9

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนกลมสาระ

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ส าหรบครทสอนในระดบมธยมศกษาของโรงเรยนขยายโอกาส ผวจยไดศกษาคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

1) แนวคดเกยวกบวชาสงคมศกษา 2) แนวทางการจดท าหลกสตรสงคมศกษาในสถานศกษา 3) วธสอนสงคมศกษาทเนนผเรยนเปนส าคญ 4) แนวทางการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม และ

สาระรวมสมยในวชาสงคมศกษา 5) การออกแบบหนวยการเรยนรในวชาสงคมศกษา 6) สอ แหลงเรยนร และนวตกรรมในวชาสงคมศกษา 7) การวด ประเมนผล และการวจยในวชาสงคมศกษา 8) การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล 9) งานวจยทเกยวของ ดงมรายละเอยดตอไปน

1. แนวคดเกยวกบวชาสงคมศกษา 1.1 ความหมายของวชาสงคมศกษา นกการศกษาทางสงคมศกษา ไดใหความหมายของวชาสงคมศกษาในนานาทรรศนะ เปนตน

วา (สรวรรณ ศรพหล 2554: 1-6 ถง 1-8) จาโรลเมค (John Jarolimek,1967: 4) กลาววา “สงคมศกษาเปนวชาทวาดวยความสมพนธของ มนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาตและทางสงคม ทงกลาวถงวธทมนษยจะใชสงแวดลอมเพอสนองความตองการของตนในการด ารงชวต”

เชพเวอร (James P. Shaver,1967) ใหนยามวา “สงคมศกษาเปนสวนของการศกษาทวไปและเกยวของโดยเฉพาะการเตรยมพลเมอง ใหมสวนรวมในสงคมแบบประชาธปไตย”

10

เองเกล (Shirley H. Engle, 1971) ใหความเหนวา “สงคมศกษาจะมการเนนค าถามดานสงคมทมความตอเนองกน เนนปญหาและประเดนทงใหญและยอย ซงเยาวชนควรตองปฏบตหรอชวยใหเขาท าได ปญหาของแตละบคคลและของสงคมจะชวยใหหลกสตรมการผสมผสานอยางมเหตผล”

กด (Carter V.Good, 1978) ใหความหมายวา “สงคมศกษา เปนสวนตาง ๆ ของเนอหาสาระของสงคมศาสตร โดยเฉพาะประวตศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร สงคมวทยา และภมศาสตร โดยเลอกแลววาเหมาะสมแกการศกษาในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา และมการพฒนาขนเปนรายวชาตาง ๆ เพอการศกษาไมวาจะบรณาการแลวหรอไม และตองมทงเนอหาสาระและจดหมายทเกยวของกบสงคม หรอไมกอยในขอบขายทแคบไปหรอแนนอนตายตวของการศกษาในแบบผสมผสาน”

เพรสตน (Ralph C. Preston, 1960) กลาววา “สงคมศกษาเปนสวนหนงของเนอหาวชาสงคมศาสตรทเลอกเฟนมาเพอใชในการสอนเดก โดยเฉพาะระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา สงคมศกษาในระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา สวนมากไดเนอหาวชามาจากสงคมศาสตร คอ

1) ประวตศาสตร เปนการศกษาเรองอดตของมนษย 2) ภมศาสตร เปนการศกษาเรองความสมพนธระหวางมนษยกบแผนดนทอยอาศย 3) หนาทพลเมอง เปนการศกษาเรองสทธและหนาทของมนษย 4) สงคมวทยา เปนการศกษาเกยวกบสถาบนของมนษย และกระบวนการทางสงคม 5) มานษยวทยา เปนการศกษาเกยวกบวฒนธรรมของกลมชน 6) เศรษฐศาสตร เปนการศกษาเกยวกบผลผลต การแจกจาย และการใชสงทมคาใน

การแลกเปลยน และปรากฏการณทางสงคมอนเกดขนจากกจกรรมดงกลาว จากความหมายทนกวชาการทานตาง ๆ ไดใหความหมายของวชาสงคมศกษาในนานา

ทรรศนะนน ถาพจารณาจากความหมายวชาสงคมศกษาทไมเคลลส (Michaelis, 1985: 3-4) ไดประมวลความหมายของวชาสงคมศกษาในเชงปรชญาและความเชอแบบตาง ๆ สรปได 5 ประเภทดงนคอ

1) สงคมศกษาในฐานะการถายทอดความเปนพลเมองด (Social Studies as Citizenship Transmission) ผทยดถอเชนนเชอวา สงคมศกษาควรจะถายทอดลกษณะพนฐานทางประวตศาสตรและมรดกทางวฒนธรรมของสงคม พลเมองดทมความรบผดชอบควรจะไดพฒนาจากความเขาใจตอสงทด ทเปนมรดกทางวฒนธรรมของสงคมนน

2) สงคมศกษาในฐานะเปนการศกษาทางสงคมศาสตร (Social Studies as Social Science

11

Education) ผทยดถอเชนนเชอวา เนอหาของสงคมศกษาและวธการศกษาควรจะน ามาจากสงคมศาสตร พลเมองทมประสทธภาพควรจะรมโนมตพนฐาน และวธการศกษาของสงคมศาสตร เพอสามารถจดการกบประเดนเรองราวและปญหาตาง ๆ

3) สงคมศกษาในฐานะการคดอยางไตรตรอง (Social Studies as Reflective Thinking) แนวคดนยดถอโดยกลมประจกษนยม ซงเชอวาเปาหมายส าคญของสงคมศกษา คอ การพฒนาความสามารถในการคดและการตดสนใจ ซงพลเมองทมประสทธภาพจะใชแบบ และกระบวนการในการคดและตดสนใจเพอแกปญหาและสรปเรองราวตาง ๆ ได

4) สงคมศกษาในฐานะเปนการวพากษสงคมและการปฏบต (Social Studies as Social Criticism and Action) ลกษณะนเปนการเนนของกลมปฏรป ซงเชอวาเปาหมายส าคญของสงคมศกษา คอ เพอพฒนาความรและทกษะทจ าเปนส าหรบการปรบปรงสงคมและพลเมองทรบผดชอบจะสามารถวเคราะหเรองราว เหตการณปจจบน และปญหาอยางวพากษและปฏบตการอยางเหมาะสม

5) สงคมศกษาในฐานะเปนการพฒนาเอกตถบคคล (Social Studies as Personal Development of the Individual) ลกษณะนเปนแนวความคดของกลมพพฒนาการนยม (Progressivism) และกลมอตตภาวะนยม (Existentialism) ซงเชอวาเปนโปรแกรมการเรยนควรยดถอนกเรยนเปนศนยกลาง หรอใหความส าคญแกนกเรยน และควรจะพฒนานกเรยนทงตว ท งทางสงคม อารมณ สตปญญา และกาย ความเขาใจในตนเอง และการน าตนเอง ซงเปนลกษณะหรอคณสมบตทจ าเปนส าหรบความเปนพลเมองดทมความรบผดชอบ

จากความหมายทไมเคลลสไดประมวลมาน ไมเคลลสยงไดสรปความหมายและชใหเหนจดเนนของความหมายตาง ๆ ดงน (Michaelis, 1992: 2)

1) สงคมศกษา คอ การถายทอดวฒนธรรมพนฐานทเปนมรดกของประเทศชาตใหแกผเรยน นยามนเปนการเนนดานเนอหา

2) สงคมศกษา คอ เนอหาและวธการทจะสงเสรมใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบประวต ศาสตร สงคมศาสตร และศาสตรอน ๆ นยามนเนนดานเนอหาเชนกน

3) สงคมศกษา คอ การสงเสรมใหผเรยนไดพฒนากระบวนการคดและการตดสนใจเพอน าไปประยกตใชในการแกปญหาสงคม นยามนเนนดานสงคม

4) สงคมศกษา คอ กระบวนการเรยนการสอนทมงพฒนาสมรรถนะทจ าเปนส าหรบผเรยนเพอใหสามารถวเคราะหและแกปญหาสงคมได นยามนเนนดานสงคม

12

5) สงคมศกษา คอ การมงพฒนาศกยภาพของผเรยนในการทจะควบคม ดแลตนเอง ตลอดจนสามารถอยรวมกบผอนในสงคมได นยามนเนนความส าคญทตวผเรยน

ส าหรบความหมายของวชาสงคมศกษาตามทปรากฎในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดใหความหมายวา (กระทรวงศกษาธการ 2551: 1)

“กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม วาดวยการอยรวมกนในสงคมทมความเชอมสมพนธกน และมความแตกตางกนอยางหลากหลาย เพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม เปนพลเมองด มความรบผดชอบ มความร ทกษะ คณธรรม และคานยมทเหมาะสม”

กลาวโดยสรป วชาสงคมศกษาเปนวชาทศกษาเกยวกบความสมพนธของมนษยในสงคม โดยเนนการศกษาเกยวกบเนอหาและวธการในศาสตรตาง ๆ โดยเฉพาะวชาในหมวดสงคมศาสตรและมนษยศาสตร เพอชวยใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสงคมมนษย เศรษฐกจ กจกรรมการเมองทงในอดต ปจจบน และอนาคต สงแวดลอมทมอทธพลตอมนษย การเปลยนแปลงสงแวดลอมเพอน ามาใชประโยชน การแกปญหา และการวางแนวทางส าหรบอนาคต ทงนโดยมเปาหมายส าคญ เพอมงพฒนาความเปนพลเมองดของนกเรยนในสงคมประชาธปไตย

1.2 ความส าคญของวชาสงคมศกษา วชาสงคมศกษานบเปนวชาทมการจดการเรยนการสอนมาตงแตครงอดตแลว และเรอยมา

จนถงปจจบน นบเปนวชาทมความส าคญวชาหนงในหลกสตรทใหนกเรยนเรยนตลอดจนจบหลกสตร ความส าคญของวชาสงคมศกษามดงน

1) วชาสงคมศกษามงพฒนาผเรยนใหเปนพลเมองดของสงคม และสามารถน าความรไปประยกตใชในการด าเนนชวตในสงคมได โดยเนนใหผ เ รยนเปนพลเมองดในวถชวตแบบประชาธปไตยภายใตการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

2) กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทปรากฏในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เนนใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบการอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข การเปนพลเมองด ศรทราในหลกธรรมของศาสนา การเหนคณคาของทรพยากรและสงแวดลอม ความรกชาต และภมใจในความเปนไทย (กระทรวงศกษาธการ: 7)

3) วชาสงคมศกษา เปนวชาทพฒนาผเรยนใหเกดความเจรญงอกงามในดานตาง ๆ คอ ดานความร ดานทกษะ และดานเจตคตและคานยม

13

ในดานความร สงคมศกษาจะใหความรแกผเรยนในเนอหาสาระทน ามาจากวชาตาง ๆ ในกลมสงคมศาสตรและมนษยศาสตร เพอใหนกเรยนมพนฐานในการสรางความคด กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ รจกการใชเหตผล และสงเคราะหขอมลจนสามารถสรปเปนมโนมตและหลกการในทสด

ในดานทกษะ วชาสงคมศกษาจะฝกฝนทกษะทถอเปนเครองมอหรอวธการทจ าเปนส าหรบผเรยนทจะน าไปประยกตใชในการด าเนนชวต วชาสงคมศกษามงพฒนาใหนกเรยนมทกษะทงดานวชาการและทกษะทางดานสงคม ทกษะทางดานวชาการ เนนทกษะการแสวงหาความร เชน ทกษะการอาน การตความ การสบคนหาขอมล การใชแหลงเรยนร เปนตน สวนทกษะทางดานสงคม เนนการรจกอยรวมกบผอน การท างานเปนกลม การแลกเปลยนเรยนรกบผอนหรอกลม ความสามารถในการด าเนนชวตอยในสงคมอยางมความสข

ในดานเจตคต วชาสงคมศกษามงปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและการพฒนาคานยมใหเกดขนกบผเรยน

คณธรรม หมายถง หลกของความด ความงาม ความถกตองและคณภาพของบคคล ซงบคคลยดมนไวเปนหลกประจ าใจในการประพฤตปฏบตจนเปนนสย โดยกระท าตามความคดและมาตรฐานของสงคม ตามหลกเกณฑทางจรยธรรม ทางศาสนา และทางวฒนธรรม สวนจรยธรรมเปนสงจ าเปนและมความส าคญตอมนษย ทงโดยสวนตนและสวนรวม เพราะจรยธรรมจะเปนระบบพฤตกรรมและเจตคตของมนษย ซงจะเปนปจจยพนฐานชวยใหสงคมมความสงบเรยบรอยและกาวไปสการพฒนาอยางมระบบ และคานยมเปนลกษณะความเชอหรอกฎเกณฑทบคคลยดถอเปนหลกปฏบตในการด าเนนชวต

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนการพฒนาคานยมทพงประสงคใหแกผเรยนซงเปน เยาวชนของประเทศ จะท าใหเยาวชนเปนมนษยทสมบรณ เปนทรพยากรทมคณคาของประเทศ อนจะน ามาซงการอยรวมกนอยางมความสขและเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม สงคมจะมความเขมแขงในทสด

4) วชาสงคมศกษาจงมความส าคญตอผเรยน ชวยวางพนฐานการด าเนนชวตในสงคมใหแกผเรยน เพอสรางผเรยนใหเปนพลเมองทมประสทธภาพของประเทศและสงคมโลกอยางแทจรง เมอพลเมองของประเทศและของโลกมคณภาพแลว ยอมเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศและโลกสความเจรญและความมนคงตอไป

14

ดงทหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดระบความส าคญของวชาสงคมศกษา ไววา “กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมชวยใหผเรยนมความรความเขาใจการด ารงชวตของมนษยทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด เขาใจถงการพฒนาเปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตาง ๆ เกดความเขาใจในตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตางและมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชเปนการด าเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศและสงคมโลก” (กระทรวงศกษาธการ 2551:1)

1.3 องคความรของสงคมศกษา สงคมศกษา คอ การศกษาสงคมในระดบโรงเรยน ครเปนผมบทบาทส าคญทใหผเรยนได

เรยนรเกยวกบสงคมในบรบททผเรยนอาศยอย ซงมทงผคนและสงแวดลอมทหลากหลาย การเรยนรเกยวกบสงคมจะตองใชเนอหาสาระทเปนองคความรตาง ๆ ซงสงคมศกษาทสอนในโรงเรยนไดจากเนอหาในวชาสงคมศาสตร เนอหาจากวชาสงคมศาสตรเปนพนฐานส าคญและจ าเปน เพราะถาไมมเนอหากไมสามารถสอนได ความรในสงคมศกษามลกษณะพเศษ คอ ไดมาจากความรทคดสรรจากความรในสาขาสงคมศาสตร (สวนใหญ) ไดแก ภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร สงคมวทยา และมานษยวทยา รวมทงสาขาวชาอน ๆ ทเหนวาเหมาะสม ซงองคความรของสงคมศกษานน สามารถแยกเปนขอเทจจรง (fact) มโนมต (concept) และหลกการหรอแนวคดส าคญ (generalization)

ในการสอนสงคมศกษาตองประกอบดวยเนอหาทเปนขอเทจจรงจงมรายละเอยดของเรองราวตาง ๆ ทไดจากการคนควาของนกสงคมศาสตรในสาขาสงคมศาสตรแขนงตาง ๆ พรอมทงตองม มโนมต การจดเนอหาทจะสอนเปนสงส าคญ เพราะเนอหาและมโนมตทไดจากสงคมศาสตรมมากมาย จะน ามาใชในหลกสตรไดอยางไรดงนน จะตองมการค านงถงสงตอไปน (วลย อศรางกร ณ อยธยา 2555: 1-31)

1) ขอบเขต (scope) ขอบเขต หมายถง เนอหาทจะใหผเรยนไดเรยนรมากนอยเพยงใด จะเรยนในลกษณะกวางหรอลกซง ทงน ตองค านงถงธรรมชาตของสงคมศาสตร (discipline oriented) ผเรยน (individual oriented) รวมทงความตองการของสงคม หรอประเดนส าคญทเกยวของกบสงคมหรอชมชนทตองการใหผเรยนมสมรรถนะสงสด (society oriented) (Laughlim, Margaret A. and Hartoonian, H Michale, 1995)

15

2) การเรยงล าดบ (sequence) การเรยงล าดบ หมายถง การน าเนอหาและมโนมตมาใชในโรงเรยน วาจะจดใหผเรยนไดเรยนในระดบชนอะไร ซงตองค านงวฒภาวะของผเรยน ความสนใจของผเรยน การเรยนรหรอความรเดมของผเรยน และระดบความยากงาย เชน นกเรยนชนประถมศกษาตอนตนและมธยมศกษาตอนปลาย ยอมเรยนมโนมต เรอง ประชาธปไตย แตกตางกน คอ ในระดบประถมตนตองเรยนแนวคดประชาธปไตยทอยใกลตว แตเ มอโตสงขน มโนมตเ รองประชาธปไตยตองลกซงขน เชน ประชาธปไตยกบระบบการปกครอง เปนตน การเรยงล าดบเนอหาทเปนขอเทจจรงจะท าใหผเรยนไดมโนมตทชดเจน แตทงนตองมองคประกอบส าคญ คอ วธการสอนของคร

ส าหรบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ไดระบความรสงคมศกษาทจะ ตองเรยน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ, 2551: 1-2) ดงน

1) ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม แนวคดพนฐานเกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ การน าหลกธรรมค าสอนไปปฏบตในการพฒนาตนเอง และการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระท าความด มคานยมทดงาม พฒนาตนเองอยเสมอ รวมทงบ าเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม

2) หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบนการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ลกษณะและความส าคญ การเปนพลเมองด ความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรม คานยม ความเชอ ปลกฝงคานยมดานประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สทธ หนาท เสรภาพการด าเนนชวตอยางสนตสขในสงคมไทยและสงคมโลก

3) เศรษฐศาสตร การผลต การแจกจาย และการบรโภคสนคาและบรการ การบรหารจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากดอยางมประสทธภาพ การด ารงชวตอยางมดลยภาพ และการน าหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวน

4) ประวตศาสตร เวลาและยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร พฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบน ความสมพนธและเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆ ผลกระทบทเกดจากเหตการณส าคญในอดต บคคลส าคญทมอทธพลตอการเปลยนแปลงตาง ๆในอดต ความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมและภมปญญาไทย แหลงอารยธรรมทส าคญของโลก

16

5) ภมศาสตร ลกษณะของโลกทางกายภาพ ลกษณะทางกายภาพ แหลงทรพยากร และภมอากาศของประเทศไทย และภมภาคตาง ๆ ของโลก การใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ความสมพนธกนของสงตาง ๆ ในระบบธรรมชาต ความสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน การน าเสนอขอมลภมสารสนเทศ การอนรกษสงแวดลอมเพอการพฒนาทย งยน

2. แนวทางการจดท าหลกสตรสงคมศกษาในสถานศกษา หลกสตร คอ แผนการเรยนรและประสบการณ หรอกจกรรมทงหลายทโรงเรยนจดใหแก

ผเรยน หลกสตรสงคมศกษามองคประกอบอย 4 สวน ไดแก วตถประสงคของหลกสตร การเลอกและเรยบเรยงเนอหาสาระ การจดกจกรรมการเรยนการสอน และวสดสารการเรยนการสอนในสงคมศกษา สาระในแตละองคประกอบ มการเปลยนแปลงอยเสมอ การเปลยนแปลงนขนอยกบแนวคดหรอปรชญาทางการศกษา นโยบายทางการศกษา ความรทางจตวทยา โครงสราง องคความร สภาพสงคม เศรษฐกจ รวมทงความตองการของผเรยน

2.1 หลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรแกนกลาง การจดการศกษาของไทยแบบโบราณนน หลกสตรสงคมศกษายงไมปรากฎเปนวชาหนง แตเมอเวลาผานไป วชาสงคมศกษาเรมมความส าคญมากขน โดยเฉพาะเมอมการจดการศกษาทเปนแบบแผน และหลกสตรสงคมศกษามการพฒนาเรอยมา โดยขยายขอบเขตของเนอหาสาระมากกวาเดม ตลอดจนมการพฒนากระบวนการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพยงขน พฒนาการของหลกสตรสงคมศกษาเปนไปตามการเปลยนแปลงของสงคมและความกาวหนาทางวทยาการของประเทศไทย

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 จงก าหนดใหผเรยนเรยนร 8 กลมสาระ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปน 1 ใน 8 กลมสาระการเรยนรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 การเรยนรกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จะชวยใหผเรยนมความรความเขาใจการด ารงชวตของมนษย ทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด เขาใจถงการพฒนาเปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตาง ๆ เกดความเขาใจในตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตางและมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชในการด าเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาตและสงคมโลก (กระทรวงศกษาธการ 2551: 1)

17

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรและตวชวดในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จ านวน 11 มาตรฐานจดแบงเปน 5 สาระยอย ไดแก

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม มาตรฐาน ส 1.1 รและเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอ

ศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตาม หลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธ ารงรกษาประเพณและ วฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทย และสงคมโลกอยางสนตสข

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม มาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงาม และธ ารง

รกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทย และสงคม โลกอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 2.2 เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธา และธ ารงรกษา ไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐาน ส 3.1 เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลตและบรโภค การใช ทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา รวมทงเขาใจหลกการ ของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมคณภาพ มาตรฐาน ส 3.2 เขาใจระบบและสถาบนทางเศรษฐกจตาง ๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจ และ ความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก

18

สาระท 4 ประวตศาสตร มาตรฐาน ส 4.1 เขาใจความหมาย ความส าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใช

วธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ มาตรฐาน ส 4.2 เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบนในดานความสมพนธ และการ

เปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส าคญ และสามารถ วเคราะหผลกระทบทเกดขน

มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจ และธ ารงความเปนไทย

สาระท 5 ภมศาสตร มาตรฐาน ส 5.1 เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ และความสมพนธของสรรพสงซงมผลตอกน

และกนในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการ คนหา วเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศอยางมประสทธภาพ

มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการ สรางสรรควฒนธรรม มจตส านกและมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรและ สงแวดลอมเพอการพฒนาทย งยน

ในแตละมาตรฐานการเรยนรไดมการก าหนดตวชวดซงระบสงทผเรยนพงรและปฏบตได รวมท งคณลกษณะของผเรยนในแตละระดบช นทสะทอนถงองคความร/ทกษะ คณลกษณะตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวดจะมความเฉพาะเจาะจงและมความเปนรปธรรม ส าหรบน าไปใชในการจดการเรยนการสอนในแตละระดบชน 2.2 แนวทางการจดท าหลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรสถานศกษา หลกสตรสถานศกษา (School Curriculum) เปนหลกสตรทสถานศกษาแตละแหงวางแผนจดท าขน เพอเปนแนวทางหรอขอก าหนดเพอพฒนาใหผเรยนมความร ความสามารถ และคณลกษณะทตองการ โดยสงเสรมใหผเรยนพฒนาไปสศกยภาพสงสดของตนเอง ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดใหความหมายของหลกสตรสถานศกษาไววา “หลกสตรสถานศกษา” เปนแผนหรอแนวทางในการจดประมวลความรและประสบการณ ซงจดท าโดยบคคลหรอคณะบคคลในระดบสถานศกษา เพอใชในการพฒนาผเรยนใหมความร ความสามารถ ตามมาตรฐานการเรยนร และสงเสรมใหผเรยนรจกตนเอง มชวตอยในโรงเรยน ชมชน และสงคมอยางมความสข (ส านกงานคณะ กรรมการการศกษาขนพนฐาน 2552)

19

หลกสตรสถานศกษาเปนหลกสตรทเกดจากการทสถานศกษาน าสภาพตาง ๆ ทเปนสภาพในปจจบน ปญหา จดเดน เอกลกษณ ของชมชน สงคม วฒนธรรมและภมปญญาทองถน มาก าหนดเปนสาระการเรยนร และการจดกระบวนการเรยนรใหผเรยน หลกสตรสถานศกษาจะตองออกแบบจดท าบนพนฐานของหลกสตรแกนกลาง และความตองการของชมชน ตลอดจนความตองการของสถานศกษาเอง ดงนนหลกสตรสถานศกษาจะตองครอบคลมสงทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางซงก าหนดโดยหนวยงานสวนกลาง เพอความเปนเอกภาพของคนในชาต และสวนทสถานศกษาแตละแหงพฒนาเพมเตมขนใหสอดคลอง เหมาะสม กบบรบท ความตองการของทองถน และของสถานศกษา (รงนภา นตราวงศ และเจษฎา กตตสนทร 2554: 1-47) จากโครงสรางหลกสตรแกนกลางทก าหนดกลมสาระการเรยนร และเวลาเรยน/หนวยกตของแตละกลมนน สถานศกษาจะตองน าไปจดท าโครงสรางหลกสตรสถานศกษาโดยตองก าหนดรายวชาทจะสอน พรอมทงเวลาเรยนของแตละรายวชาในแตละป/ภาคเรยน

ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนน สถานศกษาจะน าไปจดท าเปนรายวชาจ านวนเทาใด ตองพจารณาใหเหมาะสมตามความพรอม อยางไรกตาม กระทรวง ศกษาธการไดมนโยบายใหสถานศกษาจดประวตศาสตรแยกเปนรายวชาเฉพาะสวนสาระอน ๆ นน สถานศกษาอาจ จะจดบรณาการเขาดวยกนแลวใชชอ “สงคมศกษา” หรอจะแยกเปนรายวชาตามความเหมาะสม (รงนภา นตราวงศ และเจษฎา กตตสนทร 2554: 1-47 ถง 1-48)

