1. 1. DULAVRATOTU( Arctium lappa )
2. 2. Bitkinin ad/adlar: Dulkargmlei, Hanmyamas, Ptrak Genel zellikleri:Glgelik ve nemli yerleri seven dulavratotu 30- 60 cm. boylanabilir. Dallara ayrlan dik bir gvdesi; iri yapraklar; yaz aylarnda aan parlak morumsu ya da krmz iekleri vardr. Yapraklarnn alt tyl, damarl ve beyaz renklidir. iek yaknndaki yapraklar daha kk olur. iek brglerinin zerindeki engeller, krda dolasan hayvanlarn postuna taklr. Bylece bitkinin tohumu evreye dalr. Bitki, bu tohumlaryla oalr. Yetitii Yer: Anayurdu bilinmeyen, lkemizde Dou ve Kuzey Anadolu blgelerindeki krsal kesimde ve yol kenarlarnda yetien ok yllk dayankl otsu bitkidir. Kullanlan Blgeleri:Kk,gvdesi,iekleri
3. 3. Tad Maddeler:Dulavratotunun rizomu (kkgvdesi) ve yapraklar inlin, uucu ya, tanen, ac glikozitler, mikrop krc baz maddeler ile alkaloitleri ierir. Kullanm alanlar:Salk, gda Kullan ekli: Dulavrat otunun kk temizlenir. Dilimlenerek zenle kurutulur, 1 tatl ka kurumu kk 1 bardak suda kaynama noktasna getirilip ate kslr, stma 10-15 dakika daha srdrlerek hazrlanan dekoksiyondan gnde kez birer bardak iilir Salkta Kullanm: drar sktrcdr. Hafif mshil etkisi vardr. Bedeni glendirici bir toniktir. Kani temizler. Terleticidir. Gut hastalna kar olumlu etkisi grlr. Sindirim ve safra salglarn artrarak sindirimi kolaylatrr, itah aar. Yal ve akneli ciltlere iyi gelir. Salardaki kepei keser. Derideki yara ve lserlerin iyilemesini hzlandrr. Egzama ve sedef hastalklarna kar iyiletirici etkiler yapar. rnleri:Drog
4. 4. Mersin (Myrtus communis)
5. 5. Bitkinin diger adlar: Mort, Murt, Sazak aac Genel zellikleri:Mersingiller familyasnda yer alan ayn cinsten 1000 kadar bitki trnn genel ad Mersin'dir. K mevsiminde yapraklarn dkmeyen ve 2-5 m'ye kadar boylanabilen aa ya da agaklardr. st yzeyinde pek ok saydam nokta (ya bezeleri) bulunan yapraklar sert, meinimsi, kenarlar dz, kk, zeri koyu yeil, alt daha ak yeil ve tam ortas boydan boya izgili olur. Mersinin yaz ortasndan sonbahara kadar aan altn renkli erkek organl beyaz iekleri ve yuvarlak kesitli, krmzms renkte dallar vardr. Bitkinin ikinci ylnda dallar bej renge dnp odunsular. Balangta etli ve beyaz olan meyveleri, olgunlatnda koyu mavi-siyah renge dner. Mersin bitkisinin dal, yaprak, iek ve meyveleri ho kokuludur. Bitki, dkt tohumlarla kendiliinden oalr ya da gvde elikleriyle retilir.
6. 6. Yetitii Yer: Anayurdu Amerika, Avustralya ve Yeni Zelandadr. Burada szn edeceimiz, Yabani ya da Adi mersin (Myrtus communis) ad verilen tr, Akdeniz Blgesi'nin bitkisi olup Bat ve Gney Anadolu ky eridimizde bulunan gneli ve kurak alanlardaki makiler arasnda bol bol yetimektedir. Kullanlan Blgeleri: Yapraklar, dallar, meyveleri Tadg etken Maddeler:Mersinin yaprak ve iekli dallarnda tanen, reine, ac birtakm maddeler ile uucu yalar; meyvelerinde yksek oranda A vitamini, tanen, eker ve asitler bulunur.
