ekİm 2018 tarimsal ÜrÜn İzleme ve verİm tahmİn bÜltenİ€¦ · e-bÜlten sayi 12 ekİm...

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel MüdürlüğüTarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Merkezi

TARIMSAL ÜRÜN İZLEME ve VERİM TAHMİN BÜLTENİ

E-BÜLTEN

SAYI 12

EKİM 2018

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel MüdürlüğüTarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Merkezi

TARIMSAL ÜRÜN İZLEME ve VERİM TAHMİN BÜLTENİ

TARIMSAL ÜRÜN İZLEME VE VERİM TAHMİNİ BÜLTENİ

SAYI:12, EKİM-2018

Bu Bülten Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü – Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Merkezi’ nin aylık bir yayınıdır.

e-Bülten

https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tarlabitkileri/Menu/71/Bulten ve https://www.tagem.cbs.gov.tr adresinden online olarak takip edilebilir.

ANALİZLER ve RAPORLAMA

Dr.Murat Güven Tuğaç

Z.Y.M.Belgin Alsancak Sırlı

J.Y.M.Harun Torunlar

Dr.Meral Peşkircioğlu

Dr.Armağan Karabulut Aloe

YAYIN KURULU

Dr.Murat Güven Tuğaç (Böl. Bşk.)

Z.Y.M.Belgin Alsancak Sırlı

Dr. Armağan Karabulut Aloe

BASIM YERİ

Tarım ve Ormancılık Bakanlığı - Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı

GRAFİK TASARIM

Nuray Kinsiz

İLETİŞİM

E-posta: [email protected]

Adres: Gayret Mah. Şehit Cem Ersever Cad. Yenimahalle Tarım Kampüsü

Biyoteknoloji Araştırma Merkezi, Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Merkezi,

Yenimahalle / Ankara

Tel: 0312 343 10 50 / 2418 - 2410

MİSYONUMUZ

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bilimsel araştırmalar kurumu olan Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne bağlı CBS ve UA Merkezi olarak; yenilikçi coğrafi bilgi ve teknolojilerinin tarımla entegrasyonunu ülkemiz koşullarında bilimsel olarak araştırıp-geliştirerek Türk Tarım Politikalarına

destek olmaktır.

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA MERKEZİTarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü 3

İÇİNDEKİLER

I. GİRİŞ..............................................................................................................................................................4

II. UZAKTAN ALGILAMA İLE BİTKİ GELİŞİMİNİN İZLENMESİ..............................................................................5

III. İKLİM DEĞERLENDİRMELERİ......................................................................................................................9

III. a ) 2018 EKİM AYI YAĞIŞ DEĞERLENDİRMELERİ.......................................................................................9

III. b) 2018 EKİM AYI SICAKLIK DEĞERLENDİRMELERİ.................................................................................12

IV. EKİM AYI GENEL DEĞERLENDİRMESİ........................................................................................................16

KAYNAKLAR..............................................................................................................................................16

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1. 25 Ekim 2018 Bitki Vejetasyon Gelişimi/Durumu (NDVI) Haritası......................................................5

Şekil 2. 25 Ekim 2018 NDVI Anomali Haritası................................................................................................5

Şekil 3. İç Anadolu Bölgesi’nde(Ankara-Konya-Sivas-Yozgat) 2018 yılı NDVI değişimleri........................6

Şekil 4. Marmara Bölgesi’nde (Edirne-Tekirdağ) 2018 yılı NDVI değişimleri................................................7

Şekil 5. Karadeniz Bölgesi’nde (Rize-Trabzon) Ekim ayı NDVI değişimleri...................................................7

Şekil 6. Ege Bölgesi’nde (Rize-Trabzon) Ekim ayı NDVI değişimleri..............................................................7

Şekil 7. Akdeniz Bölgesi’nde (Adana-Hatay) Ekim ayı NDVI değişimleri....................................................8

Şekil 8. Doğu Anadolu Bölgesi’nde (Elazığ-Bingöl) Ekim ayı NDVI değişimleri .........................................8

Şekil 9. Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nde (Diyarbakır-Urfa) Ekim ayı NDVI değişimleri...........................8

Şekil 10. Ekim 2018 Aylık toplam yağış dağılımı..............................................................................................9

Şekil 11. Ekim 2018 Ekim 2017 Ayı yağış farkı dağılımı....................................................................................10

Şekil 12. Ekim 2018 Uzun yıllar Ekim yağış farkı dağılımı..............................................................................11

Şekil 13. Ekim 2018 Aylık ortalama sıcaklık (°C) dağılımı............................................................................12

Şekil 14. Ekim 2018 Uzun yıllar Ekim ayı ortalama sıcaklık farkı (°C) dağılımı...........................................13

