endüstriyel tesislerin inşa sürecinde kaynak işlerinde işçi sağlığı ve

KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ

BİLDİRİLER KİTABI

385

ENDÜSTRİYEL TESİSLERİN İNŞA SÜRECİNDE KAYNAK

İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Abdullah ANAR

Anar SGÇ Ltd. Şti.

[email protected]

ÖZET

Kaynak işlerinde iş güvenliği konusunda Türkiye'de yeterince yayın olmaması, dünya'da olan

yayınların yeterince Türkçe'ye ve Türkiye'ye kazandırılmaması sahada kaynak işçisi için alınan

önlemlerin yetersiz kalmasına neden oluyor. Bunun ötesinde kaynak işçisinin fabrika, atölye

kaynakçısının yanı sıra şantiyelerde uygun olmayan kısa süreli çalışma ortamlarında kaynak yaptığını

dikkate aldığımızda bu durumun daha da ciddi olarak ele alınması gerekiyor.

Yasal alt yapıdaki yetersizlik, meslek hastalıkları konusunda Cumhuriyet'in kuruluşundan bugüne bir

arpa boyu yol gidilememiş olması da kaynak işçilerinin çalışma koşulları, kaynak işi nedeni ile maruz

kaldıkları riskler için bizi düşündürmeye zorlamaktadır. Bu çalışma bu düşünsel süreç için bir son

değil başlangıç olmayı ve teknik ve sağlık tarafından bazı araştırmacıları motive etmeyi

amaçlamaktadır.

ABTRACT

The lack of publications in Turkey on health and safety about welding and not having enough

translated studies, leads to inadequate health and safety precautions for the welders at site. Moreover,

thorough consideration needs to be given for the welders at the building sites who work at short-term

and ergonomically improper positions compared to the welders who work in factories or workshops.

The legal system regarding occupational diseases that has not been improved since the foundation of

the Turkish Republic, imposes us to think more about the exposure to the welding hazards and

welders’ working conditions. This study should not be the end of this intellectual process but the

motivator for researchers on the part of technical and health side



386

1. GİRİŞ

Kaynak işleri; “iki metalin moleküler düzeyde birleşmesidir” veya “iki metalin sıcak ya da

basınç altında metalürjik şartlarda birleştirilmesi” olarak tanımlanabilir.(1)

Diğer bir tanıma göre kaynak İki veya daha fazla malzemeyi, ısı, basınç veya her ikisini

birden uygulayarak aynı veya farklı özelliklerdeki metalleri ilave bir metal kullanarak veya

kullanmaksızın yapılan sökülemez birleştirme veya dolgu işlemleri olarak tanımlanır.(2)

Ağır sanayide etkin olarak kullanılan kaynak işleri, üretimdeki faydalarının yanında bir dizi

tehlikeler içermektedir. Tehlikelerin bilinmemesi, risklerin anlaşılmaması anlamına

gelecektir. Bu da önlem almanın önünde büyük bir bariyerdir.

O halde kaynak işlerinde tehlikeleri genel hatları ile incelemek ve bundan önceki

çalışmalardan yararlanarak sayısı hızla artan ancak bilgi birikimi o hıza yetişememiş İşyeri

Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarına bir risk değerlendirmesi aracı olmak bu yazının

amaçlarından biridir.

Diğer amacımız ise sabit kaynak istasyonları,

fabrika veya atölyelerdeki kaynak mekanlarının

yanı sıra endüstriyel tesis imalatı yapan

kaynakçıların ne gibi ilave sorunları olduğunu

bilmek ve ülkemizde Cumhuriyetten bu güne bir

adım ilerlememiş meslek hastalıkları konusunu bir

daha ve bir daha kurcalamaktır.

Kaynak işlerinde de tüm işlerde olduğu gibi tehlikeleri anlamak kaynak işini anlamaktan

geçecektir.

Kaynak işinde tehlikeleri şöyle sınıflamak mümkündür;

Ortam havasının kirliliği,

◦ Elektrot örtüsü

◦ Koruyucu gazlar

◦ Metal yanması

◦ Metal kaplaması veya üzerindeki kirlilik

Elektrik nedenli tehlikeler,

Kaynak işçisi ve yardımcısınından kaynaklı tehlikeler,

Kaynak işinin yapıldığı yerden (platform, iskele, kısıtlı alan) kaynaklanan tehlikeler,

Kaynak işi esnasında ortaya çıkan tehlikeli durumlar (ısı, kıvılcım, sıcak metal

sıçraması, zehirli gaz)

Endüstriyel tesislerin inşaası sürecince yapılan boru kaynaklarında zor duruşlar

gerektiren ve uzun süren kaynaklar (P91 kaynakları)



387

Tüm bu tehlikeleri incelendikten sonra bu sorunların kolayca çözülebileceği ve hatta yer yer

çözüldüğü imalat sektörü yerine endüstriyel tesislerin inşaasında gerçekleşen kaynak

imalatları sürecine detaylı olarak bakıyoruz. Bunun nedeni bu sürece bakan yeterince yayının

olmaması veya özellikle Türkiye'de bu sürecin yeterince etkin bir şekilde yönetilemiyor

olmasına yönelik kanımızdır.

Kaynak işinde temel problemleri sıralarsak;

Kaynak gazlarından kaynaklanan riskler,

Metal gazlarından kaynaklanan problemler,

Kıvılcım nedeni ile yangın ve patlama riskleri,

Sıcak metal (parça veya elektrot) kaynaklı sorunlar,

Platform sorunu nedeni ile kaynakçının düşmesi veya parça düşürmesi kaynaklı

riskler,

Kaynak makinası veya eletrot kutusu gibi elektrikli ekipmanlar kaynaklı elektrik

çarpması, yangını gibi riskler,

Kaynak ışınına maruziyet kaynaklı riskler,

Ergonomik duruş bozuklukları,

Işınlara maruziyetten kaynaklanan gerginlikler

Bu riskler bilinen risklerdir ve endüstri bunların bir çoğu için önlemlerini geliştirmiştir.

Ancak kaynak işlemi nedeni ile kazalar sürmekte ve bazen bunlar felakate dahi neden

olmaktadır.

Yaşamların iş yerlerinde tüketilmesi halen önlenemedi. Bu bir politik eleştiri değil

istatistiksel gerçek. Her gün 3 kişinin ölümü ile başlayan iş güvenliği çalışmalarında her gün

4 kişinin ölümü ile yeni bir evre kazandık.

