fizyka medyczna program specjalizacji 2011 · • podstawy anatomii i fizjologii człowieka, •...

CENTRUM MEDYCZNE KSZTACENIA PODYPLOMOWEGO

Program specjalizacji

w dziedzinie

FIZYKA MEDYCZNA

Program dla osb posiadajcych tytu zawodowy magistra lub magistra inyniera na kierunkach: fizyka, fizyka techniczna, inynieria biomedyczna

Warszawa 2011

Program specjalizacji w dziedzinie fizyka medyczna

CMKP 2011 2

PROGRAM PRZYGOTOWA ZESP EKSPERTW: Prof. dr hab. Barbara Gwiazdowska konsultant krajowy w dziedzinie: fizyka medyczna Prof. dr hab. Micha Waligrski przedstawiciel konsultanta krajowego. Dr hab. Anna Teresiska przedstawiciel konsultanta krajowego. Dr hab. Pawe Kukoowicz przedstawiciel PTFM Dr fiz. Jan Lesiak przedstawiciel PTFM I. ZAOENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE A) Cele ksztacenia i uzyskane kompetencje zawodowe Celem ksztacenia specjalizacyjnego w dziedzinie fizyki medycznej jest przygotowanie specjalistycznej kadry fizykw do pracy w jednostkach ochrony zdrowia, w rnych dziaach medycyny. Celem ksztacenia powinno by takie pokierowanie rozwojem fizykw, aby mogli nie tylko spenia rol partnerw kadry medycznej w tym w szczeglnoci lekarzy, lecz rwnie podejmowa decyzje dotyczce fizycznych aspektw medycyny. Fizycy medyczni powinni rwnie dziaa inspirujco na zesp medyczny, z ktrym wsppracuj, zwracajc uwag na nowe moliwoci w procesie diagnozowania i leczenia. Uzyskane kompetencje zawodowe Absolwent studiw specjalizacyjnych w dziedzinie fizyki medycznej uzyskuje szczeglne kwalifikacje umoliwiajce w tej dziedzinie:

ksztacenie specjalistw, wykonywanie ekspertyz, przeprowadzanie audytw, doradztwo w zakresie wyposaenia jednostki w aparatur, sprawdzanie fizycznych parametrw aparatury medycznej, wspdziaanie z lekarzem w diagnozowaniu i leczeniu pacjenta, prowadzenie zaj dydaktycznych, prowadzenie prac badawczych.

Ponadto specjalista w dziedzinie fizyki medycznej posiada kompetencje do: zajmowania stanowiska kierownika zakadu (pracowni) fizyki medycznej, penienia funkcji kierownika specjalizacji, penienia funkcji specjalisty krajowego lub wojewdzkiego, reprezentowania rodowiska fizykw medycznych na forach organizacyjnych i

naukowych, krajowych i midzynarodowych. B) Czas trwania specjalizacji Specjalizacja trwa 3,5 roku i w uzasadnionych przypadkach, moe by przeduona lub skrcona (zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.09.2002r. z pn. zm.). Przedstawiony program obejmuje ksztacenie teoretyczne w wymiarze 520 godzin oraz praktyczne stae kierunkowe - w wymiarze 22 tygodni. W trakcie specjalizacji kandydat powinien odby sta podstawowy w wymiarze, co najmniej 3000 godzin wykonywania czynnoci zawodowych zgodnych z programem specjalizacji. Wymiar specjalizacji jest wliczony do wymiaru stau podstawowego. (Sta podstawowy wynika z zatrudnienia osoby realizujcej program specjalizacji.)


CMKP 2011 3

C) Sposb organizacji specjalizacji Ksztacenie specjalizacyjne prowadzone jest zgodnie z programem specjalizacji i koczy si egzaminem. Kierownik specjalizacji na podstawie programu przygotowuje indywidualny plan specjalizacji okrelajcy warunki i przebieg specjalizacji zapewniajcy opanowanie wiadomoci i nabycie umiejtnoci praktycznych okrelonych w programie specjalizacji. Ksztacenie specjalizacyjne realizowane jest w ramach moduw specjalizacji z wykorzystaniem form i metod ksztacenia przewidzianych dla tych moduw. Odbywa si poprzez uczestniczenie w kursach, udzia w staach w wytypowanych instytucjach, samoksztacenie drog studiowania pimiennictwa, przygotowanie pracy pogldowej lub badawczej przeznaczonej do prezentacji na forum Zarzdu Gwnego Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej lub na forum Komitetu Fizyki Medycznej PAN, oraz nabywanie dowiadczenia w wyniku realizacji zada praktycznych. Tryb i warunki zaliczenia poszczeglnych elementw ksztacenia teoretycznego i praktycznego przedstawiono przy kadym module specjalizacyjnym. Jako ogln zasad przyjto, e kady kurs koczy kolokwium zaliczajce. Termin kolokwium jest ustalany przez kierownika kursu. Postpowanie kwalifikacyjne Do specjalizacji moe przystpi osoba z tytuem magistra lub magistra inyniera na kierunkach: fizyka, fizyka techniczna, inynieria biomedyczna, wykonujca prac - co najmniej przez okres jednego roku w cigu ostatnich 3 lat - zgodn z programem specjalizacji. Postpowanie kwalifikacyjne do specjalizacji odbywa si na podstawie formalnej oceny wniosku kandydata. O zakwalifikowaniu kandydata do specjalizacji w dziedzinie fizyki medycznej decyduje komisja kwalifikacyjna powoana przez kierownika jednostki ksztaccej. W przypadku, gdy liczba kandydatw przekroczy liczb wolnych miejsc dodatkowo przeprowadzana jest z kandydatami rozmowa kwalifikacyjna. Celem rozmowy kwalifikacyjnej jest okrelenie przydatnoci kandydata do rozpoczcia specjalizacji w dziedzinie fizyki medycznej oraz wyonienie najlepszych kandydatw rokujcych pomylne ukoczenie specjalizacji. Zakres rozmowy kwalifikacyjnej powinien obejmowa nastpujce elementy punktowane jak niej:

a) motywacja kandydata (1-3 pkt.); b) sta pracy (1-5 pkt.); c) kryterium merytoryczne, w szczeglnoci tematycznie zwizane z przedmiotem

specjalizacji punktacja na podstawie rozmowy lub testu kwalifikacyjnego i przedstawionych zawiadcze o ukoczeniu szkole dodatkowych (1-5 pkt.);

d) ocena na dyplomie magisterskim (1-5 pkt.); e) dorobek naukowy (1- 4 pkt.); f) znajomo jzykw obcych z preferencj angielskiego (0-3 pkt.); Kady z elementw rozmowy kwalifikacyjnej powinien by oceniany odrbnie i niezalenie przez kadego z czonkw komisji, wedug powyszej skali punktowej, a sumaryczna ocena punktowa (w zakresie 5 25 punktw) stanowi ostateczny wynik rozmowy kwalifikacyjnej. Na podstawie ostatecznego wyniku punktowego ustalana jest lista rankingowa kandydatw. W przypadku identycznej punktacji osb ubiegajcych si o jedno miejsce gos rozstrzygajcy ma przewodniczcy komisji kwalifikacyjnej. Szczegowy sposb oceny rozmowy kwalifikacyjnej, zwaszcza posiadanej wiedzy i dorobku naukowego z fizyki medycznej okrela przewodniczcy komisji kwalifikacyjnej.


CMKP 2011 4

D) Zakres specjalizacji wymagana wiedza teoretyczna i umiejtnoci praktyczne (Uwaga: Zagadnienia wyszczeglnione poniej rozwinito przy omawianiu poszczeglnych moduw) 1. Szczegowy zakres wymaganej wiedzy teoretycznej: Wykonywanie zawodu fizyka medycznego polega na zastosowaniu wiedzy z fizyki w rnych dziaach medycyny i ochrony zdrowia, co wymaga dodatkowo znajomoci lub rozszerzenia takich obszarw wiedzy jak:

podstawy anatomii i fizjologii czowieka, podstawy radiobiologii, metody rejestracji i przetwarzania danych oraz modelowania matematycznego, budowa i dziaanie aparatury i zwizane z ni techniki stosowane w medycynie, metody badania fizycznych parametrw zwizanych z bezpieczestwem i

prawidowym funkcjonowaniem specjalistycznej aparatury z zakresu: radioterapii, metod obrazowania, medycyny nuklearnej i elektromedycyny (w szczeglnoci testy dotyczce kontroli jakoci: podstawowe, specjalistyczne i in.).

metody zabezpiecze przed ewentualnymi zagroeniami zwizanymi z niektrymi technikami stosowanymi w medycynie,

wybrane zagadnienia prawno-organizacyjne. 2. Wykaz umiejtnoci praktycznych bdcych przedmiotem specjalizacji:

stosowanie waciwej fizycznej metodyki i aparatury (terapeutycznej, diagnostycznej, pomiarowej) w rnych dziaach medycyny i ochrony zdrowia;

wprowadzanie zasad zapewnienia jakoci, organizowanie lub prowadzenie nadzoru nad jakoci stosowanych fizycznych metod i aparatury, w tym jej oprogramowania;

wykonywanie i interpretacja testw podstawowych i specjalistycznych dotyczcych bezpieczestwa i jakoci w funkcjonowaniu specjalistycznej aparatury z zakresu radioterapii, metod obrazowania, medycyny nuklearnej i elektromedycyny;

prowadzenie pomiarw zjawisk fizycznych (sygnaw) pochodzcych od pacjenta, aparatury lub fizycznych czynnikw szkodliwych dla zdrowia;

okrelanie wielkoci dawki (lub aktywnoci) i jej rozkadu (z pomoc systemw komputerowych) w ciele pacjenta;

optymalizacja obliczonych rozkadw dawek w ciele pacjenta poczona z umiejtnoci krytycznej oceny dawek otrzymanych w wyniku stosowania rnych metod frakcjonowania;

analiza biologicznych skutkw dawek z uwzgldnieniem modeli oddziaywa radiobiologicznych;

opracowania statystyczno-probabilistyczne otrzymywanych wynikw; znajomo zagadnie zwizanych z ochron przed szkodliwymi czynnikami w

medycynie, w szczeglnoci przed niepodanym dziaaniem promieniowania jonizujcego;

analiza dawek w ciele pacjenta zwizanych z technikami radioterapeutycznymi, metodami obrazowania i medycyny nuklearnej pod ktem naraenia pacjenta z uwzgldnieniem aspektw populacyjnych;


CMKP 2011 5

przygotowanie zakadw fizyki medycznej, laboratoriw badawczych lub pomiarowych do certyfikacji lub akredytacji;

prowadzenie dydaktyki z zakresu fizyki medycznej; poprowadzenie prac badawczych lub rozwojowych z zakresu fizyki medycznej.