รายวชาทก าหนดไวในหลกสตรสถานศกษาอาจแยกไดเปน 2 ประเภท ไดแก รายวชาพนฐานและรายวชาเพมเตม (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา 2551)

รายวชาพนฐาน เปนรายวชาทเปดสอนเพอพฒนาผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลางทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลาง ซงเปนสงซงผเรยนทกคนในระดบการศกษาขนพนฐานตองเรยนร

รายวชาเพมเตม เปนรายวชาทสถานศกษาแตละแหงสามารถเปดสอนเพมเตมจากสงทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลาง เพอใหสอดคลองกบจดเนน ความตองการและความถนดของผเรยน หรอความตองการของทองถน โดยมการก าหนด “ผลการเรยนร” เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนรายวชาเพมเตมตาง ๆ

ดงนนสถานศกษาแตละแหงอาจเปดสอนสงคมศกษาไดท งรายวชาพนฐาน และรายวชาเพมเตม ภายในกรอบโครงสรางเวลาเรยนในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

20

1) การจดท ารายวชาพนฐาน ส าหรบการจดรายวชาพนฐานในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนน สถานศกษาจะตองจดสาระประวตศาสตรเปนรายวชาเฉพาะแยกออกมาอกหนงรายวชา ดงนนการจดวชาพนฐานในระดบตาง ๆ จะเปนดงน

ก. ระดบประถมศกษา จะจดรายวชาพนฐานเปน 2 รายวชา คอ รายวชาสงคมศกษา และรายวชาประวตศาสตร โดยรายวชาประวตศาสตรใหจดการเรยนการสอนเปน 40 ชวโมงตอป สวนรายวชาสงคมศกษาใหจดการเรยนการสอนเปน 80 ชวโมงตอป

ข. ระดบมธยมศกษาตอนตน อาจจดรายวชาพนฐานไดมากกวา 2 รายวชา แตจดสาระประวตศาสตรเปนรายวชาเฉพาะ ตามนโยบายกระทรวงศกษาธการ

ค. ระดบมธยมศกษาตอนปลาย อาจจดรายวชาพนฐานไดมากกวา 2 รายวชา แตตองจดสาระประวตศาสตรเปนรายวชาเฉพาะ ตามนโยบายกระทรวงศกษาธการ

2) การจดท ารายวชาเพมเตม ในการจดท ารายวชาเพมเตมนน สถานศกษาสามารถพจารณาไดตามความเหมาะสม โดยพจารณาถงบรบทความตองการของทองถน ความสนใจและความถนดของผเรยน รวมทงจดเนนและความพรอมของสถานศกษา ทงนใหก าหนด “ผลการเรยนร” เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน พรอมทงจดท าสาระการเรยนรเพมเตมทสอดคลองกบผลการเรยนร เพอเปนกรอบทศทางในการจดการเรยนการสอน สอการเรยนร และการวดประเมนผลผเรยน

เมอก าหนดรายวชา พรอมค าอธบายรายวชากลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ วฒนธรรมในหลกสตรสถานศกษา ครผสอนในแตละรายวชาจะตองน าไปจดท าโครงสรางรายวชาและออกแบบหนวยการเรยนร/แผนการจดการเรยนรเพอใชในการพฒนาผเรยนในระดบชนเรยน

3. วธสอนสงคมศกษาทเนนผเรยนเปนส าคญ วชาสงคมศกษาเปนวชาทมจดมงหมายเพอพฒนาความเปนพลเมองด ดงนน วธสอนสงคม

ศกษาจงตองเนนทผเรยนเปนส าคญ ซงวธสอนสงคมศกษาทเนนผเรยนเปนส าคญนน มอยหลายวธดวยกน (สรวรรณ ศรพหล 2550) ดงรายละเอยดตอไปน

3.1 วธสอนสงคมศกษาโดยการสาธต กจกรรมการสาธต คอ การแสดงหรอกระท าพรอม ๆ กบการบอกหรออธบายเพอใหผเรยนไดประสบการณตรงในเชงรปธรรม ซงจะท าใหสามารถเขาใจมโนมตและหลกการไดดขน

การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยการสาธต มขนตอนส าคญ 3 ขนตอน คอ 1) ขนเตรยมการสอน

21

2) ขนสาธต 3) ขนสรปและการประเมนผล 3.2 วธสอนสงคมศกษาโดยการอภปราย วธสอนโดยการอภปราย เปนวธสอนวธหนงทคร

สงคมศกษา ควรน ามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในหองเรยน เพราะเปนวธการสอนแบบหนงทมงใหผเรยนไดรบประสบการณของการท างานแบบกลม เนนการแสดงบทบาทของสมาชกในกลมทเกยวกบการเสนอความคดเหนตอปญหาหรอประเดนทน ามาเพอถกเถยงและยงตองการใหผเรยนรจกและเขาใจกระบวนการของกลมอกดวย วธการสอนแบบอภปรายจงเปนเทคนคเบองตนทส าคญมากในการชวยใหการท างานของกลมมประสทธภาพ

วธสอนโดยการอภปรายนบวาใหคณคาแกผเรยนทกดานคอ พฒนาดานความร ดานเจตคต และดานทกษะการเรยนร โดยเฉพาะการพฒนาคานยมดานประชาธปไตย กระบวนการสอนดวยวธการอภปรายนน น าเอากลไกของกระบวนการประชาธปไตยมาใชเปนสวนใหญ เชน การเปดโอกาสใหสมาชกของกลมแสดงความคดเหนอยางเตมท การยอมรบมตของกลม เปนตน ดวยวธการดงกลาว ท าใหผเรยนรบเอาคานยมทางดานประชาธปไตยไปดวย และเกดความส านกของความเปนประชาธปไตย รวมทงเหนคณคาของความเปนประชาธปไตยยงขน วธสอนโดยการอภปรายมขนตอนอย 3 ขนตอน ไดแก 1) ขนเตรยมการอภปราย คอ การวางแผนการเรยนการสอน ซงจะตองเตรยมการในหลายๆ เรองดวยกน โดยเฉพาะหวขอและรปแบบของการอภปราย ผสอน ผเรยน รวมทงการจดหองเรยนและอปกรณการสอน 2) ขนด าเนนการอภปราย โดยผสอนจะมบทบาทหลายประกอบในฐานะทจะควบคมใหการอภปรายเปนไปดวยด 3) ขนสรป เมอการอภปรายสนสดลงจงควรมการสรป กลาวคอ ถาเปนการอภปรายกลมยอย หรอกลมระดมความคด แตละกลมจะตองมขอสรปโดยใหประธานของกลมออกมารายงานผล เพอแลกเปลยนความคดเหนของแตละกลม และสดทายผสอนอาจสรปอกครงเพอเนนความคดหลก

แตถาเปนการอภปรายกลมใหญ ผสอนอาจเปนผสรปจากแนวคดทผอภปรายเสนอเพอเนนประเดนหลก

ผสอนอาจเลอกรปแบบใดรปแบบหนงของการอภปรายได ท งนขนอยกบเงอนไขหลายประการ รปแบบการอภปรายทยดถอจ านวนผเรยนเปนหลก คอ การอภปรายแบบกลมใหญและการ

22

อภปรายแบบกลมยอย ซงในแตละกลมยงมรปแบบทแยกยอย ๆ ออกไปอก เปนตนวา การอภปรายแบบระดมความคด แบบอภปรายหม แบบซมโพเซยม แบบซบซบปรกษา แบบโตวาท ฯลฯ

3.3 วธสอนสงคมศกษาโดยการแกปญหา วตถประสงคของการสอนวชาสงคมศกษาขอหนงคอ การพฒนาผเรยนใหมทกษะการคดอยางมเหตผล วธสอนทจะชวยพฒนาผเรยนใหมทกษะดงกลาว คอการสอนโดยการแกปญหา ซงเปนวธการสอนแบบหนงทมงใหผเรยนคนหาค าตอบหรอแสวงหาความรดวยตนเอง โดยเสนอในรปของค าถาม หรอปญหาทนาสนใจ แลวใหผเรยนหาทางแกไขปญหานน วธการสอนดงกลาวไดใชขนตอนของวธการทางวทยาศาสตร ตงแตขนการก าหนดปญหา จนถงขนการสรปผล การสอนโดยการแกปญหาสามารถน าไปใชกบทกกลมสาระวชา ตลอดจนใชไดกบการจดกจกรรมทงกลมและเปนรายบคคล

วธสอนโดยการแกปญหาไดน าเอาหลกการพนฐานของวธการทางวทยาศาสตรมาใช ดงนนวธการจงมขนตอน ดงน

1) การก าหนดปญหาและการวเคราะหปญหา 2) การตงสมมตฐาน 3) การเกบและการรวบรวมขอมล

4) การวเคราะหขอมล 5) การสรปผล จะเหนไดวา การเรยนการสอนดวยวธการแกปญหานน เปนวธการสอนทนาสนใจมากเพราะมงทตวผเรยนใหเปนผแกปญหา ดงนน ผสอนจงมสวนส าคญมากทจะท าใหผเรยนมทกษะในการแกปญหา 3.4 วธสอนสงคมศกษาโดยการสบสวนสอบสวน วธสอนโดยการสบสวนสอบสวน เปนวธสอนทสามารถน ามาใชในการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาในโรงเรยน

การสอนแบบสบสวนสอบสวนเปนการสอนโดยอาศยหลกการและวธการทางวทยาศาสตร เชนเดยวกบวธการสอนแบบแกปญหาซงเปนวธการสอนทจะพฒนาความสามารถในการใชสตปญญาของผเรยนไดมาก เปนการสอนทเปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนรดวยตวของเขาเอง วธการสอนนนยมใชมากในวชาสงคมศกษาและวทยาศาสตร วธการสอนนบางแหงเรยกวาวธการสอนแบบสบเสาะหาความร

ขนตอนของการน ากระบวนการสบสวนสอบสวนมาใชเพอด าเนนการเรยนการสอนในหองเรยน มอย 4 ขนตอนใหญ ๆ ดงน

23

1) ปญหาหรอประเดนทจะน ามาสบสวนสอบสวน 2) ขนการรวบรวมขอมลและการประเมนขอมล 3) ขนการพสจนขอสมมตฐานและการสรป 4) ขนการน าไปใช จะเหนไดวา วธสอนโดยสบสวนสอบสวนและวธสอนโดยการแกปญหานน มความ

คลายคลงกนเปนอนมาก ทงนเพราะวธการของทงสองแบบตางกอาศยหรอใชหลกการของวธการทางวทยาศาสตรทงสน อยางไรกตาม วธการสอนทงสองกยงมความแตกตางกนบางในบางประการ

3.5 วธสอนสงคมศกษาโดยการแสดงบทบาทสมมต การแสดงบทบาทสมมต เปนการสอนแบบหนงทใหผเรยนเรยนโดยวธการแสดงบทบาท กลาวคอ เปนการสอนทหยบเอาเหตการณ ประเดน หรอปญหาขนมาใหผเรยนศกษา โดยวธการใหผเรยนเขาไปเกยวของกบเหตการณนน ๆ ทงนเพอใหผเรยนไดเขาใจถงสภาพการณทเกดขน เขาใจถงปญหาในเหตการณนนๆ ตลอดจนสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดดวย

การแสดงบทบาทสมมตเปนการน าเอาตวอยางพฤตกรรมของมนษยทเกดขนในสงคมหรอในอดตมาใหผเรยนไดศกษา ท าใหผเรยนไดมโอกาสส ารวจความรสกของบคคลอน ๆ และเมอส ารวจแลวกจะสามารถวเคราะหพฤตกรรมของบคคลเหลานนในเชงเจตคต มโอกาสในการศกษาความสมพนธและความขดแยงทเกดขนระหวางบคคลหรอระหวางกลม มโอกาสฝกฝนวธการแกปญหาทเกดขนในกลม ในบคคล หรอระหวางบคคลไดอยางมประสทธภาพ มโอกาสพฒนาคานยมในเรองความเหนอกเหนใจตอผอน และผเรยนสามารถส ารวจเจตคตของตนเอง รวมทงแกไขขอบกพรองโดยการเรยนรจากเจตคตของผอนทมตอตนเอง

การแสดงบทบาทสมมตม 2 ประเภท คอ 1) การแสดงบทบาทสมมตทมการเตรยมมาลวงหนา และ2) การแสดงบทบาททไมมการเตรยมมากอน

ส าหรบองคประกอบของวธสอนโดยการแสดงบทบาทสมมต ไดแก 1) ผแสดงและ ผสงเกตการณ 2) เหตการณ ประเดน หรอปญหา และ3) ฉากและสอการสอน

ขนตอนของวธสอนโดยการแสดงบทบาทสมมต ประกอบดวย ขนท 1 ก าหนดปญหาหรอประเดนทจะน ามาสการแสดง ขนท 2 เลอกผแสดง ขนท 3 จดฉากและก าหนดขอบเขตของบทบาท ขนท 4 เตรยมผสงเกตการณ

24

ขนท 5 แสดง ขนท 6 อภปรายและการประเมนผล ขนท 7 แสดงเพมเตม ขนท 8 อภปรายและประเมนผลอกครง ขนท 9 แลกเปลยนประสบการณและสรปเปนหลกการ

3.6 วธสอนสงคมศกษาโดยใชสถานการณจ าลอง สถานการณจ าลอง คอ การน าเอาสถาน การณจรงมาจดใหม หรอน ามาจ าลอง โดยพยายามใหมสภาพใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด แลวใหผเรยนอยในสถานการณนน ๆ เพอแกปญหาหรอปฏบตงาน การจดสถานการณจ าลองใหผเรยน จะท าใหผเรยนไดมโอกาสฝกการแกปญหา การควบคมสถานการณ การตดสนใจ ตลอดจนการท างานเปนกลม ภายใตสภาพแวดลอมสมจรง ทกษะทไดรบจากการฝกฝนดงกลาว จะท าใหเขาคนเคยและเมอพบกบสถานการณคลาย ๆ กนกจะสามารถควบคมสถานการณนนไดอยางมประสทธภาพ นอกจากผสอนจะจดสถานการณจ าลองเพอใชการเรยนการสอนแลว บางครงผสอนอาจจดสถานการณจ าลองแบบเกมไดดวย หรอทเรยกวา เกมจ าลองสถานการณ เกมจ าลองสถานการณ คอ การประยกตการสอนแบบเกมและแบบสถานการณจ าลองมาผสมผสานกนโดยจดในรปการสอนอกแบบหนง โดยผสอนน าเอาสถานการณจ าลองมาไวในหองเรยน พยายามใหมสภาพทเหมอนจรงทสด และก าหนดกตกา กฎ หรอเงอนไขส าหรบเกมนน แลวแบงผเรยนออกเปนกลม ๆ เขาไปแขงขนหรอเลนในสถานการณจ าลองนน ขนตอนของวธสอนโดยใชสถานการณจ าลอง สถานการณจ าลอง โดยเฉพาะชนดทเปนเกมจ าลองสถานการณทน ามาใชในการเรยนการสอนแยกไดเปน 2 ชนด คอ ชนดทผลตเพอจ าหนาย และชนดทผลตโดยผสอนเอง การน าบทเรยนสถานการณจ าลองหรอเกมจ าลองสถานการณไปใชในการสอนในหองเรยนประกอบดวยขนการแนะน า ขนการเขารวมกจกรรม และขนสรปกจกรรม ซงการเรยนการสอนโดยการใชสถานการณจ าลองจะมประสทธภาพเพยงใดยงขนอยกบบทบาทของผสอน กลาวคอ ผสอนตองเขาใจบทบาทของตนเองอยางแนชดจงจะท าใหการด าเนนกจกรรมเปนไปอยางราบรน โดยผสอนมบทบาทในการอธบาย โดยอธบายกฎเกณฑ เงอนไขของเกม บทบาทในการตดสนใจ บทบาทในการชแนะ และบทบาทในการอภปราย

3.7 วธสอนสงคมศกษาโดยใชกรณตวอยาง การจดการเรยนการสอนโดยใชกรณตวอยาง คอ กระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยใหผเรยน

25

ศกษาเรองทสมมตขนจากความเปนจรงและตอบประเดนค าถามเกยวกบเรองนน แลวน าค าตอบและเหตผลทมาของค าตอบนนมาใชเปนขอมลในการอภปรายเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงค การใชกรณตวอยาง เปนวธการทมงชวยใหผเรยนฝกฝนการเผชญและแกปญหาโดยไมตองรอใหเกดปญหาจรง เปนวธการทเปดโอกาสใหผเรยนคดวเคราะหและเรยนรความคดของผอน ชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน

องคประกอบส าคญของวธสอนโดยใชกรณตวอยาง ประกอบดวย 1) ผสอนและผเรยน 2) กรณตวอยางหรอกรณศกษา (case study) เปนสภาพการณ ปญหา หรอกรณเรองราวตาง ๆ ทเกดขนจรง หรออาจดดแปลง เพอเปนตวอยางใหผเรยนศกษา 3) ประเดนค าถามจากกรณตวอยาง เพอใหผเรยนอภปราย แสดงความคดเหน 4) การอภปราย เกยวกบกรณตวอยางจากประเดนค าถาม การจดการเรยนการสอนโดยใชกรณตวอยาง มขนตอนส าคญ ดงน

1) ขนการเสนอกรณตวอยางหรอกรณศกษา 2) ขนการก าหนดประเดนค าถามหรอปญหา

3) ขนการอภปรายเกยวกบกรณตวอยางจากประเดนค าถามทไดก าหนดในขนท 2 โดยผเรยนรวมกนแสดงความคดเหน แลกเปลยนความรอยางอสระ เพอน าไปสค าตอบหรอการแกปญหา

4) ขนการประเมนผลการแกปญหาจากกรณตวอยาง 5) ขนสรปผลการเรยนร

3.8 วธสอนสงคมศกษาโดยใชเทคนคพยากรณ กจกรรมการเรยนการสอนโดยใชเทคนคพยากรณ (Forecasting Technique) เปนกจกรรมแบบหนงทเนนใหนกเรยนฝกการคดอยางเปนระบบตอเนอง ใหรจกศกษาแนวโนมของเหตการณหรอเรองราวตาง ๆ ทคดวาจะเกดขนในอนาคต โดยอาศยขอมลในอดต ปจจบน เพอน าไปสการคาคคะเนเหตการณทจะเกดในอนาคต กจกรรมการเรยนการสอนโดยใชเทคนคพยากรณ จะชวยใหนกเรยนมองเหนผลกระทบซงเกดจากการกระท าของบคคลในปจจบนมตออนาคต ซงจะท าใหผเรยนสามารถตดสนใจกระท าหรอหลกเลยงการกระท า และเทคนคการพยากรณยงเปนวธสอนทเปดโอกาสใหผเรยนแสดงความคดเหน ฝกการวเคราะหปญหา การตดสนใจ ตลอดจนรจกเสนอแนะวธปองกนแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม เปนการพฒนากระบวนการคดเชงสรางสรรคใหเกดขนแกผเรยนอกดวย

26

การใชเทคนคพยากรณมาจดการเรยนการสอนนน ครผสอนสามารถเลอกใชรปแบบตาง ๆ ของเทคนคพยากรณ เชน เทคนคกงไมสมพนธ เทคนควงลออนาคต เทคนคตารางผลกระทบ ฯลฯ การเลอกใชเทคนคแบบใดแบบหนง ตองพจารณาจากเนอหาของบทเรยน วตถประสงค และพนฐาน ความรและความสามารถของนกเรยน ส าหรบรปแบบเทคนคพยาการณทนยมน ามาใช ไดแก เทคนค วงลออนาคต (Future Wheels)

ในการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชเทคนคพยากรณนน มขนตอนโดยเรมจาก 1) กจกรรมน าสการเรยน 2) กจกรรมทชวยพฒนาการเรยนร และ3) กจกรรมรวบยอด หรอกจกรรมขนสรป

ส าหรบการประเมนผลนน ผสอนควรประเมนจากผลงานทน าเสนอ เชน การเขยนภาพ อนาคต การเขยนวงลออนาคต การเขยนกราฟ การอภปรายกลม การระดมพลงสมอง การตอบค าถาม เปนตน

3.9 วธสอนสงคมศกษาโดยการศกษานอกสถานท การศกษานอกสถานทเปนการศกษาทมงใหผเรยนไดสมผสสภาพทแทจรงของสงทไดศกษาไปแลว หรอทก าลงศกษาอย วธการสอนนมงสงเสรมหรอขยายความในหลกการ ทฤษฎ เนอหาสาระทไดเรยนในชนเรยน กอนไปศกษานอกสถานท

ส าหรบหลกการของวธการสอนโดยใชการศกษานอกสถานท มดงน 1) การวางแผนการศกษานอกสถานทเปนสงจ าเปน เพราะแผนทดยอมท าใหผเรยนไดรบ

ประโยชนสงสดจากการไปศกษานอกสถานท 2) เมอมการวางแผนแลว ผบรหารโรงเรยนควรกระตอรอรนและใหความรวมมอเพอใหการ

เรยนการสอนนนด าเนนไปดวยด 3) การศกษานอกสถานทควรเนนในจดมงหมายเฉพาะ ไมใชจดมงหมายการเรยนการสอน

อยางกวาง ๆ วธสอนโดยใชการศกษานอกสถานท มขนตอนการสอนตามล าดบ ดงน 1) การก าหนดปญหาหรอประเดนทจะไปศกษานอกสถานท 2) การวางแผนและการเตรยมการ 3) การไปศกษานอกสถานท 4) การประเมนผล

27

4. แนวทางการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม และ สาระรวมสมยในวชาสงคมศกษา

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม แบงเปน 5 สาระยอย ไดแก สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร ในแตละสาระตางกมธรรมชาตของวชา วตถประสงคของวชา เนอหาสาระ มโนมต และ

หลกการของวชาทเนนใหผเรยนไดเรยนรตางกน รวมทงการจดกจกรรมการเรยนการสอนกมจดเนน ทตางกนบาง ดงรายละเอยดของแตละสาระดงน

4.1 แนวทางการจดการเรยนรสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม นบเปนสาระหนงในหลกสตรทก าหนดใหมการจดการ

เรยนการสอนในทกชวงชน โดยไดก าหนดมาตรฐานการเรยนร ไวดงน มาตรฐาน ส 1.1 รและเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอ

ศาสนาทตนนบถอ และศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตามหลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนก และปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธ ารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

จากมาตรฐานทง 2 ประการของสาระท 1 ตลอดจนหวขอหลกของสาระน จะเหนไดวาเปนการเนนการเรยนการสอนเรองพระพทธศาสนา เปนสวนใหญ

ส าหรบสาระการเรยนรแกนกลางของสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ประกอบดวย ความส าคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ พทธประวตหรอประวตศาสดาทตนนบถอ ประวตพทธสาวก พทธสาวกา หลกธรรมทางพระพทธศาสนาหรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ การบรหารจตและเจรญปญญา การปฏบตตนตามหลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตน นบถอ ปฏบตตนและมมรรยาทของความเปนศาสนกชนทด วนส าคญทางพระพทธศาสนา สมมนาและเสนอแนะแนวทางในการธ ารงรกษาศาสนาทตนนบถอ อนสงผลถงการพฒนาตน พฒนาชาต และ

28

โลกตอไป (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ 2551 : 6-51)

จากมาตรฐานทง 2 ประการของสาระท 1 ตลอดจนหวขอหลกของสาระน จะเหนไดวาเปนการเนนการเรยนการสอนเรองของศาสนาทนกเรยนนบถอ ส าหรบในสวนของพระพทธศาสนาจะเนนในดานความร คานยม และการปฏบต ในทนจงขอเสนอแนวทางการจดการเรยนการสอนสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม โดยใหรายละเอยดในสวนของการจดการเรยนการสอนพระพทธศาสนา

แนวทางการจดการเรยนการสอนสาระพระพทธศาสนา การจดการเรยนการสอนสาระพระพทธศาสนานน มงพฒนาผเรยนใหมความรความเขาใจในเนอหาของพระพทธศาสนา ใหผเรยนมความศรทธาในพระพทธศาสนา ตลอดจนสามารถน าหลกธรรมไปประพฤตปฏบตไดอยางถกตอง ทงนเพอประโยชนทจะเกดแกตนเอง และเกดแกสงคมในสวนรวม ซงความมงหมายนกเพอพฒนาผเรยนใหเปนพลเมองดทมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงคนนเอง

การจดการเรยนการสอนสาระพระพทธศาสนานน สมน อมรววฒน (2530 : 90) ใหความเหนวา ถาพจารณา วธสอนของพระสมมาสมพทธเจาในสมยพทธกาล จะพบวา เปนการสอนทประสบผล ส าเรจเปนอยางยง ดงนนการน าพทธวธของพระพทธองคมาประยกตใชในการเรยนการสอนสาระพระพทธศาสนา เพอปลกฝงความเปนคนดมคณธรรม จรยธรรมใหแกเยาวชนของประเทศ จงเปนสงทควรกระท าอยางยง

