของภาวะผน าผบรหาร

ประกอบดวย ความเสนหา การดลใจ การมงความสมพนธเปนรายบคคล และการกระตน

การใชปญญา ดรณ ขนขวา (2551, หนา 62) กลาววา องคประกอบของภาวะผน าผบรหาร

ประกอบดวย ผบรหารมความสามารถในการสรางแรงจงใจ ความสามารถในการใหค าชแนะ

เพอนรวมงาน ความสามารถในการแกไขความขดแยงอยางสรางสรรค สงเสรมการท างาน

เปนทม และสรางเอกลกษณในหนวยงาน และธระ รญเจรญ (2553, หนา 82) กลาวเสรมวา

ภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา ประกอบดวยกลาตดสนใจ มศลปะในการจงใจหรอกระตน

ใหผใตบงคบบญชาท างานใหส าเรจ มความมงมนในการท างานใหส าเรจ และพฒนาตนเอง

อยเสมอ

สวนนาฏยา ปรชญาชย (2553, หนา 28-29) กลาววา องคประกอบของ

ภาวะผน า ประกอบดวย ใหการสนบสนน สรางความสมพนธ มงเนนทเปาหมาย และอ านวย

ความสะดวกโดยเนนทงาน ส าหรบพงกระพรรณ ตะกลมทอง (2553, หนา 31) ไดกลาวถง

องคประกอบภาวะผน าของผบรหารวา ประกอบดวย ความสามารถในการปรบตว มวสยทศน

ความมนใจในตนเอง มทกษะในการสอสาร ใหความส าคญกบทรพยากรมนษย มความซอสตย

มความมงมนในการท างาน และเปนผน าการเปลยนแปลง พณญบหงา แสงศรธรรมะกล

(2555, หนา 16) ไดกลาวไววา ภาวะผน าของผบรหารมองคประกอบดงน เปนผมวสยทศน

มความมงมนในการท างาน เปนผน าการเปลยนแปลง มการบรหารเชงรก มความสามารถ

ในการสรางแรงจงใจ เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน และมการพฒนา

ตนเองอยเสมอ สอดคลองกบประภาพรรณ รกเลยง (2556, หนา 3) ทกลาววา องคประกอบ

ของภาวะผน าผบรหาร ไดแก เปนผมวสยทศน เปนผน าการเปลยนแปลง มการบรหารเชงรก

มความมงมนในการท างาน มความสามารถในการสรางแรงจงใจ เปดโอกาสใหบคลากรม

สวนรวมในการด าเนนงาน และมการพฒนาตนเองอยเสมอ

จากการศกษาแนวคดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยสงเคราะห

องคประกอบภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา ดงตาราง 3

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 การสงเคราะหองคประกอบภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 เขาใจถงสภาพและความแตกตางของมนษย √ 1 8

2 ความสามารถในการสรางแรงจงใจ √ √ √ √ √ 5 38

3 การดลใจ √ 1 8

4 การกระตนการใชปญญา √ 1 8

5 ความสามารถในการใหค าชแนะเพอนรวมงาน √ 1 8

6 มศลปะในการจงใจใหผใตบงคบบญชาท างานใหส าเรจ √ 1 8

7 ความสามารถในการแสดงพฤตกรรมการบรหาร √ 1 8

8 ความเชอมนในตนเอง √ 1 8

47

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

16

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

9 ความตองการประสบความส าเรจ √ 1 8

10 ความอตสาหะ √ 1 8

11 มความมงมนในการท างานใหส าเรจ √ 1 8

12 มงเนนทเปาหมาย √ 1 8

13 มความมงมนในการท างาน √ √ √ 3 13

14 มวสยทศน √ √ √ √ 4 31

15 เปนผมองการณไกล √ 1 8

16 มความสามารถในการวางแผน √ 1 8

48

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

17

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

17 เปนผน าการเปลยนแปลง √ √ √ √ √ 5 38

18 ผบรหารมการบรหารเชงรก √ √ √ √ 4 31

19 ความคดรเรมสรางสรรค √ 1 8

20 ความตองการอ านาจ √ 1 8

21 ความสามารถในการเขาสงคม √ 1 8

22 การเปนทนยม √ 1 8

23 เปนคนกลาและเปดเผย √ 1 8

24 แสดงความสามารถทเดนชด √ 1 8

49

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

18

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

25 ความเสนหา √ 1 8

26 การมงความสมพนธเปนรายบคคล √ 1 8

27 ความสามารถในการแกไขความขดแยง √ 1 8

28 สงเสรมการท างานเปนทม √ 1 8

29 สรางเอกลกษณในหนวยงาน √ 1 8

30 กลาตดสนใจ √ 1 8

31 อ านวยความสะดวกโดยเนนทงาน √ 1 8

32 ความสามารถในการปรบตว √ 1 8

50

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

19

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

33 ความมนใจในตนเอง √ 1 8

34 มทกษะในการสอสาร √ 1 8

35 ใหความส าคญกบทรพยากรมนษย √ 1 8

36 มความซอสตย √ 1 8

37 เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน √ √ 2 15

38 การเปดใจกวาง √ 1 8

39 เชอมนในคนอน √ 1 8

40 ใหการสนบสนนเพอนรวมงาน √ 1 8

51

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

20

องคประกอบภาวะผน า

ของผบรหารสถานศกษา

นกวชาการ

ตาราง 3 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.K

oont

z &

Donn

el (19

76)

2. B

row

n &

Mon

berg

(198

0)

3. K

ast,

F. E

. (19

95)

4. อ

ภวรร

ณา แก

วเลก

(254

2)

5.วโรจน

สาร

รตนะ

(254

5)

6.สรา

ญรต

นน จนท

ะมล

(254

8)

7.นพร

ตน ศ

รสวร

รณ (2

551)

8.ดรณ

ขนข

วา (2

551)

9.ธระ

รญเจรญ

(255

3)

10.นา

ฏยา ปร

ชญาช

ย (2

553)

11.

พงกร

ะพรร

ณ ต

ะกลม

ทอง (255

3)

12.พณ

ญบห

งา แสง

ศรธร

รมะก

ล (2

555)

13.ปร

ะภาพ

รรณ รกเลย

ง (2

556)

ควา

มถ

รอย

ละ

41 สรางความสมพนธกบเพอนรวมงาน √ 1 8

42 มการพฒนาตนเองอยเสมอ √ √ √ 3 23

43 เปนผเรยนรตลอดชวต √ 1 8

44 ทกษะในการศกษา √ 1 8

52

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

53

จากตาราง 3 ผลการวเคราะหค าและความหมายของค าพบวามค าทม

ความหมายใกลเคยงกนและอยในกลมเดยวกน ดงน

1. กลมความสามารถในการสรางแรงจงใจ ประกอบดวย ความสามารถใน

การสรางแรงจงใจ (Koontz & Donnel, 1976) ความสามารถในการสรางแรงจงใจ (สราญรตนน

จนทะมล, 2548) การดลใจ (นพรตน ศรสวรรณ, 2551) การกระตนการใชปญญา (นพรตน

ศรสวรรณ, 2551) ความสามารถในการสรางแรงจงใจ (ดรณ ขนขวา, 2551) ความสามารถ

ในการใหค าชแนะเพอนรวมงาน (ดรณ ขนขวา, 2551) มศลปะในการจงใจหรอกระตนใหผใตบงคบบญชาท างานใหส าเรจ (ธระ รญเจรญ, 2553) ความสามารถในการสรางแรงจงใจ

(พณญบหงา แสงศรธรรมะกล, 2555) และความสามารถในการสรางแรงจงใจ (ประภาพรรณ

รกเลยง, 2556) รวมเปนความถเทากบ 9 คดเปนรอยละ 69 และใชค าวา ความสามารถ

ในการสรางแรงจงใจ” แทนค าเหลาน

2. กลมมความมงมนในการท างาน ประกอบดวย ความตองการประสบ

ความส าเรจ (Brown & Monberg, 1980) ความอตสาหะ (Brown & Monberg, 1980) มความ

มงมนในการท างานใหส าเรจ (ธระ รญเจรญ, 2553) มงเนนทเปาหมาย (นาฏยา ปรชญาชย,

2553) มความมงมนในการท างาน (พงกระพรรณ ตะกลมทอง, 2553) มความมงมนในการ

ท างาน (พณญบหงา แสงศรธรรมะกล, 2555) และมความมงมนในการท างาน (ประภาพรรณ

รกเลยง, 2556) รวมเปนความถเทากบ 7 คดเปนรอยละ 54 และใชค าวา “มความมงมนใน

การท างาน” แทนค าเหลาน

3. กลมมวสยทศน ประกอบดวย มวสยทศน (Kast, F. E., 1995) เปนผมอง

การณไกล (อภวรรณา แกวเลก, 2542) มวสยทศน (พงกระพรรณ ตะกลมทอง, 2553)

มวสยทศน (พณญบหงา แสงศรธรรมะกล, 2555) มวสยทศน (ประภาพรรณ รกเลยง, 2556)

รวมเปนความถเทากบ 5 คดเปนรอยละ 38 และใชค าวา “มวสยทศน” แทนค าเหลาน

4. กลมเปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน ประกอบดวย

เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน (พณญบหงา แสงศรธรรมะกล, 2555)

เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน (ประภาพรรณ รกเลยง, 2556) การเปด

ใจกวาง (Brown & Monberg, 1980) เชอมนในคนอน (อภวรรณา แกวเลก, 2542) ใหการ

สนบสนนเพอนรวมงาน (นาฏยา ปรชญาชย, 2553) และสรางความสมพนธกบเพอนรวมงาน

(นาฏยา ปรชญาชย, 2553) รวมเปนความถเทากบ 6 คดเปนรอยละ 46 และใชค าวา

“เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน” แทนค าเหลาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

54

5. กลมมการพฒนาตนเองอยเสมอ ประกอบดวย เปนผเรยนรตลอดชวต

(Brown & Monberg, 1980) มทกษะในการศกษา (อภวรรณา แกวเลก, 2542) มการพฒนา

ตนเองอยเสมอ (ธระ รญเจรญ, 2553) มการพฒนาตนเองอยเสมอ (พณญบหงา แสงศร

ธรรมะกล, 2555) และมการพฒนาตนเองอยเสมอ (ประภาพรรณ รกเลยง, 2556) รวมเปน

ความถเทากบ 5 คดเปนรอยละ 38 และใชค าวา “มการพฒนาตนเองอยเสมอ” แทนค าเหลาน

จากการสงเคราะหและการวเคราะหดงกลาว ผวจยใชเกณฑความถรอยละ

30 (ความถตงแต 4) ขนไป คดเลอกเปนองคประกอบภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา

สรปไดวา องคประกอบภาวะผน าของผบรหารสถานศกษา ประกอบดวย ผบรหารเปนผม

วสยทศน ผบรหารมความมงมนในการท างาน ผบรหารเปนผน าการเปลยนแปลง ผบรหาร มการบรหารเชงรก ผบรหารมความสามารถในการสรางแรงจงใจ ผบรหารเปดโอกาสให

บคลากรมสวนรวมในการด าเนนงาน และผบรหารมการพฒนาตนเองอยเสมอ

2. การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย

2.1 ความหมายของการมสวนรวม

จากการศกษามนกวชาการหลายทานไดใหความหมายเกยวกบการม

สวนรวม ไวดงน

Gray (1992, p. 75) กลาววา การมสวนรวม หมายถง กระบวนการของ

การมผลประโยชน ความตองการรวมกนเพอแกไขปญหาตางๆ สอดคลองกบความเหนของ

สทน ทาวงศมา (2544, หนา 5) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวา หมายถง การท

บคคลเขามามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การด าเนนงานตามกจกรรมทตดสนใจ

รวมรบผลประโยชนจากกจกรรมพฒนานนๆ และ/หรอเขารวมตดตามประเมนผลกจกรรม

สอดคลองกบบญเสรม ศรทา (2544, หนา 7) ไดใหความหมายวา เปนกจกรรมทเกยวของ

กบการพฒนาในเรองการตดสนใจ การเขารวมด าเนนกจกรรม และการรวมรบผลประโยชน

อยางเปนธรรมจากกจกรรมนน ในท านองเดยวกนน อนนต งามสะอาด (2549, หนา 33)

กลาววา การมสวนรวม หมายถง การท างานรวมกบกลมเปาหมายเพอใหบรรลวตถประสงค

ขององคการ เพอแกไขปญหาจากการบรหารงาน โดยเปดโอกาสใหผรวมงานมสวนรวมใน

การแสดงความคดเหน รวมรบร รวมด าเนนการ รวมก ากบตดตาม รวมประเมนผล และม

อสระในการท างาน สอดคลองกบเพมศกด มกราภรมย (2543, หนา 11) ไดกลาววา

การมสวนรวม หมายถง การทประชาชนซงประกอบดวยบคคล กลม และองคกร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

55

มสวนรวมในกระบวนการจดการ การรบรขอมลขาวสาร การแสดงความคดเหน ชประเดน

ปญหา การตดสนใจ ก าหนดนโยบาย การวางแผน การไดรบประโยชน การตรวจสอบ

การใหอ านาจรฐทกระดบ การตดตามประเมนผล แกไขปญหาอปสรรค ดงนน

การท างานแบบมสวนรวมเกยวของกบบคคลและองคกรหลายประเภท เพอใหเกดความ

สมานไมตร ในท านองเดยวกนศภราภรณ ธรรมชาต (2541, หนา 12) ไดใหความหมายของ

การมสวนรวมไววา หมายถง ความรวมมอ รวมปฏบตและรวมรบผดชอบดวยกน ไมวา

เปนของบคคลหรอของกลม ทงนเพอใหเกดการด าเนนงาน เกดการพฒนา และเกดการ

เปลยนแปลงไปในทางทตองการ ซงการมสวนรวมของประชาชนเปนยทธศาสตรทส าคญ

ของการพฒนาชมชน สงผลใหการด าเนนงานหรอการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ตามแผนงาน

หรอโครงการเกดประสทธผล

สรปไดวา การมสวนรวม หมายถง กระบวนการท างานของบคคลหรอ

คณะบคคลในการปฏบตกจกรรมใดกจกรรมหนงรวมกนในองคกร หรอหนวยงานใหบรรล

วตถประสงคตามทก าหนดไว โดยรวมกนแสดงความคดเหน รวมรบผดชอบ รวมตดสนใจ

รวมแกปญหา รวมสนบสนน และใหขอเสนอแนะในการบรหาร

ในงานวจย เรอง การพฒนารปแบบการบรหารเชงกลยทธทสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษาขนาดกลางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสย หมายถง การทบคลากรในโรงเรยนและสมาชกในชมชนทกฝายเขา

มามสวนรวมรบผดชอบในการจดการศกษาของโรงเรยนใหบรรลตามวตถประสงคและ

เปาประสงคทตงไว

2.2 หลกการมสวนรวม

นกวชาการไดกลาวถงการมสวนรวมของชมชน ดงน

นรนทรชย พฒนศงษา (2547, หนา 78) ไดใหหลกของการมสวนรวมไว

โดยเชอวามนษยมความคดและมศกดศรเทาเทยมกน มนษยมความส าคญไมนอยไปกวา

เทคโนโลยทจะน าไปมาใชในชมชนตางๆ และภมปญญาทสอดคลองกบวถชวตความเปนอย

ของตน จะสวนรวมในการพฒนาชวตและความเปนอยใหดขน และเมตต เมตตการณจต

(2547, หนา 78-79) ยงไดหลกของการมสวนรวม ไววา 1) การบรหารแบบมสวนรวมเปน

การท างานในบรรยากาศแบบประชาธปไตย เปดโอกาสใหผรวมงานมสวนรวมในการแสดง

ความคดเหนและตดสนใจ 2) โดยธรรมชาตแลวมขอจ ากดท าใหไมสามารถท าสงตางๆ ได

ส าเรจไดดวยคนๆ เดยว และ 3) การเปดโอกาสใหมสวนรวมในการบรหารจะเปนปจจย

หนงทชวยกระตนใหการท างานมประสทธภาพตามเปาหมาย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

56

และนรนทรชย พฒนศงษา (2547, หนา 79) ยงกลาวถงหลกการพนฐาน

ของการมสวนรวมทควรค านงถงเพมเตมไว ดงน 1) เชอวามนษยตางมความคดและศกดศร

เทาเทยมกน ไมไดชวดมาแตเกด 2) เชอวามนษยมความส าคญไมนอยไปกวาเทคโนโลยท

จะน ามาใช เพราะถามการใชเทคโนโลยโดยทมนษยไมมารวมคด รวมรบร หรอเขาใจเพยงพอ

กอาจไมเกดประโยชนเทาทควรหรอตรงกนขามกลบใชเพอท าลายมนษยดวยตนเอง หรอ

สงแวดลอมได 3) เชอวาชมชนตางๆ มกมภมปญญาทสอดคลองกบวถชวต ความเปนอย

ของตนในระดบหนง บางเรองชาวชมชนยดถอจงตองคอยๆ ใหปรบตวผสมผสานกบวทยาการ

ภายนอก 4) เชอวามนษยมความสามารถพฒนาชวต ความเปนอยของตนใหดไดถาไดรบ

โอกาสรวมคดรวมเขาใจ และรวมจดการเทคโนโลยใหเหมาะสม การทมนษยบางกลมได

ปฏเสธเทคโนโลยอยางสนเชงกเปนไปตามระดบความเขาใจในเทคโนโลยนนอยางถกตอง

หรอไม และมกลวธปรบความเขาใจนนมาสระดบทแตละฝายยอมรบไดเพยงใด ซงตองให

ไดรบโอกาสทจะเขาใจและยอมปรบใหเหมาะสมกบตน 5) การมสวนรวมยงเพมขนเมอม

สภาพทเหมาะสมตอไปน (1) ประชาชนในทองถนไดรสกวาไดเปนผควบคมโชคชะตาของ

ตนเอง แทนทจะเปนบคคลอนท “เขาไมรจก” หรอ “ทเขาไมไวใจ” ทบอกวามาชวยเหลอ

แตไมไดท าอยางจรงจง (2) ผทเขารวมตองมอสรภาพและไดรบความจรงใจและใหเขามาม

สวนรวม ดงนน การมสวนรวมจะเกดอยางเตมทและจรงจงเมอบคคลนนๆ ไมถกบงคบหรอ

จ ายอมเขารวมและทส าคญโดยเทาเทยมกบผมารวมดวยทกคน อกทงโครงการตองให

ความจรงใจดวย (3) ผทเขารวมตองมความสามารถพอทจะมสวนรวมไดดวย กจกรรม

หลายเรองประชาชนทวไปอาจมสวนรวมไดดวย แตเปนกจกรรมเฉพาะ เชน การแพทย

การกอสรางอาคารสง การทหารหากประชาชนเขารวมดวยอาจไมไดผล หรออาจกอเกด

ความเสยหาย (4) มการสอสาร 2 ทางเพอใหเขารวมไดรบขอมลอยางถกตอง และสมบรณ

หากผมสวนไดสวนเสยไดรบขอมลไมถกตองและครบถวนหรอสอสารไดไมดพอกไมเขาใจวา

โครงการจะท าใหเกดผลด ผลเสย อยางไรเพยงใด อาจน าไปสการไมยอมรบโครงการได

(5) ประชาชนมสวนรวมรบทราบ รวมคด รวมตดสนใจในโครงการมากยงขน การเรมงาน

ตงแตรวมตน จนสนสดการตดสนใจในโครงการนนๆ ในระยะยาวจะเกดผลดยงยนกวา

การทจะใหรวมดวยเพยงบางสวนหรอขามไป (6) ประชาชนมทศนคตทดตอเจาหนาทโครงการ

และตอโครงการนนๆ และเตมทจะมสวนรวมดวย (7) การมสวนรวมนนตองไมท าใหประชาชน

เสยคาใชจายมากเกนกวาผลตอบแทนทเขาประเมนวาจะไดรบ (8) เมอเขามามสวนรวมแลว

จะไมกระทบกระเทอนสถานภายในหนาทการงานหรอทางสงคมใหลดนอยลง (9) มกลวธ

การเปลยนขาวสารระหวางโครงการและผมสวนไดสวนเสยเปนอยางด 6) เชอวาตนตาง

จากชาวบาน และชาวบานเองกแตกตางกน ดงนนการจะใหมการมสวนรวมจะเอาใจเราฝาย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

57

เดยวไมได 7) อาจใชการมสวนรวมในหลายรปแบบ เชน รปแบบโดยตรงคอมสวนรวมดวย

ตวบคคลหรอประชาชนกอตงองคการขนมามสวนรวม หรอใหตวแทนมามสวนรวมโดยออม

ซงยอมขนกบบรบทของแตละพนท เชน ในพนทประชาชนมศรทราในตวแทนของเขามาก

การมตวแทนรวมดวยกเพยงพอ กรณทในหมบานเดยวกนมประชาชนหลากหลายกลม

จงควรมตวแทนของกลมจากหลายภาคสวนมามสวนรวมเพมเตม และ 8) มการแลกเปลยน

และยอมรบในฝายตรงขาม นนคอ ไมมสงใดไดมาฟร ตองมการแลกเปลยนกน มเสยไปบาง

เพอทจะไดมาและในการมสวนรวมตองค านงถงความแตกตางทางดานคามคดเหน ตองส านก

ถงใจบคคลอนใหมาก มใชเอาแตใจเราเพยงฝายเดยว

การใหทกคนมสวนรวมในการจดการศกษา เปนผลดทงสถานศกษาและ

ชมชน ตางฝายตางชวยเหลอซงกนและกน มความรสกรวมเปนเจาของ รวมรบผดชอบ

กอใหเกดประโยชนหลายประการ (เมตต เมตตการณจต, 2547, หนา 103) ดงน

1) เกดกระบวนการกลมและท างานรวมกน การปฏบตงานเปนไปตามความตองการ

ของทองถนและชมชน ตองใหชมชนเขามามสวนรวมในการท างานถาเกดจากความคดเหน

ของสถานศกษาแหงเดยวยอมไมสอดคลองกบความตองการของชมชนและไมเกด

กระบวนการพฒนารวมกน 2) เปนการกระจายอ านาจใหชมชนทองถนมสวนรวมบรหาร

จดการศกษา ไดทราบปญหาทแทจรงและยงเปนการลดภาระการจากสวนกลาง 3) ท าใหใช

ทรพยากรภายในชมชนอยางรคา การททกคนไดมสวนรวมในการจดการศกษาทกคน

จะรวมกนดแลการใชทรพยากรตางๆ ในชมชน ทงคน เงน วสด อปกรณและสงแวดลอม

รวมทงการใชภมปญญาทองถนใหเกดประโยชนสงสด เพอประโยชนของคนสวนรวม และ

5) สรางจตส านกทดใหการท างานเพอเดก เพอสงคมและสวนรวมมากกวาการท างานเพอ

ตนเอง สวนปรดาวรรณ อนทวมลศร (2548, หนา 282) ไดสรปหลกส าคญของรปแบบการม

สวนรวมไว 3 หลกการ คอ 1) สงเสรมความเปนหนสวนในการท างานรวมกนระหวาง

โรงเรยนกบผปกครอง ไดแก การสรางความตระหนกวาโรงเรยนและผปกครองมหนาท

จะตองท ากจกรรมรวมกน และการสรางความร ความเขาใจแกผปกครองโดยการจดประชม

เผยแพรความรในบทบาทและหนาท ความส าคญของผปกครองตอการพฒนานกเรยน

อกทงสงเสรมการปฏบตรวมกน เพอดแลนกเรยนและพฒนาโรงเรยนในลกษณะของ

การเปนอาสาสมคร กลม ชมรม โดยครเปนผประสานงานระหวางโรงเรยนกบผปกครอง

2) มขอตกลงรวมกนระหวางโรงเรยนกบผปกครอง เพอใหบรรลตามมาตรฐานการศกษา

และมคณลกษณะทพงประสงค ทงนเพอแสดงถงความรบผดชอบของโรงเรยนและ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

58

ผปกครองในสงทคาดหวงใหเกดกบนกเรยน สงทระบในขอตกลง ไดแก แกปญหานกเรยน

ขาดเรยน ผปกครองและโรงเรยนจะตองรวมมอชวยเหลอกน ใหการสงเสรมสขภาพอนามย

รกษาระเบยบวนยและพฤตกรรมทดของนกเรยนในชวตประจ าวน ทกเวลา ทกสถานท

รวมทงสงเสรมใหผปกครองไปสงนกเรยนหรอสนบสนนใหไปโรงเรยนสม าเสมอและ

ตรงเวลา ตดตามการท าการบานหรองานตางๆ ถานกเรยนฝาฝนวนยของโรงเรยนอยาง

รายแรง ผปกครองและโรงเรยนจะปองกนและหาแนวทางแกไขรวมกน และ 3) การสราง

ความสมพนธกบผปกครอง ควรใหครในโรงเรยนใหสรางความสมพนธกบผปกครอง

โดยใชระบบการมสวนรวม ระบบการรองเรยน เสนอแนะกบโรงเรยน รวมกนแกปญหา

พฒนานกเรยนและสรางความสมพนธอนดกบผปกครอง

สรป หลกการมสวนรวม ประกอบดวย 1) การสงเสรมการมสวนรวมและ

ความเปนเจาของ ไดแก การสรางความตระหนก การสรางความเขาใจ และการมสวนรวม

ด าเนนการ 2) การมขอตกลงรวมกน ไดแก การแกปญหา การสงเสรมกจกรรมตางๆ และ

การสนบสนนทรพยากรทางการศกษา และ 3) การสรางความสมพนธทด

2.3 หลกการบรหารแบบมสวนรวม

นกวชาการไดใหทศนะเกยวกบหลกการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยน

ไวดงน

อทย บญประเสรฐ (2542, หนา 99-138) กลาววา หลกการบรหารแบบ

มสวนรวมในโรงเรยน ไดแก 1) หลกการกระจายอ านาจ เปนการกระจายอ านาจการจด

การศกษาจากกระทรวงและสวนกลางไปยงสถานศกษาใหมากทสด โดยเชอวาโรงเรยน

เปนหนวยส าคญในการเปลยนแปลงและพฒนาการศกษาของเดก 2) หลกการมสวนรวม

เปดโอกาสใหผเกยวของและผมสวนไดสวนเสยไดมสวนรวมในการบรหารตดสนใจและรวม

จดการศกษาทงคร ผปกครอง ตวแทนชมชน ตวแทนศษยเกา และตวแทนนกเรยน การท

บคคลมสวนรวมในการจดการศกษาจะเกดความรสกเปนเจาของและจะรบผดชอบในการจด

การศกษามากขน 3) หลกการคนอ านาจจดการศกษาใหประชาชน ในอดตการจดการศกษา

ท ากนหลากหลายบางแหงกใหวดหรอองคกรในทองถนเปนผด าเนนการ ตอมามการรวม

การจดการศกษาไปใหกระทรวงศกษาธการเพอใหเกดเอกภาพและมาตรฐานทางการศกษา

และตอมาเมอประชากรเพมมากขนความเจรญกาวหนารดหนาไปอยางรวดเรว การจด

การศกษาโดยสวนกลางเรมมขอจ ากดเกดความลาชาและไมตอบสนองความตองการของ

ผเรยนและชมชนอยางแทจรง จงตองมการคนอ านาจใหทองถนและประชาชนไดจดการศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

59

เองอกครงหนง 4) หลกการบรหารตนเอง ในระบบการศกษาทวไปมกจะก าหนดใหโรงเรยน

เปนหนวยปฏบตตามนโยบายของสวนกลาง โรงเรยนไมมอ านาจอยางแทจรง แตไมไดปฏเสธ

เรองการท างานใหบรรลเปาหมาย และนโยบายของสวนรวมแตมความเชอวาวธการท างาน

ใหบรรลเปาหมายนนท าไดหลายวธ การทสวนกลางท าหนาทเพยงก าหนดนโยบายและ

เปาหมายแลวปลอยใหโรงเรยนมระบบการบรหารดวยตนเอง โดยโรงเรยนมอ านาจหนาท

และความรบผดชอบในการด าเนนงาน ซงอาจด าเนนการไดอยางหลากหลายดวยวธการท

แตกตางกนแลวแตความพรอมและสถานการณของโรงเรยน ผลทไดนาจะมประสทธภาพ

สงกวาเดมททกอยางถกก าหนดมาจากสวนกลาง ไมวาจะโดยทางตรงหรอทางออม 5) หลกการ

ตรวจสอบและถวงดล สวนกลางมหนาทก าหนดนโยบายและควบคมมาตรฐาน มองคกร

อสระท าหนาทตรวจสอบคณภาพการบรหารและการจดการศกษาเพอใหมคณภาพและ

มาตรฐานเปนไปตามก าหนดและเปนไปตามนโยบายของชาต

จากหลกการดงกลาวสรปไดวา หลกการบรหารแบบมสวนรวม ไดแก

การกระจายอ านาจ และการมสวนรวมในการจดการศกษาของทกภาคสวน จะท าใหเกด

ความเชอมนวาการบรหารโดยประชาชนมสวนรวม เปนการบรหารงานของโรงเรยนทท าให

เกดประสทธภาพและประสทธผล

2.4 ความส าคญของการมสวนรวม

นกวชาการไดใหความเหนเกยวกบความส าคญของการมสวนรวมดงน

อทย บญประเสรฐ (2542, หนา 99-138) ไดกลาวเกยวกบความส าคญ

ของการมสวนรวมวา มดงน การมสวนรวมระหวางครอบครว ชมชน และโรงเรยน มความ

ส าคญตอนกเรยน โรงเรยน และชมชน ดงตอไปน

1) ความส าเรจทางวชาการ ไดแก (1) ผลลพธตอนกเรยน ถาหาก

ครอบครวและชมชนสรางความสมพนธกบโรงเรยนจะมผลตอ (2) ผลส าเรจทางวชาการ

ของนกเรยน ความส าเรจดานอนในโรงเรยน เชน ดานการดแลรกษาและดานการศกษาตอ

(3) หนาททางสงคม หนาททางสงคมของนกเรยนอาจไดรบผลกระทบจากความสมพนธ

ระหวางครอบครวและชมชน เชน พฤตกรรมนกเรยน แรงจงใจ ความสามารถทางสงคม

แรงจงใจภายใน ความส าพนธทดระหวางนกเรยน คร และเพอน การควบคมตนเองเปนตน

(4) ลดอปสรรคตอการเรยน เชน สภาพอนามย ปญหาสขภาพสามารถบรรเทาลงโดยการ

มสวนรวมระหวางครอบครว ชมชน และโรงเรยน (5) การสรางเครอขายสนบสนนการเรยนร

เครอขายทางสงคมทงภายในชมชนเดยวกนและตางชมชน สามารถสรางเครอขายใหผปกครอง

และสมาชกชมชนสนบสนนในการเรยนรของเดกและวยรน (6) การสงเสรมโอกาสการเรยนร

จากแหลงเรยนรตางๆ เชน วด องคกรตางๆ ในชมชน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

60

2) ผลลพธตอโรงเรยน ไดแก (1) การปฏรปโรงเรยน เปนผลมาจาก

การมสวนรวมระหวางครอบครวและชมชนประการหนง (2) เสรมสรางบรรยากาศทดแก

โรงเรยน การมสวนรวมของครอบครวและชมชนสงเสรมบรรยากาศทด และท าใหโรงเรยน

มวฒนธรรมแบบเปดมากขน (3) สนบสนนแหลงทรพยากร ความเปนหนสวนระหวางโรงเรยน

และสถาบนวชาชพตางๆ เชน สถานประกอบการ มหาวทยาลย จะมประโยชนตอโรงเรยน

ในการสงเสรมแหลงทรพยากร นอกจากนยงสนบสนนทรพยากรบคคลทส าคญ เชน คร

นกฝกอบรมส าหรบคร และผชวยเหลอสนบสนน เปนตน (4) พฒนาประสทธภาพการเรยน

การสอนและการพฒนาหลกสตรความเปนหนสวนระหวางมหาวทยาลยกบโรงเรยน รวมทง

สถาบนการศกษาอนๆ มประโยชนตอการสงเสรมสรางการมสวนรวม ไดแก ผลลพธตอ

ครอบครวและชมชน พฒนาทกษะ ความร ความเขาใจ ความเชอ และทศนะของผปกครอง

ทมตอการศกษา สนบสนนแลงทรพยากร องคกรตางๆ ในชมชนสามารถเขามาเรยนร

แหลงทรพยากรโรงเรยน สงเสรมศกยภาพและการพฒนาชมชน โรงเรยนเปนสถานทใหบรการ

แกชมชนเพอเขามามสวนรวมในการด าเนนงานและมสวนรวมในการตดสนใจ

นอกจากน การมสวนรวมของผปกครองกบโรงเรยน ท าใหผลสมฤทธ

ทางการเรยนของนกเรยนดขน ท าใหนกเรยนไดรบการดแลทด มทศนคตทด มการศกษา

ตอในระดบสงมากขน อตราการจบมากขน ลดความรนแรงและพฤตกรรมทางสงคม การม

สวนรวมของผปกครองสามารถพฒนาการผลการเรยนของนกเรยนตงแตกอนเขาเรยน

จนถงระดบสง ไมวาครอบครวดงกลาวจะมฐานะหรอมการศกษาหรอไม ท านองเดยวกน

นกเรยนทมผปกครองเขามามสวนรวมกบโรงเรยนจะมผลสมฤทธสงกวานกเรยนทผปกครอง

ไมไดเขามามสวนรวม ดงท ไพโรจน สขสมฤทธ (2531, หนา 24 - 30) กลาวถง ความส าคญ

ของการมสวนรวมกบชมชนในดานของการบรหารไว 5 ประการ คอ 1) ชวยใหชมชนยอมรบ

โครงการมากขน เนองจากเปนโครงการทตรงกบปญหาและความตองการของชมชน 2) สมาชก

ของชมชนมความรสกผกพน รสกเปนเจาของโครงการมากขน 3) การด าเนนโครงการจะ

ราบรน ไดรบความรวมมอจากชมชนมากขน 4) โครงการจะใหประโยชนแกชมชนมากขน

และ 5) ชวยพฒนาขดความสามารถของชมชนมากขน สอดคลองกบความเหนของ Bruce

(1999, pp. 6028-A) ไดศกษาบทบาทของครใหญในโรงเรยนประถมศกษากบ

ความสมพนธกบชมชน พบวา ความคาดหวงของโรงเรยนสอดคลองกบความตองการ

ของชมชนทมสวนรวม กบทางโรงเรยน คอ ตองการทจะใหผปกครองนกเรยนไดมสวนรวม

ในการเรยนร การอบรมสอนเดกใหมากยงขน และตองการใหชมชนมสวนรวมในการ

แกปญหาตางๆ ของเดก และ Gold (2000, p. 295) ไดศกษาการเขามามสวนรวม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

61

ของชมชน โดยเนนการใหความรวมมอระหวางชมชน ผปกครอง และนกการศกษาซงถอ

เปนสวนหนงของการปฏรปการศกษาในรฐฟลลาเดลเฟย พบวา การจดการของชมชน

เปนสอกลางระหวางผปกครอง ครอบครวกบโรงเรยน เพอเสรมสรางการอานออกเขยนได

และการเรยนรใหสอดคลองกบชมชน ท าใหผปกครองไดรบความรเกยวกบชมชน นอกจากน

อรณ รกธรรม (2536, หนา 271) กลาวถง ผลของการมสวนรวมไวดงน 1) น าไปส

ความส าเรจในการบรหารงาน เมอองคการมเปาหมายทชดเจนแลวการยอมรบใหการม

สวนรวมของผตามมบทบาทส าคญในการบรหารงาน กจะท าใหการบรหารงานนนน าไปส

ความส าเรจขององคการ 2) น าไปสผลประโยชนทองคการจะไดรบมากทสด หลกการน

การยอมรบปรชญาทวา มนษยทกคนมความรความสามารถทแตกตางกน หากมการ

น าเอาความรความสามารถแตละคนเขามาท างานรวมกนแลวยอม จะเกดประโยชนตอ

องคการมากทสด 3) น าไปสการแกปญหาทมประสทธภาพ การทผน าและผตามมบทบาท

รวมกนในการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนกบองคการ และรวมกนปรบเปลยนกลยทธในการ

บรหารงานใหมความเหมาะสม การปรบบทบาททงของผตามเขาหากน จะท าใหการ

ด าเนนงานขององคการบรรลเปาหมายทตงไว ขณะททนงศกด คมไขน า (2540, หนา 47)

ไดกลาวถงความส าคญของการมสวนรวมกบชมชนไววา 1) การมสวนรวมของชมชนเปน

สทธพนฐานอนชอบธรรมของทกคน เราตองใหคนหมมากเหลานไดมสทธมเสยงในการ

แสดงออก 2) มหลายโครงการทประสบความส าเรจโดยอาศยวธใหชมชนมสวนรวม และ

3) การมสวนรวมของชมชนเปนเรองของการปฏบตการเปนกลมหรอของกลมอนเปนผลมา

จากความรสกผกพนของสมาชก นอกจากน ปรดาวรรณ อนทวมลศร (2548, หนา 282)

ยงไดสรปวตถประสงคส าคญของรปแบบการมสวนรวมวา 1) เพอพฒนาเดก

2) เพอพฒนาผปกครอง 3) เพอพฒนาโรงเรยน และ 4) เพอพฒนาชมชน

จากความเหนของนกวชาการดงกลาว ผวจยสรปความส าคญของการม

สวนรวมวา ประกอบดวย 3 ดาน คอ 1) ดานผเรยน ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยนทสงขน

2) ดานโรงเรยน ไดแก ผลส าเรจของการด าเนนงาน การสรางเครอขายทางการศกษา และ

3) ดานชมชน ไดแก ความรวมมอ และความสมพนธทดกบชมชน

2.5 ขอดและขอเสยของการมสวนรวม

2.5.1 ขอดของการมสวนรวม

นรนทรชย พฒนพงศา (2547, หนา 27) ไดสรปขอดของการม

สวนรวมไวดงน 1) ท าใหมการแลกเปลยนความร การมสวนรวมกนท ากจกรรมท าใหแตละ

ฝายไดเรยนรซงกนและกนแลกเปลยนประสบการณ ความคดเหนซงกนและกน จนไปส

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

62

การยอมรบความแตกตางในรปราง ความร นสย คานยมตางๆ อนเปนรากฐานส าคญของ

ประชาธปไตย 2) ท าใหงานทยากบางอยางส าเรจขนมาได งานหลายอยางหากท าเพยงผเดยว

หรอท างานนอยคนอาจไมส าเรจ ตองใหผมารวมงานมากคนจงจะส าเรจ หรองานบางอยาง

ตองการความรวมมอโดยตลอด เชน การจดการศกษา การลดปรมาณขยะ การตรวจสอบ

ความโปรงใส 3) ท าใหบคคลคดชวยตนเอง เพราะถารฐบาลเปนฝายท าใหกจะรอความ

ชวยเหลอ หากมารวมกนพจารณาอาจท าบางสงไดเอง และจะรวมดแลรกษาสงนนมากขน

4) ท าใหความชวยเหลอนนตรงกบความตองการ โดยเฉพาะการมสวนรวมในขนการระบ

ประเดนปญหาและความตองการจงไมเกดปญหาทสรางไวเพอใช แลวไมใชใหเกดประโยชน

5) มกท าใหประหยดทรพยากรเพราะการชวยตรงกบความตองการทจะใช จะท า หรอยงอาจ

มแรงงานจากการมสวนรวมมาชวยได อาจมบางถามสวนรวมจนวนวายทมการจดการทด

กอาจสนเปลองทรพยากรมากกวาทควรหรออาจเกดความเสยหายกได 6) ท าใหรสกเปน

เจาของ การมารวมคดรวมท า ท าใหรสกเปนเจาของ กมกรวมกนดแลรกษาซอมแซมและ

มความภมใจในสงทตนรวมกนท าขนมาสงของทบคคลไดท ารวมกนมาจงอยคงทน

7) เพมทางเลอกทดเพอการตดสนใจ การไดรบรในโครงการอยางละเอยดท าใหชวยกน

หาทางเลอก ทางออก หลายทางทสมบรณและเหมาะสมทสด ท าใหเกดผลเสยหายนอยลง

หรอเกดผลดมากกวาการไมใหเขามามสวนรวม 8) เกดการสรางฉนทามต (Consensus

Building) หรอการเหนพองตองกนขนมาได โดยในประเทศตะวนตกการมสวนรวมของ

ประชาชนมกท าใหเกดความเขาใจระหวางคกรณเกดการสรางขอตกลงทมนคง 9) ท าใหสงคม

หรอชมชนเขมแขงเพราะชมชนทเขมแขงควรตองมสวนรวมกนตดสนใจรวม ดแล ปกครอง

พทกษผลประโยชนของชมชนหรอสงคมนนเองโดยการมสวนรวมคด รวมท ากจกรรมทม

ประโยชนตอสงคมสม าเสมอๆ ท าใหชมชนรสกวาไดควบคมโชคชะตาของตนเอง แทนทจะ

เปนผช านาญอนทไมรจกหรอไมไวใจมาควบคมการสงการ 10) ท าใหด าเนนงานของชมชน

หรอของสงคมนนโปรงใส เพราะการมสวนรวมเพอกจการสาธารณะอยเสมอท าใหผทจะ

ทจรต คดโกงกหวนเกรงกระท าไดยากขน กลวพลงการมสวนรวมของประชาสงคม

(Civil Society) แมนกการเมองขาราชการระดบสงทไมคอยปฏบตงานกกลวการเสนอให

ออกจากต าแหนง โดยประชาชนมสทธเลอกตงเกนกวาหาหมนรายชอเพอวฒสภาพจารณา

ปลดออกจากต าแหนง 11) ท าใหบคคลทยอมรบยากยอมรบโครงการนนได โดยยอมรบวา

เมอมโครงการแลวตนอาจเสยประโยชนไปบางแตเมอมคาชดเชยทเหมาะสมและคนอนๆ

ยอมรบโครงการนน กเหนแกประโยชนของคนสวนใหญ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

63

2.5.2 ขอเสยของการมสวนรวม

การมสวนรวมมขอเสยหลายประการ นรนทรชย พฒนพงศา (2547,

หนา 28) ไดสรปขอเสยของการมสวนรวมไวดงน 1) ท าใหกจกรรมงานตางๆลาชาหรออาจ

ไมเกดขนเพราะจะตองหาทางใหแตละฝายทราบเรองหรอตรกตรองแลวรวมคดรวมท าหรอ

อาจเหนไมตรงกน หรอคดคานสงนนได 2) ท าใหแตละฝายขดของ การทตองมานงอภปราย

มาแสดงขอดขอเสยมกเกดการขดของในอารมณ (Frustration) หากทประชมไมฝกความเปน

ประชาธปไตยดพอมกแตกแยกหรอโกรธกนไปได 3) ท าใหเสยทรพยากรโดยเฉพาะงบประมาณ

ทตองใชเพอการมสวนรวมไปมาก เชน คาจดท าขาวบทความ คาจดการประชม 4) การม

สวนรวมท าใหเกดการแตกความสามคคในกรณของของบคคลในวฒนธรรมทตางคนตางอย

สงบสขด แตมามสวนรวมท ากจกรรมทจรงจงตองแสดงความคดเหนซงมาพบวาเปนตาง

พวกจงเกดการแบงแยกเปนพวกเปนหมได 5) ท าใหตางฝายตางเสยเวลา เพราะการมสวนรวม

มกมการประชมกน การนดหมายทไมตรงเวลาฝายทตรงเวลาตองรอคอย เสยเวลาเสยงาน

มากกวาการตรงเวลากเรมประชมไดอยางมประสทธภาพ หรอวฒนธรรมบางทองถนทไม

บอกกลาวกนตรงๆ 6) การมสวนรวมทแฝงเรนดวยวตถประสงคอน จะท าใหวธการมสวนรวม

สญเปลาได เชน ประชาชนมามสวนรวมระดมแนวคดตางๆ แตฝายบนทกการประชมบนทก

เฉพาะทโครงการเหนดวยเทานน ดานอนๆ ไมมในรายงานการประชมเลย 7) การมสวนรวม

จะท าใหการขยายอทธพลของบรษทขามชาตเปนไปโดยงาย เพราะรฐบาลท าอะไรตดขดท

ตองรอการมสวนรวมมากเกนไปและเปนเวลานาน การบรหารงานตดขดท าไมไดตามทตงใจ

ท าใหบรษทขามชาตแผอทธพลเขาสประเทศนนๆ โดยงาย

การด าเนนงานเกยวกบการมสวนรวมในอดตหลายอยางทด าเนนการ

ไปแลวมขอผดพลาด ผท าอาจทราบหรอไมทราบวาทท าไปนนมใชการมสวนรวมอยางแทจรง

ดงนรนทรชย พฒนพงศา (2547, หนา 29) ไดประมวล ดงน 1) เจาหนาทจ านวนไมนอยมก

ค านงวาชาวบานไมรอะไรมากจงไมควรใหมการสวนรวมมากนก ท าใหมการจดงบประมาณ

ดานนไวจ ากด ซงชาวบานกไมพอใจทใหมาเพยงรบทราบ มากกวาเปนผรวมคดในโครงการ

ตางๆ นนคอควรใหรวมคดดวยมใชใหรวมดวยเพยงใชแรงงานเทานน 2) ผทมารวมกบราชการ

มกเปนผทจะไดประโยชนจากโครงการ โดยผทเหนดวยหรอไดประโยชนจากโครงการกมก

ไดรบการเชญใหมารวมดวย แตผทคดคานโครงการกมกถกกดกนไมใหมารวมดวย

3) การมสวนรวมในสวนของชาวบาน ตองค านงวาเปนชวงเวลาทชาวบานสะดวกทจะรวม

และเปนสถานททชาวบานสะดวก แตมกพบวายดเอาโอกาสททางราชการวางและสถานท

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

64

ทราชการสะดวก ท าใหชาวบานทหลากหลายมารวมไดนอยกวาทควร 4) บางหนวยงานเหน

ความส าคญของการมสวนรวมนอยไป แตบางแหงเปนยาวเศษทเหนวามความส าคญนอยกจด

งบประมาณใหไมได แตทเหนความมากอะไรนดอะไรหนอยกตองใหชาวบานมสวนรวม

สรปไดวา ขอดของการมสวนรวม คอ ท าใหเกดการแลกเปลยนความร

ประสบการณและความคดเหนซงกนและกน เพมทางเลอกในการตดสนใจ เกดความสามคค

ในกลม และเกดความรสกเปนเจาของรวมกน สวนขอเสยของการมสวนรวม คอ การม

สวนรวมทมวตถประสงคอนแอบแฝงจะท าใหเกดความสญเปลา ไมประสบผล เกดความ

ลาชาหรออาจไมเกดการมสวนรวมขนเลยเกดความแตกแยก ขาดความสามคคในกรณทม

ความคดเหนแตกตางกน และท าใหเสยทรพยากรโดยเฉพาะงบประมาณ เชน คาเอกสาร

คาประชมวางแผน คาใชจายอน เปนตน

2.6 องคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดเสย

มนกวชาการใหความเหนเกยวกบองคประกอบการมสวนรวมของผม

สวนไดเสย ไวดงน

Gray (1992, p. 75) กลาวถงองคประกอบการมสวนรวมของผมสวน

ไดเสย ประกอบดวย การไดรบผลประโยชน ความตองการรวมกนเพอแกไขปญหาตางๆ สวนศภราภรณ ธรรมชาต (2541, หนา 144) กลาววา องคประกอบการมสวนรวมของผ

มสวนไดเสย ประกอบดวยการมสวนรวมในการด าเนนงาน การใหความรวมมอ การรวม

ประเมนผล ส าหรบอทย บญประเสรฐ (2542, หนา 37) กลาวไววา องคประกอบการม

สวนรวมของผมสวนไดเสย ประกอบดวย การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ และ

การมสวนรวมในกระบวนการจดการศกษา ขณะทเพมศกด มกราภรมย (2543, หนา 27)

กลาววาองคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดเสยวา ไดแก การไดรบผลประโยชน ความตองการรวมกนเพอแกไขปญหาตางๆ การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การม