Şekil 15. Ekim 2018 Maksimum sıcaklık (°C) dağılımı..................................................................................14

Şekil 16. Ekim 2018 Maksimum Sıcaklık-Uzun yıllar Ekim ayı Maksimum sıcaklık farkı (°C) dağılımı.........14

Şekil 17. Ekim 2018 Aylık ortalama minimum sıcaklık (°C) dağılımı............................................................15

Şekil 18. Ekim 2018 Minimum Sıcaklık-Uzun yıllar Ekim ayı Minimum sıcaklık farkı (°C) dağılımı.............15

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1. 2018-2019 Üretim Dönemi 31 Ekim İtibariyle Yağış Durumu (mm).............................................11

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA MERKEZİ Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü4

I. GİRİŞ

Sürdürülebilir gıda güvenliğinin sağlanması tarımsal ürünlerin alana özgü zamansal izlenmesi ile mümkün olabilmektedir. Ürünün ekimden hasada kadar olan üretim aşaması sürekli bir takip gerektirir. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama (CBS & UA) teknolojileri tarımsal ürünlerin gelişimlerinin izlenmesini ve modellenmesini daha hızlı ve kolay hem de geniş alanlarda sağlayarak, arazi kontrol desteği eşliğinde güncel ve doğru bilgi üretilebilmesini mümkün kılmaktadır. Sürekli gelişim ve değişim gösteren bu teknolojinin kullanımı ile giderek artan doğrulukta verim ve rekolte tahmini, tarımsal kuraklık ve ürün gelişiminin izlemesi, tarımsal üretim alanlarının belirlenmesi konularında veri üretilmesi sağlanmaktadır.

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Bölümü tarafından ürün gelişim dönemi boyunca aylık olarak hazırlanan bu rapor ile Bakanlık İzleme Erken Uyarı ve Tahmin Komitesine ve karar vericilerine düzenli bilgi akışı sağlanmaktadır. CBS ve UA verileri ile yağış azalması, yağışın sezon içinde dağılım dengesizliği, sıcaklık anomalisi vb. iklimsel faktörler sonucu bitki gelişimi ve yoğunluğundaki değişimlerin uydu verilerinden üretilen vejetasyon indeksleri aracılığıyla (NDVI) izlenmesi ile tarımsal açıdan meydana gelebilecek riskler ve bölgesel olumsuzluklar önceden belirlenebilmekte ve buna bağlı olarak verim öngörüleri yapılabilmektedir.

Bitkilerin güneş ışığına karşı göstermiş olduğu kendine özgü yansıma ve soğurma özellikleri, kendi fizyolojik faaliyetlerinin bir sonucudur. Bitkiler fotosentez için güneş ışığının kırmızı dalga boyunu (630-690 nm) soğururlarken, yakın kızıl ötesi dalga boyunu (790-900 nm) geri yansıtırlar. Bitkilerin sahip olduğu bu ayırt edici spektral özellikler, gözlem uyduları tarafından kolaylıkla algılanarak vejetasyon indis verilerinin üretilebileceği uydu görüntülerine dönüştürülebilmektedir. Bu kapsamda en çok kullanılan indislerden birisi olan Normalize Edilmiş Vejetasyon İndeksi (NDVI), bitkinin fenolojik gelişimine göre onun canlılığını ve yoğunluğunu ifade eden nümerik bir değerdir. NDVI; iklim, arazi özellikleri ve yetiştirme tekniği uygulamalarının olumlu ve olumsuz etkilerinin bitki örtüsü üzerindeki etkisini gösteren en önemli vejetasyon indisidir. NDVI değeri, -1 ile +1 arasında değişirken, değerin artmasıyla birlikte vejetasyonun canlılığı da artmaktadır. Bitki gelişiminin sağlıklı olarak devam etmesi ürün veriminde pozitif bir etkinin olacağını göstermektedir.

EKİM AYI UZAKTAN ALGILAMA İLE BİTKİ GELİŞİM RAPORU


II. UZAKTAN ALGILAMA İLE BİTKİ GELİŞİMİNİN İZLENMESİ

Modis-Terra uydu görüntülerinden elde edilen NDVI (vejetasyon indeksi) verileri bitki örtüsü gelişiminin veya durumunun izlenmesinde kullanılmaktadır. Bu bülten kapsamında vejetasyondaki değişimler 15 günlük zamansal aralıkta takip edilmektedir. Bununla birlikte, dönemsel olarak elde edilen NDVI verileri ile aynı tarih aralığındaki uzun yıllar (2000-2018) NDVI verileri karşılaştırılarak uzun yıllar ortalamasından sapma (anomali) haritası elde

edilmektedir. Haritada sarıdan kırmızıya doğru renkler uzun yıllar ortalamasına (normal) göre vejetasyon canlılığında azalmayı veya bitki gelişimindeki gecikmeyi açık yeşilden koyu yeşile doğru renkler vejetasyon canlılığında normale göre artış veya bitki gelişiminin iyi olduğunu göstermektedir. Türkiye haritasındaki gri renkler ise mevcut tarih itibariyle bulutlu bölgeleri veya mevsim nedeniyle (kar ve soğuk) vejetasyon verisinin olmadığı yerleri işaret etmektedir (Şekil 2).