II. PLAN KSZTACENIA A. Moduy specjalizacji

1. Kursy 2. Stae kierunkowe

Zaleca si, aby ksztacenie byo realizowane w formie kursw. Obligatoryjne kursy zostay wymienione w poniej tabeli.

L.p. Modu W formie obligatoryjnych kursw

(tytu)

Teoria Liczba godzin

Sta Placwka

Czas trwania

stau tygodnie

I Podstawy anatomii i fizjologii czowieka

25 - -

II Podstawy radiobiologii 30 - - III Wybrane zagadnienia fizyki

promieniowania 25 - -

IV Metody detekcji i dozymetrii promieniowania

35 -

-

V Ochrona radiologiczna 20 - - VI Teleradioterapia w formie 4.

Obligatoryjnych kursw: 1. modelowanie wizek terapeutycznych; 25 godz. 2. planowanie leczenia; 25 godz. 3. planowanie i realizacja technik specjalnych; 25 godz. 4. dozymetria i kontrola jakoci; 25 godz.

100 Obligatoryjnie przynajmniej w 2. Placwkach; w kadej nie krcej ni 2 tygodnie. Jedna z placwek musi by placwk wyspecjalizowan.

8

VII Brachyterapia w formie 2 obligatoryjnych kursw: 1. planowanie i realizacja leczenia; 30 godz. 2. dozymetria i kontrola jakoci; 20 godz.

50 Obligatoryjnie przynajmniej w 2. Placwkach; w kadej nie krcej ni 2 tygodnie. Jedna z placwek musi by placwk wyspecjalizowan.

6

VIII Terapia promieniowaniem niejonizujcym

25 - -

IX Diagnostyka obrazowa 60 Obligatoryjnie przynajmniej w 2. Placwkach; w kadej nie krcej ni 1 tydzie. Sta naley odby w placwce (placwkach), ktra moe zapozna z technik MR i TK wielorzdow.

4


CMKP 2011 6

X Medycyna nuklearna w formie 2 obligatoryjnych kursw:

1. diagnostyka radioizotopowa; 35 godz.

2. terapia radioizotopowa; 15 godz.

50 Obligatoryjnie przynajmniej w 2. Placwkach; w kadej nie krcej ni 1 tydzie. Jedna z placwek musi prowadzi diagnostyk PET.

4

XI Bioelektryczno i biomagnetyzm w diagnostyce

30 - -

XII Statystyka 30 - - XIII Wybrane zagadnienia informatyki

medycznej 30 - -

XIV Zagadnienia prawno-organizacyjne 10 - - Ogem 520 22

B. Formy i metody samoksztacenia Samoksztacenie obejmuje przygotowanie si do zaliczenia poszczeglnych moduw, studiowanie pimiennictwa oraz nabywanie dowiadczenia w wyniku realizacji zada praktycznych w szczeglnoci podczas odbywania stay, a take przygotowanie opracowa teoretycznych, pracy pogldowej lub pracy oryginalnej. Praca pogldowa lub badawcza przeznaczona do prezentacji na forum Zarzdu Gwnego Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej lub na forum Komitetu Fizyki Medycznej PAN zostaje wczeniej przedoona kierownikowi specjalizacji do akceptacji, w takim terminie, aby prezentacja odbya si przed dopuszczeniem do kocowego egzaminu. C. Metody oceny wiedzy teoretycznej i nabytych umiejtnoci praktycznych 1. Ocena wiedzy i umiejtnoci objtych programem danego moduu - kolokwia, - sprawdziany, - ocena zoonych opracowa teoretycznych, pracy pogldowej lub pracy oryginalnej. 2. Metody oceny znajomoci jzykw obcych: - rozumienie tekstu pisanego, w szczeglnoci literatury fachowej; - porozumiewanie si z pacjentami i przedstawicielami innych zawodw w dziedzinie ochrony zdrowia. D. Wykaz literatury: W nawiasach [] zaznaczono numeracj moduw zgodnie z numeracj podan w tabeli ksztacenia. (Wikszo zalecanych pozycji pochodzi z rekomendacji IAEA: Clinical Training of Medical Physicists Specializing in Radiation Oncology, Training Course Series 37. IAEA,Vienna, 2009).

UWAGA: Kierownik kursu zobowizany jest przedstawia, przed rozpoczciem kursu, aktualne obowizkowe i szczeglnie zalecane lektury, zwizane z zagadnieniami omawianymi na kursie.


CMKP 2011 7

1. Baltas D, Sakelliou L, Zamboglou N. The Physic of Modern Brachytherapy. Taylor

and Francis. [VII]; 2. Bendat JS, Piersol AG. Metody analizy i pomiaru sygnaw losowych. Wydawnictwa

Naukowe PWN, Warszawa, 1976. [XI]; 3. Cherry SR, Sorenson JA, Phelps ME, Physics in Nuclear Medicine. 3rd ed., Elsvier,

2003. IX, X]; 4. Christian PE, Waterstram-Rich KM. Eds. Nuclear Medicine and PET/CT Technology

and Techniques, Elsevier, 2007. [IX, X]; 5. Crowley J, Ankerst DP. Eds. Handbook of Statistics in Clinical Oncology. 2nd edn.

Chapman & Hall/CRC, 2006. [VI, VII, XII, XIII]; 6. Dbrowski R. Nowe metody dozymetrii oparte na kalibracji komr jonizacyjnych w

wodzie. Pol J Med Phys & Eng 2001; 7,(3):175-197. [III, IV, VI]; 7. Dendy PP, Heaton B. Physics for diagnostic radiology. 2nd ed. The Physics Publishing,

Bristol UK and Philadelphia USA, 1999. [II, III, V, IX, X]; 8. Ell PJ, Gambhir SS. Eds. Nuclear Medicine in Clinical Diagnosis and Treatment,

Churchill Livingstone, 2004. [IX, X]; 9. Gerbaulet A, Poetter A, Mazeron JJ, Meerten H, Van Limbeergen E. Ed. The Gec

ESTRO Handbook of Brachytherapy. ACCO, Leuven, Belgium, 2002. [II, VII]; 10. Gibbon JP. Ed. Monitor Units Calculations for External Photon & Elektron Beams.

Advanced Medical Publishing, 2000. [VI]; 11. Gonet B. Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe. Zasady fizyczne i moliwoci

diagnostyczne. Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa, 1997. [IX]; 12. Hall E, Giaccia AJ. Radiobiology for the Radiologists. 6th ed. Lippincott, Wilkins &

Williams, Philadelphia, 2006. [II]; 13. Hoskin P, Coyle C. Eds. Radiotherapy in Practice-Brachytherapy. Oxford University

Press, 2005. [VII]; 14. Hrynkiewicz A. Czowiek i promieniowanie jonizujce. Wydawnictwa Naukowe

PWN, Warszawa, 2001. [II, III, V]; 15. Hrynkiewicz A, Rokita E. Red. Fizyczne metody diagnostyki medycznej i terapii.

Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2000. [II, V, VI, VII, VIII, IX]; 16. IAEA. Absorbed dose determination in photon and electron beams. An international

code of practice. Technical Reports Series No TRS 277, IAEA, Vienna, 1987. [III, IV, VI, VII];

17. IAEA. Calibration of dosimeters used in radiotherapy. An international code of practice. Technical Reports Series, second edition, No TRS 374, IAEA, Vienna, 1994.[III, IV, VI, VII];

18. IAEA. International Basic Safety Standards for Protection against Ionizing Radiation and for the Safety of Radiation Sources, Safety Series No 115, IAEA, Vienna, 1996. [V];

19. IAEA. The use of plane parallel ionisation chambers in high energy electron and photon beams. An international Code of Practice for Dosimetry. Technical Reports Series No TRS 381, IAEA, Vienna, 1997. [III, IV, VI, VII];

20. IAEA. Absorbed dose determination in external beam radiotherapy. An International Code of Practice for Dosimetry Based on Standards of Absorbed Dose to Water. Technical Reports Series No TRS 398, IAEA, Vienna, 2000. [III, IV, VI, VII];

21. IAEA. Lessons Learned from Accidental Exposures in Radiotherapy. Safety Reports Series No 17, IAEA, Vienna, 2000. [V, VI, VII];


CMKP 2011 8

22. IAEA. Calibration of photon and beta ray sources used in brachytherapy. No TECDOC -1274, IAEA, Vienna, 2002. [III, IV, VI, VII];

23. IAEA. Commissioning and QA of Computerized Treatment Planning Systems for Radiation Treatment of Cancer. Technical Reports Series No TRS 430, IAEA, Vienna, 2004. [III, IV, VI, VII];

24. IAEA. Applying Radiation Safety Standards in Diagnostic Radiology and Interventional Procedures Using X Rays. Safety Reports Series No 39, IAEA, Vienna, 2006 [V, IX];

25. IAEA. Setting up a Radiotherapy Programme: Clinical Medical Physics, Radiation Protection and Safety Aspects. IAEA, Vienna, 2008. [V];

26. IAEA. Calibration of reference dosimeters for external beam radiotherapy. Technical Reports Series, No TRS 469, IAEA, Vienna, 2009. [III, IV, VI, VII];

27. Jaroszyk F. Red. Biofizyka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007. [I, III, VIII, IX, XI];

28. Joslin CA, Flynn A, Hall EJ. Eds. Principles and Practice of Brachytherapy: Using Afterloading Systems. Arnold Press. 2001. [VII];

29. Johns H.E, Cunningham J.R. The physics of Radiology. 4th edn. Thomas Springfield, USA. 1983. [III, IV, VI, VII];

30. Khan FM. The Physics of Radiation Therapy. 2nd edn. Lippincott, Wilkins & Williams, Philadelphia, 2003. [III, IV, VI, VII];

31. Klevenhagen S.C. Physics and Dosimetry of Therapy Electron Beams. Medical Physics Publishing, 1993. [IV,VI];

32. Krlicki Leszek. Medycyna nuklearna. Fundacja im. Rydygiera, 1996. [X]; 33. obodziec W. Dozymetria promieniowania jonizujcego w radioterapii.

Wydawnictwo Uniwewrsytetu lskiego, Katowice, 1999 [IV, VI, VII]; 34. Malicki J, losarek K. Red. Biofizyka w radioterapii. Elsevier. 2011 (w druku). [III,

IV, VI, VII, IX]; 35. Morawska-Kaczyska M. Testy kontroli jakoci dawkomierzy z komorami paskimi

(Rekomendacje Laboratorium Wtrnych Wzorcw Dozymetrycznych dla uytkownikw dawkomierzy z komorami paskimi w orodkach onkologicznych w Polsce). Nowotwory 2000, 50,(3):294-302. [IV, VI, VII];

36. Moseley H. Non-ionizing radiation. Microwaves. Ultrafiolet and Laser Radiation. Adam Hilger, Bristol, 1988. [VIII];

37. Niedermayer E, da Silva FL. Electroencephalography. Basic Principles. Clinical Applications, and Related Fields.5th ed., Lippincott, Wilkins & Williams, Philadelphia, 2004. [XI];

38. Nowicki A. Podstawy ultrasonografii dopplerowskiej. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 1998. [ IX];

39. Nunez PL. Electrical Fields of the Brain. The Neurophysics of EEG. 2nd ed., Oxford University Press, New York, 2006. [XI];

40. Paliwal BR, Hetzel FW, Dewhirst MW. Ed. Biological, physical and clinical aspects of hyperthermia. American Institute of Physics, New York, 1988. [VIII].