İş kazalarının önlenmesi için prosedürel olarak bir ordu

yaratıldı ancak mücadele araçları belirlenmedi ve

etkinleştirilmedi. Meslek hastalıklarında ise halen

Cumhuriyetin başlarındaki seviyeden daha ileri gidemedik.

Meslek hastalıklarında beklenen tanı sayısı 35.000 ila

105.000 arasında (6)

iken SGK verilerine göre; 2012'de 395

tanı ve 1 kişinin meslek hastalığı nedeni ile ölümü, 2013'de

371 tanı ve 0 kişinin meslek hastalığı nedeni ile ölümü ile

anlıyoruz ki meslek hastalıkları ülkemizde tespit edilmiyor.

Kaynak işlerinde iş güvenliği hem iş kazalarında hem de meslek hastalıklarında önemli bir

konu. Öğrenmediğimiz sürece önleyemeyiz. Bunu biliyoruz. Bu çalışma bunu önlemenin

yollarını araştırmak ve ortaya koymak ile beraber önlemenin önündeki bazı sistematik



388

engellerin ve gündemde hak ettiği yeri bulamayan meslek hastalıklarının bir daha dile

getirilmesini amaçlamaktadır.

2. KAYNAK ÇEŞİTLERİ3)

Kaynak işlerini bir çok şekilde sınıflandırmak mümkün.

A. Amacına göre sınıflanırsa;

I. Birleştirme kaynakları,

II. Doldurma kaynakları

B. Kaynak usülü bakımından sınıflama

I. El kaynağı

II. Yarı mekanize kaynak

III. Tam mekanize kaynak

C. Kaynak işleminin cinsine göre kaynak

I. Eritme Kaynağı

a. Döküm eritme kaynağı

b. Elektrik direnç eritme kaynağı

c. Gaz eritme kaynağı

d. Elektrik ark kaynağı

i. Karbon arkı ile kaynak

ii. Metal arkı ile kaynak

iii. Koruyucu gaz ile kaynak

TIG Kaynağı

Normal TIG kaynağı

Plazma TIG kaynağı

Ark atom kaynağı

MIG Kaynağı

Normal MIG Kaynağı

Aktif gazla MIG Kaynağı

iv. Metal koruyucu altında yalıtılmış elektrod ile kaynak

v. Tozaltı kaynağı

e. Elektron bombardımanı ile kaynak

f. Laser ışını ile kaynak

II. Basınç Kaynağı

a. Soğuk basınç kaynağı

b. Ultrasonik kaynak

c. Sürtünme kaynağı

d. Ocak kaynağı

e. Döküm basınç kaynağı

f. Gaz basınç kaynağı

g. Elektrik ark basınç kaynağı

h. Difizyon basınç kaynağı



389

3. KAYNAK İŞLERİNDE TEHLİKELER

Kaynak teknolojisi günden güne gelişmekte ve uluslararası faaliyet sürdüren üreticiler

sürekli bir yenilik ile bir önceki tehlikeli durumu veya oluşumu ortadan kaldırmaya

çalışmaktadır. Ancak birinci sorun tam burdan başlamakta ve üreticinin yenilikleri

kullanıcıya yani kaynak çalışanına yansımamaktadır.

Kaynak tekniğinde işi hızlandıran ve/veya kaliteyi artıran unsurlar derhal kapılarak sahaya

yansıtılmakta iş güvenliği ile ilgili öngörülen önlemler veya uygulama metodları sahaya aynı

hızda yansıtılamamaktadır.

Şantiyelerde kaynak yapılma ve tamamlanma hızı ve kalitesi için çok ciddi mesai

harcanabilirken aynı özen kaynak işçisinin kaynak işinin tehlikelerinden korunması için

sorunu algılama, araştırma ve çözme aşamaları için gösterilmemektedir.

İşyeri ve ortam havası kirliliği

Kaynak işleminde ilk tehlike ortam havasını bozan toz ve gazların en temel olarak

kaynakçılarda üst solunum yolu rahatsızlıklarına neden olmasıdır.

Tozlar mekanik olarak öğütme veya kazı/aşındırıcı işlemler veya temizlik ve benzeri işlemler

sırasında oluşur.

Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf

yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlardır (4)

‘Teneffüs edilebilir toz’ normal solunum sırasında akciğerin alt seviyelerine girebilecek

büyüklükteki tozdur (yaklaşık 0,5 ila 7,0 mikron). Teneffüs edilebilir toz sıklıkla keskin

kenarlı uzun partiküller şeklindedir, akciğer zarının çizilmesine sebep olur (fibroz). Bu,

akciğerlerin kapasitesini ve dolayısıyla akciğerlerdeki hava miktarını sınırlandırır.

Metalik Duman Tanecikleri ve Diğerleri Metalik Duman, 0,001 ila 1 mikron arasında

büyüklüğü olan küçük metalik partiküllerden oluşur, örneğin kaynak çalışması sırasında

yanma ile üretilir. Diğer duman türleri 0,01 ila 1 mikron arasındaki partiküllerden oluşur ve

yağ, tahta, tütün, vs. gibi karbonlu malzemelerin tam olarak yanmaması sonucu üretilir.

MAK (Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon) çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri

havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların

sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarlarına denir.

TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer) Sekiz saatlik çalışma süresinde çalışanların

solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonun zaman ağırlıklı

ortalamasının üst sınırına TWA denir.

Bu değerler ppm (ml/m3) veya mg/m3 olarak verilir.

Bu gazlar 3 kaynaktan ortama yayılır. Bunlar;



390

1. Yanıcı gazın oksijenle tepkimesi nedeni ile oluşan gazlar;

a) Karbonmonoksit (CO): Kaynak ve kesme işlemleri ciddi miktarda CO üretir.

Havalandırmanın zayıf olduğu alanlarda, inert gaz olarak CO2 kullanan operasyonlar

nedeni ile CO oluşur. Kokusuz, renksiz ve tatsız bir gazdır. Çarpıntı, baş ağrısı, baş

dönmesi, kulak çınlaması, mide bulantısı gibi etkileri olur. CO havaya yakın bir ağırlığa

sahip olduğu için ortamda kalıcılık süresi uzundur. TWA 55 mg/m3

b) Karbondioksit (CO2): İnert yani ortamda oksijen yetersizliğine neden olabilecek

havadan ağır bir gazdır. Genellikle kaynak ortamını oksijensizleştirmek için

kullanılmaktadır. Oksijen yeterliliğini bozduğu için boğulmalara neden olabilmektedir.

