economisch bureau - industrie - januari 2017
TRANSCRIPT
Casper Burgering
Senior sector econoom – Industrie & Industriële Metalen
020 – 383 26 93
@CasperBurgering
januari 2017
Stand van de Industrie
Sector Advisory
Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Analyses
‘Stand van de Industrie’ is positief in januari…
2
Sheet 4 Sheet 6 Sheet 7 Sheet 8
Sheet 10
Sheet 12 Sheet 15
Sheet 9
Mondiale BBP (2017)
3,4%
Global PMI industrie (dec.)
52,7
PMI industrie NL (dec.)
57,3
BBP NL (2017)
1,7%
Export NL (2016)
3,0%
Producenten v ertrouwen NL
(dec.)
4,7
Omzetgroei (nov .)
0,3%
PMI bezettingsgraad
NL (dec/K4)
PMI vs CBS
Vacature Indicator (dec.)
0,53
Sheet 8 Inv esteringen NL (2017)
3,0%
Faillissementen (dec., mom)
-14%
82,2% 54,8
Sheet 11 Productie groei NL (nov .)
2,9%
Sheet 13 Sheet 14
46485052545658
2014 2015 2016 2017
-2
0
2
4
6
2014 2015 2016 2017
0
50
100
2014 2015 2016
-4%
0%
4%
8%
2014 2015 2016
-1
0
1
2013 2014 2015 2016-20%
-10%
0%
10%
2014 2015 2016
binnenland
buitenland
Ongunstige omstandigheden
Neutrale omstandigheden
Gunstige omstandigheden
Verwachting ABN AMRO
Actuele stand van zaken
-15%
0%
15%
1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015
Oranje lijn = LT-gemiddelde Groene lijn = actueel verloop Grijze stippellijn = neutrale grens
Legenda:
Sector Advisory
Bron: ABN AMRO Sector Advisory
-2%
0%
2%
4%
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
50
52
54
56
58
201
4
201
5
201
6
201
7
48
50
52
54
2014 2015 2016 2017
78
80
82
84
14 15 16
2%
3%
4%
5%
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
-8%-4%0%4%8%
12%
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
0%
3%
6%
9%
12%
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Belemmeringen en risico’s in bedrijfsactiviteiten
3
Sector Advisory
Bron: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Sector Advisory
8%: financiële beperkingen
3%: andere oorzaken
8%: tekort productiemiddelen
17%: onvoldoende vraag
8%: tekort arbeidskrachten
Concurrentiepositie
Macro-economisch risico
56%: geen belemmeringen!
in %
v/h
aanta
l ondern
em
ers
in %
v/h
aanta
l ondern
em
ers
in %
v/h
aanta
l ondern
em
ers
in
% v
/h a
anta
l ondern
em
ers
in %
v/h
aanta
l ondern
em
ers
in
% v
/h a
anta
l ondern
em
ers
sald
o %
pos/n
eg
. ondern
em
ers
• Protectionisme VS
• Sterkere economische vertraging of harde
landing in China
• Economische onrust in Europa (Grieken-
land, Italië), harde Brexit
• Beleidsonzekerheid door de verkiezingen
in de EU gedurende 2017
• Stijgende grondstofprijzen, zwakkere euro
Valuta & grondstoffen
Het aantal ondernemers dat
geen belemmeringen heeft, is
in K4 afgenomen t.o.v. het
vorige kw artaal. In K4
ondervindt 56% van de
industriële ondernemers
nagenoeg geen belemmering.
8% van de ondernemers is in
K4 van mening dat er een
tekort aan productiemiddelen
bestaat. Zij hebben bijv. te
w einig machines/
installaties/ruimte/grond-
stoffen/materialen om te
kunnen voldoen aan de vraag.
Een merendeel van de onder-
nemers denkt dat de concur-
rentiepostie is verbeterd, maar
het aantal blijf t relatief laag. Dit
geldt voor zow el de NL-markt,
de EU-markt als voor de markt
buiten de EU. De volatiliteit in
deze reeks is echter groot.
De grootste belemmering voor
veel ondernemers blijf t
onvoldoende vraag. Sinds
begin 2013 zit deze zorg in
een afnemende trend. In K4
zien w e de trend w eer iets
oplopen: 17% van de
ondernemers heeft last van
beperkte vraag.