สวนรวมในการแสดงความคดเหน การมสวนรวมในกระบวนการจดการศกษา การรบรขอมลขาวสาร และการรวมก าหนดนโยบาย นอกจากนสทน ทาวงศมา (2544, หนา 8) กลาววา การมสวนรวมของผมสวนไดเสย ไดแก การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนงาน การรวมรบผลประโยชนจากกจกรรม การรวมตดตาม

ประเมนผลกจกรรม ในท านองเดยวกนนบญเสรม ศรทา (2544, หนา 32) กลาวถงการม

สวนรวมของผมสวนไดเสย ประกอบดวย การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การม

สวนรวมในการด าเนนงาน และการรวมรบผลประโยชนจากกจกรรม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

65

องคประกอบการมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสย

นกวชาการ

เมตต เมตตการณจต (2547, หนา 18) กลาววา องคประกอบการม

สวนรวมของผมสวนไดเสย ไดแก การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การมสวนรวม

ในการแสดงความคดเหน และการรวมประเมนผล สวนอนนต งามสะอาด (2549, หนา 4) กลาวถงองคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดเสยวา ประกอบดวย ความตองการรวมกน

เพอแกไขปญหาตางๆ การมสวนรวมในการด าเนนงาน การรวมตดตามประเมนผลกจกรรม การท างานรวมกบกลมเปาหมายเพอใหบรรลวตถประสงคขององคการ การมสวนรวมใน

การแสดงความคดเหน การรบรขอมลขาวสาร และการรวมประเมนผล

จากการศกษาแนวคดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยสงเคราะห

องคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ดงตาราง 4

ตาราง 4 การสงเคราะหองคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย

ล า

ดบ

ท

1. G

ray

(1992

,)

2. ศ

ภราภ

รณ ธรร

มชาต

(254

1)

3. อ

ทย บ

ญปร

ะเสร

ฐ (2

542)

4. เพม

ศกด

มกรา

ภรมย

(254

3)

5. ส

ทน ท

าวงศ

มา (2

544)

6. บ

ญเสรม

ศรท

า (2

544)

7. เมต

ต เม

ตตกา

รณจต

(254

7)

8. อ

นนต

งามส

ะอาด

(254

9)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 การไดรบผลประโยชน √ √ 2 25

2 ความตองการรวมกนเพอแกไขปญหาตางๆ √ √ √ 3 38

3 การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ √ √ √ √ √ 5 63

4 การมสวนรวมในการด าเนนงาน √ √ √ √ 4 50

5 การรวมรบผลประโยชนจากกจกรรม √ √ 2 25

6 การรวมตดตามประเมนผลกจกรรม √ √ 2 25

7 การท างานรวมกบกลมเปาหมายเพอใหบรรล

วตถประสงคขององคการ √ 1 13

9 การมสวนรวมในกระบวนการจดการศกษา √ √ 2 25

10 การรบรขอมลขาวสาร √ √ 2 25

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

66

องคประกอบการมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสย

นกวชาการ

ตาราง 4 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1. G

ray

(1992

,)

2. ศ

ภราภ

รณ ธรร

มชาต

(254

1)

3. อ

ทย บ

ญปร

ะเสร

ฐ (2

542)

4. เพม

ศกด

มกรา

ภรมย

(254

3)

5. ส

ทน ท

าวงศ

มา (2

544)

6. บ

ญเสรม

ศรท

า (2

544)

7. เมต

ต เม

ตตกา

รณจต

(254

7)

8. อ

นนต

งามส

ะอาด

(254

9)

ควา

มถ

รอย

ละ

11 การรวมก าหนดนโยบาย √ 1 13

12 การใหความรวมมอ √ 1 13

13 การรวมประเมนผล √ √ √ 3 38

จากตาราง 4 ผวจยใชเกณฑความถรอยละ 30 (ความถตงแต 3) ขนไป

คดเลอกเปนองคประกอบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ได 4 องคประกอบ ดงน

1) ความตองการรวมกนเพอแกไขปญหาตางๆ 2) การมสวนรวมในการแสดงความคดเหน

3) การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ 4) การมสวนรวมในการด าเนนงาน และ 5) การม

สวนรวมในการประเมนผลการด าเนนงาน

3. บรรยากาศองคกร

3.1 ความหมายบรรยากาศองคกร

มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายบรรยากาศองคกร ดงน

เทพพนม เมองแมน และสวาง สวรรณ (2540, หนา 277) ใหความหมายวา

บรรยากาศองคกร หมายถง ตวแปรชนดตางๆ เมอน ามารวมกนแลวมผลกระทบตอระดบ

การท างานหรอการปฏบตงานของผด าเนนงานภายในองคกร สวนสมยศ นาวการ (2549,

หนา 193) กลาววา บรรยากาศองคกร หมายถง ความรสกตอลกษณะทมองเหนไดซงขนอย

กบความตองการและบคลกภาพของแตละบคคล การรบรเหลานมอทธพลตอพฤตกรรม

และทศนคตของพนกงาน โดยรบรไดจากลกษณะสภาพแวดลอมทงโดยตรงและโดยออม

ซงจะเปนแรงกดดนทส าคญทมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล นอกจากนน บรรยากาศ

องคกรจะมลกษณะเปนสงทเชอมโยงทเหนไดจากองคกร เชน โครงสราง กฎเกณฑและ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

67

แบบของความเปนผน ากบขวญ ก าลงใจ และพฤตกรรมของพนกงาน สวนอรณ รกธรรม

(2550, หนา 541) กลาวถงบรรยากาศองคกรไววา หมายถง กลมของคณลกษณะของ

สภาพแวดลอมของงานทบคคลผปฏบตงานอยภายใตสภาวะแวดลอมดงกลาวน โดยจะเปน

แรงกดดนทส าคญทมอทธพลตอพฤตกรรมของพนกงาน หรออกนยหนงหมายถง เจตคต

คานยม ปทสถาน และความรสกของคนในองคกร เกดจากผลปฏสมพนธกนระหวางบคคล

ในโครงสรางขององคกร ในแงของอ านาจหนาท ความรบผดชอบ และภาวะผน า จงเปน

ลกษณะการเชอมโยงระหวางโครงสรางกฎเกณฑและพฤตกรรมตางๆ เปนการรบรหรอ

ความรสกตอลกษณะขององคกรเหลานมผลกระทบตอบคคลในองคกร และสอดคลองกบ

ธนากาญจน วทรพงศ (2551, หนา 10) กลาววา บรรยากาศขององคกร หมายถง เรองของ

การรบรหรอทศนคตของสมาชกทมตอองคกรของตน เชน การรบรดานโครงสรางองคกร

การใหผลตอบแทน การใหความสนบสนน และความอบอน เปนตน โดยสงเหลานจะมอทธพล

ตอพฤตกรรมของสมาชกในองคกร

สรป บรรยากาศขององคกร หมายถง การรบรหรอความรสกของบคลากรท

เกดขนภายในโรงเรยนอนเปนผลมาจากปฏสมพนธระหวางผบรหารกบบคลากรและนกเรยน

ทปฏบตงานรวมกน แลวสงผลตอขวญก าลงใจ ความพงพอใจซงมอทธพลตอพฤตกรรมของ

ทกคน กอใหเกดบรรยากาศการท างานในโรงเรยน

3.2 ความส าคญของบรรยากาศองคกร

บรรยากาศองคกรมความส าคญ ดงตอไปน

สมถวล แกวปลง (2542, หนา 252) กลาววา บรรยากาศองคกรมอทธพล

ตอประสทธภาพขององคกร คอ 1) บรรยากาศเปนการรบรของบคลากรทงระดบบคคลและ

กลมซงเปนพฤตกรรมองคกร ดงนน การก าหนดรปแบบการบรหารองคกรจงตองพจารณา

ถงความตองการของบคลากรทงระดบบคคลและกลม 2) จากการทบรรยากาศองคกรซง

เหมาะสมกบองคกรหนงแตอาจจะไมเหมาะสมตออกองคกรหนง ดงนนผบรหารจงตอง

พจารณาถงเปาหมายและความพยายามทจะน าไปสการสรางสรรคบรรยากาศทเอออ านวย

และสอดคลองกบเปาหมายของบคลากรโดยบรรยากาศแบบเนนผลส าเรจตามเปาหมาย

จะเหมาะสมกบองคกรทเนนตอผลการปฏบตงาน ในขณะทบรรยากาศองคกรแบบเนน

ความอบอนและความเปนอนหนงอนเดยวกนจะเหมาะสมกบองคการทเนนความพงพอใจ

ในการท างานของบคลากรเปนหลก 3) แมวาบรรยากาศองคกรจะมผลตอทศนคตและ

พฤตกรรมของบคลากร แตไมสามารถคาดหวงวาบรรยากาศองคการจะมอทธพลตอการ

ปฏบตงานของบคลากร สวน สมยศ นาวการ (2549, หนา 215) ไดเสนอองคประกอบของ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

68

บรรยากาศองคกร เปน 9 มต ไดแก 1) โครงสรางองคกร 2) ความรบผดชอบ 3) การใหรางวล

และการลงโทษ 4) ความเสยงของงาน 5) ความอบอน 6) การสนบสนนจากผบงคบบญชา

7) มาตรฐานในการปฏบตงาน 8) ความขดแยง และ 9) ความภกดตอองคกร ในขณะทนภา

แกวศรงาม (2550, หนา 204) กลาววา บรรยากาศขององคกรทดจะสงผลใหบคคลท างาน

ไดดยงขน สงทจะสรางบรรยากาศทด ไดแก การบงคบบญชาทด สมาชกองคกรมขวญ

ก าลงใจด รวมทงองคกรมสภาพแวดลอมทางกายภาพและทางสงคมทด และธนากาญจน

วทรพงศ (2551, หนา 15) เหนวา บรรยากาศองคมความส าคญเพราะจะท าใหเขาใจถง

พฤตกรรมของบคคลในองคกร และเปนสอกลางระหวางปจจยดานระบบกบดานประสทธภาพ

และประสทธผลขององคกร

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา บรรยากาศองคกรทดจะท าใหการด าเนนงาน

ประสบผลส าเรจ โดยขนอยกบ 1) โครงสรางขององคกร 2) การสนบสนนของผบงคบบญชา

3) การใหขวญและก าลงใจ 4) ความรบผดชอบ 5) ความอบอน 6) ความขดแยง 7) มาตรฐาน

ในการปฏบตงาน และ 8) ความภกดตอองคกร

3.3 ปจจยทมความสมพนธกบบรรยากาศองคกร

สพตรา เพชรมน และเชยวชาญ อาศวฒนกล (2548, หนา 30 – 32)

กลาววา ปจจยทเกยวกบบรรยากาศองคกร ม 19 มต ประกอบดวย 1) โครงสรางการท างาน

2) รางวลตอบแทน 3) การรวมอ านาจ 4) การสนบสนนใหพนกงานมการอบรมและพฒนา

5) ความมนคงและการเสยง 6) การยนยอมใหมการขดแยงในองคกร 7) การรบรในผลงาน

8) ขวญในการท างาน 9) ความยดหยน 10) ความรสกทตองการใหองคกรประสบผลส าเรจ

11) ความเปนอสระ 12) ความอบอนและการสนบสนน 13) อปสรรค 14) ความสามคคเปน

อนหนงอนเดยวกน 15) การตดตอสอสารทเปดเผย 16) การแบงชนตางๆ ในองคกร 17) การใช

ขอมลเพอการควบคม 18) ความแตกตางภายในองคกร และ 19) สภาพของวฒภาวะ สวน

สมยศ นาวการ (2549, หนา 205) กลาววา บรรยากาศองคกรมอทธพลและมความส าคญ

ตอบคลากรในองคกรมาก เพราะเปนการรบรของบคลากรทงระดบบคคลและกลมซงเปน

พฤตกรรมองคกร ดงนน การก าหนดรปแบบการบรหารจงตองพจารณาถงความตองการ

ของบคลากรทงระดบบคคลและกลม ส าหรบวรรณภา ณ สงขลา (2550, หนา 35 – 36)

กลาววา ปจจยทเกยวกบบรรยากาศ ม 10 มต ไดแก 1) โครงสรางขององคกร 2) ความสมพนธ

ระหวางการใหรางวลและการลงโทษ 3) การรวมอ านาจการตดสนใจ 4) การเนนความส าเรจ

ในงาน 5) การใหความส าคญกบการฝกอบรมและพฒนา 6) ความมนคงกบการเสยงความ

กดดนตางๆ 7) การเปดเผยกบการปกปอง 8) สถานภาพและขวญ 9) การยอมรบและการ

สงขอมลกลบ 10) ความสามารถและความคลองตวขององคกร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

69

องคประกอบบรรยากาศขององคกร

นกวชาการ

นภา แกวศรงาม (2550, หนา 92) กลาวถงปจจยทมความสมพนธกบ

บรรยากาศองคกร ประกอบดวย การบงคบบญชาทด สมาชกองคกรมขวญก าลงใจด

องคกรมสภาพแวดลอมทางกายภาพและทางสงคมทด สวนปรยาพร วงศอนตรโรจน

(2553, หนา 102) ไดสรปปจจยทมความสมพนธกบบรรยากาศองคกร ดงน 1) ความกดดน

ของผบงคบบญชา รปแบบของผบงคบบญชา ความคาดหวงของผบงคบบญชา ความสามารถ

ในการปฏบตตามค าสง การไดรบการมอบหมายงานทถนด เปนตน 2) สภาวะแวดลอมใน

การปฏบตงาน สภาวะแวดลอมภายในไดแก เพอนรวมงาน ลกษณะงานทปฏบต สงอ านวย

ความสะดวกตางๆ แสงไฟ อณหภม สภาวะแวดลอมภายนอก ไดแก สถานทตง การเดนทาง

ยานพาหนะ เปนตน 3) ความสมพนธระหวางบคลากรในการปฏบตงาน ความสมพนธระหวาง

ผบงคบบญชากบบคลากร ตลอดจนลกคาและบคคลอนทมาตดตองาน

จากการศกษาแนวคดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยสงเคราะห

องคประกอบบรรยากาศขององคกร ดงตาราง 5

ตาราง 5 การสงเคราะหองคประกอบบรรยากาศขององคกร

ล า

ดบ

ท

1.สพต

รา เพ

ชรมน

และ

เชยว

ชาญ

อาศ

วฒนก

ล (2

548)

2.สมย

ศ นา

วการ

(254

9)

3. น

ภา แกว

ศรงา

ม (2

550)

4.วรร

ณภา

ณ ส

งขลา

(255

0)

5.ปรย

าพร วงศอ

นตรโรจ

น (2

553)

ควา

มถ

รอย

ละ

ผลกา

รสงเคร

าะห

1 การบงคบบญชาทด √ 1 25

2 สมาชกองคกรมขวญก าลงใจด √ 1 25

3 องคกรมสภาพแวดลอมทางกายภาพและทางสงคมทด √ √ 2 50 *

4 โครงสรางองคกร √ √ √ 3 75 *

5 ความรบผดชอบ √ 1 25

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

70

องคประกอบบรรยากาศขององคกร

นกวชาการ

ตาราง 5 (ตอ)

ล า

ดบ

ท

1.สพต

รา เพ

ชรมน

และ

เชยว

ชาญ

อาศ

วฒนก

ล (2

548)

2.สมย

ศ นา

วการ

(254

9)

3. น

ภา แกว

ศรงา

ม (2

550)

4.วรร

ณภา

ณ ส

งขลา

(255

0)

5.ปรย

าพร วงศอ

นตรโรจ

น (2

553)

ควา

มถ

รอย

ละ

ผลกา

รสงเคร

าะห

6 การใหรางวลและการลงโทษ √ √ √ 3 75 *

7 ความมนคงกบการเสยงความกดดนตาง ๆ √ √ √ 3 72 *

8 ความอบอน √ √ 2 50 *

9 การสนบสนนจากผบงคบบญชา √ √ 2 50 *

10 มาตรฐานในการปฏบตงาน √ 1 25

11 ความขดแยงในองคกร √ √ 2 50 *

12 ความภกดตอองคกร √ 1 25

13 ความกดดนของผบงคบบญชา √ 1 25

14 ความสมพนธระหวางบคลากรในการปฏบตงาน √ 1 25

15 การรวมอ านาจในการตดสนใจ √ √ 2 50 *

16 การใหความส าคญกบการฝกอบรมและพฒนา √ √ 2 50 *

17 การรบรในผลงาน √ 1 25

18 ขวญก าลงใจในการปฏบตงาน √ √ 2 50 *

19 ความรสกทตองการใหองคกรประสบผลส าเรจ √ √ 2 50 *

20 ความเปนอสระในการท างาน √ 1 25

21 การตดตอสอสาร √ 1 25

22 ความสามารถและความคลองตวขององคกร √ 1 25

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

71

จากตาราง 5 การสงเคราะหองคประกอบบรรยากาศขององคกร ผวจยใชเกณฑ

ในการคดเลอกรอยละ 30 ขนไป ได 11 องคประกอบ ดงน 1) องคกรมสภาพแวดลอมทาง

กายภาพและทางสงคมทด 2) โครงสรางองคกร 3) การใหรางวลและการลงโทษ 4) ความ

มนคงกบการเสยงความกดดนตางๆ 5) ความอบอน 6) การสนบสนนจากผบงคบบญชา

7) ความขดแยงในองคกร 8) การรวมอ านาจในการตดสนใจ 9) การใหความส าคญกบการ

ฝกอบรมและพฒนา 10) ขวญก าลงใจในการปฏบตงาน และ 11) ความรสกทตองการให

องคกรประสบผลส าเรจ

4. การพฒนาบคลากร

4.1 ความหมายการพฒนาบคลากร

มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายการพฒนาบคลากรไว ดงน

Cunnigham & Cordeiro (2000, p. 301) กลาววา การพฒนาบคลากร

เปนกจกรรมหรอกระบวนการใดๆ ทตงใจปรบปรงทกษะ เจตคต ความเขาใจ หรอการปฏบต

ในบทบาทปจจบนหรออนาคต การพฒนาตองมงเนนทงการเรยนรของบคลากร และการ

ปรบปรงองคกร กจกรรมการพฒนาบคลากรจะชวยลดความแตกตางระหวางบคคล สราง

โปรแกรมอยางใหม พฒนาความสามารถ แนะน าครใหม สงเสรมการพฒนาอยางตอเนอง

ปฏรปโรงเรยน ขยายขอบเขตของความสนใจเตรยมเพอการเปลยนต าแหนงและใหเกด

ประโยชนอนๆ Verloop (2001, pp. 435-440) กลาววา การพฒนาบคลากรเปนการ เพมพน

ความร ทกษะ ความเขาใจของครและบคลากร ทจะน าไปสการเปลยนแปลงอยางสรางสรรค

ในความคดและพฤตกรรมในชนเรยน ใหสอดคลองกบนโยบายและกฎระเบยบของเขตพนท

การศกษา ประกอบดวย 1) การพฒนาบคลากร 2) การพฒนาวชาชพ และ 3) การพฒนา

ทรพยากรมนษย ส าหรบ Sergiovanni (2001, p. 249) กลาววาการพฒนาทรพยากรมนษย

เปนวธการทเปนองครวมทจะบรณาการเพอการแลกเปลยนพฤตกรรมทเกยวของกบการ

ท างาน โดยใชเทคนคกลยทธในการเรยนรแบบตางๆ ในขณะท บญเลศ ไพรนทร (2538,

หนา 5-6) กลาววา เปนกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงมวลอนไดแกการเปลยนแปลง

ดานความร ความสามารถ ทกษะ และเจตคต โดยอาศยกระบวนการการเรยนรในรปแบบ

ตางๆ คอ การจดการศกษา การฝกอบรม การสอนงานการสบเปลยน หมนเวยนหนาทและ

การพฒนาตนเอง ขณะทดนย เทยนพฒ (2540, หนา 44) มความเหนใกลเคยงกนวา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

72

การพฒนาบคลากร หมายถง การด าเนนการสงเสรมใหพนกงานมความร ความสามารถ

เจตคต และประสบการณเพมมากขนในรปของการฝกอบรม เพอใหปฏบตงานไดอยางม

ประสทธภาพและเปนการพฒนาอาชพพนกงานใหพรอมทจะรบผดชอบหรอเตบโตในต าแหนง

ทสงขน สอดคลองกบ สมใจ ลกษณะ (2552, หนา 52-53) ไดกลาววาการพฒนาบคลากร

เปนการยกระดบความรความสามารถในการปฏบตงานใหทนการเปลยนแปลงรปแบบ

ใหมๆ หรอเครองมออปกรณและเทคโนโลยใหมๆ การพฒนาบคลากรเปนโอกาสให

บคลากรทกกลมทกระดบมสวนรวมศกษาสถานภาพความส าเรจขององคกร วเคราะห

ปญหาและหาแนวทางพฒนาประสทธภาพในการท างานเพอเพมพนความส าเรจ

ขององคกร

จากขอมลดงกลาวสรป การพฒนาบคลากร หมายถง การสงเสรมใหบคลากร

มความร ความสามารถ มทกษะและศกยภาพในการปฏบตงานสงขน มทศนคตทด มความ

ตระหนกมงมนปฏบตงานอยางมประสทธภาพ ท าใหโรงเรยนเกดประสทธผล เจรญกาวหนา

และเกดการพฒนาอยางตอเนอง เปนองคการแหงการเรยนร และสามารถปรบตวกบ

การเปลยนแปลงตางๆ ทจะเกดขนทงในปจจบนและอนาคตไดด

4.2 หลกการพฒนาบคลากร

มนกวชาการหลายทานไดกลาวถงหลกการพฒนาบคลากร ดงน

Little (2000, pp. 138-139) เสนอหลกการทเปนเครองชทางในการออกแบบ

ประสบการณการพฒนาวชาชพส าหรบคร 6 ประการ ดงน 1) การพฒนาวาชพควรเสนอสง

ทมความหมายในดานสตปญญา สงคม และอารมณดวยความคด ดวยสอ และดวยบคคลทง

ทเปนครและไมไดประกอบอาชพคร 2) การพฒนาวชาชพควรตระหนกถงบรบทของการสอน

และประสบการณของครควรเนนทกลมศกษา ความรวมมอของคร การเปนหนสวน และ

ตวแบบอนๆ ของการพฒนาวชาชพ ซงจะเปนวธการทจะชวยใหคร เขาใจความคดใหมๆ ท

สมพนธกบตวคร สถานศกษา การปฏบตการสอนและสภาพแวดลอม 3) การพฒนาวชาชพ

น าเสนอสงทอาจไมเหนพองกน เพราะสงทไมเหนพองกนอาจกอใหเกดทางเลอกอยางใหม

4) การพฒนาวชาชพพจารณาการปฏบตในชนเรยนในภาพกวาง หรอในบรบทโดยพจารณา

สวนอนๆ ประกอบ คอ วตถประสงคและแนวปฏบตของโรงเรยน การสงเสรมใหครมองเหน

วธการทจะเชอมโยงประสบการณของนกเรยน การปฏบตในชนเรยนของครโครงสรางและ

วฒนธรรมของโรงเรยน 5) การพฒนาวชาชพเตรยมครในการใชเทคนคและจนตทศนใน

การแสวงหาความร ครไมเพยงพอจะใชความรจากการวจยเทานน แตจ าเปนจะตองสราง

องคความรจากการวจยอกดวย 6) ผบรหารทเกยวของกบการพฒนาวชาชพจะตองมนใจวาม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

73

ความสมดลระหวางความสนใจของครกบความสนใจของสถานศกษา สวน Sergiovanni (2001,

pp. 245-246) กลาววาการเรยนรของครเปนสวนประกอบทส าคญในการปรบปรงและพฒนา

โรงเรยน ดงนน ในการพฒนาบคลากรเพอสงเสรมการเรยนรของครนน จ าเปนตองอาศย

หลกการส าคญของการเรยนการสอน ทตงอยบนพนฐานของหลกจตวทยาการเรยนร ไดแก

1) การเรยนเปนกระบวนการของการท าใหสงทเรยนมความหมาย 2) แรงจงใจในการเรยน

สวนหนงมความสมพนธกบเปาหมายและแรงดลใจของบคคล อกสวนหนงไดรบอทธพล

จากการทบคคลไดมความเชอมโยงหรอปฏสมพนธกบผอน 3) ผเรยนแตละคนตองการ

เวลาทแตกตางกนในการเรยนรสงเดยวกน และ 4) ความรและทกษะสามารถเรยนรไดด

ทสดในสถานการณและสภาพแวดลอมทคลายกน โดยจะน าเอาความรและทกษะไปใช

ขณะท Joyce & Showers (2002, p. 23) กลาววาระบบการพฒนาบคลากร

ทดควรจะครอบคลมการพฒนาใน 3 ระดบ ดงน 1) การพฒนาบคลากรระดบบคคล ครและ

ผบรหารทกคนควรจะไดรบการพฒนา 2) การพฒนาบคลากรในระดบกลมหรอระดบ

โรงเรยน เปนการพฒนาบคคลเปนกลมหรอทงโรงเรยนพรอมกน 3) การพฒนาบคลากร

ระดบเขตพนทการศกษา นอกจากน ยงไดเสนอแนะวา วตถประสงคของโปรแกรมการพฒนา

ควรจะเปนการพฒนาวชาชพ การปรบปรงการสอน การน าหลกสตรไปสการปฏบตการ

พฒนาองคกร ในท านองเดยวกนน Lunenburg & Ornstein (2002, p. 486) ไดกลาวถง

การพฒนาบคลากรวาจะตองค านงถงหลกการทส าคญ คอ ใหมความสอดคลองกนระหวาง

ความคาดหวงและความสนใจของครกบบทบาทและความตองการของโรงเรยน ตระหนกถง

ความแตกตางระหวางบคคล ตงอยบนพนฐานของการพฒนาในเชงจงใจ มใชการบงคบ

ขเขญ ใหรางวล การยกยอง และเสรมแรงเมอกระท าเสรจ พฒนาโปรแกรมดวยความรวมมอ

ของหลายฝาย มงเนนทการเปลยนพฤตกรรมของคร มใชพฤตกรรมของนกเรยนพจารณา

ประสบการณของครในอดต ความคาดหวงจะมการตอตานบาง ใหความเชอมโยงระหวาง

การฝกอบรมกบการปฏบตจรง พฒนากลยทธทคาใชจายต า และประเมนผลทงขณะด าเนนการ

และสนสดด าเนนการ

สมาน รงสโยกฤษณ (2542, หนา 80) กลาวเอาไววา การพฒนาคร คอ

การด าเนนงานทพยายามจะเสรมสรางใหครมความร ความสามารถ มทกษะในการสอน

และการท างาน ตลอดจนมเจตคตทดในการท างาน รวมถงการมบคลกภาพ และคณธรรม

ของความเปนครทดดวย สอดคลองกบ ส านกงานเลขาธการครสภา (2548, หนา 3-7) ได

กลาววา งานจดการเรยนการสอนเปนงานพฒนาคณภาพชวตของผเรยนใหเปนบคคลแหง

การเรยนร กลาวคอ มงพฒนาใหผเรยนทกคนสามารถคดเอง ตดสนใจเอง ลงมอท าเอง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

74

สรปแลวแลวสรางความรไดเอง การพฒนาครผสอนใหมลกษณะของการเปนบคคลแหง

การเรยนรจงเปนความจ าเปนเรงดวนทตองด าเนนการ เพอใหครผสอนสามารถตดสนใจเอง

ลงมอท าเอง สรปแลวสรางความรไดเองจนเปนบคคลแหงการเรยนร และสามารถไปพฒนา

นกเรยนของตนใหเปนบคคลแหงการเรยนรตอไป การเรยนรจงมความหมายคอการเรยนร

ทผลงมอปฏบต ไมวาจะเปนครหรอนกเรยน เปนผสรางความร และสามารถสรปความร

ดวยตนเองจากกการลงมอปฏบตกจกรรมส าคญๆ แลวหาขอสรปหรอค าตอบไดดวยตนเอง

การเรยนการสอนเปนระบบ ครผสอนตองรตนเองและนกเรยนจะตองพฒนาอะไร พฒนา

อยางไร จะตองยดหลกการพนฐานส าคญดงน 1) ผเรยน เรยนรผานการลงมอท าจรง คร

เปนผลงมอปฏบตการ เกนการเรยนรและพฒนาได การเรยนรแบบใหมนแตกตางจากการ

เรยนรแบบเดมโดยสนเชง เปลยนแปลงไปจากการทครตองเปนผรอรบหลกการ ทฤษฎ และ

จดบนทกค าบรรยาย จากผทเปนผเชยวชาญ นกวชาการ นกทฤษฎทงหลาย จากการเปน

ผท าตามค าสง จากการเปนผถกประเมน โดยถกตดสนใหถก – ผด มาเปนผลงมอปฏบต

เพอสรางความร และสรปความรไดเอง ประเมนผลงานดวยตนเอง 2) ผเรยนสรางความร

ใหมไดเองอยเสมอ ครเปนผทเปนศนยกลางองคกรเรยนรหรอการฝกปฏบตการตามรปแบบ

ใหมน กจกรรมทงหลายถกแบงออก แบบใหครเปนผลงมอท า ใชความรและประสบการณ

จากการท างานจรง มาใชเปนขอมลในการสรางผลงานตามแบบบนทกในแตละกจกรรมน า

ผลงานเหลานนมารวมกนสงเคราะหใหเปนความคดรวบยอด และน าความคดรวบยอด

ทงหลาย ทงปวงทไดนนมาปรบปรง ใหตกผลกเปนหลกการและทฤษฎ ซงจะกลายเปน

หลกการและทฤษฎใหมของคร ทครสรางขนดวยตนเอง เมอครน าหลกการและทฤษฎใหม

ของตนเองไปใชในสถานการณตางๆ อยางหลากหลายกจะเกดความคดรวบยอดใหมๆ แลว

สามารถสรปใหตกผลก เปนหลกการและทฤษฎใหมๆ ไดอก เมอครท าอยางน จนช านาญ

และท าอยเสมอในการท างานจรงๆ กจะไดหลกการและทฤษฎการสอนมากมาย 3) ผเรยน

เปนผตดสนใจอยางชาญฉลาด การเรยนรแบบใหมมงเนนใหครเปนผประเมนตนเอง คดเอง

ตดสนใจเลอกเอง ในการก าหนดหรอเลอกแผนงาน แนวทางหรอวธการ ตางๆ น าความร

และประสบการณเดมมาตอเตม เสรมแตงสรางผลงานใหม สรปความรใหม ผลงานหรอ

ความรใหมๆ ไมมค าตอบถกตายตวเพยงค าตอบเดยว แปรเปลยนไปตามสภาวะการ

เปลยนแปลงหรอพฒนาของโลกและววฒนาการใหมๆ ทเกดขนมากมาย 4) การเรยนรมได

เนนค าตอบถกตายตวเพยงค าตอบเดยว ประเมนผลการปฏบตงานจากคณภาพของงาน

และการแสดงออกของคร และนกเรยนในชนเรยนของครทเกดขนจรง ในภาวะปกตทวไป

อยางสม าเสมอไมใชประเมนเพยงเพอฟงค าตอบ หรออานค าตอบวาใช – ไมใช จากแบบ

สมภาษณแบบสอบถามหรอรายงานตางๆ หากแตดทรองรอยส าคญทเกดขนจากการปฏบต

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

75

จรง มใชจากค าตอบเพยงอยางเดยว 5) การเรยนรมงเนนการสรางความรสกประสบ

ผลส าเรจอยเสมอ เราตองการใหเกดความรสกชนชมยนดกบการลงมอท าเพอแสวงหา

ความรแบบใหมน การใหตดสนใจอยางชาญฉลาด การไดประเมนตนเอง การประเมนโดย

ไมไดตดสนดวยค าตอบถกเพยงค าตอบเดยว กมงเนนใหครไดเรยนรความรสกทด ไมแสดง

ความคบของใจ หรอเกดการขดแยงกบผอน ไมตองกงวลวาจะเหมอกบต าราเลมใด หรอ

จะตองใชทฤษฎของนกการศกษาคนใด ผลงานทไดประเมนเพยงเพอดวามความสมบรณได

ในระดบหนง ตามศกยภาพของครแตละคน เพอสรางใหเขาเกดความรสกประสบผลส าเรจ

กบผลงานทกขนอยเสมอ

ยงยทธ เกษสาคร (2547, หนา 154-155) กลาวไววา ในกระแสโลกาภวตน

ความเจรญกาวหนาทางวทยาการสมยใหมและเทคโนโลยตางๆ ไดเกดขนอยางมากมาย

ดวยเหตนจงมความจ าเปนทจะใหบคลากรจะไดรบความร ความช านาญ และทกษะในการ

ปฏบตงานในหนาทของตนใหบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว ในขณะท จกร อนทจกร

และเกรยงไกร เจยมบญศร (2548, หนา 43-45) กลาววา หลกการพฒนาบคลากรสามารถ

แบงออกเปน 8 ประการ ไดแก 1) หลกการก าหนดวตถประสงค เปนการท าใหผเขารบการ

อบรมทราบวา องคกรตองการอะไรจากการพฒนาในครงน เปนเสมอนเปาหมายทจะตอง

รวมมอกนฟนฝาตอไปจนกวาจะบรรลตามทคาดหวง 2) หลกการถายทอดความร เปนการ

เปดโอกาสใหผเขารบการอบรมไดมการแสดงใหเหนวา ตนเองมความรความเขาใจอยางไร

ตอประเดนทไดเรยนร ซงจะสรางความเชอมนในกระบวนการเรยนรมากยงขน 3) หลกการ

สะทอนกลบขอมล หรอการปอนขอมลยอนกลบจะเปนประโยชนตอการปรบเปลยนแนวของ

พฤตกรรมการเรยนร โดยตวของผเขารบการอบรมเองหากเหนวาการเรยนรเปนทยอมรบ

ของคนอน บคคลจะมแนวโนมในการพฒนาความรตอไป 4) หลกการเสรมแรง เปนการ

พฒนาพฤตกรรมในลกษณะสองทศทางตามผลของการเสรมแรง 5) หลกการสรางความส าคญ

เปนการตอบสนองตอธรรมชาตของมนษย เพราะมนษยทกคนลวนตองการความส าคญ

และการยอมรบจากบรรดาบคคลทเขาเหนวามความส าคญ 6) หลกการท าซ า เปนการ

ทบทวนความเขาใจทเกดจากการเรยนร จากการกระท า การท าซ าจะชวยใหเกดความมนใจ

ในการน าความรทไดรบมา 7) หลกการจงใจ หมายถง การสรางแรงจงใจของบคคลดวย

การสนองตอบตอความคาดหวงของบคคล ดวยการใหในสงทบคคลนนมความตองการ

8) หลกการเรยนรภาพรวม รายละเอยดภาพรวมเปนวธการเรยนรจากภาพกวางๆ ของเรอง

ทฝกอบรมใหครอบคลม แลวเรยนรในรายละเอยดปลกยอยในแตละสวนประกอบ และสรป

ภาพรวมความสมพนธของภาพรวมอกครง หลกการนจะชวยใหเกดการเรยนรทดยงขน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

76

จากขอมลดงกลาวขางตนสรปไดวา หลกการในการพฒนาบคลากรทาง

การศกษานน จะตองพฒนาทง 3 ระดบ คอ ระดบบคคล ระดบโรงเรยน และระดบเขต

พนทการศกษา ซงกระบวนการพฒนาจะตองอาศยหลกการเรยนร เพอใหครเกดการ

เรยนร บคลากรทกคนควรจะมสวนรวมในการวางแผนพฒนา

4.3 กระบวนการพฒนาบคลากร

นกการศกษาไดกลาวถงกระบวนการพฒนาบคลากร ไวดงน

การพฒนาบคลากรอยางเปนกระบวนการเปนสงส าคญขององคกรไมวา

จะเปนการพฒนาดานอาชพ การตดสนใจ กลยทธองคกร นวตกรรม และเครอขายขององคกร

(Poole, Van de Ven. 2000, p. 3) การพฒนาบคลากร (HRD) เปนกระบวนการครอบคลม

4 ขนตอน (Werner & DeSimone, 2006, pp. 26-30) คอ

4.3.1 ขนตอนการประเมนความตองการ

4.3.1.1 กระบวนการ HRD ถกน ามาใช เพอใชหาปญหาภายใน

องคกร

4.3.1.2 ความตองการ หมายถง สงทขาดประสทธภาพในปจจบน

เชน คนงานท างานไมมประสทธภาพ หรอตองการสรางใหเกดการเปลยนแปลงในการจด

องคกร การแขงขนขององคกร

4.3.1.3 การแยกแยะความจ าเปนเกยวของกบการตรวจสอบองคกร

สภาพแวดลอม หนาทงาน และพฤตกรรมของลกจาง การหาขอมลเพอน าไปสการก าหนด

วธการแบบ HRD ไดแก 1) ตงผด าเนนการ 2) ก าหนดวตถประสงคและ 3) วางแผนการ

ประเมนผล

4.3.2 ขนตอนการออกแบบ มการด าเนนการดงตอไปน

4.3.2.1 ก าหนดวตถประสงค

4.3.2.2 การวางแผนการจดการ

4.3.2.3 ความตองการวตถดบ/ขอมล/เครองมอ

4.3.2.4 เลอกผด าเนนการ

4.3.2.5 เลอกเทคนควธการ

4.3.2.6 จดตาราง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

77

เมอการก าหนดความตองการเปนทเรยบรอยแลว สงส าคญคอจะตองวาง

วตถประสงคทชดเจน โดยการก าหนดแผนการด าเนนการทเกยวของในโปรแกรม HRD โดยม

ผด าเนนโปรแกรมทเหมาะสม ส าหรบการตดสนใจในเรองทส าคญ ความยากงาย ขนอยกบ

ขอมล และทรพยากรทมอย ถาองคกรใชมออาชพในการท า HRD การตดสนใจขนอยกบ

ผด าเนนการทเชยวชาญ และตารางการท างานของโปรแกรม อยางไรกตาม ถาหากองคกร

ไมสามารถหาทมงาน HRD ได ตองอาศยบคคลทเกยวของ เชน ผจดการ คณะกรรมการ

ทปรกษา ผรวมงาน ผใหค าปรกษาภายนอก โดยใชบคคลทมสวนเกยวของกบปญหานน

ประกอบไปดวย ความพงพอใจ ความสามารถสวนตว และความพรอมในการทจะฝกหด

ตลอดจนถงความส าเรจของเรองนนๆ การออกแบบนเกยวของกบการเลอกใชเนอหาของ

โปรแกรม ซงหมายความวา การเลอกทเหมาะสม เชน งาน สถานท ฯลฯ เทคนคซงถกใช

เพอการเรยนร ไดแก บทความ ขอโตแยง บทบาทสมมต การเลยนแบบ เครองมอทตอง

น ามาใชในการด าเนนโปรแกรม เชน ภาพยนตร วดโอและสอ Power Point การน าเสนอ

เปนตน การตดสนใจเหลานมขอส าคญ คอ การเลอกทจะพฒนาโปรแกรมภายใน หรอจดซอ

จากภายนอก การวางแผนก าหนดระยะเวลาไมใชเรองงาย สงทส าคญนนน าไปสผรวมงาน

ระยะเวลาของโปรแกรม และสถานทตง ซงหมายถง หนาทประจ าของผรวมงาน และอปสรรค

ซงอาจเกดขนได เชน การหยดพกผอน การยงกบภาระงาน และการจดหาเวลาทสะดวก

อยางไรกตามการออกแบบวางแผนนอาจจะเกดขนไดจากนกจดการมออาชพและการพฒนา

องคกร ซง Raymond, et al. (2009, p. 2) กลาววา ความทาทายขององคกรประการหนง

คอ การพฒนาการจดการทรพยากรมนษย นโยบายการปฏบต และระบบมผล คอ พฤตกรรม

เจตคต และการปฏบตงานของบคลากรหลายๆ องคกร ใชการจดการทรพยากรมนษยเขาไป

เกยวของกบการจดงานอยางเปนระบบ ดงนน การจดการทรพยากรมนษยจงเปนสงทส าคญ

โดยมแผนการเรมตนจากการวเคราะหออกแบบการพฒนา การสรรหาบคลากรทมศกยภาพ

การเลอกบคลากรเพอฝกอบรม และพฒนาบคลากรใหสอดคลองกบภาระงานทรบผดชอบ

มการประเมนการปฏบตงาน การใหรางวลแกบคลากร การสรางสภาพแวดลอมในทางบวก

เพอใหบคลากรมความสมพนธอนดตอกน รวมถง การสนบสนนการใชยทธศาสตร การจดการ

ทรพยากรมนษย โดยเฉพาะดานการรางแผน กระบวนการจดการเปลยนแปลงทรพยากร

มนษย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

78

4.3.3 ขนตอนการด าเนนการ เปาหมายของการก าหนดปญหาและการ

วางแผนจะน าไปสวธการของ HRD ทมประสทธภาพ หมายความวา โปรแกรมนจะถก

ด าเนนการโดยใชวธการทเหมาะสมทสด การด าเนนการจดการของโปรแกรม HRD โดยทวไป

แลวจะมวธการสรางแรงจงใจมากมาย ไดแก การบรหารโปรแกรมโดยการวางแผนหรอการ

สรางสรรค สภาพแวดลอมซงยกระดบความร และการแกไขปญหา ซงอาจจะลกลามมากขน

เชน การขาดแคลนอปกรณ และความขดแยงของผรวมงาน

4.3.4 ขนตอนการประเมนผล รปแบบการประเมนผลเปนขนสดทายของ

กระบวนการ HRD มาตรการวดความมประสทธภาพเปนสงส าคญ แตวา อาจจะเปนกจกรรม

ทมกจะไมถกเนน การประเมนผลทรอบคอบ น าไปสขอมลทเปนปฏกรยาตอบสนองของ

ผรวมงานวา มการเรยนร มากเพยงใด และสามารถน าความรนนกลบไปใชในงาน ตลอดจน

การปรบปรงประสทธภาพขององคกร มออาชพ HRD จะสามารถใหขอมลหลกฐานทแสดง

ความส าเรจจากการด าเนนการ ตามมาตรการทวา แขงหรอออน หมายความวา บรรทดฐาน

นนเปนผลกระทบจากปฏกรยาของลกจาง ขอมลดงกลาวนท าใหผจดการท าการตดสนใจวา

จะใช HRD ในดานใดบาง เชน

4.3.4.1 ใชเทคนคพเศษ หรอโปรแกรมในอนาคต

4.3.4.2 น าเสนอแผนการพเศษทจะท าตอไป

4.3.4.3 การตงงบประมาณ และการจดสรรทรพยากร

4.3.4.4 การใชวธการจดการแกปญหา เชน การเปลยนคนงาน

หรอการเปลยนกฎเกณฑเปนสงส าคญทมออาชพ

HRD สามารถน าเสนอหลกฐานวา โปรแกรม HRD พฒนาองคกรไดอยาง

มประสทธภาพ จงสรปไดวาการพฒนาบคลากร หรอการพฒนาทรพยากรมนษยมขนตอน

ทส าคญอย 4 ประการ คอ 1) การประเมนความตองการ 2) การออกแบบ 3) การด าเนนการ

และ 4) การประเมนผล ซงขนตอนดงกลาวเปนขนตอนสากลทผรไดน ามาใชในการพฒนา

บคลากรขององคกรโดยทวไป

จากขอมลดงกลาวขางตน สรปไดวา การพฒนาบคลากรเปนกระบวนการ

สงเสรมใหบคคลมความร ความสามารถ ทกษะเพมพนขน และมทศนคตทดตอการท างาน

ในองคกร สรางเสรมใหบคคลกาวหนาไปสความส าเรจทสงขน ซงจะสงผลใหองคกรเจรญ

กาวหนาตามไปดวย โดยมเปาหมายคอประสทธภาพในการท างาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

79

4.4 วธการพฒนาบคลากรคร

นกวชาการไดกลาวถงวธการพฒนาบคลากรครไวดงน

Guskey (2000, pp. 22-28) ไดเสนอรปแบบการพฒนาบคลากรทเปน

รปแบบเปดโอกาสเพมพนความรและทกษะทางวชาชพแกบคลากร ไดแก 1) การฝกอบรม

เชน การอภปราย ประชมปฏบตการ บรรยาย สมมนา สาธต การแสดงบทบาท สถานการณ

จ าลอง เปนตน 2) การสงเกต คอ การสงเกตผอนหรอใหผอนสงเกต และใหขอมลยอนกลบ

จากสงเกต การแนะน าโดยเพอนและการนเทศ 3) การมสวนเกยวของในกระบวนการพฒนา

โดยการอาน การวจย การอภปราย และการสงเกตกระบวนการของการมสวนรวม หรอม

สวนเกยวของในการพฒนา เปนวธการทมคณคาในการพฒนาวชาชพ 4) กลมศกษา ตวแบบ

กลมศกษาในการพฒนาวชาชพเกยวของกบคณะครทงโรงเรยนในการแกปญหาอยางใด

อยางหนง 5) วจยปฏบตการ ชวยใหครแสวงหาค าตอบส าหรบโจทยหรอค าถามบางอยาง

ชวยใหคดไตรตรองและแกปญหาอยางเปน 6) กจกรรมแนะน าเปนรายบคคล เปนการให

บคคลก าหนดเปาหมายพฒนาวชาชพของตนเองและเลอกกจกรรมทเชอวาจะท าใหบรรล

เปาหมายได และ 7) ระบบพเลยง รปแบบระบบพเลยงเพอการพฒนาวชาชพเกยวของกบ

การจบคบคคลระหวางผมประสบการณและมความส าเรจสงกบบคคลทประสบการณและ

มความส าเรจนอย พเลยงจะแนะน าการตงเปาหมายวชาชพ แลกเปลยนความคดและกลยทธ

ในการท างาน สงเกตการท างานและใหขอมลยอนกลบเพอการพฒนาวชาชพ

กตมา ปรดดลก (2540, หนา 122-123) กลาววา รปแบบการพฒนา

บคลากรทนยมใชมากทสด คอ การฝกอบรม ม 5 องคประกอบ ไดแก 1) การน าเสนอทฤษฎ

การศกษาทฤษฎ เปนการอธบายเหตผล กรอบแนวคด เทคนค และวธการในการสอนรปแบบ

ตางๆ ในการน าเสนอทฤษฎ ไดแก การอาน การบรรยายสอตางๆ และการอภปราย เปนตน

2) การใหตวแบบและการสาธต การใหตวแบบเปนตวก าหนดทกษะและกลยทธในการสอน

ซงอาจท าไดโดยการสาธตหรอใชสอตางๆ ในการฝกอบรมนนอาจน าเสนอตวแบบและสาธต

ใหดไดหลายๆ ครง 3) การปฏบตในสถานการณจรงหรอสถานการณจ าลอง การฝกปฏบต

เปนการทดลองใชทกษะหรอกลยทธอยางใหม ซงอาจท าในชนเรยนโดยตรง ส าหรบการ

ปฏบตในสถานการณจ าลองนนอาจท ากบกลมเพอนหรอกบนกเรยนกลมเลกๆ 4) ขอมล

ยอนกลบแบบมโครงสราง เปนการใหขอมลยอนกลบจากผลการสงเกตพฤตกรรมการสอน

มการวางแผนลวงหนาวาจะใหขอมลยอนกลบในเรองใดบาง การใหขอมลยอนกลบอาจเปน

การใหดวยตนเองหรอใหการฝกอบรมการใหขอมลยอนกลบอาจท าอยางสม าเสมอหรอ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

80

เปนบางครง และ 5) การเสนอแนะ เพอการน าไปใชในชนเรยน เปาหมายส าคญของการ

ฝกอบรม คอ การน าผลของการฝกอบรมไปสการปฏบตในชนเรยน เพอใหมนใจวากลยทธ

อยางใหมจะถกน าไปใชอยางถาวร การสอนแนะโดยตรงจงเปนสงจ าเปน อาจสอนแนะโดย

เพอนหรอพเลยง

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การพฒนาบคลากรครเปนการเสรมสราง

ทกษะ ฝกฝนความสามารถในการท างานใหเกดความช านาญ และความรใหมๆ เพราะใน

ปจจบนนสงคมไดมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ท าใหคนเราตองปรบตวเขากบสภาพของ

