1

Etika n Islam

do kush prej nesh, n brendsi t tij, gjen nj frymzim t natyrshm, q e

bn at t dalloj n mes nj morali t mir dhe atij t keq.

Zoti i Madhruar thot:

Pr shpirtin dhe pr At q e ka prsosur, duke ia br t njohur atij t keqen

dhe t mirn!1

Vet natyra njerzore konsiderohet deri diku standard vlersues i sjelljes s

kulturuar etike. Vet ndrgjegjja njerzore, pavarsisht dallimeve mes

njerzve, mbart aftsin pr t vlersuar disa sjellje morale si t mira dhe disa

t tjera si t shmtuara. P.sh. njerzit gjithmon i kan vlersuar cilsit e tilla

si: drejtsia, trimria, guximi, sinqeriteti, mshira, vrtetsia, fisnikria... etj.

ndrkoh q cilsi t tilla si: egoizmi, vrazhdsia, koprracia, fanatizmi dhe t

qenit frikacak, asnjher nuk jan vlersuar nga shoqria njerzore. Por, n

epokn ton, sht e dukshme se shum prej virtyteve morale neglizhohen nga

shoqria. Virtyte t tilla si p.sh. fisnikria, vetprmbajta, mirsjellja dhe

dhembshuria jan shum m pak t pranishme sot, sesa dikur.

Ajo q vihet re n themel t rrnimit moral t shoqrive njerzore sot, sht

mospajtimi n arsyen e ekzistencs njerzore n kt bot; cili sht qllimi

themelor i krijimit t njeriut?

Prgjigja ndaj ksaj pyetje sht ajo q prcakton edhe mnyrn sesi do t

jetoj njeriu n kt bot, si do t sillet dhe morali q ai do t ket.

Qndrimi themelor i Islamit karshi jets njerzore sht se ajo duhet t jetohet

n bindje t plot ndaj Zotit, Krijuesit t qiejve dhe t toks.

Krijuesi ka drguar Profet dhe Lajmtar n mbar njerzimin, pr ti shpn

ata n rrugn e duhur, dhe kt e ka br duke u zbuluar atyre Librat e Tij.

Kshtu q, mbi ne bie barra e prgjegjsis pr t furnizuar jetn ton me

normat q ofron ky burim hyjnor. Ne jemi prgjegjs para Zotit t Madhruar

pr do gj q bjm n kt jet. N kt jet njeriu duhet ti prqendroj

forcat pr t fituar knaqsin e Zotit dhe bekimin e Tij. Zoti ka nj evidenc

t prpikt jo vetm pr veprat tona, por edhe pr ndjenjat, mendimet dhe

qllimet tona.

1 Sure 91: 7-8.

2

Islami na ofron ne nj komplet vlerash t qndrueshme q nuk ndryshojn n

asnj koh. Kur nj musliman vishet me kto vlera, ather ai i afron

njerzimit modelin m t lart dhe t prkryer t njeriut.

Islami ka vendosur kufij t detajuar pr rolin e do individi n kt jet, pr t

garantuar qndrueshmrin e shoqris njerzore, ndaj pikrisht pr

prmbushjen e ktij qllimi Islami ka ofruar nj plan t ekuilibruar dhe

koherent, pr sjelljen e njeriut n shoqri.

Rndsia e Familjes

Lidhja familjare, si qllim t saj ka synimin e ruajtjes s marrdhnieve t

mira t njeriut me t afrmit e tij; duke u br mir atyre sa t ket mundsi.

Islami i kushton rndsi t veant ruajtjes s ktyre marrdhnieve.