Het aantal ondernemers met
f inanciële beperkingen neemt
in K4 w eer toe. In K4 heeft 8%
van de ondernemers
aangegeven dat zij
beperkingen ondervinden om
te kunnen voldoen aan de
vraag.
Een te hoge exposure in valuta
en grondstofprijzen kan risico’s
met zich meebrengen. Valuta-
schommelingen en trends in
grondstofprijzen kunnen de
concurrentiepositie positief of
negatief beïnvloeden. ABN
AMRO gaat uit van een EUR/USD
koers van 0,95 eind 2017.
Het vinden van vakkundig
(vaak technisch geschoold)
personeel is voor een deel van
de ondernemers een grote
opgave. In K4 geeft 8% van de
ondernemers aan dat dit een
belemmering vormt. Dat is
w eer een forse toename t.o.v.
het voorgaande kw artaal: een
nieuw e hoogtepunt sinds 2011.
Onderbrekingen in het produc-
tieproces kunnen ertoe leiden
dat niet aan de vraag kan
w orden voldaan. Factoren van
invloed zijn bijv. het w eer,
stakingen van personeel en
internationale sancties (bijv. de
EU sancties tegen Rusland).
1
1,2
1,4
150
200
250
300
350
2014 2015 2016
CRB index (l.as)
EUR/USD (r.as)
-2
0
2
4
6
2013 2014 2015 2016Nederlandse marktMarkt binnen de EUMarkt buiten de EU
0
20
40
60
80Geen belemmeringen
0
10
20
30
40Onvoldoende vraag
0
2
4
6
8Tekort aan
arbeidskrachten
0
2
4
6
8
10Productiemiddelen, materiaal, ruimte
0
2
4
6
8
10
12Financiële beperkingen
0
1
2
3
4
5
6Weer, staking, sancties
Toenemend vertrouwen en een stabiele mondiale economie…
4
Sector Advisory
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
De Amerikaanse economie laat
een wisselend beeld zien, maar
de verwachtingen zijn hoog. Het
vertrouwen is verbeterd en ook in
de VS valt een lichte verbetering
van de harde economische cijfers
waar te nemen. Het is nog niet
bekend op welke beleidsterreinen
Trump de nadruk gaat leggen.
Meer via deze link.
De Chinese economie bli jft
stabiel. Hoewel we de komende
twee jaar geen harde landing
verwachten, bli jft China’s transitie
risicovol vanwege de aanwezige
risico’s. In 2017 kan de
combinatie van renteverhogingen
door de Fed en een assertieve
Trump tot meer druk op de
deviezenreserves en op de yuan
leiden. Meer via deze link.
Herstel van de EU-economie zet
door. Kenmerkend voor de
economie van de eurozone in de
afgelopen maanden was de
combinatie van verbeterende
vertrouwensindicatoren en
zwakke harde cijfers. Gezien de
meest recente cijfers voor de
industriële productie gaan de
harde cijfers nu ook de goede
kant op. Meer via deze link.
De Latijns-Amerikaanse
economie herstelt. Factoren die
de economie van de regio de
komende twee jaar positief zullen
beïnvloeden, zijn een verdere
stijging van de grondstofprijzen
en aantrekkende wereldhandel.
Voor de regio relevante
grondstoffen zijn in de loop van
2016 aan een opmars begonnen.
Meer via deze link.
De mondiale economie verbetert
langzaamaan. De (PMI’s) voor de
verwerkende industrie in de VS,
de eurozone en Japan laten
allemaal een verbetering zien, die
bovendien groter is dan de markt
had verwacht. Ook de indicator
voor de wereldhandel van het
CPB is na een slappe periode
eind 2016 begin dit jaar weer
gestegen. Meer via deze link.
Arjen van Dijkhuizen ABN AMRO econoom China
Maritza Cabezas ABN AMRO econoom VS
Aline Schuiling ABN AMRO econoom EU
Marijke Zewuster Hoofdeconoom opkomende economieën
Han de Jong Hoofdeconoom ABN AMRO
Nick Kounis Hoofd- econoom ontwikkelde economieën
Voor meer informatie over economische trends, neem contact op met de economen. Meer informatie via deze link: contact informatie.