พทธวธในการสอนนน วศน อนทสระ (2538 : 1) อธบายวา หมายถงวธการทพระพทธเจาทรงสอนพทธบรษท คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา หรอบคคลทวไปท งเทวดาและมนษย เนองจากทรงมพทธวธหลายประการอนเหมาะสมแกผฟงหรอผสนทนาดวย เมอจบการสอนหรอการสนทนาจงมกจะไดรบผลสมความมงหมาย คอผฟงไดบรรลมรรคผลบาง แสดงตนถงพระรตนตรยเปนพทธมามกะบาง สดแลวแตบารมหรออนทรยของแตละคนซงแกออนไมเทากน วธสอนของพระพทธองคมหลายวธ ซงมผอธบายและศกษาไว พอประมวลไดดงตอไปน 1) วธสอนแบบรรยาย พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต 2544 : 46) ใหความเหนวาพระพทธเจานาจะทรงใชในทประชมใหญในการแสดงธรรมประจ าวน ซงมประชาชนหรอพระสงฆจ านวนมาก และสวนมากเปนผมพนความรความเขาใจกบมความเลอมใสศรทธาอยแลว มาฟงเพอหาความรความเขาใจเพมเตม และหาความสงบสขทางจตใจ นบไดวาเปนคนประเภทและระดบใกลเคยงกนพอจะใชวธบรรยายอนเปนแบบกวาง ๆ ได

29

ในการสอนแบบบรรยายในสาระพระพทธศาสนานน ผสอนควรเรมจากการน าเขาสบทเรยน โดยใชกจกรรมตาง ๆ เชน ถาจะสอนเกยวกบหลกธรรม อาจใหนกเรยนรองเพลงเกยวกบหลกธรรมนน ๆ หรอการสนทนาเกยวกบเหตการณปจจบนเพอจะโยงเขาสหลกธรรมทจะเรยน หรอการใชสอประกอบ เชน การฉายวดทศน ทเกยวกบหลกธรรมทจะเรยน เปนตน จากนนจงเขาสขนสอน โดยผสอนอธบายหลกการหรอขอเทจจรงเกยวกบเรองทเรยน เชน หลกการของหลกธรรมทจะเรยน เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจในเบองตนเกยวกบหลกธรรมนน ๆ เสยกอน จากนนอาจยกตวอยางประกอบ หรอตงค าถามผเรยน เพอใหผเรยนวเคราะห หาเหตผล จนเกดความเขาใจและน าไปสการปฏบตตอไป ขนตอนตอไป คอ การสรป เปนขนทผสอนและผเรยนรวมกนสรป สงทไดเรยนไปแลว เพอใหเกดมโนมตทถกตอง ครสงคมศกษาทสอนสาระพระพทธศาสนาสามารถน าวธการบรรยายมาใชในการเรยนการสอนในหองเรยนได โดยอธบายเนอหาใหกระจางชด ทงนอาจมสอการสอนประกอบหรอมการอปมา อปไมย เพอใหนกเรยนเชาใจเนอหาทเปนนามธรรมทเขาใจยาก ใหเขาใจไดงายขน 2) วธสอนแบบไตรสกขา ทานพทธทาสภกข (2516 : 221-230) อธบายวา ไตรสกขา หมายถง ศล สมาธ ปญญา ซงถอเปนพนฐานของปญญา ปญญาเปนเครองตดรากของความทกข ศล สมาธ ปญญา จงตองอาศยกนและกน ในการแกปญหาและเมอมปญญา ปญญากคม ศล สมาธ ใหอยใน อ านาจได

สมน อมรววฒน (2513 : 47– 48) ไดใหแนวของวธสอนแบบไตรสกขาวา เปนการสอนทประกอบ ดวยขนตอนในการศกษา 3 ขน ไดแก

ขนศล เปนการควบคมใหผเรยนอยในระเบยบวนยทงทางกาย และวาจาใหอยในสภาพเรยบรอย เปนปกต พรอมทจะเรยน ขนสมาธ ใหนกเรยนรวบรวมจตใจ ความคดใหแนวแนเปนจดเดยว ผเรยนตดสงรบกวนอนๆ ออกจากความคดและจตใจ

ขนปญญา เปนขนทนกเรยนใชสมาธ การมจตแนวแน ท าความเขาใจปญหา แกไขปญหาจนเกดความรแจง เขาใจ แกปญหาได เกดการเรยนร เกดปญญาญาณขนในตนเอง มมโนทศนในเรองนนไดถกตองตามเปนจรง การสอนแบบไตรสกขา จะสงเสรมใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง เกดความเขาใจ และน าความรนนมาแกปญหาของตนตอไป

30

3) วธสอนแบบธรรมสากจฉา พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต 2544 : 46) ไดอธบายวา การสอนแบบสากจฉา หรอสนทนานน วธนนาจะเปนวธททรงใชบอย ไมนอยกวาวธใด ๆ โดยเฉพาะในเมอ ผมาเฝาหรอทรงพบนน ยงไมไดเลอมใสในพระศาสนา ยงไมร ไมเขาใจหลกธรรม ในการสนทนาพระพทธเจามกจะทรงเปนฝายถามน าคสนทนาเขาสความเขาใจธรรมและเลอมใสศรทธาในทสด แมในหมพระสาวก พระองคกทรงใชวธนไมนอย และทรงสงเสรมใหสาวกสนทนาธรรมกน สมน อมรววฒน (2538 : 50) ไดใหแนวคดวา ธรรมสากจฉา หมายถง การสนทนาธรรมแลกเปลยนความคดเหน การอภปรายปญหา การแสวงหาเหตผล คดคน คดคาน หรอคลอยตาม การปจฉาวสชนา การโตวาททางวชาการ การซกถามและแกปญหา พทธวธสอนนใชกนมาแตครงพทธกาลแลว การสอนแบบธรรมสากจฉา เปนการสอนเพอใหผเรยนรจกคดแกปญหา เปนคนมเหตผล และชวยใหผเรยนไดแนวคดทางธรรม และไดฝกฝนอยางจรงจง การสอนสาระพระพทธศาสนา ครสงคมศกษาสามารถน าแนวการสอนแบบธรรมสากจฉา ไปจดกจกรรมการเรยนการสอนตามขนตอนดงกลาวขางตน เพอใหนกเรยนสนทนากน จนเกดความร ทางธรรม นบเปนการฝกใหนกเรยนมคณลกษณะรจกคดแกปญหาอยางถกวธ

4) วธสอนแบบอรยสจส เปนวธการสอนทพระพทธองคทรงน าเอาหลกธรรมมาประยกตในการสอนพทธบรษท ส าหรบความหมายของอรยสจ นน อรยะ หมายถง บคคลผบรรลธรรมวเศษ สวนค าวา สจจะ หมายถง ความรเรองแหงความจรง ดงนน อรยสจ จงหมายถง ความจรงของพระอรยะ หรอความจรงอนประเสรฐ เปนชอธรรมส าคญหมวดหนงในพระพทธศาสนา 4 ประการ อนไดแก ทกข สมทย นโรธ และมรรค (พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต 2530 : 526) สาโรช บวศร (2526 : 6 - 7) ไดอธบายวธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ ไวดงน

1. ขนก าหนดปญหา (หรอขนทกข) ครชวยนกเรยนใหไดศกษาพจารณาดปญหาทเกดขน ดวยตนเอง ดวยความรอบคอบ และพยายามก าหนดขอบขายของปญหาทผเรยนจะตอง คดแกไขใหจงได 2. ขนตงสมมตฐาน (หรอขนสมทย) โดยครชวยนกเรยนใหไดพจารณาดวยตนเองวา สาเหตของปญหาทยกมากลาวในขนท 1 นนมอะไรบาง ชวยผเรยนใหเกดความเขาใจ เขาใจวาในการแกปญหาใด ๆ นน จะตองก าจดหรอดบทตนตอหรอแกทสาเหตของ ปญหาเหลานน และชวยผเรยนใหคดวาในการแกปญหาทสาเหตนนอาจจะกระท าอะไร ไดบางคอใหก าหนดสงทจะกระท านเปนขอ ๆ

31

3. ขนการทดลองและเกบขอมล ( หรอขนนโรธ) สจฉกรยา หมายถง การท าใหแจงหรอ ท าใหบรรลจดมงหมายทตองการ ท าอยางไรจงจะท าใหแจงได เมอทดลองไดผล ประการใด ตองบนทกผลของการทดลองแตละอยางไวเพอพจารณาขนตอไป

4. ขนวเคราะหขอมลและสรปผล (หรอขนมรรค) จากการทดลองกระท าดวยตนเอง หลาย ๆ อยางนน ยอมจะไดผลออกมาใหเหนชด ผลบางประการจะชใหเหนวาแกปญหา ไมไดเลย ผลบางประการนชใหเหนวา แกปญหาได แตไมคอยชดเจนนก ผลทถกตอง จะชใหเหนวาแกปญหาไดแนนอนแลวและไดบรรลจดหมายแลว ไดแนวทางหรอขอ ปฏบตทตองวเคราะหและเปรยบเทยบขอมลทไดบนทกไวในขนท 3 นน จนเหนแจม แจงวาท าอยางไรจงจะแกปญหาไดทก าหนดในขนท 1 ไดส าเรจ

จากการวเคราะหดงกลาว จะท าใหเหนวาสงใดแกปญหาไดจรง ตอไปกใหสรป การกระท าท ไดผลนนไวเปนขอ ๆ หรอเปนระบบ หรอเปนแนวทางปฏบต แลวลงมอกระท าหรอปฏบตอยางเตมทตามแนวทางนนโดยทวกน

การสอนแบบอรยสจส เปนวธสอนวธเดยวกบการแกปญหา หรอวธการทางวทยาศาสตรนนเอง ซงมขนตอนในขนของการก าหนดปญหา ขนก าหนดสมมตฐาน ขนการทดลองและการแกปญหา ขนการวเคราะห และขนสรปผล ในการสอนสาระพระพทธศาสนา ครสงคมศกษาสามารถน าวธดงกลาวมาใชสอนได ซงจะชวยใหผเรยนมทกษะในการคดวเคราะหปญหาอยางมเหตผล รวมทงสามารถแกปญหาไดอยางเปนระบบ ท าใหการด าเนนชวตเปนไปอยางมประสทธภาพ

5) วธสอนแบบปจฉาวสชนา เปนวธสอนทพระพทธเจาทรงใช ถาศกษาจากพระพทธประวต จะเหนวาพระองคทรงแสดงอนนตลกขณสตร ซงทรงตรสถามความเหนของพระปญจวคคยนน กเปนลกษณะของการถามตอบ วธสอนแบบปจฉาวสชนา หมายถง วธสอนทใชการถาม – ตอบ ระหวางผสอนกบนกเรยน โดยผสอนเปนผถาม นกเรยนเปนผตอบ หรอนกเรยนเปนผถาม นกเรยนเปนผตอบเพราะในการถาม -ตอบน ผสอนจะไมตอบค าถามเอง แตจะกระตนเราหรอสงเสรมใหนกเรยนชวยกนตอบ เปนวธท าใหนกเรยนเกดปญญาขนในตนเอง คดเปน ท าเปน แกปญหาเปน (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ 2545: 173 – 174) 6) วธสอนแบบสบสวน สอบสวนตามแนวพทธศาสตร วรยทธ วเชยรโชต (2526 : 59) ไดพฒนาระบบการเรยนการสอนแบบสบสวนสอบสวนขน โดยมแนวคดวา การสบสวนสอบสวนเปนกระบวนการหาความจรงและวธแกปญหา ดวยการตงค าถามในแนวกระบวนการวทยาศาสตรทงทาง

32

โลกและทางธรรมเพอน าไปสการควบคมสงแวดลอมของมนษย ทงทางวตถ ทางสงคม และทางจตใจ วธวทยาศาสตรทางธรรมมงพฒนาความเขาใจและเพอการควบคมสงแวดลอมภายนอกของมนษยในทางวตถ กระบวนการวทยาศาสตรมทงทางโลกและทางธรรม ขนตอนการจดการเรยนการสอนตามแนวการสบสวนสอบสวน มดงน ขนท 1 การเหนปญหาและวเคราะหปญหา ขนท 2 การเสนอเหตผลแหงปญญา ในรปของการตงสมมตฐาน ขนท 3 การเกบรวบรวมขอมล ขนท 4 การทดสอบสมมตฐานดวยขอมล ขนท 5 การสรปผล ในการสอนสาระพระพทธศาสนา ครสงคมศกษาซงกใชการสอนแบบสบสวนสอบสวนในการสอนสาระตาง ๆ ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมมาแลว การน าวธสอนแบบสบสวนสอบสวนมาใชสอน จะท าใหผเรยนคดเปน ท าเปน และแกปญหาเปน โดยเฉพาะปญหาทางธรรม

7) วธสอนแบบเบญจขนธ การสอนแบบเบญจขนธ เปนการน าเอาหลกธรรมเรอง ขนธ 5 อนไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ มาประยกตในการสอน โดยเปรอง กมท ไดพฒนาการสอนแบบเบญจขนธอยางเปนระบบ

ส าหรบขนตอนการสอนแบบเบญจขนธ มดงน (กรมวชาการ 2545: 176) 1. ขนก าหนดและเสนอสงเรา (ขนรป) โดยครก าหนดสงเรา เปนสงทสมผสรบรแลวเกด

อารมณ ความรสก เปนสถานการณหลาย ๆ สถานการณ 2. ขนรบร (ขนเวทนา) ครควบคมสงเราใหนกเรยนสมผสโดยอายตนะทง 6 ใหถกชอง

ทางการรบรอยางแทจรง และใชค าถามการเรยนการสอนทางรบร 3. ขนวเคราะหเหตผลและสงเคราะหความรสก (ขนสญญา) ครตงค าถามใหนกเรยน

เพอใหแยกแยะวามอะไรเกดขน ใครท าอะไร ทไหน เมอไร ผลเปนอยางไร ใชค าถามเพอใหนกเรยนสรปความรสกขนตนทเกดขนภายในจตใจ

4. ขนตดสนความดงาม (ขนสงขาร) เปนขนใหผเรยนวจารณความผด ความถก ความดงาม ความชวราย ความเหมาะสม ควรประพฤต และไมควรประพฤต

33

5. ขนกอเกดอปนสยหรอคณธรรมฝงใจ (ขนวญญาณ) เปนขนใชค าถามเพอโนมน าความดหรอความรสกอนชอบธรรมเขามาไวในใจของตน เปนค าถามใหนกเรยนตอบโดยค านงถงตนเองเปนทตง

การสอนแบบเบญจขนธน ครสงคมศกษาสามารถน าไปใชในการสอนสาระพระพทธศาสนา เพราะเปนการสอนทเนนใหผเรยนเกดการเรยนรดานคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนคานยมทพงประสงค โดยฝกใหคด ตดสนใจดวยตนเอง เปนการเรยนรทเปนธรรมชาต

8) วธสอนตามหลกพหสต พหสต แปลตามศพท หมายถง การไดสดบมาก เปนวธการเรยนร จากค าบอกเลา และในหลกธรรมของพระพทธศาสนา ถอวาเปนมงคลอยางหนงในมงคล 38 ประการ (กรมวชาการ 2535 : 29) สมน อมรววฒน (กรมวชาการ 2535 : 29) ไดน าหลกพหสตมาจดเสนอเปนกระบวนการเรยนการสอน โดยมขนตอนดงน

ขนตอนท 1 การสรางศรทธา 1.1 การจดบรรยากาศของชนเรยนใหเหมาะสม 1.2 บคลกภาพของครและการสรางความสมพนธทดระหวางครกบศษย 1.3 การเสนอสงเราและการสรางแรงจงใจใฝร

ขนตอนท 2 การสอนตามหลกพหสต 2.1 การฝกหด ฟง พด อาน เขยน เพอใหความรและฝกปฏบต 2.2 การฝกปรอเพอจบประเดนสาระและจดจ า 2.3 การฝกฝน ฝกทกษะหรอฝกปฏบตจนคลองแคลวและจดเจน 2.4 การฝกคดพจารณาเขาใจแจมแจง การฝกคดน พระพทธเจาไดทรงใหวธคด ไวหลายวธ ครสามารถเลอกน าวธคดแบบตาง ๆ มาใช โดยเฉพาะการคด แบบ โยนโสมนสการ 2.5 การฝกสรปสาระความรเปนหลกการดวยความเขาใจแจมแจง และน าใชไดจรง ในชวตประจ าวน

ขนตอนท 3 การมองตนและการประเมนของกลยาณมตร 3.1 การวดและประเมนตนเองของนกเรยน 3.2 การวดและประเมนโดยเพอนนกเรยน 3.3 การวดและประเมนโดยคร

34

3.4 การซอมเสรมและชวยเหลอกนฉนกลยาณมตรเพอปรบปรงแกไขขอบกพรอง ทพบจากการประเมน

การสอนตามหลกพหสตน สามารถพฒนาการเรยนรของนกเรยนไดอยางแทจรง โดยสามารถสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมใหเกดขนแกผเรยน

9) วธสอนแบบอปมาอปไมย วธอปมา อปไมย เปนพทธวธทส าคญอยางหนงทพระพทธองค ทรงใชในการเทศนา ซงชวยการรบรของเหลาสาวกใหเขาใจพทธธรรมแจมแจงยงขน

วธสอนแบบอปมา อปไมย หมายถง วธสอนโดยการบรรยายเนอหาเปรยบเทยบกบคน สตว หรอสงของเพอใหนกเรยนเขาใจและมองเหนภาพ เกดมโนทศนงาย ชดเจนและสมจรง ใชวธการบรรยายอธบายเนอหาทเปนนามธรรมหรอเรองทเขาใจยาก เปรยบเทยบกบสงทนกเรยนจะเขาใจและมองเหนเปนรปธรรมได ในการเปรยบเทยบอปมา อปไมย จะตองเลอกตวอยางสงของทน ามาเปรยบเทยบอปมา อปไมย ทชดเจน และตรงกบเนอหา ตรงกบจดมงหมายของการสอนเรองนน ๆ มากทสด (กรมวชาการ 2545: 173)

ส าหรบขนตอนการสอนแบบอปมา อปไมย พอประมวลไดดงน 1) ขนน าเขาสบทเรยน 2) ขนด าเนนการสอน โดยผสอนอธบายเนอหา เชน ขอธรรมะ พรอมทงเปรยบเทยบโดย

การยกตวอยาง หรออปมา อปไมย เพอใหผเรยนเขาใจเนอหายงขน 3) ขนสรปบทเรยน

10) วธสอนตามกระบวนการเผชญสถานการณ กระบวนการเผชญสถานการณ เปนกระบวนการสมยใหมทประยกตมาจากวธสอนของพระพทธเจา สามารถน ามาจดกระบวนการสอนไดหลากหลาย สมน อมรววฒน (2530 : 30) มความเหนวา การศกษายอมสมพนธสอดคลองกบการด าเนนชวต วถชวตมนษยยอมมการเปลยนแปลง การขดแยง มสข มทกข มความหวง ผดหวง เปนธรรมดา ผเรยนควรมโอกาสไดเรยนรวถทางชวตทสมพนธกบวธการศกษา การจดกระบวนการเรยนรจงตองสรางสมรรถภาพใหผ เรยนสามารถเผชญ ผจญ ผสมผสานวธการ และเผดจปญหาได (สมน อมรววฒน 2530 : 30)

สมน อมรววฒน (2542 : 55 - 60) ไดเสนอการผสมผสานวธการตาง ๆ เพอสามารถ เผดจปญหาได โดยใชกระบวนการเผชญสถานการณ ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน

1. การรวบรวมขาวสาร ขอมล ขอเทจจรง ความร และหลกการ 2. การประเมนคาและประโยชน

35

3. การเลอกและตดสนใจ 4. การปฏบต

จากพทธวธในการสอนทกลาวมาขางตน ครสงคมศกษาสามารถน ามาประยกตใชในการจดการเรยนการสสอนสาระพระพทธศาสนาไดอยางเหมาะสม

4.2 แนวทางการจดการเรยนรสาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตใน สงคม การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ซงเปนสาระท 2 ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 นน เปนสาระทมงพฒนาความเปนพลเมองดของผเรยน ในทนจะใหรายละเอยดเกยวกบความเปนมาของการจดการศกษาเพอความเปนพลเมองด คณลกษณะของความเปนพลเมองด เนอหาสาระเพอการพฒนาความเปนพลเมองด และการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาลกษณะความเปนพลเมองด ซงสาระในบทนจะชวยใหครสงคมศกษาเขาใจการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม และน าไปสการปฏบตโดยเฉพาะการจดกจกรรมการเรยนการสอนในหองเรยนไดอยางมประสทธภาพ

จากหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในสาระท 2 ซงสอดแทรกเนอหาการพฒนาความเปนพลเมองดโดยตรง ไดก าหนดมาตรฐานการเรยนร 2 มาตรฐานดวยกน ดงน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านก งานคณะกรรมการกรศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ 2551: 2)

มาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงามและธ ารงรกษาประเพณ และวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 2.2 เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธา และธ ารงรกษาไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

จากมาตรฐานทงสองขอ มจดเนนตางกน คอ มาตรฐาน ส 2.1 เนนใหผเรยนไดปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด สวนมาตรฐาน ส 2.2 เนนผเรยนใหเขาใจระบบการเมอง การปกครองในสงคมปจจบน จากมาตรฐานทง 2 ขอไดมการก าหนดสาระการเรยนรแกนกลางไวในทกระดบชน โดยมหวขอส าคญ ๆ เปนตนวา

- การเปนสมาชกทดของครอบครว โรงเรยน สงคม ประเทศชาต - ลกษณะความสามารถและลกษณะความดของตนเองและผอน

36

- การปฏบตตนเปนพลเมองดตามวถประชาธปไตย - การเคารพสทธเสรภาพของตนเองและผอน - สทธขนพนฐาน สทธมนษยชน - กฏหมายเกยวกบชวตประจ าวน - โครงสรางของครอบครว โรงเรยน สงคม - ความสมพนธของบทบาท หนาทในฐานะสมาชกของครอบครว โรงเรยน สงคม

ประเทศชาต การจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาลกษณะความเปนพลเมองด หรอการจดการ

เรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ซงเปนสาระท 2 ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 นน การจดกจกรรมการเรยนการสอนจงตองมงจดกจกรรมในหลาย ๆ ลกษณะ ทงกจกรรมในหลกสตรและกจกรรมเสรมหลกสตร โดยกจกรรมทจดตองมงพฒนาผเรยนใหมความรความเขาใจเกยวกบความเปนพลเมองด พฒนาเจตคตและจตส านกความเปนพลเมองด ตลอดจนมทกษะและความสามารถในการทจะอยรวมกบผอนในสงคมทตนเปนสมาชกไดอยางมความสข

การจดกจกรรมการเรยนการสอนจงตองมงพฒนาผเรยนทงสามดานดวยกน โดยจดกจกรรมทเนนตวผเรยนเปนส าคญ เชน กจกรรมการเรยนการสอนโดยการสาธต การอภปราย การแสดงบทบาทสมมต การใชเกมจ าลองสถานการณ การแกปญหา การสบสวนสอบสวน เปนตน กจกรรมดงกลาว มงสงเสรมใหผเรยนมทงความรความเขาใจเกยวกบบทบาทและหนาทความเปนพลเมองด การพฒนาทกษะความสามารถ โดยเฉพาะทกษะการคดและการตดสนใจ ซงเปนคณลกษณะส าคญประการหนงของการเปนพลเมองดทมคณภาพ

4.3 แนวทางการจดการเรยนรสาระท 3 เศรษฐศาสตร ในสาระท 3 เศรษฐศาสตรนน นบเปนสาระส าคญสาระหนงในหลกสตรทก าหนดใหมการ

จดการเรยนการสอนในทกชนป คอ ระดบชนประถมศกษาปท 1 – 6 และระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 6 โดยสาระเศรษฐศาสตร ไดเนนเรอง การผลต การแจกจาย และการบรโภคสนคาและบรการ การบรหารจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากดอยางมประสทธภาพ การด ารงชวตอยางมดลยภาพ และการน าหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2551: 2)

37

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรส าหรบสาระท 3 เศรษฐศาสตร ไวดงน มาตรฐาน ส 3.1 เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลต และการบรโภค การใชทรพยากรทมอยอยางจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา รวมทงเขาใจหลกเศรษฐกจพอเพยงเพอด ารงชวตอยางมดลยภาพ มาตรฐาน ส 3.2 เขาใจระบบและสถาบนทางเศรษฐกจตาง ๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจ และความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวง ศกษาธการ 2551: 3) การสอนวชาเศรษฐศาสตรนน ครสงคมศกษาสามารถน าวธการทางเศรษฐศาสตรไปประยกตใชในการสอนวชาเศรษฐศาสตรในหองเรยนได คอวธการศกษาโดยวธอนมาน (deductive method ) และวธการศกษาโดยวธอปมาน (inductive method)

วธอนมาน หมายถง การมหลก กฎเกณฑเปนตวตง แลวน าสงทตองการพสจนเขาไปเทยบ ถาสอดคลองกนกเปน “จรง” ถาไมสอดคลองกนกเปน “เทจ” สวนวธอปมาน หมายถง การทเราหาหลกการโดยการใชขอมลหรอประสบการณ เพอใหเกดการสรปเปนหลกไดวา สงทศกษานนมแนวโนมวาจะเปนจรงหรอเปนเทจ

การน าวธการศกษาโดยวธอนมาน มาใชในการสอนวชาเศรษฐศาสตรนน ครผสอนจะเรมจากการก าหนดกฎ ทฤษฎ หลกการ หรอแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรขนมากอน แลวใหนกเรยนชวยกนหาขอมล หลกฐาน รวมทงขอเทจจรงมาพสจน หรอทดสอบวา กฎ ทฤษฎ หลกการ หรอแบบจ าลองทตงไวนน ถกตองหรอไม