สงคม ดงนนการพฒนาบคลากรทางการศกษาจงจ าเปนทจะตองไดรบการพฒนาขด

ความสามารถ เพอรองรบการเปลยนแปลงของสงคมอนจะน าไปสการพฒนาการศกษาให

เจรญกาวหนาควบคไปกบการพฒนาตนเองอยางมประสทธภาพ

4.5 รปแบบการพฒนาบคลากร

นกวชาการไดกลาวถงรปแบบการพฒนาบคลากรดงน

รปแบบในการพฒนาบคลากรมหลายรปแบบหรอหลายวธ องคกรทจะ

พฒนาตองคนหาวธการหรอรปแบบทสอดคลองกบวตถประสงคและวฒนธรรมขององคกร

Everard & Morris. (1990, p. 92) เสนอแนะวธการตางๆ ทจะชวยตอบสนองความตองการ

ในการพฒนาบคลากร ไดแก การแนะแนว การเสนอแนะ (Coaching) และการเปนทปรกษา

การอานเอกสารตางๆ การพฒนาตนเอง (Self - development) การจดท าโครงการ หรอ

โครงงานตางๆ การเปลยนแปลงความรบผดชอบ การเขารวมประชม การท าวจย และ

การศกษานอกสถานท

ส าหรบ McBeath (1997, p. 212) เสนอแนะวธการหรอองคประกอบใน

การพฒนาบคคล ไวดงน

1. การวางแผนประสบการณท างาน เปนการมอบหมายงานอยางใหม

เพอใหโอกาสทจะเรยนรงานอยางใหม อาจเปนงานภายในหรอภายนอกองคกร อาจเปน

บางเวลาหรอเตมเวลา

2. การฝกอบรม เปนการเพมความรและทกษะในการท างาน หรอ

เพอ เตรยมทจะท างานใหมในอนาคต และเปนการท าใหมความรทางเทคนคใหทนสมยขน

3. การศกษาตอ เพอใหมวฒสงขนหรอเพอพฒนาทกษะตางๆ หรอ

อาจเรยนรดวยตนเอง ดวยวธการอยางอน และอานวารสารทางวชาชพ

4. การเสนอแนะ การมพเลยง และการแนะแนว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

81

สวน Guskey (2000, pp. 22-28) กลาวถงรปแบบการพฒนาบคลากรท

เปนรปแบบเปดโอกาสเพมพนความรและทกษะทางวชาชพแกบคลากร ไว 8 ประการ คอ

1. การฝกอบรม (Training) การฝกอบรมเปนการใหผรหรอ

ผเชยวชาญ ไดถายทอดความคดประสบการณไปยงกลม โดยมกจกรรมตางๆ รปแบบของ

การฝกอบรม เชน การอภปราย ประชมปฏบตการ บรรยาย สมมนา สาธต การแสดงบทบาท

(Role Playing) สถานการณจ าลอง เปนตน ตวแบบการฝกอบรม เปนการพฒนาวชาชพทม

ประสทธภาพ เพราะสามารถหาจดคมทนได

2. การสงเกต (Observation) วธการเรยนรทดอยางหนงคอการสงเกต

ผอน หรอใหผอนสงเกต และใหขอมลยอนกลบจากการสงเกต การแนะน าโดยเพอน (Peer

Coaching) และการนเทศเปนตวอยางของตวแบบน

3. การมสวนเกยวของในกระบวนการพฒนา (Involvement) นกวชาการ

หรอคณะครอาจรวมกลมกนเพอพฒนาหลกสตร ประเมนหลกสตร ออกแบบโปรแกรมวชา

วางแผนกลยทธ เพอพฒนาการสอน หรอการแกปญหา กระบวนการเหลาน ผมสวนรวม

ตองแสวงหาความรหรอทกษะอยางใหม อาจโดยการอาน การวจย การอภปราย และการ

สงเกตกระบวนการ ของการมสวนรวม หรอมสวนเกยวของในการพฒนา เปนวธการทม

คณคาในการพฒนาวชาชพ

4. กลมศกษา (Study Groups) ตวแบบกลมศกษาในการพฒนา

วชาชพเกยวของกบคณะครทงโรงเรยน ในการทจะแกปญหาอยางใดอยางหนง คณะครทง

โรงเรยนจะแบงออกเปนกลมๆ แตละกลมรวมท างานกนทงป โดยเปลยนกนเปนผน าทก

กลมจะมงทปญหาเดยวกน แตละกลมจะเนนทสวนใดสวนหนงของปญหา เชน โรงเรยนจะ

มงเนนทการพฒนาการเขยนของนกเรยน กลมหนงอาจสนใจศกษาการใชเทคโนโลยในการ

สอนเขยน อกกลมหนงอาจศกษา วธการใหคะแนนการเขยน และการใหขอมลยอนกลบท

เหมาะสม อกกลมหนงอาจศกษาการให การบานเกยวกบการเขยนทางวทยาศาสตร และ

สงคมศกษา แตละกลมจะแลกเปลยนขอคนพบซงกนและกน และรวมกนเสนอแนะวธ

พฒนาคณภาพการเขยนของนกเรยน

5. วจยปฏบตการ (Action Research) เปนอกตวแบบหนงของการ

พฒนา วชาชพ ซงจะชวยใหครแสวงหาค าตอบส าหรบโจทยหรอค าถามบางอยาง ชวยใหคด

ไตรตรอง และแกปญหาอยางเปนระบบ โดยทวไปแลววจยปฏบตการจะม 5 ขน ดงน

5.1 เลอกปญหาหรอตงโจทยปญหา

5.2 รวบรวม จดระบบ และตความขอมลทเกยวของกบปญหา

5.3 ศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

82

5.4 เลอกวธปฏบตทมความเปนไปได ทจะบรรลเปาหมายรวมกน

5.5 ด าเนนการแกปญหา และบนทกผลลพธ

6. กจกรรมแนะน าเปนรายบคคล (Guided Individual Activity) รปแบบ

กจกรรมแนะน าเปนรายบคคล เปนการทบคคลก าหนดเปาหมายพฒนาวชาชพของตนเอง

และเลอกกจกรรมทเชอวาจะท าใหบรรลเปาหมายได ตวแบบนตงอยบนความเชอทวา บคคล

ตดสนใจไดดทสดเกยวกบความตองการในการเรยนรของตนเอง และสามารถทจะเรยนร

ดวยการชน าตนเอง (Self - direction) และเรยนรดวยการรเรมของตนเอง (Self - initiated

Learning) ขณะเดยวกนบคคลจะมแรงจงใจสงทจะเรยนรเมอไดรเรม และวางแผนกจกรรม

การเรยนรดวยตนเอง รปแบบกจกรรมแนะน าเปนรายบคคลมขนตอน ดงน

6.1 ระบความสนใจ หรอความตองการของตน

6.2 พฒนาแผนเพอทจะบรรลความตองการ หรอความสนใจ

6.3 จดกจกรรมการเรยนร

6.4 ประเมนวาการเรยนรนน สามารถบรรลความตองการ หรอ

ความสนใจหรอไม

7. ระบบพเลยง (Mentoring) รปแบบระบบพเลยงเพอการพฒนา

วชาชพเกยวของกบการจบคบคคล ระหวางผมประสบการณและมความส าเรจสงกบบคคล

ทมประสบการณและมความส าเรจนอย พลยงจะแนะน าการตงเปาหมายวชาชพ แลกเปลยน

ความคดและกลยทธในการท างาน สงเกตการณท างาน และใหขอมลยอนกลบเพอ

การพฒนาวชาชพ ซงรปแบบจะท าใหบคลากรไดรบการพฒนาเนองจาก

7.1 มโอกาสทจะเขาใกลหรอสมผสปญหาเกยวกบการเรยน

การสอน มากกวา ทจะฟงผเชยวชาญบรรยายใหฟง

7.2 เปดโอกาสใหครไดแสดงภาวะผน า ทงภายในเครอขายหรอ

ภายในโรงเรยนของตน โดยเครอขายเปดโอกาสใหครไดตงค าถามและรวมกนแกปญหา

เครอขายอาจออกแบบใหมการปฏสมพนธแบบเผชญหนากน (Face - to - Face) หรอใช

เทคโนโลยสอสารทางไกล

8. การเปนหนสวน (Partnerships) โรงเรยนและมหาวทยาลยเปน

รปแบบหนงของการเปนหนสวนในการพฒนาบคลากรในอดต ปจจบนนหนสวนในการพฒนา

บคลากร อาจประกอบดวย มหาวทยาลย เขตพนทการศกษา สถานศกษา องคกรวชาชพ

เปนการสรางเครอขายอเลกทรอนกสเชอมโยงดวย Internet และ e-mail ในการพฒนา

บคลากรมหลายรปแบบ แตรปแบบทนยมใชมากทสด คอ การฝกอบรม (Training) ซงการ

ฝกอบรมมหลกการส าคญ 5 ประการ ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

83

8.1 การน าเสนอทฤษฎ การศกษาทฤษฎเปนการอธบายเหตผล

กรอบแนวคด เทคนค และวธการในการสอนรปแบบตางๆ ในการน าเสนอทฤษฎ ไดแก

การอาน การบรรยาย สอตางๆ และการอภปราย เปนตน

8.2 การใหตวแบบและการสาธต การใหตวแบบเปนการก าหนด

ทกษะ และกลยทธในการสอน ซงอาจท าไดโดยการสาธตหรอใชสอตางๆ ในการฝกอบรม

อาจน าเสนอตวแบบและสาธตใหดไดหลายๆ ครง

8.3 การปฏบตในสถานการณจรงหรอสถานการณจ าลอง การฝก

ปฏบตเปนการทดลองใชทกษะหรอกลยทธอยางใหม ซงอาจท าในชนเรยนโดยตรง ส าหรบ

การปฏบตในสถานการณจ าลองนน อาจท ากบกลมเพอนหรอกบนกเรยนกลมเลกๆ

8.4 ขอมลยอนกลบแบบมโครงสราง (Structured Feedback) เปน

การใหขอมลยอนกลบจากผลการสงเกตพฤตกรรมการสอน มการวางแผนลวงหนาวาจะ

ใหขอมลยอนกลบในเรองใดบาง การใหขอมลยอนกลบอาจเปนการใหดวยตนเอง หรอให

โดยผใหการฝกอบรม การใหขอมลยอนกลบอาจท าอยางสม าเสมอหรอเปนบางครง

8.5 การเสนอแนะ (Coaching) เพอน าไปใชในชนเรยน เปาหมาย

ส าคญของการฝกอบรม คอ การน าผลของการฝกอบรมไปสการปฏบตในชนเรยน เพอให

มนใจวากลยทธอยางใหมจะถกน าไปใชอยางถาวร การสอนแนะโดยตรงจงเปนสงจ าเปน

อาจสอนแนะโดยเพอนหรอพเลยง รวมทงยงไดเสนอแนะรปแบบการพฒนาบคลากรดงน

8.5.1 การวจยปฏบตการ (Action Research) วจยปฏบตการ

เปนเทคนคทครใชเพอตอบค าถามทเกดขนในการท า งาน หรอในชนเรยน เปนเทคนคทม

สวนคลายกบเทคนคการแกปญหา เปนวธการทจะชวยใหครแกปญหาเฉพาะอยางใน

ชนเรยนได

8.5.2 เครอขายของคร (Teacher Networks) ครอาจชอบกจกรรม

พฒนาทเปดโอกาสใหรวมท างานกบครคนอน และพฒนาความเขาใจในสาขาวชาทสอน

และนกเรยนทตนสอน เครอขายของครมลกษณะทส าคญ ดงน

8.5.2.1 เนนทเนอหาวชา วธการสอน และวธการปฏรป

สถานศกษา

8.5.2.2 มกจกรรมทหลากหลาย เชน ประชมปฏบตการ

การฝกงาน สมมนา ซงเปดโอกาสใหครไดทดลองความคดอยางใหม และมปฏสมพนธกบ

ครคนอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

84

จากขอมลดงกลาวขางตนสรปไดวา รปแบบการพฒนาบคลากรนนมหลาย

วธ ไมจ าเปนจะตองเนนทการฝกอบรมแตเพยงอยางเดยว อาจเปนการพฒนาดวยตนเอง

การวจยปฏบตการ การจดกจกรรมทางวชาการ การจดระบบพเลยง และการศกษาตอ

เปนตน ทงนขนอยกบวาจะเลอกใชวธใด อาจจะใชหลายวธผสมผสานกนกได

4.6 ความส าคญของการพฒนาบคลากร

นกวชาการไดกลาวถงความส าคญของการพฒนาบคลากรไวดงน

ดนย เทยนพฒ (2540, หนา 161) ไดกลาวถงความส าคญในการพฒนา

บคลากรไววา 1) ชวยท าใหระบบและวธการปฏบตงานมสมรรถภาพและมการตดตอประสาน

ดยงขน 2) ชวยใหประหยดทงงาน เงน วตถ และอปกรณเครองใชส านกงาน หรอองคกร

พรอมทงเวลา และหลกเลยงการปฏบตงานซ าซอนกนไดเปนอยางด 3) ชวยใหบคลากรลด

ชวงเวลาการเตรยมตวเพอเขาไปด ารงต าแหนงทวางตามสายงานของบคคลและต าแหนงนนๆ

4) ชวยแบงเบาภาระหนาทการงานของหวหนางานไดเปนอยางด 5) ชวยการกระตนเตอน

ในโอกาสกาวหนาของตนเองทจะเลอนไปยงต าแหนงสงทขน 6) ชวยในการรบรเทคโนโลย

ในการปฏบตงานทจะชวยใหงานด าเนนไปโดยรวดเรว 7) ชวยสรางความเขาใจระหวางฝาย

บรหารงานและฝายปฏบตไดเปนอยางด 8) ชวยสรางความสมพนธผไดเขารบการพฒนา

แตละบคคลไดเปนอยางด และในขณะเดยวกน วจตร อาวะกล (2540, หนา 68) กลาววา

การพฒนาบคคลมความส าคญพนฐาน 3 ระดบ คอ 1) ฝกอบรมเพอใหความรเบองตนท

จ าเปนในการท างาน และการปรบปรงใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมแกพนกงานทกระดบ

2) ฝกอบรมทางเทคนคทจ าเปนตองใชกบลกษณะเฉพาะในแตละงาน และ 3) ฝกอบรมทาง

การบรหารใหพนกงานทเปนหวหนามความรทางการบรหาร การปกครอง การบงคบบญชา

เพอน าคนและสรางทมงาน

สรปไดวา การพฒนาบคลากรมความส าคญเพราะเปนการเตรยมคนใหม

ความร ความเขาใจเรองพนฐานเพออนาคต เปนการพฒนาคนใหพรอมตอการปฏบตหนาท

การงานในความรบผดชอบใหมประสทธภาพ และพฒนาคนใหพรอมรบการเปลยนแปลง

ของโลกทเกดขนอยตลอดเวลา โดยใชรปแบบและวธการตางๆ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

85

4.7 องคประกอบของการพฒนาบคลากร

มนกวชาการกลาวถงองคประกอบของการพฒนาบคลากรไวดงน

Verloop (2001, p. 12) กลาววา การพฒนาบคลากรมองคประกอบดงน

การเพมพนความรความเขาใจในการปฏบตงาน และการเพมพนทกษะในการปฏบตงาน

สวน Cunnigham & Cordeiro (2000, p. 102) กลาววา องคประกอบของการพฒนา

บคลากร ประกอบดวย การเพมพนความรความเขาใจในการปฏบตงาน การเพมพน

ทกษะในการปฏบตงาน และการปรบเจตคตทดตอการปฏบตงานและองคกร ส าหรบ

บญเลศ ไพรนทร (2538, หนา 18) กลาววา องคประกอบของการพฒนาบคลากร

ประกอบดวย การเพมพนความรความเขาใจในการปฏบตงาน การเพมพนทกษะ

ในการปฏบตงาน การยกระดบความสามารถในการปฏบตงาน การปรบเจตคตทด

ตอการปฏบตงานและองคกร ในขณะทสมาน รงสโยกฤษณ (2542, หนา 57) กลาววา

องคประกอบของการพฒนาบคลากร ประกอบดวย การเพมพนความรความเขาใจ

ในการปฏบตงาน การเพมพนทกษะในการปฏบตงาน การยกระดบความสามารถในการ

ปฏบตงาน การปรบเจตคตทดตอการปฏบตงานและองคกร การมบคลกภาพทด การม

คณธรรม นอกจากนส านกงานเลขาธการครสภา (2548, หนา 82) กลาววา การเปน

บคคลแหงการเรยนรเปนองคประกอบหนงของการพฒนาบคลากร นอกจากนยงยทธ

เกษสาคร (2547, หนา 44) ยงกลาววา องคประกอบของการพฒนาบคลากร

ประกอบดวย การเพมพนความรความเขาใจในการปฏบตงาน การเพมพนทกษะ

ในการปฏบตงาน ท านองเดยวกนสมใจ ลกษณะ (2552, หนา 12) กลาววาการพฒนา

บคลากรมองคประกอบดงน การยกระดบความสามารถในการปฏบตงาน และบคลากร

ทกกลมทกระดบมสวนรวมศกษาสถานภาพความส าเรจขององคกร

เพอใหการวจย เรอง การพฒนารปแบบการบรหารเชงกลยทธทสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษาขนาดกลางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชดเจน

ยงขน ผวจยจงสงเคราะหองคประกอบของการพฒนาบคลากร ดงตาราง 6

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

86

องคประกอบการพฒนาบคลากร

นกวชาการ

ตาราง 6 การสงเคราะหองคประกอบการพฒนาบคลากร

ล า

ดบ

ท

1. C

unni

gham

& C

orde

iro (2

000)

2. V

erloo

p (2

001)

3. บ

ญเล

ศ ไพ

รนทร

(253

8)

4. ส

มาน

รงสโ

ยกฤษ

ณ (2

542)

5. ย

งยทธ

เกษส

าคร

(254

7)

6. ส

านกง

านเลขา

ธการ

ครสภ

า (2

548)

7. ส

มใจ ลก

ษณะ (2

552)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 การเพมพนความรความเขาใจในการปฏบตงาน √ √ √ √ √ 5 57

2 การเพมพนทกษะในการปฏบตงาน √ √ √ √ √ 5 57

3 การยกระดบความสามารถในการปฏบตงาน √ √ √ 3 43

4 การปรบเจตคตทดตอการปฏบตงานและองคกร √ √ √ 3 43

5 บคลากรทกกลมทกระดบมสวนรวมศกษา

สถานภาพความส าเรจขององคกร

√ 1 14

6 การมบคลกภาพทด √ 1 14

7 การมคณธรรม √ 1 14

8 การเปนบคคลแหงการเรยนร √ 1 14

จากตาราง 6 การสงเคราะหองคประกอบการพฒนาบคลากร ผวจยใช

เกณฑในการคดเลอกรอยละ 30 ขนไป ได 4 องคประกอบ ดงน 1) การเพมพนความร

ความเขาใจในการปฏบตงาน 2) การเพมพนทกษะในการปฏบตงาน 3) การยกระดบ

ความสามารถในการปฏบตงาน และ 4) การปรบเจตคตทดตอการปฏบตงานและองคกร

5. ทรพยากรทางการบรหาร

Dubrin and Ireland (1993, p, 245) กลาววา ทรพยากรขององคการ ไดแก

ทรพยากรมนษย ทรพยากรทางการเงน ทรพยากรทเปนวตถสงของ และทรพยากรทเปน

สารสนเทศ สวนศรวรรณ เสรรตนและคณะ (2545, หนา 18) กลาววา การบรหารจดการ

ทกประเภทจ าเปนตองอาศยปจจยหรอทรพยากรทางการบรหารจดการทส าคญ ไดแก

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

87

บคลากร (Man) งบประมาณ (Money) วสดอปกรณ (Material) และการจดการ (Management)

หรอทเรยกยอๆ วา 4M’s ถอเปนปจจยพนฐานทใชในการบรหาร เพราะการบรหารจะ

ประสบผลส าเรจตามเปาหมาย ตองอาศยบคลากรทมคณภาพมปรมาณเพยงพอ ไดรบ

งบประมาณสนบสนนการด าเนนการเพยงพอ มวสดอปกรณทเหมาะกบความตองการของ

แผนงานและโครงการ และตองมระบบการจดการทด มประสทธภาพเพอใหทรพยากรทม

อยจ ากดใหเกดประโยชนสงสด ส าหรบธงชย สนตวงษ (2534, หนา 7-8) และสมคด บางโม

(2545, หนา 61–62) ยงไดกลาวถงปจจยในการจดการทเปนมลเหตทส าคญและผบรหาร

ทกคนตองสนใจในงานดานการบรหารจดการ คอ 1) คน (Man) ทรพยากรบคคลทถอไดวา

เปนปจจยทส าคญยงทจะกอผลส าเรจใหกบกจการไดอยางมาก ทงนในแงของปรมาณและ

คณภาพ 2) เครองจกร (Machine) คอ เครองจกร อปกรณทจดหาและซอมาอยางพถพถน

เพอใชปฏบตงานใหเกดประโยชนสงสดและคมคา 3) เงนทน (Money) นบเปนปจจยทส าคญ

ทใหการสนบสนนในการจดหาทรพยากรเพอหลอเลยงและเอออานวยใหกจกรรมขององคการ

ด าเนนไปโดยไมตดขด และ 4) วสดสงของ (Material) ถอเปนปจจยทมปรมาณและมลคาสง

ไมตางไปจากปจจยตวอนๆ เพราะวตถดบและสงของเหลานจะตองมการจดหามาใชในการ

ด าเนนการผลต

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2550, หนา 6–7) ไดสรปวา การจดการ

เปนเรองของการผสมผสานหรอบรณาการทรพยากรการจดการ ประกอบดวย คน (Man)

เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) วธการ (Method) ตลาด (Market) ขอมลขาวสาร

(Information) และเวลา (Time) นอกจากน ไตรรตน จงจตร (2546, หนา 127–135) และ

เสกสฐ เลากจเจรญ (2550, หนา 7–8) มความเหนสอดคลองกนวา หลกการ 4M’s ไดแก

1) ดานบคลากร หมายถง ผบรหารสถานศกษา คร และบคลากรทางการศกษา ซงเปน

ผท าหนาทใหบรการหรอปฏบตงานเกยวกบการจดการเรยนการสอน การนเทศ

การบรหารการศกษาในสถานศกษา เปนผจดหาและใชทรพยากรการบรหารอนๆ ไมวาจะ

เปนเงน วสด อปกรณ และการจดการเพอน าสถานศกษาไปสความเจรญกาวหนา บคลากร

จะตองมความรความสามารถในการบรหารจดการในการใชเทคโนโลยคอมพวเตอร เพอให

การด าเนนงานและการจดการเรยนการสอนของสถานศกษามคณภาพส าเรจตาม

วตถประสงคทวางไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล 2) ดานงบประมาณ หมายถง

แผนการเงนของโรงเรยนทจดท าขนโดยการก าหนดรายรบรายจายของงาน/โครงการตางๆ

ทจะด าเนนการเพอใหการจดสรรทรพยากรเปนไปอยางมประสทธภาพ ในการบรหาร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

88

จดการดานเทคโนโลยคอมพวเตอรเพอการเรยนการสอนของสถานศกษาจะตองมการ

จดสรรทรพยากรและบรหาร งานงบประมาณอยางมคณภาพเพอจดหา พฒนา ปรบปรง

ซอมแซม และใชเทคโนโลยคอมพวเตอรอยางประหยดสงสด เกดประโยชนตอการพฒนา

คณภาพการเรยนการสอนสงสด 3) ดานวสด อปกรณ หมายถง การจดสอการเรยนการสอน

และนวตกรรมทมคณภาพและเพยงพอตอการเรยนการสอน โดยมระบบการจดหาและ

บ ารงรกษาทมประสทธภาพ พรอมทงมการบรการและสงเสรมการใชอยางทวถงและ

เปนระบบการบรหารงานวสดอปกรณทดจะน าไปสการบรหารจดการเทคโนโลย

คอมพวเตอรเพอการด าเนนงานและการจดการเรยนการสอนทมคณภาพท าใหการใชวสด

อปกรณเปนไปอยางเหมาะสมและเกดคณคาตรงกบความตองการของผบรหาร คร และ

นกเรยน และ 4) ดานการจดการ หมายถง กจกรรมตางๆ ทกลมบคคลรวมกนด าเนนการ

เพอพฒนาสมาชกของสงคมในทกดาน นบตงแตบคลกภาพ ความร ความสามารถ

พฤตกรรมและคณธรรม เพอใหมคานยมตรงกนกบความตองการของสงคมโดย

กระบวนการตางๆ ทอาศยการควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคล และอาศยทรพยากร

ตลอดจนเทคนคตางๆ อยางเหมาะสม เพอใหบคคลพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคม

ทตนด าเนนชวตอย การจดการทเหมาะสมและค านงถงบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ

จะท าใหเกดการจดสรรทรพยากรอยางมคณภาพและน าไปสการพฒนารปแบบการบรหาร

จดการเทคโนโลยและการสอสารตามเปาหมายทวางไว

สรปไดวา ทรพยากรทางการบรหาร หมายถง สงทมอทธพลตอการบรหาร

องคกรใหประสบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมาย ซงอาจเปนคน เงน วสด

สงของหรอสารสนเทศกได

เพอใหการวจย เรอง การพฒนารปแบบการบรหารเชงกลยทธทสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษาขนาดกลางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชดเจน

ยงขน ผวจยจงสงเคราะหองคประกอบของทรพยากรทางการบรหาร รายละเอยดตาม

ตาราง 7

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

89

องคประกอบทรพยากร

ทางการบรหาร

นกวชาการ

ตาราง 7 การสงเคราะหองคประกอบทรพยากรทางการบรหาร

ล า

ดบ

ท

1. D

uBrin

& Ir

eland

(199

3)

2. ศ

รวรร

ณ เส

รรตน

และค

ณะ, 2

545)

3. ธ

งชย

สนตว

งษ (2

543)

4. ส

มคด

บางโม

(254

5)

5.ไต

รรตน

จงจ

ตร (2

546)

6. ม

หาวท

ยาลย

สโขทย

ธรรม

าธรา

ช (2

550)

7. เสก

สฐ เล

ากจเจร

ญ (2

550)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 บคลากร (Man) √ √ √ √ √ √ √ 7 100

2 งบประมาณ (Money) √ √ √ √ √ √ √ 7 100

3 วสดอปกรณ (Material) √ √ √ √ √ √ √ 7 100

4 การจดการ (Management) √ √ √ 3 43

5 เครองจกร (Machine) √ √ 2 29

6 ขอมลขาวสาร (Information) √ √ 2 29

7 วธการ (Method) √ 1 14

8 ตลาด (Market) √ 1 14

9 เวลา (Time) √ 1 14

จากตาราง 7 การสงเคราะหองคประกอบทรพยากรทางการบรหาร ผวจย

ใชเกณฑในการคดเลอกรอยละ 30 ขนไป ได 4 องคประกอบ ไดแก 1) บคลากร (Man)

2) งบประมาณ (Money) 3) วสดอปกรณ (Material) และ 4) การจดการ (Management)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

90

6. การประกนคณภาพการศกษา

6.1 ความหมายการประกนคณภาพการศกษา

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ นกวชาการหลายทานได

ใหความหมายเกยวกบการประกนคณภาพการศกษา ไวดงน

ส านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน (2553, หนา 1-2) กลาววา

การประกนคณภาพการศกษาเปนกลไกส าคญประการหนงทสามารถขบเคลอนการพฒนา

คณภาพการศกษาใหด าเนนไปอยางตอเนองปฏบตงานไดอยางเปนระบบ มคณภาพตาม

มาตรฐาน ผทจบการศกษามคณภาพตามทมงหวง ผปกครอง ชมชน และองคกร/สถาน

ประกอบการทรบชวงผจบการศกษาเขาศกษาตอหรอรบเขาท างาน มความมนใจวาการจด

การศกษาของสถานศกษาแตละแหงมคณภาพไดมาตรฐาน สอดคลองกบ Harman (1996,

p. 6) กลาววา การประกนคณภาพ หมายถง กลไกกระบวนการทด าเนนการเพอการด ารง

ไว รวมทงการพฒนาคณภาพของผลลพธเพอใหผเกยวของเชอมนในกระบวนการควบคม

คณภาพของสถาบน และใหมผลผลตทไดมาตรฐาน สวน Doterty (1994, p. 11) กลาววา

การประกนคณภาพการศกษาเปนระบบทก าหนดการด าเนนการไวลวงหนา เพอท าใหแนใจ

วาจะเกดความผดพลาดนอยทสดเทาทจะท าได หรอการวางรปแบบการท างานทจะไมใหเกด

ขอผดพลาดเลย ซงทาง การจดการศกษาจะเปนการด าเนนการตรวจสอบเปาหมาย เนอหา

หรอรายละเอยดทก าหนด ทรพยากร ระดบและผลลพธทางการศกษา หลกสตรและรายวชา

สอดคลองกบ Woodhouse (1995, p. 2) กลาววา การประกนคณภาพการศกษา หมายถง

นโยบาย ทศนคต การกระท าหรอวธด าเนนการตางๆ ทจ าเปน ทท าใหแนใจวาคณภาพ

ของการศกษารวมทงการวจยไดรบการรกษาไวและสงเสรมเพมพน มการควบคมคณภาพ

ทมประสทธภาพ ซงจะประกอบดวย การตรวจสอบคณภาพภายในของสถาบนการศกษานน

และการตรวจสอบคณภาพจากภายนอกสถาบน และสอดคลองกบ อทมพร จามรมาน

(2544, หนา 2) ทกลาวถงการประกนคณภาพการศกษาไววา เปนการควบคมคณภาพ

การตรวจสอบคณภาพภายในและโดยภายนอก แลวตดสนตามเกณฑ

สวน Freeman (1997, p. 14) กลาววา การประกนคณภาพเปนค ากวางๆ

ทกลาวถงระบบการบรการจดการทด ทจะท าใหแนใจวาองคกรหรอหนวยงานด าเนนการ

สนองตามความตองการของลกคาหรอผรบบรการ ในขณะท Taylor (1994, p. 11) ไดใหค า

จ ากดความของการประกนคณภาพวา เปนการท าใหถกตงแตแรก หรอพยายามทจะท าให

แนใจวามคณภาพสงตงแตแรก โดยไมค านงถงคาใชจาย เปนการปองกนไมใหเกดความ

ผดพลาด สอดคลองกบ Liston (1999, p. 10) กลาววา การประกนคณภาพเปนความพยายาม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

91

ทจะพฒนาคณภาพโดยใชเทคนคการควบคมคณภาพในกรอบการบรหารงาน ทงนโดยเนน

การปองกนไมใหเกดความผดพลาดมากกวาการแกไขขอผดพลาด นอกจากน Hayward

(2001, p. 20) ไดกลาววา การประกนคณภาพ หมายถง กระบวนการในการวางแผนและ

การตรวจสอบสถาบนอยางเปนระบบ เพอท าใหเชอไดวาไดมาตรฐานการจดการศกษา

ความร โครงสรางพนฐานตางๆ ของสถาบนมคณภาพและไดรบการสงเสรมใหดขน

ซงประกอบดวยกลไกการควบคมคณภาพอยางมประสทธภาพและมการตรวจสอบทงจาก

ภายในสถาบนเอง และโดยหนวยงานภายนอกวามสภาพการด าเนนงานตามมาตรฐาน

ทก าหนดไว และยงสอดคลองกบ Murgatroyd, Stephen & Morgan, C. (1994, p. 45)

ทกลาววา การประกนคณภาพการศกษา หมายถง การด าเนนการเกยวกบการก าหนด

มาตรฐานคณภาพการศกษาและกระบวนการตรวจสอบ หรอการประเมนวาเปนไปตาม

มาตรฐานคณภาพการศกษา

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การประกนคณภาพการศกษา หมายถง

การท ากจกรรมหรอการปฏบตภารกจอยางมระบบตามแบบแผน โดยมการควบคม ตรวจสอบ

และการประเมนคณภาพจนท าใหเกดความมนใจในคณภาพและมาตรฐานของดชนชวดระบบ

กระบวนการผลต ผลผลต และผลลพธของการจดการศกษา ทงการประกนคณภาพภายใน

และการประกนคณภาพภายนอก เพอพฒนาโรงเรยนไปสการเปนองคการทมประสทธผล

6.2 ขอบขายการประกนคณภาพการศกษา

สถานศกษาจะตองด าเนนงานประกนคณภาพการศกษาในสองสวน คอ

6.2.1 การประกนคณภาพภายใน (Internal Quality Assurance) เปนการ

ประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา

จากภายในสถานศกษาหรอหนวยงานตนสงกด ปจจบนสถานศกษาจะตองจดท าระบบการ

ประกนคณภาพการศกษาภายในเพอรบการประเมนจากหนวยงานตนสงกด (ส านกงานเขต

พนทการศกษา) ทกปการศกษา

6.2.2 การประกนคณภาพภายนอก (External Quality Assurance)

เปนการประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของ

สถานศกษาจากภายนอก โดยส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา

(สมศ.) เพอเปนการประกนคณภาพและเปนการพฒนาใหมคณภาพและมาตรฐาน

การศกษาของสถานศกษานนๆ สถานศกษาจะตองไดรบการประเมนภายนอกเพอรบรอง

คณภาพการศกษาจากส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

92

มหาชน) ปจจบนก าลงด าเนนการประเมนคณภาพภายนอกรอบสาม (พ.ศ. 2554-2558)

และจะด าเนนการประเมนคณภาพภายนอกรอบส ในป พ.ศ. 2559-2563

จากการศกษาเอกสารทเกยวของ พบวา มการก าหนดมาตรฐานเพอการ

ประเมนคณภาพการศกษา ดงน

1) มาตรฐานการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ (16 กมภาพนธ 2554, หนา 2-14) ไดมประกาศ

กระทรวงศกษาธการ เรอง ใหใชมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน เพอการประกนคณภาพ

ภายในของสถานศกษา จ านวน 15 มาตรฐาน และ 65 ตวบงช ดงน

มาตรฐานดานคณภาพผเรยน

มาตรฐานท 1 ผเรยนมสขภาวะทดและมสนทรยภาพ

ตวบงชท 1.1 มสขนสยในการดแลสขภาพและออกก าลงกาย

สม าเสมอ

ตวบงชท 1.2 มน าหนก สวนสง และมสมรรถภาพทางกายตาม

เกณฑมาตรฐาน

ตวบงชท 1.3 ปองกนตนเองจากสงเสพตดใหโทษและหลกเลยง

ตนเองจากสภาวะทเสยงตอความรนแรง โรค ภย อบตเหต และปญหาทางเพศ

ตวบงชท 1.4 เหนคณคาในตนเอง มความมนใจ กลาแสดงออก

อยางเหมาะสม

ตวบงชท 1.5 มสขนสยในการดแลสขภาพของตน

ตวบงชท 1.6 สรางผลงานจากการเขารวมกจกรรมดานศลปะ

ดนตร/นาฏศลป กฬา/นนทนาการ ตามจนตนาการ

มาตรฐานท 2 ผเรยนมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค

ตวบงชท 2.1 มคณลกษณะทพงประสงคตามหลกสตร

ตวบงชท 2.2 เอออาทรผอนและกตญญกตเวทตอผมพระคณ

ตวบงชท 2.3 ยอมรบความคดและวฒนธรรมทแตกตาง

ตวบงชท 2.4 ตระหนก รคณคา รวมอนรกษและพฒนาสงแวดลอม

มาตรฐานท 3 ผเรยนมทกษะในการแสวงหาความรดวยตนเอง รกเรยนร

และพฒนาตนเอง อยางตอเนอง

ตวบงชท 3.1 มนสยรกการอานและแสวงหาความรดวยตนเองจาก

หองสมด แหลงเรยนร และสอตางๆ รอบตว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

93

ตวบงชท 3.2 มทกษะในการอาน ฟง ด พด เขยน และตงค าถาม

เพอคนควาหาความรเพมเตม

ตวบงชท 3.3 เรยนรรวมกนเปนกลม แลกเปลยนความคดเหนเพอ

การเรยนรระหวางกน

ตวบงชท 3.4 ใชเทคโนโลยในการเรยนรและน าเสนอผลงาน

มาตรฐานท 4 ผเรยนมความสามารถในการคดอยางเปนระบบ

คดสรางสรรค ตดสนใจแกปญหาไดอยางมสตสมเหตผล

ตวบงชท 4.1 สรปความคดจากเรองทอาน ฟง และด และสอสาร

โดยการพดหรอเขยนตามความคดของตนเอง

ตวบงชท 4.2 น าเสนอวธคด วธแกปญหาดวยภาษาหรอวธการ

ของตนเอง

ตวบงชท 4.3 ก าหนดเปาหมาย คาดการณ ตดสนใจแกปญหาโดย

มเหตผลประกอบ

ตวบงชท 4.4 มความคดรเรม และสรางสรรคผลงานดวยความ

ภาคภมใจ

มาตรฐานท 5 ผเรยนมความรและทกษะทจาเปนตามหลกสตร

ตวบงชท 5.1 ผลสมฤทธทางการเรยนแตละกลมสาระเปนไปตาม

เกณฑ

ตวบงชท 5.2 ผลการประเมนสมรรถนะส าคญตามหลกสตรเปนไป

ตามเกณฑ

ตวบงชท 5.3 ผลการประเมนการอาน คดวเคราะห และเขยน

เปนไปตามเกณฑ

ตวบงชท 5.4 ผลการทดสอบระดบชาตเปนไปตามเกณฑ

มาตรฐานท 6 ผเรยนมทกษะในการทางาน รกการทางาน สามารถ

ท างานรวมกบผอนได และมเจตคตทดตออาชพสจรต

ตวบงชท 6.1 วางแผนการท างานและด าเนนการจนส าเรจ

ตวบงชท 6.2 ท างานอยางมความสข มงมนพฒนางาน และภมใจ

ในผลงานของตนเอง

ตวบงชท 6.3 ท างานรวมกบผอนได

ตวบงชท 6.4 มความรสกทดตออาชพสจรตและหาความรเกยวกบ

อาชพทตนเองสนใจ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

94

มาตรฐานดานการจดการศกษา

มาตรฐานท 7 ครปฏบตงานตามบทบาทหนาทอยางมประสทธภาพ

และเกดประสทธผล

ตวบงชท 7.1 ครมการก าหนดเปาหมายคณภาพผเรยนทงดาน

ความร ทกษะ กระบวนการ สมรรถนะ และคณลกษณะทพงประสงค

ตวบงชท 7.2 ครมการวเคราะหผเรยนเปนรายบคคล และใชขอมล

ในการวางแผนการจดการเรยนรเพอพฒนาศกยภาพของผเรยน

ตวบงชท 7.3 ครออกแบบและจดการเรยนรทตอบสนองความ

แตกตางระหวางบคคลและพฒนาการทางสตปญญา

ตวบงชท 7.4 ครใชสอและเทคโนโลยทเหมาะสมผนวกกบการน า

บรบทและภมปญญาของทองถนมาบรณาการในการจดการเรยนร

ตวบงชท 7.5 ครมการวดและประเมนผลทมงเนนการพฒนาการ

เรยนรของผเรยน ดวยวธการทหลากหลาย

ตวบงชท 7.6 ครใหค าแนะน า ค าปรกษา และแกไขปญหาใหแก

ผเรยนทงดานการเรยนและคณภาพชวตดวยความเสมอภาค

ตวบงชท 7.7 ครมการศกษา วจยและพฒนาการจดการเรยนร

ในวชาทตนรบผดชอบ และ ใชผลในการปรบการสอน

ตวบงชท 7.8 ครประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทด และเปน

สมาชกทดของสถานศกษา

ตวบงชท 7.9 ครจดการเรยนการสอนตามวชาทไดรบมอบหมาย

เตมเวลา เตมความสามารถ

มาตรฐานท 8 ผบรหารปฏบตงานตามบทบาทหนาทอยางมประสทธภาพ

และเกดประสทธผล

ตวบงชท 8.1 ผบรหารมวสยทศน ภาวะผน า และความคดรเรมท

เนนการพฒนาผเรยน

ตวบงชท 8.2 ผบรหารใชหลกการบรหารแบบมสวนรวมและใช

ขอมลผลการประเมนหรอผลการวจยเปนฐานคดทงดานวชาการและการจดการ

ตวบงชท 8.3 ผบรหารสามารถบรหารจดการการศกษาใหบรรล

เปาหมายตามทก าหนดไวในแผนปฏบตการ

ตวบงชท 8.4 ผบรหารสงเสรมและพฒนาศกยภาพบคลากรให

พรอมรบการกระจายอ านาจ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

95

ตวบงชท 8.5 นกเรยน ผปกครอง และชมชนพงพอใจผลการ

บรหารการจดการศกษา

ตวบงชท 8.6 ผบรหารใหค าแนะน า ค าปรกษาทางวชาการและ

เอาใจใสการจดการศกษา เตมศกยภาพและเตมเวลา

มาตรฐานท 9 คณะกรรมการสถานศกษา และผปกครอง ชมชน

ปฏบตงานตามบทบาทหนาทอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

ตวบงชท 9.1 คณะกรรมการสถานศกษารและปฏบตหนาทตามท

ระเบยบก าหนด

ตวบงชท 9.2 คณะกรรมการสถานศกษาก ากบตดตาม ดแล และ

ขบเคลอนการด าเนนงานของสถานศกษาใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย

ตวบงชท 9.3 ผปกครองและชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนา

สถานศกษา

มาตรฐานท 10 สถานศกษามการจดหลกสตร กระบวนการเรยนร

และกจกรรมพฒนาคณภาพผเรยนอยางรอบดาน

ตวบงชท 10.1 หลกสตรสถานศกษาเหมาะสมและสอดคลองกบ

ทองถน

ตวบงชท 10.2 จดรายวชาเพมเตมทหลากหลายใหผเรยนเลอก

เรยนตามความถนด ความสามารถ และความสนใจ

ตวบงชท 10.3 จดกจกรรมพฒนาผเรยนทสงเสรมและตอบสนอง

ความตองการ ความสามารถ ความถนด และความสนใจของผเรยน

ตวบงชท 10.4 สนบสนนใหครจดกระบวนการเรยนรทใหผเรยนได

ลงมอปฏบตจรงจนสรปความรไดดวยตนเอง

ตวบงชท 10.5 นเทศภายใน ก ากบ ตดตามตรวจสอบ และน าผล

ไปปรบปรงการเรยนการสอน อยางสม าเสมอ

ตวบงชท 10.6 จดระบบดแลชวยเหลอผเรยนทมประสทธภาพและ

ครอบคลมถงผเรยนทกคน

มาตรฐานท 11 สถานศกษามการจดสภาพแวดลอมและการบรการท

สงเสรมใหผเรยนพฒนาเตมศกยภาพ

ตวบงชท 11.1 หองเรยน หองปฏบตการ อาคารเรยนมนคง สะอาด

และปลอดภย มสงอานวยความสะดวก พอเพยง อยในสภาพใชการไดด สภาพแวดลอมรมรน

และมแหลงเรยนรส าหรบผเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

96

ตวบงชท 11.2 จดโครงการ กจกรรมทสงเสรมสขภาพอนามยและ

ความปลอดภยของผเรยน

ตวบงชท 11.3 จดหองสมดทใหบรการสอเทคโนโลยสารสนเทศท

เออใหผเรยนเรยนรดวยตนเองและหรอเรยนรแบบมสวนรวม

มาตรฐานท 12 สถานศกษามการประกนคณภาพภายในของสถานศกษา

ตามทก าหนดในกฎกระทรวง

ตวบงชท 12.1 ก าหนดมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา

ตวบงชท 12.2 จดท าและด าเนนการตามแผนพฒนาการจดการศกษา

ของสถานศกษาทมงพฒนาคณภาพตามมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา

ตวบงชท 12.3 จดระบบขอมลสารสนเทศและใชสารสนเทศในการ

บรหารจดการเพอพฒนาคณภาพสถานศกษา

ตวบงชท 12.4 ตดตามตรวจสอบ และประเมนคณภาพภายในตาม

มาตรฐานการศกษาของสถานศกษา

ตวบงชท 12.5 น าผลการประเมนคณภาพทงภายในและภายนอก

ไปใชวางแผนพฒนาคณภาพการศกษาอยางตอเนอง

ตวบงชท 12.6 จดท ารายงานประจาปทเปนรายงานการประเมน

คณภาพภายใน

มาตรฐานดานการสรางสงคมแหงการเรยนร

มาตรฐานท 13 สถานศกษามการสราง สงเสรม สนบสนน

ใหสถานศกษาเปนสงคมแหงการเรยนร

ตวบงชท 13.1 มการสรางและพฒนาแหลงเรยนรภายในสถานศกษา

และใชประโยชนจากแหลงเรยนรทงภายในและภายนอกสถานศกษา เพอพฒนาการเรยนร

ของผเรยนและบคลากรของสถานศกษา รวมทงผทเกยวของ

ตวบงชท 13.2 มการแลกเปลยนเรยนรระหวางบคลากรภายใน

สถานศกษา ระหวางสถานศกษากบครอบครว ชมชน และองคกรทเกยวของ

มาตรฐานดานอตลกษณของสถานศกษา

มาตรฐานท 14 การพฒนาสถานศกษาใหบรรลเปาหมายตามวสยทศน

ปรชญา และจดเนนทก าหนดขน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

97

ตวบงชท 14.1 จดโครงการ กจกรรมทสงเสรมใหผเรยนบรรลตาม

เปาหมายวสยทศน ปรชญา และจดเนนของสถานศกษา

ตวบงชท 14.2 ผลการด าเนนงานสงเสรมใหผเรยนบรรลตาม

เปาหมาย วสยทศน ปรชญา และจดเนนของสถานศกษา

มาตรฐานดานมาตรการสงเสรม

มาตรฐานท 15 การจดกจกรรมตามนโยบาย จดเนน แนวทางการ

ปฏรปการศกษา เพอพฒนาและสงเสรมสถานศกษาใหยกระดบคณภาพสงขน

ตวบงชท 15.1 จดโครงการ กจกรรมพเศษเพอตอบสนองนโยบาย

จดเนน ตามแนวทางการปฏรปการศกษา

ตวบงชท 15.2 ผลการด าเนนงานบรรลตามเปาหมาย

2) กลมตวบงชเพอการประเมนภายนอกรอบสาม (พ.ศ. 2554-2558)

ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการ

มหาชน) (2556, หนา 8-57) ไดก าหนดกลมตวชวดเพอการประเมนภายนอกรอบสาม ระดบ

การศกษาขนพนฐาน ประกอบดวย 3 กลมตวบงช คอ 1) กลมตวบงชพนฐาน (8 ตวบงช)

2) กลมตวบงชอตลกษณ (2 ตวบงช) และ 3) กลมตวบงชมาตรการสงเสรม (2 ตวบงช)

มจ านวนรวมทงหมด 12 ตวบงช มรายละเอยดดงน

กลมตวบงชพนฐาน

ตวบงชท 1 ผเรยนมสขภาพกายและสขภาพจตทด

ตวบงชยอยท 1.1 ผเรยนมน าหนก สวนสง และสมรรถภาพทาง

กายตามเกณฑ รวมทงรจกดแลตนเองใหมความปลอดภย

ตวบงชยอยท 1.2 ผเรยนมสนทรยภาพ

ตวบงชท 2 ผเรยนมคณธรรม จรยธรรมและคานยมทพงประสงค

ตวบงชยอยท 2.1 ผเรยนเปนลกทดของพอแม ผปกครอง

ตวบงชยอยท 2.2 ผเรยนเปนนกเรยนทดของโรงเรยน

ตวบงชยอยท 2.3 ผเรยนมการบ าเพญประโยชนตอสงคม

ตวบงชท 3 ผเรยนมความใฝร และเรยนรอยางตอเนอง

ตวบงชยอยท 3.1 ผเรยนคนควาหาความรจากการอานและใช

เทคโนโลยสารสนเทศ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

98

ตวบงชยอยท 3.2 ผเรยนเรยนรผานประสบการณตรงรวมกบผอน

ทงในและนอกสถานศกษา

ตวบงชท 4 ผเรยนคดเปน ท าเปน

ตวบงชยอยท 4.1 ผเรยนมความสามารถดานการคด

ตวบงชยอยท 4.2 ผเรยนมความสามารถในการปรบตวเขากบสงคม

ตวบงชท 5 ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน

ตวบงชยอยท 5.1 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรภาษาไทย ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.2 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรคณตศาสตร ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.3 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรวทยาศาสตร ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.4 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.5 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรสขศกษาและพลศกษา ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.6 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรศลปะ ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.7 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชยอยท 5.8 ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระ

การเรยนรภาษาตางประเทศ ในระดบชน ป.3 ป.6 ม.3 และ ม.6

ตวบงชท 6 ประสทธผลของการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยน

เปนส าคญ

ตวบงชยอยท 6.1 ประสทธผลการด าเนนการของสถานศกษา

ตวบงชยอยท 6.2 กระบวนการจดการเรยนรของคร

ตวบงชท 7 ประสทธภาพของการบรหารจดการและการพฒนา

สถานศกษา

ตวบงชท 8 พฒนาการของการประกนคณภาพภายในโดยสถานศกษา

และตนสงกด

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

99

กลมตวบงชอตลกษณ

ตวบงชท 9 ผลการพฒนาใหบรรลตามปรชญา ปณธาน พนธกจ และ

วตถประสงคของการจดตงสถานศกษา

ตวบงชท 10 ผลการพฒนาตามจดเนนและจดเดนทสงผลสะทอนเปน

เอกลกษณของสถานศกษา

กลมตวบงชมาตรการสงเสรม

ตวบงชท 11 ผลการด าเนนงานโครงการพเศษเพอสงเสรมบทบาทของ

สถานศกษา

ตวบงชท 12 ผลการสงเสรมพฒนาสถานศกษาเพอยกระดบมาตรฐาน

รกษามาตรฐาน และพฒนาสความเปนเลศ ทสอดคลองกบแนวทางการปฏรปการศกษา

3) ตวบงชการประเมนคณภาพภายนอกรอบส (พ.ศ. 2559 -2563)

ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการ

มหาชน) (2557, หนา 1-22) ไดก าหนดตวบงชการประเมนคณภาพภายนอกรอบส

(พ.ศ. 2559 -2563) ระดบการศกษาขนพนฐาน ดงน

(1) ดานคณภาพศษย

ตวบงชท 1 ผเรยนเปนคนด

ตวบงชท 2 ผเรยนมความรความสามารถตามหลกสตร

ตวบงชท 3 ผเรยนมความสามารถในการคด

ตวบงชท 4 ผเรยนมทกษะชวต

(2) ดานคณภาพคร/อาจารย

ตวบงชท 5 คร/อาจารยเปนคนด มความสามารถ

ตวบงชท 6 คร/อาจารยสรางสรรคหองเรยน/แหลงเรยนรคณภาพ

ตวบงชท 7 คร/อาจารยมผลงานทนาไปใชประโยชน

ตวบงชท 8 คร/อาจารยไดรบการเพมพนความร/ประสบการณ

(3) ดานการบรหารและธรรมาภบาลของสถานศกษา

ตวบงชท 9 การดาเนนงานของคณะกรรมการสถานศกษา

ตวบงชท 10 การดาเนนงานของผอานวยการ

ตวบงชท 11 การบรหารความเสยง

ตวบงชท 12 การพฒนาบคลากรสายสนบสนน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

100

(4) ดานความสมพนธกบชมชน/สงคม

ตวบงชท 13 การใหความรวมมอทสงผลตอชมชน/สงคม

ตวบงชท 14 การใหความรวมมอกบชมชน/สงคมทสงผลตอสถานศกษา

(5) ดานการท านบ ารงศลปะและวฒนธรรม

ตวบงชท 15 การสงเสรมสนบสนนศลปะและวฒนธรรม

ตวบงชท 16 การพฒนาสนทรยภาพ

(6) ดานอตลกษณ/เอกลกษณ

ตวบงชท 17 อตลกษณผเรยน

ตวบงชท 18 เอกลกษณสถานศกษา

(7) ดานมาตรการสงเสรม

ตวบงชท 19 มาตรการสงเสรม

ตวบงชท 20 มาตรการสงเสรม (ภายนอกสถานศกษา)

6.3 ความส าคญหรอประโยชนของการประกนคณภาพการศกษา

อภย ประกอบผล (2548, หนา 48) ไดกลาวถงประโยชนทสถานศกษา

จะไดรบจากการด าเนนการประกนคณภาพการศกษาไวหลายประการ ดงน 1) ผเรยนและ

ผปกครองมหลกประกนและความมนใจวาสถานศกษาจะจดการ ศกษาทมคณภาพเปนไป

ตามมาตรฐานทก าหนด 2) อาจารยไดท างานอยางมออาชพ มการท างานทเปนระบบ

โปรงใส มความรบผดชอบทตรวจสอบไดมประสทธภาพและเนนคณภาพ ไดพฒนาตนเอง

และผเรยนอยางตอเนองท าใหเปนทยอมรบของผปกครองและชมชน 3) ผบรหารไดใชภาวะ

ผน าและความรความสามารถในการบรหารงานอยางเปนระบบ และมความโปรงใส เพอพฒนา

สถานศกษาใหมคณภาพ เปนทยอมรบและนยมชมชอบของผปกครองและชมชน ตลอดจน

หนวยงานทเกยวของกอใหเกดความภาคภมใจและเปนประโยชนตอสงคม 4) กรรมการ

สถานศกษาไดท างานตามบทบาทหนาทอยางเหมาะสม เปนผทท าประโยชนและมสวนพฒนา

สถานศกษาและคณภาพทางการศกษาใหแกเยาวชนและชมชนรวมกบผบรหารและคร

สมควรทไดรบความไววางใจใหมาเปนกรรมการสถานศกษา 5) หนวยงานทก ากบดแลได

สถานศกษาทมคณภาพและศกยภาพในการพฒนาตนเอง ซงจะชวยแบงเบาภาระในการ

ก ากบดแลสถานศกษา และกอใหเกดความมนใจในคณภาพทางการศกษาและคณภาพของ

สถานศกษา 6) ชมชนและสงคมประเทศชาตไดเยาวชนและคนทดมคณภาพและศกยภาพท

จะชวยพฒนาองคกร ชมชน และสงคมประเทศชาตตอไป 7) ผรบบรการไดรบความพงพอใจ

จากการใหบรการของหนวยงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

101

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2553, หนา 12)

กลาววา การประกนคณภาพการศกษามความส าคญ 3 ประการ คอ 1) ท าใหประชาชน

ไดรบขอมลคณภาพการศกษาทเชอถอไดเกดความเชอมนและสามารถตดสนใจเลอกใช

บรการทมคณภาพมาตรฐาน 2) ปองกนการจดการศกษาทไมมคณภาพ ซงจะเปนการ

คมครองผบรโภคและเกดความเสมอภาคทจะไดรบการบรการทมคณภาพอยางทวถง

3) ท าใหผรบผดชอบมงบรหารจดการศกษาสคณภาพและมาตรฐานอยางจรงจง ซงสงผล

ใหมพลงทจะพฒนาประชากรใหมคณภาพอยางเปนรปธรรมและตอเนอง

สรปไดวา การประกนคณภาพการศกษา มความส าคญ 3 ประการ คอ

1) สถานศกษามคณภาพและศกยภาพในการพฒนาตนเอง กอใหเกดความมนใจในคณภาพ

การศกษาและคณภาพของสถานศกษา 2) ผเรยนและผปกครองมหลกประกนและความ

มนใจวาสถานศกษาจะจดการศกษาทมคณภาพเปนไปตามมาตรฐานทก าหนด 3) ท าให

ผรบผดชอบมงบรหารจดการศกษาสคณภาพและมาตรฐานอยางจรงจง ซงสงผลใหมพลง

ทจะพฒนาประชากรใหมคณภาพอยางเปนรปธรรมและตอเนอง

6.4 แนวคด หลกการประกนคณภาพการศกษา

การประกนคณภาพการศกษาเปนกลไกส าคญทท าหนาทสงเสรมและ

ผลกดนใหกระบวนการท างานของหนวยงานตางๆ ในทกระดบของวงการการศกษาและ

บคลากรทเกยวของด าเนนไปอยางประสานสอดรบกนเปนระบบมงหนาไปในทศทางทได

รวมกนก าหนดไวเพอใหบรรลเปาหมายของการปฏรปการศกษาอยางมประสทธภาพ ไดแก

การพฒนาคณภาพผเรยนใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและ

คณธรรมมจรยธรรมและคณธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (2542, หนา 6) ทงนโดยอาศยหลกการและ

วธการบรหารและจดการคณภาพสมยใหมทเนนการสรางความมนใจใหกบทกฝายทเกยวของ

วาผลตผลหรอการบรการทเปนผลผลตขององคกรจะมคณภาพตามมาตรฐานทก าหนด

ไวโดยทความมนใจนตองอยบนรากฐานของหลก วชา ขอเทจจรง หลกฐานเชงประจกษ

และความสมเหตสมผลเปนส าคญ การใชการศกษาเพอเปนเครองมอในการพฒนาคนนน

กรมสามญศกษา (2542, หนา 2) เหนวาคณภาพการจดการศกษาของไทยยงมความ

แตกตางกนในแตละพนท โดยเฉพาะระหวางเขตเมองกบเขตชนบทและภายในเขตเมองเอง

กมสถานศกษาเพยงบางแหง เทานนทไดรบความนยมและการยอมรบเปนพเศษ โดยภาพรวม

แลวคณภาพการจดการศกษาของไทยยงคงเปนทวพากษวจารณวา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

102

1. ผจบการศกษาในแตละระดบของหลกสตรการศกษาขนพนฐานยง

ไมมคณภาพ ทสงคมพอใจ จนแสดงออกถงการไมตอบสนองตอความตองการของสงคม

2. ยงไมมมาตรการกลางทสถานศกษาตางๆ พงม พงประสงค และ

พงผลตใหไดผลเทาเทยมกนในการน าหลกสตรไปใชในการจดการเรยนการสอน

3. มความสบสนและขาดสภาพสมดลของแนวคดตางๆ เชงนโยบาย เชน

การรวมอ านาจและการกระจายอ านาจ การควบคมจากสวนกลางและการใหสถานศกษา

เปนอสระหรออยในความดแลของทองถน

4. ขาดมาตรฐานทจะก ากบตดตามใหสถานศกษาด าเนนงานอยางตอเนอง

ในการพฒนาคณภาพของการจดการเรยนการสอนและการปฏบตตางๆ ตามแนวการใช

หลกสตรให ไดผลส าเรจอยางจรงจง

5. ขาดแรงจงใจหรอการเสรมแรงเพอการยกยองใหเกยรต ใหรางวล

ความกาวหนา ตามระบบต าแหนงของผบรหารสถานศกษาและคณะครทมผลปฏบตงาน

สอดคลองกบมาตรฐานวชาชพ ดงนน เพอเปนหลกประกนวาการจดการศกษาของ

สถานศกษาเปนการศกษาทมคณภาพ สามารถตอบสนองความตองการ ความจ าเปน

ในการพฒนาศกยภาพของคนใหสอดคลองกบลกษณะของสงคมในปจจบน และอนาคต

จงตองจดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2544, หนา 2) เหนวา

มความจ าเปนทจะตองพฒนาคณภาพการศกษา โดยจะตองเรมจากสถานศกษาทกแหง

ด าเนนการพฒนาคณภาพการศกษาของตนเอง ในการพฒนาคณภาพของสถานศกษานน

จะตองมการประกนคณภาพภายในผสมผสานอยในกระบวนการบรหารและการจดการเรยน

การสอนตามปกตของสถานศกษา เพอพฒนาคณภาพของผเรยนอยางตอเนองตลอดเวลา

อนเปนการสรางความมนใจวาสถานศกษาจดการศกษาใหมคณภาพเปนไปตามมาตรฐาน

เพอท าใหเดกไทยเปนคนด มความสามารถ และมความสข จะไดชวยกนสรางสรรคสงคม

ใหมสนตมสงแวดลอมดยงขน นอกจากน ความจ าเปนทจะตองพฒนาคณภาพการศกษา

โดยสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของจะตองจดการศกษาใหมคณภาพตามภาระความ

รบผดชอบของ แตละหนวยงานและใหเปนไปตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2542 ซงไดใหความส าคญของการประกนคณภาพการศกษา โดยก าหนดไวในมาตรา

47 – 51 ซงมรายละเอยดดงน (พระราชบญญตการศกษาแหงชาต, 2542, หนา 14)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

103

มาตรา 47 ใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพ

และมาตรฐานการศกษาทกระดบ ประกอบดวย ระบบการประกนคณภาพภายในและระบบ

การประกนคณภาพภายนอก ระบบ หลกเกณฑและวธการประกนคณภาพการศกษาใหเปน

ไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 48 ใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาจดใหมระบบการประกน

คณภาพภายในสถานศกษา และใหถอวาการประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของ

กระบวนการบรหาร ทสถานศกษาจะตองด าเนนการอยางตอเนอง โดยมการจดท ารายงาน

ประจ าปเสนอตอหนวยงานตนสงกด หนวยงานทเกยวของ และเปดเผยตอสาธารณชน

เพอน าไปสการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา และเพอรองรบการประกนคณภาพ

ภายนอก

มาตรา 49 ใหมส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา

มฐานะเปนองคกรมหาชนท าหนาทพฒนาเกณฑวธการประเมนคณภาพภายนอก และท า

การประเมนผล การจดการศกษาเพอใหมการตรวจสอบคณภาพของสถานศกษา โดยค านง

ถงความมงหมายและ หลกการ และแนวการจดการศกษา ในแตละระดบตามทก าหนดไว

ในพระราชบญญต ใหมการ ประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหงอยางนอย

หนงครงในทกหาป นบตงแตการประเมนครงสดทาย และเสนอผลการประเมนตอหนวยงาน

ทเกยวของและสาธารณชน

มาตรา 50 ใหสถานศกษาใหความรวมมอในการจดเตรยมเอกสารตางๆ

ทมขอมลเกยวของกบสถานศกษา ตลอดจนบคลากร คณะกรรมการสถานศกษา รวมทง

ผปกครองและผทเกยวของกบสถานศกษาใหขอมลเพมเตมในสวนทพจารณาเหนวาเกยวของ

กบการปฏบตภารกจ ของสถานศกษา ตามค ารองขอของส านกงานรบรองมาตรฐานและ

ประเมนคณภาพการศกษา หรอบคคล หรอหนวยงานภายนอกทส านกงานดงกลาวรบรอง

ทท าการประเมนภายนอกของสถานศกษานน

มาตรา 51 ในกรณทการประเมนภายนอกของสถานศกษาใดไมไดมาตรฐาน

ตามทก าหนด ใหส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษาจดท าขอเสนอแนะ

การปรบปรงแกไขตอหนวยงานตนสงกด เพอใหสถานศกษาปรบปรงแกไขภายในระยะเวลา

ทก าหนด หากมไดด าเนนการดงกลาวใหส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ

การศกษา รายงานตอคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานหรอคณะกรรมการอดมศกษา

เพอด าเนนการใหมการด าเนนการปรบปรงแกไข

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

104

จากขอก าหนดของพระราชบญญตการศกษาแหงชาตดงกลาวน

กรมวชาการ (2544, หนา 3) ใหขอสรปวา สถานศกษาจะตองพฒนาการจดการศกษา

ของตนและแสดงความรบผดชอบใหประจกษแกสงคมวา สถานศกษามประสทธภาพใน

2 ประเดนหลก ตอไปน

1. ผเรยนทกคนมความรความสามารถ และคณลกษณะทพงประ

สงคตามมาตรฐานหลกสตรการศกษาขนพนฐานอยางแทจรง

2. สถานศกษามศกยภาพในการจดการศกษาใหผเรยนบรรลผลตาม

มาตรฐานอยางแทจรง

สมคด พรมจย (2544, หนา 43) ไดชใหเหนความส าคญของการประกน

คณภาพภายในสถานศกษา ซงมความสมพนธตอเนองกบการประกนคณภาพภายนอกเพอ

ยนยนผลการประกนคณภาพภายในสถานศกษาวา การประกนคณภาพภายในสถานศกษา

เปนกระบวนการบรหารทสถานศกษาจะตองด าเนนการอยางตอเนอง ทงการวางแผน

การก าหนดเปาหมายของการพฒนา การปฏบตงานตามแผนทวางไว ทงยงมการตรวจสอบ

ผลงานใหเปนไปตามมาตรฐาน และจดท ารายงานการประเมนตนเองเพอเผยแพรใหผท

เกยวของ ผปกครอง สาธารณชนไดรบทราบ สวนการประเมนคณภาพภายนอกเปนการ

ประเมนตอเนองจากการประเมนคณภาพภายในของสถานศกษา เพอเปนการยนยนผลการ

ประเมนคณภาพภายในของสถานศกษาและประเมนศกยภาพของสถานศกษาวามคณภาพ

อยางไรเมอเปรยบเทยบกบมาตรฐานทก าหนด ดงนน การประเมนคณภาพภายนอกจงเปน

งานทตอเนองและสมพนธกบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา และเปนการตรวจสอบ

ผลการประเมนตนเองของสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษา เพอใหขอเสนอแนะ ในการ

ปรบปรงการด าเนนงาน และท าใหสถานศกษาสามารถพฒนาคณภาพในการ จดการศกษา

ไดอยางตอเนอง สมหวง พธยานวฒน (2544, หนา 6) กลาววา การประกนคณภาพภายใน

จะท าใหสถานศกษามการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เปนการยกระดบคณภาพการศกษา

สวนการประกนคณภาพภายนอกจะชวยเปนหลกประกนใหผเรยนและสงคมมความมนใจ

วาจะไดรบ บรการจากสถานศกษาทดขนสม าเสมอ สามารถตรวจสอบไดวาการจด

การศกษาไดใหสงทผเรยน สงคม และรฐตองการ

สรปไดวา ความส าคญและความจ าเปนทตองมการประกนคณภาพ

การศกษา ไดแก คณภาพและมาตรฐานการศกษาของนกเรยน โดยเฉพาะการจดการศกษา

ขนพนฐานทมศกยภาพทไมอาจแขงขนกบประเทศในเขตเอเชย และประเทศอนๆ ในโลก

ตลอดจนไมสามารถตอบสนองตอผเรยน สงคม และรฐตามทตองการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

105

ตอนท 2 การบรหารเชงกลยทธ

การศกษาเกยวกบการบรหารเชงกลยทธ ผวจยไดศกษาประเดนตอไปน

1. ความหมายการบรหารเชงกลยทธ

นกวชาการไดใหนยามศพทหรอความหมายของการบรหารเชงกลยทธ ดงน

Certo & Peter (1991, p. 5) ไดใหความหมายของการบรหารเชงกลยทธวา

หมายถง กระบวนการทตอเนองและมการทบทวนกระบวนการเวยนไปมาตลอด เพอให

องคกรโดยรวมสามารถด ารงอยในสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบ Wright et. al.

(1992, p. 15) ไดใหความหมายของการบรหารเชงกลยทธ หมายถง กระบวนการตอเนอง

ในการก าหนดภารกจและเปาประสงคขององคกรภายใตบรบทของสงแวดลอมภายนอก

องคกร การก าหนดกลวธทเหมาะสม การปฏบตงานตามกลวธทก าหนดไว การใชอ านาจ

หนาทในการควบคมกลยทธ เพอท าใหมนใจวากลวธขององคกรทน ามาใชสามารถน าไปส

ความส าเรจตามเปาประสงคทก าหนดไว ท านองเดยวกน Higgins & Vincze (1993, p. 5)

ไดใหความหมายของการบรหารเชงกลยทธวา หมายถง ขนตอนการบรหารเพอใหบรรล

ภารกจขององคกรโดยสรางความสมพนธระหวางองคกรใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม

โดยเฉพาะผทไดผลประโยชนจากองคกร ซงปจจยในสถานการณสภาพแวดลอมทมผล

กระทบตอการตดสนใจ และก าหนดนโยบายขององคกร ประกอบดวย ลกคา พนกงาน

ชมชนทองท และผถอหน

Mintzberg, Henry (1994, pp. 23-24) ไดกลาวถงหลกในการวางแผน

กลยทธไวดงน 1) กลยทธ คอ แผน เนองจากการก าหนดกลยทธเพอก าหนดทศทางการ

ด าเนนงานในอนาคต ซงจะเหนวาองคกรทกประเภทลวนมกลยทธเพอรบมอกบสถานการณ

ตางๆ ทงสน 2) กลยทธ คอ แบบแผนหรอรปแบบ เปนเรองเกยวกบพฤตกรรมการปฏบตงาน

ทเปนไปอยางตอเนองในแตละชวงเวลา จ าเปนตองค านงถงววฒนาการ ความสามารถของ

องคกรและความคาดหวงของผปฏบตดวย เพราะในเจตนารมณหรอสงทผบรหารตงใจท า

อาจเปนไปไมได แตผปฏบตอาจใชความช านาญปรบกลยทธจนแปรเปลยนเปนสงทเกดขน

จรงได 3) กลยทธ คอ การก าหนดสถานะหรอต าแหนงเนนทความส าคญของสถานะหรอ

ต าแหนงในการแขงขน ดงนน การขาดความเขาใจในสถานะหรอต าแหนง การขาดความร

เกยวกบสภาพแวดลอมในการแขงขนยอมจะน าไปสความลมเหลวได 4) กลยทธ คอ ทศนภาพ

หรอมมมอง เนนทความเขาใจและมมมองตรงกนของคนในองคกร หรอวธการด าเนนงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

106

ทใหคนในองคกรยดถอรวมกน 5) กลยทธ คอ กลวธในการเดนหมาก เปนความหมายท

เฉพาะเจาะจงในสถานการณทมการตอส แขงขน สงทตองการคอการเอาชนะ จงตองวางแผน

กลยทธ โดยค านงถงการใชอบายในการด าเนนงาน หรอยทธวธเพอเอาชนะ

สวน David (2000, p. 5) กลาววา การบรหารเชงกลยทธเปนศาสตรและ

ศลปในการก าหนด 1) กลยทธ 2) การปฏบตตามกลยทธ 3) การประเมนผลกลยทธ

ในขณะท Hitt, Ireland & HosKisson (2005, p. 7) กลาววา กลยทธเปนชดของขอตกลง

และแนวทางปฏบตทถกออกแบบขนดวยการบรณาการและการประสานจดเดนดานความ

สามารถหลกและขอไดเปรยบในการแขงขน ซง จนตนา บญบงการ (2544, หนา 44)

กลาววาการบรหารกลยทธ เปนกระบวนการวเคราะหสภาพแวดลอมและขอมลส าคญ

ทใชประกอบการตดสนใจวางแนวทางด าเนนงานและการควบคมการปฏบตงาน เพอให

องคกรด าเนนการไดอยางสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสถานการณ มพฒนาการและ

แขงขนไดอยางมประสทธภาพ และในท านองเดยวกนน ไพโรจน ปยะวงษวฒนา (2545,

หนา 8) กลาววาการบรหารเชงกลยทธ เปนการบรหารองคกรใหบรรลวตถประสงคอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล โดยใชประโยชนจากทรพยากรทมอยเพอกอใหเกดความ

ไดเปรยบทางการแขงขนภายใตสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง และตองค านงถงผมสวนได

สวนเสยดวย สอดคลองกบ

เสนาะ ตเยาว (2546, หนา 1) ใหความหมายวา กลยทธเปนศาสตรและ

ศลปในการอ านวยการก าลงทางทหาร เปนการใชแผนรวมและด าเนนการรบขนาดใหญ

ในทางธรกจกลยทธมความหมายวา การก าหนดและประเมนทางเลอกตางๆ ทจะท าให

บรรลภารกจและเปาประสงคทตงไว และรวมถงการเลอกทางเลอกทเหมาะสมทสดมาใช

สวนสมยศ นาวการ (2549, หนา 3) ไดใหความหมายของการบรหารเชง กลยทธ

เปนกระบวนการของการก าหนดทศทางระยะยาว การก าหนดกลยทธ การด าเนนกลยทธ

และการประเมนกลยทธขององคกร ส าหรบนตธร รงเรอง (2553, หนา 9) ไดใหความหมาย

ของการบรหารเชงกลยทธ วา คอ กระบวนการตดสนใจของผบรหารเพอน าองคกร

ด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคตามเปาหมายทก าหนดไว โดยการน าทรพยากรการ

บรหารมาใชตามขนตอนการบรหาร ซงประกอบดวย การวเคราะหสภาพแวดลอม

การก าหนดกลยทธ การปฏบตตามกลยทธ และการประเมนกลยทธขององคกร

และในท านองเดยวกนเสนาะ ตเยาว (อางถงใน นตธร รงเรอง, 2553, หนา 9) ใหความหมาย

ของการบรหารเชงกลยทธวา คอ การตดสนใจและการด าเนนการเพอท าใหไดผลตามท

องคกรก าหนดซงเนนทกระบวนการตงแตการก าหนดกลยทธ การน ากลยทธไปใชและการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

107

ประเมนผลกลยทธ ซงเปนกระบวนการวางแผนและใหมนใจวาแผนนนน าไปใชม

ประสทธภาพ เพอใหบรรลเปาหมายในระยะยาว ขนตอนทส าคญ คอ การวเคราะหปจจย

ภายนอก การวเคราะหปจจยภายใน การก าหนดภารกจ และวตถประสงค การก าหนด

กลยทธ การน ากลยทธไปใชและการควบคมประเมนผลกลยทธ

หยดฟา ราชมณ (2554, หนา 6) ไดใหความหมายของการบรหารเชงกลยทธ

วา คอ กระบวนการขนตอน การก าหนดวตถประสงค การเปลยนแปลงวตถประสงคและ

การใชทรพยากรเพอใหบรรลวตถประสงค โดยเรมพจารณาจากวสยทศนทตองการใหเปนไป

อยางใดอยางหนงในอนาคต แลวจงก าหนดพนธกจและเปาประสงคใหสอดคลองกบวสยทศน

โดยค านงถงสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกเพอใหสถานศกษาสามารถ

ปรบตวกบสภาวะแวดลอมทเปลยนแปลงและบรรลถงความส าเรจตามวตถประสงคทตงไว

นอกจากน ส านกนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน (2555, หนา 14) ไดใหความหมายของ

การบรหารเชงกลยทธ คอ การวางแผนทใหความส าคญกบการมองไปสอนาคตภายใตการ

พจารณาถงความเปนไปไดในการใชความสามารถของหนวยงานเพอระดมทรพยากรมาใช

และการพจารณาถงทางเลอกตางๆ อยางรอบคอบและชดเจนวาจะสามารถน าหนวยงาน

ไปสภารกจและเปาหมายทวางไว นอกจากนนการวางแผนกลยทธเกยวของกบการวเคราะห

ทกปจจยทคาดวาจะกอใหเกดการเปลยนแปลงในอนาคตและทจะมผลกระทบตอหนวยงาน

ทงในแงโอกาสและอปสรรคเพอจะบอกถงทศทางทหนวยงานก าหนดขนอยางชดเจนเพอ

การปฏบตในอนาคต

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การบรหารเชงกลยทธ หมายถง กระบวนการ

บรหารทมการก าหนดแนวทางและปฏบตตามดวยชนเชงทเหนอกวาเพอใหบรรลตามเปาหมาย

2. แนวคดเกยวกบการบรหารเชงกลยทธ

สพาน สกฤษฎวานช (2544, หนา 4) กลาวถงการบรหารเชงกลยทธวา

1) ชวยใหผบรหารตนตวตอการเปลยนแปลง เหนโอกาสใหมๆ และขอจ ากดทเกดขนท าให

ปรบตวไดดสามารถใชโอกาสและจดแขงใหเกดประโยชนสงสด 2) ชวยใหมทศทางทชดเจน

ท าใหองคกรแขงแกรงประสบความส าเรจตามวตถ ประสงค 3) เปดโอกาสใหผบรหารและ

ผปฏบตงานมสวนรวมในการพฒนาความคด และชวยลดการตอตานการเปลยนแปลงทอาจ

เกดขน 4) ชวยใหองคกรคาดการณปญหาทจะเกดขนในอนาคตได โดยผบรหารมการท างาน

ในลกษณะ Proactive ท าใหปรบตวไดดกวา และ 5) ชวยใหผบรหารยกระดบผลการปฏบตงาน

ท าใหองคกรบรรลทงประสทธภาพ คอ การมตนทนทต ากวา และมประสทธผล คอ บรหารงาน

บรรลตามวตถประสงคทตงไว สอดคลองกบ บญเลศ เยนคงคา (2550, หนา 13) ทกลาววา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

108

การบรหารเชงกลยทธ 1) ชวยใหผบรหารเขาใจตอการเปลยนแปลงและมวสยทศนตออนาคต

ท าใหก าหนดวตถประสงคและทศทางการด าเนนงานขององคกรไดอยางเปนรปธรรม 2) สราง

ความสอดคลองในการปฏบต ไดแก การก าหนด การประยกต การตรวจสอบ และการควบคม

กลยทธขององคกร 3) สรางความพรอมใหแกองคกร ไดแก การวเคราะหสภาพแวดลอม

และการก าหนดกลยทธชวยใหสมาชกขององคกร เกดความเขาใจในภาพรวมและศกยภาพ

ขององคกร ตลอดจนอทธพลของปจจยแวดลอมทมตอองคกร

3. กระบวนการบรหารเชงกลยทธ

นกวชาการไดกลาวถงกระบวนการบรหารเชงกลยทธ ดงน

Maassen & Van Vught (1992, pp. 80-81) กลาวถงองคประกอบของ

การวางแผนกลยทธของสถาบนอดมศกษาประกอบดวย 4 สวนดงน 1) การประเมนหรอ

ส ารวจสภาพแวดลอม เพอก าหนดแนวโนมหรอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมและ

ผลกระทบทเกดกบสถาบน 2) การประเมนภายในสถาบน (Institutional Assessment)

เพอศกษาจดแขง จดออน ปญหาและความสามารถของสถาบน 3) การประเมนคานยม

เพอพจารณาคานยม แรงจงใจ และแนวคดของบคคลภายในสถาบนและความรบผดชอบ

ของสถาบนตอชมชน 4) การสรางแผนหลก เพอก าหนดรปแบบของกลยทธหรอทศทาง

ของสถาบนจากปจจยทง 3 ขอทกลาวขางตน ขณะทThompson, Arthur, & Strickland A.J.,

(1995, p. 4) กลาววา กระบวนการบรหารเชงกลยทธประกอบดวย 1) การก าหนดวสยทศน

พนธกจ เปาหมาย และวตถประสงค 2) การวางแผนเชงกลยทธ 3) การปฏบตตามกลยทธ

และ 4) การประเมนผลและการควบคมเชงกลยทธ

สวน Hitt, Ireland, & Hoskisson (1999, p. 80) กลาวถง กระบวนการ

จดการเชงกลยทธไววา ประกอบดวย ปจจยปอนของกลยทธ การปฏบตตามกลยทธ และ

ผลผลตของกลยทธ ดงน

ขนท 1 การวเคราะหสภาพแวดลอม ทงสภาพแวดลอมภายในและ

ภายนอกองคกร การวเคราะหสภาพแวดลอมเปนการระบภาวะคกคามและโอกาสของ

องคกรในปจจบนและในอนาคต ทอาจมอทธพลตอความสามารถขององคกรในการไป

สเปาหมายในทนสภาพแวดลอมขององคกรเปนชดขององคประกอบทงหมดภายนอกและ

ภายในองคกร อาจมผลตอความกาวหนาขององคกรในการทจะไปสเปาหมาย

ขนท 2 การสรางทศทางขององคกร หรอก าหนดแนวรกขององคกร

ตวบงชทศทางขององคกรม 2 ตวคอ พนธกจขององคกร และวตถประสงคขององคกร ซง

พนธกจขององคกรคอจดมงหมายหรอเหตผลวาท าไมองคกรจงคงอย สวนวตถประสงค คอ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

109

เปาหมายทองคกรไดเลอกแลว กระบวนการสรางทศทางขององคกรประกอบดวย

ขนตอนยอย 3 ขนตอน คอ 1) การไตรตรองผลการวเคราะหสภาพแวดลอม 2) การสราง

พนธกจขององคกรทเหมาะสม และ 3) การสรางวตถประสงคขององคกรทเหมาะสม

ขนตอนยอยท 2 น เปนผลมาจากการไตรตรองในขนตอนยอยท 1 เกยวกบสภาพแวดลอม

ขององคกร การก าหนดพนธกจทเหมาะสมจะเพมโอกาสของการอยรอดในระยะยาวใหแก

สถาบน ซงหลงจากนนจะสามารถด าเนนการในขนตอนยอยท 3 ไดโดย (1) วเคราะหแนวโนม

ทส าคญของสภาพแวดลอม (2) พฒนาวตถประสงคโดยภาพรวมของสถาบน และ

(3) สรางวตถประสงคยอยๆ เปนล าดบขน

ขนท 3 การก าหนดกลยทธ หมายถง กระบวนการออกแบบและเลอก

กลยทธ ซงน าไปสการบรรลวตถประสงคขององคกร วธการทใชในขนตอนนอาจท าได

หลายแนวทาง เชน การวเคราะหค าถามวกฤต การวเคราะหจดแขง-จดออน-โอกาส-ภาวะ

คกคาม วธเมตรกซของ BCG (Boston consulting Group Growth-share Matrix) และวธ

เมตรกซภาพฉายหลายองคประกอบของ G.E. (General Electric’s Multifactor Portfolio Matrix)

เปนตน

ขนท 4 การปฏบตตามกลยทธในองคกร ขนตอนนเปนการน ากลยทธ

ไปสการปฏบต ซงผบรหารตองมความคดทชดเจนในหลายๆ ประเดน เชน เมอใชกลยทธใหม

องคกรจ าเปนตองมการเปลยนแปลงมากเพยงใด จะด าเนนการ อยางไรกบ “วฒนธรรม

องคกร” เพอเปนหลกประกนวา การใชกลยทธนจะประสบความส าเรจ

ขนท 5 การควบคมกลยทธ ขนตอนนเนนทการควบคมและประเมน

กลยทธการจดการทใช เพอพสจนและรบรองคณภาพของกลยทธการจดการนน

Scribner (2000, p. 65) กลาวถงหาเหลยมเพชรในการบรหารจดการ

เชงกลยทธ ไววาประกอบดวย 5 ขนตอนดงตอไปน 1) การก าหนดเปาหมาย 2) การวเคราะห

3) ก าหนดกลยทธ 4) การน ากลยทธไปปฏบต และ 5) การตดตามกลยทธ สวน Thompson

& Strickland (2003, pp. 112) กลาววา การจดการเชงกลยทธ เปนกระบวนการด าเนนงาน

5 ประการ ซงเกยวของกบการจดท ากลยทธและการปฏบตตามกลยทธ ทมความสมพนธซง

กนและกน ดงน 1) การก าหนดวสยทศนเชงกลยทธ บงบอกลกษณะของธรกจในอนาคตของ

บรษทวามลกษณะอยางไร องคกรจะมงหนาไปทางใด ทงนเพอเปนการก าหนดทศทางใน

การด าเนนงานในระยะยาวใหกบองคกร บอกชนดของธรกจทบรษทพยายามอยากจะให

เปนไป และแจงใหทกคนไดทราบ เพอใหการปฏบตงานเปนไปในทศทางตามทมงหวง

รวมกน 2) การก าหนดวตถประสงค เปนการเปลยนวสยทศนเชงกลยทธใหเปนเปาหมายใน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

110

การด าเนนงานโดยเฉพาะ เพอใหบรรลผลส าเรจตามทก าหนดไว 3) การจดท ากลยทธ เพอ

บรรล ผลส าเรจตามทตงความมงหวงไว 4) การน ากลยทธทเลอกไวไปปฏบต เพอใหเกด

ประสทธภาพและประสทธผลมากทสด 5) การประเมนผลการด าเนนงานและการปรบปรง

แกไขเพอเรมตนใหมการปรบปรงแกไขจะเรมตงแต การก าหนดวสยทศน การก าหนดทศทาง

ในการด าเนนงานระยะยาว การก าหนดวตถประสงค การจดท ากลยทธหรอการน ากลยทธ

ไปปฏบต โดยพจารณาจากประสบการณจรงและปรบปรงเปลยนแปลงใหสอดคลองกบ

สภาวการณใหม ความคดใหม และโอกาสทเกดขนใหม ขณะท Harrison & St. John (2008,

p. 97) กลาวถงกระบวนการบรหารจดการเชงกลยทธวา ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก

1) การวเคราะหสภาพแวดลอม ไดแก การวเคราะหสภาวะแวดลอมภายนอกและภายใน

2) การก าหนดทศทางของกลยทธ 3) การก าหนดกลยทธ 4) การปฏบตตามกลยทธและ

การควบคม และ 5) การปรบกลยทธ

ชนนทร ชนหพนธรกษ (2544, หนา 12) กลาววา กระบวนการบรหาร

เชงกลยทธประกอบดวย 1) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกทระบถงโอกาส

และอปสรรค จดเดน จดดอยตางๆ มาพจารณาก าหนดวสยทศน เปาหมาย วตถประสงคท

เหมาะสม 2) น าไปปฏบตตามกลยทธในระดบตางๆ ตามขนตอน 3) ก ากบ ตดตาม ควบคม

และปรบปรงเพอใหมนใจวาเปนไปตามแบบแผนทก าหนดไวอยางสมบรณ ส าหรบจนตนา

บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนท (2546, หนา 18) กลาววา กระบวนการบรหารเชง

กลยทธ ประกอบดวย 1) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในภายนอก และปจจยตางๆ

ทมผลกระทบตอการด าเนนงาน 2) น าขอมลทไดจากการวเคราะหโอกาสและขอจ ากดมา

ประมวลเพอก าหนดทศทาง ภารกจ และการตงเปาหมาย 3) การก าหนดกลยทธ โดยการ

น าทศทางขององคกรทก าหนดไวมาพฒนาเพอเปนแนวทางการด าเนนงานในอนาคต

4) การน ากลยทธไปปฏบตผานการจดโครงสรางบคลากรและการประสานงานรวมกน

อยางเปนระบบ 5) การควบ คมประเมน ตดตามและตรวจสอบ วเคราะหปรบปรงและ

พฒนาใหกลยทธ สอดคลองกบสถานการณจรง

ขณะทสมชาย ภคภาสนววฒน (2549, หนา 18) ไดกลาวถงโครงสราง

ในการบรหารเชงกลยทธวา ประกอบดวย การวเคราะหเชงกลยทธ ทางเลอกเชงกลยทธ

และการด าเนนการเชงกลยทธ โดยมรายละเอยดดงน

1) การวเคราะหเชงกลยทธ เปนการวเคราะหสภาพ แวดลอมภายนอก

ทางธรกจ หรอเปนการวเคราะหการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทเกยวกบเศรษฐกจ

สงคม ธรกจ ทจะกระทบตอองคกร โดยเปนการวเคราะหเพอดผลกระทบทจะเปนทงโอกาส

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

111

และอปสรรค และครอบคลมถงการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในขององคกร อนหมายถง

การวเคราะหโครงสราง ทรพยากรขององคกร เพอทจะหาจดออน และจดแขง นอกจากนน

ยงครอบคลมถงการวเคราะหคานยมหรอวฒนธรรมขององคกร ซงจะเปนเหมอนโอกาส

และขอจ ากดในการทจะด าเนนมาตรการทเหมาะสมในการเปลยนแปลงเปาหมายของการ

วเคราะหเชงกลยทธนกคอการวางต าแหนงทางธรกจ กลาวอกนยหนง การวางต าแหนง

ทางธรกจซงเปนหวใจส าคญของการวเคราะหเชงกลยทธนน กคอการทจะด าเนนมาตรการ

หรอการก าหนดทศทางของธรกจโดยค านงถงโอกาสและอปสรรค จากการวเคราะห

การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมบนพนฐานของการประเมนจดออนและจดแขงขององคกร

ตลอดจนความเปนไปไดและความสอดคลองของวฒนธรรมและคานยมขององคกร

ซงประกอบดวย (1) การวเคราะหคานยม (2) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก

และ(3) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน

2) ทางเลอกเชงกลยทธ เปนการก าหนดกลยทธหรอแนวทางเพอทจะ

บรรลสทศทางกลยทธ หรอการก าหนดทางเลอกเชงกลยทธนนกคอ แนวทางกลยทธในดาน

ตางๆ และคดเลอกกลยทธหรอทศทางทเหมาะสม ซงจะประกอบดวยทางเลอกของกลยทธ

ระดบองคกร และกลยทธระดบปฏบตการ ซงประกอบดวย (1) การก าหนดทางเลอกทแนนอน

(2) การสรางทางเลอก และ (3) การประเมนทางเลอก

3) การน ากลยทธไปปฏบต เปนการน ากลยทธไปด าเนนการเปนรปธรรม

หลงจากไดมการก าหนดกลยทธไดมการน ากลยทธทไดก าหนดนนไปปฏบตและประเมนผล

ซงประกอบดวย (1) การวางแผนทรพยากร (2) โครงสรางองคกร และ (3) การพฒนาคน

และระบบ

ส าหรบทศพร ศรสมพนธ (2549, หนา 80-81) กลาววา กระบวนการ

บรหารจดการเชงกลยทธ ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก 1) การก าหนดกลยทธเปนการ

วเคราะหสภาพปจจบนโดยใชเทคนค SWOT Analysis เพอก าหนดองคประกอบตอไปน

(1) วสยทศน (2) ประเดนยทธศาสตร (3) เปาประสงค/ตวชวด (4) กลยทธยอย 2) การน า

กลยทธไปสการปฏบต ซงกจกรรมจะประกอบดวย (1) การจดท าแผนปฏบตการ

(2) การประเมนความเสยงและการบรหารจดการ (3) การจดท าขอเสนอเพอการเปลยนแปลง

ในดาน โครงสราง กระบวนงานและเทคโนโลยสารสนเทศ บคลากรและวฒนธรรมองคกร

ก าหนดระเบยบหรอแนวปฏบต 3) การควบคมและประเมนผล เปนการก ากบ ตดตาม และ

ประเมนผลการด าเนนงานตามกลยทธทก าหนดขน เพอการตดสนใจทจะด าเนนการตอไป

หรอลมเลกการด าเนนการตามกลยทธ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

112

นอกจากน วชต ออน (2549, หนา 67) กลาวถงกระบวนการจดการเชง

กลยทธวา ม 2 ขนตอน คอ 1) การก าหนดกลยทธ เปนขนตอนหรอวธการทเกยวของกบ

กระบวนการในการตดสนใจ เพอเปนแนวทางในการก าหนดกลยทธ โดยมขนตอนดงน

(1) ก าหนดวสยทศน ภารกจ และเปาหมายหลกของบรษท (2) ก าหนดวตถประสงคระยะสน

และระยะยาว (3) ประเมนผลและเลอกใชกลยทธ โดยอาศยพนฐานการวเคราะหจากสภาพ

แวดลอมภายนอกและภายในองคกร 2) การปฏบตตามกลยทธ เปนขนตอนในการปฏบต

ภายใตโครงสรางขององคกร ระบบขององคกร และกระบวนการในการจดองคกร เพอใชเปน

แนวทางในการปฏบตตามกลยทธทบรษทไดตดสนใจเลอก โดยมขนตอนดงน (1) ออกแบบ

โครงสรางขององคกรใหสอดคลองกบกลยทธ พรอมทงจดหาบคคลในองคกรทมภาวะผน า

มาเปนผน าในการด าเนนกลยทธ (2) สรางวธการปฏบตตามกลยทธ โดยจดท าแผน

งบประมาณ ตลอดจนพฒนาระบบการจงใจ เพอใหผลการปฏบตงานบรรลวตถประสงค

ขององคกร และ (3) สรางระบบควบคมวธการด าเนนกลยทธ เพอใหบรรลวตถประสงค

ขององคกร

ขตตยา ดวงส าราญ (2552, หนา 225) ไดกลาวถงองคประกอบของการ

บรหารเชงกลยทธวา ประกอบดวย 1) การวางแผนกลยทธ 2) ประเมนสภาพของโรงเรยน

3) ก าหนดทศทางของโรงเรยน 4) ก าหนดกลยทธของโรงเรยน 5) การปฏบตตามกลยทธ

ของโรงเรยน และ 6) ประเมนกลยทธโรงเรยน และในท านองเดยวกน นตธร รงเรอง (2553,

หนา 19) กลาววา การบรหารเชงกลยทธในโรงเรยนประกอบดวย 4 ดาน คอ 1) การวเคราะห

สภาพแวดลอม 2) การก าหนดกลยทธ 3) การปฏบตตามกลยทธ 4) การควบคมและประเมน

กลยทธ และดษยชย แกนทาว (2556, หนา 28-29) กลาววา การบรหารโรงเรยนเชงกลยทธ

ม 9 องคประกอบ ไดแก 1) การวเคราะหสภาพแวดลอมโรงเรยน 2) การก าหนดวสยทศน

3) การก าหนดพนธกจ 4) การก าหนดประเดนยทธศาสตร 5) การก าหนดเปาประสงค

6) การก าหนดตวชวดความส าเรจ 7) การก าหนดกลยทธโรงเรยน 8) การน ากลยทธไปส

การปฏบต และ 9) การประเมนกลยทธ

จากการศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของผวจยไดสงเคราะหกระบวนการ

บรหารเชงกลยทธ รายละเอยดดงตาราง 8

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

113

กระบวนการ

บรหารเชงกลยทธ

นกวชาการ

ตาราง 8 การสงเคราะหกระบวนการบรหารเชงกลยทธ

ล า

ดบ

ท

1.M

aass

en &

Van

Vug

ht (1

992)

2.Th

omps

on, A

rthur

, & S

trick

land

A.J.,

(199

5)

3.H

itt, I

relan

d, &

Hos

kisso

n (19

99)

4.S

cribn

er (2

000)

5.T

hom

pson

& S

trick

land

(200

3)

6.H

arris

on &

St.