41. Pawlicki T, P. Scalliet P, Mundt A, Dunscombe P. Quality Assurance in Radiotherapy. Taylor & Francis. 2010. [IV, VI, VII];

42. Pawlicki G, Pako T, Golnik N, Gwiazdowska B, Krlicki L.Red. Biocybernetyka i inynieria biomedyczna 2000. tom 9: Fizyka medyczna. Akademicka Oficyna Wydawnicza Exit, Warszawa, 2002. [IV, VI, VII, VIII, IX, X, XIV];

43. Perez C, Brady L. Eds. Priciples and practice of radiation oncology. Lippincott, Wilkins & Williams, Philadelphia, 2004. [III, IV, VI, VII];


CMKP 2011 9

44. Podgorsak EB, Ed. Review of radiation oncology physics: A handbook for teachers and students. Vienna, IAEA, 2003.[II, III, IV, V, VI, VII, IX, X]- podrcznik obowizkowy;

45. Pruszyski B. Red. Diagnostyka Obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka bada. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2000.[IX,X];

46. Rudowski R. Red. Informatyka medyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2003. [XIII];

47. Saha GP. Physics and Radiobiology of Nuclear Medicine. 2nd ed. Springer Verlag. New York, Berlin, Heidelberg, 2001. [III, V, X];

48. Scharf W. Akceleratory medyczne. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 1994.[VI];

49. Shimoda K. Wstp do fizyki laserw. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1993. [VIII];

50. Skrzypczak E, Szefliski Z. Wstp do fizyki jdra atomowego i czstek elementarnych.Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2002.[III];

51. Steel G. Basic Clinical Radiobiology. 3rd edn. Arnold Press , 20020 [II]; 52. Towiski J. Obrazowanie w diagnostyce medycznej. 2. wyd. Zeszyty naukowe

Wielkopolskiego Centrum Onkologii 2006; 3(3)71-106. [IX, X]; 53. Traczyk WZ. Fizjologia czowieka w zarysie, Wyd. VII, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa, 2002.[I]; 54. Van Dyk J. Ed. The Modern Technology of Radiation Oncology. Medical Physics

Publishing, Madison WI, 1999 (oraz Vol. 2 2005). [IV, VI, VII, VIII]; 55. Wernick MN, Aarsvold JN (Eds.), Emission Tomography: The Fundamentals of PET

and SPECT, Elsevier, 2004. [IX, X]; 56. Wigg DR. Applied Radiobiology and Bio effect Planning. Medical Physics

Publication, 2001. [II, VI, VII]; 57. Williams JR, Thwaites DI. Eds. Radiotherapy Physics in Practice, 2nd edn. Oxford

University Press, 2000. [VI, VII]; 58. Williamson JF, Thomadsen BR, Nath R. Ed. Brachytherapy Physics. Medical Physics

Publishing, Madison WI, 1994.[VII]; 59. Woodword M. Epidemiology: Study Design and Data Analysis. 2nd edn. Chapman &

Hall/CRC, 2005. [XII]; Ponadto zaleca si: 1. zaznajamianie si z dostpnymi w Internecie:

American Association of Physicists in Medicine reports, International Commission on Radiation Units and Measurements reports; IAEA Publications in the field of dosimetry and medical physics

2. ledzenie publikacji gwnie w:

European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging, International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics, Journal of Nuclear Medicine, Medical Physics (obowizkowo), Nowotwory, Nukleonika,


CMKP 2011 10

Physics in Medicine and Biology, Polish Journal of Medical Physics and Engineering (obowizkowo), Problemy Medycyny Nuklearnej, Radiotherapy & Oncology, Radiation Measurements, Radiation Protection Dosimetry, Raports of Practical Oncology and Radiotherapy.

3. zaznajamianie si z aktami prawnymi dotyczcymi ochrony zdrowia. E. Zakres egzaminu Egzamin koczcy specjalizacj: Pastwowy Egzamin Specjalizacyjny (PESoz) to egzamin dwuczciowy, skadajcy si z egzaminu praktycznego i egzaminu teoretycznego. Jako pierwszy przeprowadza si egzamin praktyczny, ktrego pozytywny wynik dopuszcza do egzaminu teoretycznego. Egzamin teoretyczny moe by w formie ustnej lub testowej. W formie testowej, gdy do PESoz w danej dziedzinie zostanie dopuszczonych, co najmniej 50 osb lub w formie egzaminu ustnego, gdy kandydatw w danej sesji jest mniej. Egzamin teoretyczny jest przeprowadzany zgodnie z ramowym programem specjalizacji. Pytania i zadania egzaminacyjne odnosz si bezporednio do treci omawianych w poszczeglnych moduach ksztacenia. Zadania egzaminacyjne dla PESoz opracowuje i ustala CEM w porozumieniu z konsultantem krajowym w dziedzinie fizyki medycznej odrbnie na kad sesj egzaminacyjn. III. PROGRAM NAUCZANIA POSZCZEGLNYCH MODUW Modu I: Podstawy anatomii i fizjologii czowieka Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Podstawy anatomii i fizjologii czowieka Treci nauczania Wykady:

1. Podstawy biologii komrki i organizmw wyszych; 2. Podstawy fizjologii i patofizjologii czowieka; ukady: nerwowy, oddechowy,

krwionony, pokarmowy, moczowy, rozrodczy, nerwowy, kostno-miniowy i skrny, wydzielania wewntrznego, chonny (podstawy immunologii);

3. Choroby nowotworowe; 4. Podstawy anatomii: orodkowego ukadu nerwowego, regionu gowy i szyi, klatki

piersiowej (puca, przeyk, serce i due naczynia), gruczow piersiowych, przewodu pokarmowego (odek, dwunastnica, wtroba, drogi ciowe, trzustka, jelita), ukadu moczowego, eskich i mskich narzdw pciowych, kostno-miniowego, naczyniowego i chonnego, specyfika anatomii dzieci;

Uwaga: W wykadach naley zwrci uwag na (a) sekwencje sposobw obrazowania narzdw celem uzyskania penej informacji diagnostycznej oraz (b) umiejtno


CMKP 2011 11

rozpoznawania narzdw na obrazach planarnych i poprzecznych, zwaszcza narzdw uwaanych za krytyczne z punktu widzenia radioterapii. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

posiada podstawow wiedz z zakresu anatomii i fizjologii czowieka; posugiwa si jzykiem umoliwiajcym komunikowanie z lekarzem; by przygotowanym do korzystania z osigni diagnostyki obrazowej, w

szczeglnoci rozpoznawa obrazowane narzdy; umie oceni zagroenie narzdw krytycznych podczas radioterapii; by partnerem dla lekarza.

B. Sta Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 25 godzin. Formy zaj: wykady. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu II: Podstawy radiobiologii Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Podstawy radiobiologii Treci nauczania Wykady:

1. Oddziaywanie promieniowania jonizujcego na organizmy ywe; 2. Promieniowraliwo w cyklu komrkowym; 3. Modele wzrostu guza nowotworowego; 4. Proliferacja komrkowa w tkankach prawidowych; 5. Krzywe przeywalnoci:

a. promieniowanie o niskim i wysokim LET; b. zaleno wraliwoci od miejsca w cyklu komrkowym; c. efekt tlenowy; d. uszkodzenia letalne i subletalne;

6. Modele matematyczne opisujce oddziaywanie promieniowania jonizujcego na komrki;

7. Pojcie izoefektu; 8. Uszkodzenia popromienne:

a. zaleno uszkodze od budowy tkanek; b. objawy uszkodze; c. zaleno uszkodze od dawki frakcyjnej, czasu i szybkoci akumulacji dawki;

9. Dawki tolerancji;


CMKP 2011 12

wiczenia praktyczne: 10. Biologiczna dozymetria i planowanie leczenia (frakcjonowanie, przerwy w leczeniu,

czenie tele- i brachyterapii, czenie z chemioterapi, ograniczenia oblicze radiobiologicznych w praktyce klinicznej);

11. Model liniowo-kwadratowy w zastosowaniach w radioterapii. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

zna i rozumie zjawiska fizyczne zachodzce podczas przechodzenia promieniowania przez orodek materialny oraz umie okreli jaka cz energii ulega absorpcji w orodku oraz rozproszeniu, oraz jak zmienia si natenie wizki opuszczajcej orodek w wyniku tych zjawisk;

posiada podstawowe wiadomoci z zakresu wpywu promieniowania jonizujcego na organizm ywy;

umie stosowa wiedz na temat dozymetrii biologicznej i zna jej ograniczenia; rozumie zagroenie wynikajce ze stosowania promieniowania jonizujcego; posiada umiejtno posugiwania si modelem liniowo-kwadratowym radioterapii; by przygotowanym do wczenia si w badania prowadzone z wykorzystaniem

promieniowania jonizujcego. B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 30 godzin. Formy zaj: wykady poczone z zajciami praktycznymi. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu III: Wybrane zagadnienia fizyki promieniowania Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. Tre wykadw jest przypomnieniem lub uzupenieniem kursu akademickiego. A. Kurs: Wybrane zagadnienia fizyki promieniowania Treci nauczania: Wykady:

1. Struktura materii; 2. Czstki elementarne; 3. Atomy i czsteczki; 4. Widmo promieniowania; 5. Jdro atomowe (izotopy, izobary, izotony, izomery); 6. Rozpad promieniotwrczy (rodziny promieniotwrcze); 7. Reakcje jdrowe; 8. Naturalne i sztuczne rda promieniowania w rodowisku;


CMKP 2011 13

9. Procesy towarzyszce przechodzeniu promieniowania przez orodek materialny, w szczeglnoci zjawiska fizyczne oraz zjawiska transportu energii, przekazywania energii do orodka oraz rozpraszania energii w przypadku promieniowania fotonowego i czsteczkowego;

10. Podstawy fizyki i techniki aparatury wytwarzajcej promieniowanie jonizujce. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

posiada duy zasb wiadomoci z zakresu fizyki promieniowania jonizujcego; umie wykonywa obliczenia osabienia promieniowania w rnych materiaach; umie wykonywa obliczenia zwizane z rozpadem promieniotwrczym; posiada przygotowanie do penienia roli eksperta w zakresie zagadnie zwizanych z

oddziaywaniem promieniowania jonizujcego z materi w zakresie nauk medycznych;

posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia dla lekarzy i personelu technicznego z zakresu fizyki promieniowania.