Verwerkende industrie laat mondiaal een stevig herstel zien…
5
Sector Advisory
Bron: Thomson Reuters Datastream, CPB, CBS
Industriële productie laat eind 2016 mondiaal herstel zien, met name in de EU
Staalproductie in China, EU en VS groeit sterker eind 2016, maar krimpt in Japan
De nieuwe orders index is mondiaal sterk herstelt en ruim boven de 50 punten...
Mo
nd
iale
pro
du
cti
e
De wereldhandelsgroei is nog beperkt, eind 2016, maar trekt in 2017 weer aan
Glo
ba
l P
MI
…ook de PMI productie volgt de opwaartse trend en staat comfortabel boven de 50…
…terwijl het tempo van herstel in de index op werkgelegenheid lager ligt.
(% groei industriële productie op jaarbasis) (% groei staal productie op jaarbasis) Wereldhandel groeit volgens ABN AMRO
met 3,0% joj in 2017 en 3,5% in 2018
(PMI nieuwe orders, index > 50 is expansie
in bedrijfsactiviteiten)
(PMI productie, index > 50 is expansie in
bedrijfsactiviteiten)
(PMI werkgelegenheid, index > 50 is
expansie in activiteiten)
-10%
0%
10%
2014 2015 2016
China
-20%
-10%
0%
10%
2014 2015 2016
US
-10%
0%
10%
2014 2015 2016
EU
-10%
-5%
0%
5%
10%
2014 2015 2016
Japan
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
2013 2014 2015 2016 2017
Mondiale industriele productie
Wereldhandel
% g
roei
(jo
j)
0%
10%
20%
2011
2012
2013
2014
2015
2016
China
-5%
0%
5%
10%
2011
2012
2013
2014
2015
2016
EU
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
2011
2012
2013
2014
2015
2016
US
-20%
-10%
0%
10%
20%
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Japan
53,8
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015 2016
neutraal
53,9
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015 2016
neutraal
51,4
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015 2016
neutraal
PMI verwerkende industrie herstelt sterk eind 2016…
6
Sector Advisory
Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics
De PMI voor de industriële verwerking heeft een sterke positie in december in heel Europa. Het enige Europese land w aar de PMI nog onder druk staat is
Griekenland (49,3). De verw erkende industrie w int in Europa aan kracht. Ook zijn de industriële condities in Frankr ijk de laatste 2 maanden sterk verbeterd en staat de
index w eer eens boven de 50-neutrale grens. In Brazilië zijn de economische en ook polit ieke omstandigheden nog ongunstig, en dat uit z ich in een zw akke PMI-
positie. Ook in India, Indonesië en Zuid-Korea presteert de verw erkende industrie nog onder de maat, w aarbij vooral output en nieuw e orders in de krimpfase zitten. De
industrie in Nederland behoort ten opzichte van Europa tot de sterkste stijgers, en heeft op tw ee landen na de hoogste posit ie. Nederland moet alleen Denemarken
(64,3) en Israël (67,2) boven zich dulden.
Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden
December PMIs verwerkende industrie VS
Wereld: 54,1
53,6 52,1 54,3
56,1 52,7
57,0 54,3
53,7 57,3 55,6 Japan 51,3
55,7 52,4
55,4
56,3 46,2
Europa: Brazilie 45,253,5 51,7
55,0 53,5 53,6
52,2 53,7
53,2 Rusland
54,5
55,3 50,4
India 48,6
eurozone: China
53,7 50,9
54,9 51,9
0
10
20
30
40
50
60
70
Output neutraal
PMI output - december (index, 50 = neutraal)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Nieuwe orders neutraal
PMI nieuwe orders - december (index, 50 = neutraal)
Toename PMI december amper gevoed door output en orders…
7
Sector Advisory
Bron: NEVI, Markit Economics, Thomson Reuters Datastream
De Purchasing Managers’ Index (PMI) van het NEVI is een v erzamelingsindex gebaseerd op 5 indiv iduele indexen met de v olgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (0,3), productie (0,25), werkgelegenheid (0,2), levertijden (0,15), voorraad ingekocht materiaal (0,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen.