Zoti thot n Kuran:

Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim); silluni mir

ndaj prindrve, t afrmve, jetimve, t varfrve, fqinjve t largt, atij q keni

pran, udhtarit dhe atyre q jan robr nn pushtetin tuaj. N t vrtet,

Allahu nuk i do njerzit arrogant e mburravec.2

Po kshtu Kurani fisnik e shpalos edhe n ajete t tjera rndsin e

marrdhnieve familjare, Zoti thot n t:

Zoti yt ka urdhruar, q t mos adhuroni asknd tjetr prve Atij dhe, q t

silleni mir me prindrit. Nse njri prej tyre ose t dy arrijn pleqrin te ti,

mos u thuaj atyre as uh, mos i kundrshto, por drejtoju me fjal respekti.

Lsho para tyre kraht e pruljes prej mshirs dhe thuaj: O Zot im, mshiroji

ata, ashtu si m kan rritur, kur un isha i vogl!3

Njeriu mund ti ruaj lidhjet familjare duke u br atyre vizita, duke i ftuar dhe

nderur ata, duke u interesuar pr gjendjen e tyre, duke u ofruar atyre dhurata,

duke i ndihmuar ekonomikisht nse jan nevojtar, duke marr pjes n

gzimet dhe hidhrimet e tyre, duke i vizituar kur smuren, si dhe mjaft vepra

t tjera, t cilat kan si qllim forcimin e dashuris ndrmjet t afrmve. N

botkuptimin islam njeriu e ka obligim t ruaj marrdhnie t mira me nnn

2 Sure 4:36. 3 Sure 17: 23-24.

3

dhe babain e tij, me vllezrit dhe motrat, me xhaxhallart dhe hallat, me dajat

edhe tezet dhe me t gjith t afrmit e tjer. Kjo sht nj nga veorit q e

dallon Islamin nga fet e tjera, pr vet rndsin q ai i kushton ruajtjes s

ktyre marrdhnieve.

Islami i inkurajon t gjitha llojet dhe format e bamirsis, n mnyr q

muslimani ta shndrroj jetn e tij n nj bamirsi q buron natyrshm. Islami

e inkurajon muslimanin t martohet dhe t ket pasardhs, e nxit t luaj dhe

argtohet me familjart e tij, ti marr ata me t mir, tu blej dhurata, ti puth

e prqafoj, t kujdeset pr lumturin e tyre. Islami e inkurajon muslimanin t

punoj dhe fitoj t ardhura me t cilat ai do mbaj familjen e tij, ashtu si e

inkurajon t kujdeset pr veshjen e tij dhe estetikn personale.

N marrdhniet ndrgjinore Islami ndjek nj rrug t mesme, nuk i privon

dhe as nuk i dnon ato plotsisht, por as edhe i toleron ato plotsisht. Islami e

inkurajon me forc martesn.

Zoti i Madhruar thot n Kuran:

Dhe prej shenjave t Tij sht q prej jush krijoi pr ju bashkshortet tuaja,

q t qetsoheni pran tyre, duke vn ndrmjet jush dashuri dhe mshir.4

N Islam nuk ka hapsir pr murgri, Profeti i Zotit (paqja dhe bekimi qoft

mbi t) prcillet se ka thn: Nuk ka murgri n Islam.

Martesa sht frymmarrje pr instinktet njerzore, ajo i kontrollon ato n

mnyr q njeriu t mos bhet skllav i epsheve t tij.

Martesa sht profilaksi etike, ashtu si njkohsisht sht edhe

domosdoshmri shoqrore. Nprmjet martess ndrtohet familja, q

konsiderohet njsia themelore e shoqris njerzore. Ndrsa marrdhniet

seksuale q zhvillohen jasht kurors ose para martese ndikojn n

shkatrrimin e familjes. N botn e sotme jan t shumta rastet kur nj grua

sjell n jet fmij nga m shum se nj burr, e ndonjher nuk sht n

gjendje t dij saktsisht se kush sht babai i fmijs s saj. E njjta gj ndodh

edhe me mjaft burra, t cilt kan fmij me gra t ndryshme, por ndrkoh

qllon t mohojn atsin e tyre pr ta.