Şekil 1. 25 Ekim 2018 Bitki Vejetasyon Gelişimi/Durumu (NDVI) Haritası

Şekil 2. 25 Ekim 2018 NDVI Anomali Haritası


20 – 30 Ekim 2018 tarihli uydu görüntüsünden elde edilen bitki gelişim indisine göre, Ekim ayında tahıl üretim alanlarında ekim işlemi gerçekleştiğinden dolayı çıkışlar henüz gerçekleşmemiş veya erken ekim yapılan alanlarda vejetasyon gelişimi zayıftır (Şekil 1).

Uzun yıllar bitki vejetasyon gelişimi/durumu (Normal) haritasına göre Orta Anadolu Bölgesinde bir farklılık görülmezken Güney Doğu Anadolu Bölgesinde Şanlı Urfa Diyarbakır arası Harran ovasında vejetasyon gelişimi gözlenmektedir. İklim koşulları bölgelere göre değişim gösterdiğinden sıcaklığa bağlı olarak bu bölgemizde vejetasyon gelişiminin başlaması normal karşılanmaktadır.

Grafiklerle zamansal olarak bitki vejetasyon gelişimindeki değişkenliğin (NDVI değişiminin) takibi ve alansal olarak NDVI değerlerindeki değişimlerin belirlenmesi erken uyarı açısından önemlidir. Bu amaçla hazırlanan zamansal değişim grafikleri aşağıda görülmektedir. Grafik verileri il sınırları esas alınarak ilin tamamındaki ortalama NDVI değişimini göstermektedir. İl grafiklerinde ilin güncel NDVI verisi (kırmızı çizgi) ve 2000-2018 arası ortalama NDVI verisi (mor renkli) görülmektedir.

İç Anadolu Bölgesi’nde; Ankara ve Konya illerinde Ekim ayı başında normal değerin biraz üzerinde olan vejetasyon gelişimi, ayın sonlarına doğru normal değerle aynı seviyede kalmıştır. Sivas ilinde ise aybaşında vejetasyon gelişiminin normal değer ile aynı seviyede olduğu, ayın sonuna doğru vejetasyon gelişiminin artışa geçtiği gözlenmiştir. Yozgat ilinde ise Ekim ayı boyunca vejetasyon gelişiminin normal değerle aynı seviyede seyrettiği görülmektedir (Şekil 3).

(kırmızı çizgi: 2018 yılı Ekim ayı sonuna kadar olan NDVI değeri, mor çizgi: 2000-2018 arası ortalama NDVI değeri (normal))

Şekil 3 .İç Anadolu Bölgesi’nde(Ankara-Konya-Sivas-Yozgat) 2018 yılı NDVI değişimleri


Marmara Bölgesi’nde; Edirne ve Tekirdağ illerinde Ekim ayı boyunca vejetasyon gelişiminin iklim özelliklerine paralel olarak normal değerin üzerinde seyrettiği görülmektedir (Şekil 4).

Karadeniz Bölgesi’nde ise; Rize ilinde Ekim ayı başında vejetasyon gelişiminin normal değerlerin biraz üzerinde seyrettiği ancak ayın ortasında bir düşme göstererek normal değerin biraz altına inip, daha sonra ayın sonlarına doğru hızlı bir yükseliş gösterdiği görülmektedir. Bu ani düşme-yükselmenin görüntünün alındığı dönemde bölgedeki yüksek bulutluluk etkisinden kaynaklandığı söylenebilir. Trabzon ilinde vejetasyon gelişiminin Ekim ayı boyunca normal değere çok yakın seyrettiği ay sonuna doğru ise artışa geçtiği görülmektedir (Şekil 5).

Ege Bölgesi’nde, Aydın ve Manisa illerinde Ekim ayı başında normal değerin üzerinde olan vejetasyon gelişimi giderek azalış göstererek ayın sonlarına doğru azalma eğilimine geçmiş normal değerin altında seyretmiştir (Şekil 6). Bu ani azalma görüntünün alındığı dönemdeki bulutluluk etkisinden kaynaklı olduğu söylenebilir.