7. 7. Kullanm alanlar:Ssalkta, gdada Kullan ekli: Bitkinin yapraklar her mevsimde toplanr ve glgelik, havadar bir yerde kurutulur, 1 tatl ka kurumu mersin yapra zerine 4 bardak kaynar su dklp 10-15 dakika sreyle demlendirilerek hazrlanan infzyon, gnde iki kez birer bardak iilir. Mersin, antiseptik etkiler tar. Bu etkisinden yararlanmak zere, bitkinin yapraklarndan damtlarak elde edilmi, piyasada sata sunulmu suyu, dtan bedene uygulanr. Ayrca A vitamini ynnden zengin olan mersin meyvesinden urup yaplarak iilmesinin, grme yeteneini artrd ileri srlmektedir. Salkta Kullanm: Peklik verici ve zellikle ocuklarda diyareyi kesicidir. tah acdr. drar yollar enfeksiyonlarnda antiseptik etkisi vardr. Doku ve damar bzc nitelii nedeniyle kan dindirici etkileri grlr. rnleri:Drog, toz, ekstrakt
8. 8. Civanperemi(Achillea millefolium)
9. 9. Bitkinin diger adlar: Binbiryaprakotu, akbal, barsamaotu, marsamaotu, binbiryaprak, kandiliei, adi merkep ketesi, kandiliei Genel zellikleri:Bileikgiller familyasndandr. 100 cm. kadar boylanabilen, dayankl okyllk otsu bitkidir, ii bo olan ve dallara ayrlan gvdesi, yaz boyunca aan kirli beyaz, sar ve kimi zaman da pembe renkli kk ieklerinden oluan iek salkmlar vardr. Bitki, dkt minik tohumlaryla oalr. Yetitii Yer:Kuzey Yarkre'nin lman iklim kuanda yaygn olan civanperemi, lkemizde zellikle Kuzey ve Dou Anadolu'daki krlarda ve yol kenarlarnda grlr. Kullanlan Blgeleri:iekleri, dallar, yapraklar Tadg etken Maddeler:Tm civanperemi bitkisi, insan bedenine yararl olan uucu ya, tanen ile ac organik asitler ve yapkan bitki svlarn ierir, ince ince kylan yapraklar salatalara katlarak yenir. Bylece bedene tonik etkisi salar.
10. 10. Kullanm alanlar: Kullan ekli: Bitkinin gvde, yaprak ve iekleri yaz boyunca toplanarak glge ve havadar bir yerde kurutulur, 1 bardak kaynar suya 1-2 tatl ka kurutulmu, olan karm konulup 10-15 dakika sreyle demlendirilerek hazrlanan infzyon gnde iki- kez birer bardak ve scak olarak iilir. Salkta Kullanm: En etkili terletici ifal otlardan biridir. Souk algnlnn iyiletirilmesinde kullanlr. Klcal damarlarn genilemesiyle oluan yksek tansiyonu drr. Sindirimi kolaylatrr. Sistit enfeksiyonlarnda antiseptik etkisi yapar. Civanperemi, aknelerin iyiletirilmesine yardmc olur.Bunun iin yukarda anlatlan infzyon yze uygulanr. Ayrca iyi bir yara iyiletiricidir. Bunun iin bitkinin yapraklar krpeyken ezilip yara lapas hazrlanr. Bir tlbentin iine konulan lapayla, yaralarn zerine kompres yaplr. Hemoroitte de iyiletirici ve rahatlatcdr. Bunun iin civanpereminin yukarda anlatlan yara lapas, basur memelerinin zerine elle uygulanr. rnleri:Drog
11. 11. Enginar (Cynare scolymus L)
12. 12. Genel zellikleri:50-150 cm. kadar boylanabilen bu okyllk otsu bitkinin ksa, kaln bir gvdesi ve bu gvdeden uzayan srgnleri (iek saplar) vardr. Bitkinin rozet biiminde gelien almak dizili iri yapraklar, dz ya da ok paral, sapsz, gri-yeil renkli ve yumuak dikenlidir. Her iek sapnn ucunda, says 3-10 arasnda deien kmeleri (ba, kelle) yer alr. 10-13 cm. apa kadar eriebilen her ban evresi kiremit gibi birbirinin zerine binmi morumsu yeil renkli, sert burgu yaprakklaryla skca sarldr. Bu yaprakklar koparlp alnca, dipte yeralan iek tablasnn zerinde bulunan mavi renkli yzlerce iek grlr. Yetitii Yer:Anayurdu Akdeniz havzas olan enginar bitkisi, en ok bu blgenin lkelerinde ve gsterisiz miktarda olsa da Trkiye'de yetitirilmektedir. Kullanlan Blgeleri:Meyvesi, gvdesi, yapraklar Tadg etken Maddeler: Fenolik bileiklerden Cynarin, Klorojenik asit, kafeik asit Kullanm alanlar: Salkta, gdada