B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 25 godzin. Formy zaj: wykady. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu IV: Metody detekcji i dozymetrii promieniowania Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Metody detekcji i dozymetrii promieniowania Treci nauczania Wykady poczone z pokazami:

1. Przegld metod miernictwa promieniowania jonizujcego (w tym detektorw, urzdze rejestrujcych i dziedzin zastosowania): 1.1. metody wykorzystujce jonizacj gazu:

a. komora jonizacyjna, b. licznik proporcjonalny, c. licznik Geigera-Mllera,

1.2. metody scyntylacyjne; 1.3. metody chemiczne; 1.4. metody fotograficzne; 1.5. metody termoluminescencyjne i fotoluminescencyjne; 1.6. metody pprzewodnikowe; 1.7. metody kalorymetryczne;


CMKP 2011 14

2. Wielkoci i jednostki: 2.1. wielkoci charakteryzujce rdo promieniotwrcze (aktywno, staa zaniku); 2.2. wielkoci okrelajce pole promieniowania (fluencja, strumie); 2.3. wielkoci charakteryzujce wzajemne oddziaywanie promieniowania z materi

(przekrj czynny, dawka pochonita, kerma, dawka ekspozycyjna); 3. Wzorcowanie i kontrola przyrzdw pomiarowych:

3.1. podstawy teoretyczne; 3.2. organizacja wzorcowania na wiecie, zasady spjnoci pomiarowej; 3.3. raporty dozymetryczne; 3.4. metody wzorcowania stosowane w laboratoriach pierwotnego wzorca

dozymetrycznego; 3.5. Metody wzorcowania stosowane w polskim laboratorium wtrnego wzorca

dozymetrycznego w zakresie terapeutycznym i diagnostycznym wykad poczony z pokazem praktycznym;

3.6. Zasady przygotowania protoku wzorcowania dla uytkownika (niezbdne dane ich omwienie);

3.7. Metody wzorcowania przyrzdw stosowanych w ochronie radiologicznej (w instytucji, ktra posiada akredytacj w tym zakresie);

4. Zasady okrelania dawki wzorowanym dawkomierzem w warunkach klinicznych w terapii i diagnostyce wykad poczony z pokazem praktycznym;

5. Zasady okrelania aktywnoci w medycynie nuklearnej wykad poczony z pokazem praktycznym;

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

zna metody detekcji promieniowania, moliwoci ich stosowania w radiodiagnostyce, radioterapii, ochronie radiologicznej; zalety, wady, ograniczenia;

posiada umiejtno posugiwania si przyrzdami dozymetrycznymi i ich sprawdzania;

zna stosowane raporty dozymetryczne; posiada umiejtno okrelania aktywnoci, kermy w powietrzu, dawki w orodku na

podstawie wskaza wzorowanych przyrzdw; posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia dla lekarzy i personelu

technicznego w powyszym zakresie treci nauczania. B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 35 godzin.

Formy zaj: wykady, pokazy. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwia przeprowadzone przez prowadzcych zajcia; rednia ocena z poszczeglnych zalicze, wystawiana przez kierownika kursu; sta nieprzewidziany. Modu V: Ochrona radiologiczna


CMKP 2011 15

Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Ochrona radiologiczna

Treci nauczania Wykady poczone z pokazami:

1. Napromienienie organizmu: 1.1. rodzaje uszkodze; 1.2. skutki; 1.3. napromienienie z zewntrz i od wewntrz; 1.4. dziaania ograniczajce skutki napromienienia;

2. Wielkoci dozymetryczne stosowane w ochronie radiologicznej i ich jednostki; 3. Przyrzdy dozymetryczne stosowane w ochronie radiologicznej; 4. Zasady bezpiecznej pracy ze rdami promieniowania jonizujcego; 5. Kontrola personelu i rodowiska; 6. Specyficzne problemy ochrony radiologicznej w radioterapii (tele- i brachy),

radiodiagnostyce i medycynie nuklearnej; 7. Sytuacje awaryjne i wypadki radiacyjne; 8. Przepisy prawne.

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

posiada podstawowy zasb wiadomoci z zakresu ochrony radiologicznej; zna zagroenia pynce ze stosowania promieniowania jonizujcego w medycynie; zna najpowaniejsze wypadki radiacyjne; posiada praktyczne umiejtnoci w dozymetrii stosowanej w ochronie radiologicznej; posiada przygotowanie do penienia roli eksperta w zakresie zagadnie zwizanych z

ochron przed szkodliwymi czynnikami w medycynie, w szczeglnoci przed niepodanym dziaaniem promieniowania jonizujcego;

posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia dla osb niezwizanych z fizyk promieniowania na temat ochrony radiologicznej.

B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 20 godzin.

Formy zaj: wykady, pokazy. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany.


CMKP 2011 16

Modu VI: Teleradioterapia Tematyka moduu realizowana jest przez 4 obligatoryjne kursy i 8. tygodniowy sta kierunkowy przynajmniej w 2. placwkach, przy czym jedna z nich musi by placwk wyspecjalizowan w zakresie teleradioterapii. A.1. Kurs: Teleradioterapia: modelowanie wizek terapeutycznych

Treci nauczania: Wykady:

1. Wytwarzanie wizek terapeutycznych fotonw i elektronw; 2. Charakterystyka wizek terapeutycznych: dawka gboka (gbokociowa), profil

wizki, izodozy, moc dawki; 3. Charakterystyka wizek fotonw; 4. Charakterystyka wizek elektronw; 5. Wspczynniki rozpraszania:

5.1. tkanka-powietrze (TAR); 5.2. tkanka-fantom (TPR);

6. Modyfikatory wizki; 7. Modele wizek fotonowych; 8. Modele wizek elektronowych;

wiczenia praktyczne: 9. Obliczenie liczby jednostek monitorowych w prostych sytuacjach geometrycznych; 10. Wyznaczenie udziau dawki od promieniowania rozproszonego w dawce cakowitej; 11. Obliczenia zmiany wartoci dawki gbokociowej w funkcji SSD dla wizek

fotonw; 12. Obliczenia liczby jednostek monitorowych z wykorzystaniem wspczynnikw

rozproszenia dla pl otwartych, dla wizek fotonw; 13. Obliczenia poprawek na niejednorodno dla wizek fotonw; 14. Obliczenia liczby jednostek monitorowych w sytuacji oglnej dla wizek fotonw; 15. Weryfikacja oblicze wykonanych z uyciem systemu planowania leczenia; 16. Weryfikacja nabytych umiejtnoci wykonanie oblicze w sytuacji oglnej dla

wizek fotonw. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu kursu A.1. fizyk medyczny powinien:

posiada wiadomoci z zakresu modelowania terapeutycznych wizek fotonw i elektronw;

posiada wiadomoci z zakresu modeli opisujcych efekt terapeutyczny; posiada praktyczne umiejtnoci obliczania czasw napromieniania i liczby

jednostek monitorowych dla wizek fotonw i elektronw; posiada praktyczne umiejtnoci weryfikacji oblicze z uyciem systemu planowania

leczenia; A.2. Kurs: Teleradioterapia: planowanie leczenia

Treci nauczania: Wykady:


CMKP 2011 17

1. Matematyczne podstawy planowania leczenia, prawdopodobiestwo miejscowego wyleczenia (TCP), prawdopodobiestwo uszkodzenia (NTCP); jednorodna dawka rwnowana (EUD);

2. Modelowanie reakcji guza i tkanki prawidowej na promieniowanie; 3. Zasady przygotowania danych do planowania leczenia; 4. Midzynarodowe zalecenia dotyczce okrelania objtoci tarczowych i narzdw

promieniowraliwych oraz dawki terapeutycznej; 5. Dawki tolerancji dla narzdw promieniowraliwych; 6. Metody i narzdzia oceny planu leczenia; 7. Metody optymalizacji rozkadu dawki; 8. czenie wizek; 9. Metody weryfikacji przygotowania i realizacji planu leczenia zagadnienia

geometryczne; 10. Metody weryfikacji przygotowania i realizacji planu leczenia zagadnienia

dozymetryczne; wiczenia praktyczne:

11. Planowanie leczenia bez stosowania systemu planowania leczenia; 12. Planowanie leczenia z zastosowaniem systemu planowania leczenia:

12.1. nowotwr mzgu; 12.2. nowotwr rejonu gowy i szyi; 12.3. nowotwr piersi pacjentki po mastektomii; 12.4. nowotwr piersi po oszczdzajcej operacji; 12.5. nowotwr puca; 12.6. nowotwr gruczou krokowego; 12.7. napromienianie caego ciaa; 12.8. napromienianie skry;

13. Weryfikacja nabytych umiejtnoci samodzielne wykonanie planu leczenia.

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu kursu A.2. fizyk medyczny powinien:

posiada wiadomoci z zakresu modeli opisujcych efekt terapeutyczny; posiada wiadomoci z zakresu zasad przygotowania danych do planowania leczenia; posiada wiadomoci o midzynarodowych zaleceniach dotyczcych planowania

leczenia; posiada wiadomoci z zakresu planowania leczenia poszczeglnych narzdw; zna powszechnie stosowane techniki napromieniania wizkami zewntrznymi; posiada praktyczne umiejtnoci planowania leczenia i oceny planu leczenia;

A.3. Kurs: Teleradioterapia: planowanie i realizacja technik specjalnych Treci nauczania Wykady:

1. Konturowanie i fuzje obrazw TK/MR/PET puapki dla planujcych; 2. Technika planowania radioterapii o modulowanej intensywnoci (w skrcie wizk

modulowan, ang. IMRT) 3. Planowanie adaptatywnej radioterapii wizk modulowan (ang. IMAT); 4. Bramkowanie;


CMKP 2011 18

5. Planowanie rozkadu dawki w radiochirurgii: konformalnej (ang.CRT), wizk modulowan (IMRT), ukow (ang. Arc);

6. Weryfikacja planu leczenia w technikach dynamicznych; 7. Zapewnienie jakoci w radioterapii sterowanej obrazowaniem (ang, IGRT);

wiczenia praktyczne: 8. Praktyczne aspekty planowania napromieniania z bramkowaniem oddechowym; 9. Weryfikacja systemu obrazowania aparatu terapeutycznego; 10. Weryfikacja planowania leczenia w technikach (IMRT/IMATP); 11. Zapewnienie jakoci w radiochirurgii;

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu kursu A.3. fizyk medyczny powinien:

zna zasady dziaania konturowania i fuzji obrazw; rozumie zasady modulacji wizki; posiada przygotowanie do planowania i realizacji technik specjalnych w radioterapii;

A.4. Kurs: Teleradioterapia: dozymetria i kontrola jakoci Treci nauczania: Wykady:

1. Zapewnienie jakoci i nadzr nad jakoci (ang. QA, QC); 2. rda bdw i niepewnoci w przygotowaniu i realizacji teleradioterapii; 3. Metody porwnywania rozkadw dawki; 4. Kontrola jakoci urzdze wytwarzajcych wizki promieniowania terapeutycznego; 5. Kontrola jakoci konwencjonalnych symulatorw terapeutycznych i symulatorw

tomograficznych; 6. Kontrola systemw planowania leczenia; 7. Metody weryfikacji przygotowania i realizacji planu leczenia: kontrola karty

napromieniania, dozymetria in-vivo, kontrola uoenia pacjenta. wiczenia praktyczne:

8. Wybrane pomiary z zakresu dozymetrii i kontroli jakoci Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu kursu A.4. fizyk medyczny powinien:

zna obowizki fizyka medycznego w zakresie dozymetrii i zapewnienia jakoci w teleradioterapii;

umie oceni niepewno realizowanego planu leczenia; by przygotowanym do prowadzenia, obowizujcych fizyka medycznego pomiarw

dozymetrycznych i kontroli jakoci fizycznych parametrw urzdze stosowanych w teleradioterapii.