Martesa sht e vetmja korniz e pranuar n Islam, pr shprehjen e

marrdhnieve t ngushta gjinore, si sht dashuria dhe marrdhniet

4 Sure Rum: 21.

4

seksuale, ndrmjet nj mashkulli dhe nj femre. Ndrkoh devijancat seksuale

ojn n shkatrrimin e jets familjare. Nj nga synimet dhe motivet kryesore

t martess sht edhe shtimi dhe vazhdimsia e racs njerzore, e cila nuk

mund t prfytyrohet t vij vetm se, nga marrdhnia ndrmjet nj burri dhe

nj gruaje. Nisur pikrisht edhe nga ky fakt Islami e ka ndaluar

homoseksualizmin, t cilin e ka konsideruar nj ves t ult imoral, q vjen si

pasoj e mungess s udhzimit t duhur.

Zoti thot n Kuran:

O njerz! Friksojuni Zotit tuaj, i Cili ju krijoi prej nj njeriu, ndrsa prej tij

krijoi bashkshorten e tij, kurse prej ktyre t dyve krijoi shum meshkuj e

femra.5

Familja pra, sht njsia baz n ndrtimin e shoqris dhe vetm nprmjet

martess, bashkshortt mund t ruajn virtytin e moralit n shoqri.

Rndsia e dijes dhe e informacionit n shoqri

Nuk ka nevoj t argumentojm ktu pr rndsin e arsimit, sepse kjo sht

dika e qart, por mund t themi pa asnj mdyshje se njeriu nuk mund t

prfitoj nga t gjitha potencialet e tij mendore nse ai nuk arsimohet. Islami i

kushton rndsi t madhe nxnies dhe msimdhnies. Fjala e par q zbriti

nga Kurani qe fjala Lexo. Kshtu pra arsimi sht piknisja e do aktiviteti

njerzor.

N Islam arsimi dhe nxnia e dijeve sht obligim pr do musliman dhe

muslimane.

Allahu i Madhruar thot n Kuranin fisnik:

Thuaj: A jan t barabart ata q din dhe ata q nuk din?! Vetm njerzit

e menur i pranojn kshillat!6

Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t) ka thn: Ai njeri q ka nj skllave, t

ciln e edukon dhe e arsimon m s miri dhe m pas i jep lirin dhe martohet

me t, ai njeri ka dy shprblime.

5 Sure Nisa: 1. 6 Sure 39:9.

5

Islami i ka vlersuar njerzit e dijes dhe i ka ngritur ata lart. Pikrisht pr kt

Profeti ka thn: Kushdo q merr nj rrug pr t krkuar n t dije, Allahu

e shpie at n nj prej rrugve t Xhenetit. Engjjt ulin kraht e tyre si shenj

knaqsie pr krkuesin e dijes; e pr dijetarin krkojn falje far ka n qiej

dhe n tok, deri edhe peshku n thellsi t ujit. Dallimi mes dijetarit dhe

adhuruesit sht si dallimi n mes Hns, kur ajo sht e plot dhe, do ylli

tjetr n qiell. Dijetart jan trashgimtart e Profetve, ata nuk kan ln

trashgimi as ar e as argjend, por kan ln dijen dhe, ai q e merr at i ka

rn nj fat i madh.

Kshtu q, nuk mund t mohohet rndsia e arsimit, n veanti n botn e

kohs ton, koh n t ciln roli i arsimit ka marr edhe m shum pesh dhe

gjallri. Dija sht themeli i zhvillimit ekonomik dhe shoqror.

Forca e bukuris femrore

Nj nga veorit e gruas n prgjithsi sht edhe fakti se Zoti i ka dhuruar

asaj n krijim nj bukuri fizike m t madhe sesa ajo e burrit. Nj grua e bukur

e pajisur me vetbesim e bn at n vetvete nj mbartse t veorive t shumta,

por edhe rreziqeve gjithashtu. Animi instiktiv q ka mashkulli ndaj femrs

sht nj fenomen gjithprfshirs, q nga fillimi i historis njerzore. Islami

thekson se do gj n kt ekzistenc sht krijuar me nj synim fisnik.

