Elektrik Piyasası ve

Organize Sanayi Bölgeleri

İbrahim Etem ERTENEnerji Uzmanı

4. OSB Enerji Zirvesi30 Ekim 2010

Van

Türkiye Elektrik Piyasası

OSB’ler

Yeni Organize Toptan Satış Piyasaları

2

Sunum Planı

www.epdk.gov.tr3

Türkiye Enerji Sektörü“Temel Niteliği”

§ Hızlı talep artışı: § Yatırım ihtiyacı ve fırsatlar§ Rekabetçi piyasaların rolü

§ Yüksek ithalat bağımlılığı: § Yerli ve yenilenebilir kaynakların geliştirilmesi

fırsatı§ Kaynak çeşitliliği

§ Enerji verimliliğini artırma potansiyeli:§ Yapısal dönüşüm ihtiyacı

www.epdk.gov.tr4

Elektrik ve Doğal Gaz Sektörleri2000 - 2007

OECD Statistics

“Dünyada en hızlı talep artışı yaşanan ikinci ülke”

Kümülatif Talep Artışı

140

4940

29

12 12

175

141

53

209 8

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Çin Türkiye Hindistan Dünya AB OECD

%

Elektrik D. Gaz

www.epdk.gov.tr5

Ekonomik Büyüme - Elektrik Talebi

Büyüme-Elektrik Talebi İlişkisi

-10,0%

-5,0%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

%

Büyüme Hızı Talep Artış Hızı Polinom (Büyüme Hızı) Polinom (Talep Artış Hızı)

www.epdk.gov.tr6

Elektrik Tüketimi

ABD

Avustralya İsviçre

Fransa Rusya Almanya

İngiltere

Yunanistan

Çin

Kişi Başı Brüt Elektrik Tüketimi

244 393 554 7231.031

1.432

1.9962.345

2.82

7 3.71

9

5.19

1

7.28

1

10.2

91

2.827

3.597

4.717

6.202

8.213

2.820

4.706

6.367

8.250

3.701

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

kWh

Fiili Yüksek Düşük Jenerik

Elektrik Piyasası:

Yapısı ve İşleyişi

www.epdk.gov.tr7

8

Elektrik Kanununda Amaç

Elektrik Piyasası Kanunun Amaç Maddesine göre;

Madde 1.- Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli,

sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde

tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet

ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet

gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir

elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu

piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin

sağlanmasıdır.

9

ÜRETİMSantralı

İLETİM

DAĞITIM

TRAFO

TRAFO(TM)

PERAKENDE

Elektrik Sektörünün Şematik İşleyişi

TRAFO(DM)

www.epdk.gov.tr10

Elektrik Piyasa Yapısı

Serbest Olmayan Tüketiciler

Serbest Olmayan Tüketiciler

ÜretimÜretim

PerakendeSatış

PerakendeSatış

Toptan Satış

Piyasası

Toptan Satış

Piyasası

Perakende

Satış

Piyasası

Perakende

Satış

PiyasasıSerbestTüketiciler

SerbestTüketiciler

İletimİletim DağıtımDağıtım

Düzenlenen Faaliyetler

Rekabetçi Faaliyetler

Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında

11

Öngörülen Piyasa Yapısı

§ Kanunun amaç maddesinde;

“rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması” ibaresi yer almıştır.

§ Niçin tam rekabetçi piyasa yapısı?

12

Tekel ve Tam Rekabetçi Yapı Karşılaştırma - Tekel Kaybı

Tekelci firma MarjinalGelir

Toplam Talep= Tekelci firma talep eğrisi

Toplam Arz= Marjinal

maliyetTam Rekabet Fiyatı

5

Fiyat

Miktar600Tekel üretim

miktarı

1000Tam Rekabet

üretimmiktarı

A

B

E

H

F

G

Tam Rekabet

Tekel Tekel Etkisi

Tüketici Faydası

A+B+F A -B-F

Üretici Faydası

E+G+H B+E+H B-G

Net Ekonomik Fayda

A+B+E+F+G+H

A+B+E+H

-F-G

Tekel Fiyatı

9

Tam rekabet firma talep eğrisiMarjinal Gelir= Piyasa Fiyatı

1970

İletim

TEK

1994 2001

TEDAŞ

TEAŞ TETAŞ

TEİAŞ

EÜAŞ

TEDAŞ

Dağıtım

DikeyEntegrasyon

Üretim,İletim, Ticaret

Üretim

Toptan Satış-Ticaret

Dağıtım

Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri

13

Mali Uzlaştırma Başlangıç Günü

1 Aralık 2003

Dengeleme ve Uzlaştırma

1 Ağustos 2006

Nihai DUY (Aşama 1)

