eĞİtİmde ÖrgÜtsel davraniŞportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2015-2016/eytpii/... · 1.4....

Tanımı, Alanı Ve Kapsamı Ünite 1

1

EĞİTİMDE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ

Eğitim Yönetimi Teftişi Ve Planlaması Tezsiz Yüksek Linsans

Doç. Dr. Cevat ELMA

2

Ünite 1

İçİndekİler1.1. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN ETKENLERI .................................................................................... 31.2. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ GELIŞIMI ......................................................................... 41.3. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ NITELIĞI ......................................................................... 51.4. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ AMACI ............................................................................ 51.5. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ IŞLEVI .............................................................................. 61.6. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ DIĞER BILIMLERLE ILIŞKISI ......................................... 71.7. YÖNETIM BILIMLERI ................................................................................................................. 8

1.7.1. İşbilimi ...................................................................................................................................................................... 91.7.2. Psikoloji ................................................................................................................................................................... 91.7.3. Sosyoloji .................................................................................................................................................................. 91.7.4. Antropoloji ...........................................................................................................................................................101.7.5. Siyasal Bilimler .....................................................................................................................................................10

1.8. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN BILIMSEL TEMELLERI .................................................................101.9. KAYNAKLAR .............................................................................................................................13

TANIMI, ALANI VE KAPSAMIDoç. Dr. Cevat ELMA


3

Bu ünitede örgütsel davranışın tanımı, etkenleri, gelişimi, niteliği, amacı, işlevi, diğer bilim-lerle ilişkisi ve bilimsel temelleri üzerinde durulacaktır.

Davranış, insanın amaçlarına ulaşmak (gereksinmelerini karşılamak, yaşamak) için yaptığı bilinçli etkinliklerdir. Örgütsel davranış ise, örgütün amaçlarının gerçekleştirilmesi (gerek-sinmelerinin karşılanması, yaşaması) için örgüt üyelerinin yaptıkları bilinçli etkinliklerdir. Bir başka tanıma göre ise örgütsel davranış, insanların örgütler içindeki hareketlerinin ve tu-tumlarının sistematik olarak incelenmesidir. Her birimiz olguları açıklamaya çalışırken sezgi-lerimizi ya da duygularımızı kullanırız. Örgütsel davranış alanı sezgisel açıklamaların yerine sistematik çalışmaları koymaya çalışır. Yani, denetlenmiş koşullarda toplanan ve neden ve sonuçları ortaya koyabilecek biçimde ölçülen ve yorumlanan bilimsel kanıtlar kullanır. Dola-yısıyla Örgütsel davranış alanı, sistematik olarak toplanmış çok sayıda araştırma sonucunda çıkarılmıştır. Örgütsel davranış tanımının açıklanması gereken bir diğer boyutu ise örgüt kavramıdır. Psikoloji ve sosyoloji, davranışları araştıran ünlü disiplinlerdir, ancak sadece işe ilişkin konular üzerinde yoğunlaşmazlar. Örgütsel davranış ise tam tersi özel olarak işe iliş-kin davranışlarla ve örgüt içinde yer alan davranışlarla ilgilenir. Bir örgüt, iki ya da daha faz-la kişiyi kapsayan, planlanmış koordinasyona sahip biçimsel bir yapıdır. Otorite ilişkileri ve belli bir derecede işbölümü bulunması, örgütün özellikleridir. Dolayısıyla örgütsel davranış; üretim ve hizmet işletmeleri, okullar, hastaneler, dinsel kurumlar, askeri birimler, yardım dernekleri ve yerel, devlet ve federal hükümet kurumları gibi farklı örgütlerdeki insanların davranışlarını kapsar.

1.1. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN ETKENLERI Genel olarak davranışın oluşumunda etken olan güdülenme, yeterlik, ortam, etkileşim ve edim örgütsel davranışın oluşumunda da geçerlidir. Ancak bu etkenler, değişik ortamda oluştuğu için, örgütsel davranışı değişik biçimde etkilerler.