13. 13. Kullan ekli:1 fincan suyun ierisinde ( 150-200 ml ) bir tutam ( yaklak 2 gr ) bitki bir iki tam kaynatlr. 1O-15 dk demlenmeye braklr. Gnde 3 defa a ve ya tok iilir. YAN ETKLER : ok nadir olarak alerjik reaksiyonlara yol aabilir. Salkta Kullanm: Karacier toksinlerini temizleyici Karacieri koruyucu Karacierin kendini yenilemesinde yardmc olur. Karacierin hcre lmnn azaltlmasna yardmc Kolesterol seviyesini ayarlayc Safa kesesi, bbrek ve barsaklarn dzenli almasnda yardmc Karacier ve safra kesesinde biriken nikotin ve alkol ve yan atlmasnda yardmc LDL ve Trigliserit miktarnn drlmesinde yardmc Kandaki kolesterol seviyesinin ayarlanmasna yardmc Sindirimi kolaylatrc rnleri:Drog, ekstrakt
14. 14. Kereviz ( Apium graveolens dulce )
15. 15. Bitkinin diger adlar: Tatl gerdeme, Bendik Genel zellikleri:Kereviz, maydanozgiller familyasna ait iki senelik bir bitkidir. Bir metre kadar boylanabilir. iekleri kirli beyaz renktedir. Kereviz zellikle Gney Avrupa, Fransz ve ABD de mutfaklarda ok tercih edilen bir bitkidir. Kereviz tohumlar baharat olarak kullanlr. Yetitii Yer:Anayurdu Akdeniz havzas ile Kafkasya olan yabani kereviz adl bitkinin ayklanmas ve slahyla kltre alnmtr. Kullanlan Blgeleri:Kerevizin sap, kk, tohumlar ve yapra kullanlr. Tadg etken Maddeler:Potasyum, sodyum, kalsiyum, karbonat, fosfor, kkrt, demir, A, E, B vitaminleri, Apiin, sabit ya, uucu ya Kullanm alanlar:Salkta, gdada Kullan ekli:Kereviz tohumlar baharat olarak kullanlr. Kereviz tohumu ve yemeklik tuz ile kartrlarak kereviz tuzu olarak kullanlr. Yemek olarak tketilir
16. 16. Salkta Kullanm: Uyarc etkisi vardr. Sinirsel rahatszlklarda faydaldr. Vcudu kuvvetlendirir. Cinsel gc ve istei arttrr. ktidarszl gidermeye yardmc olur. tah ac olarak kullanlr. Az kokusunu giderir. ksrk kesici etkisi vardr. Kan temizleyici etkisi vardr. Karacier ikinliini ve sarl giderir. Sivilceleri azaltr. Gaz sktrc etkisi vardr. Bbrek kumlarnn ve talarnn dklmesine yardmc olur. Yksek tansiyon, eker ve prostat hastalklarna faydaldr. Hipertansiyonu ve kolesterol drr. Mideyi kuvvetlendirir. Arlar giderici etkisi vardr. Cilde tazelik ve parlaklk verir. Unutkanla kar faydaldr. Anne stn arttrc etkisi vardr. Romatizma ve gut ikayetlerini azaltr. rnleri:Drog, toz
17. 17. ANASON MEYVASI ( Pimpinella anisum )
18. 18. Bitkinin diger adlar:Enison, nanahan, Mesirotu,Raziyanei rumi. Genel zellikleri: Bu tr 30-70 cm ykseklikte, tyl , beyaz iekli , bir yllk , otsu bir bitkidir. 5-6 mm uzunluk ve 1-3 mm genilikte , armut biiminde , yeilimsi gri renkli ve zeri tyl tanelerdir. Kuvvetli ve zel bir kokusu ve baharl bir lezzeti vardr.. Yetitii Yer: Memleketimizde bilhassa Antalya , Aydn , Balkesir , Burdur , zmir ve Mula illerinde yetitirilmektedir. Kullanlan Blgeleri: Meyvesi
19. 19. Tadg etken Maddeler: Sabit ya ve uucu ya (%2-4) tamaktadr. Uucu ya iinde bilhassa anethol bulunmaktadr. Kullanm alanlar:Salkta, gdada, Kullan ekli: Toz 0.5-1 gr , gnde bir iki defa. nfusyon (% 1-2) , gnde 2-3 bardak iilir. Salkta Kullanm: Gaz sktrc , itah ac , st arttrc ve uyku verici gibi etkileri bulunmaktadr. Uygulamada bilhassa gaz sktrc olarak kullanlmaktadr. rnleri:Toz, drog, ekstrakt
20. 20. YKSKOTU (Digitalis purpurea)
21. 21. Bitkinin diger adlar: Krmz iekli ykskotu, Mayaslotu, Parmakckotu. Genel zellikleri:Bu tr 50-150 cm ykseklikte, tyl yaprakl krmz iekli, iki yllk ve otsu bitkidir. Yapra 10-30 cm uzunluk ve 5-10 cm genilikte, oval biimli, sapl veya sapsz, buruuk ve tyl bir yapraktr. Kokusu zel, lezzeti ise acdr.