TWA 9000 mg/m3

c) Azot oksitler (NO, NO2): Ark ve plazma kaynağında oluşur. Kaynak anında oluşan

partiküllerin çoğu 0,5 mikrondan küçüktür. Bu nedenle, partiküller akciğerlere kadar

ulaşabilir ve bazı kronik solunum hastalıklarına yol açabilirler. Çalışma ortamı havasında

azot dioksit konsantrasyonun 15 ppm’in üzerine çıkması gözlerde sulanma ve tahrişlere

neden olur. Yüksek konsantrasyonlarda etkilenme akut bronşit ile akciğerlerde ödeme neden

olur. Azot oksitlerin oluşturduğu yaşamsal etkiler çoğu kez geri dönüşsüzdür. Zehirlenme

belirtileri etkilenmeden sonraki üç ile otuz saat arasında görülebilir. Akut olarak, gözde ve

solunum yollarında irritasyon (tahriş), bronkopnömoni, akciğer ödemi, kusma, ishal ve

siyanoz görülür. Kronik dönemde (çok uzun süreli çalışmalarda) ise, kronik konjontivit,

anfizem, diş ve ciltte sarı renk ve dişlerde çürüme görülür. TWA : 30 mg/m3

d) Fosgen (COCl2): Elektrik kaynağında, yakınında bulunan klorlu solventlerin buharları

arkta fosgene dönüşür. Renksiz, çok uçucu ve kolayca sıvılaşabilen zehirli bir gazdır.

Ağız ve boğazda irritasyon ile yanıklar oluşturur. Akciğer ödemi yapar. TWA: 0.08

mg/m3

e) Fosfin (PH3): Kendiliğinden parlayabilen, soğuk suda, alkol ve eterde çözünen oldukça

toksit bir gazdır. Burun, gözler ve deride irritasyona neden olur. Solunduğunda dispne

(solunum güçlüğü), baygınlık, ishal, yorgunluk ve baş ağrısı görülür. 100 ppm

üzerindeki konsantrasyonlar kan basıncı düşüklüğü, kusma, konvülsiyon, felç ve koma

ile kısa bir sürede öldürücü etki yapabilir. Kronik zehirlenmede ise, kansızlık ve

psikolojik belirtiler görülür. Bu nedenle, sinir sistemi ve böbrekler üzerinde de etkilidir.

TWA: 0.14 mg/m3

f) Etil Bromür (C2H5 Br): Oksijen kaynağı ile kesim yapma işlerinde oluşur. Renksiz bir

gazdır. Hava ile belli bir karışımında patlayıcı bir karışım olabilir. Basit bir boğucu

gazdır. Solunum yolu ile etki eder. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik

Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,

Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler

Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 890 mg/m3

g) Ozon (O3): Ark kaynakları, gaz tunsten ark kaynakları, plazma kesimleri nedeni ile

ortaya çıkar. Baş ağrısı, göğüs ağrısı, üst solunum yollarında kuruluğa neden olur. Uzun

maruziyetlerde zatürreye neden olabilir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve

Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı,

Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak

Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 0,2 mg/m3



391

2. Kaynak yapılan metalin veya üzerindeki kaplamanın erimesi nedeni ile oluşan

gazlar önemli ancak irdelenmeyen tehlike kaynağıdır. Açığa çıkan gazlar;

h) BARYUM (Ba): Birçok ülkede baryum için TLV verilmemiştir. Baryum oksit içeren

dumanın solunması sonucu solunum yollarında tahrişler görülür. Ayrıca, baş dönmesi,

kusma, ishal, karın ağrısı, kalp rahatsızlıkları ve kramplar görülebilir. TWA : 0,5 mg/m3

i) BERİLYUM (Be): Metalik veya bileşik halindeki (örneğin, berilyum oksit) berilyum

oldukça toksit bir maddedir. Çoğunlukla bakır alaşımları içinde bulunan berilyum

mesleksel akciğer hastalıklarına neden olabilir. (ACGIH, berilyum ve bileşikleri A2

Suspected Human Carcinojen listesinde yer almaktadır. Kimyasal Maddeler ile

Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer

belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan

İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri

kullanıyoruz. MAK : 0,002 mg/m3

j) KADMİYUM (Cd): Çok toksik bir maddedir. TWA-0.01 mg/m3. Korozyon koruyucu

olarak kadmiyum ile kaplı bir malzemenin kaynak işlemi sırasında kadmiyum oksit

oluşur. Kadmiyum zehirlenmesinin belirtileri; solunum güçlüğü, ağızda kuruluk,

öksürük, göğüs ağrısı ve vücut sıcaklığının yükselmesidir. Bu belirtilerin bir kısmı

genellikle etkilenmeyi izleyen bir veya birkaç gün içinde görülmezler. Karaciğer ve

böbreklerin de kadmiyumdan etkilendiği bilinmektedir. Kısa vadede akciğer tahrişlerine

veya akciğer ödemine, uzun vadede ise böbreklerin zarar görmesine neden olur.

Amfizem de orta veya uzun vadede oluşan hastalıklardandır. Kimyasal Maddeler ile

Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte ve eski Parlayıcı,


Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için Fransa'dan STEL : 0,05

mg/m3 ve Danimarkanın TWA : 0,005 mg/m

3 değerleri dikkate alınabilir.

k) KALSİYUM OKSİT (CaO): Kaynak işlemi sırasında oluşan kalsiyum oksit yüksek

konsantrasyonlarda mukozada tahrişlere neden olabilir ancak kaynak işlemine bağlı

olarak doğrudan bir sağlık etkisi yoktur. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve

Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı,


Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3

l) KROM (Cr): Paslanmaz çelik gibi krom alaşımlı malzemeden yapılan kaynak işlemi

sonucunda +3 ve +6 değerlikli krom oluşur ki her iki yapı da mukozalar, solunum yolları

ve akciğerler üzerinde tahrişlere neden olurlar. Ayrıca vücut sıcaklığında yükselmeler

görülür. +6 değerlikli krom kanser yapma riski yüksek olan bir maddedir. TWA : 2

mg/m3

m) BAKIR (Cu): Kaynak işlemi yapılan ana metal ve dolgu metalinde bulunan bakırın

kaynak dumanı yoluyla solunması vücut sıcaklığının yükselmesine neden olabilir.