สวนวธการศกษาโดยวธอปมาน ครผสอนจะใหผเรยนหาขอมล ปรากฏการณตาง ๆ หรอประสบการณของผเรยนเกยวกบดานเศรษฐกจ เพอมาเปนขอสรป แลวตงเปนกฎหรอทฤษฎเพอน าไปอธบายเหตการณอน ๆ ตอไป

วธการสอนแบบอนมานและอปมานน เหมาะทจะน ามาใชในการสอนวชาเศรษฐศาสตรอยางมาก เพราะจะชวยฝกผเรยนใหเปนคนชางสงเกต มความสามารถในการคดวเคราะห และคดอยางมเหตผล เกยวกบสภาพหรอปญหาเศรษฐกจทเกดขนในสงคมและสามารถใชหลกการ กฎ หรอทฤษฎ เพอน าไปสการแกไขปญหานน ๆ

38

4.4 แนวทางการจดการเรยนรสาระท 4 ประวตศาสตร จากหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในสวนของสาระท 4 ประวตศาสตร ไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรไว 3 ขอ คอ

มาตรฐาน ส 4.1 เขาใจความหมาย ความส าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ มาตรฐาน ส 4.2 เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบนในดานความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส าคญ และสามารถวเคราะหผลกระทบทเกดขน มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจ และธ ารงความเปนไทย จากมาตรฐานดงกลาว จงมงเนนใหผเรยนไดศกษาสาระประวตศาสตรเกยวกบเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร พฒนาการของของมนษยชาตจากอดตถงปจจบน ความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆ ผลกระทบทเกดจากเหตการณส าคญในอดต บคคลส าคญทมอทธพลตอการเปลยนแปลงตาง ๆ ในอดต ความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมและภมปญญาไทย แหลงอารยธรรมทส าคญของโลก (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ 2551: 2 - 3) สาระและมาตรฐานการเรยนรในสาระท 4 ประวตศาสตรจะจดใหแกผเรยนในทกชนป

แนวทางการจดการเรยนการสอนสาระประวตศาสตร การสอนประวตศาสตรอาจสอนโดยวธการเนนขอเทจจรงเปนหลก (Information oriented approach) กบวธการทเนนผเรยนเปนหลก (student oriented approach) วธการทเนนผเรยนเปนหลก นบเปนวธการสอนทมประสทธภาพ ถาเปนการสอนทเนนขอเทจจรง ผสอนจะสอนไดไมหมด เพราะขอเทจจรงหรอปญหาของโลกหรอของแตละชาตมมากและซบซอนยงขน การสอนเพยงขอเทจจรงอาจไมมประสทธภาพเทาทควร ดงทมผวจารณวา การสอนประวตศาสตรนน ถาครสอนใหนกเรยนจดจ าเหตการณ ชวประวต ป พ.ศ. อยางเดยว ขอมลเหลานผเรยนอาจลมและไมไดน าไปใชประโยชน ดงนน การสอนประวตศาสตรจงควรเนนผเรยนเปนหลก พยายามพฒนาใหผเรยนมความคดวพากษวจารณขอมลหรอหลกฐานในอดต หรอเหตการณทก าลงจะเกดขนอยางมเหตผล

39

การสอนประวตศาสตรโดยเนนผเรยนเปนหลกมอยหลายวธดวยกนทครสามารถน ามาใชสอนในหองเรยนได ในทนจะเนนวธทส าคญทนกประวตศาสตรใชในการศกษาหาความร ซงครสามารถน าวธการนนมาใชเปนแนวในการเรยนการสอนได ไดแก

1) วธการทางประวตศาสตร ในการสอนสาระประวตศาสตร ผสอนอาจน าวธการทางประวตศาสตรทประกอบดวยขนตอน 6 ขน คอ

1) การสะสมขอเทจจรง หรอขอมลตาง ๆ 2) การคดเลอกขอเทจจรง 3) การประเมนความส าคญของขอเทจจรง 4) การแจกแจงขอเทจจรงเหลานนมความสมพนธกนอยางไร 5) การตความ 6) การเรยบเรยง

วธการดงกลาว ครสงคมศกษาสามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนในหองเรยนไดอยางนาสนใจ เพอชวยใหผเรยนรจกคดวเคราะหอยางมเหตผล โดยเฉพาะขนของการประเมนความส าคญของขอเทจจรงหรอการวพากษ ขนการตความ เปนตน การสอนดวยวธการทางประวตศาสตรจะเนนใหผเรยนฝกหดการประเมนคณคาของหลกฐาน ใหผเรยนฝกการคดวเคราะห อยางมวจารณาญาณ

2) วธการประวตศาสตรบอกเลา หลกฐานทางประวตศาสตรไมวาจะเปนหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรหรอหลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร ลวนมความส าคญยงตอการศกษาคนควาทางประวตศาสตร แตในบางครงหลกฐานอาจมไมเพยงพอ ท าใหการคนควางานของนกประวตศาสตรไมสมบรณ นกประวตศาสตรจงใชวธการประวตศาสตรบอกเลา (Oral History) เพอการคนควาหาขอมลประกอบ ท าใหงานศกษาคนควาของนกประวตศาสตรสมบรณและนาเชอถอมากยงขน

วธการประวตศาสตรบอกเลา เปนวธการหนงทผสอนสามารถน ามาใชในการเรยนการสอนได การสอนสาระประวตศาสตรในโรงเรยน ผสอนสวนใหญมกใชวธการบรรยายเนอหา ท าใหนกเรยน เหนวาประวตศาสตรเปนวชาทตองทองจ า นาเบอหนาย เปนวชาทศกษาแตเรองของอดตทอยหางไกล วชาประวตศาสตรจงดดอยคาไป ดงนน ผสอนจงตองท าใหวชาประวตศาสตรเปนวชาทนาสนใจและมชวตชวา การน าวธการประวตศาสตรบอกเลามาใชในหองเรยนอาจท าใหบรรลเปาหมายดงกลาวได เมคาฟฟ สทตน และเดวส (Mchaffy, Stitton, and Davis, 1979) ไดชใหเหนวา วธการ

40

ประวตศาสตรบอกเลาจะชวยใหผเรยนมความกระตอรอรน ไมเฉอยชา และนกเรยนจะรสกเหมอนวา ขอมลทางประวตศาสตรมอยรอบตวเขา

นอกจากวธสอนทน าเสนอดงกลาวแลว ยงมวธการสอนอน ๆ ทครสงคมศกษาสามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนได เชน การสอนแบบสบสวนสอบสวน การแกปญหา เปนตน

จากวธการสอนทเนนตวผเรยนเปนหลกทน าเสนอไปแลวนน ผสอนสาระประวตศาสตรอาจจดกจกรรมทเกยวของทางประวตศาสตรเพมเตมในการเรยนการสอนดวย ดงตวอยางกจกรรมการเรยนการสอนตอไปน 1) กจกรรมสงเสรมความเขาใจเกยวกบล าดบเหตการณ (chronology) การสอนการล าดบเหตการณในประวตศาสตร จะชวยใหนกเรยนเกดความเขาใจเหตการณในประวตศาสตรทเกดขนอยางตอเนอง อยาง เปนเหตเปนผล และยงสามารถท าใหนกเรยนจดจ าเหตการณส าคญ ๆ ทท าใหมการเปลยนแปลงในประวตศาสตร ชวยท าใหนกเรยนสามารถสรางสถานการณใหสอดคลองกบสงทเกดในอดตและเชอโยงเหตการณเหลานนมาสปจจบน 2) กจกรรมการเทยบศกราช การนบชวงเวลา และค าศพทในวชาประวตศาสตร ครควรอธบายค าศพทเกยวกบการนบเวลา และสอนวธเทยบศกราชตาง ๆ 3) กจกรรมการจดท าแผนภมตนไม (family Tree) เกยวกบประวตบคคล การทจะศกษาประวตศาสตรใด ๆ กตาม นกเรยนควรจะมแนวคดเกยวกบประวตความเปนมาของตนเอง ของครอบครว หรอบคคลส าคญเสยกอน เพอใหเกดความเขาใจอยางเปนรปธรรม ควรใหนกเรยนฝกการท าแผนภมตนไมของบคคลส าคญตาง ๆ ในประวตศาสตร จะท าใหการเรยนประวตศาสตรนาสนใจและผเรยนเกดเขาใจในเหตการณและความสมพนธมากยงขน 4) กจกรรมเกยวกบการเขยน การเขยนนบเปนกจกรรมส าคญในการเรยนวชาประวตศาสตร เพราะประวตศาสตรนนมรากฐานมาจากการเขยนและบนทกของมนษยในยคสมยตาง ๆ ดงนน นกเรยนจงควรไดการฝกฝนใหรจกการบนทกหรอ การเขยนเรองราวทเกดขนใกลตวนกเรยน หรอฝกการบนทกเมอพบเหนเหตการณส าคญ ๆ 5) กจกรรมเกยวกบการพด เชน ฝกการพดในรปแบบตาง ๆ ทเกยวกบเหตการณทางประวตศาสตร เชน การอภปราย การโตวาท การปาฐกถา การสมภาษณบคคลส าคญ การหาเสยง เปนตน การจดกจกรรมการเรยนการสอนประวตศาสตรทน าเสนอมาขางตนน ผสอนอาจเลอกน าไปใชโดยพจารณาจากเนอหาทจะสอน วฒภาวะของผเรยน บรรยากาศของหองเรยน นอกจากนน

41

ครสงคมศกษาควรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศประกอบการเรยนการสอนประวตศาสตรดวย การใชเทคโนโลยมความส าคญตอการเรยนการสอนประวตศาสตรในปจจบนอยางมาก เพอใหนกเรยนมความรททนสมย ควรใหนกเรยนรจกใชเทคโนโลยเปนสอในการหาขอมลเกยวกบประวตศาสตร ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ เชน การหาขอมล หรอหลกฐานตาง ๆ ในเวบไซตทมอยอยางหลากหลาย เปนตน ทงน เพอใหการเรยนการสอนประวตศาสตรมความหมายอยางแทจรง 4.5 แนวทางการจดการเรยนรสาระท 5 ภมศาสตร ส าหรบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ของไทย ไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรในสาระท 5 ภมศาสตร ไวดงน มาตรฐาน ส 5.1 เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ และความสมพนธของ สรรพสงทปรากฎผลตอกนและกนในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการคนหา วเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศ อยางมประสทธกภาพ มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม มจตส านกและมสวนรวมในการอนรกษทรพยากร และสงแวดลอมเพอการพฒนาทย งยน จากมาตรฐานทง 2 ขอ สาระการเรยนรภมศาสตร ไดเนนใหผเรยนเรยนเกยวกบลกษณะกายภาพของโลก แหลงทรพยากร และภมอากาศของประเทศไทยและภมภาคตาง ๆ ของโลก การใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ความสมพนธกนของสงตาง ๆ ในระบบธรรมชาต ความสมพนธกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน การน าเสนอขอมลภมสารสนเทศ การอนรกษสงแวดลอมเพอการพฒนาทย งยน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการกรศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ 2551: 2 - 3) สาระและมาตรฐานการเรยนรในสาระท 5 ภมศาสตรจะจดใหแกผเรยนในทกชนป แนวทางการจดกจกรรมการเรยนการสอนสาระภมศาสตร การเรยนการสอนสาระภมศาสตรมงพฒนาผเรยนใหมความรความเขาใจในเนอหาวชาภมศาสตร พฒนาใหมทกษะทางภมศาสตร และพฒนาใหมเจตคตทางภมศาสตร ดงนน การจดกจกรรมการเรยนการสอนจงตองมงพฒนาผเรยนทงสามดานดวยกน โดยจดกจกรรมทเนนตวนกเรยนเปนส าคญ ซงครสงคมศกษาอาจน าวธการทางภมศาสตรเขาไปประยกตในการจดกจกรรมการเรยนการสอนไดดวย ในทนขอเสนอแนะแนวทางการจดกจกรรมการเรยนการสอน ดงน

42

ก. กจกรรมการเรยนการสอนโดยการใชโครงการ ครสงคมศกษาอาจใหนกเรยนไดฝกคดเรองทเกยวกบประเดนทางภมศาสตร วานกเรยนสนใจเรองอะไร แลวก าหนดเปนโครงการทจะศกษา เชน ถานกเรยนตองการจะศกษาเกยวกบทองถนของตน นกเรยนอาจจะจดท าเปน “โครงการการทองเทยวทองถนของเรา” เมอก าหนดหวขอทจะท าเปนโครงการแลว ครใหนกเรยนวางแผนการด าเนนงาน เชน จะสบคนขอมลอยางไร ประเภทของขอมล เชน ขอมลเกยวกบเอกสาร อาจขอเอกสารจากจากแหลงวทยาการหรอผรในทองถนและเอกสารของทางราชการ สวนขอมลบางอยางอาจตองออกไปส ารวจสภาพภมศาสตรทางดานกายภาพและสภาพทางสงคม วฒนธรรมทเปลยนแปลงไป ซงเปนการส ารวจภาคสนาม เมอวางแผนการด าเนนงานแลว จงลงมอปฏบตงานตามขนตอน น าขอมลทสบคนมาไดทงขอมลเชงเอกสารและขอมลทไดจากการส ารวจเหลานนมาวเคราะห สงเคราะห และประเมน แลวจงน ามาเรยบเรยง โดยใหรายละเอยดเกยวกบทองถนตามหวขอทนกเรยนระบ หวขอทนกเรยนน ามาเรยบเรยง เปนตนวา

- ลกษณะทางภมศาสตรของทองถน โดยแสดงทตง ดวยการเขยนเปนแผนทสงเขป ของทองถน แสดงลกษณะภมประเทศ ใหขอมลเกยวกบภมอากาศ เปนตน

- แสดงผงเมอง แสดงแผนผงของถนน ทตงของสถานทราชการ สถานทส าคญของทองถน โดยมทศก ากบ

- อาชพของคนในทองถน สภาพเศรษฐกจของทองถน แสดงขอมลเกยวกบรายไดของประชากร แสดงสนคาทนาสนใจของทองถน เปนตน

- แนะน าสถานททางธรรมชาตทจะนาสนใจของทองถน โดยแสดงรปภาพของสถานทนน ๆ ตลอดจนเสนทางการเดนทาง เปนตน

ฯลฯ เมอจดท าโครงการเรยบรอยแลว ครอาจใหนกเรยนน าโครงการไปเผยแพร เชน จดท าเปนเอกสารแผนพบแจกจายไปยงนกเรยนหรอกลมสนใจในชมชนของตนหรอชมชนอน ๆ เพอใหกลมคนตาง ๆ มาทองเทยวในทองถนของเรา ในการเผยแพรโครงการน กควรมการประเมนความส าเรจของโครงการดวย ข. กจกรรมการเรยนการสอนโดยใหผเรยนไปศกษานอกสถานท ในการจดการเรยนการสอนสาระภมศาสตร ครอาจน ากจกรรมการศกษานอกสถานทไปประยกตใช ผเรยนจะไดความรจากการไปสมผสสงทเปนรปธรรมโดยตรง เชน ไดเหนภมประเทศทครเคยอธบายในชนเรยนวาแทจรงเปนอยางไร หรอไดเหนสภาพของเมอง วามจดเดนจดดอยของการวางผงเมองอยางไร ไดเหนรปแบบ

43

ของการสรางทอยอาศยวามความสอดคลองกบลกษณะทางภมศาสตรอยางไร เปนตน ในการใหนกเรยนออกไปศกษานอกสถานทนน ครอาจฝกทกษะการจดบนทก การส ารวจ การท าแผนท แผนผง การวเคราะหขอมล ซงถอเปนทกษะการเรยนรทางภมศาสตรไปพรอม ๆ กนดวย ค. กจกรรมการเรยนการสอนโดยใชวธการส ารวจ กจกรรมการส ารวจเปนกจกรรมทครจดใหนอกหองเรยน ครอาจมอบหมายใหนกเรยนไปส ารวจลกษณะภมประเทศของชมชนทนกเรยนอาศยอย ส ารวจสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ส ารวจสภาพแวดลอมทางสงคม เชน จ านวนประชากร อาชพ ลกษณะของทอยอาศย เปนตน ขณะทนกเรยนก าลงปฏบตกจกรรมการส ารวจอยนน ครควรเนนใหนกเรยนฝกทกษะการจดบนทก นอกเหนอจากจดบนทกโดยบรรยายเปนลายลกษณอกษรแลว อาจหมายรวมถงจดบนทกโดยใชวธทางกราฟก เชน การเขยนเปนแผนผง การจดท าตาราง กราฟ หรอการถายภาพ เปนตน ง. กจกรรมการจดท าแผนท แผนทเปนเครองมอส าคญในการศกษาสาระภมศาสตร ครควรฝกใหนกเรยนท าแผนทอยางงาย ๆ เชน ใหนกเรยนจดท าแผนทสถานทตงบานของตน แผนททตงของโรงเรยน แผนทชมชน แลวจงขยายไปเปนแผนทภาค และแผนทประเทศ ตามล าดบ โดยแสดงรายละเอยดของภมประเทศ ทศทาง รวมทงเรยนรเกยวกบการก าหนดอตราสวน เปนตน ซงกจกรรมฝกการท าแผนทนจะพฒนาผเรยนใหมมโนมตเกยวกบทตงและมโนมตเกยวกบพนท ซงเปนมโนมตหลกทส าคญของการเรยนการสอนสาระภมศาสตร กจกรรมการเรยนการสอนทเสนอแนะดงกลาวขางตน เปนแนวทางทครสามารถน าไปประยกตใชไดทงกจกรรมในหองเรยนและกจกรรมนอกหองเรยน โดยกจกรรมเหลานทจะสงเสรมใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสาระภมศาสตร ฝกและพฒนาทกษะทางภมศาสตรใหแกผเรยน ตลอดจนไดพฒนาเจตคตทางภมศาสตรใหแกนกเรยนดวย เชน ความเขาใจในปรากฏการณทางภมศาสตร ความภมใจในทองถน ความรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาต เปนตน 4.6 แนวทางการจดการเรยนรสาระรวมสมยในวชาสงคมศกษา

เ นองจากวชาสงคมศกษาเปนวชาทมลกษณะเปนการบรณาการแบบสหวทยาการ (interdisciplinary integration) โดยบรณาการความรทไดคดสรรมาจากกลมวชาสงคมศาสตร รวมทงกลมวชามนษยศาสตรบางสวน แตเนองจากวชาการในสาขาสงคมศาสตรมความเปนพลวตหรอเคลอนไหวอยตลอดเวลา ขอมลและสารสนเทศมการเปลยนแปลง ปรบปรง และพฒนาอยเสมอ ดงนน ครสงคมศกษา จงจ าเปนตองตดตามความเคลอนไหวขององคความรใหม ๆ คอน าขอมลหรอสารสนเทศรวมสมยมาใชเพอพฒนาการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา

44

ดงนน การน าสาระรวมสมย (Contemporary Issues) ซงเปนประเดนสาระในแตกลมสงคมศาสตรมาใชในการจดการเรยนการสอนในวชาสงคมศกษา จงเปนสงทจ าเปนอยางยง นอกเหนอจากสาระการเรยนรแกนกลางทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

สาระรวมสมยในวชาสงคมศกษา มอยหลายสาระดวยกน ทส าคญไดแก 1) ครอบครวศกษา (Family Education) ครอบครวศกษา เปนการศกษาสถาบนทเลกทสด

และส าคญทสดของสงคม เนองจากมความผกพนกบมนษย ตงแตเกดจนตาย โดยมจดมงหมายเพอใหผเรยนไดมความรความเขาใจในเปาหมาย บทบาทหนาท และความรบผดชอบของสมาชกในครอบครว ความเขาใจและตระหนกถงพนธะผกพนซงกนและกนของสมาชกในครอบครวอยางแทจรง และมความรความเขาใจในโครงสรางหนาทของครอบครวทรวมตวเปนสถาบนหลกของสงคม และเปนหนวยทางเศรษฐกจและสงคมทส าคญ

ส าหรบเนอหาสาระของครอบครวศกษา ควรใหเรยนความหมายของสถาบนครอบครว และหนาทของสถาบนครอบครว

การจดกจกรรมการเรยนการสอนครอบครวศกษาสามารถจดไดอยางหลากหลาย โดยเฉพาะ การจดไวในโปรแกรมวทยาศาสตรมนษยเพอใหผเรยนไดมโอกาสสบคนภมหลงของครอบครวดวยวธการสบคน การวจย และใชเอกสารประกอบการคนควา

2) สตรศกษา (Women Studies) บทบาทและฐานะของผหญงตงแตอดตจนกระทง ดเหมอน วาจะดอยกวาบรษเพศในทกดานและในทกกรณ การตระหนกในคณคาของสตร ท าใหมการจดการเรยนการสอนเกยวกบสตรขน เรยกวา สตรศกษา

การจดการศกษาวชาสตรศกษา มงสรางความรความเขาใจและคานยมทถกตองเกยวกบสตรในดานตาง ๆ ทงในดานกายภาพ สถานภาพ บทบาท สทธสตร สทธมนษยชน ความเสมอภาคในโอกาสตาง ๆ และปญหาอน ๆ ของสตร รวมทงเนนความสามารถในการแกไขปญหาความเสมอภาคของผหญง และแกปญหาตาง ๆ ทเกยวกบผหญงดวย ท งนเปนการมงพฒนาความสามารถหรอศกยภาพของผหญงอยางแทจรง

การจดการเรยนการสอนวชาสตรศกษาในวชาสงคมศกษา สามารถจดไดตงแตระดบปฐมวยศกษา ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย เนอหาเกยวกบสตรศกษาสามารถสอดแทรกไวในทกกลมสาระการเรยนร เปนตนวา ในสวนทเกยวกบสาระประวตศาสตร

45

ควรชใหผเรยนไดเขาใจถงบทบาทของสตรในประวตศาสตร และเนนความส าคญของสตรในฐานะทเปนผสรางประวตศาสตรดวย

3) ผสงอายศกษา (The Elderly Education) เนองจากผสงอายมแนวโนมจะเพมจ านวนมากขน ประชากรในกลมอายอน ๆ โดยเฉพาะนกเรยนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา จงควรมความรความเขาใจเกยวกบผสงอายใหมากทสด เพอการดแลและปฏบตตอผสงอายใหมความสขใน บนปลายชวต

การจดกจกรรมการเรยนการสอน “ผสงอายศกษา” อาจท าไดดวยวธเดยวกนกบ “ครอบครวศกษา” รวมทงกจกรรมการสมภาษณผสงอายในครอบครว การส ารวจ เชน การออกไปยงชมชนใกลบานเพอส ารวจการจดบรการสาธารณะและการดแลผสงอายขององคกรปกครองทองถน หรอการแสดงบทบาทสมมตเพอใหเขาใจผสงอายยงขน เปนตน

4) พลโลกศกษา (Global Education) การพฒนาเยาวชนใหเปนพลเมองดเฉพาะในประเทศทตนอาศยอยเทานนอาจไมเพยงพอ เพราะสภาวการณของโลกไดเปลยนแปลงไปอยางมาก การพฒนาเยาวชนจงตองขยายขอบเขตไปสการพฒนาใหเปนพลเมองดระดบโลก ใหเปนพลเมองดทมโลกทรรศนในการมองโลกและอยรวมกบผอนอยางสนตสข แนวทางการพฒนาความเปนพลเมองดในระดบโลกน ไดรบความสนใจและน าไปสการปฏบตอยางแพรหลาย โดยเรยกการจดการศกษาตามแนวคดใหมนวา “โลกศกษา” (Global Eduction) โดยเปาหมายการจดการเรยนการสอนโลกศกษา คอ การพฒนาผเรยนใหมความร ทกษะ และเจตคตทจะด าเนนชวตอยในโลกนไดอยางมคณภาพ

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยเฉพาะกลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเปนสาระการเรยนรทสงเสรมศกยภาพการเปนพลเมองดใหแกผเรยน และเปนสาระทมความเกยวของกบการจดการศกษาโลกศกษาโดยตรง การก าหนดขอบขายเนอหาสาระของโลกศกษาตองมงเนอหาทจะใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบโลกโดย เนนในสวนของขอเทจจรงและสวนทเปนมโนมต มงพฒนาทกษะหรอสมรรถนะของผเรยนในเรองการแกปญหา การตดสนใจ และการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ตลอดจนมงพฒนาเจตคตในเรองการชวยเหลอ การพงพาอาศย และการยอมรบการเปลยนแปลงของโลก โดยสามารถจดหลกสตรดานโลกศกษาไดหลายแนวทาง ไดแก การสอดแทรกหรอบรณาการโลกศกษาในรายวชาตางๆ ทปรากฎในหลกสตร การสอดแทรกหรอบรณาการโลกศกษาในวชาสงคมศกษา และการจดโลกศกษาเปนรายวชาหนง สวนการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาแนวคดดานโลกศกษา สามารถจดการเรยนการสอน โดยสอดแทรกหรอบรณาการไวในกลมสาระการเรยนรตาง ๆทง 8 กลมสาระทปรากฏในหลกสตร

46

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 การสอดแทรกหรอบรณาการในวชาสงคมศกษา รวมทงการน าเสนอประเดนปญหาเกยวกบโลก ทงนโดยขนอยกบผสอนทจะวนจฉยวาในแตละ รายวชามบทเรยนใดหรอหนวยการเรยนใดบางทสามารถสอดแทรกแนวคดดงกลาวได โดยบรณาการ ทงเนอหาสาระ เจตคต และทกษะทเกยวของกบโลกศกษา