22. 22. Yetitii Yer:Orta ve Bat Avrupa ormanlarnda bulunur.Trkiyede yabani olarak yetimemektedir.Bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilir. Trkiyede 8 kadar Digitalis tr yetimekte olup bunlarn yayl alanlar aada gsterilmitir. D. cariensis Boiss. ex Jaub. et Spach (Mula ykskotu): Gney Anadolu. D. davisiana Heywood: Mula, sparta, Antal- ya. D.ferruginea L. (Pasrenkli ykskotu): Karade- niz blgesi (Resim: 28). D. grandiflora Miller (Bykiekli yksko- tu): Krklareli: D. lamarckii van. (Syn: D. orientalis Lam.) (Dou ykskotu): Kuzey ve Orta Anadolu. D. lanata Ehrh. (Ynl ykskotu): Trakya (Re- sim: 29). D. trojana van. (Truva ykskotu): anakkale ve Balkesir. D. viridiflora Lindley (Yeiliekli ykskotu): Krklareli.
23. 23. Kullanlan Blgeleri:iekleri, yapraklar Tadg etken Maddeler: Primer ve sekonder glikozitler (digitoksin, gitoksin vs.), saponinler, tanen tamaktadr. Digitaline ismi ile tedavide kullanlan bileik, bu bitkinin yapraklarndan elde edilen bir glikozit karmdr. Kullanm alanlar: Peyzaj, Salkta Kullan ekli:Eskiden bilhassa infusyon veya tentr halinde kullanlrd. 0.20-0.80 gr yaprak 150 ml su ile infusyon yaplr ve bu miktar 4-5 defa da ve bir gnde alnr. Bir gnde alnabilecek en yksek miktar 1 gr yapraktr. Halen tedavide digital glikozitlerinden hazrlanm preparatlar kullanlmaktadr. Salkta Kullanm:Etkisi kalp ve bbrekler zerindedir. yi bir kalp kuvvetlendirici ve idrar artrcdr. ok etkili bileikler tad iin ancak hekim tavsiyesi ve kontrol altnda kullanlabilir. Ykskotu yaprann etkileri ve kullanl hakkndaki ilk bilgiler Trkiyeye ani Zade Mehmet Ataullah (1771-1826) tarafndan getirilmitir. Toksikolojik etki: Ykskotu, tad kalp zerine etkili glikozitler nedeniyle, insan ve hayvanlar iin zehirli etkilere sahiptir. 10 gr kuru veya 40 gr taze yapran alnmas insanlarda lmle sonulanan zehirlenmeler meydana getirir. Hayvanlarda 25-140 gr taze yaprak lmle sonulanan zehirlen meler yapmaktadr . rnleri:Drog, ekstrakt
24. 24. NOTLAR:Trkiyede yetien trlerden bazlar zerinde morfolojik, anatomik ve farmakolojik aratrmalar yaplmtr. Yaplan farmakolojik ve toksikolojik aratrmalar sonunda en aktif olan trn D. lamarckii van. olduu saptanmtr. Bu trlerin kimyasal yaplar (glikozitleri) ve farmakolojik etkileri olduka iyi bir ekilde bilinmektedir. Buna karlk bunlardan hibiri memleketimizde ne halk arasnda ve ne de ila endstrisinde kullanlmamaktadr. Bunlar halen ancak zehirli bitki olarak bir neme sahiptirler. Trkiye'de doal olarak yetien Digitalis trleri zerinde ilk inceleme Abdurrahman Naci Efendi (Louis Charrel) (1839- 1924) tarafndan yaplarak 1889 ylnda, aadaki sonular ile yaynlanmtr.