392

Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte

ve eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve

İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için Almanya

ve Danimarka'nın kullandığı 0,1 mg/m3 değerini dikkate alabiliriz.

n) FLOUR (F): Temel olarak kaynak elektrotlarında kaplama maddesi olarak bulunan

flour bileşiklerinin kaynak işlemi sırasında açığa çıkması ve ortam havasına yayılması

sonucu solunum yollarında tahrişler ile akut ve kronik etkilenmeler olabilir.

Havalandırmanın iyi yapılmadığı kapalı alanlarda ortam havasında bulunan flour

konsantrasyonu izin verilen eşik değerinin üzerine çıkabilir. TWA : 1.58 mg/m3

o) DEMİR (Fe): Kaynak işlemi sırasında oluşan demir oksite uzun süreli etkilenme sonucu

kişilerde siderosis adı verilen akciğer meslek hastalığı görülebilir. Röntgen sonuçları

silikosiz ile benzer olmasına karşın yaşamsal bir sağlık sorunu olmaz. Kimyasal

Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır

değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle

Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri

kullanıyoruz. MAK : 10 mg/m3

p) KURŞUN (Pb): Kurşun genel olarak kaynak dumanı içinde bulunmaz. Ancak, yüzeyi

kurşun ile kaplı malzemenin kaynak işleminde ve/veya kurşun içeren yalıtım maddesi ile

kaplı elektrotların kullanıldığı işlemlerde metal oksit dumanları içinde kurşun

bulunabilir. Kurşun oksit dumanlarının solunması sonucu baş ağrısı, bayılma, adale

ağrısı, kramp, kilo kaybı, iştahsızlık ile yüksek konsantrasyonlarda anemi ve hafıza

kaybı görülebilir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli

ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki

Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 0,2 mg/m3

q) MAGNEZYUM (Mg): Çelik alaşımlarında ve elektrotta bulunur. Kaynak dumanı

içinde bol miktarda bulunan magnezyum oksit, toksit etkilere sahiptir. Mukoza tahrişleri,

baş dönmesi, kas gerilmesi, bayılma ve unutkanlık başlıca zehirlenme belirtileridir.

Metal buharı ateşine de neden olan magnezyum oksit sinir sistemi ve solunum yoları

üzerinde de etkilidir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli

ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki

Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 15 mg/m3

r) MOLIBDEN (Mo): Molibden içeren metal oksit dumanlarının solunması solunum

yollarında tahrişlere neden olur. Eşik değerinin üzerindeki konsantrasyonlarda uzun

süreli etkilenmeler karaciğer rahatsızlıklarına neden olabilir. Kimyasal Maddeler ile

Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer

belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan

İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri

kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3



393

s) NİKEL BİLEŞİKLERİ (Nİ): Paslanmaz çelik parçaların kaynak işleminde açığa çıkar.

Nikel oksit metal buharı ateşine neden olur. Kanserojendir. Kimyasal Maddeler ile

Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte ve eski Parlayıcı,


Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için İspanya'nın belirlediği

TWA : 0,1 mg/m3 değeri dikkate alınabilir.

t) ÇİNKO OKSİT (ZnO): Galvanizli parçaların kaynak işleminde çinko oksit oluşur.

Çinko oksit metal buharı ateşine neden olur. Mide bulantısı, boğaz kuruluğu, genel

halsizlik, vücut ve baş ağrısı, öksürük, yorgunluk, üşüme ve titremelere neden olur.

Kimyasallar Yönetmeliğinde sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,


Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3

u) CIVA (Hg): Metallerin kaplanmasında kullanılır. Isı ile açığa çıkar. Kısa vadede mide

ağrısı, böbrek hasarı, solunum yetmezliği, uzun vadede ise çarpıntı, titreme, duygusal

dengesizlik oluşması olasıdır. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik

Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,


Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3.

Yukardaki sınır değerlerinin belirlenmesinde Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve

Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Ek-1'den yararlandık. Burada bulamadığımız

sınır değerler için Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde

ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük ve diğer ülke kaynaklarından

yararlanılmıştır.(5)

Sağlık Etkileri Bu gazlar kaynakçıların akciğer kanserine yakalanma riskini yükseltir.

Kaynakçılar çalışma şartlarına bağlı olarak gırtlak kanseri veya idrar yolu kanseri

olabilmektedir. Bu sonuç arsenik, krom, berilyum, nikel ve kadmiyum gibi kanser

riski içeren kaynak dumanındaki zehirli maddeler büyük miktarlarda solunduğunda

ortaya çıkmaktadır.

Krom ve nikel gibi ağır metallere maruz kalan kaynak çalışanlarının böbreklerinin

zarar gördüğü görülmüştür.

Kaynakçılar üzerinde yapılan en son çalışmalarda özellikle paslanmaz çelikler ile

çalışanlarda sperm miktarının azaldığı ve üreme problemlerinin ortaya çıktığı

tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak kaynakçıların eşlerinin geç gebelik veya çocuk

düşürme olaylarında da bir artış görülmüştür.

Mangan gibi yüksek derecede zehirli malzemelerle çalışan kaynakçının merkezi

sinir sisteminin (konuşma ve hareket kabiliyetini zayıflatma gibi) uzun sürede

etkilendiği görülmüştür.

Bunların dışında genel sağlık sorunları şu şekilde özetlenebilir.



394

◦ Mide bulantısı

◦ Baş ağrısı

◦ Baş dönmesi

◦ Metal dumanı ateşi (metal fume fever): Metal buharını (örneğin çinko,

magnezyum, bakır ve bakır oksiti) soluyan kaynakçı, metal buharı ateşine (metal

fume fever) yakalanabilir. 4 ila 12 saatte ortaya çıkabilmektedir. Belirtiler :

▪ Titreme, susama, ateş, kas ağrısı, göğüs ağrısı, öksürük, hırıltılı soluma,

yorgunluk, mide bulantısı, ağızda metalik tat

▪ Buhar soluduktan sonra çok yüksek ateş

▪ Vücut 1 ila 4 saatte normale dönerken terleme ve titreme

▪ Metal veya kaplamadan kaynaklı zehirlenmeler

◦ Kaynak dumanı bunların dışında;

▪ Gözleri

▪ Koku alma gücünü

▪ Solunum organlarını tahriş eder

◦ Kaynak dumanı

▪ Öksürüğe

▪ Hırıltılı solumaya

▪ Nefes daralmasına

▪ Bronşite, akciğerde su toplanmasına ve zatürreye

▪ Mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kramplar ve yavaş sindirime neden olur.