Bu etkenlerin örgütsel davranış yönünden ayrıldığı yönleri şunlardır: • Güdülenme. İşgörenin görev hedefleri (gerçekleştireceği amaçlar) kendisince değil, ör-

gütçe konulmuştur. Başkasının koyduğu hedeflere ulaşmaya güdülenme, çoğunlukla iç-sel olmaktan çok dışsal zorlamayla oluşturulmaya çalışılır. Örgütsel amaçlara güdülenme, yönetimin istediği düzeye çıkarılamayabilir.

• Yeterlik. Örgütün işgörenden istediği yeterlik, çoğunlukla belli bir alanda ve ustalık dü-zeyindedir. Aynı bilgi ve becerileri tekdüze yinelemeye dayanan yeterlik, işgörenin ge-lişimini engelleyerek duygularını bozabilir ya da işgöreni kendi yeterliğine razı olmaya, girişimsizliğe, tembelliğe, rahatı aramaya yöneltebilir.

• Ortam. Örgüt ortamının çoğunlukla toplum ortamından daha katı ve kısıtlı ilke ve ku-ralları vardır. Bu ortam, işin yapılmasına elverişli araç gereçlerle donatılmış olduğundan, çoğu kez sağlığa, değişikliğe, kişisel biçeme ve özgürlüğe pek uygun değildir. Örgütsel ortamda insan ilişkileri biçimseldir; hep yinelenen birbirinin aynısı ya da benzeri etkenler vardır.

Eğitimde Örgütsel Davranış

4

• Etkileşim. Örgüt ortamında işgörenin kiminle, nasıl etkileşeceği, çoğunlukla ilke, kural ve biçimlere, programlara bağlanır. Kimi kez işgörenin doğal gereksinmelerini karşılaması bile kısıtlanır, sınırlanır. İşgören, görev hedeflerine yönlendirilmiş, bu hedeflerle sınırlan-dırılmış ilişki ve etkileşim içinde kalmak zorundadır.

• Edim. İşgörenin görevi, çalışma biçimi ve elde edeceği edim, önceden belirlenmiş, prog-ramlanmış ve ölçünlenmiştir. İşgören, belli işlem ve eylemleri, belli nicelikte ve nitelikte yapmak zorundadır. Görevinin hedeflerini değiştirmedikçe, değişik bir ürün üretmesine izin verilmez. Yönetimce, işgörenin ediminin niceliğine ve niteliğine ya da edim için ya-pılacak etkinliklere ilişkin önerileri çoğunlukla beklenmez; beklense de dikkate alınmaya-bilir. İşgören belli bir ölçünün altına düşen edimi için cezalandırılır ama ölçünün üstüne çıkan edimi için pek ödüllendirilmez.

Bütün bu etkenler, örgütsel davranışı örgütsel olmayan davranıştan ayırdığı için, örgütsel davranışın ayrıca incelenmesi gerekmiş ve Örgütsel Davranış bu gereklilikten doğmuştur.

1.2. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ GELIŞIMI Bir yandan örgüt ve yönetim kuramlarının, öbür yandan davranış bilimlerinin hızla geliş-mesi, çalışan insanın örgüt içindeki davranışının da ayrı bir alan olarak incelenmesini ge-rektirmiştir. 1950’li yıllara kadar sayıları pek çok olan örgüt ve yönetim kuramlarının deği-şik açıdan ele aldıkları örgüte, yönetime ve işgörene ilişkin görüşleri, örgütün içinde neler olduğuna ilişkin bilinmeyenlerin birçoğunu çözmüştü. 1950’li yıllardan başlayarak, çalışan insanın örgüt içinde oluşan davranışının bilimsel yöntemlerle incelenmesi hızla gelişmeye başlamıştır.

Örgütlerde işgörenlerin davranışları üzerinde yapılan araştırmalar üç düzeydeki araştır-ma ve çözümlemeleri kapsamaktadır: 1. İşgörenin örgüt ortamında oluşan davranışı. Araştırmalar işgörenin kişiliği, gelişmesi,

öğrenmesi, güdülenmesi, örgüte karşı tutumu, işten doyumu ve liderlik biçimi üzerinde giderek yoğunlaşmaktadır.

2. İşgörenin grup içindeki davranışı. Laboratuar ortamında küçük gruplar üzerinde deneysel araştırmalar artmaktadır. Araştırmaların konusu, genellikle kümelerin geliştirdiği değerler, düzgüler; grup üyelerinin etkileşim örüntüleri; takım çalışmaları; takımda oluşan ortamsal liderlik ve sorun çözme davranışları ve takım bilincinin geliştirilmesidir.