5) พหวฒนธรรมศกษา (Multicultural Education) พหวฒนธรรม คอ ความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงไดแก การด าเนนชวต ประจ าวน ทมความเหมอนและความตางจากวฒนธรรมอน ๆ โดยเนนการยอมรบซงกนและกน โดยทวไปสงคมตาง ๆ มปญหาทตองแกไขเหมอนกน สงคมทกสงคม จงตองมระบบตาง ๆ ของวฒนธรรม เราเรยกวฒนธรรมดานตาง ๆ เหลานนวา วฒนธรรมสากล และถงแมวาแตละสงคมจะมปญหาพนฐานเหมอน ๆ กน แตอาจจดการหรอแกปญหาตาง ๆ เหลานนแตกตางกนไป ท าใหมวฒนธรรมแตกตางกนไป เกดเปนวฒนธรรมเฉพาะขน สวนวฒนธรรมทวไป หมายถง วฒนธรรมทเปนหลกในการด าเนนชวตทวไปของสมาชกจ านวนมากของสงคม หรอเปนวฒนธรรมทคนจ านวนมากในสงคมมอยรวมกน และวฒนธรรมยอย หมายถง สวนตาง ๆ ของวฒนธรรมทใชกนในกลมคนบางกลมเทานน วฒนธรรมยอย มกเปนสวนหนงของวฒนธรรมทวไป และมกจะเกยวของกบวฒนธรรมทวไป แตในเวลาเดยวกนกมกแตกตางไปจากวฒนธรรมทวไปดวย

การศกษาสามารถเปนเครองมอหรอกลไกทจะน าไปส การสรางความเขาใจเรองพหวฒนธรรม เพอการอยรวมกนอยางสนตทามกลางความหลากหลายของกลมคนในสงคมได โดยการจดการศกษาพหวฒนธรรมมเปาหมายเพอพฒนาความเขาใจในความหลากหลายทางวฒนธรรมของสงคม เพอประยกตกระบวนการคดและการตดสนใจในประเดนเกยวกบพหวฒนธรรม เพอพฒนาทกษะทจ าเปนในการตดตอสอสาร ทงกบกลมคนสวนใหญและกลมคนสวนนอย เพอแกไขขอขดแยงและกอใหเกดการกระท าในการปรบปรงเงอนไขในปจจบน และเพอพฒนาเจตคต คานยม และพฤตกรรมทสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรม ความแตกตางของกลมชาตพนธในสงคม

ส าหรบแนวทางการจดการศกษาพหวฒนธรรม แบงคส (James A. Banks, 2006: 5) ไดเสนอมต (dimensions) ของการจดการศกษาพหวฒนธรรม ออกเปน 5 มตดวยกน ไดแก

1) การบรณาการเนอหา (Content Integration) 2) กระบวนการสรางองคความร (The Knowledge Construction Process) 3) การลดความเดยจฉนท (Prejudice Reduction) 4) ความเสมอภาคในการจดการเรยนการสอน (An Equity Pedagogy)

47

5) กระบวนการท าใหวฒนธรรมของโรงเรยนและโครงสรางทางสงคม มบทบาทมากขน (An Empowering School Culture and Social Structure)

สวนแนวทางการจดหลกสตรการเรยนการสอนพหวฒนธรรมในสถานศกษา แบงคสไดใหแนวทางการจดหลกสตรพหวฒนธรรมเปน 4 ระดบ ดงน

ระดบท 1 แนวทางการจดหลกสตรโดยการมสวนรวม (The Contributions Approach) ระดบท 2 แนวทางการจดหลกสตรโดยเพมเนอหา (Additive Approach) ระดบท 3 แนวทางสการเปลยนแปลง (Transformative Approach ระดบท 4 แนวทางการปฏบตกจกรรมทางสงคม (Social Actions Approach)

จากแนวคดของแบงคสทเสนอแนวทางการจดหลกสตรพหวฒนธรรมใน 4 ระดบนน ถาจะน ามาประยกตใชในการจดหลกสตรการเรยนการสอนพหวฒนธรรม ใหสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ครสงคมศกษาสามารถพฒนาหลกสตรพหวฒนธรรมไดหลายแนวทางดวยกน คอ

1) การสอดแทรกหรอบรณาการแนวคดพหวฒนธรรมในกลมสาระการเรยนรทกกลมทปรากฏในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

2) การสอดแทรกหรอบรณาการพหวฒนธรรมในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

3) การจดเนอหาพหวฒนธรรมเปนรายวชาหนง 6) สนตศกษา (Peace Education) สนตศกษา หมายถง ความพยายามอยางหนงในการ

ตอตานความขดแยง ความรนแรง และ และความไมสงบในสงคม โดยใชการศกษาเปนเครองมอท าความเขาใจในเรองความขดแยง ความรนแรง และการอยรวมกนอยางสนตสข และวธการแกปญหาความรนแรง เพอใหไดมาซงสนตภาพ โดยมความมงหมายทตางกน 2 ประการ คอ เปนการศกษาเรองสนตภาพเพอ เรยนร และท าความเขาใจถงลกษณะความเปนจรงของสนตภาพ หรอเปนการศกษาเรองสนตภาพเพอ สราง สนตภาพใหเกดขน (ไพฑรย สนลารตน อางถงใน รงธรรม ศจธรรมรกษ 2533: 9)

ความเปนมาของสนตศกษา จดเรมตนทท าใหเกดสนตศกษามาจากสงคราม ความรนแรง และความขดแยงทเกดขน โดยเฉพาะในชวงทศวรรษแรก ๆ (1950:1960) องคกรยเนสโก ไดพยายามใชแนวทางการศกษาเพอสงเสรมความเขาใจอนดระหวางชาต แตในชวงทศวรรษ ตอมา (ค.ศ. 1960 - 1970) สงครามและความขดแยงกลบมเพมมากขน จงไดพฒนาขนเปนเรองของสนตศกษา และสนต

48

ศาสตรอยางชดเจน มโปรแกรม โครงการหรอศนยทเกยวกบสนตภาพและความขดแยงในหลายประเทศ การจดการเรยนการสอนสนตศกษาไดด าเนนการสบตอมาจนในปจจบน

วชาสนตศกษาเปนวชาทมความส าคญตอผเรยน โดยมลกษณะส าคญของวชาสนตศกษา ใน 4 ลกษณะ ไดแก มลกษณะสหวทยาการ เปนวชาประยกต ยดถอคณคาสนตภาพเปนเปาประสงคแนวน า และสนตศกษาไดศกษาเรองตาง ๆ ในหลายระนาบและตางระดบ (ไชยนต รชชกล 2544) การจดการเรยนการสอนสนตศกษา มวธการสอนอยหลายวธ ไดแก

1) วธสอนโดยการแกปญหา 2) วธสอนโดยการสบสวนสอบสวน 3) วธสอนโดยการอภปราย 4) วธสอนโดยการแสดงบทบาทสมมต 5) วธสอนโดยใชสถานการณจ าลอง 6) การจดการเรยนการสอนโดยใชกรณตวอยาง

7) เทคนคพยากรณ 8) พทธวธในการสอน

5. การออกแบบหนวยการเรยนรในวชาสงคมศกษา 5.1 การออกแบบหนวยการเรยนรในวชาสงคมศกษา การน าหลกสตรสถานศกษาสการเรยนการสอนในชนเรยนนน เปนขนตอนส าคญ ครสงคม

ศกษาจะตองสามารถออกแบบหนวยการเรยนรใหสอดคลองกบหลกสตร เพอบรรลเปาหมายทก าหนดไวในหลกสตรสถานศกษา

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 จดเปนหลกสตรองมาตรฐาน (Standards-based Curriculum) หนวยการเรยนรควรมลกษณะเปนหนวยการเรยนรองมาตรฐาน (Standards-based Unit) คอ มาตรฐานการเรยนร/ ตวชวดเปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน และทกองคประกอบในหนวยการเรยนรตองเชอมโยงสอดคลองสมพนธกบมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด (รงนภา นตราวงศ 2553: 5-53)

5.1.1 องคประกอบส าคญของหนวยการเรยนร หนวยการเรยนรองมาตรฐาน มองค ประกอบส าคญ ดงน

1) มาตรฐานการเรยนร/ ตวชวด

49

2) สาระการเรยนร 3) ชนงานหรอภาระงานทนกเรยนปฏบต 4) การประเมนผล 5) กจกรรมการเรยนร 6) สอและแหลงเรยนร ดงมรายละเอยด ดงน

1) มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด เนองจากมาตรฐาน/ตวชวดจะระบใหทราบถงสงทผเรยนพงรและปฏบตได ซงเปนเปาหมายคณภาพทตองการใหเกดจากการเรยนการสอของหนวยนน ดงนนในการออกแบบหนวยการเรยนร จงตองระบมาตรฐาน/ตวชวดไวอยางชดเจน และในแตละหนวยการเรยนรอาจมตวชวดทเปนเปาหมายไดมากกวาหนงตวชวด ซงอาจเปนตวชวดจากกลมสาระการเรยนรเดยวกนหรอตางกลมสาระการเรยนรกนกได ในกรณทตองการออกแบบการเรยนรแบบบรณาการ

2) สาระการเรยนร ขอบขายเนอหาทจะเปนสอน าพาผเรยนใหมความร ทกษะ หรอคณลกษณะตามทระบในตวชวด ส าหรบรายวชาพนฐานสวนสาระการเรยนรนสามารถพจารณาไดจากสงทก าหนดไวในสาระการเรยนรแกนกลางทสอดคลองกบตวชวดนน ๆ สวนรายวชาเพมเตมกคอ สาระการเรยนรเพมเตมทผสอนจะก าหนดขนตามผลการเรยนรของรายวชา

3) ชนงานหรอภาระงานทผเรยนปฏบต ชนงานหรอภาระงานทใหผเรยนปฏบต อาจก าหนดโดยคร หรอครและผเรยนรวมกนก าหนดขน เพอใหผเรยนไดลงมอปฏบตในแตละหนวยการเรยนร โดยชนงานหรอภาระงานเหลาน นอกจากตองแสดงใหเหนถงพฒนาการในการเรยนรของผเรยนแลว ยงเปนหลกฐานรองรอยทแสดงใหเหนวาผเรยนมความรและทกษะตามทระบไวในตวชวด 4) การประเมนผล ในการออกแบบหนวยการเรยนรองมาตรฐาน การวดประเมนผลเปนสงส าคญทจะชวยใหทราบวาผเรยนมคณภาพตามมาตรฐาน/ตวชวดทก าหนดหรอไม และมสวนใดทจะตองแกไขปรบปรง ดงนนการประเมนผลจะตองมการก าหนดเกณฑในการประเมนใหชดเจน ซงเกณฑเหลานนครอาจจะรวมกนก าหนดกบผเรยน และเกณฑนนจะตองมความชดเจน เทยงตรง ทงนครควรแจงใหผเรยนทราบลวงหนาถงวธการและเกณฑในการประเมนผลกอนทจะใหผเรยนลงมอปฏบตงาน

5) กจกรรมการเรยนร กจกรรมการเรยนรเปนสงทจะชวยพฒนานกเรยนใหมความร/ทกษะ ตามทระบไวในตวชวด และเปนสงส าคญทจะชวยปลกฝงคณลกษณะอนพงประสงคและ

50

สมรรถนะส าคญใหกบนกเรยน ซงกจกรรมการเรยนรเรมจากกจกรรมน าเขาสการเรยน กจกรรมพฒนาการเรยนร และกจกรรมรวบยอดตามล าดบ

6) สอและแหลงเรยนร ทน ามาใชประกอบการเรยนการสอน มอยหลายชนดทครผสอนสามารถน ามาใชได มทงสอประเภทโสตทศน สอสงพมพ สอภาพและเสยง และสออเลกทรอนกส สวนแหลงการเรยนร ไดแก แหลงเรยนรประเภทตาง ๆ ทมอยในทองถน ตลอดจนเวบไซตเกยวกบเนอหาสาระทจะสอน

นอกจากองคประกอบดงกลาวขางตนแลว ครผสอนอาจเพมหวขออน ๆทสถานศกษาก าหนด

5.1.2 ขนตอนการออกแบบหนวยการเรยนรแบบองมาตรฐาน ในการออกแบบหนวยการเรยนรองมาตรฐานนน สามารถท าไดหลายรปแบบ เพอพฒนาผเรยนใหบรรลเปาหมายเดยวกน มไดมการก าหนดหรอจดล าดบขนตอนทแนนอนตายตว ขนอยกบวตถประสงค และเหตผล ความจ าเปนของแตละบรบท อยางไรกตามรปแบบในการออกแบบหนวยการเรยนร ทรจกกนแพรหลายและเปนทนยมใช คอ การ “ออกแบบยอนกลบ” (Backward design) ซงเปนรปแบบทสมาพนธทางการนเทศและพฒนาหลกสตร (Association for Supervision and Curriculum Development) ของสหรฐอเมรกาและผเชยวชาญดานหลกสตรจ านวนมากไดเสนอแนะไววาเปนการออกแบบหลกสตรทมประสทธภาพในการพฒนาผเรยนไปสมาตรฐาน (อางถงใน แนวทางการบรหารจดการหลกสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2552) ภาพโดยรวมของการออกแบบหนวยการเรยนรลกษณะนคอจะมการก าหนดเปาหมายปลายทางทตองการใหเกดกบผเรยนกอน จากนนจงคอยคดยอนกลบทละขนในเรองของงานทจะเปนรองรอยหลกฐานพรอมทงการวดประเมนผลทสะทอนคณภาพตามเปาหมายนน แลวจงออกแบบกจกรรมการเรยนรทจะชวยใหผเรยนท างานนนได

5.2 การออกแบบหนวยการเรยนการสอนแบบบรณาการในวชาสงคมศกษา 5.2.1 แนวคดเกยวกบการออกแบบการเรยนการสอนแบบบรณาการ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 4 มาตรา 23 ก าหนดไววา “การ จดการศกษาท งการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และบรณาการตามความเหมาะสมในแตละระดบการศกษา”

51

เพอใหการจดการเรยนการสอนบรรลตามจดมงหมายของพระราชบญญตการศกษาดงกลาว ดงนน การออกแบบการเรยนการสอน โดยเฉพาะหนวยการเรยนรจงตองออกแบบในลกษณะของการบรณาการ

1) ความหมายของการบรณาการ บรณาการ (integration) หมายถง การสมพนธเนอหาวชาและวธสอนเรองใดเรองหนง โดยมวชาตาง ๆ ทเกยวของรวมอยดวย ท าใหมการผสมผสานเปนเรองเดยวกน โดยเนนความสมพนธกบสภาพความเปนจรงทอยรอบตวผเรยนตามความจ าเปนของชวต เหมาะสมกบวยของผเรยนและสภาพแวดลอมตาง ๆ เพอใหผเรยนมความรทสมบรณบรรลจดหมายของเรองนน (ปราณ สงขะตะวรรธนและสรวรรณ ศรพหล 2545: 9)

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2549: 3) ใหความหมายวา บรณาการ หมายถง การเชอมโยง ผสมผสานเขาเปนหนงเดยว มความสมพนธกลมกลนกน เพอน าไปใชใหเกดประโยชนในชวตจรงได

กลาวโดยสรป การบรณาการ หมายถง การจดการเรยนการสอนทมการน าศาสตรตาง ๆ หลายสาขาวชาทมความเกยวของมาเชอมโยง ผสมผสาน และสนบสนนซงกนและกน เพอใหผเรยนเกดความรทแทจรงและเ ปนความรทหลากหลาย มงใหผ เ รยนเชอมโยงความร ความคด ทกษะ ประสบการณ รวมทงดานคณธรรม จรยธรรม จนสามารถน าไปใชประโยชนในการด าเนนชวตได

2) ความส าคญของการเรยนการสอนแบบบรณาการ การเรยนการสอนในรปแบบของการบรณาการ นบวามความส าคญ โดยเฉพาะตอผเรยน ซงสรปความส าคญของเรยนการสอนแบบการบรณาการ ไดดงน

ก. การบรณาการจะเชอมโยงการเรยนรทกสาขาวชา ความคด ทกษะ ตลอดจนเจตคต ข. การบรณาการท าใหผเรยนไดเรยนรและเขาใจสงตาง ๆ ไดอยางแจมแจง การบรณาการ

จะเกดความหมายและน าไปใชได กตอเมอความรและความคดยอย ๆ ประสานสมพนธและเชอมโยงกน จนสามารถมองเหนความสมพนธของสงนนกบสงอนรอบตว

ค. การบรณาการเปนการเชอมโยงวถชวตของคนทตองด ารงอยอยางเปนองครวม โดยการจดใหผเรยนไดเรยนรเนอหาตาง ๆ รวมถงการเชอมโยงพฒนาการอยางรอบดานทงดาน สตปญญา ดานทกษะ และดานคณลกษณะ ทตองการพฒนา

ง. การบรณาการชวยใหผเรยนเขาใจความสมพนธระหวางเรอง/ หวขอ/ สาระการเรยนร/ กลมสาระการเรยนร และความสมพนธของกลมสาระการเรยนรตาง ๆ กบชวตจรง

52

จ. การบรณาการชวยใหผเรยนสามารถเชอมโยงความคดรวบยอดในศาสตรตาง ๆ ท าใหมความเขาใจอยางลกซง

ฉ. การบรณาการชวยใหผเรยนสามารถเชอมโยงความรจากสงทเรยนไปสชวตจรงภายนอกหองเรยนได

ช. การบรณาการชวยตอบสนองความสามารถของผเรยนในดานตางๆ ตามแนวคด พหปญญา

ซ. การบรณาการชวยใหผเรยนมทกษะในการเรยนร และสามารถสรางองคความรดวยตนเอง

ฌ. การบรณาการชวยลดความซ าซอนในการเรยนเนอหาตามกลมสาระการเรยนรตาง ๆ ในหลกสตร

3) ลกษณะส าคญของการบรณาการ การบรณาการมความส าคญ ดงน ก. เปนการบรณาการระหวางความรและกระบวนการเรยนร เนองจากปรมาณความรมมาก

ขน มความสลบซบซอน การบอก อธบาย ไมเพยงพอทจะท าใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ ดงนน การแสวงหาความรจงตองมกระบวนการเรยนรควบคไปดวย

ข. เปนการบรณาการระหวางพฒนาการทางดานความรและทางดานจตใจ การบรณา การจะใหความส าคญในการพฒนาดานเจตพสยแกผเรยน ควบคกบการแสวงหาความร เพราะการเรยนการสอนไมใชเนนแตดานพทธพสยแตเพยงอยางเดยว

ค. เปนการบรณาการระหวางความรและการปฏบต เปนการเนนความสมพนธระหวาง ความรและการปฏบต หรอเปนความสมพนธระหวางพทธพสยและทกษะพสย

ง. เปนการบรณาการระหวางสงทอยในหองเรยนและสงทอยในชวตจรง การใหผเรยน ตระหนกถงความส าคญของคณภาพชวตของผเรยน เมอไดเรยนรโดยการบรณาการแลว สงทสอนในหองเรยนจะมความหมายและคณคาตอชวตของผเรยนอยางแทจรง

จ. เปนการบรณาการระหวางวชาตาง ๆ เพอใหผเรยนเกดองคความร หรอพทธพสย เจตพสย และทกษะพสยทเหมาะสมตามความตองการและความสนใจของผเรยน การบรณาการความรของวชาตาง ๆ เขาดวยกนจะสนองความตองการดงกลาว

ฉ. เปนการบรณาการใหเกดความสมพนธระหวางมโนมตของวชาตาง ๆ เพอท าใหเกด การเรยนรทมความหมาย

53

4) รปแบบของการบรณาการ การออกแบบการเรยนการสอนแบบบรณาการในวชาสงคมศกษานน สามารถจดไดเปน 2 รปแบบ คอ (คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2549: 3 – 4)

ก. การบรณาการภายในกลมสาระการเรยนร เปนการจดการเรยนรทเชอมโยงเนอหาดานความร ทกษะกระบวนการ หรอคณลกษณะทพงประสงคในกลมสาระการเรยนรนน ๆ เขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนง การบรณาการภายในกลมสาระการเรยนรเดยวกนนน สามารถจดการเรยนรโดยผสอนในกลมสาระการเรยนรนน ๆ ไมเกยวของกบสาระการเรยนรอน ๆ โดยใชหลกการเชอมโยงภายในวชา

ข. การบรณาการระหวางกลมสาระการเรยนร เปนการจดการเรยนรทเชอมโยงเนอหาดานความร ทกษะ/กระบวนการ หรอคณลกษณะอนพงประสงค ตงแตสองกลมสาระการเรยนรขนไปเขาดวยกน เพอมงศกษาเกยวกบเรองราว ประเดน ปญหา หวขอ หรอประสบการณเรองใดเรองหนง ซงชวยใหผเรยนไดเรยนรในเรองนน ๆ อยางเขาใจลกซง และชดเจน ใกลเคยงกบความเปนจรงในชวตยงขน

การจดการเรยนรแบบบรณาการท ง 2 ประเภทน จะท าใหกระบวนการจดการเรยนรมประสทธภาพตอเมอผสอนเลอกใชรปแบบการจดการเรยนร วธการจดการเรยนร หรอเทคนคการจดการเรยนรทหลากหลาย เหมาะสมกบบทเรยนและศกยภาพของผเรยน

การจดการเรยนรแบบบรณาการ เปนการจดการเรยนรโดยใชการเชอมโยงในดานสาระการเรยนร วธการ และการน าไปใช โดยมเปาหมายเพอพฒนาคณลกษณะของผเรยนในดานตาง ๆ ไดแก ความร ทกษะ กระบวนการ ประสบการณ และคณลกษณะอนพงประสงค จงจ าเปนตองมการวางแผนตงแตการวเคราะหหลกสตร ก าหนดเนอหา การจดกจกรรมการเรยนร การประสานงานและรวมมอกนระหวางผ สอนในกลมสาระการเรยนรตาง ๆ ท งนเพอพฒนาใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพสงสด การบรณาการจงตองเชอมโยงตงแตหลกสตรไปสการจดกจกรรมการเรยนรในชนเรยน ดวยการจดหนวยการเรยนรและกจกรรมการเรยนรแบบบรณาการ ซงมแนวทางในการจดท าดงน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2549: 4-5, 15-20)

วธท 1 ก าหนดประเดน/หวเรอง แลวจงวเคราะหมาตรฐานการเรยนรของกลมสาระการเรยนรทน ามาบรณาการ

วธท 2 วเคราะหและเลอกมาตรฐานการเรยนรของกลมสาระการเรยนรกลมตาง ๆ แลวจงก าหนดประเดน/หวเรอง

54

5.2.2 การออกการเรยนการสอนแบบบรณาการ การบรณาการเชงเนอหา เปนการผสมผสานเชอมโยงเนอหาสาระหรอองคความรในลกษณะของการหลอมรวมกน เนอหาสาระทน ามาหลอมรวม กนจะตองมลกษณะคลายกน สมพนธกน หรอตอเนองกน เพอจะน ามาเชอมโยงเปนเรองเดยวกน

ในการบรณาการเชงเนอหานน ครสงคมศกษาสามารถบรณาการภายในกลมสาระการเรยนร โดยมจดเนนภายในกลมสาระเดยวกน โดยน าวชาตาง ๆ ทสมพนธกนมาบรณาการ เชน น าสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร และสาระท 5 ภมศาสตร

สวนการบรณาการขามกลมสาระการเรยนรนน คอน าสาระการเรยนรกลมอน ๆ ทปรากฎในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ตงแต 2 กลมสาระการเรยนรขนไป มาบรณาการกน

6. สอ แหลงเรยนร และนวตกรรมในวชาสงคมศกษา 6.1 สอการเรยนการสอนในวชาสงคมศกษา สอการเรยนการสอนวชาสงคมศกษานน มอยหลายชนดทครผสอนสามารถน ามาใชได มทง

สอประเภทโสตทศน สอสงพมพ สอภาพและเสยง และสออเลกทรอนกส 6.1.1 สอโสตทศนประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา สอโสตทศนทใช

ประกอบการเรยนการสอน หมายถง การเรยนรผานสอดวยการเหนสอ ดวยการไดยนไดฟง สอโสตทศนจะชวยใหการเรยนการสอนมประสทธภาพมากยงขน ท าใหผเรยนเขาใจเนอหาทไดเรยนอยางแจมแจง และยงชวยใหผเรยนเกดกระบวนการคดอกดวย สอโสตทศนทครสอนวชาสงคมศกษาสามารถน ามาใชได ตวอยางเชน กราฟ แผนภม แผนทภาพ และภาพชด การตน แผนปาย เปนตน

ในการใชสอโสตทศนเพอประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษานน ครผสอนสามารถใชในขนตอนการสอนตาง ๆ คอ

1) ใชสอโสตทศนเพอน าผเรยนเขาสบทเรยน 2) ใชสอโสตทศนประกอบการอธบายใหเขาใจงายขน 3) ใชสอโสตทศนประกอบการสรปบทเรยน

6.1.2 สอสงพมพประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา การใชสอสงพมพประกอบการ เรยนการสอนวชาสงคมศกษา นบวาเปนสงจ าเปน เพราะสอสงพมพเปนสอประเภททจะสงเสรมการอานไดมากทสด

55

ประเภทของสอสงพมพ สอสงพมพเพอการศกษามหลายประเภท ไดแก หนงสอต ารา แบบฝกปฏบต เอกสารอดส าเนา หนงสอพมพ วารสาร จลสาร หนงสออางอง พจนานกรม สารานกรม รายงานการวจย วทยานพนธ หนงสอภาพ โปสเตอร แผนพบ เปนตน 6.1.3 สอภาพและเสยงประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา สอภาพและเสยงเพอการศกษา สามารถน ามาใชในการประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาไดอยางมประสทธภาพ สอภาพและเสยงทครสงคมศกษานยมน ามาใชประกอบการเรยนการสอน ไดแก ภาพยนตร สไลด วดทศน และรายการวทยโทรทศน รวมทงสอเสยง คอแผนเสยง 6.1.4 สออเลกทรอนกสประกอบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา สออเลกทรอนกสเพอ การศกษา หมายถง สอการเรยนการสอนหรอการฝกอบรมทผลตขนส าหรบการเรยนการสอนและการ ฝกอบรม ในรปของแผนแมเหลก การดความจ า แผนซด แผนวซด หรอฮารดดสก และเผยแพรโดย อาศยชองทางการสอสารของระบบสอสารดจทล ซงเปนระบบการสอสารทใชคอมพวเตอรในการผลต และการเผยแพรเปนส าคญ สออเลกทรอนกสมความส าคญในดานความจ าเปนตอการศกษา ตอการ ตอบสนองความตองการของผเรยน และการท าใหสมบรณกบสถานการณและเวลา (บญเลศ สองสวาง 2549: 4-12) ส าหรบสออเลกทรอนกสทครผสอนวชาสงคมศกษาสามารถน ามาใชได ตวอยางเชน สออเลกทรอนกสเพอการศกษาประเภทใชแบบเอกเทศ คอ ซดรอมในรปของบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน และสออเลกทรอนกสเพอการศกษาผานระบบเครอขาย คอ บทเรยน e - Learning 6.2 แหลงการเรยนรส าหรบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา

แหลงการเรยนร หมายถง แหลงขอมลขาวสาร สารสนเทศ วทยากร ภมปญญาชาวบาน และประสบการณ ทสนบสนนสงเสรมใหผเรยนใฝเรยน ใฝร แสวงหาความรและเรยนรดวยตนเองไดตามศกยภาพ แหลงการเรยนรทปรากฎในชมชนมอยอยางหลากหลาย

แหลงการเรยนร จ าแนกไดโดยยดลกษณะการจดตงแหลงการเรยนรเปน 4 ประเภท คอ (นฤมล ตนฑสรเศรษฐ 2533)

1) แหลงการเรยนรประเภทบคคล 2) แหลงการเรยนรประเภททรพยากรธรรมชาต 3) แหลงการเรยนรประเภทสอ 4) แหลงการเรยนรประเภทวตถและอาคารสถานท

56

ส าหรบแหลงการเรยนรในการสอนสงคมศกษาจงนบวามความส าคญอยางยงตอการจดกจกรรมการเรยนร ทงนเนองจากวชาสงคมศกษาเปนวชาทมความสมพนธเกยวของกบพฤตกรรมของมนษยหรอเหตการณทเกดขนในสงคม หากครผสอนสงคมศกษาจดกจกรรมการเรยนรโดยการใหนกเรยนท ารายงานหรอใชวธการบรรยายเนอหาเพยงอยางเดยว จะท าใหผเรยนเกดความเบอหนาย และมทศนคตทไมดตอวชาสงคมศกษา

แหลงการเรยนรส าหรบวชาสงคมศกษามทงแหลงเรยนรระดบประเทศและระดบทองถน 6.3 เทคโนโลยสารสนเทศส าหรบการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา ครสงคมศกษาควรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศประกอบการเรยนการสอนกลมสาระการ

เรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม นอกเหนอจากการใชสออนๆ ดงกลาวมาขางตน การใชเทคโนโลยสารสนเทศมความส าคญตอการเรยนการสอนในปจจบนอยางมาก ทงนเพอใหนกเรยนไดรบขอมลใหม และมความรททนสมย ดงนน ควรใหนกเรยนรจกใชเทคโนโลยเปนสอในการหาขอมลเกยวกบเนอหาในวชาสงคมศกษาทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ เชน การหาขอมล หรอหลกฐานตางๆ ในเวบไซตทมอยอยางหลากหลาย เปนตน

หลกเกณฑทอาจน ามาใชในการประเมนคณภาพสารสนเทศ คอ 1) ความถกตอง 2) ความนาเชอถอ 3) ขอบเขตเนอหา 4) วตถประสงคในการจดท า 5) ความทนสมย 6) การน ามาใช

การใชเทคโนโลยมความส าคญตอการสอนวชาสงคมศกษา เพอใหนกเรยนมความรททนสมย ใหนกเรยนรจกใชเทคโนโลยเปนสอในการหาขอมลเกยวกบเนอหาในวชาสงคมศกษา ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

7. การวด ประเมนผล และการวจยในวชาสงคมศกษา 7.1 การวดและการประเมนผลในวชาสงคมศกษา กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล มคณ (2555: 13-6 ) ไดอธบายถง จดมงหมายของการ

ประเมนผลการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา โดยใหความหมายของ ค าวา “การประเมน” หมายถง

57

กระบวนการทเปนระบบในการเกบรวบรวมวเคราะหและตความหมายของขอสนเทศ เพอใชในการพจารณาวา ผเรยนสมฤทธผลตามจดมงหมายของการเรยนการสอนหรอไม เพราะฉะนน การทจะมขอสนเทศเพอน ามาใชในการประเมนได จะตองมการวดกอน ผลทไดจากการวดจะอยในรปของขอมล ซงอาจเปนทงขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณลกษณะ แลวจงตดสนคณคาจากขอมลดงกลาว วาดหรอไม เพราะฉะนน การประเมนเปนการพยายามทจะตอบค าถามวา “ดอยางไร” (how good) หากกลาวโดยสรปกคอการประเมน = การวด + การตดสนคณคา

การวดและประเมนผลการเรยนการสอนสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม พฤตกรรมทตองวดและประเมนผล จงประกอบดวย

1) ความรความเขาใจในวชาสงคมศกษา หรอดานสตปญญา 2) เจตคตและคานยมในวชาสงคมศกษา หรอดานความรสกและอารมณ 3) ทกษะในวชาสงคมศกษา ไดแก ทกษะทางวชาการและทกษะทางดานสงคม ดงมรายละเอยด ดงน

1. ความรความเขาใจเกยวกบเนอหาในวชาสงคมศกษา การวดและประเมนดานความรความเขาใจ เปนการประเมนสมรรถภาพทางสมองในสวนทเกยวกบสตปญญาของผเรยน ความรความสามารถของผเรยนเกดจากการเรยนทไดจากการสอนของคร และเกดจากการศกษาคนควาของผเรยนเอง ออรแลนได (Orlandi 1971 อางใน กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล มคณ 2555:13- 8 ถง 13-11) ไดจ าแนกประเภทของความรในวชาสงคมศกษาออกเปน 4 ประเภท คอ ขอเทจจรง (facts) มโนมต (Concepts) หลกการ (Generalization) และโครงสรางและแบบจ าลอง (Structure and Model)

1) ขอเทจจรง หมายถง ความรทเกยวกบขอเทจจรงตาง ๆ ในเนอหาวชาสงคมศกษา เชน ชอ เวลา สถานท เหตการณตางๆ ทเกดขน จ านวน ฯลฯ

2) มโนมต หมายถง ความรทไดจากการศกษาและท าความเขาใจในสงใดสงหนง โดยการแยกแยะใหเหนลกษณะทแตกตางกนหรอคลายคลงกน

3) หลกการ หมายถง ความรทไดจากการศกษาความสมพนธระหวางมโนมตตงแตสองมโนมตขนไป

4) โครงสรางและแบบจ าลอง หมายถง ความรทไดจากการรวบรวมขอเทจจรง มโนมตและหลกการในเนอหาวชาสงคมศกษา

58

พฤตกรรมดานความรในวชาสงคมศกษา เปนพฤตกรรมทเกยวของกบความสามารถของผเรยนในการเรยนรเนอหาสาระตางๆ ตามทหลกสตรก าหนด หากยดตามแนวคดของบลม และคณะ (Bloom.et.at, 1956 อางองจาก Payne, 1992: 67-69) แบงออกเปน 6 ขน ดงน

1) ความร (knowledge) 2) ความเขาใจ (comprehension) 3) การน าไปใช (application) 4) การวเคราะห (analysis) 5) การสงเคราะห (synthesis) 6) การประเมน (evaluation)

การวดความรความคดตามแนวคดของบลมดงกลาวขางตน เปนแนวคดเดม ซงแนวคดของบลมไดมการปรบปรงใหม ในป 1990 โดยแอนเดอรสนและแครทโวล (Anderson and Krathwohl, 2001) โดยแบงออกเปน 6 ขน ดงน

1) ความจ า (remembering) 2) ความเขาใจ (understanding) 3) การประยกต (applying) 4) การวเคราะห (analyzing) 5) การประเมน (evaluating) 6) การสรางสรรค (creating)

ส าหรบความหมายของความรความคดตามแนวคดใหม ในแตละขนมดงน (กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล มคณ 2555:13- 10 ถง 13-11)

1) ความจ า หมายถง ความสามารถของผเรยนในการจ าเรองราวตางๆ ทไดเรยนรมาแลว ซงเปนความรจากการจ าในความจ าระยะยาว (long-term memory) ค ากรยาทน ามาใชในการวดความจ า เชนค าวา ระบ ใหนยาม จบค บอกรายละเอยด ท ารายการ บอกชอ เปนตน

2) ความเขาใจ หมายถง ความสามารถของผเรยนในการเขาใจความหมายของเรองราวตาง ๆ โดยการตความ และแปลความ จากสงทไดเรยนรมาแลว ค ากรยาทน ามาใชในการวดความเขาใจ เชนค าวา สรป แยกประเภท แสดงตวอยาง แปลความหมาย เปรยบเทยบ ฯลฯ

3) การประยกต หมายถง ความสามารถของผเรยนในการน าความรทไดเรยนรไปแลวไปใชในสถานการณใหมหรอสถานการณทแตกตางจากสถานการณเดม ค ากรยาทน ามาใชในการวดการ

59

ประยกต เชน ค าวา แสดง ค านวณ ประยกต แกปญหา สาธต สราง รวบรวม ด าเนนการ เปลยนแปลง คนหา อภปราย ตรวจสอบ ฯลฯ

4) การวเคราะห หมายถง ความสามารถของผเรยนในการแยกแยะเรองราว เหตการณหรอปรากฏการณตาง ๆ ออกเปนสวนยอย ๆ ค ากรยาทน ามาใชในการวดการวเคราะห เชน วเคราะห ทดลอง ค านวณ วพากษ เปรยบเทยบ ส ารวจ จดกลม เรยงล าดบ จ าแนก อภปราย เขยนไดอะแกรม จดประเภท แยกความแตกตาง แกปญหา ฯลฯ

5) การประเมน หมายถง ความสามารถของผเรยนในการตดสนเรองราวตาง ๆ โดยอาศยเกณฑและมาตรฐานทก าหนด ค ากรยาทน ามาใชในการวดและการประเมนผล เชน ตรวจสอบ ก าหนดสมมตฐาน วพากษ ทดลอง ตดสน ทดสอบ ท านาย อางอง เปรยบเทยบ ประเมน เลอก วด จดล าดบ แยกความแตกตาง สรป ฯลฯ

6) การสรางสรรค หมายถง ความสามารถของผเรยนในการสรางแนวคดและสารสนเทศใหมจากการใชความรทไดเรยนรมากอน ค ากรยาทใชในการวดการสรางสรรค เชน พฒนา เสนอ ออกแบบ สราง วางแผน ประดษฐ ผลต เขยน ฯลฯ

2. เจตคตและคานยมในวชาสงคมศกษา ตามแนวคดของออรแลนได (Orlandi, 1971 อางใน กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล ม

คณ 2555: 13-11 ถง 13-12) ไดกลาวถงเจตคตและคานยมไวดงน เจตคตในวชาสงคมศกษา แบงออกเปน พฤตกรรมความสามารถทพงปรารถนา และพฤตกรรมทางสงคมทพงปรารถนา คานยมในวชาสงคมศกษา มคานยมตอพฤตกรรมทางประชาธปไตยทพงปรารถนา ส าหรบการประเมนพฤตกรรมดานเจตคตและคานยม มแนวทาง ดงน

2.1 เจตคต แบงออกเปน 2.1.1 พฤตกรรมความสามารถทพงปรารถนา ประกอบดวย เจตคตตอการน าวธการ

ทางวทยาศาสตรมาใชศกษาพฤตกรรมมนษยและเจตคตตอบคคลอน 1) เจตคตตอการน าวธการทางวทยาศาสตรมาใชศกษาพฤตกรรมมนษย สามารถประเมน

ไดจากการถามบคคลโดยตรง ซงสามารถเลอกท าได 2 วธ คอ ใชค าถามปลายปดและค าถามปลายเปด การใชค าถามปลายปด โดยมากจะใชวธของลเครท (Likert) ดงตวอยาง

เราสามารถใชหลกการทว ๆ ไป ในการศกษาพฤตกรรมของมนษยได โดยเหนดวยอยางยง เหนดวย ไมทราบ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

60

2) เจตคตตอบคคลอน ในการประเมนเจตคตวธหนงอาจใชสถานการณจ าลอง เชน บทบาทสมมต คอ ก าหนดสถานการณของเจตคตและใหผสงเกตสรปโดยการประเมนเจตคตของผเรยน ตวอยางเชน ความรสกของนกเรยนทมตอชาวนโกร ใชบทบาทสมมตโดยการใหนกเรยนแสดงเปนชาวนโกร และไปเชาบานอยอาศยในกลมชนผวขาว และใหนกเรยนอกคนหนงแสดงเปนเจาของทดน

นอกจากการประเมนเจตคตตอบคคลอนตามวธการทกลาวมาแลว ยงสามารถประเมนไดอกวธหนงคอ การใชค าถามปลายเปด และใหผตอบเตมค าถามลงในชองวาง เชน

- ถาฉนเปนนโกร ฉนจะ.... - ถาฉนเปนยว ฉนจะ.... อยางไรกตามในการประเมนไมวาจะใชบทบาทสมมต หรอการเตมค าตอบลงในชองวาง

มกมปญหาในการใหคะแนน กลาวคอเกณฑการใหคะแนนจะตองชดเจน มฉะนนจะท าใหการแปลความหมายเจตคตของนกเรยนผดพลาดได

2.1.2 พฤตกรรมทางสงคมทพงปรารถนา ประกอบดวย ความตระหนกและความ สนใจ การยอมรบในความรบผดชอบ และความเกยวของ

1) ความตระหนกและความสนใจ การประเมนพฤตกรรมดานนสามารถประเมนไดโดยใชค าถามปลายเปดหรอค าถามปลายปด ดงตวอยางตอไปน เปนการใหผเรยนเตมค าตอบเกยวกบความตระหนกตอปญหาสงคมในประเทศไทย เชน

- ปญหาสงคมทส าคญทประเทศไทยก าลงประสบคอ....................... 2) การยอมรบในความรบผดชอบ การประเมนพฤตกรรมดานนสามารถประเมนไดโดย

ใชบทบาทสมมต การเตมค าในชองวาง การสงเกต มาตรประเมนคา ตวอยางเชน ครหรอผสงเกตภายนอกสามารถประเมนพฤตกรรมของผเรยนในชนระหวางทมการอภปรายโดยใชมาตรประเมนคา 5 ระดบ หรอใชมาตรประเมนคาในการประเมนพฤตกรรมของผเรยนวา ผเรยนมความพอใจในการเขารวมแกปญหาสงคมมากนอยเพยงใด

3) ความเกยวของ การประเมนพฤตกรรมดานนสามารถใชมาตรประเมนคาในการประเมนเชนเดยวกน ตวอยางเชน ครอาจใชมาตรประเมนคาแบบลเครทในการประเมนวา ผเรยนมความคดเหนอยางไรตอบทบาทของพรรคการเมอง

61

2.2 คานยม เปนพฤตกรรมส าคญในสงคมศกษา การประเมนคานยมทางประชา ธปไตยทพงปรารถนาจะตองประเมนโดยใชค าถามแบบความเรยง เชน ตองการประเมนเกยวกบเสรภาพในการพด กใหผเรยนแสดงเหตผลทดเกยวกบเสรภาพในการพดตามความเชอของเขา สวนอกวธหนงทใชในการประเมน คอ ใชเอกสารคานยม (Value sheet) โดยมค าถามและมค าตอบใหผตอบเลอกตอบ เปนตน

3. ทกษะในวชาสงคมศกษา ตามแนวคดของออรแลนได (Orlandi, 1971 อางใน กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล มคณ 2555: 13-13 ถง 13-14) ไดกลาวถงทกษะในวชาสงคมศกษา โดยแบงออกเปน

3.1 การแสวงหาความรอยางเปนระบบ เปนทกษะทเกยวของกบการรแหลงขอมล การแปลความหมายของขอมลทเปนภาพกราฟกและสญลกษณ

3.2 การคดวจารณญาณ เปนทกษะทเกยวของกบ การสรปประเดนส าคญและการ ตงขอสมมต การประเมนหลกฐานและหาขอสรป การก าหนดสมมตฐานอยางมเหตผล

3.3 การอยรวมกบกลมอยางประชาธปไตย เปนทกษะทเกยวของกบกระบวนการทเปน ทางการ และกระบวนการทไมเปนทางการ ส าหรบการประเมนพฤตกรรมดานทกษะในวชาสงคมศกษา มแนวทางดงน (กญจนา ลนทรตนศรกล และโกศล มคณ 2555:13-13 ถง 13-16)

3.1 การแสวงหาความรอยางเปนระบบ เปนทกษะทเกยวของกบ 1) การรแหลงขอมล เปนการประเมนเกยวกบความสามารถในการคนควา

หนงสอตาง ๆ ในหองสมด การหารายชอทตองการจากบตรรายการ การหาหนงสออางองทางดานสงคมศกษา ตลอดจนความสามารถในการคนหาขอมลทเหมาะสมในหนงสอสงคมศกษาได

2) การแปลความหมายของขอมลทเปนกราฟกและสญลกษณ เปนการประเมนเกยวกบ ความสามารถในการแปลความหมายของแผนท กราฟ ตาราง แผนภม ตารางเวลา และการตน

3.2 การคดวจารณญาณ เปนทกษะทเกยวของ คอ 1) การสรปประเดนส าคญและการตงขอสมมต เปนการประเมนเกยวกบความสามารถ

ในการสรปประเดนส าคญหรอหลกการทส าคญของเรอง ซงทกษะนเปนทกษะในการวเคราะหปญหาขนตน

2) การประเมนหลกฐานและหาขอสรป เปนการประเมนเกยวกบความสามารถในการ

62

พจารณาความแตกตางของสองสงแลวหาขอสรป ความสามารถในการหาความสมพนธระหวางองคประกอบตาง ๆ ความสามารถในการหาเหตผลและความสามารถในการน าหลกการตางๆ มาประยกตใช

3) การก าหนดสมมตฐานอยางมเหตผล เปนการประเมนเกยวกบความสามารถ ในการก าหนดสมมตฐานทใชในการศกษา 2 – 3 ขอ

3.3 การอยรวมกนอยางประชาธปไตย เปนทกษะทเกยวของกบกระบวนการทเปนทางการ และไมเปนทางการ การวดทกษะดานนแตกตางจากการวดทกษะอน ๆ กลาวคอ เปนการพจารณาถงความสามารถของผเรยนในการแสดงความคดเหน การเขารวมอภปรายวธการทใชในการประเมนคอ การสงเกต การใชมาตรประเมนคาหรอสออน ๆ ประกอบ เชน วดทศนหรอใชการบนทกเทป เปนตน

ทกษะในวชาสงคมศกษา นอกจากจะแบงตามแนวคดของ ออรแลนได แลวในการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา จะแบงทกษะเปน 2 ประเภท คอ ทกษะทางวชาการ และทกษะทางสงคม ทครสงคมศกษาควรพฒนาใหแกนกเรยน

ทกษะทางวชาการ หรอทกษะทางปญญา เปนทกษะทบคคลใชเพอแสวงหาความร จดกระท ากบความร และใชความรเพอการแกปญหา

สวนทกษะทางสงคม เปนทกษะทบคคลใชเพอการอยหรอท างานรวมกบผอน เปนตนวา ทกษะการสรางความสมพนธและการท างานรวมกบผอน

7.2 การวจยในวชาสงคมศกษา 7.2.1 แนวคดการวจยในวชาสงคมศกษา การวจยในวชาสงคมศกษาเปนการแสวงหาความร

ทางวชาสงคมศกษาอยางเปนระบบ หรอเปนกระบวนการศกษาคนควาหาความรใหมเกยวกบการจด การเรยนการสอนวชาสงคมศกษาโดยอาศยวธการแสวงหาความรทเชอถอไดมากทสด ซงสวนใหญใชวธการทางวทยาศาสตร หรอวธการทยอมรบในศาสตรนน ๆ ซงมขนตอนการวจยทประกอบดวย 1) การก าหนดปญหาวจย 2) การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 3) การออกแบบการวจย 4) การเกบรวบรวมขอมล 5) การวเคราะหขอมล 6) การแปลผลขอคนพบและการสรป 7) การเสนอผลรายงานวจย

63

การวจยทางสงคมศกษาอาจแบงประเภทไดหลายแบบ ทส าคญคอ ประเภทของการวจยตามการใชประโยชนและประเภทของการวจยตามขอมลทใชในการวจย

1) ประเภทของการวจยตามการใชประโยชน เปนการจ าแนกประเภทของการวจยตาม ความมงหมายในการน าผลการวจยไปใชประโยชน แบงไดเปน การวจยพนฐานและการวจยประยกตดงน

2) ประเภทของการวจยตามขอมลทใชในการวจย เปนการจ าแนกประเภทของการวจยตามลกษณะของขอมลทใชในการวจย โดยแบงเปน 2 ประเภทคอ การวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปรมาณ

การวจยเชงปรมาณอาจแบงไดเปน 3 ประเภท คอ การวจยเชงส ารวจ การวจยเชงความสมพนธ และการวจยเชงทดลอง

7.2.2 แนวคดการวจยในชนเรยน การวจยในชนเรยน เปนการวจยปฏบตการ ซงครผสอนท าการวจยเพอแกปญหาการเรยนการสอนหรอเพอพฒนาการเรยนรของนกเรยน โดยมลกษณะดงน(กานดา พลลาภทว และวรรณด แสงประทปทอง 2546: 5-7)

1) ผท าวจยในชนเรยน สวนใหญคอครทท าหนาทสอนในชนเรยน 2) วตถประสงคของการวจยในชนเรยน เพอน าผลการวจยไปใชแกปญหาการเรยนการ

สอนเปนหลก 3) ทมาของปญหาวจยในชนเรยน ปญหาทน ามาท าวจยไดจากสภาพปญหาการเรยนการ

สอนในหองเรยน ทครพบและตองการจะแกไข 4) ขอบเขตของการวจยในชนเรยน งานวจยในชนเรยนเปนงานวจยขนาดเลก ขอบเขตของ

ปญหาการวจยในชนเรยนคอนขางแคบและเฉพาะเจาะจง 5) แบบแผนการวจย การวจยในชนเรยนใชวธการวจยปฏบตการ มองคประกอบ 4

ประการคอ การวางแผน การปฏบตตามแผน การประเมนผลการปฏบต และการสะทอนผลหลงการปฏบต วธการวจยทใชไมยดแบบแผนเครงครดนก สามารถปรบใหเหมาะสมตามสภาพการเรยนการสอนได

6) การวเคราะหขอมล ใชสถตเชงบรรยาย เชน ความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยไมตองใชสถตวเคราะหเพอทดสอบสมมตฐาน

การด าเนนการวจยในชนเรยน ด าเนนการควบคไปกบกจกรรมการเรยนการสอนตามปกตโดยไมแยกการด าเนนการวจยออกมาเปนกจกรรมอกกจกรรมหนง

64

รปแบบของการวจยในชนเรยน การวจยในชนเรยนมจดมงหมายเพอแกปญหาการเรยนการสอนมากกวาเพอแสวงหาองคความร รปแบบการท าวจยในชนเรยนจงแบงไดเปน 2 รปแบบใหญ คอ การวจยแบบไมเปนทางการ (informal research) และการวจยแบบเปนทางการ (formal research)

ส าหรบกระบวนการวจยในชนเรยน ไดก าหนดไว 5 ขนตอน ดงน (นวลเสนห วงศเชดธรรม 2549: 11 – 15)

ขนตอนท 1 การส ารวจ/วเคราะหปญหาการเรยนร ขนตอนท 2 ก าหนดปญหาการวจยในชนเรยน ขนตอนท 3 วางแผนพฒนานวตกรรมการศกษาเพอแกปญหาการเรยนร ขนตอนท 4 ลงมอปฏบตตามแผน ขนตอนท 5 สะทอนผลการปฏบต

7.2.3 การวจยเพอพฒนาในวชาสงคมศกษา ตองครอบคลมการวจยเพอพฒนาหลกสตร พฒนาวธการสอน พฒนากจกรรมการเรยนร พฒนาการวดและประเมนผล พฒนาผเรยนและผสอน

7.2.4 การน าผลการวจยไปพฒนาการเรยนการสอนในวชาสงคมศกษา ครสงคมศกษาควรน าผลการวจยไปใชเพอการพฒนาการเรยนการสอนอยางเปนระบบและมประสทธภาพ รวมทงเพอแกปญหาทเกดจากการเรยนการสอน โดยเฉพาะในชนเรยน

การน าผลการวจย จงควรน าไปใชประโยชนในวชาสงคมศกษา ดงน (สจตรา หงสพฤกษ 2554: 4-63 ถง 4-64)

1) เพอการพฒนาการเรยนการสอน 2) เพอแกปญหาการจดการเรยนการสอน 3) เพอพฒนาหลกสตร 4) เพอน าไปใชในการวดและประเมนผล 5) เพอพฒนาผเรยน 6) เพอพฒนาผสอน

8. การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล ในงานวจยครงนเปนการวจยเชงวจยและพฒนาโดยการผลตชดฝกอบรมทางไกล เรอง การ

จดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ส าหรบครทสอนในระดบมธยมศกษาของโรงเรยนขยายโอกาส ชดฝกอบรมทางไกลทพฒนาขน โดยยดตามระบบการฝกอบรม

65

ทางไกลของ ชยยงค พรหมวงศ ในทนจงขอเสนอหวขอส าคญ คอ การฝกอบรมทางไกล การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล และการทดสอบประสทธภาพชดอบรมทางไกล ดงราย ละเอยดตอไปน

8.1 การฝกอบรมทางไกล 8.1.1 ความหมายของการฝกอบรมทางไกล การฝกอบรมทางไกลเปนวธการประยกตวธการ

สอนทางไกลมาใชในการถายทอดเนอหาสาระ โดยใหผใหการอบรมและผเขารบการอบรมไมจ าเปนตองพบกนหรอมการพบปะกนนอยทสด (ชยยงค พรหมวงศ 2536 : 228) 8.1.2 องคประกอบในการฝกอบรมทางไกล โดยสรปประกอบดวย

1) วทยากรและผรบการฝกอบรมทางไกล การฝกอบรมทางไกลใชวทยากรในสองลกษณะ คอ วทยากรทไดรบเชญมาผลตชดการฝกอบรมทางไกลและวทยากรทมาด าเนนการฝกอบรม

2) หลกสตรการฝกอบรมทางไกล เปนมวลเนอหาสาระและประสบการณในสาขาวชาทมงจะใหผรบการฝกอบรมเกดการเรยนรโดยจดในรปหลกสตรฝกอบรมระยะส นและหลกสตรฝกอบรมระยะยาว

3) ระบบการฝกอบรมทางไกลมขนตอนประกอบดวย ขนท 1 การศกษาและวเคราะหความตองการในการฝกอบรม ขนท 2 การพฒนาหลกสตรการฝกอบรมทางไกล ขนท 3 การผลตสอและชดฝกอบรมทางไกล ขนท 4 การด าเนนการฝกอบรมทางไกล และขนท 5 การประเมนการฝกอบรมทางไกล

4) สอการฝกอบรมทางไกล อาจอยในรปชดฝกอบรมทางไกลทยดสอสงพมพเปนแกน ยดวทยโทรทศนเปนแกน หรอยดคอมพวเตอรเปนแกน

5) คณภาพของการฝกอบรมทางไกลขนอยกบประสทธภาพระบบการฝกอบรมทางไกล คณภาพเนอหาสาระทอยในหลกสตรการฝกอบรมทางไกล คณภาพสอหรอชดฝกอบรมทางไกล และความสามารถวทยากรและความใสใจของผรบการฝกอบรม (ชยยงค พรหมวงศ 2536: 230 – 232)

8.1.3 รปแบบการฝกอบรมทางไกล เทาทมการด าเนนการในปจจบนพอจะประมวลได 3 รปแบบ ไดแก

1) การฝกอบรมทางไกลทใชวธการฝกอบรมดวยตนเองทงหลกสตร หมายถง ระบบการฝกอบรมทวางแผนและเตรยมชดฝกอบรมทางไกลเพอใหผรบการอบรมเรยนจากชดฝกอบรมดวยตนเองตลอดหลกสตร โดยไมจ าเปนตองมารบการฝกอบรมแบบเผชญหนา การฝกอบรมแบบนใชใน 3 กรณ ไดแก การฝกอบรมเนอหาดานพทธพสยไมจ าเปนตองมารบการฝกฝน ณ สถานฝกอบรม การ

66

ฝกอบรมทมงเนอหาดานพทธพสยและมการฝกปฏบต โดยการฝกฝนดวยตนเองจากคมอ (Manual) หรอแนวการศกษา (Study Guide) และชดการทดลองทบาน (Home Experimental Kit) หรอชดฝกปฏบต (Practical Work) ทจดเตรยมไวให และการฝกอบรมทมเนอหาไมสลบซบซอน เชน การใชเครองมออปกรณบางอยาง โดยใชเอกสารสงพมพ เทปบนทกเสยง เปนตน

2) การฝกอบรมทางไกลทผสมผสานการศกษาดวยตนเองกบการฝกอบรมแบบเผชญ หนา เปนการฝกอบรมทางไกลทวางแผนใหผรบการฝกอบรมเรยนดวยตนเองสวนหนงและมาเขาฝกอบรมทสถาบนการฝกอบรมเพอการฝกปฏบตหรอการปลกฝงดานจตพสย สวนทใหผฝกอบรมสามารถเรยนเองมกจะเปนความรดานพทธพสยหรออบรมการฝกปฏบตอยางงายๆ สวนการฝกฝนทกษะความช านาญกไดมาฝกแบบเผชญหนาในหองฝกอบรมทไดมการนดหมายกนไว

3) การฝกอบรมทางไกลทเปนสวนของหลกสตรการศกษาทวไป เปนการทองคกรหรอหนวยงานประสงคใหบคลากรไดพฒนาดวยการลงทะเบยนเรยนวชาหรอกลมวชาทเปดสอนเปนสวนหนงของหลกสตรการศกษาปกต โดยมงรบประกาศนยบตรหรอปรญญาโดยถอเปนเงอนไขการเลอนชน เลอนต าแหนงเขาสต าแหนงหวหนางานหรอต าแหนงบรหาร (ชยยงค พรหมวงศ 2536: 233 - 234)

8.1.4 วธการฝกอบรมทางไกล วธการฝกอบรมทางไกลขนอยกบโครงสรางสอฝกอบรม 3 ประเภท ไดแก (ชยยงค พรหมวงศ และวาสนา ทวกลทรพย 2540: 149 -151)

1) วธการฝกอบรมทางไกลทยดสอสงพมพ 2) วธการฝกอบรมทางไกลทยดวทยและโทรทศน 3) วธการฝกอบรมทางไกลทยดคอมพวเตอรเปนหลก

ในการวจยครงนใชวธการฝกอบรมทางไกลทยดสงพมพเปนแกนกลาง จะบรรจเนอหาสาระในเอกสารชดฝกอบรมทางไกล และมสอเสรม คอ สอปฏสมพนธ

8.2 การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล ในทนขอเสนอรายละเอยดเกยวกบการพฒนาชดฝกอบรมทางไกล โดยครอบคลมในหวขอตอไปน (1) ความหมายและความส าคญของชดฝกอบรมทางไกล (2) หลกการของชดฝกอบรมทางไกล (3) ประเภทของชดฝกอบรมทางไกล และ (4) การผลตชดฝกอบรมทางไกลทยดสงพมพ ชดฝกอบรมทางไกลทพฒนาขนยดตามระบบการฝกอบรมทางไกลของ ชยยงค พรหมวงศ เปนหลก

8.2.1 ความหมายและความส าคญของชดฝกอบรมทางไกล ชยยงค พรหมวงศ ไดใหความหมายของชดฝกอบรมทางไกล (อางใน กฤษณ พลอยโสภณ 2538: 29) ไววา คอชดส าเรจทใชเปน

67

แนวทางและเครองมอในการด าเนนการฝกอบรมทางไกลอยางมระบบระเบยบ ทงในสวนของวทยากรทใหการฝกอบรม และสมาชกทเขารบการฝกอบรม โดยมการก าหนดขนตอนการฝกอบรม ก าหนดสอ ก าหนดกจกรรม ก าหนดเนอหา ประสบการณ และเครองมอประเมนผลการฝกอบรมไวอยางครบถวน

สวนความส าคญของชดฝกอบรม ชยยงค พรหมวงศ ไดสรปไวดงน 1) เปนการวางแผนการฝกอบรมอยางมระบบ 2) เปนเครองมอทจะใชในการฝกอบรมทางไกล ด าเนนไปตามเปาหมายในรปแบบท

ตองการ (รปแบบ หมายถง การยดผสอนเปนศนยกลาง ยดสมาชกเปนศนยกลางหรอยดประสบการณเปนศนยกลาง)

3) ไดประสทธภาพตามวตถประสงคทไดก าหนดไวตามเกณฑมาตรฐานต าสด (มาตรฐาน ต าสด หมายถง ไมวาจะท าการฝกอบรมกครงกตาม ผลทออกมาจะไดเทา ๆ กน)

4) ท าใหสามารถจดฝกอบรมทองระบบมากกวาองวทยากร จากปญหาทเกดขน จะพบวา วทยากรจดฝกอบรมมกจะใชชอเสยงฝกอบรม โดยใชความสามารถเฉพาะตว ซงจ านวนว ทยากรประเภทนมอยไมมากนก และกลมเปาหมายทเขารบการฝกอบรมกเปนเพยงบางกลมเทานน มไดกวางขวางทงหมด ชดฝกอบรมนจงเปนเครองมอทสามารถด าเนนการฝกอบรมโดยใครกไดทมความรพอสมควร

5) ท าใหการฝกอบรมไมขนกบบคลกภาพ อารมณ หรอสขภาพของวทยากร 8.2.2 หลกการของชดฝกอบรมทางไกล หลกการของชดฝกอบรมทางไกล มอยหลาย

ประการ ในทนขอสรปประเดนส าคญ ดงน (ชยยงค พรหมวงศ และวาสนา ทวกลทรพย 2540 : 147) 1) มงสนองความแตกตางระหวางบคคลเพอใหวทยากรสามารถศกษาหาความรดวย

ตนเองตามความสนใจ ความสามารถ และความสะดวกของแตละคน โดยพงพาจากวทยากรนอยทสด 2) มการจดสถานการณทเออตอการเรยนรดวยตนเอง 4 ประการ คอ ใหผรบการอบรมม

สวนรวมอยางกระฉบกระเฉง ใหผรบการฝกอบรมใหรบผลยอนกลบทนทในรปค าตชมและการชแนะแนวทางทจะตรวจสอบค าตอบดวยตนเอง ผ รบการฝกอบรมไดรบการเสรมแรงดวยการไดรบประสบการณทเปนความภาคภมใจในความส าเรจ และผรบการฝกอบรมไดเรยนรไปทละนอยตามล าดบขน

3) มระบบการผลตชดฝกอบรมทางไกลทผานการพสจนดวยการวจยมาแลวเชนเดยวกน 4) มเนอหาสาระไดรบการปรงแตงและจ าแนกไวอยางเหมาะสมกบธรรมชาต เนอหา วย

และระดบผเรยน

68

5) มแหลงวทยบรการทจะสนบสนนการศกษาดวยตนเองโดยตรงหรอผานระบบตามสาย 6) มการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบการศกษาดวยตนเองทบานหรอทท างาน

ดวยการจดสถานทเรยนหรอมมการเรยนทบาน 7) มองคประกอบเชงรปธรรมและนามธรรมเหมอนกน 8) มระบบการประเมนตนเองกอนเรยน ระหวางเรยน และหลงเรยนทผเรยนสามารถ

ตรวจสอบไดดวยตนเอง 8.2.3 ประเภทของชดฝกอบรมทางไกล ชยยงค พรหมวงศ (ชยยงค พรหมวงศ และวาสนา

ทวกลทรพย 2540: 149-152) ไดจ าแนกประเภทของชดฝกอบรมทางไกลไว 3 ประเภท คอ 1) ชดฝกอบรมทางไกลทยดสอสงพมพเปนสอหลก 2) ชดฝกอบรมทางไกลทยดสอแพรภาพและเสยงเปนสอหลก 3) ชดฝกอบรมทางไกลทยดคอมพวเตอรเปนสอหลก

8.2.4 การผลตชดฝกอบรมทางไกลทยดสงพมพเปนหลก การผลตชดฝกอบรมทางไกลทยดสอสงพมพเปนหลก ประกอบดวย ประมวลสาระและแนวการศกษา 1) ประมวลสาระ เปนสอหลกทใชควบคกบแนวการศกษา โดยเปนเอกสารทเนนการเสนอเนอหาสาระของชดฝกอบรมนนๆ เปนส าคญ เปรยบเสมอนการบรรยายเนอหาการอบรม เพอชวยใหผเขารบการฝกอบรมมความรในเนอหาสาระทศกษาอยางละเอยด

2) แนวการศกษา เปนคมอการฝกอบรม ใชควบคกบประมวลสาระ แนวการศกษาจะชวยใหผเรยนทราบรายละเอยดเกยวกบแนวปฏบตของกจกรรมทงหมดของการฝกอบรม

ส าหรบรายละเอยดเกยวกบการผลตประมวลสาระและแนวการศกษา มดงน 1) ประมวลสาระ ซงจดเปนสอหลกของการฝกอบรมทางไกลนน เนอหาสาระทผให

การอบรมตองการจะเสนอ จะน ามาบรรจไวในประมวลสาระชดฝกอบรมอยางสมบรณ ประมวลสาระชดฝกอบรมมองคประกอบทส าคญอย 4 สวน คอ

ก. สวนทเปนรายละเอยดและวธการใชชดฝกอบรม ไดแก หนาปก ค าน า สารบญ รายละเอยดชดฝกอบรม และวธการศกษา

ข. สวนทเปนแผนการฝกอบรม แผนการฝกอบรมทปรากฏในประมวลสาระชดฝก อบรม ประกอบดวย แผนการฝกอบรมประจ าหนวยและแผนการฝกอบรมประจ าตอน

ในแผนการสอนประจ าหนวย จะระบชอหนวย ชอตอน แนวคด และวตถประสงค สวนแผนการสอนประจ าตอน กมองคประกอบคอ ชอตอน ชอหวเรอง แนวคด และวตถประสงค

69

ค. สวนทเปนการน าเสนอเนอหาสาระ เมอจดท าแผนหนวยและแผนตอนประจ าการฝกอบรมแลว ขนตอนตอไป คอ การเสนอเนอหาสาระในแตละเรอง

ง. สวนทเปนเชงอรรถและบรรณานกรม ผผลตเอกสารชดฝกอบรม ลงรายการเอกสารทอางองทกเลมทใชในการเขยนงานวชาการทงสวนทเปนเชงอรรถและบรรณานกรม

2) แนวการศกษา ซงจดเปนคมอการเรยนการสอนประจ าชดฝกอบรม เอกสารในสวนทเปนแนวการศกษาประกอบดวยองคประกอบ 4 สวน คอ

ก. สวนทเปนรายละเอยดและวธการศกษา ไดแก หนาปก ค าน า สารบญ รายละเอยด ชดฝกอบรม และวธการศกษา

ข. สวนทเปนแผนการฝกอบรม ในสวนนจะน าจากแผนการฝกอบรมประจ าหนวยและแผนการฝกอบรมประจ าตอน ทปรากฏในประมวลสาระมาใสไว

ค. สวนทเปนสาระสงเขป คอ สวนทผเขยนสรปความส าคญจากเนอหาสาระทเสนอรายละเอยดไวในประมวลสาระชดฝกอบรมในแตละเรองหรอแตละตอน

ง. สวนทเปนกจกรรมและแนวตอบ เปนการก าหนดงานหรอภารกจทกอยางใหผรบการฝกอบรมไดลงมอปฏบต หลงจากทศกษาเนอหาสาระตาง ๆ ในประมวลสาระในแตละเรอง แตละตอน แตละหนวยจบแลว การก าหนดกจกรรมจะครอบคลมกจกรรมระหวางเรยนและกจกรรมภาคปฏบตเสรมประสบการณ กจกรรมทายเรองหรอทายตอนจะเปนกจกรรมทเนนใหผอบรมน าความรทไดศกษาไปแลวมาตอบ เมอใหผรบการอบรมลงมอประกอบกจกรรมใด ๆ เขาตองทราบวาทตนท าไปหรอตอบไปนน ถกตองหรอไม ผดพลาดอยางไร จงจ าเปนตองใหผลยอนกลบ (Feedback) หรอแนวตอบใน 5 ลกษณะ ดงน (1) เฉลย คอใหค าตอบในกรณทมค าตอบถกตองเพยง 1 ชด เชน เฉลยค าตอบขอสอบแบบปรนย (2) ตอบใหดเปนตวอยางโดยใชสถานการณทใกลเคยงกนกบกจกรรมทไดท า เชน การสรปหรออธบายประเดนทก าหนด (3) ชแนะวธตอบโดยก าหนด “ธง” หรอ “ค าหลก” ทตองก าหนดไวในค าตอบ (4) ชแหลงทจะใหผรบการฝกอบรมตรวจสอบค าตอบโดยก าหนดหนาหวเรองและยอหนาใหชดเจน และ (5) อธบายลงเทปบนทกเสยงหรอซดเรองเพอใหความกระจางเพยงพอทผรบการฝกอบรมจะตรวจสอบไดวาตนตอบถกหรอผด 8.3 การทดสอบประสทธภาพชดอบรมทางไกล เมอใหพฒนาชดฝกอบรมทางไกลแลวจะตองน าไปตรวจสอบคณภาพวามคณภาพหรอไม ในการวจยครงนกระบวนการตรวจสอบคณภาพใชวธการหาประสทธภาพของชดฝกอบรมโดยยด

70

หลกการของ ชยยงค พรหมวงศ ดงมรายละเอยดดงน (ชยยงค พรหมวงศ และวาสนา ทวกลทรพย 2540: 210 - 213)

8.3.1 ความหมายของการทดสอบประสทธภาพ การทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรมทางไกล เปนการตรวจสอบคณภาพของชดฝกอบรมทางไกล เพอใหทราบวาชดฝกอบรมทางไกลมคณภาพตามเกณฑทก าหนดไวหรอไม โดยน าชดฝกอบรมทางไกลไปทดลองใชเบองตน (Tryout) ปรบปรงและน าไปใชจรง (Trial Runs หรอ Pilot Testing) จนแนใจวาในแตละหนวยนนมประสทธภาพตามเกณฑทก าหนดไว

8.3.2 ความจ าเปนทตองมการทดสอบประสทธภาพ ความจ าเปนทตองมการทดสอบประสทธภาพม 3 ประการ คอ

1) เพอประกนคณภาพวาชดฝกอบรมทางไกลมความเหมาะสมทจะลงทนผลตออกเปนจ านวนมาก หากมไดทดสอบประสทธภาพเสยกอน หากผลตออกมาแลวใชประโยชนไมไดกจะเปนการสนเปลองทงเงนและเวลา

2) เพอแนใจวาผรบการฝกอบรมสามารถเรยนจากสอการสอนทมคณภาพแลว ผรบการอบรมในระบบการฝกอบรมทางไกลมสทธทจะไดรบประมวลสาระ แนวการศกษา และสอประกอบตาง ๆ ทมคณภาพสงเพอใหสามารถเลาเรยนไดดวยตนเอง หากมไดทดสอบประสทธภาพ สถาบนการฝกอบรมทางไกลกไมแนใจวาชดฝกอบรมทางไกลทสงไปใหผรบการฝกอบรมไดชวยใหผรบการฝกอบรมเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม

3) เพอใหไดขอมลในการปรบปรงชดฝกอบรมทางไกล การทดสอบประสทธภาพท าใหไดรบขอมลทน ามาใชในการปรบปรงชดฝกอบรมทางไกลไดอยางตรงจด โดยไมจ าเปนตองเรมท าใหมทกครง ท าใหประหยดเงนและเวลา 8.3.3 วธการทดสอบประสทธภาพ การทดสอบประสทธภาพ ท าได 2 ระดบ คอ

1) ทดลองใชเบองตน เปนการทดสอบประสทธภาพกอนการทดลองใชจรงโดยทดสอบประสทธภาพทผทดลองสามารถน าผลการทดลองใชเบองตนไปปรบปรงชดฝกอบรมทางไกลกอนน าไปทดลองใชจรง การทดลองใชเบองตนมขนตอน 3 ขน คอ ขนท 1 ทดลองแบบเดยว เปนการทดลองใชชดฝกอบรมทางไกลกบผรบการฝกอบรม 1 คน โดยเรมทดลองกบผรบการฝกอบรมระดบเกง ปานกลาง และออน โดยผผลตตองคอยสงเกตพฤตกรรมอยางใกลชด แลวน าผลไปปรบปรงใหถงเกณฑ ขนท 2 การทดลองแบบกลมเปนการทดสอบชดฝกอบรมทางไกลทปรบปรงแลวกบผรบการฝกอบรมอยางนอย 6 - 10 คน โดยสงเกตพฤตกรรมอยางใกลชด แลวปรบปรงใหถงเกณฑ และขนท 3

71

การทดลองแบบสนาม เปนการทดสอบชดฝกอบรมทางไกลทปรบปรงจากแบบกลมแลวไปทดสอบกบผรบการฝกอบรม ประมาณ 40 - 100 คน เพอน าผลมาปรบปรงขนสดทายกอนสงผลตจ านวนมาก เพอจะไดน าไปทดลองใชจรงในขน “Trial Runs” หรอ “Pilot Testing”

2) การทดลองใชจรง เปนการทดสอบประสทธภาพ ขนท 2 โดยการน าชดฝกอบรมทางไกลทผลตขนไปทดลองใชในสถานการณจรงเปนเวลา 1 ภาคการศกษาขนไป แลวรวบรวมขอมล เพอการปรบปรงกอนทจะผลตชดฝกอบรมทางไกลจ านวนมาก 8.3.4 การก าหนดเกณฑการทดสอบประสทธภาพ การก าหนดเกณฑการทดสอบประสทธ- ภาพ ม 3 ประเภท คอ

1) เกณฑความกาวหนาในการเรยนไดจากผลตางระหวางคะแนนการทดสอบหลงเรยนและการทดสอบกอนเรยนโดยหาความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต เกณฑทต งไวคอ พฒนาการของผรบการฝกอบรมเพมโดยมคาเฉลยรอยละ 25 หรอเพมขนอยางมนยส าคญทระดบ .01 หรอ .05 แลวแตความยากงายของเนอหา

2) เกณฑความสมพนธระหวางกระบวนการกบผลลพธ เปนการประเมนพฤตกรรมของผเรยนในแงของพฤตกรรมตอเนองหรอกระบวนการ (Evaluation of Process – E1) คอ พจารณาจากผลของการประกอบกจกรรมระหวางเรยนจากประมวลสาระ โดยการน าผลของการตอบมาใหคะแนนเปรยบเทยบกบการประเมนผลลพธ (Evaluation of Products – E2) คอ พจารณาจากผลการทดสอบหลงเรยน เกณฑตงไว คอ E1/E2 = 80/80 หรอ 75/75 ส าหรบเนอหาทเปนจตพสยหรอทกษะพสย การยอมรบประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลไมควรต าหรอสงกวา ±2.5% การยอมรบประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลก าหนดไว 3 ระดบ คอ ระดบทสงกวาเกณฑ เมอประสทธภาพของชดการฝกอบรมทางไกลสงกวาเกณฑทตงไวมคาเกน 2.5 % ขนไปตองปรบกจกรรมและแบบทดสอบแลวทดลองใหม หากคายงสงกวา 2.5 % ตองปรบเกณฑใหสงขน ระดบทเทากบเกณฑ เมอประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลเทากบหรอสงต ากวาเกณฑทตงไวไมเกน ± 2.5% และระดบทต ากวาเกณฑ เมอประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลต ากวาเกณฑทตงไวมคาต ากวา 2.5 %

3) เกณฑดานคณภาพ ท าไดจากความพอใจของวทยากรหรอผรบการอบรมทไดจากการเรยนดวยชดฝกอบรมทางไกล ไดแก พฒนาการในทางทดของคณลกษณะผรบการฝกอบรม เชน การหาความรดวยตนเอง การควบคมตนเอง การควบคมมาตรฐานทางวชาการ ผรบการฝกอบรมทเรยนดวยชดฝกอบรมทางไกลในดานความถกตองและการปรงแตงเนอหาสาระทเหมาะสมกบผรบการฝกอบรม ความมนใจของผรบการฝกอบรมทมตอชดฝกอบรมทางไกล และคณภาพดานเทคนค เกณฑ

72

ควรตงไวควรอยในรปดมาก (4.50– 5.00) ด (3.50 – 4.49) หรอเกณฑในรปแบบอนทสามารถตรวจสอบคณภาพได

9. งานวจยทเกยวของ

การทบทวนงานวจยทเกยวของเปนการทบทวนในสวนของการพฒนาชดฝกอบรมครทงระบบการฝกอบรมทางไกล และการฝกอบรมทว ๆ ไป โดยการฝกอบรมมทงสวนทเปนการพฒนาครสงคมศกษาเกยวกบการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม และการฝกอบรมครเกยวกบการจดการเรยนการสอนในดานตาง ๆ น น พบวา นกวชาการและ นกศกษา ไดด าเนนการวจย ดงน

9.1 การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล ส าหรบครสงคมศกษา เกยวกบการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

สรวรรณ ศรพหล (2552) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล ส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา โดยมวตถประสงคเพอ (1) พฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 (2) เปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา และ (3) ศกษาผลการน าชดฝกอบรมทางไกลทผเขารบการฝกอบรมน าไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวต ศาสตรในสถานศกษา กลมตวอยางทใชในการวจย คอ ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 1 เขต 2 และเขต 3 จ านวน 143 โรง จ านวน 80 คน ดวยการสมตวอยางแบบชนภม เครองมอทใชในการวจย ไดแก (1) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ประกอบดวยประมวลสาระชดฝกอบรมทางไกลและแนวการศกษา จ านวน 5 หนวย ดงน หนวยท 1 แนวคดเกยวกบวชาประวตศาสตร หนวยท 2 แนวทางการจดหลกสตรวชาประวตศาสตรในสถานศกษา หนวยท 3 แนวคดเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร หนวยท 4 แนวทางการจดกจกรรมการ

73

เรยนรวชาประวตศาสตร และหนวยท 5 สอการเรยนการสอน แหลงการเรยนร และการวดและประเมนผลในวชาประวตศาสตร (2) แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล และ(3) แบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกล ในการน าความรจากชดฝกอบรมทางไกลไปใชในการพฒนาผเรยนในวชาประวตศาสตรในสถานศกษา และแบบสมภาษณผเขารบการฝกอบรมทางไกล สถตทใชในการวเคราะห ไดแก คาเฉลยนและสวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) การหาประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล โดยใช E1/E2 และการทดสอบคาท

ผลการวจยพบวา (1) ชดฝกอบรมทางไกล ส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ทง 5 หนวย มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ตามทก าหนดไว 3 หนวยคอ หนวยท 1 80.21/81.35 หนวยท 2 78.34/80.54 และหนวยท 3 79.29/82.23 สวนหนวยท 4 และหนวยท 5 เกนเกณฑทก าหนดไว คอ หนวยท 4 83.24/85.95 และหนวยท 5 82.87/84.05 (2) ผลสมฤทธในการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดการสอนทางไกลหลงการฝกอบรมสงกวาการกอนการฝกอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และ (3) ผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลมความเหนวาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหความรในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรมากยงขน ไดขยายโลกทรรศนเกยวกบการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร และสามารถน าไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรส าหรบผเรยนไดอยางมประสทธภาพ และชดฝกอบรมทางไกลนเหมาะทจะใชเปนคมอส าหรบครสงคมศกษา ในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนระบบตอไป

สรวรรณ ศรพหล (2554) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบคร สงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาความตองการของครสงคมศกษาเกยวกบชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา 2) พฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา ใหมประสทธ ภาพตามเกณฑทก าหนด (E1/E2 = 80/80) (3) เปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา และ (4) ศกษาความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมทมตอชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา

74

กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคม ศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในโรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานครเขต 1 เขต 2 และเขต 3 โดยสมตวอยางมาแตละเขต แบงกลมตวอยางเปน 2 กลม กลมแรกเพอศกษาความตองการของครสงคมศกษาเกยวกบชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา จ านวน 37 คน และกลมทสองเพอการทดลองประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา จ านวน 72 คน

เครองมอทใชในการวจยไดแก (1) แผนการจดสนทนากลม เพอศกษาความตองการของครสงคมศกษาเกยวกบชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา (2) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา (3) แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล เพอวดความรความเขาใจของผเขารบการฝกอบรมทางไกลเกยวกบเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา และ (4)แบบสอบถามความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมทมตอชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา สถตทใชในการวเคราะหไดแก การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) การหาประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล โดยใช E1/E2 การทดสอบคาท คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา (1) ครสงคมศกษาทสอนวชาพระพทธศาสนา มความตองการชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษาเพอน ามาศกษาและน าความรทไดจากชดฝกอบรมทางไกลไปพฒนาการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาตอไป (2) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา ทง 5 หนวย มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ตามทก าหนด (3) ผลสมฤทธในการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดการฝกอบรมทางไกลหลงการฝกอบรมสงกวาการกอนการฝกอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และ (4) ผเขารบการฝกอบรมทางไกลมความพงพอใจในชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาในสถานศกษา ในระดบมาก

สรวรรณ ศรพหล (2555) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถาน ศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบ ผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยมวตถประสงคเพอ (1) พฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถานศกษา เรอง

75

การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (2) เปรยบเทยบผลสมฤทธของการใชชดฝกอบรมทางไกลกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถานศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และ (3) ศกษาความคดเหนของผเขารบการฝกอบรมทมตอผลการน าชดฝกอบรมทางไกลไปใชในการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก ครผสอนในกลมสาระการเรยนรทง 8 กลม ทสอน ในชนมธยมศกษาปท 1 – 6 ในโรงเรยนทสอนในระดบมธยมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษา กรงเทพมหานคร เขต 2 จ านวน 36 โรง จ านวน 208 คน ดวยการสมตวอยางแบบงาย เพอใชในการทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถานศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เครองมอทใชในการวจย ไดแก (1) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถานศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (2) แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล เพอวดความรความเขาใจของผเขารบการฝกอบรมเกยวกบ เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (3) แบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกล ในการน าความรจากชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในการพฒนาผเรยน และ (4) แบบสมภาษณผเขารบการฝกอบรมทางไกล เพอใหไดขอมลเชงลก สถตทใชในการวเคราะห ไดแก การหาประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล โดยใช E1/E2 การทดสอบคาท คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลการวจยพบวา (1) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบสถานศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ท ง 5 หนวย มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ตามทก าหนดไว (2) ผลสมฤทธของการใชชดฝกอบรมทางไกลหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และ (3) ความคดเหนของกลมตวอยางจากการตอบแบบสอบถามทมตอผลการน าชดฝกอบรมทางไกลไปใชในการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง พบวา สวนใหญไดน าไปใช โดยเฉพาะหนวยท 2 และหนวยท 4 เปนรอยละ 80.00

76

ขนไป ส าหรบหนวยท 3 และหนวยท 5 ผเขารบการฝกอบรมน าชดฝกอบรมไปใชอยในสวนของรอยละ 75.00 ขนไป และหนวยท 1 ไดน าไปใชต ากวารอยละ 75.00 และ (4) ความคดเหนจากการสมภาษณ พบวา กลมตวอยางไดมความรความเขาใจเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทปรากฎในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมากขน และความรเกยวกบการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหกบผเรยน ท าใหสามารถน าไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนไดอยางเปนระบบและมประสทธภาพมากยงขน ชดฝกอบรมทางไกลดงกลาว จงเหมาะทจะใชเปนคมอส าหรบครในกลมสาระการเรยนร ตาง ๆ ในการจดการเรยนการสอนเพอสงเสรมคณธรรม จรยธรรมใหกบนกเรยนอยางเปนระบบตอไป

สรวรรณ ศรพหล (2555) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบคร สงคมศกษา ในเขตพนทการศกษา กรงเทพมหานคร เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาสภาพปญหาและความตองการของครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา (2) พฒนาชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 และ (3) เปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา

กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในโรงเ รยนสงกดส านกงานเขตพน ทการศกษามธยมศกษา กรงเทพมหานครเขต 1 และเขต 2 โดยการสมแบบแบงชน แบงกลมตวอยางเปน 2 สวน คอ กลมตวอยางทแสดงความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาและความตองการในการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา โดยการตอบแบบสอบถามจ านวน 210 คน และส าหรบการสนทนากลม (Focus Group) จ านวน 20 คน และกลมตวอยางส าหรบการทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง ในขนการทดลองใชเบองตน (Tryout) จ านวน 38 คน และขนทดลองใชจรง (Trial Runs) จ านวน 24 คน

เครองมอทใชในการวจย ไดแก (1) แบบสอบถามสภาพปญหาและความตองการของครสงคมศกษาในการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา (2) แผนการจดสนทนากลมเกยวกบสภาพปญหาและความตองการของครสงคมศกษาในการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา (3) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา ในเขตพนทการศกษา

77

กรงเทพมหานคร เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา จ านวน 5 หนวย และ(4) แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล เพอวดความรความเขาใจของผเขารบการฝกอบรมเรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา สถตทใชในการวเคราะห ไดแก คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) การหาประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล โดยใช E1/E2 และการทดสอบคาท

ผลการวจยพบวา (1) ความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาและความตองการในการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา ครสงคมศกษาใหความคดเหนวา การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองมความส าคญ โดยมเปาหมายเพอการพฒนาความเปนพลเมองด ปญหาดานหลกสตร คอมตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางจ านวนมาก ดานการสอนยงขาดความรในการออกแบบหนวยการเรยนรองมาตรฐาน และการบรณาการสาระหนาทพลเมองกบกลมสาระการเรยนรอน สวนความตองการเกยวกบการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง ครสงคมศกษาสวนใหญตองการความรเรองการจดหลกสตรรายวชาเพมเตมเกยวกบอาเซยน แนวทางการออกแบบหนวยการเรยนรองมาตรฐาน แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรอยางหลากหลาย แนวทางการวดและประเมนผลโดยเฉพาะดานเจตพสยและดานทกษะทางสงคม รวมทงการจดท าสออเลกทรอนกสประกอบการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมอง ครสงคมศกษามความตองการทจะไดรบการอบรมเกยวกบการจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองโดยเนนการอบรมในระบบทางไกล และตองการใหอบรมเนอหาเกยวกบอาซยน โลกศกษา สทธมนษยชน วฒนธรรมในกลมชนตาง ๆ เปนตน (2) ชดฝกอบรมทางไกลส าหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา ทง 5 หนวย มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ตามทก าหนด และ (3) ผลสมฤทธในการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนสาระหนาทพลเมองในสถานศกษา หลงการฝกอบรมสงกวาการกอนการฝกอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

9.2 การพฒนาชดฝกอบรม ส าหรบครสงคมศกษา เกยวกบการจดการเรยนร นทกาญจน รตนวจตร (2555) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝกอบรมครสงคม

ศกษา เรอง การจดการเรยนรตามแนวปฎรปการเรยนร โดยมวตถประสงคเพอ (1) สรางหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนรตามแนวปฏรปการเรยนร และ (2) ศกษาประสทธภาพของหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนรตามแนวปฏรปการเรยนร

การด าเนนการวจยประกอบดวยขนตอนดงน ขนท 1 ศกษาและวเคราะหขอมลพนฐาน ใชวธพหกรณศกษาจากโรงเรยนมธยมศกษาตนแบบ 4 ภมภาค การศกษาเอกสาร การสมภาษณระดบลก

78

ผอ านวยการสถานศกษา ครหวหนาวชาการและครสงคมศกษา การสงเกตพฤตกรรมการจดการเรยนรของครสงคมศกษา และการประชมสมมนาเชงวชาการ ผอ านวยการสถานศกษาโรงเรยนมธยมศกษาตนแบบ จ านวน 5 คน และครสงคมศกษา จ านวน 5 คน ไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง ขนท 2 การสรางหลกสตรฝกอบรมคร ศกษาจากการตรวจสอบคณภาพหลกสตรฝกอบรมโดยผเชยวชาญ 9 คน และครสงคมศกษา 30 คน ไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง และการทดลองภาคสนามกบครสงคมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระยอง เขต 2 จ านวน 37 คน ไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง ขนท 3 การทดลองใชหลกสตร ศกษาจากครสงคมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระยอง เขต 1 จ านวน 30 คน ไดมาโดยการสมอยางงาย ขนท 4 การประเมนและปรบปรงหลกสตร ศกษาจากนกเรยนจ านวน 883 คน ทเรยนจากครสงคมศกษาทผานหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษาและศกษาผลการประเมนการใชหลกสตรจากครสงคมศกษาทผานหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา จ านวน 30 คน เครองมอทใชในการวจย คอ หลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา แบบทดสอบความร ความเขาใจเกยวกบการจดการเรยนรตามแนวปฏรปการเรยนร แบบสอบถามความคดเหนตอหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา และแบบประเมนผลการใชหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลย รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท

ผลการวจยพบวา (1) หลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนรตามแนวปฏรปการเรยนร ประกอบดวย หลกการของหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา จดมงหมายของหลกสตร สาระของหลกสตร การวดและประเมนผลหลกสตร สวนการจดท าหลกสตรและเอกสารประกอบหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา ใชหลกการฝกอบรมโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ซงเนนการปฏบตระหวางการปฏบตงาน และ (2) ประสทธภาพของหลกสตรฝกอบรมครสงคมศกษา ดานผลผลต ครสงคมศกษามความรความเขาใจเกยวกบการจดการเรยนร ตามแนวปฏรปการเรยนร หลงฝกอบรมสงกวากอนฝกอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ดานผลลพธ ครสงคมศกษามพฤตกรรมการจดการเรยนร ตามแนวปฏรปการเรยนรหลงฝกอบรมสงกวากอนฝกอบรมอยางมนยส าคญทางสถตท .01 ส าหรบผลสมฤทธทางการเรยน กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมของผเรยนจากครสงคมศกษาทผานการฝกอบรมตามหลกสตร พบวา หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตท .01 และผลการประเมนการใชหลกสตรฝกอบรม โดยรวมอยในระดบมาก

9.3 การพฒนาชดฝกอบรม ส าหรบคร เกยวกบการจดการเรยนการสอนในดานตาง ๆ สรกานต จงหาร (2547) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมครเพอพฒนาหลกสตร

สถานศกษา โรงเรยนสงกดเทศบาลเมองมหาสารคาม โดยมวตถประสงคเพอพฒนาชดฝกอบรมเรอง

79

การพฒนาหลกสตรสถานศกษา โรงเรยนสงกดเทศบาลเมองมหาสารคาม และน าชดฝกอบรมไปใชพฒนาบคลากร ครปฏบตการสอน จ านวน 7 โรงเรยน รวม 180 คน โดยการจดประชมเชงปฏบตการ 5 วน และน าหลกสตรไปใชจรงทโรงเรยน 1 ภาคเรยน ชดฝกอบรมเปนใบงาน ใบความร/แบบฝกปฏบต โดยผเชยวชาญไดตรวจประเมนความเหมาะสม เกบขอมลจากผลการปฏบตการพฒนาหลกสตร การสงเกต การสมภาษณ และสอบถามความคดเหนเพมเตม

ผลการวจยพบวา 1) ผลการพฒนาชดฝกอบรมคร เรอง การพฒนาหลกสตรสถานศกษา โรงเรยนสงกดเทศบาล

เมองมหาสารคาม ไดด าเนนงานตามขนตอน 9 ขนตอน ดงน คอ ศกษาขอมลพนฐานทเกยวของ ก าหนดหรอทบทวนวสยทศน ก าหนดคณลกษณะอนพงประสงค ก าหนดสดสวนเวลาเรยน ก าหนดสดสวนการจดสาระการเรยนรและกจกรรมพฒนาผเรยนในระดบชวงชน ก าหนดสดสวนสาระการเรยนรในแตละป วเคราะหผลการเรยนรทคาดหวงรายปหรอรายภาค จากมาตรฐานการเรยนรชวงชน ก าหนดสาระการเรยนรในแตละกลมสาระการเรยนรเปนรายป หรอรายภาค จดท าค าอธบายรายวชา จดท าหนวยการเรยนร และจดท าแผนการจดการเรยนร

2) ผลการใชชดฝกอบรมคร เปนการน าแนวคดสการปฏบตใหเหนความสมพนธระหวางกระบวนทศน การปฏรปการศกษากบหลกสตรสถานศกษา ผลทเกดขนกบบคลากรครผสอน คอ การปรบกระบวนทศน การพฒนาหลกสตรสถานศกษา หลกสตรฝกอบรมคร ประกอบดวย 5 หนวยเวลาอบรม 5 วน ผลการเรยนรประจ าหนวย คอ เขาใจการปฏรปหลกสตรกบการปฏรปการศกษา ก าหนดองคประกอบของหลกสตรสถานศกษาได วเคราะหสาระการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ และเตรยมการพฒนาและน าหลกสตรสถานศกษาไปใชในโรงเรยน

3) กอนการพฒนาบคลากรเกยวกบการจดท าหลกสตรสถานศกษา พบวา บคลากรในโรงเรยน สงกดเทศบาลเมองมหาสารคาม ยงไมเคยท าหลกสตรสถานศกษามากอน จงเปนการเพมภาระงานใหบคลากร และเปนเรองยงยากทบคลากรจะท าหลกสตรสถานศกษา เพราะขาดความรในการจดท าหลกสตร ผลการประเมนหลงประชมปฏบตการพฒนาหลกสตร ครมความพงพอใจตอกระบวนการพฒนาระดบมากทกรายการ

ชมศร ไพบลยกลกร (2549) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ โดยมวตถประสงคเพอ (1) หาประสทธภาพชดฝกอบรมคร เรอง การจดการเรยนรแบบบรณาการ และ (2) ศกษาผลการใชชดฝกอบรมในดานคะแนนผลการทดสอบกอนและหลงการใชชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ ความคดเหนของ

80

ผเขารบการฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ และประเมนแผนการจดการเรยนรทสรางโดยผเขารบการฝกอบรม

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เปนครปฏบตการสอนในโรงเรยนมชฌนตการาม ส านกงานเขตบางซอ ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2547 จ านวน 28 คนโดยการสมครใจเขารบการฝกอบรม เครองมอทใชในการทดลองประกอบดวยชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ และการวเคราะหขอมลโดยใชคาเฉลยน คาเบยงเบนมาตรฐาน คารอยละ และการทดสอบคาท

ผลการวจยพบวา (1) ชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ มประสทธภาพ 85.30/84.38 ซงสงกวาเกณฑทตงไว 80/80 (2) ผลการทดสอบของผเขารบการอบรมหลงการศกษาชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการสงกวากอนการฝกอบรมอยางมนยส าคญทระดบ .05 (3) ความคดเหนของผเขารบการฝกอบรมทมตอชดฝกอบรมคร เรอง การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการอยในระดบด และ (4) ประเมนแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการทผเขารบการฝกอบรมสรางขนอยในระดบด

แสงอษา แสนสวย (2549) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝกอบรมครในการจดท าหนวยการเรยนรและแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ โดยมวตถประสงคเพอพฒนาหลกสตรฝกอบรมส าหรบครในการจดท าหนวยการเรยนรและแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการทมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 โดยทดลองใชหลกสตรกบครผสอนโรงเรยนหนองแค “สรกจพทยา” อ าเภอหนองแค จงหวดสระบร จ านวน 61 คน โดยการเลอกแบบเจาะจง

ผลการวจยสรปไดดงน (1) ประสทธภาพของหลกสตรการฝกหดครในการจดท าหนวยการเรยนรและแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ พบวา หลกสตรฝกอบรมการจดท าหนวยการเรยนรและแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการมประสทธภาพเปน 83.75/81.43 ซงเปนไปตามเกณฑทก าหนดไว คอ 80/80 (2) ความสามารถของครทเขารบการฝกอบรมการจดท าหนวยการเรยนรและแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ มคะแนนเฉลยหลงการเขารบการฝกอบรมสงกวากอนการเขารบการฝกอบรมทระดยนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (3) ความคดเหนความสอดคลองของหลกสตรฝกอบรมฉบบราง จากการประเมนของผเชยวชาญทง 5 ทาน มดชนความสอดคลองอยระหวาง .80 – 1.00 พบวาผเชยวชาญมความเหนสอดคลองกบทกรายการทประเมน และ (4) คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมตรฐาน และระดบคณภาพของแบบประเมนการปฏบตกจกรรมทง 3 ดาน มคาเฉลยนเทากบ 4.69 สวน

81

เบยงเบนมาตรฐานเทากบ .59 แสดงวา ผเขารบการฝกอบรมมความรความสามารถและมทกษะในการจดท าหนวยการเรยนรและการจดท าแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการอยในระดบมากทสด

อดลย เจยกลธร (2549) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาหลกสตรการอบรมครในการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญ สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง โดยมวตถประสงค เพอ (1) ศกษาสภาพปญหาการจดการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญของครโรงเรยนในกลมละอนกาวหนา (2) พฒนาหลกสตรฝกอบรมครผสอน เรอง การจดการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญของโรงเรยนในกลมละอนกาวหนา และ (3) ทดลองใชหลกสตรฝกอบรมบคลากรในการจดการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญของโรงเรยนในกลมละอนกาวหนา ของสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง ในการศกษาครงน ผวจยแบงขนตอนในการศกษาออกเปน 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การศกษาสภาพปญหา เพอตรวจสอบการจดการเรยนการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญของคร กลมละอนกาวหนา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง จ านวน 80 คน โดยใชแบบสอบถาม ขนตอนท 2 การพฒนาหลกสตร โดยการตรวจสอบความเหมาะสม และความสอดคลองของหลกสตรจากผเชยวชาญ และขนตอนท 3 การทดลองใชหลกสตร โดยทดลองใชกบครผสอนทกคนของโรงเรยนกลมละอนกาวหนา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง จ านวน 80 คน ซงวเคราะหขอมลโดยใชคารอยละ คาเฉลย คาความเบยงเบนมาตรฐาน และคาท

ผลการวจย พบวา 1) ปญหาในการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ พบวา ครขาดทกษะ ความ

ชดเจนและความพรอมในการเขยนแผนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ ครขาดประสบการณและทกษะในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ และตองยดตดกบหนงสอเรยน ครมความรในเทคนควธการสอน และการใชเทคโนโลยใหม ๆ ทเนนผเรยนเปนส าคญนอย การวดผลประเมนผลไมสามารถท าอยางหลากหลายวธ และไมสามารถวดผลประเมนผล โดยค านงถงความแตกตางของผเรยน และสออปกรณไมเพยงพอตอการจดกจกรรมการเรยนการสอน

2) การพฒนาหลกสตรฝกอบรมการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญของครโรงเรยนในกลมละอนกาวหนา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง เนอหาสาระส าคญประกอบดวย ความส าคญของหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 การจดกจกรรมการเรยนการสอน โดยเนนผเรยนเปนส าคญ เทคนคการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ แนวทางการประเมนผลการเรยนทเนนผเรยนเปนส าคญ โดยการตรวจสอบของผเชยวชาญ สามารถน าไปใชเปนหลกสตรฝกอบรมได

82

3) ผลการน าหลกสตรไปทดลองใชกบกลมตวอยางของครโรงเรยนในกลมละอนกาวหนา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาระนอง จ านวน 80 คน ใชระยะเวลาในการอบรมจ านวน 3 วน และประเมนผลกลมตวอยางโดยใชแบบทดสอบ เพอวดความร ความเขาใจในการจดกจกรรมการเรยน การสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญกอนและหลงเขารบการฝกอบรม จ านวน 20 ขอ และมคาพฒนาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

จรฐา จรวงษ (2556) ไดท าการวจย เรอง การพฒนาหลกสตรฝกอบรมคร เรอง กลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษา โดยมวตถประสงคการวจยหลก 2 ประการ คอ (1) เพอพฒนาหลกสตรฝกอบรมคร เรอง กลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษา และ (2) ประเมนประสทธผลของหลกสตรฝกอบรม เรอง กลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษา โดยศกษาผลทเกดกบครทเขารบการอบรมตามหลกสตรฝกอบรมเรองกลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษาและผลทเกดกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 – 6 ทไดรบการสอนโดยครทเขารบการอบรมตามหลกสตรฝกอบรมเรอง กลบทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษา

กลมตวอยาง ไดแก ครผมหนาทจดกจกรรมการเรยนรชนประถมศกษาปท 4 – 6 จ านวน 30 คน ซงไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง และนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 – 6 จ านวน 9 หองเรยน ๆละ10 คน รวม 90 คน โดยใชวธสมตวอยางแบบแบงชน ของโรงเรยนดอนเจดยพทยาคม ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2554 กระบวนการพฒนาหลกสตรอาศยแนวคดหลกของไทเลอร โดยปรบประยกตเปน 4 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 การศกษาวเคราะหขอมลพนฐาน ขนตอนท 2 การสรางและพฒนาหลกสตร ขนตอนท 3 การทดลองใชหลกสตร และขนตอนท 4 การประเมนประสทธผลและปรบปรงหลกสตร

ผลการวจยพบวา 1) ไดหลกสตรฝกอบรมคร เรอง กลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบ

ประถมศกษาทองคประกอบ 5 สวน คอ (1) หลกการและเหตผล (2) จดมงหมายของหลกสตรฝกอบรมคร (3) โครงสรางเนอหาสาระหลกสตรฝกอบรม (4) กจกรรมและสอประกอบการฝกอบรม และ (5) การวดและประเมนผลทพฒนาแลว มความเหมาะสมในระดบมาก และมดชนความสอดคลองตงแต .80 – 1.00

2) ผลประเมนประสทธผลของหลกสตรฝกอบรม เรอง กลยทธการสอนทกษะการคดส าหรบนกเรยนระดบประถมศกษา ผลทเกดกบคร ท าใหครมความร ความเขาใจ เจตคต และความสามารถใน

83

การใชกลยกตการสอนพฒนาขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และผลทเกดกบนกเรยนกลมทดลองมผลสมฤทธสงขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

จากงานวจยทน ามาทบทวนดงกลาวขางตน จะเหนไดวา ผวจยมงพฒนาชดฝกอบรม และหลกสตรฝกอบรม เพอพฒนาครทงในสวนครสงคมศกษา และครทสอนในสาระอน ๆ ใหมความรความเขาใจเกยวกบการจดการเรยนการสอนใหไดมประสทธภาพยงขน ซงผลการวจยทน ามาเสนอดงกลาว พบวา ผลสมฤทธของผเขารบการฝกอบรม คอทงครสงคมศกษาและครทสอนในสาระอน ๆ หลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม และผเขารบการฝกอบรมสวนใหญมความพงพอใจในการฝกอบรมอยในระดบมาก