Pikrisht pr kt Kurani na tregon se gruaja sht vendstrehimi q gjen burri

pr tu qetsuar dhe rehatuar nga lodhja e puns dhe mundimi q ai heq jasht

shtpis. Nprmjet bukuris dhe dashuris s saj si dhe mshirs dhe

dashuris s ndrsjellt mes burrit dhe gruas, rriten dhe zhvillohen rrnjt e

marrdhnieve t shndetshme familjare e shoqrore. Bukuria femrore

konsiderohet nga Islami nj thesar i shtrenjt, dhe pr kt gruaja sht

urdhruar t mos i shfaq zbukurimet e saj vetm se para bashkshortit t saj,

ose para njerzve t ngusht t familjes. Nse ajo e respekton kt urdhr

natyrisht q do t jet e sigurt nga ngacmimet dhe cenimi i nderit t saj.

Islami e nxit gruan q ajo ti shfaq zbukurimet dhe bukurin e saj para

bashkshortit, q ai t knaqet me t dhe ajo t knaqet me t. Por, n t njjtn

koh Islami e ndalon at q ajo t ekspozoj far do lloj bukurie prball

dikujt q nuk i takon ta shoh at, qoft kjo edhe n mnyr kalimtare, sepse

shikimi n bukurit femrore do ti shtyj shum prej meshkujve ta ken

mendjen tek ajo dhe tek mnyra sesi t krijojn marrdhnie me t. Shum

6

prej grave sot, pr fat t keq, e kalojn nj koh t gjat para pasqyrs duke u

zbukuruar para se t shkojn n pun, apo n gzime dhe aktivitete t

ndryshme, ndrkoh q harxhojn shum pak koh pr tu zbukuruar pr burrat

e tyre! Dhe kjo sht nj nga shkaqet e rndsishme q ndikon n prhapjen e

ligsive, sprovave dhe telasheve n shoqri, si sht imoraliteti, ngacmimi

seksual deri edhe prdhunimet. ka ia vlen t theksohet ktu sht edhe fakti

se burri nga natyra sht i dobt prball femrs dhe joshjes s saj. Por, Islami

ua ndalon burrave dhe grave rnien n imoralitet dhe vepra t shmtuara.

Madje ai ndalon edhe thjesht afrimin drejt akteve t tilla dhe fardo vepre q

t on n imoralitet. Islami paralajmron pr pasojat e rrezikshme t ktyre

veprave, si n kt bot ashtu edhe n botn tjetr, nse njerzit nuk pendohen

dhe nuk largohen nga kto akte t shmtuara. Pikrisht nisur nga ky qndrim,

Islami e ka ashprsuar ndalesn ndaj do gjje q ngacmon epshin e burrave

dhe i bn ata t dobt para gruas, si mas mbrojtje kjo pr vet gruan dhe

nderin e saj.

Nisur nga kjo q u prmend do t shohim se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi

t) e ka urdhruar burrin q nse ai trhiqet nga gra t huaja, t nxitoj drejt

gruas s tij, pr t prmbushur nevojn e tij me t. Ai ka thn: Nse dikush

prej jush joshet nga ndonj grua dhe i bie n zemr, ather le ti afrohet gruas

s tij dhe t ket kontakt me t, sepse kjo ia largon at q ai ndjen prbrenda.

Gruaja, e par n kt kndvshtrim, sht mburoj pr bashkshortin e saj,

duke e ruajtur at nga aktet e turpshme, si sht imoraliteti, ashtu si bukuria

dhe dashuria e saj sht lumturi e madhe pr t dhe parmak q ndal rrshqitjen

e tij. E ndrsa bashkshorti sht prgjegjs pr shpenzimet q gruaja ka

nevoj dhe i siguron saj mbrojtjen q i duhet.

Mirsia me fqinjin

Islami thekson se sjellja e keqe me fqinjin prbn nj mkat t madh.