3. Örgütün davranışı etkileyen karmaşık yapısı. Yukarıdaki konularda yapılan araştırmalar örgütün karmaşık yapısını tanımaya yöneltti. Biçimsel (formal) örgütü oluşturan görev, yetki ve işakımı yapıları; doğal (informal) örgütü oluşturan rol, grup ve kültürel yapılar araştırmaların konusu olmuştur.


5

1.3. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ NITELIĞI Örgütsel Davranış Bilimi, • örgütü bir bütünlük içinde, toplumsal açık bir sistem olarak ele alan; • örgütün içindeki işgöreni birey ve grup üyesi olarak tüm yönleriyle inceleyen; • örgütteki insanın yaptıklarını ve ilişkilerini; • işgörenin davranışını etkileyen etkenleri • işgörenin örgütü etkileyen davranışlarını araştıran; • diğer bilimlerin katkısını gereksediği ve kullandığı için de bilimler arası bir bilimdir.

Örgütsel Davranış Bilimi’nde işgörenin davranışını taramada en çok şu yaklaşımlar kul-lanılır: 1. Bilişsel yaklaşım. İnsana daha çok önem veren bu yaklaşım, davranışın amaç yönelimli

olduğunu varsayar. 2. Davranışsal yaklaşım. İşgörenin davranışına çağdaş bilimlerin açısından bakar. Eski

davranışçılık uyarıcı-tepki bağlantısına önem verirken, çağdaş davranışçılık bilişsel sonuçlara önem verir.

3. Toplumsal öğrenme. İşgören pek çok yeterliğini örgüt ortamında öğrenir. Öğrenme, kişi ile çevresi arasında oluşan etkileşimin ürünüdür. Öğrenmeyi çevre kararlaştırır. Bu yaklaşım, örgütün öğrenme ortamına önem vermeyi amaçlar.

1.4. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ AMACI Örgütsel davranışın amacı, örgütün amaçlarını gerçekleştirmek için planlanan düzeyde ör-gütsel edim elde etmektir. Örgütsel edim, bazı kaynaklarda ürün üretmek, iş yapmak, işi bitirmek, görevde başarı göstermek, verim elde etmek, iş başarımı gibi sözlerle ifade edilir. Böylece örgütsel edim, işgörenin görev hedeflerine ulaşmak için yaptığı üretim, işten do-yum, örgüte uyum, örgütün yönetim işlerini yürütme ve örgütü yaşatma davranışlarının (işlem ve eylemlerinin) sonunda elde ettikleridir.

Örgütsel davranış, kuramsal bir davranış bilimidir. Örgütsel davranış, örgütteki insanların davranışları üzerinde çalışır. Bu çalışma, işgörenin ve örgütsel kümenin işleme sürecinin ve özelliklerinin düzenli çözümlenmesini içerir. Örgütsel davranışın genel olarak amacı, işgö-renlerin ve örgütün edimini tanımak, geliştirmek ve bunlara ilişkin ileriye yönelik kestirimler yapmaktır. Bu bağlamda örgütsel davranışın amaçları insan davranışlarını açıklamak, tah-min etmek ve denetlemek biçiminde kısaca özetlenebilir.

Açıklamak: Bir kişinin ya da bir grup insanın herhangi bir şeyi niçin yaptığını araştırdığımız-da, amacımız bir açıklama bulabilmektir. Yönetim perspektifinden bakıldığında açıklama amacı bu üç amaç içinde en az önemli olandır. Çünkü bir olay gerçekleştikten sonra bir açıklama bulmaya çalışılır. Buna rağmen, eğer bir olguyu anlayacaksak ilk önce o olguyu açıklamaya çalışmalıyız. Daha sonra bu bilgiyi, bağlantılı bir neden bulmak amacıyla kul-


6

lanabiliriz. Örneğin çok değerli birkaç işgören istifa ettiğinde, şüphesiz ki nedenini öğren-mek isteriz. Çünkü bunun önlenebilecek bir şey olup olmadığını öğrenmek isteriz. Açıkçası işgörenler işlerini birçok nedenden dolayı bırakabilirler. Ancak eğer yüksek istifa oranının nedeni yetersiz ücret ve sıkıcı işler ise, yöneticiler gelecekte bu davranışı düzeltebilecek önlemleri alabilirler.