Şekil 4. Marmara Bölgesi’nde (Edirne- Tekirdağ) 2018 yılı NDVI değişimleri


Şekil 5. Karadeniz Bölgesi’nde (Rize-Trabzon) Ekim ayı NDVI değişimleri


Şekil 6. Ege Bölgesi’nde (Aydın-Manisa) Ekim ayı NDVI değişimleri


Akdeniz Bölgesi’nde; Adana ilinde Ekim ayı boyunca vejetasyon gelişimi normal değerin üzerinde seyretmiştir. Hatay ilinde ise ayın başında normal değerle aynı seviyelerde olan vejetasyon gelişimi ayın sonlarına doğru artışa geçerek normal değerin biraz üzerinde seyretmiştir (Şekil 7).

Doğu Anadolu Bölgemiz ’de ise, Elazığ ilinde Ekim ayı başında normal değerle aynı seviyede olan vejetasyon gelişimi, ayın ortasında ve sonlarına doğru normal değerin üzerine görülmektedir. Bingöl ilinde ise Ekim ayı boyunca vejetasyon gelişimi normal değerin biraz üzerinde seyretmiştir (Şekil 8).

Güneydoğu Anadolu Bölgemiz’de ise; Diyarbakır ve Urfa illerinde ise Ekim ayı boyunca vejetasyon gelişiminin normal değerin üzerinde olduğu görülmektedir (Şekil 9).


Şekil 8. Doğu Anadolu Bölgesi’nde (Elazığ-Bingöl) Ekim ayı NDVI değişimleri

Şekil 9.Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nde (Diyarbakır-Urfa) Ekim ayı NDVI değişimleri (kırmızı çizgi: 2018 yılı Ekim ayı sonuna kadar olan NDVI değeri, mor çizgi: 2000-2018 arası ortalama NDVI değeri (normal))


Şekil 7. Akdeniz Bölgesi’nde (Adana- Hatay) Ekim ayı NDVI değişimleri


Bitki vejetasyon gelişimini/durumunu gösteren indeksi (NDVI) ile verim doğrusal bir ilişki göstermektedir. Ancak diğer faktörlerin üretim sürecindeki (Ekim-Haziran) değişim ve etkilerinin de dikkale alınması gerektiğini vurgulayarak, Ekim ayındaki NDVI değerlerinin normal değerlerin üzerinde seyretmesinin verim açısından olumlu bir seyir olabileceği söylenebilir.

III. İKLİM DEĞERLENDİRMELERİ

Bu bölümde, tarımsal plan ve politikaların stratejik açıdan fayda sağlaması için meteorolojik istasyonlardan elde edilen iklim verileri ile bitki gelişiminin zamansal olarak izlenmesi sonucunda verimliliğe olan etkileri değerlendirilmektedir. Son zamanlarda, ülkemizde yüksek oranda kuraklık ve arazi bozulumu ile karşı karşıya kalınması nedeniyle yağış, sıcaklık, buharlaşma, sulama suyu ihtiyacı ve farkı gibi parametrelerin tarımsal üretimin sürdürülebilirliği açısından değerlendirilmesi önem arz etmektedir.

III. a ) 2018 EKİM AYI YAĞIŞ DEĞERLENDİRMELERİ

1. 2018 EKİM AYI AYLIK TOPLAM YAĞIŞ

2018 yılı Ekim ayında gözlenen ortalama yağışın yurt genelindeki dağılım miktarının 55.13 mm olduğu tespit edilmiştir. Yurdun büyük bir kısmını oluşturan İç Anadolu bölgesi, Ege ve Marmara bölgeleri, Akdeniz bölgesinin kıyıya yakın kesimleri, Güneydoğu Anadolu bölgesinin yarısı, Doğu Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde yüksekliği fazla olan alanlar ve Doğu Anadolu bölgesinin doğusu Ekim ayı uzun yıllar ortalama yağış miktarının altında yağış almıştır.

Doğu Anadolu bölgesinin doğusunda Kars, Ardahan ve Iğdır illeri, Trakya’da Edirne, Çanakkale, Kırklareli ve Tekirdağ dolayları, Batı Ege’nin tamamını oluşturan Balıkesir, Manisa, İzmir ve Aydın illeri, Batı Akdeniz’de Antalya ve Burdur, Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise Şanlıurfa ili ve çevresinin ortalama 2-25 mm ile aylık ortalama yağışın altında en az yağış alan bölgeler olduğu görülmektedir.