John

(200

8)

7.ชนน

ทร ชนห

พนธร

กษ (2

544)

8.จนต

นา บ

ญบง

การ แล

ะณฏฐ

พนธ เขจร

นนท

(254

6)

9.สมช

าย ภ

คภาส

นววฒ

น (254

9)

10.ทศ

พร ศ

รสมพ

นธ (2

549)

11.ว

ชต ออน

(254

9)

12.ขต

ตยา ดว

งส าร

าญ (2

552)

13.นต

ธร รงเรอ

ง (2

553)

14.ดษ

ยชย แก

นทาว

(255

6)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 การวางแผนกลยทธ √ 1 7

2 การวเคราะหสภาพแวดลอม √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 10 71

3 การประเมนภายใน √ 1 7

4 การประเมนคานยม √ 1 7

5 การก าหนดทศทางขององคกร √ √ √ √ 4 29

6 การก าหนดกลยทธ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 13 93

7 การก าหนดวสยทศน √ √ 2 14

8 การก าหนดพนธกจ √ 1 7

9 การก าหนดประเดนยทธศาสตร √ 1 7

10 การก าหนดวตถประสงค √ 1 7

11 การก าหนดเปาประสงค √ 1 7

12 การก าหนดตวชวดความส าเรจ √ 1 7

13 การน ากลยทธไปปฏบต √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 13 93

14 การประเมนและควบคมกลยทธ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 10 71

15 การปรบกลยทธ √ 1 7

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

114

จากตาราง 8 การสงเคราะหกระบวนการบรหารเชงกลยทธ ผวจยใชเกณฑ

ในการคดเลอกรอยละ 30 ขนไป ได 4 ขนตอน ดงน 1) การวเคราะหสภาพแวดลอม

2) การก าหนดกลยทธ 3) การน ากลยทธไปปฏบต และ 4) การประเมนกลยทธ โดยม

รายละเอยดของกระบวนการบรหารเชงกลยทธ ดงน

1. การวเคราะหสภาพแวดลอม

1.1 ความหมายของการวเคราะหสภาพแวดลอม

นกวชาการไดใหความหมายของการวเคราะหสภาพแวดลอม ดงน

สมยศ นาวการ (2549, หนา 30) กลาววา SWOT เปนค ายอมาจาก

Strength, Weakness, Opportunity, และ Threat นยมเรยกการวเคราะหสภาพแวดลอมวา

SWOT Analysis เปนการวเคราะหเพอประเมนจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค โดยใช

เปนรากฐานของการก าหนดกลยทธเพอบรรลวตถประสงคขององคกร ในขณะเดยวกน

ธญญา วรนทรเวช (2550, หนา 8) ไดใหความหมายคลายคลงกนวา การวเคราะห SWOT

เปนการวเคราะหสภาวะแวดลอมขององคกร ซงสอดคลองกบพชรกฤษฎ พวงนล (2553,

หนา 51) กลาววา การวเคราะห SWOT เปนการประเมนจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค

เพอน าไปวางแผนและก าหนดกลยทธขององคกร ส าหรบอาทตย วงษสงา (2555, Online)

กลาววา การวเคราะห SWOT เปนเครองมอในการประเมนสถานการณขององคกร ซงจะ

ชวยใหผบรหารก าหนดจดแขงและจดออนจากสภาพแวดลอมภายใน โอกาสและอปสรรค

จากสภาพแวดลอมภายนอก ตลอดจนผลกระทบทมศกยภาพจากปจจยเหลาน ตอการ

ท างานขององคกร หรอกลาวอกนยหนงวา SWOT Analysis หมายถง การวเคราะหและ

ประเมนวา องคกรมจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค อยางไรเพอทจะน าไปใชในการ

วางแผนและก าหนดกลยทธตอไป

สรปไดวา การวเคราะหสภาพแวดลอมเปนการวเคราะหเพอประเมน

จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค โดยใชเปนรากฐานของการก าหนดกลยทธเพอบรรล

วตถประสงคขององคกร ประกอบไปดวยการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก

และการวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน

1.2 องคประกอบของการวเคราะหสภาพแวดลอม

นกวชาการหลายทานไดกลาวถงองคประกอบของการวเคราะห

สภาพแวดลอม ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

115

บญเลยง ค าช (2544, หนา 44-45) กลาววา การวเคราะห SWOT

1) เปนการส ารวจถงปจจยเพอหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค ทจะตองด าเนนงาน

ตามภารกจของโรงเรยน คอ (1) ศกษาปจจยทจ าเปนในการบรหารโรงเรยน (2) วเคราะห

จดเดนจดดอยของโรงเรยน (3) วเคราะหปญหาอปสรรคในการจดการ ศกษาของโรงเรยน

(4) ศกษาแนวทางทดในการปรบปรงการบรหารงาน (5) วเคราะหและประสานงานในการ

จดท าแผนงานใหสอดคลองกบนโยบายของหนวยงานระดบสงและนโยบายของโรงเรยน

(6) ประสานการวางแผนกบฝายแผนงานของโรงเรยน หมวดวชาและหนวยงานทเกยวของ

(7) ก ากบดแล ตรวจสอบตดตามประเมนผลงานโครงการ 2) เปนความคาดหวงและ

ความตองการของผมสวนเกยวของ มงหวงผลส าเรจในการจดการศกษาของโรงเรยน คอ

(1) การเตรยมการด าเนนงาน การพฒนาและแกปญหาไวลวงหนาใหการท างานมเปาหมาย

กาวไปขางหนาอยตลอดเวลา ชวยใหภารกจไดรบการพฒนาอยเสมอ (2) การปฏบตงานท

มแผน ระบบ ขนตอน ระยะเวลาและเปาหมายทก าหนดไวชดเจน (3) กรณเกดปญหาหรอ

มการเปลยนแปลงตางๆ ทงภายในและภายนอก ปรบปรงแกไขไดทนทวงท (4) เปนเครองมอ

ใหผเกยวของวนจฉยตดสนใจไดอยางมหลกเกณฑและถกตอง (5) ท าใหรอดต ปจจบน

และอนาคต เปนประโยชนตอการปรบปรงพฒนา (6) มการใชทรพยากรอยางประหยดและ

ไดผลอยางคมคา (7) กอใหเกดความรวมมอในการประสานงานทงภายในและภายนอก

เพอใหการด าเนนงานสอดคลองกนประหยดเวลา ประสบความส าเรจในเวลาทรวดเรว

รงสรรค มณเลก (2549, หนา 34-37) กลาววา การวเคราะหสภาพ

แวดลอมของสถานศกษา ประกอบดวย 1) การวเคราะหจดแขงและจดออนของสถานศกษา

ควรเกบขอมลจากหลายๆ แหง เชน จากระบบสารสนเทศของสถานศกษาเอง จากชมชน

ผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษา ผบรหาร คร และนกเรยน ส าหรบประเดนทจะน ามา

ศกษา จดแขง จดออน โดยศกษาปจจยและกระบวนการซงเกยวกบ (1) Man มครและบคลากร

อยางพอเพยงและมคณภาพ (2) Money มเงนพอเพยงทจะน าไปใชในการบรหารจดการ

เพอใหบรรลเปาหมาย (3) Materials มวสดอปกรณเพยงพอและมคณภาพตอการน าไปใชงาน

(4) Management หมายถง การจดโครงสรางการบรหารของสถานศกษา สวนการวเคราะห

สภาพแวดลอมภายในของสถานศกษา มประเดนทน ามาพจารณา คอ (1) โครงสราง ไดแก

ล าดบชนของการบงคบบญชา การสอสารภายใน การจดองคกรและการมอบหมายงาน

(2) วฒนธรรม ไดแก ความเชอ ความคาดหวง และคานยมของคนในหนวยงาน (3) การบรการ

ไดแก การใหบรการความสะดวกของหนวยงาน (4) ทรพยากร ไดแก ปรมาณและคณภาพ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

116

ของนกเรยนทจบการศกษาจากสถานศกษา 2) การวเคราะหโอกาสและอปสรรคในการ

ด าเนนงานของสถานศกษา เปนการศกษาสภาพแวดลอมภายนอก ประกอบดวย (1) ดาน

เศรษฐกจ ไดแก รายไดของประชากรภาวะเงนเฟอ การมงานท า (2) ดานสงคมวฒนธรรม

ไดแก คานยม ความเชอ เจตคต ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม (3) ดานเทคโนโลย

ไดแก ความเปลยนแปลงดานนวตกรรมและเทคโนโลยดานตางๆ ความทนสมยของอปกรณ

เครองมอ เครองใชในการด าเนนงาน และ (4) ดานการเมอง กฎหมาย ไดแก นโยบายทาง

การเมอง เสถยรภาพของรฐบาล ระเบยบกฎหมายตางๆ

ส าหรบดษยชย แกนทาว (2556, หนา 28-29) ไดกลาวถง องคประกอบ

ของการวเคราะหสภาพแวดลอมสถานศกษาวา ประกอบดวย 1) การวเคราะหสภาพแวดลอม

ทวไป เปนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกของสถานศกษา การพจารณาประเดนทเปน

โอกาสและอปสรรคในการจดการศกษา ไดแก (1) สภาพแวดลอมดานเศรษฐกจ ไดแก รายได

อาชพ ภาวะเงนเฟอ หนสน และการมงานท า (2) สภาพแวดลอมดานสงคมและวฒนธรรม

ไดแก จ านวนประชากร การคมนาคม การสอสาร คานยม ความเชอ เจตคต ขนบธรรมเนยม

ประเพณ วฒนธรรม และปญหาสงคมตางๆ (3) สภาพแวดลอมทางดานเทคโนโลย ไดแก

การเปลยนแปลงทางนวตกรรมและเทคโนโลยตางๆ ความทนสมยของอปกรณ เครองมอ

เครองใชในการด าเนนงาน และภมปญญาทองถน (4) สภาพแวดลอมดานการศกษา ไดแก

โครงสราง วสยทศน พนธกจ หลกสตร มาตรฐานการศกษา แหลงเรยนร ความรวมมอของ

หนวยงานทเกยวของ แนวโนมการจดการศกษาระดบชาตหรอนานาชาต บทบาทหนาทใน

การก ากบดแล ควบคมของรฐ เปนตน (5) สภาพแวดลอมดานการเมองและกฎหมาย ไดแก

รฐธรรมนญ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต นโยบายของรฐ และนโยบายของหนวยงาน

ตนสงกด และการแทรกแซงทางการเมอง 2) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน ประกอบดวย

(1) วเคราะหโครงสรางของสถานศกษา ไดแก โครงสรางนโยบาย ระบบงานของสถานศกษา

(2) ผลผลตและการใหบรการ ไดแก ประสทธภาพการใหบรการทางการศกษา (3) วเคราะห

ดานบคลากร ไดแก ปรมาณและคณภาพของครและบคลากรทางการศกษาในสถานศกษา

บคลากรของชมชน (4) วเคราะหดานประสทธภาพดานการเงน ไดแก ความเพยงพอ ความ

คลองตวในการเบกจายเงน การใชทรพยากรของสถานศกษา การระดมทรพยากร (5) วเคราะห

ดานวสดอปกรณ ไดแก ความเพยงพอและคณภาพของวสดอปกรณในสถานศกษา (6) วเคราะห

ดานการบรหารจดการ การมสวนรวมของบคลากรและชมชนในการบรหารจดการ การกระจาย

อ านาจการบรหารจดการ และการประชาสมพนธ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

117

สรปไดวา การวเคราะหสภาพแวดลอม ประกอบดวย 1) การวเคราะหสภาพ

แวดลอมภายนอก ไดแก ดานดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เทคโนโลย การศกษา

การเมองและกฎหมาย และ 2) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน ไดแก การวเคราะห

โครงสรางของสถานศกษา ผลผลตและการใหบรการ ดานบคลากร ดานประสทธภาพ

ดานการเงน ดานวสดอปกรณ และดานการบรหารจดการ การมสวนรวมของบคลากร

และชมชน

1.3 ขนตอนและวธการวเคราะหสภาพแวดลอม

นกวชาการไดกลาวถงขนตอนและวธการวเคราะหสภาพแวดลอม ดงน

ทศพร ศรสมพนธ (2549, หนา 25) กลาววา การวเคราะห SWOT เปน

ขนตอนแรกของการวางแผนกลยทธ ผบรหารสามารถน าขอมลทไดมาใชประโยชนในการ

ตดสนใจเชงกลยทธได ขณะเดยวกนทววรรณ อนคา (2552, หนา 59) กลาววา การวเคราะห

SWOT เปนการระบจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคขององคกร เพอก าหนดทศทาง

หรอเปาหมายบนจดแขงและแสวงหาประโยชนจากโอกาสทางสภาพแวดลอม และสามารถ

ก าหนดกลยทธทมงเอาชนะอปสรรคทางสภาพแวดลอมหรอลดจดออนขององคกรใหม

นอยทสดได

ขณะทนศารตน คงสวสด (2554, หนา 8) กลาววา การวเคราะห SWOT

มขนตอนดงน

1) การประเมนสภาพแวดลอมภายนอกองคกร โดยสามารถคนหา

(1) โอกาสและอปสรรคทไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ เชน อตราการ

ขยายทางเศรษฐกจ นโยบาย การเงน การงบประมาณ สภาพแวดลอมทางสงคม เชน ระดบ

การศกษา การตงถนฐานและการอพยพของประชาชน ลกษณะของชมชน ขนบธรรมเนยม

ประเพณ คานยมความเชอและวฒนธรรม สภาพแวดลอมทางการเมอง เชนพระราชบญญต

พระราชกฤษฎกามตคณะรฐมนตร และสภาพแวดลออมทางเทคโนโลย หมายถง กรรมวธ

ใหมๆ และพฒนาการทางดานเครองมอ อปกรณ ทจะชวยเพมประสทธภาพในการผลต

และใหบรการ (2) โอกาสทางสภาพแวดลอม เปนการวเคราะหปจจยภายนอกทสงผลกระทบ

ในมหภาคอนจะกอใหเกดความเสยหายทงทางตรงและทางออม ซงองคกรจ าตองหลกเลยง

หรอปรบสภาพองคกรใหมความแขงแกรงพรอมทจะเผชญแรงกระทบดงกลาวได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

118

2) การประเมนสภาพแวดลอมภายในองคกร เพอระบจดแขง จดออน

ไดแก ระบบขอมลเพอการบรหารทครอบคลมทกดาน ทงในโครงสรางระบบ ระเบยบวธ

ปฏบตงาน บรรยากาศในการท างาน และทรพยากรในการบรหาร รวมถงการพจารณา

ผลการด าเนนงานทผานมาขององคกร เพอทจะเขาใจสถานการณและผลการด าเนนงาน

ตามกลยทธกอนหนานดวย จดแขงขององคกร เปนการวเคราะหปจจยภายในวาปจจยใดท

เปนขอไดเปรยบหรอจดเดนควรน ามาใชในการพฒนาองคกรได และควรด ารงไวเพอการ

เสรมสรางความเขมแขงขององคกร จดออนขององคกร เปนการวเคราะหจดดอยหรอขอ

เสยเปรยบทควรปรบปรงใหดขนหรอขจดใหหมดไป อนจะเปนประโยชนตอองคกร

3) ระบสถานการณจากการประเมนสภาพแวดลอม เมอไดขอมลแลว

ใหน าจดแขง - จดออนภายในมาเปรยบ เทยบกบ โอกาส-อปสรรค จากภายนอกเพอดวา

องคกรก าลงเผชญสถานการณเชนใด และควรจะท าอยางไร โดยทวไปในการวเคราะห SWOT

ดงกลาวน องคกรจะอยในสถานการณ 4 รปแบบ คอ

(1) สถานการณท 1 จดแขง-โอกาส เปนสถานการณทพงปรารถนา

ทสดเนองจากองคกรมจดแขงภายในคอนขางมาก ประกอบกบการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

ทใหโอกาสแกองคกร ดงนนควรก าหนดกลยทธในเชงรกเพอดงเอาจดแขงมาเสรมสราง

และปรบใช และฉกฉวยโอกาสทเปดใหมาใชประโยชนอยางเตมท

(2) สถานการณท 2 จดออน-อปสรรค เปนสถานการณทเลวราย

ทสด เนองจากก าลงเผชญกบอปสรรคจากภายนอกและมปญหาจดออนภายใน ดงนนทาง

เลอกทดทสดคอ กลยทธการตงรบหรอปองกนตว เพอพยายามหลบหลกอปสรรคตางๆ

ทคาดวาจะเกดขนตลอดจนหามาตรการทจะท าใหเกดความสญเสยทนอยทสด รวมทงแกไข

ปญหาอปสรรคตางๆ ภายในดวย

(3) สถานการณท 3 จดออน-โอกาส องคกรมโอกาสทเปนขอ

ได เปรยบแตตดขดอยทมปญหาอปสรรคภายในทเปนจดออนอยเชนกน ดงนนทางออกคอ

กลยทธการพลกตว เพอขจดหรอแกไขจดออนตางๆ ใหพรอมทจะฉกฉวยโอกาสทเปดให

(4) สถานการณท 4 จดแขง-อปสรรค เกดจากสภาพแวดลอม

ไมเออตอการด าเนนงานแตตวองคกรเองมขอไดเปรยบทเปนจดแขงอยหลายประการ ดงนน

แทนทจะรอจนกระทงสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไปผบรหารสามารถเลอกกลยทธการแตกตว

เพอใชประโยชนจากจดแขงทมอยในการสรางโอกาสในระยะยาวแทน

จากขอมลดงกลาว สรปไดวา ขนตอนในการวเคราะหสภาพแวดลอม

ประกอบดวย 1) การประเมนสภาพแวดลอมภายนอกองคกรเพอหาโอกาสและอปสรรค และ

2) การประเมนสภาพแวดลอมภายในองคกร เพอระบจดแขงและจดออน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

119

2. การก าหนดกลยทธ

การก าหนดกลยทธเปนการวางแผนการด าเนนงานเพอใหบคลากรปฏบต

มงสความส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคทวางไว ประกอบดวย การก าหนดวสยทศน

การก าหนดพนธกจ การก าหนดวตถประสงค และการจดท ากลยทธ โดยมรายละเอยดดงน

2.1 การก าหนดวสยทศน

2.1.1 ความหมายของวสยทศน

Hickman & Silva (1984, p. 151) ใชค าวา Mental Journey สวน

Blumberg & Greenfield (1986, p. 12) ใชค าวา Moral Imagination ส าหรบบญเลยง ค าช

(2544, หนา 45) ใหความหมายวา วสยทศน หมายถง ภาพความส าเรจขององคกรในอนาคต

วสยทศนจะชวยใหสามารถตงรบ ปรบตว เตรยมพรอม และหาทางแกปญหาทจะเกดขน

กระตนใหคนในหนวยงานเกดความฝน แรงบนดาลใจ และความมงมนทจะปฏบตงานเพอให

มพฒนาการในทางทดขน เปนเปาหมายทมลกษณะกวางๆ ซงเปนความตองการโดยไมได

ก าหนดวธการเอาไว เปนการสรางความคดในทศนะของการก าหนดทศทางในอนาคตของ

โรงเรยน ในขณะท ตฤณ ศภโชคอดมชย (2557, หนา 32) ใหความหมายไววา วสยทศน

(Vision) คอ ภาพในอนาคตทองคกรตองการเหน ตองการเปน วสยทศนจงเปนภาพของ

ความส าเรจทจะเกดขนอยางสมเหตสมผลซงหนวยงานสามารถบรรลได เมอมการพฒนา

องคกรและมการด าเนนการเตมศกยภาพของบคลากร ในการก าหนดวสยทศนขององคกร

ควรทราบวาปจจบนองคกรมสถานภาพเปนอยางไร ลกษณะการด าเนนงาน ขอบขายงาน

กระบวนการบรหารจดการ และภาพลกษณทพงประสงค

สรปไดวา วสยทศน หมายถง การก าหนดจดหมายปลายทางของ

โรงเรยนทตองการจะเปนในอนาคต โดยเชอมโยงกบภารกจ คานยม และความเชอเขา

ดวยกน

2.1.2 กระบวนการสรางวสยทศน

นกวชาการไดกลาวถงกระบวนการสรางวสยทศน ดงน

สมศกด ดลประสทธ (2545, หนา 22) กลาววา กระบวนการสราง

วสยทศน คอ การจนตนาการ หรอวาดฝนไวกอนวาจะเปนผน าหรอจะเปนเลศ หลงจากได

วเคราะหสภาพแวดลอมแลว การก าหนดวสยทศนประกอบดวย 1) ขนเตรยมการ เปนการ

สรางความรความเขาใจเกยวกบความหมาย การใหเหนความส าคญและความจ าเปนในการ

สรางวสยทศนในองคกรรวมถงการมเจตคตทดของสมาชก 2) ขนด าเนนการสรางวสยทศนม

ขนตอนคอ (1) รวบรวมขอมลพนฐาน เชน วตถประสงค ภารกจ ความคาดหวงและความ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

120

ตองการ ผรบบรการและผเกยวของ เปนตน (2) วเคราะหสถานภาพปจจบน เพอใหเขาใจ

และตระหนกในศกยภาพของหนวยงาน (3) ผบรหารเสนอมมมองแหงอนาคต เปนลกษณะ

ของการสรางฝน จะไดมมมองทหลากหลายและครอบคลม (4) น ามมมองมาเชอมโยงกน

แลวเรยงล าดบความส าคญ (5) คดเลอกและตดสนใจอนาคตทเปนความฝนของทกคน

(6) ขดเกลาใหสอความหมายชดเจน ปลกเราทาทายสรางพลงดลใจ มสาระครอบคลม

วสยทศน 3) ขนน าวสยทศนไปปฏบต เมอก าหนดวสยทศนตามขนตอนแลวจะไดวสยทศน

ของหนวยงาน และควรสอสารใหสมาชกทกคนไดรบทราบและเขาใจตรงกนจงน าไปปฏบต

4) ขนประเมนวสยทศน ท าใหทราบวาวสยทศนนนมประสทธภาพเพยงใด โดยพจารณาจาก

ผลการด าเนนงานวามความกาวหนาเพยงใด ควรปรบปรงแกไขอยางไร

ขณะท Bryson, John M. (1995, p. 8) กลาววา การก าหนดวสยทศน

สามารถเรมท าไดในขนตอนใดขนตอนหนงตอไปน 1) ก าหนดวสยทศนกอนการวเคราะห

สภาพแวดลอมขององคกรโดยเนนภารกจหลก กรณนมกจะก าหนดวสยทศนเชงจนตนาการ

หรอวาดฝนไวกอนวาองคกรจะเปนผน าประเภทใด หรอจะเปนเลศในดานใด 2) ก าหนด

วสยทศนหลงจากไดวเคราะหสภาพแวดลอมองคกรแลว กรณนมกจะก าหนดภายใตการ

วเคราะหแนวโนมของสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกรในชวงระยะเวลาทก าหนด

เปนวสยทศนทจะประสบความส าเรจไดจรงเมอสนสดระยะเวลาทก าหนด 3) ก าหนดวสยทศน

หลงจากทไดจดวางทศทางขององคกรและก าหนดกลยทธทองคกรจะน าไปปฏบตในชวง

ระยะเวลาทก าหนดภายใตทรพยากรบคคล งบประมาณ เทคโนโลย และกระบวนการจดการ

เทาทมอย เปนวสยทศนทจะประสบความส าเรจไดจรง 4) ก าหนดวสยทศนหลงจากทได

ทบทวนกลยทธขององคกรทสามารถน าไปปฏบตไดจรงในชวงระยะเวลา 3-5 ปทผานมา

สภาพแวดลอมขององคกรมศกยภาพและเออมากนอยเพยงใด วสยทศนจะตองปรบใหม

หรอไม และน าไปสการปรบกลยทธทมอทธพลตอการเปลยนแปลงทส าคญทจะท าให

องคกรนจะเปนผน าในระดบใดในอก 5 ปขางหนา

สรปไดวา กระบวนการสรางวสยทศน ประกอบดวย 1) ขนเตรยมการ เปน

การสรางความรความเขาใจเกยวกบความหมาย การใหเหนความส าคญและความจ าเปนใน

การสรางวสยทศน 2) ขนด าเนนการสรางวสยทศน และ) ขนน าวสยทศนไปปฏบต

2.1.3 คณลกษณะทดของวสยทศน

นกวชาการไดกลาวถงคณลกษณะทดของวสยทศนทด ดงน

Bryson, John M. (1995, pp. 161-164) กลาววา คณลกษณะทดของ

วสยทศน ประกอบดวย 1) เนนอนาคตขององคกรทดกวาทเปนอยในปจจบนทเชอมโยงกบ

อดตทผานมา 2) ใหความหวงและก าลงใจ รวมทงความทะเยอทะยานของผมสวนไดสวนเสย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

121

รวมกน 3) ถายทอดประวตความเปนมาขององคกรและคณคาทก าหนดในอดตและทจะ

เปนในอนาคต 4) สรางความชดเจนทงวตถประสงคและทศทางขององคกรจากการทบทวน

รวมกนของผมสวนไดสวนเสย 5) ระบผลลพธทองคกรตองการ 6) เนนลกษณะพเศษของ

องคกรหรอลกษณะทแตกตางจากองคกรอน 7) เนนความเปนอนหนงอนเดยวกนของผท

เกยวของ 8) ใชค าทผอานวาดภาพได สามารถสอใหเกดศรทธา จดประกาย ปลกเรา หรอ

สนบสนนใหเกดพนธะและการอทศตนได

วฒนา พฒนพงศ (2546, หนา 56) กลาววา ลกษณะของวสยทศนทด

ไดแก กระชบ เขาใจงาย สามารถจดจ าและบอกทศทางไดอยางชดเจน สงเสรมคณธรรม

กระตนคนใหอยากบรรลถงจดหมาย สอดคลองกบแนวโนมในอนาคต คานยมขององคกร

และสงคม ไมขดตอศลธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณ ชวยชน าในองคกรด าเนนการไป

ในทางเดยวกน มเอกลกษณเฉพาะตว ส าหรบสกญญา แชมชอย (2552, หนา 178-179)

กลาววา วสยทศนทดควรมลกษณะ ดงน 1) มมมองแหงอนาคตสอดคลองเหมาะสมกบสภาพ

แวดลอมทางเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และคานยมขององคกร รวมทงวตถ ประสงคและ

ภารกจขององคกรนนๆ 2) รเรมโดยผน าและสมาชกมสวนรวมคดและใหการสนบสนน

มความนาเชอถอ ทกคนเตมใจทจะปฏบตตาม การมสวนรวมของสมาชกจะกอใหเกดความ

ผกพน 3) มสาระครบถวนและชดเจน สะทอนใหเหนถงจดหมายปลายทางและทศทางทจะ

กาวไปในอนาคตทเขาใจงาย สามารถท าใหส าเรจไดตรงตามเปาหมาย

4) ใหความฝนและพลงดลใจ ทาทาย ทะเยอทะยาน ปลกเรา และสรางความคาดหวง

ทเปนสงพงปรารถนาทมองเหนได 5) มแผนปฏบตทแสดงถงวธการทชดเจนเมอปฏบตตาม

แลวจะใหผลคมคา

สรปไดวา คณลกษณะทดของวสยทศนทดตองมความกระชบ เขาใจงาย

สามารถจดจ าและบอกทศทางไดอยางชดเจน สงเสรมคณธรรม กระตนคนใหอยากบรรล

ถงจดหมาย สอดคลองกบแนวโนมในอนาคต คานยมขององคกรและสงคม

2.1.4 ความส าคญของวสยทศน

สกญญา แชมชอย (2552, หนา 180) กลาวถงความส าคญของวสยทศน

ไววา 1) ชวยก าหนดทศทางหรอกจกรรมองคกร โดยมจดหมายทชดเจน 2) ชวยใหสมาชก

รวาแตละคนมความส าคญ และรวาจะท าอะไร ท าไมตองท า ท าอยางไร และท าเมอใด

3) ชวยกระตนใหสมาชกมความรสกนาสนใจ ผกพน มงมนปฏบตตามดวยความเตมใจ

มความภมใจและทมเทเพอคณภาพของงาน 4) ชวยก าหนดมาตรฐานขององคกร แสดงถง

การมคณภาพและเจรญกาวหนามความเปนเลศในทกดาน อนงองคประกอบส าคญทจะน า

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

122

ไปสการปฏบตทเปนรปธรรม ไดแก 1) นโยบายและแผนงานทชดเจนมระบบ และประสาน

ประโยชนอยางจรงจง 2) ปรบเปลยนผบรหารไดงายเชนเดยวกบภาคเอกชนในกรณท

บรหารงานผดพลาดหรอเปนผทขาดความกาวหนา 3) ใชเครองมอเทคนคการปรบปรงงาน

เชนเดยวกบภาคเอกชนเพอท างานใหรวดเรวและลดขนตอน 4) พฒนาบคลากรอยางตอเนอง

เพอใหปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและมทศนคตทด ตลอดจนการปรบทศนคตและ

ใหมจตส านกรบผดชอบ 5) การใชเทคนคการบรหารและการใชความรเฉพาะสาขาชวยใน

การบรหารใหส าเรจ 6) การปรบโครงสรางองคกรและก าลง คนใหกะทดรดคลองตวเหมาะสม

กบภาระหนาทและสภาพปจจบน 7) การปรบปรงกฎหมาย และระเบยบใหสามารถปฏบตได

คลองตวและรวดเรว 8) เปดโอกาสใหภาคเอกชนมสวนรวม ในการบรหาร

สรปความส าคญของวสยทศนไดวา วสยทศนเปนการก าหนดทศทางของ

องคกร เพอใหบคลากรด าเนนงานไปสเปาหมายทวางไว

2.2 การก าหนดพนธกจ

จากการศกษามนกวชาการหลายทานไดกลาวถงพนธกจ ดงน

2.2.1 ความหมายของพนธกจ

นกวชาการไดใหความหมายของพนธกจ ดงน

บญเลยง ค าช (2544, หนา 45) กลาววา พนธกจเปนพนฐานของการ

ก าหนดแนวทางการปฏบตงาน การจดล าดบแผนกลยทธ และก าหนดกจกรรมเพอใหเกดผล

ตอนกเรยน ตามความคาดหวงของโรงเรยนทไดรวมมอกนตงไว สวนไพโรจน ปยะวงศวฒนา

(2545, หนา 20) ใหความหมายวา พนธกจ คอ การประกาศเจตจ านงเกยวกบจดมงหมาย

ทวไปและเหตผลของการด ารงอยขององคกรอยางแจมชด แนนอน และเปนลายลกษณ

อกษร ส าหรบอดลย วรยเวชกล (2548, หนา 35) กลาวถง พนธกจ หรอ Mission วาหมายถง

การท าใหชดเจน บอกใหแนๆไปเลยวา สงทเราอยากได อยากควา แตยงไมไดนนเปนอยางไร

มลกษณะทชดเจนอยางไร ในท านองเดยวกนวโรจน สารรตนะ (2548, หนา 50) กลาววา

พนธกจ (Mission) เปนขอความทแสดงถงหนาทขององคกรทสอดคลองกบวสยทศน เปนสงทม

ความชดเจนและ เปนรปธรรมมากขนเปนสวนทจะท าใหเกดการวางแผนวาควรจะเปนไปใน

ทศทางใด เปนสงทสมาชกใน องคกรจะตองรบรและเขาใจ และเปนสงทฝายบรหารสามารถ

ใชเปนแนวทางในการประเมนผลส าเรจ ใชเปนตวกระตนใหผปฏบตเกดความภกดและ

ความรสกเปนเจาของในองคกร และเปนตวทจะท าใหเปนทรบรถง คานยมและอนาคตของ

องคกรจากบคคลภายนอก ขณะทจนตนา บญบงการ และอดลย วรยเวชกล (2548, หนา 25)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

123

กลาววา พนธกจคอ การท าใหชดเจน บอกใหแนๆ ไปเลยวาสงทเราอยากไดอยากควาแตยง

ไมไดนนเปนอยางไร มลกษณะอยางไร นอกจากนวโรจน สารรตนะ (2548, หนา 30) กลาววา

พนธกจเปนขอความทแสดงถงหนาทขององคกรทสอดคลองกบวสยทศน เปนสงทมความ

ชดเจนและเปนรปธรรมมากขน เปนสวนทท าใหเกดการวางแผนวา ควรจะเปนไปในทศทางใด

เปนสงทสมาชกในองคกรจะตองรบรและเขาใจ และเปนสงทฝายบรหารสามารถใชเปนแนวทาง

ในการประเมนผลส าเรจ เปนตวกระตนใหผปฏบตเกดความภกดและความรสกเปนเจาของ

และเปนตวทจะท าใหเปนทรบรถงคานยมและอนาคตขององคกรจากบคคลภายนอก

ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2549, หนา 20) กลาววาพนธกจ หรอภารกจ

หมายถง จดมงหมายเฉพาะทเปนเอกลกษณขององคกร ซงแยกออกจากธรกจอนทมการ

ด าเนนงานทใกลเคยงกน ภารกจเปนเครองก าหนดขอบเขตการด าเนนงานขององคกรหรอ

เปนจดมงหมายพนฐานของทตองท า ไมท าไมได เพอไปสวสยทศนทก าหนดไวเปนบทบาท

หนาททส าคญทสด พนธกจจงใหความกระจางของแนวทางการปฏบตทตองบรณาการกบ

ภารกจหลกๆ ขององคกรเพอไปสวสยทศน และกงพร ทองใบ (2549, หนา 19) ใหนยามวา

พนธกจ หมายถง ขอความทแสดงถงแนวทางหลกในการอยรอดขององคกร โดยระบถง

หนาททตองท า ลกษณะของการด าเนนงาน และปรชญาการบรหารองคกร ท านองเดยวกน

ธเนศ ข าเกด (2549, หนา 39) กลาววา พนธกจ หมายถง แนวทางทองคกรจะด าเนนการ

ใหบรรลตามวสยทศนทก าหนด

สรปไดวา พนธกจเปนภาระหนาทพนฐานทองคกรหรอหนวยงานตอง

ด าเนนการปฏบต ซงแสดงออกมาในรปลกษณะของงานหรอกจกรรมตามกรอบภาระหนาท

ทก าหนดไว

2.2.2 ลกษณะของพนธกจ

บญเกยรต ชวะตระกลกจ (2549, หนา 48) กลาววา พนธกจ เปนสง

ทองคกรหรอกจการตงใจทจะบรรลภายในขอบเขตทชดเจนอนหนง ทงนภายหลงจากการ

ประเมนสถานการณและก าหนดวสยทศนแลว พนธกจจงเปนการระบใหชดวาองคกรจะ

ก าหนดยทธศาสตรในการด าเนนงานตอไป ส าหรบศรชย กาญจนวาส (2550, หนา 23)

กลาววา พนธกจ เปนหนาทหรองานพนฐานขององคกร ในการก าหนดภารกจ ในท านอง

เดยวกน เสนาะ ตเยาว (2546, หนา 50) กลาววา พนธกจ โดยปกตจะแสดงสงตอไปน

1) เหตผลทองคกรท าธรกจนนและวตถประสงคเปนอยางไร 2) ลกษณะพเศษทองคกรนน

ไมเหมอนหรอแตกตางไปจากองคกรอน 3) แนวทางการด าเนนงานขององคกรในระยะยาว

ในอนาคตทไมยาวทท าใหเหนวาแตกตางไปจากองคกรอนอยางไร 4) ใครคอลกคาทส าคญ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

124

หรอตลาดหลกอยทไหน 5) สนคาและบรการทส าคญทงในปจจบนและอนาคตเปนอยางไร

6) องคกรมงเศรษฐกจทส าคญสวนไหน 7) ความเชอ คานยม จดหมายปลายทาง และปรชญา

ทส าคญขององคกรเปนอยางไร ขณะทจนตนา บญบงการ และ ณฏฐพนธ เขจรนนทน

(2549, หนา 40) กลาววา พนธกจทดจะตองมขอมลและวตถประสงคพนฐานทท าใหองคกร

แตกตางจากองคกรอน ประกอบดวย ลกคา ผลตภณฑ ตลาด แนวทางในการด าเนนงาน

การอยรอด แนวความคดตอตนเอง บคลากร เทคโนโลย และภาพลกษณ นอกจากน

เทศบาลนครเชยงใหม (2555, หนา 30 ) กลาวถงลกษณะของพนธกจวา 1) ตองสอดคลอง

กบนโยบายกฎหมายและระเบยบทมอย 2) ไมขดแยงตอบทบาทหนาทและความรบผดชอบ

ตามกฎหมาย 3) ตองระบถงบทบาทหนาททจ าเปนตอการบรรลวสยทศนไดอยางครอบคลม

รอบดานและมความเปนไปไดในทางปฏบต 4) ตองสะทอนถงคณคาหลกหรอขอบเขตของ

กจกรรมทมงเนนเปนพเศษ และ 5) ตองสนบสนนและน าไปสถงการบรรลวสยทศนทก าหนด

สรปไดวา พนธกจ หมายถง ภาระหนาทพนฐานหรอสงทองคกรหรอ

หนวยงานตองปฏบต ซงแสดงออกมาในรปของงานหรอกจกรรมตามกรอบภาระหนาท

ทไดก าหนดไว และภารกจทดจะตองมขอมลและวตถประสงคพนฐานทท าใหองคกรแตกตาง

จากองคกรอน ซงประกอบดวยองคประกอบส าคญ 9 ประการ ไดแก ลกคา ผลตภณฑ

ตลาด ปรชญาการอยรอด แนวความคดตอตนเอง บคลากร เทคโนโลย และภาพลกษณ

2.3 การก าหนดวตถประสงค

2.2.1 ความหมายของวตถประสงค

นกวชาการศกษาไดใหความหมายของวตถประสงค ดงน

ธงชย สนตวงษ (2540, หนา 38) ไดใหความหมายของวตถประสงค

ไววา หมายถง การก าหนดจดมงหมายปลายทางทตองการจะไปใหถง ซงสอดคลองกบ

พชต พทกษเทพสมบต และพพฒน ลอประสทธสกล (2543, หนา 70) ทไดใหความหมาย

ของวตถประสงควา หมายถง จดมงหมายหรอความส าเรจระยะสนทมความเจาะจงและ

สามารถวดได ส าหรบประชม รอดประเสรฐ (2545, หนา 48) ใหความหมายวาวตถประสงค

หมายถง ความมงมาดปรารถนาในระยะยาวของบคคลหรอของหนวยงาน ขณะทศรวรรณ

เสรรตน และคณะ (2548, หนา 65) ใหความหมายวา วตถประสงค หมายถง ผลลพธขน

สดทายของกจกรรมทมการวางแผนไวโดยระบถงสงทตองการ โดยทวไปในรปตวเลข หรอ

อาจหมายถงเปาหมายในระยะสนทมลกษณะเฉพาะเจาะจง เปนผลลพธทสามารถวดได

สวนจนตนา บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนทน (2548, หนา 42) กลาววา วตถประสงค

หมายถง สงทองคกรตองการจะบรรลภายใตก าหนดเวลาทแนนอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

125

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2549, หนา 75) ใหความหมายของ

วตถประสงควา หมายถง จดหมายปลายทางทองคกรแสวงหาเพอการบรรลผลส าเรจของ

การด าเนนงาน การอยรอดและการพฒนา สอดคลองกบกงพร ทองใบ (2549, หนา 40)

ทใหความหมายวา วตถประสงค หมายถง จดหมายปลายทางทองคกรแสวงหาเพอการ

บรรลผลส าเรจของการด าเนนงาน อทศ ขาวเธยร (2549, หนา 30) ทกลาววา วตถประสงค

ของแผนยทธศาสตรเปนการแปลงวสยทศนและพนธกจมาเปนเกณฑทจะตองบรรลในชวง

ของแผน วตถประสงคของแผนเปนผลกระทบทมงหวงไดจากการพฒนายทธศาสตรหรอ

ยทธวธ (แผนงาน / โครงการ) ตางๆ โดยสามารถวดและตรวจสอบไดจากการประเมนผล

และหากประเมนผลไดวา การพฒนาบรรลเกณฑทก าหนดตามวตถประสงคหลกกอาจสรป

ไดวา การพฒนาเปนไปในทศทางทวสยทศนและภายใตเงอนไขทพนธกจไดก าหนดไว สวน

บญเกยรต ชวะตระกลกจ (2550, หนา 49) ใหความหมายวา วตถประสงคคอสงทองคกร

ตองการ นอกจากน ศรชย กาญจนวาส (2550, หนา 25) กลาววา วตถประสงค หมายถง

ความมงหมายระยะสนทเขามามขอบเขตทเฉพาะขน

สรปไดวา วตถประสงค หมายถง จดมงหมายปลายทางทองคกร

ตองการบรรลผลเพอความส าเรจของการด าเนนงาน

2.2.2 ลกษณะของวตถประสงค

นกวชาการกลาวถงลกษณะของวตถประสงค ดงน

ธงชย สนตวงษ (2540, หนา 38) กลาววา วตถประสงคขององคกร

เปนการระบหรอบอกใหทราบเกยวกบสงทองคกรตองการจะท าใหได หรอสงทองคกร

ตองการจะเปนส าหรบระยะเวลาใดเวลา หนงทอยไกลออกไป เชน อาจเปน 3 ปถง 5 กได

และวตถประสงคทก าหนดขนมาน ในทางปฏบตควรจะตอง สามารถวดผลไดตามสมควร

จนตนา บญบงการ และ ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2549, หนา 42) กลาวไววา วตถประสงค

จะถกก าหนดในรปของความตองการภายใตก าหนดระยะเวลาทแนนอน โดยวตถประสงค

สามารถจะจ าแนกตามระยะเวลาออกเปน 2 ระดบ คอ 1) วตถประสงคระยะสน เกยวของ

กบเปาหมายการด าเนนงานทครอบคลมระยะเวลาไมนานซงโดยปกตจะไมเกน 1 ป และ

2) วตถประสงคระยะยาว เปนความตองการขององคกรทครอบคลมระยะเวลามากกวา 1 ป

โดยปกตองคกรจะก าหนดวตถประสงคระยะยาวตงแต 3, 5 หรอ 10 ป และวตถประสงค

มกจะถกก าหนดในปรมาณทชดเจน สามารถวดได และเปนสวนส าคญในความส าเรจของ

องคกร เนองจากวตถประสงคเปนเครองก าหนดทศทางทเปนรปธรรมซงชวยประเมนการ

ยอมรบ การจดสรรทรพยากร และการก าหนดกฎเกณฑ เพอการวางแผนการด าเนนงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

126

อยางมประสทธภาพ วตถประสงคทดจะมลกษณะดงน 1) ชดเจนเปนรปธรรม 2) ตองใช

ความพยายามในการด าเนนการ 3) มเงอนเวลา 4) มเหตผล 5) สรางความเขาใจรวมกน

และ 6) สามารถวดได

บญเกยรต ชวะตระกลกจ (2550, หนา 49) กลาววา วตถประสงค

นยมตงเปนตวเลขทสามารถวดไดเรยกวาเชงปรมาณ ทงนเพอใหการตดตาม และการ

ประเมนเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล สอดคลองกบประชม รอดประเสรฐ

(2545, หนา 42) ทกลาววา วตถประสงคเปนเครองชทศทางในการด าเนนงานทชดเจน

สามารถวดและควบคมประสทธผลในการด าเนนงานได และตองสอดคลองกบวตถประสงค

ในระดบสงขนไปโดยสามารถก าหนดได 2 วธ คอ จากเบองบนลงสเบองลาง และจากเบองลาง

ขนสเบองบน ในท านองเดยวกน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2549, หนา 76) กลาววา

วตถประสงคขององคกรจ าแนกเปนระดบตามสายการบงคบบญชาในองคกร วตถประสงคท

ก าหนดในการวางแผนยทธศาสตรเปนวตถประสงครวมระดบองคกรซงเปนหลกกวางๆ

ระยะยาวขององคกร ในขณะเดยวกน ศรชย กาญจนวาส (2550, หนา 25) กลาวไววา

วตถประสงคจะตองมความชดเจนและสามารถวดได และจะตองครอบคลมและสอดคลอง

กบจดหมาย

สรปไดวา วตถประสงคเปนการระบหรอบอกใหทราบเกยวกบสงท

องคกรตองการจะท าใหได ในการก าหนดวตถประสงคจะก าหนดในระยะยาวตงแต 3-5

หรอ 10 ปมลกษณะเปนรปธรรม ชดเจน และสามารถวดได

2.4 การก าหนดตวชวดความส าเรจ

2.4.1 ความหมายของตวชวดความส าเรจ

ขตตยา ดวงส าราญ (2552, หนา 80-82) กลาววา ตวชวด หมายถง

เครองมอหรอดชนทใชในการวดความกาวหนาของการบรรลแตละเปาประสงค ซงสามารถ

วดผลและก าหนดเปาหมายของความส าเรจได โดยทกเปาประสงคตองมตวชวด ตวชวด

ความส าเรจ หมายถง สงบงบอกความส าเรจของงานทปฏบตได ตวชวดผลส าเรจทาง

การศกษา หมายถง สงทบงบอกเปนตวเลขทใชระบหรอวดแงมมตางๆ เกยวกบผลการ

ด าเนนงานทางการศกษาทเปนรปธรรม สามารถวดได เปรยบเทยบได ภายในระบบ

สารสนเทศทเปนอนหนงอนเดยวกน การก าหนดตวชวดความส าเรจใหสอดคลองกบระดบ

กลยทธมวธการโดยอาศยทฤษฎระบบซงแสดงความสมพนธ ดงน

1) ปจจยน าเขา หมายถง ทรพยากรหรอสงปอนทจ าเปนตองใช

ด าเนนงานของกจกรรม เชน งบประมาณ วสด ครภณฑ คน สงของ ฯลฯ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

127

2) กระบวนเวลา หมายถง ขนตอนทตอเนองในการด าเนนงานหรอ

ขนตอนการใชปจจยน าเขาอยางตอเนอง เชน กระบวนการเรยนการสอน ปจจยน าเขา ไดแก

คร นกเรยน หลกสตร สอการเรยนการสอน อาคารสถานท น ามาสรางความสมพนธทเปน

ขนอยางตอเนอง

3) ผลผลต หมายถง ผลทเกดจากกระบวนการ ทงผลทเกดระหวาง

กระบวนการ หรอเมอสนสดกระบวนการ หรอผลการด าเนนงานของกลยทธรบโครงการ

ซงมทงปรมาณและคณภาพ ผลผลตจะถกน าไปใชเปนตวก าหนดความส าเรจของกลยทธ

ระดบโครงการ (กจกรรม)

4) ผลลพธ หมายถง ผลการด าเนนงานของกลยทธระดบแผนงาน

หรอผลทเกดจากการน าผลผลตทเกดจากการด าเนนกจกรรมตางๆ ภายใตโครงการ

เดยวกนไปใชประโยชน ผลลพธจะน า ไปใชเปนตวก าหนดความส าเรจของกลยทธระดบ

แผนงาน (โครงการ)

5) ผลกระทบ ผลประโยชนทสงคมหรอผทเกยวของไดรบจากผลลพธ

หลายๆ โครงการหรอกลยทธระดบแผนงาน ภายใตกลยทธระดบองคกรเดยวกนผลกระทบจะ

น าไปใชเปนตวก าหนดความส าเรจของกลยทธระดบองคกร (แผนงาน) การก าหนดตวชวด

ความส าเรจของงาน เปนประโยชนในการวางแผนและประเมนผล และใหผบรหารใชในการ

ตดสนใจวางนโยบาย และวถทางทตองการในการพฒนาการศกษา เพอก าหนดจดมงหมาย

การพฒนาในแตละดาน วเคราะหเปาประสงคของแผนงาน และจดท าแผนปฏบตการของ

โครงการ ก าหนดโครงการทมทางเลอกทเหมาะสม ก าหนดทางเลอกการด าเนนกจกรรมท

นาสนใจ ตดตามผลการปฏบตงานและการประเมนผลการด าเนนงาน

สถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2555, ออนไลน) ไดอธบายถงตวชวด

ความส าเรจวา ตวชวดความส าเรจ หรอ KPI (Key Performance Indicator) พจนานกรม The

Collins COBUILD ใหความหมายวา 1) K=Key หมายถง ส าคญทสดในกลม 2) P=Performance

หมายถง ท าสงใดสงหนงไดดแคไหน บรรลหรอส าเรจแคไหน 3) I=Indicator หมายถง

ตววดหรอคณคาทใหแกสงใดสงหนง ตวชวดความส าเรจทดตองใชหลก SMART ไดแก

1) Specific ชดเจนเฉพาะ เจาะจง 2) Measurable วดผลได 3) Achievable ไมงายเกนไป

และไมยากเกนไป 4) Resource ทรพยากรเทาทมอย 5) Time ภายใตระยะเวลาทเหมาะสม

สรป ตวชวดความส าเรจ หมายถง สงทจะเปนตวบงชวาโรงเรยน

สามารถปฏบตงานบรรลวตถประสงคทวางไว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

128

2.4.2 ขนตอนการสรางตวชวดความส าเรจ

สถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2555, ออนไลน) กลาวถงขนตอนการ

สรางตวชวดความส าเรจไวดงน 1) ก าหนดวตถประสงคหรอผลลพธทองคกรตองการ

2) ก าหนดปจจยสความส าเรจหรอปจจยวกฤตทสมพนธกบวตถประสงคหรอผลลพธท

องคกรตองการ เชน ปจจยดานคณภาพ ปรมาณ ตนทน การสงมอบ ความพงพอใจ ความ

ปลอดภย และการเพมผลผลต 3) ก าหนดตวชวดความส าเรจทสามารถบงชความส าเรจ /

ประสทธภาพ / ประสทธผลจากการด าเนนการตามวตถประสงคหรอผลลพธทองคกร

ตองการ ซงสามารถแสดงเปนขอมลในเชงปรมาณและก าหนดสตรในการค านวณ รวมทง

หนวยของตวชวดความ ส าเรจแตละตว 4) กลนกรองตวชวดความส าเรจเพอหาตวชวด

ความส าเรจหลก โดยจด ล าดบและก าหนดน าหนกความส าคญของตวชวดความส าเรจ

แตละตว 5) กระจายตวชวดความส าเรจสหนวยงานทเกยวของ 6) จดท า KPI Dictionary

โดยระบรายละเอยดทส าคญของตวชวดความส าเรจแตละตว เชน ชอ ค าจ ากดความหรอ

นยามของตวชวดความส าเรจ สตรในการค านวณหนวยของตวชวดความส าเรจ ผเกบขอมล

ความถในการรายงานผลเพอสรางความเขาใจรวมกนของผทเกยวของในการน าตวชวด

ความส าเรจไปใชในการปฏบตงาน

2.5 การจดท าแผนกลยทธ

2.5.1 ความหมายของการจดท าแผนกลยทธ

นกวชาการไดใหความหมายการจดท าแผนกลยทธ ดงน

บญเลศ เยนคงคา (2550, หนา 15) กลาววา การก าหนดกลยทธของ

องคกรมกจะเกยวของกบการตดสนใจในการก าหนดวตถประสงคขององคกร ประกอบดวย

วสยทศน พนธกจ เปาประสงค วตถประสงค และกลยทธ อยางไรกตามในการก าหนด

นโยบายขององคกรจะตองสอดคลองกบการก าหนดกลยทธของธรกจในแตละระดบมกม

สวนประกอบของการก าหนดกลยทธระดบบรษท กลยทธระดบธรกจ และกลยทธระดบ

หนาท สอดคลองกบ Bryson, John M. (1995, p. 18) ใหทศนะวาการก าหนดกลยทธเปน

ขนตอนหนงในการจดการเชงกลยทธ คอ การรวบรวมขอมลทงภายในและภายนอกกอนท

จะมการจดท าโครงการโดยใชเครองมอและเทคนคการวางแผนกลยทธ คอ การวเคราะห

SWOT เปนการวเคราะหเพอหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคทมผลกระทบตอองคกร

เพอเขาใจถงสภาพทแทจรงในเรองความสมพนธระหวางองคกรกบภาพแวดลอมทงภายนอก

และภายในท าใหก าหนดกลยทธทเหมาะสมกบภารกจขององคกรไดดขน ในท านองเดยวกน

A. Kinicki and B.Williams. (2009, p. 115) ใหทศนะวาการก าหนดกลยทธเปนขนตอนหนง

ในการจดการเชงกลยทธ คอ การรวบรวมขอมลทงภายในและภายนอก กอนทจะมการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

129

จดท าโครงการ โดยใชเครองมอและเทคนคการวางแผนกลยทธ คอ การวเคราะห SWOT

เปนการวเคราะหเพอหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคทมผลกระทบตอองคกร

เพอเขาใจถงสภาพทแทจรงในเรองความสมพนธระหวางองคกรกบสภาพแวดลอมทง

ภายนอกและภายในท าใหก าหนดกลยทธทเหมาะสมกบภารกจขององคกรไดดขน

สรปไดวา การจดท าแผนกลยทธ หมายถง กระบวนการออกแบบ

ตดสนใจทเหมาะสม จากการวเคราะห สงเคราะหสภาพแวดลอมและทางเลอกดวยเทคนค

ตางๆ แลวสามารถน าไปปฏบตไดจรงเพอใหบรรลเปาประสงค ดงนนการจดท าแผนกลยทธ

จงเปนกระบวนการทส าคญ หากกลยทธทก าหนดไวไมไดน าไปปฏบต เปาประสงคตางๆ

ทตงไวกจะไมบรรลอยางมประสทธผล

2.5.2 ลกษณะของการจดท าแผนกลยทธ

กนกอร สมปราชญ (2548, หนา 48) กลาวไววา การก าหนดกลยทธ

ในทกระดบตองพจารณาถงภารกจขององคกร และผลลพธจากการวเคราะหสถานการณ

ผบรหารตองเรมตนดวย การพฒนากลยทธระดบองคกร การพฒนากลยทธระดบหนวย

และการพฒนากลยทธระดบหนาท ซงมรายละเอยดดงน

1) การพฒนากลยทธระดบองคกร การก าหนดกลยทธในระดบ

องคกร ผบรหารมการตดสนใจ 2 ประการ คอ (1) ตองตดสนใจในทศทางทงหมดของ

องคกรโดยการเตรยมกลยทธหลกส าหรบแผนหลก (2) จะตองตดสนใจเลอกกลยทธ

การจดสรรทรพยากร รปแบบของกจกรรมองคกรทก าหนดวธการจดสรรทรพยากรใหกบ

หนวยตางๆ

2) การพฒนากลยทธระดบหนวย เปนกลยทธทมงวธการแขงขน

ในธรกจ หรอเปนวธการปฏบตซงธรกจหนงจะมการแขงขนในอตสาหกรรมใดอตสาหกรรม

หนง หรอตลาดใดตลาดหนง

3) การพฒนากลยทธระดบหนาท เปนกลยทธองคกรระดบท 3

ซงเกยวของกบการพฒนากลยทธระดบหนาท ผบรหารจะก าหนดกลยทธระดบหนาทเพอให

การสนบสนนการบรหารกลยทธระดบหนวยธรกจ กลยทธระดบหนาทมขอบเขตทแคบกวา

กลยทธระดบหนวยธรกจ เพราะแตละกลยทธจะเกยวของกบสวนของกลยทธระดบธรกจ

ซงเกยวของกบแตละหนาทขององคกร 6 หนาท คอ การตลาด การเงน การปฏบตการ

หรอการผลต ทรพยากรมนษย การวจยและพฒนา และทรพยากรขอมล แมวาขอบเขต

ของแตละหนาทจะมกลยทธเฉพาะตว แตทง 6 หนาทจะตองมการประสานงานกน และ

ประสมประสานกบกลยทธระดบหนวยธรกจกลยทธในแตละหนาทมดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

130

(1) การตลาด จะสนบสนนทกแบบของกลยทธระดบหนวย

มงทความตองการของลกคา โดยอาศยกลยทธดานผลตภณฑ ราคา การจดจ าหนาย

และการสงเสรมการตลาด

(2) การเงน จะใหการสนบสนนกลยทธ โดยอาศยการจดหา

และการใชทรพยากรการเงน การวเคราะหตนทน ก าไร การจดการทรพยสนขององคกร

และการจดการภาษ ตลอดจนความตองการในระบบบญช

(3) การปฏบตการหรอการผลต เปนหนาททเกยวของกบ

การจดหาวตถดบ การพฒนากระบวนการผลตทเหมาะสม

(4) ทรพยากรมนษย เพอใหการสนบสนนกลยทธองคกรตอง

พฒนากลยทธทรพยากรมนษย ซงเกยวของกบปญหา เชน จ านวนทตองการ ระดบทกษะ

ความตองการในการฝกอบรม การจงใจ คาตอบแทน เงนเดอนและผลประโยชนตางๆ

(5) การวจยและพฒนา เมอกลยทธเกยวของกบความเปน

นวตกรรมหรอการปรบปรงในสนคาและบรการ หนาทการวจยและพฒนา (R&D) จะให

การสนบสนนความตองการน ซง R&D จะเกยวของกบการคนหาความกาวหนาใหมๆ

การพฒนาวธใหมๆ การปรบปรงผลตภณฑเดม การพฒนาวธใหมๆ ในการประยกตใช

เทคโนโลย

(6) ทรพยากรขอมล หนาทดานทรพยากรขอมลจะใหการสนบสนน

กลยทธ โดยการจดหาขอมลเพอใหการสนบสนนทกหนาท และทกระดบของการบรหาร

ในหนาทนประกอบดวย ระบบกระบวนการตดตอสอสาร ระบบขอมลเพอการจดการ และ

ระบบสนบสนนการตดสนใจ

ศรชย กาญจนวาส และคณะ (2553, หนา 30) กลาววา การก าหนด

ยทธศาสตรคอการน าขอมลและความรตางๆ ทไดรบจากการการวเคราะหปจจยภายนอก

และภายในองคกรมาจดท าเปนยทธศาสตรในระดบและรปแบบตางๆ รวมทงการประเมน

และคดเลอกวากลยทธใดทมความเหมาะสมกบองคกรมากทสด ซงในการก าหนดแผน

กลยทธ มองคประกอบทส าคญ คอ การพจารณาถงทศทางของหนวยงานไดแก วสยทศน

ทองคกรตองการบรรล ประเดนกลยทธ และเปาประสงค ภายใตแตละประเดนกลยทธ

ในการจดท าแผนกลยทธนนมความเกยวเนองกบการจดท าวสยทศน ประเดนกลยทธ และ

เปาประสงค เนองจากแผนกลยทธเปนเครองมอในการสอสารกบบคคลในองคกรเพอใหเกด

ความเขาใจในทศทางความเชอมโยงและเปนเหตเปนผลของกลยทธทจะใชในการด าเนนงาน

ขององคกร การจดท าแผนกลยทธจงมความเชอมโยงกบการจดท าวสยทศน ประเดนกลยทธ

และเปาประสงคของหนวยงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

131

สรปไดวา การจดท าแผนกลยทธ เปนขนตอนหนงในการจดการเชง

กลยทธ กลาวคอมการรวบรวมขอมลทงภายในและภายนอกกอนทจะมการจดท าโครงการ

โดยใชเครองมอและเทคนคการวางแผนกลยทธคอการวเคราะห SWOT เปนการวเคราะห

เพอหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคทมผลกระทบตอองคกร เพอเขาใจถงสภาพท

แทจรงในเรองความสมพนธระหวางองคกรกบสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในท าให

จดท ากลยทธทเหมาะสมกบภารกจขององคกรไดดขน

3. การน ากลยทธไปปฏบต

3.1 ความหมายของการน ากลยทธไปปฏบต

นกวชาการไดใหความหมายของการน ากลยทธไปปฏบต ดงน

Pearec & Robinson (2003, p. 14) กลาววา การน ากลยทธไปปฏบต

หมายถง การแปรเปลยนความคดดานกลยทธออกมาในรปของการปฏบตงานขององคกร

และ Lawrence G. Herbiniak (2008, p. 348) ใหความหมายการน ากลยทธไปปฏบต

หมายถง กระบวนการทมระเบยบแบบแผนหรอเปนชดของกจกรรมทเชอมโยงกนอยางเปน

เหตเปนผล ซงสงผลใหองคกรหนงๆ สามารถเลอกกลยทธและสามารถไปสรปธรรมได

หากปราศจากแนวทางการด าเนนกลยทธทไดวางแผนมาเปนอยางดยอมไมสามารถบรรลถง

เปาหมายเชงกลยทธได สพาน สกฤษฏวานช (2544, หนา 272) ใหความหมายของค าวา

การน ากลยทธไปปฏบต หมายถง การตดสนใจวาจะท าอยางไรถงจะท าใหกจการของ

เรามการปฏบตตามแผนกลยทธทตองการได สวนศรวรรณ เสรรตน (2545, หนา 327)

ใหความหมายไววา การน ากลยทธไปปฏบต หมายถง การแปลงกลยทธใหออกมาในรป

ของการปฏบตดวยการพฒนาแผนด าเนนการ ในขณะทวฒนา วงศเกยรตรตน (2549,

หนา 70) กลาววา การปฏบตงานตามกลยทธ หมายถง ขนตอนหลงจากทไดมการด าเนน

กระบวนการจดการเชงกลยทธ ตงแตการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและภายใน

การจดวางทศทางขององคกรโดยการก าหนดวสยทศน ภารกจ เปาประสงค หรอวตถประสงค

ขององคกร ตลอดจนวางแผนและตดสนใจเลอกกลยทธไปปฏบตเปนทเรยบรอยแลว เปน

ขนตอนทเกยวของกบพนกงานทกคนภายในองคกร โดยการน าของผบรหารทมความ สามารถ

ในการสอสารใหพนกงานรบรและเขาใจ เกยวพนถงการออกแบบและชน ากระบวนการใหมๆ

ตลอดจนการจงใจพนกงานใหท าตามเปาหมายทก าหนดไวหรอเหนพองตอการเปลยนแปลงท

จะเกดขน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

132

จนตนา บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนทน (2548, หนา 167) กลาววา

การน ากลยทธไปปฏบต หมายถง ขนตอนตอเนองจากการก าหนดกลยทธทใหความส าคญ

กบการวางแผนและการด าเนนงาน เพอใหกลยทธเกดประโยชนแกองคกรอยางเปนรปธรรม

และมประสทธภาพ เปนขนตอนทตองอาศยบคคลทสามารถดแลการปรบเปลยนความคด

ใหเปนความจรง

สรปไดวา การน ากลยทธไปปฏบต หมายถง การเปลยนกลยทธทเปน

ความคดใหเปนการกระท าดวยการพฒนาแผนด าเนนการเพอใหกลยทธเกดประโยชนแก

องคกรอยางเปนรปธรรมและมประสทธผล

3.2 ขนตอนการน ากลยทธไปปฏบต

มนกวชาการกลาวถงขนตอนการน ากลยทธไปปฏบต ดงน

ศรวรรณ เสรรตน (2542, หนา 331-334) กลาววาวธทจะน าความตองการ

หรอความปรารถนาขององคกรอยางกวางๆ มาเปลยนเปนการกระท าทมความตอเนอง

และเกยวพนกน มขนตอนดงน 1) การแปลภารกจองคกรใหเปนการกระท า 2) แผนกลยทธ

เปนขอความเกยวกบภารกจและทศทางในอนาคต เปาประสงคการท างานระยะสนและ

ระยะยาวขององคกร หรอแผนทเกยวของกบองคกรโดยรวม ซงแผนกลยทธจะครอบคลม

การจดสรรทรพยากรและขอบเขตอยางกวางๆ ของกจการ 3) การพฒนาจดประสงค

ระยะสนทมความหมายการพฒนาแผนระยะสน จดประสงคระยะสนเปรยบเสมอนพนฐาน

เพอใหจดประสงคระยะยาวประสบความส าเรจ มคณสมบตพนฐานดงน 1) เฉพาะเจาะจง

และสามารถวดได 2) มการก าหนดเวลาทแนนอนในการท างานใหส าเรจ 3) สามารถบรรล

เปาประสงคและมความทาทายพอทจะท าใหเกดความสนใจและจงใจใหผบรหารตองการ

กระท าใหบรรลเปาประสงค จดประสงคระยะสนตองมทศทางทเหมาะสมแตองคกรจะตอง

มความยดหยน เนองจากการเปลยนแปลงภายนอกอาจจะเกดขนโดยไมไดคาดคดไวลวงหนา

ซงสงตางๆ เหลานรวมถง 1) คแขงขนทออกผลตภณฑใหมเพอมาทดแทนผลตภณฑเกา

2) กฎหมายใหมซงออกโดยรฐบาล 3) การเปลยนแปลงรสนยมของผบรโภค 4) เหตการณ

ทไมคาดคดทเกดขนภายในองคกร 5) การลาออกหรอการเสยชวตของผบรหารระดบหลก

6) การทงงาน 7) อบตเหตการผลต ซงการเปลยนแปลงสงตางๆ เหลานองคกรจะตอง

ปรบเปลยนจดประสงคระยะสนและระยะยาว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

133

นอกจากน ศรวรรณ เสรรตน (2542, หนา 331-334) ยงกลาวอกวา

การเปลยนจดประสงคระยะสนมลกษณะดงน 1) มประโยชนตอกลยทธโดยรวม

2) ตองยดตดและสอดคลองกบจดประสงคระยะยาว กลยทธรวมขององคกรนนผบรหาร

จะตองน าเอาแนวคดระยะสนเปนเสมอนกองหนาของกจกรรม แตอยภายในแผนงานระยะยาว

ขององคกร การรวมกลยทธระยะสนและระยะยาวเปนกลยทธรวมขององคกรหรอเปน

กลยทธเดยวกนเปนสงทจ าเปน ซงการทองคกรจะบรรลความส าเรจดงกลาว จะตอง

ตระหนกในหลายๆ เรองทส าคญ และจะตองค านงถงความมเหตผลขององคกรจงจะเชอม

กลยทธทงสองเขาดวยกนได 3) การยดตดอยางมเหตผลจะอางถงความสามารถของ

จดประสงคระยะสนทจะท าใหจดประสงคระยะยาวประสบความส าเรจ ประกอบดวย

2 สวน คอ 1) ท าใหจดประสงคระยะยาวเปนตวชน าจดประสงคระยะสน และ 2) มนใจวา

มาตรการในระยะสนยงยดตดกบจดประสงคระยะยาวขององคกร

สพาน สกฤษฏวานช (2545, หนา 380) กลาววาในการกลยทธไปปฏบต

จะมขนตอนดงน 1) การก าหนดจดประสงคในการด าเนนงานประจ าปทตองการ ซงจะเปนไป

ตามกรอบของจดประสงคหลก จดประสงคระยะยาวทไดก าหนดไวในแผนกลยทธ 2) ก าหนด

กลยทธการด าเนนงานและแผนด าเนนงานรวมทงนโยบายการด าเนนงานดานตางๆ ทจ าเปน

3) จดท าโครงการ โปรแกรม แผนงาน และงบประมาณทจ าเปน รวมทงการพจารณาถง

แผนตามสถานการณ เปนแผนส ารองหรอแผนฉกเฉนดวยวาเหตการณส าคญบางอยาง

เปลยนแปลงไปจากทไดคาดการณไว องคกรจะตองท าอะไรเพอเปนการปรบตวทเหมาะสม

ทสด ในท านองเดยวกน จนตนา บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนทน (2548, หนา 168-

169) กลาววา การน ากลยทธไปปฏบตเปนขนตอนทด าเนนงานตอจากการก าหนดกลยทธ

เพอใหกลยทธเปนความจรงและประสบความส าเรจตามความตองการ การน ากลยทธไป

ปฏบตเปนขนตอนทมอทธพลตอความ ส าเรจหรอความลมเหลวของกลยทธ กอนน ากลยทธ

ไปปฏบตนกกลยทธตองตอบค าถาม 3 ขอดงตอไปน 1) ใครจะเปนผน าแผนกลยทธไปส

การปฏบต 2) อะไรเปนสงทตองกระท า 3) ผปฏบตควรตองการด าเนนการอยางไร การจะ

น าแผนไปปฏบตไดจรงนน องคกรจะตองจดระเบยบแบบแผนใหเหมาะสม มพนกงานอยาง

เพยงพอ กจกรรมทจดขนควรเหมาะสมกบจดประสงคของแผน ซงการเปลยนกลยทธทกครง

กเหมอนกบการเปลยนแปลงโครงสราง และการปรบทกษะของพนกงานใหเหมาะสมกบงาน

เฉพาะอยาง ซงตองมการปรบเปลยนสงทเกยวของใหเหมาะสมดวย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

134

พส เตชะรนทร (2548, หนา 1-2) กลาวถงการน ากลยทธไปปฏบตวาม

ขนตอน ดงน 1) พจารณาทบทวนกลยทธอกครงหนงวาทถกตอง เหมาะสมทสดหรอไม

2) ประเมนปจจยภายในองคกรวามความพรอมและความสามารถเพยงพอทจะเอากลยทธ

ไปปฏบตหรอไม โดยอาจจะพจารณาจากโครงสรางองคกรในปจจบนมความเหมาะสมกบ

กลยทธทเลอกใชเพยงใด บคลากรมความสามารถและเหมาะสมหรอไม องคกรมความ

สามารถหลกในการด าเนนตามกลยทธหรอไม นอกจากนปจจยทส าคญตอการประยกตใช

กลยทธ ไดแก การศกษาเปรยบเทยบกบองคกรอนเพอหาวธทางในการปรบปรงและพฒนา

ตนเอง (Benchmarking) การปรบรอระบบการด าเนนงานภายในองคกรเมอปจจยตางๆ

ภายในองคกร เมอมความเหมาะสมและสอดคลองตอกลยทธทไดเลอกไวแลวกจะสามารถ

ประยกตปฏบตตามกลยทธนนๆ

จนตนา บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนทน (2548, หนา 176-178)

ยงกลาวอกวา ในการน ากลยทธไปสการปฏบตมขนตอน ดงน 1) ท าความเขาใจกบกลยทธ

ซงเปนขนตอนทส าคญ 2) ก าหนดแผนปฏบตการโดยหวหนาทมปฏบตการจะตองวางแผน

โครงการ ซงใหความส าคญกบงบประมาณ ก าลงคน และระยะเวลา ทส าคญทมงานตอง

ระดมความคดในการวางปฏบตการทเปนรปธรรม โดยก าหนดรายละเอยดของขนตอนการ

ด าเนนงาน เพอใหบรรลเปาประสงคอยางชดเจน ตลอดจนก าหนดแนวทางในการประเมน

และตรวจสอบความส าเรจในการด าเนนงานและการน ากลยทธไปปฏบต 3) ด าเนนงาน

ตามแผน ผบรหารโครงการตองตรวจสอบความพรอมของโครงการและเรมด าเนนงานตาม

ขนตอนทก าหนด ตรวจสอบผลการด าเนนงาน ตลอดจนตองตนตวกบปญหาหรอสถานการณ

ทไมคาดฝน เพอทจะไดแกไขหรอตดสนใจด าเนนงานเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด

กระตนใหผทเกยวของเกดความเขาใจ และใหความรวมมอในการด าเนนงาน 4) ประเมน

โครงการ ผบรหารตองตดตามและตรวจสอบผลลพธจากการด าเนนงาน เพอน าขอมลมา

วเคราะหและประเมนวาการด าเนนงานบรรลวตถประสงคเพยงใด มปญหาและอปสรรค

หรอไม อยางไร และเพราะเหตใด เพอก าหนดแนวทางแกปญหาและพฒนาใหการด าเนนงาน

มประสทธภาพมากขน

สรปไดวา ขนตอนของการน ากลยทธไปปฏบต ประกอบดวย 1) การก าหนด

วตถประสงคระยะสน 2) การจดท าแผนปฏบตการประจ าป 3) การปฏบตตามแผน และ

4) การประเมนโครงการและแผน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

135

3.3 องคประกอบการน ากลยทธไปปฏบต

นกวชาการไดกลาวถงองคประกอบการน ากลยทธไปปฏบต ดงน

3.3.1 การมอบหมายกลยทธใหผรบผดชอบ

Pearec & Robinson (2003, p. 14) มแนวคดวา การก าหนดบทบาท

ของบคคลและทมงานเอาไวอยางชดเจนในแผนปฏบตการตามกลยทธขององคกร สามารถ

กระตนใหพนกงานสรางผลงานใหบรรลวตถประสงค ซงผลงานจะถกน าไปเชอมโยงกบ

โครงสราง ส าหรบ Stephen P. R. (2005, p.187) มแนวคดวาการเปลยนผบรหารหรอ

การมอบหมายกลยทธใหผบรหารใหมรบผดชอบจะมผลตอวฒนธรรมองคกร เนองจาก

ผบรหารใหมจะน าคานยมหรอวฒนธรรมองคกรใหมเขามาในหนวยงานได สวน Lawrence

G. Herbiniak (2011, p. 276) มแนวคดวา หนาทรบผดชอบและการก ากบดแลในทกหนาท

จะตองชดเจนวาใครมหนาทรบผดชอบและก ากบดแลกลยทธหรอประเดนตางๆ นอกจากน

Lawrence G. Herbiniak (2011, p. 348) ยงกลาววา กระบวนการควบคมจะไมเกดประสทธผล

ใดๆ หากไมไดก าหนดความรบผดชอบและการก ากบดแลเพอเกดระบบควบคมทมประสทธผล

จงเปนการจงใจใหพนกงานปฏบตงานใหเกดประสทธผล ขณะทสพาน สกฤษฎพานช (2545,

หนา 402) มแนวคดวา การมอบหมายกลยทธใหผรบผดชอบและการมอบอ านาจหนาทให

ผรบผดชอบในแตละกลยทธจะมอบอ านาจใหมากนอยแคไหน มผลกระทบตอวฒนธรรม

องคกรเทานน ในท านองเดยวกนนบญเกยรต ชวะตระกลกจ (2548, หนา 172) กลาวไววา

การจดสรรกลยทธใหกบเจาภาพหรอผรบผดชอบในการน ากลยทธไปปฏบต โดยมากมกจะ

เปนฟงกชนตางๆ ในองคกร หรอบคคลท CEO มอบหมาย โดยแตละกลยทธจะมเจาภาพ

ไมไดเพยงคนเดยวแตมมากกวาหนง ในทางปฏบตเจาภาพหลกจะมอ านาจในการเรยกเจาภาพ

รวมทเหลอมาประชมเพอแบงงานบหารกลยทธนน ตลอดจนมหนาทตดตามการปฏบตงาน

และรายงานความคบหนา

3.3.2 การเลอกกลยทธทดทสดกอนน ากลยทธไปปฏบต

พกตรผจง วฒนสนธ และพส เตชะรนทร (2542, หนา 285-304)

กลาววา หลงจากไดท าการวางแผนกลยทธและวเคราะหกลยทธแตละชนดแลว จะตองม

การเลอกใชกลยทธทเหมาะสมทสดเพอน ามาใชและปฏบต โดยมขอพจารณาทจะตองค านงถง

กอนท าการเลอกกลยทธ มดงน 1) กลยทธมความสอดคลองกบภารกจและจดประสงคใน

การด าเนนงานของกจกรรมหรอไมถาไมสอดคลองกจการอาจจะมงเนนทจะเขาไปแขงขน

ในอตสาหกรรมหรอตลาดใหมๆ 2) กลยทธมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมภายนอก

ขององคกรหรอไม 3) กลยทธมความเหมาะสมกบปจจยภายในดานตางๆ ขององคกร เชน

จดแขง เปาประสงค นโยบาย ทรพยากรภายใน และวฒนธรรมองคกร 4) กลยทธมการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

136

ค านงถงความเสยงทอาจเกดขนเปรยบเทยบกบผลตอบแทนทจะไดรบหรอไม 5) กลยทธม

ความขดแยงกบเหตการณอยางอน และ 6) กลยทธยอยแตละตวมความสอดคลองกนหรอไม

3.3.3 การท าความเขาใจกลยทธกอนน าไปปฏบต

จนตนา บญบงการ และณฏฐพนธ เขจรนนท (2548, หนา 176-178)

กลาววา การน ากลยทธไปปฏบตจะเกยวของกบการด าเนนงานทเปนรปธรรม ผรบผดชอบ

ตอการด าเนนกลยทธตองประสานงานใหกลยทธและขนตอนการปฏบตด าเนนไปอยางราบรน

และกอใหเกดผลลพธทดทสดแกองคกร โดยผรบผดชอบในการน ากลยทธไปปฏบตควรท า

ความเขาใจกลยทธ และท าความเขาใจกบทศทางกลยทธขององคกร เพอก าหนดแนวทาง

ปฏบตใหสอดคลองกบความตองการและปรชญาของธรกจ

3.3.4 การทบทวนและเปลยนกลยทธใหเหมาะสมกบสภาวการณ

ในขณะกอนน ากลยทธไปปฏบต

วฒนา วงศเกยรตรตน และคณะ (2546, หนา 116-126) กลาวไววา

การปฏบตงานตามกลยทธใหเปนไปอยางราบรนเพอน าไปสความส าเรจตามทพงประสงค

องคกรควรมการทบทวนและเปลยนแปลงกลยทธใหเหมาะสมกบสภาวการณในขณะนน

และกอนน ากลยทธไปปฏบต ควรพจารณาประเดนตางๆ ดงน 1) ระดบการเปลยนแปลงของ

กลยทธ จ าแนกเปน 5 ระดบ ดงน ระดบท 1 การคงความตอเนอง ระดบท 2 การเปลยนแปลง

เลกๆ นอยๆ มความเหมาะสมในกรณทแผนกลยทธใหมไมมการเปลยนแปลง ระดบท 3

การเปลยนแปลงภายในขอบเขต มความเหมาะสมในกรณทแผนกลยทธใหมไมมการ

เปลยนแปลง ระดบ 4 การเปลยนแปลงคอนขางรนแรง ระดบท 5 การเปลยนทศทางของ

องคกร มความเหมาะสมในกรณทแผนกลยทธใหมมการเปลยนแปลงประเภทของ

กจการ มการเปลยนแปลงแผนงานโดยเนนการเพมหรอการยกเลกแผนงาน

3.3.5 การจดท าแผนปฏบตการรายป

วฒนา วงศเกยรตรตน และคณะ (2546, หนา 116-126) กลาววา

การวเคราะหกระบวนการปฏบตงานเพอการจดท าแผนปฏบตการ มความส าคญโดยเฉพาะ

ทเกยวกบการปฏสมพนธระหวางผใหบรการกบผรบบรการ และระบบการตดตามผลการ

ปฏบตงาน การใชประโยชนจากการประเมนผล การพฒนากระบวนการปฏบตงาน โดยม

ประเดนหลกดงน 1) องคกรก าหนดจดประสงคของแผนซงมตวชวดความส าเรจของแผนงาน

ไวชดเจนโดยความรบรรวมกนของบคลากรเพอประโยชนในการวางแผนขององคกร 2) องคกร

จ าแนกแผนงานออกเปนงานตางๆ 3) องคกรจดท าผงการปฏบตงาน โดยการมสวนรวมของ

ผปฏบตงาน 4) องคกรจดท าผงกระบวนการปฏบตงานเพอเชอมโยงงานภายใตแผนงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

137

เดยวกน 5) องคกรจ าแนกกจกรรมของแตละงานใหสอดคลองกบจดประสงคของงานได

อยางเปนรปธรรม 6) องคกรมกจกรรมสงเสรมใหผรบบรการมสวนรวมในการวางแผนการ

ปฏบตงาน 7) องคกรจดสรรบคลากรเพอปฏบตงานประจ าทเปนภารกจหลกไดเตมทโดย

ไมมงานจร 8) องคกรจดการฝกอบรมระหวางปฏบตงานใหแกบคลากร 9) องคกรจดท า

ตวชวดผลผลตในแตละขนตอน

4. การประเมนกลยทธ

มนกวชาการไดกลาวถงการประเมนกลยทธ ดงน

4.1 ความหมายการการควบคมและประเมนกลยทธ

รงสรรค มณเลก (2549, หนา 57-65) กลาววา การควบคมและการ

ประเมนกลยทธสถานศกษาเปนขนการก าหนดตวชวด สรางเครองมอเกบรวบรวมขอมล

ก าหนดกฎเกณฑประเมน และปรบปรงกลยทธตามขอเสนอแนะตอไป ในขณะเดยวกนน

ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2552, หนา 280-281) กลาววา การควบคมเปนหนาทส าคญสดทาย

ของการจดการ โดยทการควบคมจะเกยวของกบกระบวน การตดตาม ตรวจสอบ ประเมน

วเคราะหปญหา และปรบปรงการด าเนนงานใหเปนไปตามทก าหนด การควบคมเปนหนาท

ส าคญเนองจากจะชวยสรางความมนใจใหผบรหารวา การวางแผนและการด าเนนงานเปน

รปธรรมและตรงตามเปาหมายทตองการ โดยผบรหารทสามารถก าหนดระบบการควบคม

ทมประสทธภาพตองเขาใจธรรมชาตของงานและผลลพธทตองการจากการด าเนนงาน

เพอเปนแนวทางในการก าหนดเปาหมายและเกณฑในการตดสนใจวา ผลการด าเนนงาน

เปนไปตามทตองการหรอไม และควรตองปรบปรงอยางไรเพอใหการด าเนนงานเปนไปตาม

แผนทตองการ

3.2 ขอบขายการควบคมและการประเมนกลยทธ

วเชยร เวลาด (2547, หนา 44) กลาววา การควบคมและการประเมน

กลยทธสถานศกษา มขนตอน ดงน 1) แตงตงคณะกรรมการตดตามและประเมนกลยทธ

ของสถานศกษา 2) ก าหนดปฏทนการประเมนกลยทธของสถานศกษา 3) สรางเครองมอ

ใหครอบคลมภารกจ 4) ตดตามประเมนกลยทธโดยใชเครองมอทสรางขน 5) รายงานผล

ใหคร ผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษา หนวยงานตนสงกดและสารธารณชนทราบ

6) ปรบปรง แกไขกลยทธของสถานศกษาทบกพรองใหดขน ในท านองเดยวกน บญเลยง

ค าช (2544, หนา 47) กลาววาการประเมนผล เปนการตรวจสอบผลการด าเนนงานกบ

วตถประสงคทวางไวเพอการพฒนาปรบปรงเปลยนแปลง มขนตอน ดงน

1) การนเทศตดตามผล ตองด าเนนการอยางใกลชดและตอเนองรวมกน แกปญหา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

138

เสรมสรางขวญและก าลงใจแกผปฏบตงาน 2) การประเมนผลการปฏบตงานตามโครงการ

ทก าหนดไว 3) การ รายงานผลการปฏบตงาน และ 4) การพฒนาแกไขปรบปรง

ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2552, หนา 282-284) กลาวไววา กระบวนการ

ควบคมกลยทธเปนงานทตองมการศกษา วางแผนและด าเนนงานอยางตอเนอง ตลอดจน

สามารถบรณาการเขากบกระบวนการจดการเชงกลยทธ การวเคราะหสภาพแวดลอม

การก าหนดทศทางและกลยทธขององคกร และการน ากลยทธไปปฏบตอยางสอดคลองกน

โดยผควบคมกลยทธตองก าหนดขนตอนการปฏบตใหประสานกบระบบกลยทธขององคกร

โดยทการควบคมกลยทธจะมขนตอนการด าเนนงาน 4 ขนตอน ไดแก 1) ก าหนดเกณฑและ

มาตรฐาน ซงการควบคมกลยทธจะตองก าหนดเกณฑและมาตรฐานในการวดผลทเหมาะสม

โดยแตละองคกรจะมมาตรฐานและเกณฑการด าเนนงานของตน ผควบคมจะตองก าหนด

มาตรฐานทสามารถสะทอนความส าเรจในการด าเนนงานอยางเปนรปธรรม 2) การวดผล

การด าเนนงาน ตามวธการทก าหนดในขนตอนท 1 ซงสะทอนภาพรวมในการจดการเชง

กลยทธโดยเรยกวาการตรวจสอบกลยทธ ซงเปนขนตอนส าคญทมความละเอยดออนและ

ตองด าเนนงานดวยความเขาใจเพอทจะวดขอมลทตองการ โดยสามารถสะทอนผลการ

ด าเนนงานไดอยางเปนรปธรรม 3) การเปรยบ เทยบและประเมนผล โดยน าผลลพธมา

เปรยบเทยบกบเปาหมายและมาตรฐานทก าหนด ซงเปาหมายขององคกรจะอยในรปของ

ภารกจและวตถประสงค ขณะทมาตรฐานก าหนดขนเพอใชเปนระดบของการด าเนนงาน

หรอผลลพธทยอมรบได 4) การด าเนนการแกไข เพอใหไดมาตรฐานและบรรลเปาหมาย

อยางมประสทธภาพ โดยผควบคมอาจปรบปรงการด าเนนงานดวยวธการงายๆ ไมซบซอน

เชน การเปลยนรปแบบการด าเนนงาน เปนตน นอกจากนอาจจดท าตามกฎระเบยบและ

ขนตอนการตรวจสอบขององคกรทพฒนาขนเฉพาะส าหรบตรวจสอบกลยทธนนๆ

การตรวจสอบกลยทธจะเกยวของกบงานดงตอไปน 1) ตรวจสอบเอกสารจากการรวบรวม

เอกสารขอมล แผนกลยทธ แผนปฏบตการ การเตรยมการขององคกร และนโยบายส าคญ

ในการด าเนนงาน เชน การจดสรรทรพยากร การสรรหา/คดเลอกบคลากร และการ

ประเมนผลงาน 2) ตรวจสอบผลการด าเนนงาน ในดานตางๆ เชน การเงน การด าเนนงาน

โดยเปรยบเทยบกบมาตรฐานและบรรทดฐานในการปฏบตงานเพอก าหนดตวแปรท

ส าคญและแนวโนมในอนาคต 3) สรางความเขาใจในเรองความสมพนธของบทบาท

หนาทความรบผดชอบและการรายงานผล กระบวนการตดสนใจและการตดสนใจทส าคญ

ในอดต และทรพยากรการด าเนนงาน เชน เทคโนโลย เงนทน และการจดการ 4) ก าหนด

กลยทธในการสนบสนนการด าเนนงาน เชน ระบบ และกระบวนการ เปนตน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

139

ตอนท 3 ประสทธผลของโรงเรยน

การศกษาเกยวกบแนวคดและทฤษฎเกยวกบประสทธผลของโรงเรยน ผวจยได

ศกษาในประเดนตอไปน

1. ความหมายประสทธผลของโรงเรยน

นกการศกษาไดใหความหมายประสทธผลไวดงน

Yuchtman & Seashore (1970, p. 80) กลาววา ประสทธผล หมายถง

ความสามารถขององคกรในการไดมาซงทรพยากรทหายากและมคา ในขณะเดยวกน

Chein (1970, p. 118) กลาววา ประสทธผลขององคกร หมายถง สมรรถนะขององคกรใน

การทจะอยรอด ปรบตว รกษาสภาพ และสรางความเตบโตไมวาองคกรนนมหนาทใด

จะตองกระท าใหลลวงไป ในท านองเดยวกน Steer (1977, p. 40) กลาววา ประสทธผล

หมายถง ระดบขององคกรทประสบความส าเรจในงาน สอดคลองกบ Nahavendi and

Malekzaded (1999, p. 532) กลาววา ประสทธผล หมายถง บคคลหรอองคกรไดบรรล

เปาหมายและวตถประสงคตามแผน อนหมายถง 1) คณภาพของงาน 2) ความพงพอใจ

ของลกคาหรอผรบบรการ 3) นวตกรรมใหมๆ ทดกวาเดม และ 4) ความพงพอใจของ

บคลากรทท างาน พมพรรณ สรโย (2552, หนา 25) ไดนยามความหมายวา ประสทธผล

หมายถง ความสามารถของผบรหารและครในโรงเรยนทท างานรวมกนจนสามารถท าให

นกเรยนใฝรรกการอาน แสวงหาความรดวยตนเอง ความพงพอใจในการท างานของคร

ความสามารถในการใชสอนวตกรรมและเทคโนโลยของคร ความสามารถในการจดสรร

ทรพยากรอยางมประสทธภาพ ความสามารถในการปรบเปลยนตอสภาวะแวดลอมทมา

กระทบภายในและภายนอก

สรปไดวา ประสทธผล หมายถง ความสามารถในการบรหารทรพยากร

อยางคมคาและไดประโยชนสงสด เพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงค โดยสมาชก /

ผรบบรการหรอผมสวนเกยวของพงพอใจ

ส าหรบประสทธผลของโรงเรยนหรอการบรหารโรงเรยนทมประสทธผล

มนกวชาการใหความหมาย ดงตอไปน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

140

Mortimore (1988, p. 9) กลาววา การบรหารโรงเรยนทมประสทธผลนกเรยน

จะมความกาวหนา และประสบผลส าเรจเกนกวาความคาดหวงทตงไว ขณะท Reid et al

(1988, p. 85) กลาวถงประสทธผลของโรงเรยนวา หมายถง ความสามารถของนกเรยน

ทจะบรรลผลสมฤทธทางการเรยน ขณะทบางคนเหนวาประสทธผลของโรงเรยน หมายถง

ความสามารถจดสรรทรพยากรใหแกสมาชก ส าหรบ Armstrong et al (1989, p. 235)

กลาววา ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง โรงเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนของ

นกเรยนสงกวาระดบเกณฑมาตรฐานททดสอบ Hoy & Miskel (1990, p. 198) กลาววา

ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง การทโรงเรยนสามารถผลตนกเรยนใหมผลสมฤทธ

ทางการเรยนสง สามารถพฒนานกเรยนใหมทศนคตทางบวก สามารถปรบตวเขากบ

สงแวดลอมได รวมทงสามารถแกปญหาภายในโรงเรยนไดเปนอยางด ซงเปนการพจารณา

โรงเรยนทงระบบ สวน Reynolds & Creemers (1990, p. 1) กลาววา การบรหารโรงเรยนท

มประสทธผล หมายถง โรงเรยนทเตมเปยมไปดวยคณภาพของการศกษา ส าหรบ Glickman

(2001, pp. 622-624) กลาววา การบรหารโรงเรยนทมประสทธผล หมายถง โรงเรยนท

ประสบผลส าเรจ ซงเปนองคกรแนวหนาทสามารถอธบายถงการศกษาทดดวยตนเองตาม

เปาหมายและวธปฏบตทเหมาะสม สอดคลองกบ Walsh (1999, p. 235) ทกลาววา โรงเรยน

ทมประสทธผล หมายถง การทโรงเรยนมระบบทเอาใจใสตอความออนแอทงหลายทปรากฏ

ออกมาโดยพจารณาจากผลการเรยนร ผลการเรยนการสอน การบรหารจดการ และ

การจดการของโรงเรยน

วาโร เพงสวสด (2549, หนา 47) กลาววา ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง

การทโรงเรยนสามารถผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสงสามารถพฒนานกเรยน

ใหมเจตคตทางบวก ถาวร เสงเอยด (2550, หนา 74) กลาววา ประสทธผลของโรงเรยน

คอ การทนกเรยนจะตองมผลสมฤทธทางการเรยนทเปนไปตามทตองการ นกเรยนมความ

เปนอยทดและมเจตคตทดตอโรงเรยน สวนนงลกษณ เรอนทอง (2550, หนา 25) อธบาย

ถงการบรหารโรงเรยนทมประสทธผลวา นกเรยนจะมความกาวหนา มความสมบรณและ

ประสบผลส าเรจเกนกวาความคาดหวงทตงไวซงเปนองคกรแนวหนาทสามารถอธบายถง

การศกษาทดดวยตนเองตามเปาหมายและวธปฏบตทเหมาะสม ผปกครองเชอมนในคณภาพ

ของโรงเรยน ตลอดจนครมความรกความสามคคและ มความพงพอใจในงาน สวนความหมาย

เชงเทคนค หมายถง วฏจกรของการบรหารการศกษา โดยประสทธผลจะน ามาซงความหมาย

เฉพาะหรอพเศษ ในสวนนจะเนนไปทความมสมฤทธผลทดในทกษะพนฐานของนกเรยนท

สามารถวดไดจากผลสมฤทธทางการเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

141

เรยม สขกล า (2553, หนา 28) ไดใหแนวคดวา ประสทธผลโรงเรยน คอ

ความส าเรจของโรงเรยนทสามารถท าหนาทใหบรรลตามเปาหมายทตงไว ทงนเกดจาก

ประสทธภาพของผบรหาร คร ทสามารถใชความร ความสามารถและประสบการณในการ

บรหารจดการ เพอแสดงใหเหนวามความสามารถในการปฏบตงานบรรลตามวตถประสงค

ทตงไว คอความสามารถในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง ความสามารถ

พฒนานกเรยน ใหมทศนคตทางบวก ความสามารถปรบเปลยนและพฒนาโรงเรยนใหเขา

กบสงแวดลอม และความสามารถแกปญหาภายในโรงเรยน และธนต ทองอาจ (2553,

หนา 11) ไดใหความหมายวา ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง การทโรงเรยนสามารถจด

การศกษาไดส าเรจดวยด โดยทผน าไดใชความสามารถจงใจผใตบงคบบญชาใหมาท างาน

อยางเสยสละ ขณะเดยวกนผน ากท าหนาทประสานงานใหงานดานการจดการศกษาให

ผลสมฤทธสงสด

สรปไดวา ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง ความสามารถในการบรหาร

ทรพยากรอยางคมคาและไดประโยชนสงสด เพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงค โดย

สมาชก / ผรบบรการหรอผมสวนเกยวของพงพอใจ และโรงเรยนสามารถปรบตวและพฒนา

ใหด ารงอยตอไปได

2. แนวคดเกยวกบประสทธผลของโรงเรยน

Gibson & Other (1982, p. 27 อางถงใน นคม กนตะคะนนท, 2548, หนา 50)

ไดท าการศกษาและก าหนดเกณฑในการประเมนประสทธผลขององคกรโดยใชหลายเกณฑ

ดงน 1) ความสามารถในการผลต 2) ประสทธภาพ 3) ความพงพอใจ 4) ความสามารถใน

การปรบตว 5) การพฒนา และ 6) การอยรอด Bennis (1971 cited in Dessler, 1986,

pp. 68-69) กลาวถงประสทธผลขององคกรวา เปนความสามารถในการปรบตว

เปลยนแปลงพฒนาใหเขากบสงแวดลอมทเปลยนแปลงอยเสมอและความสามารถใน

การผสมผสานสมพนธของสมาชกในองคกร เพอรวมพลงใหมความเปนอนหนงอน

เดยวกนในการปฏบตภารกจในองคกร ประกอบดวย 1) ความสามารถในการปรบปรงองคกร

ไดแก ความสามารถในการปรบตว นวตกรรม ความเจรญเตบโตและการพฒนา และ 2)

ความสามารถในการ บรณาการ (Integration) ไดแก ความพอใจ บรรยากาศความขดแยง

และการสอความหมาย Mott (1972 อางถงใน Hoy & Miskel, 2001, pp. 305-306) ได

เสนอแนวคดในการประเมนประสทธผลองคกรโดยพจารณาจาก 1) ความสามารถผลต

นกเรยนใหมผลสมฤทธทาง การเรยนสง 2) ความ สามารถในการพฒนานกเรยนใหม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

142

ทศนคตทางบวก 3) ความสามารถปรบเปลยนและพฒนาสถานศกษา 4) ความสามารถใน

การแกปญหาภายในสถานศกษา

Lunenburg & Ornstein (1996, p. 348) ไดศกษาเกยวกบประสทธผลของ

โรงเรยนจากโครงการ Connecticut School Effectiveness Project และสรปโรงเรยนทม

ประสทธผลวา ม 7 ประการ ดงน

1) มสภาพแวดลอมเปนระเบยบและปลอดภย (A Safety and Orderly

Environment) และไมเปนปญหาอปสรรคส าหรบการเรยนการสอน

2) พนธกจของโรงเรยนมความชดเจน (A Clear School Mission)

3) บคลากรมสวนรวมในภาระผกพนของเปาหมายการเรยนการสอนและ

กจกรรมตาง ๆ และสามารถตรวจสอบได

4) มภาวะผน าทางวชาการ โดยทผบรหารตองมความเขาใจและประยกตใช

คณลกษณะของงานวชาการทมประสทธผล (Instructional Effective)

5) มบรรยากาศของความคาดหวงทสง (A Climate of High Expectation)

โดยทอาจารยตองสามารถแสดงออกถงความรอบร ในทกษะเบองตนใหนกเรยนเหนได

6) ทมเทเวลาในการท างาน (High Time on Task) เพอวางแผนกจกรรม

การเรยนการสอนและพฒนาทกษะ

7) มการตรวจสอบความกาวหนาของนกเรยนอยางสม าเสมอ (Frequent

Monitoring of Student Program) เพอน าผลมาปรบปรงตอไป

8) มความสมพนธทางบวกกบผปกครอง (Positive Home School Relations)

โดยทผปกครองสนบสนนพนธกจของโรงเรยนและชวยเหลอสวนทท าใหเกดความส าเรจ

Sammons, Hillman & Mortimore (2002, p. 245) ไดศกษาวจยและพฒนา

องคประกอบทสงผลถงความส าเรจหรอความมประสทธผลของโรงเรยนวา ม 11 ปจจย

คอ 1) ความเปนผบรหารมออาชพ 2) การมวสยทศน และเปาหมายรวมกน 3) มสภาพ

แวดลอมทเออตอการเรยนร 4) การเรยนการสอนทเขมแขง 5) มแผนการเรยนการสอนท

มวตถประสงคทชดเจน 6) มความคาดหวงตอโรงเรยนและนกเรยนในระดบสง 7) มการ

เสรมแรงคร 8) มการตดตามความกาวหนาของนกเรยนและการพฒนาปรบปรงโรงเรยน

9) นกเรยนมความรบผดชอบ 10) มความรวมมอระหวางนกเรยนและผปกครอง และ

11) เปนองคกรแหงการเรยนร

สรปไดวา ประสทธผลของโรงเรยนสามารถมองใน 3 มต คอ 1) ผลทเกด

กบนกเรยน ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยน และการพฒนานกเรยนใหมทศนคตทางบวก

2) ผลทเกดกบการบรหารจดการ ไดแก ความสามารถในการปรบตว ความสามารถในการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