Tahmin Etmek: Tahmin etme amacı gelecekteki olaylar üstünde odaklaşır. Belirli bir davra-nışın hangi sonuçları doğurabileceğini belirlemeye çalışır. Bir okul yöneticisi okul çalışanla-rının yeni bir uygulamanın gerçekleştirilmesi karşısındaki tepkilerini saptamaya çalıştığında bir tahmin etme alıştırması yapmaktadır. Yönetici örgütsel davranış bilgisine dayanarak de-ğişim karşısında ortaya çıkabilecek belirli davranışsal tepkileri tahmin edebilir. Şüphesiz ki büyük bir değişimi uygulamanın çeşitli yolları vardır. Dolayısıyla yönetici, işgörenlerin çeşitli değişimler karşısındaki tepkilerini değerlendirmeye çalışır. Bu yolla yönetici hangi yakla-şımların işgörenlerde en az derecede direnç oluşturacağını tahmin edecektir ve bu bilgiyi kararını verirken kullanacaktır.

Kontrol: Örgütsel davranış amaçlarının en tartışmalısı davranışın kontrol edilmesidir. Örne-ğin yönetici “X’in işinde daha fazla çaba göstermesi için ne yapabilirim” diye sorduğunda kontrol amacı ile ilgilenmektedir. Kontrol niçin tartışmalıdır? Demokratik bir toplum, bi-reysel özgürlük kavramı üzerine inşa edilmiştir. Dolayısıyla bir insan, diğerlerinin önceden tasarlanan bir biçimde hareket etmesini sağlarsa ve diğerleri davranışlarının yönlendirildi-ğinin farkında değilse, bu durum bazı çevrelerce gayri ahlaki görülebilir. Örgütsel davranı-şın insanların kontrol edilmesini sağlayan teknolojiler sunduğu bir gerçektir. Fakat şu bir gerçek ki, yöneticiler kontrol amacını genellikle örgütsel davranışın iş etkinliği konusunda yaptığı en değerli katkı olarak görmektedirler.

1.5. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ IŞLEVI Örgütsel davranışın işlevi, uygulamalı yönetim bilimlerine, işgörenin örgüt ortamında olu-şan her türlü davranışına ilişkin nesnel bilgiler sunmaktır.

Örgütsel davranışın yönetim bilimlerine vermeye çalıştığı nesnel kuramsal bilgilerin en önemlileri şunlardır: • Örgütsel davranış, örgütün etkinliğini yükseltici bilgiler verir. Her örgüt amaçlarını plan-

ladığı düzeyde gerçekleştirmek ister. Bu onun gelişmesi ve yaşamını sürdürmesi için bir zorunluluktur.

• Örgütsel davranış, örgütün daha iyi yönetilmesi için, yöneticinin nasıl davranması gerek-tiğine ilişkin araştırmalar yapar. Yönetsel davranış, örgütsel davranışın bir boyutudur. Di-ğer boyut ise işgörenin davranışıdır. Sorun çözme, planlama, örgütleme, eşgüdümleme, iletişim, denetleme gibi yönetim süreçlerinin iyi çalıştırılması, yöneticinin örgüte ilişkin sorunlarını çözmesine yardım eder. Yönetim sürecinin kuramsal bilgilerinin büyük kesimi örgütsel davranışın bulgularına dayanır.


7

• Örgütsel davranış, yöneticinin örgütsel liderlik niteliklerine kavuşturulmasına yardım eder. Örgütsel liderlik, örgütteki insan gücü kaynağının, örgütün amaçları doğrultusunda etkin kullanımını sağlamakla gerçekleşir. İşgörenlerin yalnız devinimsel güçlerini değil, bilişsel ve duygusal güçlerini de örgütün amaçlarını gerçekleştirmeye katmaları ancak yöneticinin bir örgütsel lider gibi davranmasıyla olanaklaşır. Örgütsel davranış, işgören-lerin örgüte ne tür davranışsal değerler katacağını araştırır.