In december is in Nederland de PMI voor de verwerkende industrie (reflectie van de 300 grootste industriële ondernemingen in Nederland) licht
gestegen ten opzichte van november (+0,3 indexpunten). Veel indicatoren hadden in december een neutrale bijdrage in de totaalindex. De toename
van de deelindicatoren productie en voorraden, was groter dan de afname in levertijden. Per saldo leidde dit tot een gematigde groei in activiteit.
De indexen op productie en orders (die gezamenlijk voor 55% van de totaalindex uitmaken) stegen beide marginaal op maandbasis. Dit heeft te
maken met het seizoenspatroon, waarbij de eindejaarsactiviteit doorgaans lager is. Wel staan beide deelindicatoren nog ruim boven de neutrale grens
van 50 en dat duidt op aanhoudende groei in activiteit.
30
40
50
60
70
Personeel
Input prijzen
Nieuwe orders
Output
Output prijzen
LevertijdenVoorraad
eindproduct
Nieuwe exportorders
Inkoop-hoeveelheden
Aankoop-voorraden
Onderhandenwerk
Stand PMI in december LT-gemiddelde neutraal
42
44
46
48
50
52
54
56
58
-3
-2
-1
0
1
2
3
2015 2016
PMI - werkgelegenheid PMI - nieuwe orders
PMI - productie PMI - levertijden
PMI - voorraad ingekocht materiaal PMI - Industrie (r.as)
bijd
rage
in i
ndex
punt
en
van
onde
rdel
en P
MI a
an d
e w
ijzig
ing
van
PMI t
otaa
l
PMI
- ind
ustr
ie (
tota
al)
Nederlandse economie – Verbetering in veel indicatoren…
8
Sector Advisory
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau (Nico Klene/Philip Bokeloh)
(zie voor meer achtergrond en analyse op ABN AMRO Insights, klik hier: de ‘Nederlandse Economie in Zicht’ en ‘Visie op rente en euro’)
Rente- en valutavooruitzichten:
Visie op rente & euro ongewijzigd, maar raming lange rente iets omhoog De ECB maakte bekend dat zij het opkoopprogramma van obligaties gaat verlengen van maart naar december 2017 (of verder als dat nodig zou zijn). Dat is
wat meer dan verw acht; de markt ging uit van een verlenging naar september. Daar staat tegenover dat de ECB het opkoopbedrag vanaf april ver laagt van
EUR 80 mld naar 60 mld. Een verlaging van dat bedrag w as niet verw acht. Dit is echter geen ‘tapering’: er is nog niet sprake van een geleidelijke (verdere)
verlaging van het opkoopbedrag. Wij denken dat een dergelijke vermindering pas in 2018 zal w orden doorgevoerd.
Gevolg zal z ijn dat de Euriborrentes in 2017 en ook daarna laag zullen blijven. Pas in 2018 zal de ECB beginnen met het terugschroeven van de
obligatieaankopen. Aanvankelijk zal dan nog steeds extra liquiditeit in de markt komen. Het w ordt immers slechts ‘minder meer’. Dat zal de Eur iborrentes nog
laag houden.
In de ramingen gaan w e uit van stabiele een- en driemaands-Euriborrentes in 2017 en 2018. Maar het is denkbaar dat de rentes al voor eind 2018 w eer w at
gaan oplopen.
Vooruitzichten: gaat de groei in Nederland ons verrassen? Veel indicatoren van het ondernemersvertrouw en zijn de laatste maanden flink verbeterd. Sommige indicatoren liggen bovendien op een vrij hoog niveau: ruim
boven hun langtermijngemiddelde of ruim boven het oms lagpunt tussen krimp en groei. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ISM-inkoopmanagersindex in de VS, de
Duitse Ifo-index en de Economisch-Sentimentindicator in de eurozone. Bij een aanhoudende stand van de leidende barometers zou de economische groei dit
jaar hoger kunnen uitvallen dan onze huidige prognose – ook als de economische groei na het eerste kw artaal zou terugvallen.