▪

3. Kaynak tekniği nedeni ile kullanılan gazlar

a. Argon : Ağırlığı 40 gr/mol olan havadan ağır ve gaza1tı kaynağında

koruyucu gaz olarak kullanılan ve sıvı metallerde çözünmeyen bir soy (asal)

gazdır. Argon inert bir gaz olarak ortamda oksijen azalmasına neden olur.

b. Oksijen : Bilindiği üzere havanın % 20.9'u olan oksijen yaşamsal bir

gerekliliktir. Yanma nedeni ile ortamda azalmasının yanı sıra, ortama

kontrolsüz veya kazara (örn. hortumdan sızıntı) % 35'in üzerine çıkması

halinde ortamın yanıcılığını ciddi anlamda artırarak küçük bir kıvılcımda

tüm cisimlerin (insan vücudu dahil) hemen yanmasına neden olur.

c. Asetilen (C2H2) : Alt patlama aralığı ile üst patlama aralığı çok geniş bir

gazdır. Yanma enerjisi yüksek olduğunda kaynakçılıkta kullanılır. Ancak

aynı özellik kontrolsüz salınımda infilak (detenasyon) seviyesine yakın

patlamaya neden olur.

4. Malzeme üzerindeki boyalar, yağ, kir ve pislik nedeni ile oluşan gazlar sağlığı tehtid

eden ve içeriği tam olarak tanımlanamayan gazlardır. Bunu dikkate alarak malzeme

üzerinde ısı ile açığa çıkabilecek bu gibi yağ, kir ve pislikleri temizlemek gerekir.



395

Işınım Kaynak yaparken oluşan ark enerjisinin % 15'i ışınlar olarak ortama yayılır. Bunların %60'ı

kızılötesi (infrared) ve %10’u morötesi (UV)'dır. Gözde ve deride tahribatlar söz konusu

olur.

Uzun dalga boyu (4.000 ile 8.000 Angströmlük (Ao =10

-7 mm) dalga boyu olan) aralığının

üst tarafında yer alan görünür ışınlardır. Bu ışınlara maruz kalan için koruyucu gözlük ya da

kaynakçı siperi yoksa tahribat söz konusudur.

Kısa dalga boyu (100-4.000 Angströmlük dalga boyu olan) ile görünen ışık bandının üst

tarafında yer alan morötesi ışınlar; çalışanların gözleri üzerindeki hasar etkileri bırakan

ışınlardır. Ayrıca, bu ışınlar görülemediğinden göz refleksleri ile korunabilme olasılığı da

bulunmamaktadır.

Elektrik Elektrik kaynağı ve direnç kaynağı gibi elektrik enerjisi ile yapılan kaynaklarda elektrik en

temel tehlike kaynağıdır. Bunların dışında kaynak işlemi karanlık bölgede yapılıyor ise

aydınlatma nedeni ile elektrik tehlikeleri yine aynı derecede önemlidir.

Elektrik kaynağında 3500 – 4000 derece sıcaklığa ulaşılır. Elektrik akımı 100-250 Amper

olur. El ile yapılan normal ark kaynağında ark gerilimi 25 ila 55 volt akım şiddetinde 10 ila

600 amper arasında değişir.

Elektriğin insan vücuduna etkisi şöyle özetlenebilir.

1-5 mA : Akım vücutta hissedilir

10 mA : Acı hissedilir.

100 mA : Sinirler reaksiyon gösterir

100-300 mA : Şok oluşur

Elektrik kaynağında ise 30 mA ile 500 mA arasında elektrik akımı oluşur.

Gürültü Kaynak işlemi esnasında özellikle kısıtlı alanlarda maruz kalınan gürültüler yasal sınır olan

85 dB(a)'nın üstünde olabilmektedir. Bunun yanı sıra kaynak dumanları işitme sistemini

tahrip edebilir. Her durumda kaynak çalışanı işitme kaybı ile karşılaşabilir.

Yangın ve Patlama Yangın ve patlama konusunda kaynak işlemi 2 şekilde tehdit unsuru olabilmektedir. Yangın

ve patlama için bilinen üç unsur; yanıcı, yakıcı ve ısı kaynağıdır.

Oksi-asetilen kaynağı yanıcı ve yakıcının kontrolsüz ortama yayılmasına neden

olabilmektedir. Oksijen yakıcı olarak, asetilen ve propan- bütan karışımı yanıcı ve patlayıcı

olarak ortama kontrol dışı salınabilmektedir.

Bunların dışında kaynak işlemi sıcak bir işlemdir. Sıcak işlem olarak ürettiği kıvılcım ve

oluşturduğu sıcak yüzeyler ile ortamı veya yakınındaki diğer bir çalışma için tutuşturucu

kaynak olabilmektedir.



396

Sıcak Yüzeyler Yangın ve patlama için tutuşturucu etkisi olmasının yanı sıra, sıcak yüzeyler ellerin veya

vücudun çıplak kısımlarının dokunması ile insan derisinin yanması sonucunu doğuran bir

tehlike kaynağı olabilir.

Kaynak yapımı sırasında çoğu zaman kaynak bölgesinde ısınma olduğuna dair belirtiler

görünmeyebilir ve iş parçasının soğuk olduğu düşünülebilir. Bunun sonucunda da bu

noktalara dokunulduğunda yanıklar oluşabilir.

Keskin Kenarlı Metaller Elektrik direnç kaynağı çoğu zaman giyotin makasta kesilmiş veya presten çıkmış sac

malzemelere uygulanır. Bu parçaların kenarları keskin ve çapaklı olur.

Sıcak Metal Sıçraması Nokta, dikiş ve kabartılı nokta kaynak yöntemlerinde çalışma şartları ve malzeme doğru

olarak seçildiyse erimiş veya sıcak metal parçacıklarının sıçrama tehlikesi pek yoktur. Ancak

yine de sıçramalar olabilir ve bu sıçramalar kaynakçının gözlerine zarar verebilir.

4. KAYNAK YAPILAN MEKAN NEDENLI TEHLIKELER

Fabrika ve Atölye Ortamında Yapılan Kaynak

Genellikle belirlenmiş mekanlarda kaynak yapılan yerlerdir. Sürekli mekanlar olduğu için

gereken herşeyin sağlanması, ergonomik duruş bozukluklarının çözülmesi ve gereken

disiplinin sağlanması daha kolaydır.