• Örgütsel davranış, yönetimde insan ilişkilerini geliştirici bilgiler verir. Örgüt ortamı, işgö-renler için doğal olmaktan çok yapay bir ortamdır. Bu yapay ortamda işgörenler, birçok etkenin olumsuz sonuçlarıyla karşı karşıya kalırlar. Bu yüzden işgörenler, zaman zaman ağırlaşan uyum sorunlarından kurtulamazlar. Örgütün yönetimi, işgörenlerin uyum so-runlarını çözemediğinde, çatışmaları, gruplaşmaları yönetemediğinde mutsuz, doyum-suz işgörenlerden oluşan bir örgüt ortaya çıkar. Hızla gelişen teknoloji, insan ilişkilerinde sorunları artırmaktadır. Bilinçli ve güçlü bir yönetim için örgütteki işgörenlerin, insancıl bir ortamda çalışmaları zorunlu olmaktadır.

• Örgütsel davranış, işgörenin işten doyum etkenlerini araştırır. İşgörenlerin işten do-yumları, çağdaş örgüt ve yönetim kuramlarının örgütsel etkililik kadar önem verdikleri bir konudur. Bu yüzden, bazı yönetim kuramları işgörenlerin işten doyumunu örgütsel amaçlardan saymaktadır. Örgütsel Davranış Bilimi, işgörenlerin işlerinde haz duymaları-na etkide bulunan etkenleri araştırarak, onların daha elverişli bir ortamda çalışmalarına yardım edecek bilgileri toplamaya çalışır.

• Örgütsel Davranışın konusu işgörenin, bilişsel, toplumsal ve yönetsel davranışlarıdır. İş-görenlerin, birey olarak kendilerine özgü özellikleri vardır. İşgörenler, örgütte birden çok işgörenle bir arada yaşayarak bir toplum oluştururlar. İşgörenler, bir yönetim altında ça-lıştıklarından ve örgütlendiklerinden yönetsel etkiler altında kalırlar. Bu yüzden, Örgütsel Davranış, işgörenlerin bilişsel, toplumsal ve yönetsel davranışlarını, bir bütünlük içinde inceler. Başka bir deyişle, örgütsel davranışın konusu işgörenle ve işgörenin işlevsel, top-lumsal çevresiyle sınırlıdır.

1.6. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BILIMININ DIĞER BILIMLERLE ILIŞKISI Örgütsel Davranış, bilimler arası bir bilimdir. Konusu insan ve insanın davranışı olan bütün bilimler Örgütsel davranışa kaynaklık ederler. Örgütsel davranışı öteki davranış bilimlerin-den ayıran sınır, Örgütsel davranışın örgüt içindeki insanın davranışını incelemesidir.

Örgütsel davranış sadece kuramsal değil aynı zamanda uygulamalı bir davranış bilimidir. Bu nedenle birçok davranışsal disiplinin katkılarıyla oluşmuştur. En çok katkıda bulunan bilim-ler psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji ve siyaset bilimidir. Psikolojinin katkıları temel olarak birey ya da mikro analiz düzeyinde olmuştur. Diğer disiplinler ise grup süreçleri ve örgüt gibi makro konuları anlamamıza yardımcı olmuştur. Aşağıda davranış bilimlerinin örgütsel davranışa yaptığı katkılar ve ilişkili oldukları konuları göstermektedir.


8

1.7. YÖNETIM BILIMLERI Örgütsel Davranış, yönetim bilimleri ailesinin bir üyesidir. Bu yüzden yönetim bilimlerinin insan davranışına ilişkin deneyleri, araştırmaları, örgütsel davranışın doğrudan yararlanma alanına girer. Örgüt ve yönetimin genel yönlerini, işlevlerini, sürecini ve özel alanlarını ince-leyen bilimlerin yaptığı araştırma, inceleme ve deneyler, kimi kez örgütsel davranışa ilişkin ya da örgütsel davranışa kaynaklık edecek, dayanak olacak bulguları da ortaya çıkarırlar. Bunlardan Örgüt Psikolojisi ile Örgüt Sosyolojisi, Örgütsel Davranış Bilimi’nin asıl kaynağı-dır. Bunlar yerini zamanla örgütsel davranışa terk etmiştir.