Prcillet se nj njeri iu drejtua Profetit dhe tha: O i Drguari i Allahut! Thuhet

pr filan grua se falet shum, agjron dhe jep shum lmosh, por se ajo i

rndon fqinjt e saj me gjuhn e saj. Ai iu prgjigj: Ajo meriton t jet n

zjarr. I than: O i Drguari i Allahut! Por, pr filan grua thuhet se ajo pak

agjron, falet pak dhe pak jep lmosh..., por ajo nuk i bezdis fqinjt e saj me

fjal. Ai tha: Ajo e meriton Xhenetin.

7

Ka mjaft thnie t Profetit ku vlersohet dhe nxitet mirsia, nderimi dhe

bujaria ndaj fqinjit.

Profeti i Zotit ka thn:

Pasha Allahu nuk beson! Pasha Allahu nuk beson! Pasha Allahu nuk beson!

e pyetn se kush sht ai o i Drguari i Allahut? Dhe ai tha: Ai fqinj q nuk

e ruan fqinjin e tij nga ligsia e tij.

N nj thnie tjetr t tij thuhet:

Engjlli Xhibril vazhdimisht m kshillonte pr fqinjin saq mendova se

fqinji do t kishte pjes n trashgimi.

Islami na kshillon t kemi marrdhnie t veanta shoqrore me fqinjt tan,

ka e bn fqinjin ti besoj fqinjit t tij jetn, nderin dhe pasurin e tij. Nj

shoqri ku fqinjt i ndan vetm nj mur mes tyre dhe ata prsri nuk e njohin

njeri-tjetrin edhe pas vitesh t tra fqinjsi, sht larg t qenit model i nj

shoqrie njerzore.

Nse qllon q ne t jetojm mes fqinjve, ather sht e udhs pr ne q ti

trajtojm fqinjt tan me vlersimin m t madh dhe me nderim.

Mbrojtja e ambientit dhe e jets

Islami urdhron q t mbrohen t gjitha qeniet e gjalla, qofshin kta njerz,

kafsh apo bim. Ai na urdhron gjithashtu ta ruajm planetin ton. Allahu i

madhruar e ka krijuar Tokn si vend t qndrueshm pr njerzit, q ata t

banojn n t pa shqetsime dhe u ka nnshtruar atyre detet, lumenjt, pyjet

dhe malet, q ata t knaqen me to dhe ti shfrytzojn ato n dobi t tyre.

Allahu i madhrishm thot:

sht Ai q e ka shtrir tokn, duke krijuar n t male dhe lumenj. Dhe pr

do lloj fruti, Ai ka krijuar nga nj ift. Ai ka br q nata ta mbuloj ditn.

Me t vrtet, n kto ka shenja pr njerzit q mendojn.7

sht Ai q ju ka vn n shrbim detin, q ju t hani prej tij mish t freskt

dhe t nxirrni nga ai stolit q mbani. Ti sheh se si anijet e ajn at, q ju t

krkoni mirsit e Allahut dhe t jeni mirnjohs.8

7 Sure 13: 3. 8 Sure 16: 14.

8

Padyshim q mbrojtja e ambientit sht nj domosdoshmri themelore pr

mbarvajtjen dhe ruajtjen e shoqris njerzore. Pa begatit q na ka dhuruar

Zoti nga kjo tok, ku do t ishim ne sot? Prgjegjsia pr mbrojtjen dhe

ruajtjen e ambientit bie mbi shpatullat e njeriut, ai sht krijesa e vetme q

Zoti ia ka dhn kt mundsi. Ai thot n Librin e Tij:

Ai ju ka br pasardhs t njeri-tjetrit n Tok dhe ka ngritur n shkall disa

nga ju mbi t tjert, pr tju provuar n at q ju ka dhn. Sigurisht q Zoti

yt sht i shpejt n dnim, por, n t vrtet, Ai sht edhe Fals e

Mshirplot.9

N Kuran ka m shum se 700 ajete, t cilat na ftojn t mendojm pr

natyrn. Kshtu q Islami na urdhron ti japim rndsi ambientit dhe

mbrojtjes s tij dhe na ndalon ta dmtojm at me far do lloj forme ndotje.