Doğu Karadeniz bölgesinin kıyı kesimleri ile Orta ve Batı Karadeniz bölgelerinin tamamı,

Şekil 10. Ekim 2018 aylık toplam yağış dağılımı


Akdeniz bölgesinde Toros dağlarının hakim olduğu yüksek kesimleri, Doğu Anadolu bölgesinin doğusu hariç hemen hemen tamamı Ekim ayında uzun yıllar ortalamasının üzerinde toplam yağış alan bölgelerdir. Doğu Karadeniz bölgesinde Rize, Artvin ve Trabzon illeri, ile Doğu Anadolu bölgesinde Bitlis, Muş, Siirt illeri ve çevresi 175-277 mm ile Ekim ayında uzun yıllar ortalamasının üzerinde toplam yağış almıştır (Şekil 10).

2. EKİM 2018 – EKİM 2017 YAĞIŞ FARKI

Yurdumuzun çok büyük bir bölümünde 2018 yılı Ekim ayı yağışlarının, bir önceki yılın aynı ayında gözlenen yağışlara göre artış sağladığı görülmektedir. Yurt genelindeki yağışta gözlenen azalmalar denize yakın sahil kesimleri olurken, iç kesimlerde artışların olduğu görülmektedir. Bununla birlikte ani şiddetli yağışlarda kıyı bölgelerimizde zarara neden olmuştur.

Doğu Karadeniz bölgesinin kıyı kesimlerinde Rize, Trabzonve Artvin illerinde, Batı Karadeniz bölgesinde Bartın, Zonguldak, Düzce illerinde, Marmara ve Ege bölgesinin batı ve iç kesimlerindeki rakımı düşük ovalarında, Akdeniz bölgesinde ise Antalya ili ve civarında yağışların 0 ile -220 mm arasında azalma gösterdiği alanlardır. Antalya ili ve çevresi 180-220 mm ile yağıştaki azalmaların en fazla görüldüğü yerler olmuştur.

Doğu Anadolu bölgesinde Hakkari, Siirt, Şırnak, Bitlis illeri ve civarında yükseltinin fazla olduğu alanlar ortalama 121 ile 136 mm ile yağışlardaki artışın en fazla görüldüğü yerlerdir (Şekil 11).

3. EKİM 2018 - UZUN YILLAR EKİM AYI YAĞIŞ FARKI

Yurdun hemen hemen tamamında 2018 yılı Ekim ayı yağışlarının uzun yıllar Ekim ayı yağışlarına göre artış gösterdiği görülmektedir. Yağışlardaki artışların özellikle Doğu Anadolu bölgesi, İç Anadolu bölgesinin doğusu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin kuzeyinde yoğunlaştığı görülmektedir.

Doğu Anadolu bölgesinde Hakkari, Siirt, Şırnak ve Bitlis illeri ile Güneydoğu Anadolu bölgesinde Mardin ve Batman illeri ve çevresi 101- 122 mm ile uzun yıllar Ekim ayı ortalamasının üzerinde yağış alan yerlerdir. Doğu Karadeniz bölgesinde Giresun, Trabzon, Artvin illerinin kıyı kesimleri, Orta ve Batı Karadeniz bölgesinde Bartın, Zonguldak, Sakarya ve Düzce illerinin kıyıya yakın

Şekil 11. Ekim 2018- Ekim 2017 Ayı yağış farkı dağılımı


kesimleri, Trakya’da Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illeri, Akdeniz bölgesinde ise, Antalya, Burdur ve Isparta illeri uzun yıllar Ekim ayı ortalamasının altında yağış alan yerlerdir.

Orta ve Batı Karadeniz ile Trakya’da sahile yakın kesimleri 20-39 mm ile uzun yıllar Ekim ayı ortalama değerlerinin altında yağış almıştır (Şekil 12).

Şekil 12. Ekim 2018- Uzun yıllar Ekim yağış farkı dağılımı

Sütun 1:Normal (Uzun yıllar yağış ortalaması), Sütun 2: Ekim 2017 yağışları, Sütun 3: 2018 yılı üretim sezonu (Ekim+) kümülatif yağışları, Sütun 4: Ekim 2018 yağışlarıyla uzun yıllar Ekim ayı ortalama yağışları arasındaki farklar, Sütun 5: Ekim 2018 ile Ekim 2017 yılları arasındaki yağış farkları, Sütun 6: Uzun yıllar Ekim yağışları ortalamasına göre yağıştaki değişim oranı, Sütun 7: 2018 yılı Ekim yağışına göre yağıştaki değişim oranı

BölgelerNormal

(Uzun Yıllar Ortalaması)

2017 Ekim2018-2019

Üretim Sezonu

Fark (mm) (Normale

Göre)

Fark (mm) (Geçen Yıla

Göre)