25. 25. SNEMAKLER (Cassia trleri)
26. 26. Baklagiller familyasndandr. Dnyann scak blgelerinde ve ok esitli yerlerde 400' akn sinameki tr yetimektedir. lkemizde de Gney Ege ve Akdeniz blgelerinde baz sinameki trleri ss bitkisi olarak yetitirilir. Genelde sinameki bitkisi 100-150 cm ye kadar boylanabilen, al grnnde agacktr. Ama, 7-10 m ye kadar ykselen aa trleri de vardr. Sinameki trleri bileik yaprakl, ounlukla sari iekli, baklaya benzeyen yass, odunumsu ve sert meyveli bitkilerdir. Bu meyvelerinin iinde, rengi krmzms tatl tohumlar bulunur.
27. 27. Burada konumuzu en ok ilgilendiren sinameki trleri Afrika'da eitli blgelerde yetien iskenderiye sinamekisi ya da Sivri yaprakl sinameki (C. acutifolia) ile daha ok Hindistan'da yetitirilmesine karn Arabistan sinamekisi veya Dar yaprakl sinameki (C. angustifolia) diye adlandrlan trleridir. Sinameki trlerinin yaprak ve tohumlarnda reine, flavon trevleri ile etkili madde olarak serbest ya da glikozit durumunda antrasen trevleri bulunur.
28. 28. Bitkinin tibbi etkilerinden, ii yumusatc ve mshil olarak yararlanlr. lkemizde halk arasnda en ok kullanlan mshil ilalarndan birisidir. Bu etkisinden yararlanmak iin bitkinin kuru yapraklar ya toz haline getirilir ya da sinamekinin tohumlarn tayan meyvesi ilik suda 6-12 saat bekletilir. Toz halindeki yapraklarndan 2-3 tatl kas alnp 1 bardak kaynar suda 10-15 dakika demlendirilerek elde edilen infzyon, gnde iki- kez birer bardak olarak iilir. Ilk suda bekletilen meyvelerinden 3-6 tanesi sudan karlr. Meyveleri 1 bardak kaynar suda 10-15 dakika demlendirilerek elde edilen infzyon, gnde iki- kez birer bardak iilir. Baz sinameki trlerinden elde edilen infzyonun tad ok kt ve iimi zor olduundan, stl kahveye katlarak bunlarn alm kolaylastrlabilir.
29. 29. UYARI Ar diyare durumuna neden olabileceinden, kolit ve spastik peklik eken kiiler sinameki kullanmamaldr. Sinameki gl bir mshildir. Ar miktarda kullanlrsa kusma ve bulantlara neden olabilir.
30. 30. ZAHTER(Thymbra Spicata)
31. 31. Bitkinin Diger simleri:Kara Kekik, Da Kekii Pembe renkli iekler aan, 50 cm boylarnda bir bitkidir. Uucu ya ve tanen ierir.
32. 32. Faydalar tah aar ve hazm kolaylastrr. Kalp arpntsn giderir ve sinirleri kuvvetlendirir. Barsak, bbrek ve mesane ikayetlerinde faydaldr. drar sktrr. Uyarc ve bedeni kuvvetlendiricidir. Mikrop ldrcdr. Yaralarn iyilemesine yardmc olur. Mantar ikayetlerine kars da faydaldr.
33. 33. Kullanl: Bitki iekleriyle birlikte toplanp kurutulduktan sonra toz haline getirilir ve ay ya da kahve olarak tketilebilir. Baharat olarak da kullanlmaktadr. Ayrca, haricen yaralarn zerine mikrop ldrc olarak srlebilir. UYARI: Hamilelikte ve guatr ikayeti olanlarda kullanm tavsiye edilmemektedir.