Bu mekanlarda bakanlık denetimlerinin daha sık olması ve bakanlık taleplerinin karşılanması

söz konusudur.

Şantiye Ortamında Yapılan Kaynak

Endüstriyel tesislerin inşaası sürecinde yapılan kaynaklar için de 2 genel durumdan söz

edilebilir.

1. Geçici Atölyelerde Yapılan Kaynak: Şantiyelerin içindeki montaj atölyelerinde

yapılan kaynaklarda durum, sürekli fabrika ve atölye ortamındaki kaynak düzeni gibi

profesyonel olamasa da görece iyi bir düzen kurulabilir. Ancak şantiye

denetimlerinin seyrek oluşu ve bilgi birikim yetersizliği bu önlemlerin yeterince

alınmamasına neden olabilir.

2. Sahada Yapılan Kaynak: Bu yazıda en çok altını çizmek istediğimiz sahada

kaynak yapma sürecinde yaşanan tehlikelerdir. Bunlar belirttiğimiz kaynak yapma

tehlikelerine ek olarak aşağıdaki durumları içerir;

1. Kaynakçının konaklamasından kaynaklanan tehlikeler : Geçici şantiyelerde

termal konfordan yoksun, hijyenik olmayan ve kalabalık içinde yaşayan

kaynakçı için psikososyal risk etmenleri daha da artmaktadır.



397

2. Kaynak yapılan yer : Kömür santralinde kazanların içinde, boruların arasında,

geçici platformlarda, sağlam olmayan iskelelerde çalışan kaynakçı için kaynak

yapılan yer başlı başına bir tehlike kaynağıdır.

3. Kaynak yapma süresi : Şantiyelerde kaynakçılar günlük, saatlik ücret alırlar.

Bu nedenle kapitalizm içinde bitmeyen gereksinimler girdabı onları da çeker

4. Şantiye ortamında sıcakta veya soğukta yapılan işler : Termal konfor şartları

olarak da özetlenebilecek bu konu kaynak işçisi için iki kez önemlidir. Birincisi

işinin doğası gereği sıcak iş yapan kaynakçı bu işi yaz mevsiminde ve klimatize

edilmemiş bir ortamda yapıyorsa yanındaki sıcak işleme ortam sıcaklığı

eklenecek ve etkilenme düzeyi artacaktır. Bunun yanı sıra kısıtlı alanda yapılan

çalışmalar bu etkiyi bir kat daha artıracağından bu gibi alanlarda yapılan kaynak

işlemi özel risk değerlendirmeleri ile ele alınmalıdır.

Termal konfor kış mevsiminde ve özellikle kışın sert yaşandığı yörelerde

kaynakçıyı sıcak bir iş yaparken aksi yönde etkileyecektir. Kaynakçı giysi ile

korunduğunda hareketleri zorlaşacak ve halihazırda zor olan duruşları daha da

zor hale gelecektir.

Kısıtlı Alan'da Yapılan Kaynak

Kısıtlı alanlar (literatürde kapalı alan veya kapalı mahal olarak da anılmakta) için bir tanım

veya nasıl çalışılması gerektiği ile ilgili bir yönetmelik ne yazık ki yoktur. OSHA

tanımlarından yararlanarak şöyle bir tanım yapabiliriz. Kısıtlı alanlar bilindiği üzere tüm

riskleri artıran, bir insanın yaşaması veya çalışması için tasarlanmamış geçici, kısa sürelerde

çalışılan alanlarıdır. En büyük sorunun hava yeterliliği veya kirliliği olduğu da bilinmektedir.

Kaynak işlemi havayı kirleten, kısıtlı alan ise hava akışının da kısıtlı olduğu alanlar olduğu

düşünülünce öncelikli sorun ortam havasının durumu olacaktır. Bunu takiben elektrik, yanıcı

gazların birikimi ve ergonomi gibi tehlikeler de sayılabilir.

Sualtı Kaynağı

Sualtı kaynağı için tehlike tanımları ve riskler özel olarak değerlendirilmelidir. Sualtı

kaynakları, örtülü veya özlü elektrot ile veyahut plazma ark kaynağı ile yapılmaktadır.

Risk Analizi için Gereken Temel Bilgiler Kaynak İşçisi

◦ Eğitimi,

◦ İşçi sağlığı ve iş güvenliği bilgisi ve bilinci,

◦ Sağlık durumu

◦ Kaynak yapma pozisyonu, baş ve vücut seviyesi,

Kaynak Ekipmanı

◦ Üretici tavsiyeleri,

◦ Fiziki durumu

◦ Ekipman için önerilen çevre şartlarının bilinmesi (örn. maruz kalabileceği nem

oranı)

Kaynak Yapılan Yerin Koşulları



398

◦ Fabrika veya Atölye,

◦ Şantiye,

◦ Kısıtlı Alan,

◦ Sualtı

Kaynak yapılan ana maddenin kimyasal yapısı

Yanma gazı, akım şiddeti, ark gerilimi, ark boyu, elektrodun açısı, kaynak hızı ve

süresi

Ana malzeme üzerindeki kaplama ve boyalar

Kaynak sarf malzemeleri, kaynak ekipmanlarının niteliği

Kaynak elektrotunun yapısı

Kaynak yapma süresine bağlı olarak maruziyet süresi ve yoğunluğu

Havalandırma olanakları

Maruziyet Sınır Değerlerinin Kolay Aşıldığı Kaynak İşlemleri (7)

Yeterli havalandırma sağlanamadığında örtülü elektrodlarla manuel ark kaynaklama,

MIG ve MAG kaynaklama, özellikle dolgu elektrodu ve kendinden zırhlı eritici

çekirdekli elektrod ile ve yeterli ventilasyon sağlanmıyorsa,

Bir egzos sistemi olmadan veya su altı uygulaması olmadan plazma kesimi,

Bir egzoz sistemi olmadan mekanik oksijen kesimi,

Tamamen kapalı sistemlerde alev, ark ve plazma ark spreyleme,

Bir egzoz sistemi olmaksızın aksesuar maddeler kullanılsın ya da kullanılmasın lazer

ışını kaynaklama,

Bir egzoz sistemi olmadan lazer ışını kesimi,

Alevle oluk açma,

Sıkıştırılmış hava ark oluk açma,

Yakma alın kaynağı.