% Değişim

(Normale Göre)

% Değişim (Geçen

Yıla Göre) Orta Anadolu 34,0 21,7 48,5 14,5 26,7 42,7 123,1Orta Anadolu Güney 33,6 33,5 51,5 17,9 18,0 53,3 53,7Orta Anadolu Batı Geçit 37,2 41,2 40,8 3,6 -0,5 9,7 -1,1Trakya 70,8 81,3 23,7 -47,1 -57,6 -66,5 -70,9Marmara 60,0 62,9 39,2 -20,8 -23,6 -34,6 -37,6Ege 39,4 57,9 32,2 -7,2 -25,8 -18,4 -44,4Batı Akdeniz 81,8 110,6 32,0 -49,8 -78,6 -60,9 -71,1Doğu Akdeniz 59,9 61,1 69,2 9,3 8,1 15,6 13,3Güney Doğu 37,7 29,9 57,9 20,2 28,0 53,6 93,8Doğu Anadolu 53,4 37,2 73,8 20,4 36,7 38,8 98,6Doğu Anadolu Batı Geçit 60,7 24,6 59,9 -0,8 35,2 -1,4 143,1Batı Karadeniz 111,7 81,2 73,3 -38,4 -7,9 -34,4 -9,8Orta Karadeniz 62,9 29,5 56,1 -6,8 26,6 -10,8 90,4Doğu Karadeniz 188,5 191,7 142,4 -46,1 -49,4 -24,5 -25,7Genel Ortalama 66,5 61,7 57,2 -9,4 -4,6 -14,1 -7,4

Tablo 1. 2018-2019 Üretim Dönemi 31 Ekim İtibariyle Yağış Durumu (mm)


Yağış rejimindeki değişimler detaylı olarak Tablo 1’de incelenmiştir. Tablodaki değerler, haritalar üzerinde ifade edilen değişimleri bir tablo sunumuyla bölgesel olarak yansıtmaktadır. Bitkisel üretim açısından üretim sezonundaki kümülatif yağışlar önemlidir. Bu nedenle Tablo 1’deki yağış rejimindeki değişimler, üretim sezonu içinde (Ekim-Haziran) düşen yağışın her ay kümülatif değeri kullanılarak ele alınmaktadır. Tablo’da yeşil alanlar bölgelere göre yağıştaki artışı, kırmızı alanlar ise azalmayı göstermektedir.

Tablo 1’de görüldüğü gibi Trakya , Marmara, Ege ve Batı karadeniz bölgelerinde hem uzun yıllar Ekim ayı ortalamasına göre, hem de geçen yılın Ekim ayı yağışlarına göre bir azalma olduğu görülmektedir.

Orta Anadolu Batı Geçit bölgesinde uzun yıllar Ekim ortalama yağışlarına göre Ekim 2018’ de yağışta artış gözlenirken, geçen yılın Ekim 2017 yağışına göre bir azalma gözlenmiştir.

Bunun tam tersi bir ilişki ise Doğu Anadolu Batı Geçit bölgesinde gözlenmiştir. Yani, uzun yıllar Ekim ortalama yağışlarına göre Ekim 2018’ de yağışta azalma gözlenirken, Ekim 2017 yağışına göre önemli düzeyde (%143) bir artış gözlenmiştir. Benzer ilişki Orta Karadeniz bölgesinde geçen yılın Ekim ayı yağışına göre %90 artışla gözlenmiştir. Orta Anadolu, Orta Anadolu Güney, Doğu Karadeniz, Güney Doğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde hem normale göre hem de geçen yılın Ekim ayında düşen yağışlara göre artış olduğu gözlenmiştir.

III. b) 2018 EKİM AYI SICAKLIK DEĞERLENDİRMELERİ

1. 2018 EKİM AYLIK ORTALAMA SICAKLIK

Ekim ayı ortalama sıcaklık yurt genelinde 16° C olarak gerçekleşmiştir. Kışa girerken ortalama sıcaklıklar Doğu Anadolu Bölgesinde 0 °C’nin altında -9,9 °C ye kadar düşmüştür. Yurdun güney sınırında Antalya’dan, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak’a kadar ilerleyen kuşak alan içinde sıcaklık 16 – 23,5 °C aylık ortalamanın üzerinde belirlenmiştir (7 ve 8 no’lu bölgeler). İç Anadolu’nun iç kesimlerinde 12 – 16 °C kaydedilirken geçit kuşağında daha düşük sıcaklıklar görülmüştür (8 – 12°C) (Şekil 13).