34. 34. KED OTU (Valeriana officinalis)
35. 35. Dier simleri : Valeriana, Valeriana officinalis, Valeriane, Garden heliotrope, Herbe aux chats Botanik Bilgi : kienekliler snfnn, kediotugiller familyasndandr. Normal olarak kedi otu 0,5-1,2 metre boyundadr. Gvde yuvarlak, ii bo, esmer, kahverengimsi veya kzlms esmer veya esmerimsi yeil renktedir ve atallamadan ykselir. iekleri, emsiye grnmndedir. ok kk olan ieklerinin ta yapraklar 2-7 metre byklnde, pembe, ak pembe veya beyaz renktedir. Kkleri bir yumru eklinde 3-5 cm uzunluunda, ana kk ve saak kklerin d sarms gri veya ak esmer renktedir.
36. 36. Faydalar : Kedi kk uyku rahatszlklarnda en ok kullanlan 5-6 ifal bitkiden en nemlisidir. Sk sk uyanma ve hafif uyuma, huzursuzluk ve sinirsel nedenlerle uyuyamamaya kar kullanlr. Sinirsel huzursuzluk, sinirsel mide barsak arlar, sinirsel kalp rahatszlklarnda kullanlr. Gerginlik ve tela, korku, stres gibi rahatszlklara kar kullanlr. Spazm zcdr. Bedende oluan kramplar, barsaklarda duyulan ani arlar ve regl arlarndan ortaya kan kramp ve sanclar yok eder. Sinirsel kkenli ba arlarna ve migrene iyi gelir.
37. 37. Kullanm ekli : ki kahve ka kedi kk demlie konur ve zerine 300-500 ml kaynar su ilave edilerek 5- 10 dakika demlenmesi beklenir ve sonra szlerek iilir. UYARI : Ar dozajda ve uzun sre kullanlr ise ba ars, ba dnmesi ve bulant gibi geici rahatszlklara neden olabilir.
38. 38. POLEN
39. 39. Tarihte bilinen en eski besin takviyelerinden birisi polendir. Osmanl mparatorluunda, baldan ve polenden gda takviyesi olarak faydalanld bilinmektedir. Polen, hayatmzn her alannda bulunan ieklerin erkek organ hcresidir. Arlar bir iee konduklar zaman iek zerindeki polen tozlar ar zerine yaprlar, arlar zerlerine yapan bu toz zerreciklerini salgladklar sv yardmyla bir birine yaptrarak ayaklarna tuttururlar ve kovana tarlar.
40. 40. Polende insan vcuduna yararl tam 22 eit aminoasit, 27 eit madensel tuz, doal hormon, enzim, pigment, karbonhidrat ve ferment bulunmaktadr. Ayrca polende bulunan elementlerden bazlar da demir, bakr, kalsiyum, sodyum, magnezyum, silisyumdur. Alminyum, nikel, titanyum ve inko da polende bulunan iz elementlerdir. Polende bulunan vitaminler de, A, B1, B2, B3, B4, B5, B6, B7, B8, B9, B12, C, D, E, H ve P vitaminleridir.
41. 41. Polenin insan vcuduna faydalar; * H vitamini sayesinde gelimeyi kolaylatrr ve hzlandrr, deri ve gz kapa iltihaplarn nler * inde bulunan rutin sayesinde fazla kanamay engeller. * Kalp kasnn almasn glendirir. * Barsak iltihaplarn iyiletirir * tah acdr. * Kabzlk ve tkanmalar ortadan kaldrr. * shali giderir. * Barsak mikroplarn dzenler. * nsanlarda sinirlilii ortadan kaldrr. * nsanlarda kuvvet urubu etkisi yapar. * Dnme yeteneini artrr. * Kandaki alyuvar saysn % 25-30 orannda artrr. * Hemoglobini % 15 orannda artrr. * Grme yetisini artrr. * Cystin aminoasidi, san gelimesine katkda bulunur. * Prostat hastalna faydas vardr. * Gzellik kremi olarak da kullanlr.
42. 42. * Yksek tansiyonu dzenler. * Souk algnln giderir. * Kalp kasnn almasn hzlandrr. * Kanser tedavisinde destekleyici olarak grev yapar. * Alerjilere kar vcut direncini artrr. * Atletler enerjilerini ve direnlerini artrmak iin kullanrlar.