Ai na fton gjithashtu ta gjelbrojm tokn me bim dhe pem t dobishme.

Profeti i Zotit ka thn:

do musliman q mbjell nj pem apo kultivon nj bim dhe prej saj

ushqehen shpendt, njeriu apo kafsht, ajo vlersohet pr t si lmosh e

dhn.

Padyshim q kafsht jan krijesa t Zotit dhe Islami i vlerson t gjitha qeniet

e gjalla. Butsia ndaj kafshve dhe njeriut jan pjes e parimeve themelore t

Islamit. Pavarsisht se Islami nuk e konsideron kafshn m t rndsishme se

njeriu, ai na mson ne se, sjellja e but me kafsht dhe mshira ndaj njeriut

jan dy ant e nj monedhe. Islami e ka konsideruar butsin ndaj kafshve

pjes t besimit, ndrkoh q vrazhdsin dhe dhunn ndaj saj e ka

konsideruar shkak t mjaftueshm pr tu ndshkuar n zjarr.

Profeti i Zotit na ka informuar duke thn:

Ndrkoh q nj njeri ecte n rrug, at e mori etja dhe gjeti nj pus. Zbriti

n t, piu, dhe doli. Kur, para tij sheh nj qen q kishte nxjerr gjuhn duke

lpir dheun nga etja. Ai tha: ky qen po vuan nga etja ashtu si edhe un. Zbriti

prsri n pus dhe mbushi opingn e tij, e kapi me goj at deri sa i ngjit lart

dhe ia dha qenit t pij. Allahu u tregua mirnjohs ndaj tij dhe e fali at.

Ather t pranishmit i than: O i Drguari i Allahut! A marrim edhe ne

9 Sure 6: 165.

9

shprblim pr bagtit tona? Dhe ai tha: Pr do krijes t gjall keni

shprblim.

N nj thnie tjetr t tij, Profeti tregon se:

Nj grua u ndshkua pr nj mace, sepse ajo e burgosi at derisa ajo ngordhi

dhe pr shkak t saj hyri n zjarr. As e ushqeu, as i dha t pij kur e mbylli,

por as edhe nuk e la t lir t ushqehet me gjallesat e toks.

Madje edhe n therjen e kafshve pr ushqim, Islami na urdhron t sillemi sa

m mir dhe na e ndalon tu shkaktojm atyre dhimbje shtes e t panevojshme.

Islami na kshillon q thikn me t ciln theret kafsha t mos e mprehim para

syve t tyre, apo ti therim n sy t njra tjetrs, sepse kjo e shqetson kafshn.

N nj transmetim nga Profeti prcillet se i Drguari i Allahut kaloi pran nj

njeriu q kishte vn kmbn e tij n faqe t nj deleje, ndrkoh q ai mprehte

thikn e tij dhe kafsha e gjor e shihte at me sy. Ai i tha: Sikur ta kishe br

kt gj para ksaj! A do q ta vrassh at dy her?!

Mjafton ktu t prmendim dy thnie profetike, q shpalosin mshirn e

Profetit me kafsht, aq sa ai ishte i vmendshm t mbronte t drejtat e tyre:

Nga Ibn Mesudi prcillet se ka thn: Ishim bashk me t Drguarin e Allahut

n nj udhtim, ai u largua t mbaroj nevojat e tij. Ndrkoh, ne pam nj

lauresh me dy zogj t vegjl. Ia morm zogjt asaj, por lauresha erdhi duke

fluturuar mbi kokat tona. Kur Profeti erdhi (dhe i pa), ai tha: Kush ia mori

asaj fmijt? Kthejani asaj fmijt!