B. Sta: Nazwa stau: Teleradioterapia. Specjalizujcy si odbywa sta w penym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stau uczestniczy w podstawowych czynnociach wykonywanych przez fizykw jako czonek zespou. Podczas stau specjalizujcy si przyswaja wiedz z zakresu fizycznych problemw teleradioterapii oraz nabywa umiejtnoci w zakresie kursw: A1, A2, A3, A4.


CMKP 2011 19

Warunkiem zaliczenia stau jest czynne uczestniczenie w zajciach w przewidzianym czasie 8 tygodni. Zakres wymaganych umiejtnoci praktycznych: Po odbyciu stau fizyk medyczny powinien:

posiada umiejtno przeprowadzania kontroli jakoci fizycznych parametrw aparatury uywanej do przygotowania i realizacji leczenia, w miar potrzeby we wspdziaaniu z serwisem i operatorami aparatury;

posiada umiejtno okrelania dawki podawanej pacjentowi; posiada umiejtno przygotowania planw leczenia dla pacjentw chorych na

najczciej wystpujce nowotwory posiada umiejtno oceny planu leczenia posiada umiejtno przygotowania planw leczenia technik IMRT dla pacjentw

chorych na nowotwory gowy i szyi posiada umiejtno stosowania modelu liniowo-kwadratowego w prostych

sytuacjach odnoszcych si do terapii wizkami zewntrznymi posiada przygotowanie do prowadzenia szkolenia dla fizykw i elektroradiologw w

zakresie fizycznych podstaw teleradioterapii. zna zagroenia wystpujce w teleradioterapii i umie im przeciwdziaa.

C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 4 x 25 = 100 godzin zaj na kursach i 8 tygodni stau. Formy zaj: wykady, pokazy, wiczenia praktyczne. Sta z teleradioterapii naley odbywa przynajmniej w dwch placwkach. Jedn z nich moe by macierzysta jednostka osoby, ktra si specjalizuje. Sta z teleradioterapii wynosi 8 tygodni. Cz stau naley odby w jednostce wyspecjalizowanej, ktra moe zapozna z technikami zgodnymi z programem kursu A.3. Okres stau w jednej jednostce nie moe by krtszy ni 2 tygodnie. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta - zaliczany przez kierownikw stay (sta ma miejsce w wicej ni jednej jednostce). Sposb zaliczenia stay powinien mie charakter praktyczny i dotyczy zarwno zagadnie dozymetrycznych jak i zagadnie z zakresu modelowania wizki i planowania leczenia. Naley sprawdzi umiejtno radzenia sobie z zagadnieniami o wyszym stopniu trudnoci ni przecitny. Z zaliczenia kadego stau naley wystawi ocen i sporzdzi protok do przekazania kierownikowi specjalizacji. Modu VII: Brachyterapia Tematyka moduu realizowana jest poprzez 2 obligatoryjne kursy i 6. tygodniowy sta kierunkowy przynajmniej w 2. placwkach, przy czym jedna z nich musi by placwk wyspecjalizowan w zakresie brachyterapii. A.1. Kurs: Brachyterapia: planowanie i realizacja leczenia Treci nauczania: Wykady:

1. Etapy rozwoju brachyterapii;


CMKP 2011 20

2. Specyfika metody, etapy planowania i realizacji leczenia; 3. Charakterystyka rde z uwzgldnieniem wspczesnych rozwiza

technologicznych; 4. Podzia brachyterapii ze wzgldu na moc dawki i lokalizacj aplikatorw; 5. Podstawowe techniki i metody stosowane w poszczeglnych lokalizacjach objtoci

napromienianej; 6. Aparatura i wyposaenie techniczne niezbdne do planowania i realizacji leczenia w

wybranych lokalizacjach; 7. Zagadnienia radiobiologiczne specyficzne dla brachyterapii 8. Brachyterapia nowotworw puc, przeyku i skry (specyfikacja dawek w

poszczeglnych loklizacjach, obrazowanie, metody optymalizacji rozkadw dawek); 9. Klasyczne systemy brachyterapii: paryski i manchesterski (metody specyfikacji

dawek, parametry oceny rozkadw dawek); 10. Standardowe metody planowania brachyterapii ginekologicznej na podstawie

dwuwymiarowych obrazw radiologicznych, metody rekonstrukcji geometrii aplikacji;

11. Zaawansowane metody planowania brachyterapii ginekologicznej na podstawie nowoczesnych technik obrazowania (TK, MR, obrazy hybrydowe), analiza rozkadw dawki;

12. Brachyterapia rdtkankowa nowotworw piersi, gowy i szyi, obrazowanie RTG/USG w warunkach implantacji aplikatorw na sali zabiegowej, planowanie i optymalizacja rozkadw dawek;

13. Brachyterapia nowotworw prostaty: HDR, ULDR (planowanie leczenia w czasie rzeczywistym);

14. Brachyterapia wewntrznaczyniowa; 15. Brachyterapia okulistyczna; 16. Zaawansowane parametry oceny rozkadu dawek i metody optymalizacji planw

leczenia dla poszczeglnych lokalizacji z uwzgldnieniem narzdw krytycznych (zawansowane algorytmy, metody wielo obiektowe i genetyczne, puapki optymalizacji);

17. Dozymetria in vivo; wiczenia praktyczne:

18. Planowanie leczenia nowotworw puc, przeyku i skry; 19. Planowanie leczenia ginekologicznego; 20. Planowanie leczenia prostaty (HDR, czas rzeczywisty); 21. Planowanie leczenia prostaty (ULDR, czas rzeczywisty); 22. Zaawansowane metody optymalizacji z wykorzystaniem systemw planowania

leczenia; Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu kursu A.1. fizyk medyczny powinien:

posiada wiadomoci z zakresu rde stosowanych w brachyterapii; posiada wiadomoci z zakresu dziaania aparatury i wyposaenia niezbdnego do

stosowania w brachyterapii; posiada wiadomoci z zakresu wykorzystania technik obrazowania stosowanych w

procesie planowania brachyterapii; posiada wiadomoci z zakresu stosowania podstawowych i zaawansowanych technik

brachyterapii obejmujcych: przygotowanie pacjenta do leczenia, planowanie i realizacj leczenia w stosowanych przypadkach klinicznych;


CMKP 2011 21

A.2. Kurs: Brachyterapia: dozymetria i kontrola jakoci Treci nauczania: Wykady:

1. rda bdw i niepewnoci w przygotowaniu i realizacji leczenia; 2. Pomiary aktywnoci i mocy dawki rde promieniotwrczych; 3. Kontrola jakoci urzdze terapeutycznych; 4. Kontrola jakoci urzdze obrazujcych w brachyterapii; 5. Kontrola systemw planowania leczenia; 6. Metody weryfikacji przygotowania i realizacji planu leczenia; 7. Specyficzne zagadnienia ochrony radiologicznej w brachyterapii.

wiczenia praktyczne: 8. Pomiary aktywnoci i mocy dawki rde promieniotwrczych; 9. Pomiary parametrw dotyczcych kontroli jakoci w brachyterapii 10. Pomiary parametrw dotyczcych naraenia radiologicznego w brachyterapii

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu kursu A.2. fizyk medyczny powinien:

zna obowizki fizyka medycznego w zakresie zapewnienia jakoci w brachyterapii; umie oceni niepewno realizowanego planu leczenia; by przygotowanym do prowadzenia, obowizujcych fizyka medycznego pomiarw

dozymetrycznych i kontroli jakoci fizycznych parametrw urzdze stosowanych w brachyterapii;

B. Sta: Nazwa stau: Brachyterapia. Specjalizujcy si odbywa sta w penym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stau uczestniczy w podstawowych czynnociach wykonywanych przez fizykw jako czonek zespou. Podczas stau specjalizujcy si przyswaja wiedz z zakresu fizycznych problemw brachyterapii oraz nabywa umiejtnoci w zakresie kursw: A1, A2. Warunkiem zaliczenia stau jest czynne uczestniczenie w zajciach w przewidzianym czasie 6 tygodni. Zakres wymaganych umiejtnoci praktycznych: Po odbyciu stau fizyk medyczny powinien:

posiada umiejtno przeprowadzania kontroli jakoci fizycznych parametrw aparatury uywanej do przygotowania i realizacji leczenia, w miar potrzeby we wspdziaaniu z serwisem i operatorami aparatury;

posiada umiejtno okrelania aktywnoci stosowanych rde promieniotwrczych; posiada umiejtno przygotowania planw leczenia dla pacjentw chorych na

najczciej wystpujce nowotwory posiada umiejtno oceny i weryfikacji planu leczenia; posiada umiejtno stosowania modelu liniowo-kwadratowego w brachyterapii; posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia w powyszym zakresie treci

nauczania dla fizykw. zna zagroenia wystpujce w brachyterapii i umie im przeciwdziaa;


CMKP 2011 22

C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 30 + 20 = 50 godzin zaj na kursach i 6 tygodni stau. Formy zaj: wykady, pokazy, wiczenia praktyczne. Sta jednoimienny z tytuem moduu naley odbywa przynajmniej w dwch jednostkach. Jedn z nich moe by macierzysta jednostka osoby, ktra si specjalizuje. Sta z brachyterapii wynosi 6 tygodni. Cz stau naley odby w jednostce wyspecjalizowanej. Okres stau w jednej jednostce nie moe by krtszy ni 2 tygodnie. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta - zaliczany przez kierownikw stay (sta ma miejsce w wicej ni jednej jednostce). Sposb zaliczenia stay powinien mie charakter praktyczny i dotyczy zarwno zagadnie dozymetrycznych jak i zagadnie planowania leczenia. Naley sprawdzi umiejtno radzenia sobie z zagadnieniami o wyszym stopniu trudnoci ni przecitny. Z zaliczenia kadego stau naley wystawi ocen i sporzdzi protok do przekazania kierownikowi specjalizacji. Modu VIII: Terapia promieniowaniem niejonizujcym Tematyka moduu realizowana jest poprzez 1 obligatoryjny kurs. A.1. Kurs: Terapia promieniowaniem niejonizujcym Treci nauczania: Wykady poczone z pokazami:

1. Podstawowe zjawiska fizyczne dotyczce promieniowania niejonizujcego (powstawanie, widmo promieniowania, oddziaywanie z materi);

2. Zastosowanie terapeutyczne rnych rodzajw promieniowania w lecznictwie: 2.1. lasery; 2.2. hiper- i hipotermia; 2.3. promieniowanie ultrafioletowe; 2.4. promieniowanie podczerwone; 2.5. ultradwiki; 2.6. pola elektromagnetyczne.