Kerncijfers Nederlandse economie:
Nico Klene – ABN AMRO econoom Nederland
Philip Bokeloh – ABN AMRO econoom Nederland
Duitse economie – Industrie ontvangt meer orders…
9
Sector Advisory
Bron: ZEW, Thomson Reuters Datastream
Sentiment: analisten in januari over EU positiever
(behalve nog in VK), optimisme over VS en Japan hoger
(ZEW – Financial Analyst Expectations,
saldo % pos/neg analisten)
-20
0
20
40
60
80 eurozone
-20
0
20
40
60
80 Duitsland
-20-10
01020304050 Frankrijk
-90
-60
-30
0
30
60 VK
0
20
40
60
80 VS
-10
0
10
20
30
40 Japan
50
75
100
125
150
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
China
(Macro-economisch klimaat in China, index)
In Duitsland heeft de economie eind 2016 iets aan stoom verloren. Voor 2017 verwachten wij een economische groei
van 1,6%. Dit is een lichte afzwakking van het groeitempo ten opzichte van 2016 (1,8%). Voor 2018 verwachten wij dat de
economische groei in Duitsland weer aan tempo wint naar 1,9% en daarmee ligt de groei boven het eurozone gemiddelde.
De groei van de consumentenbestedingen blijft van groot belang voor bestendige groei van de Duitse economie. De
industrie laat tot en met november een gematigd groeipatroon zien, maar er zijn veel signalen dat het herstel in de komende
periode krachtiger zal zijn. Wij denken dat de groei van de Duitse industriële productie in 2017 zal aanhouden. De industriële
orderintake krijgt aan het einde van 2016 een stevige impuls en het sentiment onder Duitse industriële ondernemers is op dit
front goed. De sterkste dynamiek zit in de orders vanuit gebieden buiten de eurozone, hoewel de binnenlandse orders ook
weer groei laten zien. De bouwsector laat nog steeds overtuigende groeicijfers zien in het aantal orders, terwijl de export tot
met november nog steeds achter l igt. Wel neemt de export in november weer toe, na een sterke krimp in oktober.
-4%
-2%
0%
2%
4%
6% Retail verkopen (ex. auto's)
-20%
-10%
0%
10%
20%
30% Autoverkopen
-5%
0%
5%
10%
15%
20% Industriele productie
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25% Nieuwe orders industrie
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40% Bouworders
Industriële productie t/m nov. 2016:
+1,4% j-o-j
Retailverkopen (ex. auto’s) t/m nov.
2016: +1,4% j-o-j
De totale bouworders t/m okt. 2016:
+14,6% j-o-j
Nieuwe orders industrie t/m nov. 2016:
+1,3% j-o-j
Totale autoverkopen t/m dec. 2016:
+4,8% j-o-j
De export t/m nov.:
-0,4% j-o-j
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20% Export
Vertrouwen onder ondernemers is sterk…
10
Sector Advisory
Bron: CBS, NEVI
Eind 2016 is het vertrouwen onder Nederlandse industriële ondernemers in de bedrijfsactiviteiten solide. Voor de start van 2017 is dat een goede bas is. De PMI
voor de verw erkende industrie heeft in december 2016 (57,3) zijn piek van december 2013 (57,0) overtroffen. En gegeven de stand van veel andere indicatoren is er nu
niet veel aanleiding om ons veel zorgen te gaan maken. Uiteraard zijn er risico’s die dit vertrouw en kunnen aantasten (zoals hard Brex it, Trumpbeleid en
beleidsonzekerheid in de EU), maar vooralsnog gaan w ij ervan uit dat de bedrijfsactiviteit in het eerste kw artaal van 2017 goed blijf t. Het producentenvertrouw en is positief,
het consumentenvertrouw en zit op recordniveau en consumenten zijn in hoge mate bereid om duurzame consumentengoederen aan te schaffen. Dat is een posit ieve basis
voor veel branches binnen de industrie. In alle branches is het oordeel over het economisch klimaat positief en dat w il zeggen dat er binnen de branches meer pos itief
gestemde ondernemers zijn dan negatieve. Alleen het sentiment in de basismetaal- en de transportmiddelenindustrie is nog relatief laag.
PMI - industrie Vertrouwen, oordeel economisch klimaat en sentiment
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
november december
Oordeel economisch klimaat (saldo % pos./neg. ondernemers)
80
85
90
95
100
105
110
2012 2013 2014 2015 2016 2017
Economisch sentiment
LT-gemiddelde57,3
40
45
50
55
60
2012 2013 2014 2015 2016 2017
PMI
NeutraalLT gem. = 51,9
0
10
20
30
40
50
60
70
Langetermijn gem.