143

แกปญหา และบรรยากาศการท างานในสถานศกษา และ 3) ผลทเกดกบบคลากร ไดแก

ความพงพอใจในการปฏบตงาน

3. องคประกอบประสทธผลของโรงเรยน

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการบรหารงานสถานศกษา

พบวา มนกวชาการกลาวถงองคประกอบประสทธผลของโรงเรยนไว ดงน

Mott (1972 อางถงใน Hoy & Miskel, 2001, p. 305-306 และ เยาวด

จฑาพรรณนาชาต, 2549, หนา 19-22) ไดกลาวถง ประสทธผลของสถานศกษาในแงของ

ความสามารถ 4 ประการ คอ 1) ความสามารถในการผลต 2) ความสามารถในการพฒนา

3) ความสามารถในการปรบเปลยน และ 4) ความสามารถในการแกปญหา มรายละเอยด

ดงน

1) ความสามารถในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง

หมายถง ปรมาณและคณภาพของนกเรยน ประสทธผลของสถานศกษา ทสรางความเชอมน

ไดสง โดยวดความนยมจากชมชน และผปกครอง นกเรยน ไดแก สถานศกษานนมนกเรยน

เขาเรยนมปรมาณมาก และคณภาพการเรยนการสอนอยในเกณฑสงโดยดจากผลสมฤทธ

ทางการเรยนของนกเรยน ความสามารถในการศกษาตอในสถาบนชนสงไดเปนจ านวนมาก

2) ความสามารถในการพฒนาใหนกเรยนมทศนคตทางบวก หมายถง

มความคดเหน ทาท ความรสกหรอพฤตกรรมของผทไดรบการศกษา แสดงออกในทางทดงาม

สมเหตสมผล และสอดคลองกบความตองการของสงคม การศกษาจะสรางเสรมความเจรญ

ใหบคคลทง 4 ดาน กลาวคอ (1) ดานรางกายใหสมบรณแขงแรงพฒนาการสวนตางๆ อยาง

เหมาะสมกบวย (2) ดานสตปญญามความใฝรใฝเรยนรจกคดวเคราะหอยางมเหตผล และ

มความคดอยางสรางสรรค (2) ดานสงคม สามารถน าความร ความสามารถ และทกษะ

อนจ าเปนเพอน าไปใชในการด ารงชวตไดอยางมความสข และ (4) ดานจตใจ รจกเหตผล

มวนย คณธรรม จรยธรรมอยางเหมาะสมและดงาม ทศนคตทางบวกจะเปนผลทเกดจาก

ผไดรบการศกษาครบถวน ผทมทศนคตทางบวกจะเปนผทมความรสกและแสดงออกซง

พฤตกรรมตางๆ เปนทพงประสงคของสงคมโดยสวนรวม มจตใจกวางขวางไมท าตนตอตาน

หรอถดถอยหนสงคม มความมนคงทางจตใจ มเหตผล ยอมรบกฎกตกาสงคม และปฏบต

ดวยความจรงใจ มจตใจเปนประชาธปไตย ยอมรบและเคารพความคดเหนของสวนรวม

เหนความส าคญและคณคาของการอยรวมกนในสงคม ใหความรวมมอรวมใจตอการปฏบต

ภารกจของสวนรวมใหส าเรจลลวงดวยด เปนผทมความสามารถ ควบคมจตใจ และมวนย

ในตนเอง อดกลน และเผชญหนากบเหตการณตางๆ ไดอยางเหมาะสม ประพฤตปฏบตตว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

144

เปนแบบอยางทดของสงคม เออเฟอเผอแผ มความเอออาทรตอเพอนมนษย เปนแบบอยาง

ทดของสงคมตลอดจนสามารถด าเนนการ อบรมสงสอนนกเรยนใหเปนคนด มคณธรรมและ

จรยธรรม อยในระเบยบวนย รจกพฒนาตนเอง มเจตคตทดตอการศกษาและอยในสงคม

ไดอยางมความสข

3) ความสามารถในการปรบเปลยนและพฒนาโรงเรยน ในองคกร

ตางๆ จะประกอบดวย “คน” และ “งาน” สถานศกษากเชนเดยวกนประกอบดวย ผบรหาร

สถานศกษา คร อาจารย นกเรยน และนกการภารโรง ท าใหเกดการเรยนการสอนอยาง

สมบรณ การจดการศกษาใหเกดประสทธภาพและประสทธผลนนสถานศกษาจะตองม

ความสามารถในการปรบตวไดอยางเหมาะสม การก าหนดนโยบายตางๆ ของสถานศกษา

จะตองสอดคลองและทนกบความเจรญกาวหนา การเปลยนแปลงนโยบายของสถานศกษา

ไมควรยดตายตวจนเปลยนแปลงไมได ในขณะเดยวกนจะตองสามารถปรบตวใหทนสมย

ทนความเปลยนแปลงตางๆ โดยเฉพาะในดานการเรยนการสอนควรมนวตกรรมและสอ

การสอนใหมๆ มการคนควาและพฒนาสอ อปกรณการสอนอยางสม าเสมอ ปรบปรง

อาคารสถานท สงแวดลอมใหสะอาด รมรน เพอใหเกดบรรยากาศทางวชาการ และเกด

บรรยากาศการเรยนร ผบรหารและครจะตองมบทบาทส าคญตอการปรบตวไมหยดนง

ตองพยายามปรบปรง เปลยนแปลงองคกร รปแบบการบรหารงาน และการด าเนนงาน

ตางๆ ใหมความคลองตวตอการปฏบตงาน ผบรหารและครตองเปนนกพฒนา มความคด

รเรมสรางสรรคใหเกดสงใหมๆ อยเสมอ จดการเรยนการสอนใหนกเรยนมความรเพอให

สามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางมความสข

4) ความสามารถในการแกปญหาภายในโรงเรยน การบรหารสถานศกษา

เพอใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทวางไว แตละสถานศกษาจะมการก าหนดรปแบบให

เหมาะสมกบขนาดและภารกจของสถานศกษา แตไมวาจะมรปแบบการบรหารงานแบบใด

กตามในการท างานของสถานศกษายอมประกอบดวยองคประกอบตางๆ ไดแก เปาหมาย

คอการมงถงความส าเรจสงสดทเกดจากการท างานตามบทบาทหนาท เปนสวนประกอบ

รองลงมาคอกจกรรม เปนการรวมกนปฏบตกจกรรมตางๆ ตามทไดรบมอบหมายเพอให

เกดผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว การประสานงานเปนแนวทางของความรวมมอ

ในการปฏบตงานใหชดเจน และเกดความเรยบรอยและกจกรรมคอการจดกจกรรมตางๆ

เพอใหเกดผลส าเรจตามเปาหมาย การจดการศกษาในโรงเรยนเปนการสรางคนใหเกดการ

เรยนร และพฒนาศกยภาพของบคคลตามแนวทางทเหมาะสม การบรหารและการจดการ

ในโรงเรยนจงควรมความยดหยนพอควร นบตงแตหลกสตร ควรปรบใหเหมาะสมกบสภาพ

ทองถน สภาพของบคลากรและทรพยากรทมอย การจดวชาตางๆ ส าหรบการเรยนการสอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

145

รวมทงการจดกจกรรมทงในหลกสตรและเสรมหลกสตร ควรจดใหพอเพยงและหลากหลาย

เพอใหสอดคลองกบความสนใจ ความตองการ และความถนดของผเรยน

Hoy & Furguson (1985, p. 131) กลาวถงประสทธผลของสถานศกษาไววา

พจารณาจาก 1) ผลสมฤทธทางการเรยนสง 2) การจดสรรทรพยากรอยางมประสทธภาพ

3) ความสามารถในการปรบเปลยนตอสภาวะแวดลอมทมาจากภายในและภายนอก และ

4) สามารถสรางความพงพอใจแกครอาจารยได ส าหรบ Gretchen, Corbett & Firestone

(1988, p. 213) ไดก าหนดเกณฑการวดประสทธผลของสถานศกษาไวดงน 1) ความพงพอใจ

2) จ านวนผเขาเรยน 3) จ านวนนกเรยนทลาออก และ 4) ผลสมฤทธทางการเรยน

Hoy, W. K. & Miskel, C.G. (1991, pp. 373–398) กลาววา ประสทธผล

โรงเรยน ไดแก 1) ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน คอการท าใหนกเรยนมผลสมฤทธ

ทางการเรยนสงขน สามารถพฒนานกเรยนใหมทศนคตทางบวก 2) ความสามารถปรบตว

ใหเขากบสงแวดลอม 3) ความพงพอใจในการปฏบตหนาทของคร และ 4) ความสามารถ

แกปญหาภายในโรงเรยนไดเปนอยางด สวน Gibson, John & James (1997, p. 27) ไดก าหนด

เกณฑการประเมนประสทธผลขององคกรวา ประกอบดวย 1) ความสามารถในการผลต

2) ประสทธภาพความพงพอใจ 3) ความสามารถในการปรบตว และ 4) การพฒนาและ

การอยรอด

Hoy, W. K. and Miskel, C. G. (2008, pp. 291-322) กลาวถงประสทธผล

ของสถานศกษา ไว 5 ประการ ดงน

1) ผลสมฤทธทางการเรยน (Achievement) หมายถง การพฒนาความคด

สรางสรรคอยางเปนระบบของนกเรยน ศลธรรม คะแนนสอบ ผลงานเปนทยอมรบหรอไดรบ

รางวล มมมองของครตอนกเรยนและโรงเรยน มมมองของผปกครองตอนกเรยนและโรงเรยน

มมมองของชมชนตอนกเรยนและโรงเรยน และการพฒนาการของนกเรยน

2) ความพงพอใจในงาน (Job Satisfaction) หมายถง ความรสกพงพอใจ

ตองาน/ภาระงาน ผลตอบแทนของงาน ความรสกพงพอใจตอสถานทท างาน เพอนรวมงาน

เจานาย ลกนอง นโยบาย แผนงาน มาตรการ กระบวนการ ความพงพอใจตอโอกาสในการ

เรยนร การพฒนาวชาชพ การลาออก การอทศตน ความอสระในการปฏบตงาน โอกาสใน

การไดรบขอมลขาวสาร การใชทกษะทหลากหลาย มมมมองวางานมความส าคญ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

146

3) การขาดงาน (Absenteeism) หมายถง อตราการขาดงานของบคลากร

ภาวะผน าของผบรหาร บรรยากาศองคกร ทศนคตของบคลากรทมตองาน เชน ความเครยด

ปรมาณงาน ภาระงาน บรรยากาศ การขาดแรงจงใจและแรงกระตนในการท างาน

4) อตราการออกกลางคนของนกเรยน (Dropout Rate) หมายถง การท

นกเรยนออกจากระบบโรงเรยนโดยใชเวลาเรยนไมเปนไปตามทหลกสตรก าหนดในแตละ

ชวงชน โดยมสาเหตมาจากความยากจน การอพยพตามผปกครอง ปญหาครอบครว

ปญหาในการปรบตว สมรส ประกอบอาชพหาเลยงครอบครว เจบปวย อบตเหต ตองคด

ถกจบ แตทงนไมรวมถงกรณยายสถานศกษา

5) คณภาพโดยทวไป (Overall Quality) หมายถง การตอบสนองตอชมชน

การจดสรรทรพยากรอยางเพยงพอ ความสามารถในการปรบตว ความสามารถในการ

ผสมผสาน และความสามารถในการแกปญหาในโรงเรยน

ธนรชต บรสงเนน (2544, หนา 7) ไดกลาวถงประสทธผลของสถานศกษาไว

วา ประกอบดวย 1) ความสามารถในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง 2)

ความสามารถในการพฒนาใหนกเรยนมเจตคตทางบวก 3) ความสามารถในการแกปญหาการ

บรหารวชาการ และ 4) ความสามารถในการปรบเปลยนและพฒนาการบรหารวชาการ

ในขณะทจนทรเพญ กลบด (2547, หนา 8) กลาววา ประสทธผลของโรงเรยนประกอบดวย

1) ความพงพอใจของผรวมงาน 2) กระบวนการด าเนนงานทราบรน 3) ผลสมฤทธ

ทางการเรยน และ 4) การจดหาและการใชทรพยากร สวนพมพอร สดเอยม (2547, หนา

13) กลาววา ประสทธผลการบรหารโรงเรยน มดงน 1) ผลสมฤทธทางการเรยน ประกอบดวย

(1) คะแนนเฉลยสะสม และ (2) ความสามารถในการแกปญหา 2) ความพงพอใจในการ

ท างานของคร ประกอบดวย (1) ทาทายความคดหรอสตปญญา (2) ไดรบสงตอบแทน

อยางยตธรรม (3) สภาพทเออตอการปฏบตงาน (4) เพอนรวมงานใหการสนบสนน

(5) บคลกภาพเหมาะสมกบงาน และ (6) ลกษณะการท างานของบคคล 3) ประสทธผล

การบรหารวชาการตามการรบรของผบรหาร ประกอบดวย (1) ปรมาณและคณภาพของ

การบรหารวชาการ (2) ประสทธภาพของการบรหารวชาการ (3) ความสามารถในการ

ปรบตวในการบรหารวชาการ และ (4) ความยดหยนในการบรหารวชาการ วาโร เพงสวสด

(2549, หนา 50-63) กลาวถงประสทธผลของโรงเรยนวา ประกอบดวย 1) ความสามารถ

ในการผลต 2) ความสมารถในการพฒนาเจตคตทางบวกแกนกเรยน 3) ความสามารถใน

การปรบตว 4) ความสามารถในการแกปญหาภายในโรงเรยน 5) การพฒนาบคลากร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

147

6) ความสามคคของบคลากร 7) ความพงพอใจในงานของบคลากร และ 8) บรรยากาศ

และสงแวดลอม

นศารตน งามประเสรฐ (2552, หนา 8) กลาวถงประสทธผลของการบรหาร

โรงเรยนวา ประกอบดวย 1) ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง พฒนาการความร หรอ

ความส าเรจของผเรยนทสามารถเรยนรเตมศกยภาพของตน มเจตคตทดตอการเรยน และ

มคณลกษณะทพงประสงคตามทก าหนดไวในหลกสตร 2) ความพงพอใจในการท างาน

ของคร หมายถง ความรสกและเจตคตทดและไมดของบคลากรทมตองานทก าลงปฏบต

ซงความรสกนเกดจากการทบคคลไดรบการตอบสนองทงดานรางกาย และจตใจ จนเกด

ทศนคตทงดานบวกและดานลบตอการปฏบตงาน ขณะทพสมย สมสพมพ (2552, หนา 37)

ไดกลาวถงปจจยปอนออกของการบรหารสถานศกษาวา ประกอบดวย 1) ความส าเรจของ

งาน 2) การเรยนรของนกเรยน 3) ความพงพอใจในงาน 4) ระดบการขาดงาน 5) อตรา

การลาออก และ 6) คณภาพการปฏบต ท านองเดยวกนโสภา วงษนาคเพชร (2553, หนา

65-76) ไดกลาวถงประสทธผลของโรงเรยนไววา ประกอบดวย 1) ผลสมฤทธทางการเรยน

2) อตราการออกกลางคนของนกเรยน 3) การจดหาและใชทรพยากร 4) ความสามารถใน

การปรบตวเขากบสภาพ แวดลอม 5) ความสามารถในการบรณาการ 6) ความพงพอใจใน

การท างานของบคลากร และ 7) การขาดงาน ในขณะทเอกรนทร รงแสง (2549, หนา 49)

กลาววา ประสทธผลชองการบรหารสถานศกษา ไดแก 1) ประสทธภาพการบรหารจดการ

องคกร หมายถง สถานศกษาด าเนนงานบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว มการวางแผนพฒนา

ผเรยนอยางเปนระบบ สามารถตอบสนองความตองการของผเรยน โรงเรยนเปนทยอมรบ

ของสงคม ไดรบรางวลจากกจกรรมตางๆ 2) ความพงพอใจของคร ผลการปฏบตงาน

ท าใหครมความร ความเขาใจ และพงพอใจในการท างาน เชน สภาพแวดลอมด มอสระใน

การเลอกวธการท างาน ผบงคบบญชาอาจเลอนขนเงนเดอน มสมพนธภาพทดกบเพอน

รวมงาน มโอกาสกาวหนา และมความมนคงในการท างาน เปนตน 3) คณภาพนกเรยน

นกเรยนเกดคณลกษณะทพงประสงคตามหลกสตร เปนคนด คนเกง และมความสข ด าเนน

ชวตอยางมคณภาพ มคณธรรม จรยธรรม มวนย สขภาพกาย และสขภาพจตด และ

4) การมสวนรวมของชมชน เปนการไดรบความรวมมอจากชมชนในการเขามามสวนรวม

ในกจกรรมตางๆ โดยรวมกบครและผบรหารในการจดและและสงเสรมกระบวนการเรยนร

ของบตรหลาน เชน รวมวางแผนพฒนาโรงเรยน แกไขปญหารวมกบโรงเรยน พฒนา

หลกสตรใหสอดคลองกบความตองการของชมชน มการน าภมปญญาทองถนมารวมจด

กจกรรมดารเรยนร ชมชนมความรสกเปนเจาของโรงเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

148

ยกตนนท หวานฉ า (2555, หนา 5-7) กลาววา ประสทธผลของโรงเรยน

ประกอบดวย

1) ความใฝร รกการอาน แสวงหาความรดวยตนเองของนกเรยน หมายถง

นกเรยน สามารถศกษาคนควาและสบคนขอมลไดดวยตนเอง มความรบผดชอบ รจกแสวงหา

ความรตามความตองการ และความสนใจอยเสมอตามแหลงเรยนรตางๆ สงเสรมใหนกเรยน

มนสยรกการอาน และ สามารถใชอนเตอรเนตไดอยางเหมาะสม

2) ความพงพอใจในการท างานของคร หมายถง ความภาคภมใจในการ

เปนสวนหนงทจะปฏบตงานของโรงเรยนใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย ซงมบรรยากาศ

สงแวดลอมภายใน สถานศกษา ทสงเสรมและกระตนใหมความกระตอรอรนในการท างาน

สามารถจดกจกรรมการเรยนการสอนใหกบนกเรยน

3) ความสามารถในการใชสอ นวตกรรมและเทคโนโลยของคร หมายถง

การจดท าเอกสารประกอบการสอนทสอดคลองกบกจกรรมการเรยนร การใชบทเรยน

คอมพวเตอรชวยสอน และใชแบบเรยนส าเรจรปในการสอน โดยมการสงเสรมใหนกเรยน

ไดสบคนขอมลทางอนเตอรเนต ครสามารถใชคอมพวเตอรในการจดท าแผนฯ ได

4) ความสามารถในการจดสรรทรพยากรอยางมประสทธภาพ หมายถง

ผบรหารมการวางแผนการใชงบประมาณใหเปนไปตามวตถประสงคและเปาหมายของ

การจดการศกษามการจดสรรทรพยากรดานการเงนใหแกครและบคลากรทางการศกษา

อยางเหมาะสม เพอการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนอยางคมคาและเกดประโยชน

สงสด

5) ความสามารถในการปรบเปลยนตอสภาวะแวดลอมทมากระทบทง

ภายในและภายนอก หมายถง ครและบคลากรในโรงเรยนมการยอมรบแนวคด วธการและ

เทคนคการสอนใหมๆ ททนสมย โดยโรงเรยนมการเปลยนแปลงวธการดานการจดการเรยน

การสอนหรอการบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมการปรบตนเองใหเขากบสงแวดลอม

เพอใหทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบประสทธผลการบรหาร

โรงเรยน พบวา นกวชาการมความคดเหนเกยวกบประเดนดงกลาวอยางหลากหลาย เพอให

การวจย เรอง การพฒนารปแบบการบรหารเชงกลยทธทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน

มธยมศกษาขนาดกลางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชดเจนในประเดนประสทธผล

ของโรงเรยน ผวจยจงไดสงเคราะหองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน รายละเอยด

ดงตาราง 9

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

149

องคประกอบ

ประสทธผลของโรงเรยน

นกวชาการ

ตาราง 9 การสงเคราะหองคประกอบประสทธผลของโรงเรยน

ล า

ดบ

ท

1. ธ

นรชต

บรส

งเนน

(254

4)

2. จ

นทรเพญ

กลบ

ด (254

7)

3. พ

มพอร

สดเอย

ม (2

547)

4. ว

าโร เพ

งสวส

ด (254

9)

5. เอก

รนทร

รงแ

สง (2

549)

6. น

ศารต

น งามป

ระเสรฐ

(255

2)

7. พ

สมย สม

สพมพ

(255

2)

8. โ

สภา วง

ษนาค

เพชร

(255

3)

9. ย

กตนน

ท หว

านฉ า

(255

5)

10.

Mot

t (19

72)

11.

Hoy

& Fu

rgus

on (1

985)

12.

Gre

tchen

, Cor

bett

& Fir

esto

ne (1

988)

13.

Hoy

, W. K

. & M

iskel

(1991

)

14.

Gibs

on, J

ohn

& Ja

mes

(199

7)

15.

Hoy

, W. K

. and

Misk

el, C

. G. (

2008

)

ควา

มถ

รอย

ละ

1 ผลส าเรจการบรหารจดการ √ √ 2 13

2 ความสามารถในการแกปญหา √ √ √ 3 20

3 ความสามารถในการปรบตว √ √ √ √ √ √ √ √ √ 9 60

4 การด าเนนงานทราบรน √ 1 7

5 การจดหาและการใชทรพยากร √ √ √ √ 4 27

6 ความสามารถในการผลต √ √ √ 3 20

7 การพฒนาบคลากร √ 1 7

8 บรรยากาศและสงแวดลอม √ √ 2 13

9 ความส าเรจของงาน √ 1 7

10 ระดบการขาดงาน √ √ √ 3 20

11 การบรณาการ √ 1 7

12 การมสวนรวมของชมชน √ 1 7

13 จ านวนผเขาเรยน √ 1 7

14 การออกกลางคนของนกเรยน √ √ √ √ 4 27

15 ผลสมฤทธทางการเรยน √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 11 73

16 นกเรยนมเจตคตทางบวก √ √ √ 3 20

17 การเรยนรของนกเรยน √ √ 2 13

18 ความสามารถในการใชสอ √ 1 7

19 ความพงพอใจในงานของคร √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 13 87

20 ความสามคคของบคลากร √ 1 7

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

150

จากตาราง 9 การสงเคราะหองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน

ผวจยไดวเคราะหความมงหมายของการบรหารโรงเรยนเปนหลก จงยบรวมองคประกอบ

ทมความหมายคลายคลงกนเขาดวยการ จดกลมองคประกอบใหม และใชเกณฑความถ

รอยละ 30 ขนไป คดเลอกเปนประสทธผลของโรงเรยน ซงผวจยสามารถสรปองคประกอบ

ประสทธผลของโรงเรยนได 3 ดาน ดงน

1) ผลส าเรจของการบรหาร ไดแก ความสามารถในการแกปญหาโรงเรยน

ความสามารถในการปรบตวเขากบสภาพแวดลอม การจดหาและการใชทรพยากร การพฒนา

บคลากร บรรยากาศและสงแวดลอม การขาดงาน การมสวนรวมของชมชน จ านวนผเขาเรยน

และ อตราการออกกลางคนของนกเรยน

2) คณภาพของผเรยน ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยน การมเจตคตทางบวก

ความสามารถในการเรยนร และทกษะการใชสอเทคโนโลย

3) ความพงพอใจในการท างาน ไดแก ครมความรกความสามคคและ

มความพงพอใจในงาน

ซงมรายละเอยดดงน

1. ผลส าเรจของการบรหาร หมายถง ผลทไดจากการบรหารงานโรงเรยน

ผานกระบวนการบรหารเชงกลยทธ ทมการควบคม ก ากบดแล ใหเปนไปตามวตถประสงค

2. คณภาพของผเรยน

ตามหลกสตรการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานทเกดขนกบผเรยน

ครอบคลมในเรองการเปนคนมความสข เปนคนด และเปนคนเกง โดยพจารณาจากการม

สขภาพกายและสขภาพจตทด เปนคนดของสถานศกษา ครอบครว สงคมและประเทศชาต

ใฝหาความรอยางตอเนอง มเหตผลในการตดสนใจ มผลสมฤทธทางการเรยนอยในระดบด

และหรอหมายถงผลของการจดการศกษาตอเนองทเกดขนกบผเขาเรยนทท าใหมความร

ความเขาใจ สามารถน าไปใชประโยชน เพมทกษะในการท างาน และสามารถท างานรวมกบ

ผอนได (กระทรวงศกษาธการ, 2551, หนา 5) ส าหรบภคพร บญเคลา (2555, หนา 13)

กลาวถง คณภาพผเรยนไววา หมายถง คณธรรมจรยธรรมและคานยมทพงประสงคทกษะ

และกฬา ความสามารถในการคดวเคราะห คดสงเคราะห มวจารญาณ มความคดสรางสรรค

คดไตรตรอง มวสยทศน มความรและทกษะทจ าเปนตามหลกสตร สอดคลองกบส านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา (2556, หนา 9) ทใหความหมายไววา คณภาพผเรยน หมายถง

คณลกษณะของผเรยนทมคณลกษณะเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา

ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกนกบ

ผอนไดอยางมความสข

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

151

สรปไดวา คณภาพผเรยน หมายถง สงทเกดขนกบผเรยนทมความครอบคลม

ในดานความสามารถ ทกษะ ตลอดจนคณลกษณะทจะชวยเสรมสรางใหผเรยนมคณภาพ

บรรลตามเปาหมายของโรงเรยนไดตงไว ในการวจย ผวจยนยามศพทวา คณภาพผเรยน

หมายถง ความร ความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะของผเรยนทเกดจากการบรหาร

โรงเรยนผานกระบวนการบรหารเชงกลยทธ

3. ความพงพอใจในการท างาน

3.1 ความหมายของความพงพอใจในงาน

ความพงพอใจในการปฏบตงานหรอความพงพอใจในการท างาน

ตรงกบค าในภาษาองกฤษวา Job Satisfaction มผใหความหมายและแสดงความคดเหน

เกยวกบเรองนไวหลายทาน แตสวนใหญแลวมเหนใกลเคยงหรอสอดคลองกน ดงน

Yoder (1958, p. 6) ใหความหมายวา ความพงพอใจในการท างาน

เปนความพงพอใจในงานทท าและเตมใจทจะปฏบตงานนน ใหส าเรจตามวตถประสงคของ

องคกร บคคลจะมความรสกพอใจในงานทท าเมองานนนใหผลประโยชนตอบแทนทงทางดาน

วตถและจตใจ และสามารถสนองความตองของเขาได ส าหรบบญมน ธนาศภวฒน (2537,

หนา 158) กลาววา ความพงพอใจในงาน หมายถง เจตคตในทางบวกของบคคลทมตองาน

หรอกจกรรมทเขาท าซงเปนผลใหบคคลเกดความรสกกระตอรอรน มความมงมนทจะท างาน

มขวญและก าลงใจในการท างาน สงเหลานจะมผลตอประสทธภาพและประสทธผลของ

การท างาน ซงจะสงผลตอความส าเรจตามเปาหมายขององคกร ดงนน ความพงพอใจในงาน

จงมผลตอการปฏบตงานของบคลากรในองคกรเปนอยางมากทจะสรางสรรคความเจรญ

กาวหนาและน าความส าเรจตามเปาหมายมาสองคกร ธงชย สนตวงษ (2539, หนา 379)

กลาววา ความพงพอใจในการท างาน หมายถง การทบคคลใดบคคลหนงมองเปนชองทาง

หรอโอกาสทตนจะสามารถ ตอบสนอง แรงจงใจทตนมอยแลว จะท าใหความพงพอใจของเขา

ดขนหรออยในระดบสง หากฝายบรหารจดใหคนท างานไดมโอกาสตอบสนองแรงจงใจ

ของตนแลว ความพงพอใจของคนท างานจะสงและผลงานกจะดตามไปดวย ขณะทธนชย

ยมจนดา และเสนห จยโต (2544, หนา 27) กลาววา ความพงพอใจในงาน หมายถง ระดบ

ความรสกของบคคลในทางบวกหรอทางลบตองาน ซงประกอบดวย 1) ความพงพอใจ

ในคาตอบแทน 2) ความพงพอใจในผบงคบบญชา 3) ความพงพอใจในเพอนรวมงาน

4) ความพงพอใจในสภาพการท างาน 5) ความพงพอใจในตวงาน และ 6) ความพงพอใจใน

โอกาสความกาวหนา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

152

สรปไดวา ความพงพอใจในการท างาน หมายถง ความรสกเปนสข

ในการกระท าอยางใดอยางหนง ภายใตสภาพบรรยากาศการท างานทถกใจ โดยมสงตอบแทน

ทางวตถและจตใจ โดยมภาวะแวดลอมเปนตวจงใจในการท างาน

3.2 องคประกอบทกอใหเกดความพงพอใจในการท างาน

Glimmer (1971, pp. 279-283) ไดสรปมตทมผลตอความพงพอใจใน

การท างานไว 10 ดานดงน

1) ลกษณะของงานทท า มความสมพนธกบความรความสามารถ

ของผปฏบตงานหากไดท างานตามทเขาถนด หรอตามความสามารถ เขาจะเกดความ

พอใจ คนทมความรสงมกจะรสกชอบงาน เพราะองคประกอบนมาก

2) การบงคบบญชา มสวนส าคญทจะท าใหผปฏบตงานมความรสก

พอใจหรอไมพอใจตองานได การบงคบบญชาทไมดอาจเปนสาเหตอนดบหนงทท าใหเกด

การขาดงานและลาออกจากงานได และพบวา ผหญงมความรสกไวตอการบงคบบญชา

มากกวาผชาย

3) ความมนคงในการท างาน ไดแก ความมนคงในการท างาน

การไดท างานตามหนาทอยางเตมความสามารถ การไดรบความเปนธรรมจากผบงคบบญชา

คนทมพนความรนอยหรอขาดความรยอมเหนวาความมนคงในการท างานมความส าคญตอ

เขามาก แตคนทมความรสงจะรสกวาไมมความส าคญมากนก และคนทมอายมากขน

จะมความตองการความมนคงในการท างานสงขน

4) บรษทและการด าเนนงาน ไดแก ขนาดขององคกร ชอเสยง

รายได และการประชาสมพนธใหเปนทรจกกนแพรหลาย องคประกอบนท าใหผปฏบตงาน

เกดความรสกมนคงและปลอดภยในการท างาน ผทมอายมากจะมความตองการเกยวกบ

เรองนสงกวาผทมอายนอย

5) สภาพการท างาน ไดแก แสง เสยง อากาศ หองอาหาร หองน า

หองสขา ชวโมงการท างานมการวจยหลายเรองทแสดงวา สภาพการท างานมความส าคญ

ตอผชายมากกวาลกษณะอนๆ ของการปฏบตงาน และในระหวางผหญงโดยเฉพาะผท

แตงงานแลว จะเหนวาชวโมงการท างานมความส าคญเปนอยางมาก

6) คาจาง หรอรายไดจะมความสมพนธกบเงนซงผปฏบตงานมกจะ

จดอนดบคาจางนไวในอนดบเกอบสง แตกยงใหความส าคญนอยกวาโอกาสกาวหนาใน

การท างาน และความมนคงปลอดภย องคประกอบนจะกอใหเกดความไมพงพอใจมากกวา

ความพงพอใจ ผชายจะเหนคาจางเปนสงส าคญมากกวาผหญง และผทปฏบตงานในโรงงาน

จะเหนวาคาจางมความส าคญส าหรบเขามากกวาผทปฏบตงานในส านกงาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

153

7) ความกาวหนาในการท างาน เชน การไดเลอนต าแหนงสงขน

การไดสงตอบแทนจากความสามารถในการท างานของเขา จากงานวจยหลายเรอง

สรปไดวา การไมมโอกาสกาวหนาในการท างานยอมกอใหเกดความไมชอบงาน ผชายม

ความตองการเรองนสงกวาผหญง และเมออายมากขนความตองการเกยวกบเรองนจะ

ลดลง

8) ลกษณะทางสงคม องคประกอบทเกยวของกบความตองการ

เปนสวนหนงของสงคมหรอการใหสงคมยอมรบตน ซงจะกอใหเกดทงความพงพอใจและ

ความไมพงพอใจได ถางานใดผปฏบตงานรวมกบผอนไดอยางมความสข กจะเกด

ความพงพอใจในงานนนองคประกอบนมความสมพนธกบอายและระดบงาน ผหญงจะ

เหนวาองคประกอบนส าคญมากกวาชาย

9) การตดตอสอสาร ไดแก การรบ-สงขอมลสารสนเทศ ค าสง

การท ารายงาน การตดตอทงภายในและภายนอกหนวยงาน องคประกอบนมความส าคญมาก

ส าหรบผทมระดบการศกษาสง

10) ผลตอบแทนทไดรบจากการท างาน ไดแก เงนบ าเหนจตอบแทน

เมอออกจากงาน การบรการและการรกษาพยาบาล สวสดการ อาหาร ทอย วนหยดพกผอน

ตางๆ

French (1982, pp. 88-91) ไดใหความเหนวา การทคนท างานหรอ

ลกจางในหนวยงานหรอองคกรใดจะบงเกดความพงพอใจในงานของเขาหรอไมนนขนอย

กบดลยพนจของเขาเองวางานทเขาท านน โดยสวนรวมแลวไดสนองความตองการในดาน

ตางๆ เพยงใด และไดจ าแนกปจจยตางๆ ทจะสนองตอบความตองการในดานตางๆ ของ

คนงานและลกจางทพงกอใหเกดความพงพอใจไว ดงน

1) มความมนคงในอาชพ

2) เงนเดอนหรอคาจางเปนธรรมหรอเปนไปตามหลกงานมากเงนมาก

3) การควบคมบงคบบญชาด คอผบรหารมน าใจเปนธรรมและยด

หลกมนษยสมพนธ

4) สวสดการและประโยชนเกอกลด

5) สขภาพการท างานด

6) มโอกาสกาวหนา คอ มโอกาสไดเลอนต าแหนง เลอนขน

ขนคาจาง เงนเดอน และเพมพนคณวฒ

7) เปนงานอาชพทมเกยรตในสงคม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

154

ส าหรบสนนทา เลาหนนทน (2541, หนา 8-9) เหนวาองคประกอบ

ทมสวนในการจงใจบคคลใหมความพงพอใจในการปฏบตงาน ไดแก

1) การจดงานททาทายความสามารถใหท า แตตองค านงถงอย

เสมอวา งานทมลกษณะทาทายตอบคคลหนง อาจจะไมเปนสงทาทาย ความสามารถของ

อกบคคลหนงได

2) การเปดโอกาสใหมสวนรวมในการวางแผน หากบคคลถกขอรอง

ใหชวยในการวางแผนและก าหนดสภาวะแวดลอมในการปฏบตงาน กจะเปนแรงจงใจใน

การท างานทางหนง

3) การใหการยกยองและสถานภาพ บคคลทกคนไมวาอยในฐานะ

อะไร ตองการไดรบการยอมรบจากกลมและจากผบงคบบญชาเหมอนกนทกคน แตการ

ยกยองชมเชยตองท าดวยความจรงใจ และผลของการปฏบตงานจะตองสงกวาเกณฑเฉลย

4) การใหความรบผดชอบมากขน โดยการใหอ านาจเพมขน การได

เลอนขนเลอนต าแหนง การใหอ านาจและการมอบหมายความรบผดชอบ เปนเครองมอใน

การจงใจคนปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

5) การใหความมนคงและความปลอดภย ความกลวในสงตางๆ

เชน การไมใหงานท า การสญเสยต าแหนง เปนสงทแฝงอยภายในจตใจของคน ความตองการ

ในเรองความมนคงปลอดภยจงส าคญ แตตองค านงดวยวาความมนคงปลอดภยมากนอย

เทาใด จงเปนตวกระตนทกอใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน

6) การใหความเปนอสระในการท างาน ทกคนปรารถนาจะมอสระ

ในการท างานดวยตวเขาเอง โดยเฉพาะกลมทมความเชอมนในตวเองสง การบอกทกอยาง

วาควรท าอยางไร จะเปนการท าใหแรงจงในต าลงได

7) การเปดโอกาสใหเจรญกาวหนาทางดานสวนตว ความปรารถนา

ทจะกาวหนาในทางดานอาชพเปนเปาหมายของทกคนในองคกร การไดมโอกาสเขารวม

การฝกอบรมการศกษาดงาน การหมนเวยนงาน และการสรางประสบการณจากการใช

เครองมอตางๆ ลวนเปนแรงจงใจในการปฏบตงาน

8) การใหเงนและรางวลทเกยวกบเงน การวจยในปจจบนยงสรป

ไดไมชดเจนเกยวกบความส าคญของเงนทมตอแรงจงใจ เพยงแตชแนะวาเงนเปนสงทท าให

เกดความไมพอใจมากกวาทจะเปนแรงจงใจ แตคนสวนมากกยงใหคณคาเงนไวสง

9) การใหโอกาสแขงขน การแขงขนเปนแรงจงใจส าคญ โดยเฉพาะ

อยางยงระดบผบรหารซงตองการความเปนเลศในการปฏบตงาน ท าใหเปนแรงกระตนทจะ

แสวงหาแนวคดใหมๆ มาใชในการปฏบตงานทมประสทธภาพ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

155

3.3 แนวคดพนฐานเกยวกบความพงพอใจในการท างาน

การปฏบตงานใดๆ กตาม ความพงพอใจในการท างานมความ

สมพนธกบการท างานมากทสด เพราะการท าใหบคคลเกด ความพงพอใจในการท างาน

จะสงผลถงการบรรลวตถประสงคขององคกร ซงหากบคคลมความพงพอใจสงสดกหมาย

ความวา เขามความรสกตองานในทางบวก อยางไรกตามความสมพนธระหวางความพงพอใจ

ในการท างานมแนวคดพนฐานทแตกตางกน 2 ลกษณะคอ

1) ความพงพอใจน าไปสผลการท างาน เปนแนวคดทไดจากการ

ศกษาทางดานมนษยสมพนธ โดยเฉพาะการศกษาทดลองทโรงงาน Howthorne ในป

ค.ศ.1920 ในเรองของแสงสวางและสภาพแวดลอมทใชในการท างาน ชใหเหนวาการเพม

ของผลผลตเปนผลสบเนองมาจากความพงพอใจในการปฏบตงานของคนงาน ซง

Davis (1981, p. 82) ไดกลาวถงแนวคดนวา การสนองความตองการของผปฏบตงาน

จนเกดความพอใจ จะท าใหเกดแรงจงใจในการเพมประสทธภาพการท างานทสงกวาผ

ไมไดรบการสนองตอบ

2) ผลการท างานน าไปสความพงพอใจ Porter and Lowler (1967,

p. 23 อางถงในกอบชย อนนาค 2540, หนา 9-10) ไดพฒนารปแบบจ าลองเพอศกษาเกยวกบ

สภาพความพงพอใจในการปฏบตงาน โดยตงสมมตฐานวา ความสมพนธระหวางความพง

พอใจและผลการปฏบตงานจะถกเชอมโยงดวยปจจยอนๆ ผลการปฏบตงานทดจะน าไปส

ผลตอบแทนเหมาะสมซงในทสดจะน าไปสการตอบสนองความพงพอใจ

3.4 ทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการท างาน

ผปฏบตงานจะเกดความพงพอใจในการท างานมากนอยเพยงใดนน

ขนอยกบสงจงใจ ดงนน สงจงใจจงเปนพนฐานในการก าหนดองคประกอบของความพงพอใจ

ในการท างาน มทฤษฎทเกยวของกบความพงพอใจ ดงน

3.4.1 ทฤษฏแรงจงใจในการท างานของ Maslow

Maslow (1954, p. 114 อางถงใน โชตชวง ภรมย, 2538,

หนา 4) มแนวคดวา มนษยทกคนมความตองการและมอยตลอดเวลา เมอความตองการท

ไดรบการตอบสนองแลวกจะไมมความหมายส าหรบบคคลนนตอไป ทฤษฏล าดบความ

ตองการของมาสโลว ตงอยบนสมมตฐาน 3 ประการ คอ

3.4.1.1 มนษยมความตองการ ความตองการนจะมอยเสมอไม

สนสด เมอความตองการใดไดรบการตอบสนองแลว ความตองการอนกจะเขามาแทน ซง

จะเปนเชนนเรอยไปไมมทสนสด

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

156

3.4.1.2 ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปน

สงจงใจของพฤตกรรมอกตอไปความตองการทมอทธพลกอใหเกดพฤตกรรมทแสดงออก

มานน เปนความตองการทยงไมไดรบการตอบสนอง ความตองการทไดรบการตอบสนอง

เสรจสนไปแลวเทานนทเปนสงจงใจของพฤตกรรม

3.4.1.3 ความตองการของมนษยมเปนล าดบขน จากความ

ตองการต าไปหาสงตามล าดบ เมอความตองการขนต าไดรบการตอบสนองแลว ความตองการ

ขนสงถดไปกจะตดตามมาเปนตวก าหนดพฤตกรรมตอไป

Maslow แบงความตองการของมนษยไว 5 ขนจากต าไปสงดงน

ขนท 1 ความตองการทางดานรางกาย (Physiological Needs)

เปนความตองการขนพนฐานของมนษยเพอความอยรอด เชน ความตองการในเรองอาหาร

น า เครองนงหม ยารกษาโรค การพกผอน ทพกอาศย และความตองการทางเพศ

ขนท 2 ความตองการดานความมนคงปลอดภย (Safety or

Security Needs) เปนความตองการทจะไดรบการคมครองปองกนภยตางๆ ทจะเกดหรอ

อาจเกดแกชวต ทรพยสน สทธ เสรภาพ ความมนคงทางเศรษฐกจ ความมนคงในหนาท

การงาน และสถานะทางสงคม

ขนท 3 ความตองการทางดานสงคม (Social or Security

Needs) เปนความตองการเกยวกบการอยรวมกนอยางมเพอนพรรคพวก การไดรบการ

ยอมรบจากบคคลอน และการเปนสวนหนงของสงคม

ขนท 4 ความตองการมชอเสยง เกยรตยศไดรบการยก

ยองทางสงคม (Esteem Needs) เปนความตองการเกยวกบความมนใจในตนเอง ในเรอง

ของความรความสามารถ รวมทงความตองการทจะใหบคคลอนยกยองสรรเสรญ หรอเปน

ทยอมรบนบถอในสงคม และความตองการในดานสถานภาพ

ขนท 5 ความตองการทจะไดรบความส าเรจในชวต (Self

Actualization Needs) เปนความตองการขนสงของมนษย เปนความตองการทอยากจะให

เกดความส าเรจในทกสงทกอยางตามความนกคดหรอตามความคาดหวงของตน

ทฤษฎทฤษฏแรงจงใจในการท างานของ Maslow สามารถอธบาย

ถงความพงพอใจในการปฏบตงานได กลาวคอ ความพงพอใจในการท างานของบคลากร

ในองคกรแตละระดบจะมความตองการทแตกตางกนออกไป เชน พนกงานระดบปฏบตการ

และผบรหาร จะมความพงพอใจในการท างานทแตกตางกน เพราะเนองจากระดบความ

ตองการของทงสองแตกตางกน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

157

3.4.2 ทฤษฎสองปจจยของ Herzberg

ทฤษฏนไดรบความสนใจและเปนทวพากษวจารณกนอยาง

กวางขวางเกยวกบความพงพอใจในงาน ซงเฟรเดอรก เฮอรซเบอรก และคณะไดรวมกน

ท าการวจย โดยใชวธการสมภาษณวศวกรและสมหบญช จ านวน 200 คน จากบรษทฯ

ตางๆ 9 แหง ในเมองพทสเบรก มลรฐเพนซลวาเนย เพอหาค าตอบวา คนชอบงานหรอไม

งานนนมสาเหตมาจากอะไร ประสบการณจากการท างานแบบใดทท าใหบคคลเหลานน

เกดความรสกทดหรอไมด และความรสกทมตอประสบการณแตละแบบนนเปนไปในทางบวก

หรอทางลบ เฮอรซเบอรก ไดตงทฤษฏปจจยสองประการขน ปจจยสองประการตามทฤษฎ

นกลาวถงปจจยกระตน (Motivators Factors) ซงเปนปจจยทกอใหเกดความพอใจในการท างาน

และปจจยค าจน (Hygiene Factors) ซงเปนปจจยทเกยวของกบความไมพอใจในการท างาน

3.4.2.1 ปจจยกระตน (Motivators Factors) เปนปจจยทเกยวของ

กบงานโดยตรง เปนปจจยทจงใจใหคนชอบ และรกงาน เปนตวการสรางความพงพอใจให

บคคลในองคกรปฏบตงาน ม 5 ประการ คอ

1) ความส าเรจของงาน (Achievement) หมายถง

การทบคคลสามารถท างานไดเสรจสน และประสบความส าเรจอยางด ความสามารถใน

การแกปญหาตางๆ การรจกปองกนปญหาทเกดขน ครงเมอผลงานส าเรจเกดความรสกพง

พอใจในผลส าเรจของงานนน

2) การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition) หมายถง

การทไดรบการยอมรบนบถอ ไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอรบค าปรกษา

หรอจากบคคลในหนวยงาน การยอมรบนบถอนอาจอยในรปของการยกยองชมเชย แสดง

ความยนด การใหก าลงใจหรอการแสดงออกอนใดทท าใหเหนถงการยอมรบในความสามารถ

3) ลกษณะของงานทปฏบต (Work Itself) หมายถง งานนน

เปนงานทนาสนใจตองอาศยความคดรเรมทาทายใหตองลงมอท า หรอเปนงานทมลกษณะ

สามารถท าตงแตตนจนจบไดโดยล าพงแตผเดยว

4) ความรบผดชอบ (Responsibility) หมายถง การไดรบ

มอบหมายใหรบผดชอบในงานใหมๆ และมอ านาจรบผดชอบอยางเตมทในงานนนๆ โดยไม

มการตรวจหรอควบคมอยางใกลชด

5) ความกาวหนา (Advancement and Growth in Capacity)

หมายถง ไดรบเลอนขนเลอนต าแหนง ใหสงขนของบคคลในองคกรการ มโอกาสไดศกษา

เพอหาความรเพมเตม หรอไดรบการฝกอบรม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

158

3.4.2.2 ปจจยค าจน (Hygiene Factors) เปนปจจยทเกยวกบสภาพ

แวดลอมของงานทคนงานตองเกยวของอยเสมอ หากคนงานไมไดรบการตอบสนองในปจจย

เหลานอยางเพยงพอแลว จะน าไปสความไมพงพอใจในการปฏบตงานได ปจจยค าจนมอย

9 ประการ คอ

1) เงนเดอน หมายถง เงนเดอน และการเลอนขนเงนเดอน

อยางเปนธรรมในหนวยงาน

2) โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต หมายถง

โอกาสทจะไดรบการแตงตง เลอนต าแหนง และไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

3) ความสมพนธกบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา และ

เพอนรวมงาน หมายถง การทบคคลสามารถท างานรวมกน มความเขาใจอนดและม

ความสมพนธอนดกบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา และผรวมงาน

4) ฐานะอาชพ หมายถง อาชพนนเปนทยอมรบของสงคม

มเกยรต มศกดศร

5) เทคนคการนเทศ หมายถง ความสามารถของผบงคบบญชา

ในการด าเนนงาน หรอการยดหลกความยตธรรมในการบรหาร

6) นโยบายและการบรหารงาน หมายถง การจดการ

การบรหารงานขององคกร และการตดตอสอสารในองคกร

7) สภาพการปฏบตงาน ไดแก สภาพทางกายภาพของงาน

เชน แสง ส เสยงอากาศ ชวโมง

8) ความเปนอยสวนตว หมายถง ความรสกดหรอไมดอน

เปนผลทไดรบจากงานของเขา

9) ความมนคงในงาน หมายถง ความรสกของบคคลทมตอ

ความมนคงในการปฏบตงาน และยงยนของอาชพ หรอความมนคงขององคกร

3.4.3 ทฤษฎ X และทฤษฏ Y ของ Douglas McGregor

3.4.3.1 ทฤษฎ X ไดตงสมมตฐานเกยวกบคนวา มลกษณะ ดงน

1) คนโดยทวไปไมตองการท างาน ถามโอกาสหลกเลยงจะ

ท าไดทนท เพอตนจะไดไมตองเหนดเหนอยในการท างานนนๆ

2) คนไมชอบท างาน ถาจะใหคนท างานตองมการบงคบ

ควบคม ดแลอยางใกลชด มรางวลท าด และท าโทษถาคนไมท างาน

3) โดยทวไปคนจะหลกเลยงความรบผดชอบ ไมกระตอรอรน

ทจะท างานแตอยากมความมนคง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

159

สรปไดวา ทฤษฎ X เปนทฤษฏทมองคนในแงราย และคดวาคนม

ความตองการดานรางกายแตเพยงอยางเดยว ไมมความตองการทสงขนไป ดงนนทฤษฎน

จงเตมไปดวยการบงคบควบคม ลงโทษ มากกวาการทจะจงใจใหคนมองเปาหมายทางสงคม

3.4.3.2 ทฤษฏ Y เปนแนวทางสมยใหม ตงสมมตฐานเกยวกบคน

ในแงตรงกนขามกบทฤษฏ X คอ

1) โดยทวไป ใชวาคนจะคอยหลกเลยงงานอยตลอดเวลา

เพราะถาเขาไดท างานทชอบ รวมท างานกบคนทถกใจ อยในสภาพแวดลอมทเหมาะสม

คนเรากจะปรารถนาทจะท า แตถางานใดทตองท าเพราะถกบงคบ ควบคม คนอาจจะไม

อยากท างานนนๆ กได

2) การควบคมบงคบบญชา บทลงโทษใดๆ ไมใชมรรควธท

ดในการท างานของมนษย ทางทดควรเปดโอกาสใหมนษยไดท างานทเขาชอบ ใหรจก

รบผดชอบในงาน ซงจะท าใหเขาเกดความพอใจและสามารถท างานใหบรรล เปาหมายได

3) การทกลาววาคนชอบปดความรบผดชอบ ไมกระตอรอรน

ในการท างาน แตชอบความมนคงสวนตวเองนน เปนความรสกทเกดจากประสบการณเกาๆ

มากกวา เพราะถาไดมการจดการบรหารทถกตองเหมาะสมสอดคลองกบความตองการแลว

คนทอยากท างานและอยากมความรบผดชอบเพมขน

สรปไดวา ทฤษฎ Y เปนแนวคดทมองพฤตกรรมมนษยในองคกรจากสภาพความ

เปนจรง การด าเนนงานขององคกรจะประสบความส าเรจโดยไดรบความรวมมออยางจรงใจ

และการมโอกาสใชความรความสามารถของแตละบคคล โดยใหตงอยในความพอใจดวย

งานวจยทเกยวของกบประสทธผลของโรงเรยน

1. งานวจยในประเทศ

นงลกษณ เรอนทอง (2550, หนา 164-165) ไดศกษารปแบบการบรหาร

โรงเรยนทมประสทธผลของโรงเรยนยอดนยม จ านวน 198 โรงเรยน และโรงเรยนทไดรบ

รางวลพระราชทานจ านวน 154 โรงเรยน พบวา องคประกอบของรปแบบการบรหารโรงเรยน

ทมประสทธผลประกอบดวย 8 องคประกอบ คอ 1) การเปนองคกรแหงการเรยนร 2) ผบรหาร

และครเปนมออาชพ 3) การประกนคณภาพ การตรวจสอบไดและความนาเชอถอ 4) สภาพ

แวดลอมทเออตอการเรยนร 5) การมวสยทศนและวตถประสงครวมกน 6) เนนการเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

160

การสอน 7) การสอนทมวตถประสงค 8) มความคาดหวงตอนกเรยนสงเครองมอทใชใน

การวเคราะหขอมลเปนการวเคราะหเอกสารแบบสมภาษณทไมมโครงสรางและแบบสอบถาม

เกยวกบการบรหารโรงเรยนทมประสทธผล สถตทใช ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย

เลขคณต สวนเบยงเบนมาตรฐาน

เรยม สขกลา (2553, หนา 58-61) ไดศกษาเรอง ความสมพนธระหวาง

คณภาพชวตการท างานของขาราชการครกบประสทธผลโรงเรยน สงกดส านกงานเขตพนท

การศกษาสระแกว เขต 1 ผลการวจยพบวา 1) คณภาพชวตการท างานของขาราชการคร

โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมาก 6 ดาน เรยงล าดบ

คาเฉลยจากมากไปหานอย คอ ดานระเบยบขอบงคบ ในการปฏบตตน ดานการปฏบตงาน

ภายในสงคม ดานความกาวหนาและความมนคงในงาน สงแวดลอมและความปลอดภยของ

ผปฏบตงาน ดานพฒนาความสามารถของบคลากร ดานบรณาการ สงคม และอยในระดบ

ปานกลาง 2 ดาน เรยงล าดบตามคาเฉลยดงนคอ ดานความสมดลระหวางชวตกบการท างาน

ดานคาตอบแทนทเหมาะสมและเปนธรรม 2) ประสทธผลโรงเรยน โดยรวมและรายดาน

อยในระดบมาก เรยงล าดบจากคาเฉลยมากไปหานอย ดงน (1) ดานความสามารถปรบตว

เขากบสงแวดลอม (2) ดานความสามารถในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง

(3) ดานความสามารถแกปญหาภายในโรงเรยน (4) ดานความสามารถพฒนานกเรยนใหม

ทศนคตทางบวก 3) ความสมพนธระหวางคณภาพชวตการท างานกบประสทธผลโรงเรยน

โดยรวม พบวา มความสมพนธกนทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

อภชาต เหมฬา (2556, หนา 80-84) ไดศกษาการบรหารเชงกลยทธทสงผล

ตอประสทธผลการบรหารสถานศกษามธยมศกษาในจงหวดสพรรณบร สงกดสานกงานเขต

พนทการศกษามธยมศกษา เขต 9 พบวา 1) กลยทธการบรหารสถานศกษา โดยภาพรวมม

การปฏบตอยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวา มการปฏบตอยในระดบมากทสด

เรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปหานอย คอ ดานการก าหนดกลยทธ และดานการน ากลยทธ

ไปใช มการปฏบตอยในระดบมาก คอ ดานการประเมนและควบคมกลยทธ และดานการ

วเคราะหสภาพ แวดลอม 2) ประสทธผลการบรหารสถานศกษา โดยภาพรวมและรายดาน

ทกดานมการปฏบตอยในระดบมากทสด เรยงตามล าดบคาเฉลย คอ ดานการบรหารทวไป

ดานการบรหารงานบคคล ดานการบรหารงบประมาณ และดานการบรหารงานวชาการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

161

นพฤทธ สทธสาร (2557, หนา 109-111) ไดศกษาประสทธผลการบรหาร

สถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาหนองคาย เขต 1

พบวา ประสทธผลการบรหารสถานศกษาขนพนฐาน โดยรวมและรายดานอยในระดบมาก

เมอพจารณารายดาน ทกดานอยในระดบมาก เรยงตามล าดบคาเฉลยจากมากไปหานอย

ดงน 1) ดานความเปนองคกรแหงการเรยนร 2) ดานความพงพอใจของคร 3) ดานผลสมฤทธ

ทางการเรยน และ 4 ) ดานคณลกษณะของนกเรยน

2. งานวจยตางประเทศ

Murray (1988) ไดศกษาภาวะผน าแบบแลกเปลยนและแบบเปลยนสภาพกบ

ประสทธผลของวทยาลยขนาดเลก โดยประเมนผลใน 8 ดาน คอ ความพงพอใจในดาน

การศกษา การพฒนาทางดานวชาการ พฒนาการทางดานอาชพ สขภาพขององคกร

การพฒนาสวนบคคล ความพงพอใจในดานการจางงาน ความเปนระบบเปดของวทยาลย

การจดหาทรพยากร ผลการวจย ไมพบความสมพนธระหวางภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ

กบประสทธผล

Dondero (1993) ไดศกษาเรองการจดการโรงเรยนทอาศยโรงเรยนเปนพนฐาน

ระดบการมสวนรวมในการตดสนใจของคร ประสทธผลของโรงเรยน และความพงพอใจใน

งาน ผลการศกษาพบวา การจดการของโรงเรยนทอาศยโรงเรยนเปนพนฐานมการจดการ

ในโรงเรยนตามขอเสนอแนะของครผรวมงานโดยก าหนดบทบาทหนาทใหมสวนรวมในการ

ตดสนใจและการก าหนดกฎระเบยบในการปกครองตนเอง พบวา ครทไดรบความรบผดชอบ

และใหมสวนรวมในการตดสนใจรวมกนจะมความสขมรอบคอบโรงเรยนมการด าเนนงานอยาง

มประสทธภาพยงขน นอกจากนน การทครไดมโอกาสในการรวมตดสนใจ พบวา มความสมพนธ

ในดานบวกกบขวญและก าลงใจในการท างาน

Iverson (2001) ไดวจยเรอง การศกษารายกรณการบรหารโดยใชโรงเรยน

เปนฐาน (School – Based Management : A Case Study) ผวจยท าการศกษารายกรณการ

ใชรปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนประถมศกษาแหงหนงในเมองนวยอรค

เปนเวลา 1 ป ผลการวจยพบวา SBM ไมไดเกดขนจากภายในโรงเรยนแตถกสงการลงมาจากรฐ

โดยในเบองตนโรงเรยนเพยงรบรวาใหโรงเรยนตดสนใจแบบมสวนรวม ครใหญของโรงเรยน

จะมความเขาใจดวาผบรหารและคณะกรรมการโรงเรยนมอ านาจหนาทตามกฎหมายมากขน

จ านวนผทมสวนเกยวของกบการบรหารโรงเรยนเพมขน การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

ทจะประสบความส าเรจตองปรบเปลยนวฒนธรรมในโรงเรยน ตองออกกฎหมายทท าใหเกด

การกระจายอ านาจอยางจรงจง และมธรรมนญหรอแผนแมบทในระดบโรงเรยนอยางชดเจน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

162

ตอนท 4 การพฒนารปแบบ

การศกษาเกยวกบรปแบบผวจยไดศกษาในประเดนตอไปน

1. ความหมายรปแบบ

มนกวชาการใหความหมายของรปแบบไวอยางหลากหลาย ดงน

Smith & Others, (1971, pp. 461-462) ใหความหมายวา รปแบบ หมายถง

การยอสวนของจรงใหเลกลง เพอใหพจารณาและท าความเขาใจในขอเทจจรง ปรากฏการณ

หรอพฤตกรรมตางๆ โดยการจดวางแผนใหเขาใจงายขน ซงเปนเหมอนตวแทนความจรง

แตมใชขอเทจจรงหรอปรากฏการณทงหมดทเกดขน Dictionary of Education โดย Carter

V. Good (1973, p. 370) ไดรวบรวมความหมายของค าวา รปแบบ (Model) ไว 4 ความหมาย

คอ 1) เปนแบบอยางของสงใดสงหนง 2) เปนตวอยางส าหรบการเลยนแบบ 3) เปนแผนภาพ

หรอภาพ 3 มต ทเปนตวแทนของสงใดสงหนงหรอหลกการแนวคด 4) เปนชดของปจจย

องคประกอบ หรอตวแปรทมความสมพนธซงกนและกนรวมตวเปนองคประกอบและเปน

สญลกษณทางระบบสงคม อาจเขยนเปนสตรทางคณตศาสตรหรอบรรยายดวยภาษากได

ขณะท Stoner & Wankel (1986, p. 12) ไดใหความหมายของรปแบบวา เปนการจ าลอง

ความจรงของปรากฏการณเพอท าใหเราเขาใจความสมพนธทสลบซบซอนของปรากฏการณ

นนๆ ไดงายขน ส าหรบ Tosi & Carroll (1982, p. 163) กลาววา รปแบบเปนนามธรรมของ

จรงหรอภาพจ าลองสภาพการณอยางใดอยางหนง ซงอาจจะมตงแตรปแบบอยางงายๆ

จนถงรปแบบทมความสลบซบซอนมากๆ Willer, D. (1986, p. 15) กลาววา รปแบบเปน

การสรางความคดรวบยอดของชดปรากฏการณดวยวธการของเหตผลทมจดมงหมาย

เพอใหเกดความกระจางชดในนยาม ความสมพนธและขอเสนอของระบบรปนยทเกยวของ

ในขณะท Daft (1992, p. 20) ไดใหความหมายของรปแบบวา เปนตวแทนอยางงายๆ ทใช

เปนเครองมออธบายมตหรอปรากฏการณทส าคญๆ บางมตขององคกร

มยร อนมานราชธน (2547, หนา 47) กลาววา รปแบบ หมายถง กรอบแนวคด

พนฐานของสงทเปนจรงของปรากฏการณใดปรากฏการณหนงเพอใชอธบายวาอะไรเกดขน

ท าไมจงเกดสงนน และสงนนจะกอใหเกดผลอะไรบาง รปแบบมกแสดงความสมพนธทปรากฏ

ใหเหนเปนรปเปนรางทฤษฎสวนใหญมกถกพฒนามาจากรปแบบทไดรบการทดสอบแลว

สวนวสทธ วจตรพชราภรณ (2547, หนา 10) ใหความหมายของรปแบบวา เปนการจ าลอง

ภาพในอดมคตทน าไปสการอธบายคณลกษณะส าคญของปรากฏการณทคาดวาจะเกดขน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

163

เพอใหงายตอการท าความเขาใจ ทไมมองคประกอบตายตวหรอรายละเอยดทกแงมม โดยผาน

กระบวนการทดสอบอยางเปนระบบเพอใหเกดความแมนตรงและเชอถอได สอดคลองกบ

ธวชชย รตตญญ (2551, หนา 77) ใหความหมายของรปแบบวาเปนแบบจ าลองอยางงาย

หรอยอสวนของจรงหรอปรากฏการณตางๆ ทผเสนอรปแบบไดศกษาจากแนวคด ทฤษฎ

และงานวจยทเกยวของและพฒนาขนมาเพอแสดงหรออธบายถงปรากฏการณใหเกดความ

เขาใจไดงายขนหรออาจจะใชประโยชนในการท านายปรากฏการณทจะเกดขน และอาจใช

เปนแนวทางในการด าเนนการอยางใดอยางหนงไดตอไป และสอดคลองกบทววรรณ อนคา

(2552, หนา 159) ทใหความหมายวา รปแบบเปนแบบจ าลองปรากฏการณเพอใชประโยชน

ในการบรรยายและแสดงลกษณะปรากฏการณทจะเกดขน แสดงใหเหนถงความสมพนธ

ระหวางตวแปรหรอปจจยตางๆ ทเกยวของกน ตลอดทงใชเปนแนวทางในการด าเนนการ

อยางใดอยางหนง

สรปไดวา รปแบบ หมายถง โครงสรางหรอแบบจ าลองทสรางขนเพอใชอธบาย

หรอท านายเหตการณตางๆ ไดงายขน ตลอดจนใชเปนแนวทางในการด าเนนการอยางใด

อยางหนงตอไป

2. แนวคดเกยวกบรปแบบ

Eisner, E. (1976, pp. 192-193) เสนอแนวคดการตรวจสอบโดยผทรงคณวฒ

คอ 1) เปนการวเคราะหวจารณอยางลกซงเฉพาะในประเดนทน ามาพจารณา ซงไมจ าเปน

ตองเกยวโยงกบวตถประสงคหรอผทเกยวของกบการตดสนใจเสมอไป แตอาจจะผสมผสาน

ปจจยในการพจารณาตาง ๆ เขาดวยกนตามวจารณญาณของผทรงคณวฒ เพอใหไดขอสรป

เกยวกบคณภาพ ประสทธภาพ หรอความเหมาะสมของสงทท าการประเมน 2) เปนการ

ประเมนทเนนความเชยวชาญเฉพาะทาง โดยพฒนามาจากรปแบบการวจารณงานศลปทม

ความละเอยดออนลกซงและตองอาศยผเชยวชาญระดบสงมาเปนผวนจฉย เนองจากไมอาจ

ประเมนดวยเครองวดใดๆ ได ตอมาไดประยกต ใชในทางการศกษาระดบสง เนองจากตองใช

ความรความสามารถของผประเมนอยางแทจรงจงจะทราบและเขาใจอยางลกซง 3) เชอวา

ผทรงคณวฒนนเทยงธรรมและมดลยพนจทด ทงน มาตรฐานและเกณฑพจารณาตางๆ

เกดจากประสบการณและความช านาญของผทรงควฒนนเอง 4) เปนกระบวนการท างาน

ของผทรงคณวฒในรปแบบทยดหยนตามอธยาศยและความถนดของแตละคน ตงแตการ

ก าหนดประเดนส าคญทพจารณา การบงชขอมลทตองการ การเกบรวบรวม การประมวลผล

การวนจฉยขอมล ตลอดจนวธการน าเสนอ ทงนการเลอกผทรงคณวฒจะเนนทสถานภาพ

ทางวชาชพ ประสบการณ และการเปนทเชอถอของวชาชพนนๆ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

164

3. องคประกอบของรปแบบ

Bardo & Hartman (1982, p. 70) กลาววา รปแบบเปนสงทพฒนาขนเพอ

บรรยายคณลกษณะทส าคญของปรากฏการณอยางใดอยางหนงเพอใหงายตอการท า

ความเขาใจ สวนรปแบบหนงๆ ตองมรายละเอยดและมองคประกอบอะไรบางจงจะเหมาะสม

ไมมขอก าหนดทตายตว ทงนขนอยกบปรากฏการณแตละอยางและวตถประสงคของผสราง

รปแบบทตองการอธบายปรากฏการณนนๆ

Ivancevich, J. H. et al. (1989, p. 225) กลาววารปแบบมลกษณะของระบบ

ประกอบดวย 4 สวน คอ 1) ปจจยน าเขา 2) กระบวนการ 3) ผลผลต และ 4) ขอมลปอนกลบ

จากสภาพแวดลอม การพจารณารปแบบในลกษณะน ถอวาผลผลตของระบบเกดจากการ

ทมปจจยน าเขาสงเขาไปผานกระบวนการซงจะจดกระท าใหเกดผลผลตขน และใหความสนใจ

กบขอมลปอนกลบจากสภาพแวดลอมภายนอก ซงแสดงถงการเรมมลกษณะของความเปน

ระบบ ดงภาพประกอบ 2

ภาพประกอบ 2 รปแบบทมลกษณะของระบบ

ทมา : Ivancevich, J. H. et al. (1989, p. 225)

ในขณะท Keeves, J. P. (1998, pp. 561-565) กลาววา รปแบบทใชกนทวไป

ม 4 แบบ คอ

1) รปแบบเชงเปรยบเทยบ ไดแก การเปรยบเทยบสงตางๆ 2 สงขนไป

ใชกนมากทางดานวทยาศาสตรกายภาพ สงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร

2) รปแบบเชงเหตผล ไดแก ความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร

ตางๆ ของสภาพการณ ปญหาๆ สวนใหญจะใชทางดานศกษาศาสตร

3) รปแบบเชงอธบาย ไดแกการอธบายปรากฏการณทศกษาดวยภาษา

แผนผง แผนภาพ ไดอะแกรม กราฟ เพอใหเปนแนวคด โครงสราง และความสมพนธของ

องคประกอบตางๆ

ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลลต

รปแบบ/ระบบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

165

4) รปแบบเชงคณตศาสตร ไดแก ความคดทแสดงออกผานทางสตรหรอ

สมการทางคณตศาสตร ปจจบนมการน าไปใชดานพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตรเพม

มากขน รปแบบเชงคณตศาสตรมกพฒนามาจากรปแบบเชงอธบาย

ส าหรบพลสข หงคานนท (2540, หนา 53) กลาววา 1) รปแบบประกอบดวย

ความสมพนธอยางมโครงสรางมากกวาความสมพนธทเกยวเนองกนแบบรวมๆ 2) รปแบบ

ควรใชเปนแนวทางในการพยากรณผลทจะเกดขน ซงสามารถตรวจสอบไดโดยการสงเกต

และทดสอบบนพนฐานของขอมลเชงประจกษ 3) รปแบบควรระบหรอชใหเหนกลไกเหตผล

ของเรองทศกษา ดงนนนอกจากจะเปนเครองมอพยากรณแลวควรอธบายปรากฏการณได

ดวย 4) รปแบบควรเปนเครองมอในการสรางมโนทศนและสรางความสมพนธของตวแปร

ในลกษณะใหม ในท านองเดยวกน นอกจากนวาโร เพงสวสด (2553, หนา 6 – 10) กลาววา

1) รปแบบควรประกอบดวยความสมพนธเชงโครงสรางระหวางตวแปรมากกวาความสมพนธ

เชงเสนตรงธรรมดา อยางไรกตามความสมพนธเชงเสนตรงกมประโยชนในชวงของการพฒนา

รปแบบ 2) รปแบบควรน าไปสการท านายผลทตามมาซงสามารถตรวจสอบไดดวยขอมล

เชงประจกษ โดยเมอทดสอบแลวถาปรากฏวาไมสอดคลองรปแบบนนตองถกยกเลก

3) รปแบบควรอธบายโครงสรางความสมพนธเชงเหตผลของเรองทศกษาไดอยางชดเจน

4) รปแบบควรเปนเครองมอในการสรางความคดรวบยอดและความสมพนธของตวแปร

ใหม ซงจะเปนการเพมองคความรในเรองทก าลงศกษา 5) รปแบบในเรองใดจะเปนเชนไร

ขนอยกบกรอบของทฤษฎในเรองนนๆ นอกจากนการพฒนารปแบบยงแบงออกเปน 2

ขนตอน ไดแก 1) ขนสรางหรอพฒนารปแบบ เปนรปแบบสมมตฐานโดยศกษาแนวคด ทฤษฎ

และผลการวจยทเกยวของ หรอศกษารายกรณ แลวก าหนดองคประกอบตางๆ รวมทง

ลกษณะความสมพนธหรอล าดบกอนหลงของแตละองคประกอบ ดงนน การพฒนารปแบบ

ในขนตอนนจะตองอาศยหลกการของเหตผลเปนรากฐานส าคญ 2) ขนการทดสอบความ

เทยงตรงของรปแบบ เนองจากผลของรปแบบทไดจาก ขนตอนทผานมาเปนเพยงรปแบบ

ตามสมมตฐาน ซงจ าเปนตองตรวจสอบความเทยงตรงของรปแบบวา มความเหมาะสม

หรอไม เปนรปแบบทมประสทธภาพตามทมงหวงหรอไม ผวจยอาจจะปรบปรงรปแบบใหม

โดยการตดองคประกอบทพบวาไมมอทธพลหรอมความส าคญนอยออก ซงจะท าใหได

รปแบบทมความเหมาะสมยงขน

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา รปแบบประกอบดวย ปจจยน าเขา กระบวนการ

ผลผลต และขอมลปอนกลบ ซงสอดคลองกบทฤษฎระบบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

166

เทคนคส าคญทใชในการวจย

เกยวกบเทคนคส าคญทใชในการวจย ผวจยไดศกษาในประเดนตอไปน

1. เทคนคการวเคราะหเนอหา

1.1 หลกการเกยวกบการวเคราะหเนอหา (Content Analysis Technique)

อทมพร จามรมาน (2541, หนา 98) กลาววา การวเคราะหเนอหาหรอ

การวเคราะหเนอเรองเปนเทคนคทางการวจยอยางหนงทอาศยกระบวนการจดกระท าขอมล

เพอใหไดมาซงความเชอถอไดและมความเปนปรนย และอทมพร จามรมาน (2541, หนา 106)

ไดจ าแนกหลกความตรงไววา ความตรงของขอมลทเกยวของ ความตรงของขอมลทางภาษา

ความตรงของการสม ความตรงของผล ความตรงเชงสมพนธ ความตรงเชงท านาย และความ

ตรงเชงโครงสราง นงลกษณ วรชชย (2543, หนา 12) กลาววา การวเคราะหเนอหานมาจาก

ภาษาองกฤษวา Content Analysis มความหมายวาเปนวธวเคราะหเนอหา คอ การจ าแนก

กลมค า ประโยคจากขอความเขากลม จากนนจงจดกลมน าเสนอขอคนพบพรอมทงค าแปล

ความหมาย ส าหรบจตรา เตมย (2540, หนา 77) กลาววา ปญหาทส าคญของการวเคราะห

เนอหาคอกระบวนการลดขนาดของขอมลจ านวนๆ มากใหลดลงมาเปนเนอหากลมตางๆ

ปญหาทตามมาในเรองนคอความสม าเสมอและความเชอถอไดของการจดประเภทเอกสาร

แหลงขอมลทน ามาวเคราะหเนอหาความเชอถอไดขอมลนมกจะมาจากการก าหนดค าส าคญ

ครอบคลมเนอหา รวมถงปญหาความเทยงตรงทงความตรงภายในกบความตรงภายนอก

การวเคราะหเนอหาม 3 แบบ คอ 1) ความแนนอน หมายถง ความตรงทเกดจากตวผ

วเคราะหเนอหาเองในการวเคราะห เชน ใชค าส าคญในความหมายทคงทแนนอนตลอดการ

วเคราะห 2) ความเทยงตรงของผลวเคราะหในกรณทมการวเคราะหหลายคน หากผ

วเคราะหหลายคนใชค าส าคญในการวเคราะหอยางเดยวกนตองไดผลอยางเดยวกนหรอ

เกดความเขาใจอยางเดยวกน 3) ความถกตองเปนความเชอถอไดตามมาตรฐาน

เทคนคการวเคราะหเนอหามรายละเอยดดงตอไปน

1. การออกแบบการวเคราะหเนอหา ประเดนทส าคญของการออกแบบ

วเคราะหเนอหา มขนตอนดงน

1.1 การก าหนดหนวยในการบนทก ซงประกอบดวย 5 แบบ คอ

1.1.1 ค า จะตองก าหนดความหมายของค าใหชดเจน โดยเฉพาะกรณ

ทวเคราะหดวยคอมพวเตอร ซงไมสามารถแยกความแตกตางของค าทมหลายความหมายได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

167

1.1.2 ความหมายของค า ในกรณค านนมหลายความหมาย หรอเปน

ส านวนทใชความหมายตางจากค านน

1.1.3 ประโยค เพอการแยกกลมความหมายการวเคราะหประโยคจะ

ชวยใหวเคราะหความหมายตางจากค านน

1.1.4 เคาโครง หมายถง เคาโครงตลอดทงเอกสารทวเคราะห

ซงบางครงอาจตองแยกยอยออกเปนกลมๆ กอน

1.1.5 ยอหนา การคดมาทงยอหนาเพออธบายเรองทตองการ

วเคราะหนนท าใหเกดความเทยงและความตรงไดยาก เชน บทบรรณาธการ การใชหนวย

วเคราะหเปนเอกสารทงเลม

1.2 การก าหนดการจดประเภท ตองใชการตดสนใจ 2 เรอง คอ

1.2.1 การก าหนดประเภทตองแยกจากกน

1.2.2 การก าหนดขอบเขตของประเภทแตละประเภท

1.3 การทดลองบนทกเนอหา เปนวธการทท าใหการจดประเภทมความ

ชดเจน

1.4 การประเมนความถกตอง ในทนหมายถงความถกตองการวเคราะห

1.5 การทบทวนแนวทางในการบนทกขอมล ตองมการทบทวนหากไม

แนใจในความเทยงของของการบนทกทกครง จนกระทงแนใจในความเทยง

1.6 การยอนกลบไปขนตอนท 3 หลงจากทบทวนแนวทางการบนทกแลว

ตองเรมการทดลองบนทกอกครง จนกระทงแนใจในความเทยง

1.7 การบนทกทงหมด เมอแนใจในความเทยง การออกแบบโปรแกรม

ค าสงในคอมพวเตอร และแนวทางการบนทกแลว

1.8 การประเมนความเทยงหรอความถกตอง หลงจากทกขนตอนได

ด าเนนการไปแลว จะตองมการประเมนอกครง

2. วธการตางๆ ในการจดประเภทเนอหา

2.1 การใหความหมายของค า โดยจดท าเปนแบบพจนานกรมมการแสดง

ความหมาย ค าใกลเคยงทอยในมโนทศนเดยวกน การสรางพจนานกรมของการวเคราะห

เนอหานตองประกอบไปดวย ชอประเภท ความหมาย แนวทางในการบนทกค าและประเภท

ของกลมค า

2.2 การใหล าดบขนของค า ในค าส าคญทเลอกวเคราะหค าเดยวกนนน

อาจมล าดบชนของค า ซงตองอธบายไวดวยแผนภม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

168

2.3 การคาดคะเนหรอการอางองความหมายของค า ในการก าหนด

ความหมายนน จะท าใหเกดปญหาเรองความเทยง ดงนนตองใหความหมายนน จะท าให

เกดปญหาเรองความเทยง ดงนนตองใหความหมายของค ามความถกตองอางองได

2.4 การวเคราะหผล ผลของการวเคราะหเนอหาอาจจะมทงสวนทเปน

แกนและสวนเสรม ดงนนผวเคราะหตองระบใหชดเจน

2.5 การวเคราะหกลมค าเพอแสดงผลเดยว เมอแยกประเภทของค าและ

ใหความหมายของค าแลวจะตองจดกลมค าซงอาจอยในเอกสารหลายประเภท เพอมาสราง

ผลของการวเคราะห

2. เทคนคเดลฟาย

เทคนคเดลฟายม 2 รปแบบ คอ รปแบบดงเดมและรปแบบปรบปรง ธรรมชาต

ของเดลฟายมลกษณะส าคญ คอ การใหกลมตวอยางตอบขอมลหลายรอบท าใหสนเปลอง

เวลาในการด าเนนงาน จงมผพยายามลดเวลาในการใชเทคนคเดลฟายใหมากทสด โดยการ

หาวธท าใหเกดฉนทามต (Consensus) เรวทสด อนเปนทมาของรปแบบเดลฟายแบบปรบปรง

ซงมผพฒนาขนมาหลายรปแบบ

2.1 เทคนคเดลฟายแบบเดม (Traditional Delphi Technique)

เทคนคเดลฟายแบบเดม หมายถง วธการรวบรวมความคดเหนหรอการ

ตดสนใจในเรองใดเรองหนงเกยวกบเหตการณหรอแนวโนมทเกดขนในอนาคตจากกลมผท

มความรความสามารถในเรองนนๆ เพอสรางความคดเหนทมความสอดคลองตองกนหรอ

ฉนทามตระหวางกลมผเชยวชาญในการน ามาสขอสรปทนาเชอถอ ทมรปแบบการน าเนนการ

โดยใชแบบสอบถามน าในรอบแรก และแบบสอบถามทใชในรอบแรกเปนแบบสอบถามชนด

ปลายเปด ดงไดกลาวขางตน การน าเทคนคเดลฟายแบบเดมไปใชในการเกบรวบรวมขอมล

ประสบปญหาหลายดาน เชน การใชเวลาในการตอบแบบสอบถามปลายเปดนาน การเกบ

ขอมลหลายรอบท าใหผเชยวชาญรสกเบอและถกรบกวนมากเกนไป อตราการตอบกลบ

แบบสอบถามขอนขางต า ขอมลทไดไมคอยมความหลากหลาย ตอบเขาหาคากลางเพอให

ยตโดยเรว ปญหาเหลานจงท าใหผวจยปรบปรงขอจ ากดของเทคนคเดลฟายแบบเดมให

สามารถใชไดอยางมประสทธภาพยงขน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

169

2.2 เทคนคเดลฟายแบบปรบปรง (Modified Delphi Technique)

เทคนคเดลฟายแบบปรบปรงหรอ Modified Delphi Techniques เปน เทคนค

เดลฟายทมการปรบปรงวธการหรอขนตอนการด าเนนการใหบรรลวตถประสงค และลด

ขอจ ากดทเกดขนในเทคนคเดลฟายแบบดงเดม โดยเฉพาะขอจ ากดเกยวกบเวลาในการเกบ

ขอมล การเกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถามเทคนคเดลฟายในแตละรอบใชเวลาไมต ากวา

40 วน จงมความพยายามหาวธลดระยะเวลาในการเกบขอมลดวยวธตางๆ ดงน

2.2.1 การใชวธการระดมความคดแทนการตอบแบบสอบถามปลายเปด

ในรอบแรก มจดมงหมายเพอรวบรวมแนวคดทหลากหลายของกลมบคคล ส าหรบการจดท า

เปนแบบสอบถามแบบปลายปดในรอบท 2 ของเทคนคเดลฟายแบบดงเดม การระดมความคด

จะชวยลดระยะเวลาส าหรบการจดท าแบบสอบถามในรอบสอง เพราะการมปฏสมพนธภายใน

กลมดวยเทคนคระดมความคดจะท าใหไดความคดรเรมสรางสรรค และมการอภปรายภายใน

กลมอยางมเหตผล (สวล ทวบตร, 2540) และชวยลดระยะเวลาในการรอแบบสอบถาม

กลบคนในรอบแรก

2.2.2 การใชวธสมภาษณแทนการตอบแบบสอบถามปลายเปดในรอบแรก

จมพล พลภทรชวน ไดปรบปรงเทคนคเดลฟายใหเหมาะกบการวจยอนาคต โดยพฒนาเทคนค

ทเรยก EDFR (Ethnographic Delphi Futures Research) เทคนคนเกบรวบรวมขอมลรอบแรก

ดวยการสมภาษณไมมการจ ากดขอบเขตของแนวคดของกลมผเชยวชาญ ใชการสมภาษณ

แบบเปดและไมชน า ผใหสมภาษณมโอกาสปรบปรง เปลยนแปลง และแกไขขอมลทให

สมภาษณ ท าใหขอมลทไดรบมความนาเชอถอ (จมพล พลภทรชวน, 2535, หนา 24)

2.2.3 การประชมแบบเดลฟาย (Delphi Conference) เปนการเกบรวบรวม

ขอมลในลกษณะของการประชม ระหวางการประชมจะเกบขอมลซ าดวยแบบสอบถาม

และน าเสนอขอมลยอนกลบแกสมาชกในกลม และขอใหผใหขอมลพจารณาและตรวจสอบ

ความคดเหนของตนเองอกครงพรอมการสนบสนนใหเกดการอภปรายกนภายในกลม การเกบ

ขอมลแบบนไมสามารถปดบงสถานภาพทางสงคมของผใหขอมลล าได

2.2.4 เดลฟายทใชคอมพวเตอรเปนฐาน (Computer-based Delphi) (SEMEO

VOLTECH, 2002, p. 114) การวจยทเกบรวบรวมขอมลทผานทางคอมพวเตอร ผใหขอมล

จะเหนขอมลของสมาชกในกระบวนการ โดยไมตองอาศยการสรปหรอวเคราะหความคดเหน

โดยนกวจยซงอาจมความล าเอยง วธนจะเกบขอมลไดรวดเรว ประหยด

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

170

2.2.5 เดลฟายกลม (Group Delphi) Wikin และ Altschuld (1995, p. 107)

เสนอการใชเดลฟายกลม โดยก าหนดกลมผเชยวชาญและเชญเขามสวนรวมในการประชม

เมอไดรบการตอบรบและผเชยวชาญใหความสนใจทจะเขารวมในการประชมแลว ผประเมน

ความตองการจ าเปน (Needs Assessor) สงแบบสอบถามรอบท 1 ไปใหกอนการประชม

หลงจากนนกอนหรอหลงการประชมประมาณ 3-4 ชม. กลมผเชยวชาญจะไดรบแบบสอบถาม

ฉบบท 2 ผเชยวชาญมเวลาระหวางพกการประชมประมาณ 20 นาท ในการตอบแบบสอบถาม

โดยผประเมนความตองการจ าเปนขอความรวมมอไมใหมการอภปรายเกยวกบการตอบ

แบบสอบถามภายในกลม ผประเมนความตองการจ าเปนรวบรวมค าตอบทไดอยางรวดเรว

จากนนสรางแบบสอบถามรอบท 3 เมอกลมผเชยวชาญตอบแบบสอบถามรอบท 3 เสรจ

ผประเมนความตองการจ าเปนน าเสนอแนะหรอประเดนทมผไมเหนดวยมาพจารณารวมกน

แบบเผชญหนาเพอหาขอสรป

สรปไดวา การใชเทคนคเดลฟายตามความคดของ Gordon (1994, p. 56)

เปนวธการอภปรายทมการควบคมประเดนการอภปรายโดยผอานวยความสะดวก มการ

เปดเผยความคดเหน และใชวธการสรางฉนทามตทปราศจากการแสดงอารมณของผใหขอมล

ไมวาจะเปนอารมณโกธร รอน หรอเยน แมในบางครงจะไมสามารถหาฉนทามตไดจาก

เทคนคน แตมขอมลเหตผลทผเกยวของสามารถน าไปใชในการวางแผนหรอก าหนดนโยบายได

หลกการของเดลฟายม 3 ประการ คอ การก าหนดโครงสรางของเสนทางการสงผานขอมล

ขาวสาร การใหขอมลยอนกลบ และการเกบรกษาความลบของผใหขอมล เทคนคนเหมาะสม

กบการใชกบการคาดการณในมตทไมซบซอน สวนใหญมมตเดยววธนสามารถไปใชคกบ

เทคนคเชงอนาคตอนๆ เชน การวเคราะหผลกระทบไขว

ความยากของการน าเทคนคเดลฟายไปใชอยกบการน าเสนอขอมลใน

รอบ 3, 4, … เพอใหกลมตวอยางทไมคนเคยกบวธการนไดเขาใจวธการใหขอมล วธนมการ

น าเสนอคาสถต ไดแก คามธยฐาน ซงนยมใชมากกวาคาเฉลย และมคาพสยควอไทล

(inter-quartile Range) ทแสดงขอบเขตของการตอบของคนประมาณ 50% ซงเหนวาจาก

มาตรประมาณคา 7 ระดบ จะมประมาณ 25% ทตอบโดยใหคาอยชวง 1-3 และประมาณ

25% ตอบอยในชวง 5-7 และประมาณ 50% หรอครงหนงตอบอยในชวงพสยควอไทล

คอคาระหวาง 3.2-5.5 (คาประมาณ) และตวอยางนคามธยฐานนาจะเปนคาทอยระหวางคา

4.5 (คากะประมาณ) ตามตวอยางนจะเหนวาลกษณะของขอมลทไดรบคอนขางกระจาย

คาพสยควอไทลมคามากกวา 1.5 ซงเปนคาทใชเปนเกณฑการตดสนระดบฉนทามต ขอมล

ในลกษณะนควรด าเนนการท าเดลฟายในรอบตอไป แตหากคนประมาณครงหนงหรอ 50%

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

171

มการตอบทเกาะกลมกน คาพสยควอไทลจะนอยกวา แสดงวาเสยงสวนใหญเหนพองกน

หากไมใชเกณฑพสยควอไทลอาจใหคาสมบรณของผลตางระหวางฐานนยมกบมธยฐาน

ถามคาไมเกน 1 แสดงวามฉนทามต

สรปขนตอนใหญๆ ของเทคนคการวจยแบบเดลฟาย ไดดงน

1. ก าหนดกลมผเชยวชาญ ผวจยจะตองหาวธและท าการคดเลอก

กลมผเชยวชาญทมความร ความสามารถและความช านาญในเรองทจะศกษาโดยปกต

จะมประมาณตงแตสบกวาคนขนไปอาจมถงเปนรอยทงนขนอยกบจดมงหมายของการวจย

ความซบซอนของเรองทศกษา เวลา และงบประมาณ

2. ก าหนดประเดนแนวโนมและสรางเครองมอส าหรบการวจย โดยทวไป

มกจะอยในรปของแบบสอบถามหรอการสมภาษณแบบมโครงสราง

3. ท าเดลฟายรอบทหนง โดยการสงแบบสอบถามไปใหผเชยวชาญ

หรอสมภาษณ (ตวตอตวหรอโดยการโทรศพท) หรอท าการประชมทางไกล (Teleconferencing)

โดยผานระบบสอสารทางเครองมออเลกทรอนกส เชน ระบบคอมพวเตอร

4. รวบรวมและวเคราะหขอมลทไดในรอบทหนง

5. ท าเดลฟายรอบทสอง โดยรอบนผเชยวชาญแตละทานจะไดรบขอมล

ปอนกลบเชงสถตทเปนกลม โดยสวนรวม เชน คารอยละ คามธยฐาน และคาพสยควอไทล

ของกลมผนวกดวยค าตอบเดมของตนเองแลวขอใหผเชยวชาญแตละคนพจารณาตอบใหม

6. ท าเดลฟายรอบทสาม

7. สรปและอภปรายผลโดยการเสนอแนวโนมทมฉนทามตตามเกณฑ

ทตงไวแลวอภปรายเสนอแนะจากผลการวจย

2.3 ขอดและขอจ ากดของเทคนคเดลฟาย

ธรรมชาตของเทคนคเดลฟายดงทไดกลาวมาขางตน จะเหนวาเทคนค

ดงกลาวมขอดและขอเสยตอการน าไปใช ซงสรปในตาราง 8 โดยมประเดนทชใหเหนขอด

และขอจ ากดหลายประเดน เชน ประสทธภาพการรกษาความลบทเปนจดเดนของเดลฟาย

เนองจากกลมผใหขอมลจะไมรวาขอสรปมาจากความคดเหนของใคร ยกเวนผรบผดชอบ

ในการด าเนนงาน นอกจากนยงเปนเทคนคทใหขอมลทมความนาเชอถอ ใหอสระทางความคด

แกผตอบอยางมาก โดยเปดโอกาสใหทบทวนความคดเหนของตนเอง ไมใชมตของกลมหรอ

เสยงสวนใหญไปบงคบใหผทรงคณวฒเปลยนแปลงความคด การแสดงขอมลสถตหรอขอมล

เกยวกบการกระจายของค าตอบในรปแบบตางๆ เปนจดเดนของวธทชใหเหนถงความโปรงใส

ตรงไปตรงมา ทกความคดมโอกาสแสดงความคดเหนทเทาเทยมกน วธนยงมความยดหยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

172

ทเมอผทรงคณวฒตองการเปลยนแปลงค าตอบใดๆ หรอไมกตาม ยงเปดชองใหผทรงคณวฒ

แสดงเหตผลประกอบตลอดเวลา อยางไรกตามการทตองเกบขอมลหลายรอบเปนขอจ ากด

ของเดลฟาย เพราะตองสนเปลองคาใชจายหรอทรพยากรทใชในการด าเนนการ

จากทกลาวจะเหนวา การใชเทคนคเดลฟายในการประเมนความตองการ

จ าเปนจะใหขอมลทคอนขางนาเชอถอ เนองจากมการเกบขอมลหลายรอบเพอใหผตอบ

ยนยนค าตอบ และเพราะจดเดนอนนจงท าใหผนยมใชเทคนคนกนมาก โดยเฉพาะงานวจย

ทเปนวทยานพนธของนสตนกศกษา อยางไรกตามในชวงหลงพบวา ในหลายๆ ประเดน

ทางการศกษา กลมผทรงคณวฒจะมอยจ ากด ท าใหการเกบขอมลวธนไมคอยไดผลเนองจาก

ผทรงคณวฒไมมเวลาพอทจะใหขอมลหลายรอบ มการปฏเสธทจะเขารวมในกระบวนการ

สวนใหญจะยนยอมใหสมภาษณไดเพยงครงเดยว การวจยโดยใชเทคนคเดลฟายจงท าได

ยากขน เนองจากกลมตวอยางไมใหความรวมมอและไมเขารวมกระบวนการ ปญหานอาจ

แกไขไดโดยการหากลมผทรงคณวฒทมความส าคญระดบรองลงไป แตก าหนดจ านวน

ผเขารวมกระบวนการใหมากขนเพอทดแทนระดบความช านาญของผทรงคณวฒทขาด

หายไป

ตาราง 10 ขอดและขอจ ากดของเทคนคเดลฟาย

ขอดของเทคนคเดลฟาย ขอจ ากดของเทคนคเดลฟาย

1. เปนเทคนคทไมเปดเผยขอมลของผให

ขอมลสามารถเกบเปนความรบได

1. การใชเวลาในการตอบแบบสอบถาม

หลายรอบ ท าใหผเชยวชาญรสก

ถกรบกวนมาเกนไป และไมใหความ

รวมมอในการตอบแบบสอบถามรอบ

ตอไป

2. สามารถรวบรวมความคดเหนจากกลม

ผเชยวชาญจ านวนมากไดอยางกวางขวาง

โดยไมตองจดการ ประชม ลดขอจ ากด

ดานการเดนทาง ท าใหประหยด เวลา

และคาใชจาย ไมตองมการจดประชม

จายเฉพาะคาไปรษณย

2. การปดกนมมมองของผเชยวชาญ

โดยการจ ากดกรอบความคดผเชยวชาญ

ใหอยในกรอบความคดทผวจยก าหนด

ขนเทานน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

173

ตาราง 10 (ตอ)

ขอดของเทคนคเดลฟาย ขอจ ากดของเทคนคเดลฟาย

3. ขอมลทไดจากกลมผเชยวชาญมความ

นาเชอถอเพราะผเชยวชาญสามารถ

แสดงความคดเหนไดอยางอสระไมถก

ครอบง าทางความคด

3. ผวจยอาจขาดความรอบคอบหรอมความ

ล าเอยงในการพจารณาวเคราะหค าตอบ

ทไดในแตละรอบ

4. ขอสรปทไดจากเทคนคเดลฟายผานการ

ไตรตรองอยางรอบคอบหลายขนตอน

ใหเวลาในการคด ท าใหค าตอบทไดม

ความนาเชอถอยงขน

4. มความเปนไปไดทแบบสอบถามทสงไป

สญหายระหวางทางหรอไมไดรบค าตอบ

กลบมาครบในแตละรอบ

5. เปนกระบวนกลมทมปฏสมพนธทาง

ความคด เกดการแลกเปลยนประสบการณ

แมจะไมมการเผชญหนา

5. ค าตอบอาจมความล าเอยง หากกลม

ผเชยวชาญถกก าหนดโดยไมเปนตวแทน

ประชากร

6. สามารถก าหนดระดบความสอดคลอง

ทางความคดโดยอธบายไดดวยสถต

6. การวเคราะหเนอหาและการน าเสนอผล

โดยการใหขอมลยอนกลบเปนงานท

ยงยากและใชเวลามากกวากระบวนการ

กลมอนๆ

7. เปนการเกบขอมลทใหอสระทางความคด

แกผตอบหากไมเหนดวยก าค าตอบของ

กลมกสามารถแสดงความคดเหนโดยใช

ค าตอบปลายเปดได

7. มความเปนไปไดทความคดทแตกตาง

หรอตอบแบบสดขวไมไดรบความเหนใจ

และถกบบใหตอบตามคากลางเพอให

เกดฉนทามต

8. แมจะเปนเทคนคทกระบวนการเกบขอมล

แบบไมเปนทางการและเปนการตดสนใจ

บนฐานของความคดเหนแตหากไดขอมล

ทมาจาก วธนจะเปนการด าเนนงานทเปน

ทางการ

8. การรอแบบสอบถามกลบคอในแตละรอบ

ท าใหสนเปลองเวลาในการเกบรกษา

ขอมล เทคนคนใชเวลาประมาณ 30-45

วนในการเกบขอมล

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

174

จากตาราง 10 สรปไดวา เทคนคเดลฟายแบบปรบปรง หมายถง เทคนคเดลฟาย

ทพฒนามาจากแบบดงเดม จะเกบขอมลในแบบสอบถามรอบท 1 เปนแบบสอบถามชนด

เลอกตอบเหนดวย-ไมเหนดวย พรอมค าถามปลายเปด (Open – ended Form) ในตอนทาย

ของแตละตอน โดยผวจยไดศกษารวบรวมขอมลพนฐาน ศกษาแนวคด จากเอกสาร งานวจยท

เกยวของ และสมภาษณผทรงคณวฒ สวนรอบท 2 เปนแบบสอบถามทสรางขนจากการน า

ขอค าถามทผเชยวชาญเหนดวยรอยละ 80 ขนไปในรอบท 1 มาสรางเปนแบบสอบถามชนด

มาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Rating Scale) และรอบท 3 เปนแบบสอบถามปลายปด

ชนดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ เหมอนแบบสอบถามในรอบท 2 แตเพมคามธยฐาน

(Median=Mdn) คาพสยระหวางควอไทล (Inter- quartile Range=IR) และต าแหนงค าตอบ

ของผเชยวชาญแตละคนเพอเปนการประเมนซ า โดยใหผเชยวชาญพจารณาวามความคดเหน

สอดคลองกบคนอนหรอไม ผเชยวชาญทบทวนและพจารณาอกครง พรอมใหแสดงเหตผล

การตอบในกรณทค าตอบของตนเองตกอยสงหรอต ากวาคาพสยระหวางควอไทล

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร