FUNKSIONI I PRODHIMIT

Përmbajtja

Prodhimi

Funksioni i prodhimit

Qëllimi i funksionit të prodhimit

Zonat e prodhimit

Modeli i funksionit të prodhimit

Elasticiteti i zëvendësimit

Prodhimi në Kosovë

1. Prodhimi

Prodhimi është krijimi i mallrave që janë të gatshëm për t’u përdorur nga

njeriu qoftë për konsum, apo për prodhimin e mallrave të tjera.Prodhimi

nënkupton përdorimin e makinave, mjeteve dhe punës për të prodhuar

mallra për përdorim ose për shitje.

Termi mund ti referohet një game të gjerë të veprimtarisë njerezore, prej

prodhimeve artizanale e deri tek teknologjia më e larte, por më së shpeshti

aplikohet në prodhimet industriale, ku lëndët e para shndërrohen në një

shkallë të madhe në mallra përfundimtare.

Prodhimi modern përfshinë të gjitha proceset e ndërmjetme të nevojshme

për prodhimin dhe integrimin e komponenteve të prodhimit.

2. Funksioni i Prodhimit

Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen në mes sasisë së inputeve të

përdorura dhe produktit të prodhuar.

Analitikisht kjo lidhje nga ekuacioni : Q = f ( K , L ) , i cili tregon se

madhësia e produktit (Q) është funksion i madhësisë së kapitalit të

fiksuar (K) dhe variablit punë (L) të përdorur nga firma me një gjendje të

dhënë të teknologjisë.

Funksioni i prodhimit është një nga konceptet kyce të teorisë neoklasike,

që përdoret për të definuar produktin marxhinal dhe për të dalluar

efikasitetin e alokimit , në fokus të përcaktimit të ekonomisë.

Ou

tpu

tO

utp

ut

o

o

L1 L2 L3

L1 L2 L3

AB

C

Average product

Marginal product

Units of labor – L

Total product

3. Qëllimi i funksionit të prodhimit

Qëllimi kryesor i funksionit të prodhimit është adresimi i efikasitetit në

alokimin e përdorimit të inputeve në prodhim dhe shpërndarje të të

ardhurave, duke abstrahuar problemet teknologjike, apo arritjen e

efikasitetit teknik.

Faktorët e prodhimit janë :

1. Fuqia punëtore ( potenciali njerezor ),

2. Toka,

3. Kapitali ( dituri teknike ),

4. Sipërmarrja,

5. Menaxhimi.

Faktori kohë :

1. Në periudha momentale ( të gjithë faktorët e prodhimit janë fiks )

2. Në periudha afatshkurtra ( të paktën njeri prej faktorëve është konstant)

3. Në periudha afatgjata ( faktorët e prodhimit bëhen të ndryshueshëm )

4. Në periudha shumë afatgjata ( ndryshon dhe teknologjia ).

4. Zonat e Prodhimit

Në teorinë e prodhimit konsiderohen tri zona :

1. Në zonen e parë , produkti marxhinal rritet me normë rritëse apo

elasticiteti është më i madh se 1.

2. Në zonën e dytë , MP rritet me normë rënëse , apo elasticiteti është 0 -1.

3. Në zonën e tretë , MP merr shenjën negative , apo elasticiteti është

negativ.

Quantity of output

per period of time

Q= f (X1,X2,X3)

Units of variable inputs

per period of time

APP

MPP

Units of variable inputs

per period of time

Stage

1 Stage

2

Stage

3

A

B

C

X

Y

Z

Në funksion të prodhimit , ne kemi variablën e pavarur ose faktorin e

pandryshueshëm dhe të ndryshueshëm të varur.

Variabla e varur është prodhimi dhe variabla e pavarur është inputi.

Variablat e varura në funksion të prodhimit mund të grupohen në variabla fikse

ose të sasive të ndryshme.

Një sasi e ndryshueshme mund të jetë një variabël që e rrit apo e ul nivelin e

prodhimit.

B2

B1Q1

Q2

Quantity of output

per period of time

Units of variable inputs

per period of time

Funksioni i prodhimit në periudha afatshkurtra është kur një input është konstant

kurse tjetri është variabil.Nëse kapitali ( K ) dhe toka ( R ) janë fikse në kohë

afatshkurtra , puna ( L ) është variabile , outputi ndryshon duke shtuar inputin punë.

Qx =f(L) teknologjia , K dhe R janë fikse ose konstante.

Funksioni i prodhimit në periudha afatgjata i ka të gjitha inputet variabile , ndërsa

teknologjia mbetet konstante.

5. Modeli i funksionit të prodhimit

Supozimet e nevojshme :

1. Qëllimi i firmes është maksimizimi i fitimit.

2. Firma përdor vetëm dy inpute , punën dhe kapitalin ( puna e ndryshueshme ,

kapitali i fiksuar ).

3. Firma vepron në konkurrencë të plotë si për produktin ashtu edhe për fuqinë

punëtore (çmimi pranues dhe pagë pranuese ).

4. Pagat përfaqësojnë të vetmen kosto të punës dhe puna supozohet të jetë

homogjene.

5. Firma nuk e ndryshon teknologjinë e përdorur.

Modeli i funksionit të prodhimit përfshinë rastet

e vecanta si:

1) Prodhimi Linear ( ose zëvendësuese e përsosur ) ,

2) Cobb – Douglas ( ose bërësit e pakryer ) ,

3) Funksioni i prodhimit Leontief ( ose plotësues të përsosur ).

Një ilustrim i përgjithshëm tregon se një rritje në sasinë e kontributit do të rrisë

edhe prodhimin e përgjithshëm. Nëse inputi është zero , kurba e prodhimit do ta

ketë prekur origjinen , nëse nuk ka kosto fikse . Nëse do të përfshihen edhe inputet

fikse në këtë funksion atëherë do të thotë në zero inpute të ndryshueshme.

Funksioni i prodhimit do të jetë i prerë në boshtin Y , në pikën e barabartë me

inpute fikse.

Kurba e prodhimit ka edhe vlera maksimale apo kulmin.

Në këtë pikë inputi shtesë nuk ka një ndikim pozitiv apo negativ në funksionin e

prodhimit.

Funksioni normal i prodhimit ka tre faza :

1. Faza e rritjes apo kthimi marxhinale është pika ku një kontribut shtesë në faktorë

të prodhimit ka një rritje pozitive më të madhe se të prodhimit se më parë.

2. Faza e rënies apo kthimi marxhinale në rënie nënkupton se çdo input shtesë në

procesin e prodhimit rezulton me një rritje pozitve , më të ulët të prodhimit se më

parë.

3. Faza e tretë apo kthimi negativ marxhinale do te thotë se nje shtesë , në një njësi

të inputeve të procesit të prodhimit , rezulton me një rënie të prodhimit të

pergjithshëm.

Prodhuesi racional është gjithmonë i interesuar të marrë prodhimin maksimal , nga

grupi i burimeve ose i inputeve në dispozicion.

Ai do të donte që të kombinohen këto inpute në një mënyrë teknike dhe efikase ,

në mënyrë që të pranoj prodhimin maksimal të mallrave të dëshiruar.

Ka tre mënyra të zakonshme për të përfshirë teknologjinë ( ose

efikasitetin me të cilin faktorët e prodhimit janë përdorur ) në

funksion të prodhimit :

1. Teknologjia Hicks – neutrale , ose “ rritjes faktor “ : Y= AF (K,L)

2. Teknologjia Harrod – neutrale , ose “ rritjes punës “ : Y= F (K,AL)

3. Teknologjia Solow – neutrale , ose “ rritjes së kapitalit “ : Y= F (AK,L).

6. Elasticiteti i zëvendësimit Elasticiteti i zëvendësimit në mes të faktorëve të prodhimit , është se sa lehtë një

faktor mund të zëvendësohet me një tjetër.Elasticiteti i vazhdueshëm i zëvendësimit ( CES – Constant elasticity of substitution ) , në ekonomi është pronë e disafunksioneve të prodhimit dhe shërbimeve.

Më saktësisht , ajo i referohet një lloji të vecantë të funksionit agregat , i cilikombinon dy apo më shumë lloje të konsumit , ose dy apo më shumë lloje tëinputeve prodhuese , në një sasi të përgjithshme. Ky funksion agregat shfaqelasticitetin konstant të zëvendësimit.

Funksioni i prodhimit është në qendër të fokusit marxhinalist të ekonomisëneoklasike , i cili përkufizohet si efikasitet i ndarjes së inputeve , ku analiza rrethçmimeve të tregut mund të ndikojë në arritjen e efikasitetit të alokuar në njëekonomi të decentralizuar dhe në një analizë të shpërndarjes së ardhurave , e cila iaatribon të ardhurat për qdo njësi shtesë inputesh të produktit marxhinal.

Funksioni i prodhimit për vende të ndryshme nënkupton përmbledhje të funskionevetë prodhimit nga prodhuesit indidvidual.

Mirëqenia ekonomike rritet për shkak të rritjes së të ardhurave që fitohen nga rritjaefikase e prodhimit.

Format më të rëndësishme të prodhimit janë :

1. Prodhimi i tregut ,

2. Prodhimi publik dhe

3. Prodhimi në ekonomitë familjare.

Për të kuptuar origjinën e mirëqenies ekonomike ne duhet të kuptojmë këto tri

procese të prodhimit. Secila formë ka funksionet e veta të prodhimit të cilat

ndërveprojnë njëra me tjetrën.

Prodhimi i tregut është burimi kryesor i mirëqenies ekonomike dhe për këtë arsye

quhet si “ Primus motor “ në ekonominë moderne.

Procesi i prodhimit përbëhet nga procesi real dhe procesi i shpërndarjes së të

ardhurave.

Një rezultat dhe një kriter i suksesit të pronarit është profitabiliteti.

Proceset kryesore të prodhimit të një kompanie

janë :

1. Procesi i vërtetë ,

2. Procesi i shpërndarjes së të ardhurave ,

3. Procesi i prodhimit ,

4. Procesi monetar ,

5. Procesi i vlerës së tregut.

Real processDistribution

processDistribution

process

Money market

Market value process

Monetary process

Productive goods

market

Consumer goods

market

Production process

Production process

Money market

7. Prodhimi në Kosovë

Bujqesia Kosovare karakterizohet me firma të vogla , me produktivitet të ulët dhe

me një shërbim këshilldhënës të dobët , kontribon afërsisht 7 % të Bruto Prodhimit

Shoqërorë të Kosovës , bënë punësimin e 42 % ( sipas Bankës Botërore ) dhe arrinë

16 % nga eksporti i përgjithshëm.

Gruri më parë në Kosovë mbillej rreth 100.000 ha , apo 30 – 35 % të sipërfaqeve

me drithëra , tash rreth 70.000 ha. Gruri është më i përhapur në rrafshin e Kosovës ,

fushën e Drenicës , të Llapit , Anamoravës dhe Dukagjinit.

Tërshëra mbillet në rreth 8 000 hektarë me prodhimtari vjetore rreth 10.000 tonë me

rendimente mesatare 12 kuintal për hektarë,përdoret kryesisht për ushqimin e

kafshëve.

Misri dikur mbillej rreth 100.000 hektarë , kurse tani rreth 50.000 hektarë , pra

përgjysmë më pak. Prodhimi vjetor më parë sillej rreth 200.000 tonë , kurse tani ai

është rreth 180.000 tonë. Misri më së tepërmi mbillet në Rrafshin e Dukagjinit , ku

ka mundësi ujitjeje se në rrafshin e Kosovës.

Kostoja e prodhimit të qumshtit në Kosovë është e lartë , sipas kostos së lartë të

furnizimit ( 70 – 80 % e kostos totale në prodhimin e qumshtit ).

Pema më e prodhuar në Kosovë është molla ( 46 % ) , e cila përcillet nga kumbulla.

Shumica e frutave përdoren nga vetë firmat , e mbetja shitet në treg. Nuk ka kushte

të deponimit dhe frutat e importuara janë më të avancuara , dhe të paketuara mirë.

Çmimi i tregut është 0.50 E\kg. Mollat e importuara që vijnë nga Maqedonia dhe

kanë qmimin prej 0.21 E\kg.

Prodhimi i perimeve në Kosovë është i ndarë , si prodhimi në fusha të hapura (

14.500 ha ) dhe atyre të mbyllura ( 470 ha ).

Vendet kryesore të prodhimit janë : Rahoveci , Prizreni dhe Vitia ( prodhimet vijnë

rreth 90 % nga vendet e hapura kurse 9 % nga vendet e mbyllura ).

Importi arrinë deri në 25 % të pemëve dhe perimeve të freskëta.

Me rrush janë 4.928 ha të cilat janë 3.142 ha vreshta private ( 63 % ) dhe 1.786 ha (

37 % ) shoqërore. Vreshtat ndahen në ato të rrushit të tryezës ( 890 ha ) , dhe rrushi

për verë ( 4.038 ha ). Rrushi i tryezës prodhohet edhe në sektorin privat edhe në atë

shoqërorë.

Janë afërsisht 4.100 fermer me vreshta , shumica kanë mes 0.20 dhe 1 ha . Të

ardhurat mesatare për rrush vere janë 7.5 tonë\ha dhe afërsisht i gjithë prodhimi në

vend.

Ju falemderit për vëmendjen tuaj!