Örgüt Psikolojisi, Yirminci Yüzyıl’ın başında gelişmeye başlayan psikolojinin etkisiyle doğ-muş, 1950’li yıllara gelindiğinde, örgüt içindeki insanın işgörenler arası iletişimini, etkileşi-mini, ilişkilerini, güdülenmesini, örgüt içinde oluşan liderliği ve benzeri konuları inceleme alanına almıştır.

Örgüt Sosyolojisi ise, örgüt içinde işgörenlerin gruplaşmalarını; grup üyesinin, liderinin dav-ranışlarını; grupların birbiriyle ilişki ve etkileşimini inceleyen bir bilim olarak gelişmiştir.


9

1.7.1. İşbilimi Ergonomi ya da Mühendislik Psikolojisi olarak da bilinen işbilimi, işyerinde işgörenin kullan-dığı araç gereçlerin, fiziksel çevresinin işgörene etkisini; işgörenin bunlara ilişkin sorunlarını; verimliliği artırmak için işgören-makine ilişkisini ve uyumunu araştıran bir bilimdir. İşbilimi, işgörenin daha etkili çalışabilmesi için fiziksel çevresinin nasıl düzenlenmesi gerektiğini in-celer. Böylece işbilimi, işgörenin çalışma koşullarının iyileştirilmesini, iş kazalarının ortadan kaldırılmasını, sağlık koşullarının gerçekleştirilmesini amaçlar.

1.7.2. Psikoloji Psikoloji ve Psikoloji’nin dalları, Örgütsel Davranış Bilimi için temel kaynaklardır. Bu yüz-den Örgütsel Davranış Bilimi bazı kaynaklarca Psikoloji’nin bir dalı olarak görülür. Örgüt ve yönetim, birçok konuda Psikoloji’nin bulgularından yararlanır. İşgören seçimi; işgöreni güdüleme ve özendirme yolları; ast-üst ilişkileri; işgörenin üretim yeterliği, öğrenmesi, ge-reksinmeleri gibi konularda psikolojinin bulgularına bakılır. Bu ve buna benzer konularda psikolojinin dalları olan Endüstriyel Psikoloji, Sosyal Psikoloji, Klinik Psikoloji ya da Psiko-Teknik gibi bilimler, Örgütsel Davranış Bilimi’ne bulgularıyla yardım ederler.

Endüstriyel Psikoloji, Yirminci Yüzyıl’ın başından beri, işyerinde insan davranışını inceleyen bir bilimdir. Bu yönüyle bu alanın ilk kaynağıdır. Endüstriyel Psikoloji işçi seçmeye, işçiyi işe yerleştirmeye, işçinin işyerine uyumunu sağlamaya, verimliliğini artırmaya, işçinin işin-den doyum sağlamasına, çalışanların bireysel ayrılıklarına uygun işlerini değiştirmelerine ve benzeri konulara ilişkin pek çok bulgu sunar. Endüstriyel Psikoloji’nin odak noktası bireysel olarak işçidir. Örgütsel Davranış Bilimi’ne bakarak Endüstriyel Psikoloji, işçinin işyerindeki konumuna, ast-üst ilişkilerine, öteki işçilerle etkileşimine, daha az yer verir. Bu yüzden En-düstriyel Psikoloji’nin örgütü bir sistem olarak ele alması zayıftır.

Sosyal Psikoloji, konusu toplum ve insanın toplumsal davranışı olduğu için örgüt içindeki insanı, doğrudan kendine konu edinmez. Ama sosyal psikoloji, çalışan insanların gruplaş-malarına ve davranışlarına dolaylı olarak ışık tutar. İnsanın kültürel çevresiyle etkileşimi ve insanın üyesi olduğu kümeler içindeki davranışlarının dirikliği üzerinde Sosyal Psikoloji’nin bulguları Örgütsel Davranış Bilimi’ne katkıda bulunur.

Klinik Psikoloji, duygusal, güdüsel, bilişsel yönden toplumun ölçünlerine yeterli düzeyde uyamayan bireylere yardım etmeyi amaçlar. Buna koşut olarak Klinik Psikoloji, daha küçük bir toplum olan örgütün koyduğu ölçünlere uymayan işgörenlere de yardım eder. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra örgütsel davranış bozukluklarına klinik yaklaşımla çözüm bulma giderek yaygınlaşmıştır.