N nj ngjarje tjetr nga Profeti prcillet nga Sehl ibn Handhele se i Drguari

i Allahut kaloi pran nj deveje, q i ishte br kurrizi njsh me barkun, dhe

kur e pa, ai tha: Kini frik Allahun me kto kafsh t pagoja! Hipini atyre

kur jan t shndetshme dhe therini pr ushqim kur jan t shndetshme.

Mshira universale e Islamit

Islami dallohet jo vetm pr prkufizimin se far sht morali dhe cilt jan

elementt q e prbjn at, por ai na ofron edhe nj plan praktik t zgjeruar

dhe kompakt, pr mnyrn sesi duhet t ndrtohet shoqria njerzore n nivel

individual dhe kolektiv. Islami nuk sht mshir vetm pr njerzit, por

mshir pr t gjitha krijesat gjithashtu.

Allahu i madhruar thot:

10

Dhe Ne nuk t kemi drguar ty (o Muhamed), vese si mshir pr bott.10

Respektimi i kritereve t larta etike, sht nj nga aspektet m t rndsishme

n jetn e muslimanit. Q nga ditt e para t Islamit, Profeti ishte tepr i

vmendshm ti msonte dhe edukonte muslimant q t ishin n nivelin m

t lart t moralit dhe cilsive individuale. Vet jeta dhe sjellja e tij ishte

personifikim i msimeve q Allahu i shpalli atij. Vet Allahu e prshkruan n

Kuran at me kto fjal:

ti je me virtyte madhore.11

Vet morali i lart i Profetit e bri at nj shembull t shklqyer pr t gjith

muslimant. Profeti n do rast dhe takim e shfaqte qartas theksin e tij tek

rndsia q ka morali i lart pr nj musliman. Ai ka thn:

M i miri ndr ju sht ai q ka moralin m t mir.

Gjja m me pesh n peshoren e besimtarit Ditn e Kiametit sht morali i

lart. Allahu e urren njeriun e paedukat e gojprishur.

Kur Profeti u pyet se cila vepr i fut m s shumti njerzit n Xhenet? Ai tha:

Devotshmria dhe morali i lart.

N nj thnie tjetr t Profeti ne shohim se ai bn dallim mes muslimanve

nisur nga morali i tyre, duke thn:

Besimtart me besim m t prsosur jan ata q kan moralin m t lart dhe

m t mirt e tyre jan ata q jan m t mir me grat e tyre.

Profeti gjithashtu ka treguar se pozitat e besimtarve n Xhenet do t dallojn

n varsi t moralit t tyre:

M i dashuri pr mua n mesin tuaj dhe m pran venduljes time Ditn e

Kiametit, sht ai q ka moralin m t lart.

Burimi hyjnor i Islamit

N dallim me sistemet e tjera, sistemi etik n Islam e merr frymzimin e tij

nga nj burim hyjnor. Ky burim hyjnor sht shpallja e Allahut t madhruar.

Nisur nga ky fakt askush prej nesh nuk ka mundsi ta ndryshoj kt sistem

apo t luaj me t, pr ta prshtatur at me preferencat e tij individuale. Ai

10 Sure 21:107. 11 Sure 68: 4.

11

prshtatet me t gjitha koht dhe vendet; nj sistem q pr mijra vjet nuk ka

psuar ndryshim dhe askush nuk mund ta ndryshoj at sot dhe as q do t

preket nga ndryshimi deri n Ditn e Kiametit. Askush nuk ka pushtet t

ndryshoj kt sistem apo ta zvendsoj at edhe sikur e gjitha bota t

mblidhet pr ta br kt. Ajo ka njerzit kan ditur dikur se ishte e

moralshme, e till do t mbetet n do koh. Ajo ka kan ditur dikur njerzit

se qe e pamoralshme, do t mbetet e till prher, edhe nse ndonj shoqri e

caktuar e pranon at dhe e konsideron si dika t pranueshme. Sistemi moral

islam nuk ndikohet nga zakonet kulturore, sepse pranimin apo refuzimi i nj

morali t caktuar sht vetm n dorn e Zotit.