Şekil 13. Ekim 2018 Aylık ortalama sıcaklık (°C) dağılımı


2. EKİM 2018 - UZUN YILLAR EKİM AYI ORTALAMA SICAKLIK FARKI

2018 yılı Ekim ayı ortalama sıcaklığı, uzun yıllar ekim ayı ortalama sıcaklık değerlerinin üzerinde seyretmiştir. Sıcaklık farkındaki artış Anadolunun batısından doğusuna gidildikçe 1’er °C lik artışlar şeklinde olmuş ve Doğu Anadolu’da 3.4 °C ye varmıştır (Bölge 5). Haritadan da görüldüğü gibi artış bölgelerinin kuzeyden güneye bloklar şeklinde olması ilginç bir görüntü sergilemiştir.

Artışın en az olduğu iller Çanakkale, Edirne, Balıkesir, Manisa, İzmir, Kütahya, Uşak, Afyon, Denizli, Isparta, Muğla, Burdur illerinin yüksek kesimleri olarak görülmektedir (Bölge No:1 ve 2)(Şekil 14).

3. 2018 EKİM AYLIK MAKSİMUM SICAKLIK

2018 yılı Ekim ayı maksimum sıcaklık değerleri -12.8 °C ile 22.7 °C arasında kaydedilmiştir.

O°C üzerindeki değerler büyük oranda batı ve güney bölgelerinde yayılmıştır. Kuzeyde Samsun, Sinop, Marmara’da Sakarya, İstanbul, Bursa, Batı Anadolu’da Balıkesir, İzmir, Manisa, Aydın,Muğla, güneyde; Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman,Siirt ve Şırnak illerini içine alan bölge 16_22.7 °C aralığında en yüksek maksimum değere sahip bölge olmuştur. 0 °C altındaki değerler Doğu Anadolu’da sıradağların ve güneyde Torosların, güneydoğu Anadolu bölgesinde Hakkari, Bitlisi Van illerinin yüksek kesimlerinde görülmüştür (Bölge no: 1-4)(Şekil 15).

4. EKİM 2018 - UZUN YILLAR EKİM AYI MAKSİMUM SICAKLIK FARKI

2018 yılı ekim ayı maksimum sıcaklık değerleri uzun yıllar ekim ayı maksimum sıcaklık değerlerinden daha düşük olmuştur. Bu düşüş 4_9.4 °C arasında seyretmiştir.

Farkın 4_5 °C gibi en düşük değerde olduğu alanlar çok az olup Çanakkale, İzmir, Aydın, Muğla, Antalya’nın sahil kesimlerinde, Şırnak, Hakkari ve Van illerinde neredeyse noktasal denebilecek alanlar olarak belirlenmiştir.

Şekil 14. Ekim 2018- Uzun yıllar Ekim ayı ortalama sıcaklık farkı (°C) dağılımı


Şekil 15. Ekim 2018 Maksimum sıcaklık (°C) dağılımı

Farkın 7_9.4°C olarak tespit edilen en yüksek olduğu alanlar; İç Anadolu ve onu çevreleyen kuzeyde Orta ve Batı Karadeniz, geçit kuşağı illeri ve doğudan Sivas, Erzincan , Tunceli illerini içine alan büyük olmuştur (Şekil 16).

Şekil 16. Ekim 2018 Maksimum Sıcaklık-Uzun yıllar Ekim ayı Maksimum sıcaklık farkı (°C) dağılımı


5. 2018 EKİM AYLIK ORTALAMA MİNİMUM SICAKLIK

2018 yılı Ekim ayı ortalama minimum sıcaklık ortalaması 4.8 °C olarak tespit edilmiştir. Yurdun büyük bölümünde ortalamadan düşük değerler kaydedilmiştir (Bölge no: 1-6). Anadolu yarımadasının üç tarafında ise ortalamadan yüksek değerler görülmüştür (Bölge no: 7-8).

Minimum sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu iller Ardahan, Artvin, Rize, Bayburt, Gümüşhane, Giresun, Erzurum, Kars, Ağrı, Van, Muş, Bingöl, Tunceli, Erzincan, Sivas, Kayseri, Yozgat, Çankırı ve Bolu’nun yüksek kesimleri olarak sayılabilir (Şekil 17).

Şekil 18. Ekim 2018 Minimum Sıcaklık-Uzun yıllar Ekim ayı Minimum sıcaklık farkı (°C) dağılımı

Şekil 17. Ekim 2018 Aylık ortalama minimum sıcaklık (°C) dağılımı


6. EKİM 2018 - UZUN YILLAR EKİM AYI MİNİMUM SICAKLIK FARKI

2018 yılı ekim ayı minimum sıcaklık, uzun yıllar ekim ayı minimum sıcaklık değerlerinden daha yüksek bulunmuştur. Fark 4.2 _ 12.9 °C arasındadır. Farkın en düşük olduğu iller; Muğla, Aydın, Antalya, Burdur, Isparta, Antalya olmuştur.