3. Stosowana aparatura i metody jej kontroli: 3.1. wytwarzajca promieniowanie; 3.2. pomiarowa.

4. Biologiczne dziaanie poszczeglnych rodzajw promieniowania; 5. Regulacje prawne dotyczce wykorzystania promieniowania niejonizujcego w

lecznictwie; Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

zna charakterystyk fizyczn i dziaanie biologiczne promieniowania innego ni promieniowanie jonizujce;

zna aplikacje medyczne tego promieniowania; zna zasady dziaania i metody kontroli aparatury;


CMKP 2011 23

zna zagroenia wystpujce podczas dziaania poszczeglnych rodzajw promieniowania i sposoby przeciwdziaania;

zna regulacje prawne dotyczce stosowania tego promieniowana. B. Sta Nie przewiduje si dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 25 godzin.

Formy zaj: wykady, pokazy. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu IX: Diagnostyka obrazowa Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs i 4. tygodniowy sta kierunkowy przynajmniej w 2. placwkach, przy czym jedna z nich musi stosowa diagnostyk MR i diagnostyk TK wielorzdow. A.1. Kurs: Diagnostyka obrazowa Treci nauczania: Wykady poczone z pokazami:

1. Rys historyczny (rozwj technologiczny); 2. Klasyfikacja metod obrazowania:

2.1. planarne i tomograficzne; 2.2. transmisyjne i emisyjne; 2.3. statyczne i dynamiczne; 2.4. jonizujce i niejonizujce; 2.5. analogowe i cyfrowe;

3. Parametry obrazu diagnostycznego: 3.1. rozdzielczo; 3.2. kontrast; 3.3. funkcja przenoszenia modulacji; 3.4. liczba informacji i szum; 3.5. artefakty;

4. Diagnostyka rentgenowska planarna: 4.1. oglne zasady dziaania aparatury;

a. zjawiska fizyczne bdce podstaw powstawania i rejestrowania obrazu (widmo i absorpcja promieniowania),

b. budowa aparatury, 4.2. specyficzne waciwoci aparatury i obrazu diagnostyki rentgenowskiej:

a. oglnej b. angiografii, c. radiologii zabiegowej,


CMKP 2011 24

d. stomatologicznej, e. mammografii analogowej, f. mammografii cyfrowej, g. densytometrii, h. symulacji terapeutycznej.

5. Diagnostyka rentgenowska tomograficzna (tradycyjna); 6. Diagnostyka rentgenowska metod tomografii komputerowej:

6.1. oglne zasady dziaania aparatury: a. zjawiska fizyczne i programy matematyczne bdce podstaw powstawania

i rejestrowania obrazu, b. budowa aparatury, c. parametry obrazu,

6.2. zastosowania kliniczne; 7. Diagnostyka scyntygraficzna (wobec istnienia niezalenego moduu medycyna

nuklearna zagadnienia naley przedstawi w skrcie, kadc nacisk na rnice w porwnaniu z innymi metodami): 7.1. oglne zasady dziaania aparatury;

a. zjawiska fizyczne i programy matematyczne bdce podstaw powstawania obrazu i rejestrowania obrazu (scyntygrafia statyczna i dynamiczna, PET),

b. budowa aparatury (kamery SPECT, PET), c. parametry obrazu,

7.2. zastosowania kliniczne; 8. Diagnostyka ultrasonograficzna:

8.1. oglne zasady dziaania aparatury; a. zjawiska fizyczne bdce podstaw powstawania i rejestrowania obrazu, b. budowa aparatury, c. parametry obrazu,

8.2. zastosowania kliniczne; 9. Diagnostyka termograficzna:

9.1. oglne zasady dziaania aparatury; a. zjawiska fizyczne bdce podstaw powstawania i rejestrowania obrazu, b. budowa aparatury, c. parametry obrazu.

9.2. zastosowania kliniczne. 10. Diagnostyka rezonansu magnetycznego:

10.1. oglne zasady dziaania aparatury; a. zjawiska fizyczne bdce podstaw powstawania i rejestrowania obrazu, b. budowa aparatury, c. parametry obrazu, d. spektrometria MR.

10.2. zastosowania kliniczne: 11. Przetwarzanie obrazw; 12. Zasady fuzji obrazw; 13. Metody oceny jakoci obrazu; 14. Zasady przeprowadzania kontroli jakoci w poszczeglnych technikach

diagnostycznego obrazowania. wiczenia praktyczne:

15. wiczenia zwizane rejestracj, przetwarzaniem i ocen obrazu; 16. wiczenia zwizane kontrol jakoci fizycznych parametrw aparatury.


CMKP 2011 25

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

opanowa teoretyczne podstawy fizycznych zjawisk dotyczcych poszczeglnych technik obrazowania;

opanowa znajomo budowy aparatury; zna zasady przetwarzania obrazw; zna zasady fuzji obrazw; opanowa zasady oceny obrazw; umie oceni naraenie personelu i pacjenta w poszczeglnych technikach

obrazowania; zna przepisy prawne dotyczce poszczeglnych technik obrazowania.

B. Sta Nazwa stau: Diagnostyka obrazowa Specjalizujcy si odbywa sta w penym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stau uczestniczy w czynnociach wykonywanych przez fizykw jako czonek zespou. Podczas stau specjalizujcy si przyswaja wiedz z zakresu fizycznych problemw poszczeglnych technik obrazowania, nabywa umiejtnoci praktyczne dotyczce realizacji badania. Warunkiem zaliczenia stau jest czynne uczestniczenie w zajciach w przewidzianym czasie 4 tygodni. Zakres wymaganych umiejtnoci praktycznych Po odbyciu stau fizyk medyczny powinien:

zna moliwoci i ograniczenia poszczeglnych technik obrazowania; opanowa znajomo obsugi aparatury; zna sposb przeprowadzania bada pacjenta; umie oceni jako obrazu; umie przeprowadzi kontrol jakoci fizycznych parametrw urzdze stosowanych

w diagnostyce obrazowej; zna zagroenia wystpujce w poszczeglnych technikach obrazowania i umie im

przeciwdziaa; C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu

Czas realizacji: 60 godzin. Formy zaj: wykady, pokazy, wiczenia obliczeniowe, wiczenia praktyczne. Sta z diagnostyki obrazowej naley odbywa przynajmniej w dwch placwkach. Jedn z nich moe by macierzysta placwka osoby, ktra si specjalizuje. Cz stau naley odby w placwce, ktra moe zapozna z technik rezonansu magnetycznego i cz w placwce, ktra moe zapozna z technik wielorzdowej tomografii komputerowej Sta z technik obrazowania wynosi 4 tygodnie. Okres stau w jednej jednostce nie moe by krtszy ni 1 tydzie. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta - zaliczany przez kierownikw stay (sta ma miejsce w wicej ni jednej jednostce). Sposb zaliczenia stay powinien mie charakter praktyczny i dotyczy zarwno zagadnie


CMKP 2011 26

teoretycznych jak i zagadnie praktycznych. Naley sprawdzi umiejtno radzenia sobie z testami dotyczcymi jakoci aparatury, obowizujcymi fizyka medycznego. Z zaliczenia kadego stau naley wystawi ocen i sporzdzi protok do przekazania kierownikowi specjalizacji. Modu X: Medycyna nuklearna Tematyka moduu realizowana jest poprzez 2 obligatoryjne kursy i 4. tygodniowy sta. A.1. Kurs: Medycyna nuklearna: diagnostyka radioizotopowa Treci nauczania: Wykady poczone z pokazami:

1. Wprowadzenie. Podstawy obrazowania radioizotopowego. Obrazowanie funkcjonalne. Rnice w stosunku do obrazowania strukturalnego (CT, MRI);

2. Techniki i metody obrazowania radioizotopowego: scyntygrafia planarna, tomografia emisyjna pojedynczych fotonw (SPECT), pozytonowa tomografia emisyjna (PET); radioizotopowe obrazowanie rdoperacyjne, radioizotopowe metody in vitro (testy radioimmunologiczne);

3. Radioizotopy wykorzystywane do obrazowania medycznego: podstawowe waciwoci, metody otrzymywania;

4. Budowa i dziaanie gamma kamery; 5. Budowa i dziaanie skanera PET; 6. Metody rekonstrukcji tomograficznej obrazw:

6.1. Analityczne; 6.2. Iteracyjne;

7. Jako obrazw w medycynie nuklearnej, artefakty, metody korekcji efektw pochaniania i rozpraszania fotonw oraz ograniczonej dokadnoci kolimacji;

8. Elementy ilociowej analizy obrazw w medycynie nuklearnej; 9. Fuzja obrazw funkcjonalnych i strukturalnych: PET/CT, SPECT/CT 10. Omwienie najwaniejszych bada diagnostycznych w scyntygrafii planarnej i

tomografii emisyjnej pojedynczych fotonw (SPECT); 11. Przykady najwaniejszych bada diagnostycznych w pozytonowej tomografii

emisyjnej (PET); 12. Procedury kontroli jakoci gamma kamer i skanerw PET. 13. Budowa i zasada dziaania innych urzdze stosowanych w medycynie nuklearnej

(gwnie kalibratory dawek i mierniki aktywnoci). Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych: W wyniku realizacji programu kursu A.1. fizyk medyczny powinien:

zna fizyczne i biologiczne podstawy obrazowania za pomoc radioizotopw; zna budow i zasady dziaania gamma kamer oraz skanerw PET; zna rodzaje i charakterystyk radioznacznikw i radiofarmaceutykw stosowanych w

diagnostyce klasycznej oraz w diagnostyce metod PET; zna metody przetwarzania danych scyntygraficznych, prezentacji wynikw oraz ich

oceny; zna podstawowe metody rekonstrukcji obrazw tomograficznych w medycynie

nuklearnej jak rwnie korekcji efektw fizycznych;


CMKP 2011 27

rozpozna typowe obrazy otrzymywane w najczciej stosowanych badaniach radioizotopowych;

orientowa si w metodach analizy obrazw w najczciej stosowanych badaniach radioizotopowych;

zna aktualne zalecenia dotyczce kontroli jakoci w diagnostyce izotopowej obowizujce fizyka

A.2. Kurs: Medycyna nuklearna: terapia radioizotopowa Treci nauczania Wykady:

1. Idea i rys historyczny terapii izotopowej; 2. Terapie aktualnie stosowane:

2.1. leczenie radiojodem; 2.2. peptydowa receptorowa terapia radioizotopowa PRRT; 2.3. radioimmunoterapia (RIT); 2.4. synowiektomie radioizotopowe; 2.5. leczenie przeciwblowe; 2.6. celowana indywidualna terapia radioizotopowa;

3. Realizacja terapii: 3.1. wspczesne metody planowania terapii; 3.2. stosowane radioizotopy; 3.3. mechanizmy dziaania radiofarmaceutykw (biodystrybucja); 3.4. techniki aplikacji radiofarmaceutykw; 3.5. perspektywy terapii radioizotopowej;

4. Pomiary radioaktywnoci; 5. Metody oceny dawek przy napromienieniu wewntrznym:

5.1. modele anatomiczne; 5.2. modele dozymetryczne; 5.3.metody klasyczne i komputerowe do estymacji dawki (np. OLINDA, Monte Carlo

DOSXYZnrc, MIRD voxel S values); 6. Kontrola jakoci w terapii izotopowej;

wiczenia praktyczne: 7. Obliczanie aktywnoci radiofarmaceutyku na dany dzie i godzin na podstawie

atestu; 8. Szacowanie dawek pochonitych przez cae ciao oraz poszczeglne organy podczas

terapii radioizotopowej, w tym przy pomocy specjalistycznych programw komputerowych;

9. Planowanie indywidualnej aktywnoci terapeutycznej dla pacjenta na podstawie ilociowej analizy komputerowej jego diagnostycznych obrazw scyntygraficznych;

10. Wybrane pomiary z zakresu kontroli jakoci. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu kursu A.2. fizyk medyczny powinien:

opanowa teoretyczne podstawy fizycznych metod terapii izotopowej; zna rodzaje radioznacznikw (ich aktywnoci) i radiofarmaceutykw stosowanych w

terapii izotopowej; umie oszacowa dawki otrzymywane przez cae ciao oraz poszczeglne organy

znajomo wspczesnych metod dozymetrii klinicznej (programy MIRD, OLINDA);


CMKP 2011 28

zna aktualne zalecenia dotyczce kontroli jakoci w terapii izotopowej obowizujce fizyka;

B. Sta Nazwa stau: Medycyna nuklearna Specjalizujcy si odbywa sta w penym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stau uczestniczy w czynnociach wykonywanych przez fizykw jako czonek zespou. Podczas stau specjalizujcy si przyswaja wiedz z zakresu fizycznych problemw medycyny nuklearnej, nabywa umiejtnoci praktyczne dotyczce realizacji badania lub leczenia. . Warunkiem zaliczenia stau jest czynne uczestniczenie w zajciach w przewidzianym czasie 4 tygodni. Zakres wymaganych umiejtnoci praktycznych Po odbyciu stau fizyk medyczny powinien:

zna moliwoci i ograniczenia technik scyntygraficznych; zna sposb przeprowadzania scyntygraficznych bada pacjenta; zna obsug gamma-kamer i skanerw PET; posiada umiejtno sprawnej kalkulacji aktywnoci radiofarmaceutykw

podawanych pacjentowi; umie oszacowa dawki otrzymane przez cae ciao oraz poszczeglne organy zna

wspczesne metody dozymetrii klinicznej (np. programy MIRD, OLINDA); posiada umiejtno przetwarzania obrazw scyntygraficznych i tworzenia fuzji

obrazw SPECT-CT, PET-CT; umie zidentyfikowa istotne bdy w zmierzonych danych wymagajce powtrzenia

badania lub kontroli stanu technicznego aparatury; posiada umiejtno przeprowadzania pomiarw dotyczcych kontroli jakoci w

diagnostyce i w terapii izotopowej, obowizujcych fizyka; posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia dla fizykw w zakresie

fizycznych podstaw medycyny nuklearnej. zna zagroenia wystpujce w medycynie nuklearne i umie im przeciwdziaa;

C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 35 + 15 = 50 godzin zaj na kursach i 4 tygodnie stau Formy zaj: wykady, pokazy, wiczenia obliczeniowe, wiczenia praktyczne. Sta jednoimienny z tytuem moduu naley odbywa przynajmniej w dwch jednostkach. Jedn z nich moe by macierzysta jednostka osoby, ktra si specjalizuje. Cz stau naley odby w jednostce, ktra moe zapozna z terapi izotopow, a cz w jednostce stosujcej technik PET. Sta z medycyny nuklearnej wynosi 4 tygodnie. Okres stau w jednej jednostce nie moe by krtszy ni 1 tydzie. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta - zaliczany przez kierownikw stay (sta ma miejsce w wicej ni jednej jednostce). Sposb zaliczenia stay powinien mie charakter praktyczny i dotyczy zarwno zagadnie diagnostycznych jak i zagadnie terapeutycznych. Z zaliczenia kadego stau naley wystawi ocen i sporzdzi protok do przekazania kierownikowi specjalizacji.


CMKP 2011 29

Modu XI: Bioelektryczno i biomagnetyzm w diagnostyce Tematyka moduu realizowana jest poprzez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Bioelektryczno i biomagnetyzm w diagnostyce Treci nauczania: Wykady poczone z pokazami:

1. Rys historyczny; 2. Podstawowe zjawiska fizyczne prowadzce do powstawania czynnoci elektrycznej na

poziomie komrki: 2.1. rwnanie Nernsta, powstawanie potencjaw bonowych, rwnanie Goldmana; 2.2. mechanizm powstawania i rozprzestrzeniania si potencjau czynnociowego,

model Hodkina-Huxleya, teoria kablowa; 2.3. metody pomiaru czynnoci elektrycznej na poziomie komrkowym;

3. Makroskopowy pomiar czynnoci elektrycznej organizmu ludzkiego, zasady pomiaru, oglny schemat aparatury badawczej, bezpieczestwo pomiarw bioelektrycznych;

4. Elektryczna czynno mini: 4.1. budowa minia, mechanizm skurczu minia;

4.2. elektrokardiografia (EKG) zapis elektrycznej czynnoci minia sercowego: a. budowa anatomiczna serca, cykl pracy serca, mechanizm pobudzania i

sterowania skurczem minia sercowego, b. budowa aparatury do pomiaru EKG, zakcenia towarzyszce pomiarowi

czynnoci elektrycznej serca, c. potencja czynnociowy serca (elektrokardiogram), charakterystyka

sygnau, d. przebieg pomiaru, odprowadzenia elektrokardiograficzne, e. wektokardiografia i histografia, pomiar Holtera,

4.3. elektromiografia (EMG) elektryczna czynno mini szkieletowych: a. budowa aparatury do pomiarw EMG. rozmieszczenie elektrod, b. potencjay miograficzne (elektromiogram) - charakterystyka sygnau,

5. Elektroencefalografia (EEG): 5.1. problemy zwizane z rejestracj (artefakty); 5.2. zastosowania kliniczne epilepsja, badania snu, potencjay wywoane; 5.3. problem odwrotny w EEG rnica pomidzy lokalizacj przestrzenn

rde obserwowanej czynnoci a tomografi; 6. Elektroretinogram (ERG); 7. Elektrookulogram (EOG); 8. Budowa aparatury do pomiarw biomagnetycznych, magnetometr kwantowy,

zakcenia towarzyszce pomiarowi; 9. Magnetokardiografia pola magnetyczne serca, pole magnetyczne wytwarzane przez

serce, rozkad pola magnetycznego wok klatki piersiowej, magnetokardiogram charakterystyka sygnau i wykorzystanie diagnostyczne;

10. Magnetoencefalografia (MEG) pola magnetyczne mzgu, relacja MEG do EEG; wiczenia praktyczne:

11. Metody rejestracji sygnaw; 12. Metody analizy sygnaw.


CMKP 2011 30

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji programu moduu fizyk medyczny powinien:

posiada podstawowe wiadomoci na temat powstawania czynnoci elektrycznej i biomagnetycznej w komrce;

zna rda czynnoci elektrycznej i biomagnetycznej w organizmie czowieka oraz metody jej pomiarw;

zna charakterystyk podstawowych sygnaw bioelektrycznych i biomagnetycznych oraz ich zastosowanie;

umie zarejestrowa sygnay bioelektryczne i przeprowadzi podstawow analiz; zna zagroenia towarzyszce pomiarowi czynnoci elektrycznej i biomagnetycznej.

B. Sta Nie przewiduje si dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 30 godzin.

Formy zaj: wykady, pokazy, wiczenia praktyczne. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium przeprowadzone i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu XII: Statystyka Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. Tre wykadw jest przypomnieniem i uzupenieniem kursu akademickiego. A. Kurs: Statystyka Treci nauczania: Wykady poczone z wiczeniami praktycznymi:

1. Elementy rachunku prawdopodobiestwa; 2. Przygotowywanie i prezentacja danych; 3. Rachunek bdw; 4. Metoda najmniejszych kwadratw; 5. Testy istotnoci; 6. Analiza korelacji i regresji; 7. Funkcje dyskryminacyjne; 8. Metody statystyczne w medycynie, przygotowanie bada klinicznych 9. Elementy epidemiologii

wiczenia praktyczne: 10. Zdania rachunkowe.

Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji treci ksztacenia fizyk medyczny powinien::

zna i umie si posugiwa podstawow wiedz z zakresu statystyki matematycznej;


CMKP 2011 31

zna specyfik stosowania statystyki w badaniach medycznych; umie pomc lekarzowi w przygotowaniu bada klinicznych i epidemiologicznych; umie pomc lekarzowi w opracowaniu wynikw bada medycznych; posiada przygotowanie do poprowadzenia szkolenia dla lekarzy ze statystyki.