1.7.3. Sosyoloji Sosyoloji, insanların toplu olarak yaşamalarının öğelerini ve özelliklerini inceleyen bir bilim-dir. İnsanın toplumdaki konumu; toplumda oluşan gruplar, sınıflar; toplumsal kurumlar ve toplumsal birimler; toplumun gelenekleri, değerleri, düzgüleri; insanlar ve gruplar; sınıflar arası ilişkiler ve benzeri konularda sosyolojinin yaptığı çalışmalar ve elde ettiği bulgular


10

örgütsel davranışa katkı sağlar. Sosyologların örgütsel davranışa en önemli katkıları örgüt-lerdeki grup davranışları, özellikle de biçimsel ve karmaşık örgütlerdeki grup davranışları konusundaki çalışmalardır. Örgütsel davranış içinde sosyologlardan değerli girdiler sağla-yan konular ise; grup dinamikleri, toplumsallaşma süreci, biçimsel örgüt teorileri ve yapısı, bürokrasi, iletişim, statü, güç ve çatışmayı kapsamaktadır.

Örgüt, içinde yer aldığı büyük toplumun parçası olan küçük bir toplumdur. İşgörenler örgü-te, toplumdan kazandıkları değer ve düzgülerle gelirler. Her örgüt toplumu kendine özgü toplumsal değer ve düzgüler de geliştirir. Sosyoloji, örgütün içinde yaşadığı toplumun özelliklerine ve yaşam biçimine ilişkin bulgularıyla, örgütün bir toplum olarak tanınmasına yardım eder. Örgütün var oluş nedeni, toplumsal kurumların gereksediği ürünün kendine düşen kesimini üretmektir. Sosyoloji, toplumsal kurumlara ilişkin bulgularıyla, örgütlerin kendi amaçlarından sapmamalarına, işgörenlerin hedeflerini tanımalarına ve davranışlarını toplumun değer ve düzgülerine yönlendirmesine yardım eder.

1.7.4. Antropoloji Antropoloji insanı inceleyen bir bilimdir. Bu yüzden insanbilimi olarak da adlandırılır. Ant-ropoloji asıl olarak insan davranışında kültürün oynadığı rolü araştırmaya çalışır. Ancak bu geniş alanı incelemek için de dallara ayrılır. Örgütsel davranışa katkıda bulunan antropolo-jinin dalları, daha çok Kültürel ve Sosyal Antropoloji’dir. İnsanın ne olduğu, kökenine, evre-nine, toplumsal, kültürel özelliklerine ilişkin Antropolojinin bulguları, örgüt içindeki insanı tanımaya yardım eder.

1.7.5. Siyasal BilimlerGenellikle gözden kaçırılmasına rağmen, örgütlerdeki davranışların anlaşılması konusunda siyaset bilimcilerin önemli katkıları olmuştur. Siyaset bilimciler bireyin ve grupların siyasi çevre içindeki davranışlarını araştırırlar. Siyaset bilimcilerin ilgilendiği özel konular çatışma, gücün paylaşımı ve bireyin kendi çıkarları doğrultusunda güç kullanmasıdır.

1.8. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN BILIMSEL TEMELLERIBir bilimin amacı, üzerinde çalıştığı konuda, bilimsel genel doğrulara ve temel yasalara ulaş-tıracak bilimsel bilgiler üretmektir. Bunun için bir bilim, yansız, nesnel gözlemler ve düzenli deneyler yaparak ürettiği bilgileri sistemleştirir. Örgütsel Davranış Bilimi de örgütte çalışan insanın davranışlarını yansız, nesnel gözlemlerle inceler; bunların üzerinde düzenli deney-ler yapar; gözlem ve deneyler sonucunda örgütsel davranışlar için genel doğrulara ve temel yasalara ulaştıracak bilimsel bilgiler elde eder.