1 Aralık 2009

Nihai DUY (Aşama 2)

1 Mart 2011 ? (TASARLANAN)

Reformun Kilometretaşları

14

TETAŞ

TOPTAN SATIŞ(ÖZEL)

TEİAŞ(İletim-

Piyasa ve Sistem

işletmecisi)

Dağıtım vePerakende

Satış Şirketleri

(Özel ve Kamu)

Serbest Olmayan Tüketici

SerbestTüketici

İthalatİthalatİhracat

ÖZELÜRETİCİ

OTOPRODÜKTÖR

EÜAŞ

Yİ-YİD-İHD

Mevcut Piyasa Yapısı

15

Serbest Tüketici Uygulaması

16

• 2009 yılında 480 MWh/yıl olan serbest tüketici limiti; • 28.01.2010 tarihli EPD Kurul Kararı ile 100 MWh/yıl.• 2009 yılı serbest tüketici uygulamasında teorik piyasa açıklık oranı % 49,2 olarak hesaplanmasına rağmen fiili açıklık oranı % 10,6.•2010 Yılı Piyasa açıklık oranı (Teorik): % 63,3

17

Piyasa Hakkında Genel Bilgi

17

KURULUŞLAR(Üretim Tesissi)

YENİLENEBİLİR+ ATIK

TERMİKTOPLAM

JEO-TERMAL

 

HİDROLİKTOPLAM

RÜZGARGENEL

TOPLAMKURULUŞLARIN

KATKISI(%)

EÜAŞ  8.690,9   11.677,9   20.368,8 45,3

EÜAŞ BAĞLI ORTAKLIKLARI   3.834,0       3.834,0 8,5

İŞLETME HAKKI DEVRİ

  620,0   30,1   650,1 1,4 MOBİL ÜRETİM SANTRALLAR   262,7       262,7 0,6 YAP İŞLET

  6.101,8       6.101,8 13,6 YAP İŞLET DEVRET   1.449,6   972,4 17,4 2.439,4 5,4 SERBEST ÜRETİM ŞİRKETLERİ 56,9 5.356,9 84,7 1.372,5 824,2 7.638,3 17,0 OTOPRODÜKTÖR 29,6 3.086,5   553,5 1,2 3.641,2 8,1

TOPLAM86,6 29.402,5 84,7 14.606,4 842,8 44.936,4

KAYNAKLARIN KURULU GÜCE KATKISI (%) 0,2 65,4 0,2 32,5 1,9

%100

Kurulu Güç (12/3/2010 itibariyle-MW)

Piyasa Hakkında Genel Bilgi

Birincil Kaynaklara Göre 2009 Yılı Üretimi (MWh)

Piyasa Hakkında Genel Bilgi

Kuruluşlara Göre 2009 Yılı Üretimi (MWh)

20

2009 YILI İTHALAT-İHRACAT-TÜKETİM VERİLERİ

(MWh)

Üretim194.059.8

21Gürcistan 181.933Nahçıvan 125.307

Türkmenistan 505.420

Toplam İthalat 812.660

Irak 1.215.042Suriye 334.828

Toplam İhracat 1.549.871Toplam Tüketim

193.322.610

OSB- 4628/ Önemli Adımlar

4/05/2006 tarihli 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu değişikliği ve

29/12/2006 tarihli “Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik” ile OSB’ler lisanslı piyasa aktörleri oldu.

Türkiye’de 822 bin çalışanı olan 262 OSB‘nin kapasite kullanım oranı yaklaşık %70,

EPDK’dan, OSB dağıtım lisansı alan 127 OSB bulunuyor.