B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 30 godzin. Formy zaj: wykady poczone z wiczeniami rachunkowymi. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu) sta nieprzewidziany. Modu XIII: Wybrane zagadnienia informatyki medycznej Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Wybrane zagadnienia informatyki medycznej Treci nauczania: Wykady poczone z wiczeniami praktycznymi:

1. Standardy elektronicznej komunikacji (np. DICOM, DICOM-RT, Ethernet, FTP, HL7);

2. Systemy administracyjne przechowywanie i udostpnianie danych medycznych (np. PAS, MIMS, PACS, IMS);

3. Bezpieczestwo systemw informatycznych, ochrona danych osobowych; 4. Midzynarodowa klasyfikacja chorb (Standard ICD); 5. Systemy wspomagania decyzji klinicznych; 6. Telemedycyna; 7. Przetwarzanie obrazw medycznych; 8. Fuzja obrazw anatomicznych i czynnociowych; 9. Przegld aktualnie dostpnych, zweryfikowanych klinicznie, pakietw jakociowej,

pilociowej i ilociowej oceny obrazw diagnostycznych. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji treci ksztacenia fizyk medyczny powinien::

posi i umie si posugiwa podstawow wiedz z zakresu informatyki medycznej; uzyska wiedz o konfigurowaniu i obsudze sieci komputerowej w zakadzie

medycznym; posi i umie zastosowa informacje o nowych, bezpiecznych moliwociach

przechowywania i udostpniania medycznych danych obrazowych; umie uzyskiwa zapisy w standardzie DICOM (i ew. innych) w rnych systemach

medycznych;


CMKP 2011 32

umie kodowa i przeprowadza transmisj danych medycznych (w tym identyfikowa serwery i konta nadawcy i odbiorcy danych);

uzyska znajomo podejcia do fuzji obrazw anatomicznych i czynnociowych z urzdze hybrydowych i wolnostojcych;

uzyska ogln wiedz o aktualnie dostpnych, zweryfikowanych klinicznie, pakietach jakociowej, pilociowej i ilociowej oceny obrazw diagnostycznych.

B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 30 godzin.

Formy zaj: wykady poczone z wiczeniami praktycznymi. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. Modu XIV: Zagadnienia prawno-organizacyjne Tematyka moduu realizowana jest przez 1 obligatoryjny kurs. A. Kurs: Zagadnienia prawno-organizacyjne Treci nauczania: Wykady:

1. Oglne zasady polskiego systemu prawnego; 2. Harmonizacja polskiego prawa z prawem Unii Europejskiej w zakresie bezpiecznego

stosowania promieniowania jonizujcego: 2.1. Prawo Atomowe; 2.2. Rozporzdzenia wykonawcze;

3. Regulacje prawne dotyczce stosowania w medycynie promieniowania innego ni jonizujce;

4. Regulacje prawne dotyczce procedur medycznych; 5. Zagadnienia normalizacyjne; 6. Status fizyka medycznego:

6.1. Sytuacja na wiecie; 6.2. Sytuacja w Polsce:

a. regulacje prawne, b. system szkole, specjalizacji, awansw naukowych, c. towarzystwa i komitety naukowe; d. organizacje midzynarodowe;

7. Organizacja jednostek ochrony zdrowia, zatrudniajcych fizykw medycznych. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejtnoci praktycznych W wyniku realizacji treci ksztacenia fizyk medyczny powinien::


CMKP 2011 33

Zna akty prawne dotyczce bezpiecznego stosowania czynnikw fizycznych. w szczeglnoci promieniowania jonizujcego w medycynie;

Zna akty prawne dotyczce statusu, obowizkw i uprawnie fizykw medycznych; By przygotowanym do wdroenia systemu zapewnienia jakoci i organizowania

audytw; Umie przygotowywa schematy organizacyjne, regulaminy pracy, technologiczne

instrukcje pracy, protoky itp. B. Sta: Nie jest przewidziany dla tego moduu. C. Wskazwki metodyczne dotyczce realizacji programu moduu Czas realizacji: 10 godzin. Formy zaj: wykady. Sposb zaliczenia: cz teoretyczna - kolokwium i ocena wystawiona przez wykadowc (lub rednia ocena, jeli wykadowcw jest kilku, wystawiana przez kierownika kursu); sta nieprzewidziany. IV. STANDARDY KSZTACENIA W SPECJALIZACJI : FIZYKA MEDYCZNA 1. Kadra i baza dydaktyczna do zaj i stay kierunkowych. Ksztacenie specjalizacyjne powinno odbywa si na poziomie akademickim i moe by realizowane przez placwk, ktra prowadzi dziaalno zgodn z programem specjalizacji (lub z przewaajc czci tego programu) i ktra ponadto spenia nastpujce warunki: posiada odpowiednie sale wykadowe stosownie wyposaone w konieczne do

przeprowadzania zaj pomoce dydaktyczne, prowadzi dziaalno umoliwiajc odbywanie stay specjalistycznych przewidzianych

w programie specjalizacji lub ma zawarte umowy z innymi placwkami opieki zdrowotnej umoliwiajce prowadzenie takich stay,

zatrudnia co najmniej 2 fizykw medycznych specjalistw. zatrudnia inne odpowiednio wykwalifikowane osoby (lekarzy, inynierw serwisu

aparatury, informatykw), ktre bd realizowa zajcia dydaktyczne przewidziane w programie specjalizacji lub ma zawarte odpowiednie umowy z innymi instytucjami na realizacje takich zada,

Wykaz niezbdnych (we wszystkich moduach specjalizacji) rodkw dydaktycznych: tablica, folie, pisaki, rzutnik pisma, komputer, powielacz. 2. Sposb realizacji programu specjalizacji, w tym ewaluacji uzyskanych w czasie specjalizacji umiejtnoci. Poszczeglne etapy realizacji programu specjalizacji w dziedzinie Fizyka Medyczna zwizane s z kolejnymi moduami nauczania w tym z kursami i staami kierunkowymi. W planie nauczania przewiduje si 14 moduw tematycznych, realizowanych w formie 19 kursw (520 godzin) i 4 stae kierunkowe, ktrych czny czas trwania wynosi 22 tygodnie. Kierownikiem kursu, wyszczeglnionego w programie specjalizacji, jest fizyk medyczny-specjalista, lub inna osoba uprawniona przez Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Fizyki Medycznej.


CMKP 2011 34

Metody oceny wiedzy teoretycznej i nabytych umiejtnoci praktycznych: Kolokwium (pisemne lub ustne) z zakresu wiedzy teoretycznej objtej programem danego kursu zaliczajce treci teoretyczne moduu u wykadowcy (wykadowcw): kolokwium przeprowadza i ocen wystawia wykadowca; jeli wykadowcw jest kilku redni ocen wystawia kierownik kursu.

W przypadku moduw: Wybrane zagadnienie fizyki promieniowania i Statystyka, ktrych tre jest przypomnieniem lub uzupenieniem wykadw akademickich, kierownik kursu moe dopuci specjalizanta do kolokwium bez jego uczestniczenia we wszystkich lub w wybranych wykadach. W przypadku moduu Ochrona radiologiczna, osoby penice funkcj inspektora ochrony radiologicznej typu IOR1 lub IOR3, ktre przedstawi kierownikowi kursu wane zawiadczenie, uzyskuj zaliczenie moduu.

Kierownik kursu moe rwnie uzna, e uczestnictwo w kursach prowadzonych przez organizacje lub instytucje midzynarodowe (np. ESTRO, IAEA, IOMP) moe zastpi uczestnictwo na wykadach odpowiedniego moduu lub jego czci. Nie zwalnia to jednak osoby specjalizujcej si od zdania kolokwium obowizujcego na danym kursie specjalizacyjnym.

Sprawdzian umiejtnoci praktycznych objtych programem stau kierunkowego jest zaliczany u kierownika stau, ktry wystawia ocen i sporzdza protok, wyszczeglniajcy zadania i sposb ich zaliczenia (np. obliczenia, wykonane pomiary, plany leczenia itp.); protok powinien by przekazany kierownikowi specjalizacji; kierownikiem stau jest fizyk medyczny; kierownikiem stau z terapii radioizotopowej i diagnostyki MR moe by lekarz odpowiedniej specjalnoci. Samoksztacenie obejmuje studiowanie pimiennictwa oraz nabywanie dowiadczenia w wyniku realizacji zada praktycznych a take przygotowanie opracowa teoretycznych, pracy pogldowej lub pracy oryginalnej. Przygotowana praca, po akceptacji kierownika specjalizacji. powinna by przedstawiona na forum Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej (w porozumieniu z Zarzdem Gwnym Towarzystwa) lub na forum Komitetu (lub jednej z Komisji Komitetu) Fizyki Medycznej PAN, w terminie poprzedzajcym dopuszczenie do kocowego egzaminu. Znajomo jzykw obcych: Po zakoczeniu szkolenia specjalizacyjnego osoba specjalizujca si ma obowizek wykazania si znajomoci jednego z nastpujcych jzykw obcych: angielskiego, francuskiego, niemieckiego, hiszpaskiego, lub rosyjskiego i zoenia egzaminu w uczelni medycznej, sprawdzajcego rozumienie tekstu pisanego, w szczeglnoci literatury fachowej, porozumiewanie si z pacjentami i przedstawicielami innych zawodw medycznych Wynik egzaminu z jzyka obcego jest doczony do wszystkich dokumentw skadanych przed przystpieniem do egzaminu koczcego specjalizacj. Znajomo jzyka obcego moe potwierdza zawiadczenie wydane przez Studium Jzykw Obcych uczelni medycznych. Rekomendowany jest jzyk angielski, ze wzgldu na dostpno wikszoci fachowego pimiennictwa w tym jzyku. Egzamin kocowy: Egzamin koczcy specjalizacj: Pastwowy Egzamin Specjalizacyjny (PESoz) to egzamin dwuczciowy, skadajcy si z egzaminu praktycznego i egzaminu teoretycznego. Jako pierwszy przeprowadza si egzamin praktyczny, ktrego pozytywny wynik dopuszcza do egzaminu teoretycznego. Egzamin teoretyczny moe by w formie ustnej i testowej. W formie testowej, gdy do PESoz w danej dziedzinie zostanie dopuszczonych, co najmniej 50 osb i w formie egzaminu ustnego, gdy kandydatw w danej sesji jest mniej. Egzamin teoretyczny jest przeprowadzany zgodnie z ramowym programem specjalizacji. Zadania


CMKP 2011 35

egzaminacyjne dla PESoz opracowuje i ustala CEM w porozumieniu z konsultantem krajowym w dziedzinie Fizyka Medyczna odrbnie na kad sesj egzaminacyjn. 3. Wewntrzny system oceny jakoci ksztacenia. Dla waciwego przebiegu procesu ksztacenia poszczeglne jednostki ksztacce dokonuj analizy i oceny zdobywanych umiejtnoci i wiadomoci na podstawie informacji zbieranych od specjalizujcych si i od kadry np. z wykorzystaniem ankiety, a take od Przewodniczcego Komisji Egzaminacyjnej po zakoczeniu specjalizacji. W porozumieniu z CMKP, ktre koordynuje i nadzoruje proces ksztacenia jednostki ksztacce mog dokonywa ewentualnych korekt w przebiegu zaj i sposobie ich prowadzenia.

fizyka medyczna program specjalizacji 2011 · • podstawy anatomii i fizjologii człowieka, •...

Documents