Yirminci yüzyılın başlarında danışmanlar ve akademisyenler yönetimin sistematik olarak in-celenmesi üzerine odaklanmışlardır. Başlangıçta fiziksel çalışma koşulları, yönetimin ilkeleri ve endüstriyel mühendislik ilkeleri odak noktası olurken, 1940’lı yıllardan sonra özellikle insan faktörü esas alınarak bu bakış genişletilmiştir. Bu itici güçle birlikte bireysel tutumlar,


11

grup dinamikleri, ast ve üst arasındaki çalışma ilişkileri araştırılmaya başlanmıştır. Zamanla örgütsel davranış alanı daha yaygın ve kapsamlı bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. Günü-müzde örgütsel davranış, örgütlerde birey ve grupların, örgütsel yapıların, sistemlerin ve süreçlerin performans göstergelerinin bilimsel olarak daha iyi anlaşılmasını amaçlayan bir alan olarak devam etmektedir.

Örgütsel davranışın gelişmesinde dört temel özellik belirleyici olmuştur. Birincisi örgütsel davranış, psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi davranış bilimleri kadar ekonomi, siyaset bili-mi gibi diğer sosyal bilimlerle de güçlü bağları olan bir disiplinler arası bilgi kaynağıdır.

İkincisi örgütsel davranış örgütlerde davranışlara ilişkin genellemeleri geliştirmek ve onları ampirik olarak test etmek için bilimsel yöntemi kullanır. Aşağıdaki şekilden de anlaşılacağı gibi örgütsel davranışa ilişkin bir anlayış oluşturmak için laboratuar, alan, tarama, örnek olay ve meta analiz gibi çeşitli araştırma yöntemleri kullanılmaktadır. Araştırmacılar ve konu ile ilgilenen akademisyenler, veri toplama sürecinin kontrolü ve sistematikliği, önerilen hipo-tezler ya da açıklamaların özenli biçimde test edilmesi ve sadece bilimsel açıdan onaylanan açıklamaların kabul edilmesi gibi nedenlerle bilimsel düşünceyi ön plana çıkarmaktadırlar.

Üçüncüsü örgütsel davranış ile ilgili yapılan araştırmalar uygulamalara odaklanmakta ve ör-gütlerde insan davranışlarıyla ilgili sorulara yanıt bulmaya çalışmaktadır. Örneğin iş perfor-mansı, iş doyumu, devamsızlık ve personel devri gibi konuların sonuçları ve onları etkileyen değişkenler örgütsel davranış araştırmacılarını daha çok ilgilendirmektedir.

Dördüncüsü ise bu tür sonuçların geliştirilmesi yollarını araştırmak için örgütsel davranışta olumsallık (durumsallık) düşüncesini kullanmasıdır. Örgütsel davranış, örgütleri ya da in-sanları yönetmenin evrensel bir yolu ya da “en iyi” yolu varsayımından çok, her durumun doğasına tam uyabilecek yönetsel uygulamaları açıklamaya çalışır. Olumsallık yaklaşımı kul-


12

lanılarak farklı durumların nasıl en iyi biçimde açıklanabileceği ve kontrol edilebileceği üze-rine odaklanır. Bir kültürde çok iyi işleyen bir uygulamanın farklı bir kültürde iyi işleyemeye-bileceğini gösterir. Bu anlamda olumsallık değişkenleri olarak tanımlanan çevre, teknoloji, yapı ve insanın ne kadar önemli olduğunu gösterir.

Örgütsel Davranış, kuramsal ve uygulamalı bir bilim olarak, örgütün yönetimini ve işgö-renlerin edimlerini iyileştirmeyi doğrudan hedef olarak almaz: ama örgüt içindeki olguları betimleyerek ve analiz ederek örgütsel sorunların çözülmesine yardım eder.


13

1.9. KAYNAKLAR

• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış: İnsanın üretim gücü (3. Baskı).Ankara: Feryal Matbaası.• Robbins, S.P. (1994). Örgütsel davranışın temelleri. (Çev. S.A. Öztürk). Eskişehir: ETAM A.Ş. • Robbins, S.P. (1996). Organizational behavior: Conceps, controversies, applications (7th Ed.).

London: Prentice Hall Intenational Editions.• Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G., & Osborn, R. N. (1997). Organizational behavior. (6th Ed.). New

York: John Wiley & Sons, Inc.

Bu Ders Notu Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Merkezince kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Ticari amaçlarla kullanılamaz. Kopyalanması, çoğaltılması ve dağıtılması ilgili birimin yazılı iznine tabidir.


14

eĞİtİmde ÖrgÜtsel davraniŞportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2015-2016/eytpii/... · 1.4....

Documents