21

4628 ve OSB’ler

§ g) (Ek: 3/7/2005 – 5398/21. md.; Değişik: 10/5/2006-5496/2. md.) Organize Sanayi Bölgeleri: 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa göre kurulan organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, katılımcılarının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla; onaylı sınırlar içerisinde 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre şirket kurma şartı aranmaksızın Kurumdan lisans almak koşuluyla dağıtım ve/veya üretim faaliyetlerinde bulunur.

22

4628 ve OSB’ler

§ Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, katılımcılarının elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla tüketim miktarına bakılmaksızın serbest tüketici sayılır.

23

4628 ve OSB’ler

§ Organize sanayi bölgesi katılımcılarından serbest tüketici limitini aşan tüketiciler, organize sanayi bölgesine dağıtım bedeli ödemek kaydıyla tedarikçisini seçme hakkına sahiptir.

24

4628 ve OSB’ler

§ Organize sanayi bölgeleri sınırları içerisinde olup, bedelsiz olarak veya sembolik bedel ile TEDAŞ'a devredilen tesislerin mülkiyeti ve işletme hakları üç ay içinde aynı bedelle ilgili organize sanayi bölgesine devredilir.

25

Henüz Lisans almayan OSB’lerin Kuruma zamanında lisans başvurusunda bulunması,

Dağıtım şirketlerinden OSB içindeki tüketicilerin abone devir işlemlerini geciktirmeden almaları,

OSB Dağıtım bedeli önerilerini Yönetmelikte belirtilen son tarihten (Ekim ayı sonu) önce mutlaka EPDK’ya sunmaları,

4628 sayılı EP Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini eksiksiz olarak yerine getirme konusunda gayret göstermeleri.

26

OSB’lere Tavsiyeler

Dengeleme

ve

Uzlaştırma Piyasası

www.epdk.gov.tr27

Yeni Organize Toptan Satış Piyasaları

28

Dengeleme ve Uzlaştırma Mekanizmasının Gelişimi

1. Mali Uzlaştırma Tebliği dönemiAralık 2003 – Temmuz 2006

2. Geçici DUY ( G-DUY) dönemi:Ağustos 2006 – Kasım 2009

3. Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (N-DUY) dönemi:

Aralık 2009 – Nakdi uygulama.

Fiyat Oluşumları

www.epdk.gov.tr29

G-DUY’da ortaya çıkan Sistem Marjinal Fiyatlarının N-DUY’da oluşan Sistem Gün Öncesi Fiyatları ile Karşılaştırılması (Nisan - Haziran 2010)

Fiyat Oluşumları

www.epdk.gov.tr30

Tertiplenmiş Marjinal Fiyat Eğrileri Nisan – Haziran 2010 (G-DUY ve N-DUY)

Kurulu Güç Gelişimi (2005-2010)

www.epdk.gov.tr31

Hidrolik Kaynakların Elektrik Üretimindeki Paylarının Değişimi

www.epdk.gov.tr32

Aylar2009 Hidrolik

Elektrik Üretimin Payı

2010 Hidrolik Elektrik

Üretimin PayıDeğişim Yüzdesi

Ocak % 14.55 % 24.07 % 65.43

Şubat % 12.97 % 27.47 % 111.80

Mart % 16.96 % 31.28 % 84.43

Nisan % 22.55 % 34.00 % 50.78

Mayıs % 24.62 % 30.27 % 22.95

Haziran % 20.08 % 25.16 % 25.30

Fiyat Oluşumları

www.epdk.gov.tr33

N-DUY’da Oluşan SGÖF ve SMF’lerin Karşılaştırılması

N-DUY Tertiplenmiş Fiyat Eğrileri (SGÖF ve SMF)

www.epdk.gov.tr34

1 Kodlu YAL Hacimleri ve Ortalama Birim Fiyatlar

www.epdk.gov.tr35

1 Kodlu YAL Hacimleri ve Ortalama Birim Fiyatlar

www.epdk.gov.tr36

37

SORULARINIZ

Teşekkürler