Yeterli havalandırma sağlanamıyorsu alüminyum çalışma parçalarının MIG kaynağı,

Alüminyum çalışma parçalarının bir egzos sistemi olmadan ya da su altı uygulaması

olmadan plazma kesimi

Tamamen kapalı olmayan sistemlerde alev, ark ve plazma ark spreyleme

Burda görüldüğü üzere yeterli havalandırma olmaması en önemli sorundur. Bu soruna

şantiyelerde sürekli değişen çalışma bölgesi ve saha koşulları nedeni ile çözümler

bulunmamakta ve kaynak işçileri yeterli havalandırma olmadan çalıştırılmaktadır. Bu

sayılanlar dışında aşağıdaki kaynak işlemleri yeterli havalandırma yapılırsa işçiler

kromatlara ve nikele maruz kalabileceklerdir.



399

Bunlar;

Kaplı elektrotlar ile manuel ark kaynağı,

Dolgu elektrotu ile MAG kaynağı,

Plazma kesimi,

Lazer ışını kesimi,

Termal spreyleme.

Plazma ve lazer ışını kesimi ile termal spreyleme yüksek düzeyde nikeloksit maruziyetine

neden olacaktır.

Kaynak İşçisi veya Kaynakçı

Bizim bu yazıda dikkate aldığımız kaynak işçisi tam zamanlı kaynak işçisidir. Bu işçinin

günlük çalışma süresinin yaklaşık % 85'ini kaynak işi alır.(8)

Ülkemiz özellikle sağlık alanında veri fakiri bir ülkedir. O nedenle kaynakçıların yaşam

süreçleri, hastalanma sıklıkları ve ortalama ölüm yaşları gibi bir veri bizim elimizde yok. Bu

çalışmanın ileri evrelerinde bunun var olup olmadığını uluslararası düzlemde sorgulayacağız.

Eldeki veriler ile hareket ettiğimizde kaynakçı orta öğretimden sonra mesleki eğitim veya

diğer bir deyiş ile usta çırak ilişkisi ile mesleğe atılır, mesleğinin ilk evrelerinde kendini ispat

sürecinde olduğu için hemen hemen hiçbir talepte bulunmaz. Konaklama, yeme içme veya

çalışma koşullarında verilen ile yetinir.

Ustalaşma sürecinde ise piyasa koşulları belirleyici olur. Piyasa iyi ve kaynakçı gereksinimi

varsa daha iyi koşullarda, değil ise çırak halinden hallice koşullarda çalışacaktır.

Kaynakçıya verilen eğitim daha çok yetenek ve kaynak kalitesinin iyiliği için verilen

eğitimlerdir. İş güvenliği adına verilen eğitimler ise ya yoktur veya çok yüzeyseldir.

Kaynakçının yukarda belirtilen kaynak gazları, metal gazları ve diğer tehlikeler için

farkındalığı yeterince artırılmamıştır.

Endüstriyel tesislerin özellikle enerji santrallerinin imalat sürecinde kaynakçıların önemi

oldukça fazladır. Bu durum usta kaynakçıların ücretlerine de yansımaktadır. Ücreti diğer

işçilere göre bir miktar yüksek olan kaynakçı, bunu daha da artırmak adına fazla mesai talep

etmekte ve kaynakçı için günlük yasal sınır olan 7.5 saatin(10)

ve hatta diğer çalışanlar için

tanımlanmış olan 11 saatin yani haftalık yasal sınır olan 45 saatin çok üzerinde çalışma

yapabilmektedir. Bu çalışmada işveren veya vekili ile sıkı bir işbirliği içinde olup, aksi

girişimlere tepki göstermektedir.

Belirtilen tehlikeler hakkında yeterince bilgi sahibi olmayan kaynak işçisi uzun mesailer

talep ederek maruziyetini de gönüllü olarak artırmaktadır.



400

5. ÖNLEMLER

Önlemler burada sadece öneriler olarak konuşulacaktır. Gerçek önlemler sahada alınmak ve

saha koşullarına göre özel olmak zorundadır.

Aşağıda sayacağımız öneriler ne yazık ki yönetmeliklerimizde ön görülmemektedir.

Türkiye'de yasal gereklilik haline dönüşmemiş temel önlemleri sıralarsak;

İş izni sistemi

Kilitle Etiketle Sistemi (EKED)

Kısıtlı Alanda Çalışma Prosedürü

Bunlar en temel önlemlerdir ve yönetmeliklerimizde yer almamaktadır. Bunları belirttikten

sonra tehlikelere veya tehlike kaynaklarına göre önlemleri sıralarsak;

1. Hava Kalitesinin Değişmesine Karşı Önlemler 1. İş izni sistemi

2. Hava kalitesi ölçümü (gerekirse sürekli)

3. Tüketilen oksijen miktarı ve üretilen zehirli gazlar dikkate alınarak havalandırma

yapılması

4. Havalandırmada kör nokta ve kısa devrelere dikkat edilmesi

5. Havalandırmanın tehlikeli gazı veya dumanı üretildiği anda alması ve

uzaklaştırması

6. Oksijen ve asetilen üretilen aparatlar kaynak yeri uzağında tutulmalı

7. Açık havada rüzgarın arkaya alınması ile kaynak yapılması,

8. Emiş ile kaynak dumanının kaynağından alınması ve güvenli bir yere üflenmesi

9. Hortumların iyi durumda tutulması

10. Duman konsantrasyonu 20 mgr/m3 ü geçmeyecek

11. Kısıtlı alanda çalışmalarda kısıtlı alan prosedürü

2. Elektrik Çarpmasına Karşı Önlemler 1. Kabloların ezilmeyecek, sulu alanlardan uzak yerlerden geçirilmesi

2. Elektrot kutusunun hasarsız olması ve periyodik kontrolü

3. Kaynak pensleri iyi durumda olacak (akımı geçirmeyecek şekilde izole)

4. Topraklama

5. Kısıtlı alanda doğru akım

6. Kısıtlı ve nemli alanlarda lastik veya tahta altlıklar (metala teması önleyecek)

7. Elektrot pensesi tahta masa veya askıya konacak (koltuk altı veya omza asma

olmayacak)