Farkın 10_12.9 °C ile en yüksek olduğu iller Artvin, ve Ardahan’ın bir kısmı, Kars, Erzurum’un komşu alanlar, Ağrı’nın tamamı, Van’ın ve Hakkari’nin doğu kesimidir.Yurt geneline bakıldığı zaman en geniş alanı farkın 6_8°C olduğu 2 no’lu bölge olduğu görülmüştür (Şekil 18).

IV. EKİM AYI GENEL DEĞERLENDİRMESİ

Buğday ekim zamanını belirleyen en önemli faktörlerden biri tohum yatağındaki toprak sıcaklığı, uygun nem ve havalanma koşullarıdır (Boone vd., 1998). Toprak sıcaklığının 8-10 oC olduğu zaman buğday ekimi yapılırsa kök gelişmesi hızlı ve kök tacı da derin olur. Bu uygun zamandaki ekim, soğuğa ve kurağa karşı dayanıklılığı artırmaktadır.

Türkiye genelinde bölgelere göre optimum ekim tarihleri yükselti ve iklim özelliklerine göre kayma göstererek; Ege, Çukurova- Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde 15 Kasım- 15 Aralık; Orta Anadolu, Trakya ve geçit bölgelerinde 15 eylül -15 ekim; Doğu Anadolu’da 1 Eylül - 15 Eylül arasında değişmektedir.

Toprak sıcaklığı düzenli olarak ölçülemediğinden, bu önemli bilgi birçok araştırmacı tarafından hava sıcaklığı ile ilişkilendirilerek belirlenmeye çalışılmıştır. Hava sıcaklığı ve toprak sıcaklığı arasında, toprak üzerindeki olası bitki örtüsü de dikkate alındığında, aralarında çoğunlukla doğrusal bir ilişkinin olduğu belirtilmektedir (Zheng vd., 1993; Boone vd., 1998; Smerdon vd., 2006; İslam vd., 2015). Toprak üzerinde gölgenin olmadığı, arazinin çıplak olduğu varsayımı ile elde edilmiş (toprak derinliği = 5 cm) regresyon eşitliğinden yararlanarak (İslam vd., 2015), tüm bölgelerimizde buğday ekim dönemi için en uygun hava sıcaklığının yaklaşık olarak 5-7 oC civarında olması gerektiği söylenebilir.

Ekim ayı ortalama sıcaklık haritası incelendiğinde hava sıcaklığının 5 oC ve üzerinde olduğu alanların kışlık buğday ekimi için uygun olduğu görülmektedir. Kışlık buğday ekimini olumsuz etkileyen hava sıcaklığının 4 °C ve altı olması nedeniyle ortalama sıcaklık haritasında bu sıcaklık altında kalan bölgeler buğday ekimi için risk teşkil edebilmekte veya geç ekime neden olabilmektedir. Sıcaklık değerlerinin detaylı incelendiği Şekil 13-18 arasında bu ilişkiler açıklanmaktadır.

Ülkemizde bölgelere göre farklı iklim koşullarının seyri, doğal olarak buğdayın fenolojik gelişim dönemlerinde de bölgesel farklılıklar yaratmaktadır. Bu bültende, buğday gelişim süreçlerindeki bölgesel değişkenlikler, üretim süresince (Ekim-Haziran) hazırlanan haritalarla aylık olarak açıklanmaya çalışılmaktadır.

KAYNAKLAR

Boone, R.D., Nadelhoffer, K.J., Canary, J.D. and Kaye, J.P., 1998. Roots exert a strong influence on the temperature sensitivityof soil respiration. Nature, 396(6711), p.570.

Islam, K.I., Khan, A. and Islam, T., 2015. Correlation between atmospheric temperature and soil temperature: a case study for Dhaka, Bangladesh. Atmospheric and Climate Sciences, 5(03), p.200.

Smerdon, J.E., Pollack, H.N., Cermak, V., Enz, J.W., Kresl, M., Safanda, J. and Wehmiller, J.F., 2006. Daily, seasonal, and annual relationships between air and subsurface temperatures. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 111(D7).

Zheng, D., Hunt Jr, E.R. and Running, S.W., 1993. A daily soil temperature model based on air temperature and precipitation for continental applications. Climate Research, 2(3), pp.183-191.

www.tarimorman.gov.tr

ekİm 2018 tarimsal ÜrÜn İzleme ve verİm tahmİn bÜltenİ€¦ · e-bÜlten sayi 12 ekİm...

Documents