Kurani fisnik prmend me detaje dhe qartsi rndsin e moralit t lart,

njlloj si ai flet pr besimin, adhurimin dhe t gjitha shtjet ditore t jets

njerzore.

Kurani shpesh prmend mjaft morale t larta dhe v theksin te kuptimi i tyre,

si p.sh.:

- Mirsjellja me prindrit

- Ruajta e farefisnis dhe mirsia me fqinjin

- Bamirsia me jetimt dhe nevojtart - Ruajtja e amanetit

- Sinqeriteti me Zotin

- Prmbushja e premtimit

- Trajtimi me drejtsi i njerzve...etj.

Moralet e larta dhe cilsit shembullore

Respektimi i standardeve t larta morale konsiderohet nj nga aspektet m t

rndsishme n jetn e muslimanit. Pa prsritur edhe nj her ato q

prmendm m par mund t shtojm ktu se, Kurani fisnik e ka ngritur

edukimin moral n nj dimension mjaft t lart, duke na msuar edhe sesi

duhet t ecim. Allahu i Madhrishm thot n Suren Lukman:

Ec me kujdes e i prmbajtur.

Ndrsa n Suren el-Furkan Ai thot:

Robrit e t Gjithmshirshmit jan ata q ecin thjesht npr Tok.

N suren el-Isra Ai thot:

12

Mos ec n Tok me mendjemadhsi, se ti, n t vrtet, nuk mund ta ash

tokn e as t arrish lartsin e maleve.

Kurani gjithashtu na informon edhe rreth etiks s vizits. Allahu thot n

suren en-Nur:

O besimtar! Mos hyni n shtpit e huaja pa marr leje e pa i prshndetur

banuesit e tyre. Kjo sht m e mira pr ju. Ndoshta do tia vini veshin! Nse

atje nuk gjeni asknd, mos hyni derisa tju lejohet e, n qoft se ju thuhet

Kthehuni, ather kthehuni! Kjo sht m e mir pr ju. Allahu e di se far

bni.

Kurani na mson po ashtu se, si duhet t sillemi n vendet e tubimeve, Allahu

thot pr kt n suren el-Muxhadele:

O besimtar! Kur ju thuhet tu bni vend t tjerve n tubim, ather hapni

vend, se Allahu do tju bj vend (n Xhenet)!

Nse ne vrtet do t zbatojm fjalt dhe praktikn e Profetit, do t na duhet

t msojm shum prej sjelljeve dhe etiks s tij n ushqim, pije, veshje,

gjum, udhtim, prshndetje, n krkimin e lejes, n teshtim, gjat

gogsims ...etj.

N dallim me sistemet e tjera etike, ai islam dallon pr nga t qenit i detajuar

dhe koherent njkohsisht. Islami trajton t gjitha aspektet e jets njerzore,

qoft kjo e madhe apo e vogl. Ai sht si nj ndrtes solide, me t gjitha

parametrat, ku n t nuk ka nevoj pr t shtuar dika dhe as t ndreqsh dika.

Islami punon pr prmirsimin e moralit, me t cilin ne sillemi me individin

dhe shoqrin, me muslimanin dhe jomuslimanin. Ai na udhzon sesi duhet

t sillemi me pushtetart, sesi duhet t respektojm dhe nderojm njerzit e

dijes, dhe sesi duhet t sillemi n koh lufte dhe paqe.

Shnim:

Ky materiali sht pjes e projektit: Knowlege Exhange Program (www.kep.org.sa),

iniciuar nga Ministria shtjeve Islame n Mbretrin e Arabis Saudite. Materiali u

prkthye dhe u publikua nga Lidhja e Hoxhallarve t Shqipris. Tiran, 2015.

(c) Copyright www.lidhjahoxhallareve.com

13