8. Kaçak akım rölesi (KAR)

9. Kullanılmadığında elektriğin kesilmesi



401

3. Yangın ve Patlama Riskine Karşı Önlemler 1. İş izni alınması

2. Kilitle etiketle sistemi

3. Sigara İçme Sınırlama

4. Açık alev yasaklama

5. Kıvılcım sıçramasına karşı alanın kapatılması veya seperatör ile ayrılması

6. Yanmaz malzemeden mekanlar

7. Depolama bölgelerinin alttan ve üstten havalandırılan, sundurma alanları olması

8. Elektrik kaynağı yapılan yerlerin bölümlenerek diğer alanlardan ayrılması

9. Kaynak işlerinin iş izni ile takip edilmesi

10. Tüplerin zincirlenmesi (basınç patlaması ve gaz patlamasına karşı)

11. Geri tepme vanaları (flash back arrestor)

12. Hortumların iyi durumda tutulması

13. Oksijen kaçaklarının önlenmesi

14. Oksijen gres veya oksijen yağ (manometre kaynaklı) buluşmasının önlenmesi

15. Yangın söndürme cihazı

16. Yangın battaniyesi

17. Yangın gözlemcisi

4. Kişisel maruziyete karşı önlemler 1. Maske (ampere uygun cam seçimi önemli)

2. Başlık

3. Koruyucu elbise

4. Güvenlik ayakkabısı

5. Deri önlük

6. Koruyucu tozluk

7. Deri eldiven (Alçak gerilime dayanıklı, kuru)

8. Alüminyum kaynağında koruyucu gözlük için standart DIN 4647 ve koruma

seviyesi 4A-6A olan camlar.

9. Kullanılmadığında korumaya alma

10. Sıcak yüzeyler soğumadan alandan ayrılmama

5. Çalışma Platformlarından Kaynaklı Tehlikelere Karşı Önlemler 1. Eğitimli kişilere platform ve iskele kurdurmak

2. Standartlara uygun platform malzemesi

3. Platform denetimi ve etiketleme

4. KKD ile düşme sınırlama veya durdurma



402

6. Basınçlı Gaz Tüplerinden Kaynaklı Tehlikeler 1. Tüpler, manometreler, hortumların iyi durumda olması

2. Alev tutucular

3. Dikey taşıma ve doğru depolama

4. Başlık kullanımı

7. Sağlık Önlemleri 1. İşe giriş muayenesi

2. Periyodik muayeneler

3. Aralıklı kontrol muayeneleri (işyeri hekimi görüşününe uygun olarak)

4. Ağır metal kan testi

5. Günlük vital bulgu takibi

8. Acil Durum İçin Önlemler 1. Acil durum prosedürü

2. Yangın söndürme sistemi



403

6. SONUÇ

Bu yazı özellikle metal kaynak sürecindeki tehlikeleri, olası riskleri ve önlemleri tartışmaya

açmaktadır. Bu tehlikelerin ne kadarının yaşandığını, kaynak işçisini ne kadar etkilediğini ise

bilmiyoruz. Bunu bilmek adına örnekleme yapmak ve risklerin ne kadar gerçekleştiğini

ortaya koymak bir sonraki çalışmanın konusu olacak. Bu örnekleme sürecinde alternatif bir

risk değerlendirmesi yöntemini de tartışmaya açacağız.

Yüksek alaşımlı aksesuar maddelerle çalışmış olan kaynakçılarda veya termal işlemlerle

yüksek alaşımlı çalışma parçalarını kesenlerde, özellikle uzun yıllar mesleki hijyen

koşullarının da uygun olmadığı durumlarda bronşiyal karsinom saptanmış ve bir meslek

hastalığı olarak tanımlanmıştır.(9)

Ülkemizde bronşiyal karsinom tanısı almış kaynak işçisi var mıdır bilemiyoruz. Buna ek

olarak maruziyet değerlendirmeleri yapılmamaktadır. Yasal bir önerme, düzenleme veya

gereklilik ne yazık ki yoktur. Bu çalışmanın yönetim erkine veya en azından Odalar gibi sivil

oluşumlara bu yönde önermeler yapması planlanmaktadır.

Özetlersek, ortam havası, elektrik, kısıtlı alanda çalışma, ergonomik duruş bozuklukları ve

uzun saatler çalışmak zorunda olmak gibi temel tehlikeler söz konusudur. Bunlara karşı

önlem almak için yönetmeliklerimiz, ne sıcak işi tanımlamakta ne de sıcak işin yol açacağı

sorunları çözmek adına bir öneri yapmamaktadır. Eksik olan yönetmelikleri tekrar edersek;

Kısıtlı Alan Prosedürü

İş İzni Prosedürü

Kilitle Etiketle Prosedürü

en temel eksik prosedürlerdir.

Bu prosedürlere ek olarak işyeri havalandırması yerel ve genel olarak her çalışmaya özel

olarak çözülmelidir. Bu havalandırmaların başarısı ve kaynak işçisinin maruziyetinin

değerlendirilmesi yapılmalıdır. Kaynak işlerinde risk değerlendirmesi için özel yöntemler,

öneriler geliştirilmeli, 5x5 veya fine-kinney gibi subjectif yöntemler yerine yeni yöntemler

tartışılmalı ve uygulanmalıdır. Sağlık ve güvenliğin iç içe olduğu bu işte uzman, hekim ve

uygulayıcı mutlaka beraberce oturmalı ve risk değerlendirmesi yapmalıdır.

Tüm kalkınma masallarına rağmen, meslek hastalıklarının tespitinin ülkemizde

Cumhuriyet'in ilanından bugüne bir arpa boyu yol gidememesi de kaynak sürecinde önlem

alınmamasında çok etkilidir. İnsan hayatı kalkınmanın önüne geçtiğinde çok şey değişir. O

zamana kadar verili sistem ve olanaklar ile neler yapılabilir bir tartışma konusudur.



404

7. KAYNAKÇA

1) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.1

2) Kaynak Teknolojisi Ders Notları, İbrahim Çeçen Üniversitesi MYO, 2014

3) Kaynak teknolojisi El Kitabı, Gedik Eğitim Vakfı, 1991

4) Tozla Mücadele Yönetmeliği, ÇSGB, 2013

5) İSGİP Sağlık gözetimi rehberi, ÇSGB, 2013

6) ÇSGB Türkiye'de Meslek Hastalıkları Konusunda Tespit, Tanı ve İSG

Profosyonellerinin Duyarlılığının Artırılma Projesi

(http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=slogan&id=isggm_icp2)



9) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.4.4

10) ÇSGB Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami 7,5 Saat veya Daha Az Çalışılması

Gereken İşler Yönetmeliği

http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=slogan&id=isggm_icp2

endüstriyel tesislerin inşa sürecinde kaynak işlerinde işçi sağlığı ve

Documents