Niveau december
neutraal
-20
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
20
24
2014 2015 2016 2017
Consumentenvertrouwen
Producentenvertrouwen
Koopmoment duurz. goederen
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Ontwikkeling orderportefeuille
Verwachting toekomstig productie niveau
saldo (%) ondernemers positief/negatief (12 mnds voortschrijdend gemiddelde)
Industriële productie houdt groei eind 2016 vast…
11
Sector Advisory
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Chemie Rubber-kunststof Basismetaal
Metaalproducten Elektrotechnisch Elektrische apparaten
Machines Transportmiddelen Meubels
Legenda: Groei gemiddelde dagproductie industriële branches (in % joj). - = productie ontw ikkeling
- = 3-maands voortschr. gem.
- = lange termijn gemiddelde
De totale productie nam in
november met 2,9% op jaarbasis
toe (incl. food). Daarmee ligt het
gemiddelde tot en met november
2016 op 2,0% j-o-j. Het goede nieuws
is bovendien dat in alle branches
binnen de industrie de productie in
november op jaarbasis toeneemt.
Deze situatie hebben we in 2016 niet
eerder meegemaakt. De positieve
trend eind 2016 in output binnen de
industriële branches loopt in pas met
de goede positie van veel
sentimentsindicatoren. En met nog de
cijfers over het vierde kwartaal in het
verschiet – wat doorgaans qua
outputgroei een goed kwartaal is voor
veel branches – zal de industrie 2016
positief afsluiten. Tot en met
november staan nog slechts twee
branches op jaarbasis in de krimp:
machinebouw (-2,4%) en basismetaal
(-0,2%). Het tempo van de krimp is
de afgelopen 2 maanden afgenomen.
1,4
-14
-7
0
7
14
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
2,0
-9
-6
-3
0
3
6
9
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj 2,7
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
20
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
1,4
-12
-8
-4
0
4
8
12
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
3,8
-36
-24
-12
0
12
24
36
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
1,3
-16
-8
0
8
16
24
32
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
2,3
-16
-8
0
8
16
24
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj 4,0
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
0,2
-14
-7
0
7
14
21
28
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
Binnenlandse omzet trekt stevig aan in november…
12
Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Chemie Rubber-kunststof Basismetaal
Metaalproducten Machines Transportmiddelen
Meubels
Legenda: Groei totale omzet industriële branches (in % joj). - = productie ontw ikkeling
- = 3-maands voortschr. gem.
- = lange termijn gemiddelde
Omzet totale industrie
De totale omzet stijgt in november licht
met 0,3% j-o-j. Tot en met november is de
omzet afgenomen met 3,6% op jaarbasis.
Normaal w as het altijd de buitenlandse
omzet die de totale omzet een duw in de
rug gaf, maar eind 2016 is het vooral de
binnenlandse omzet die het totaal stuw t.
Ook herstelt de afzetprijs in navolging van
de trend in de grondstofprijzen en dit draagt
bij aan een verbetering van de omzetgroei.
In november zien w e vooral sterke
omzetgroei bij elektrische apparaten
(+12,2%) en bij metaalproducten (+11,5%).
1,8
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
1,9
-10
0
10
20
30
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
2,1
-40
-20
0
20
40
60
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
2,3
-20
-10
0
10
20
30
40
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj 6,5
-40
-20
0
20
40
60
80
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj 5,8
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
-1,0
-20
-10
0
10
20
30
2011 2012 2013 2014 2015 2016
% joj
-15
-10
-5
0
5
10
15
2012 2013 2014 2015 2016
Totale omzetindustrie
Omzetbinnenland
Omzetbuitenland
% joj
Afzetprijs industrie
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2012 2013 2014 2015 2016 2017
Afzetprijs
Verkopen
Grondstof-prijzen(CRB)
% jo
j
PMI bezettingsgraad industrie weer richting piekniveaus…
13
Sector Advisory
Bron: CBS
De groei van de bezettingsgraad in de Nederlandse industrie houdt aan. Volgens het CBS wordt de capaciteit in het vierde kwartaal van 2016 met gemiddeld 82,2% benut. Daarmee ligt de bezettingsgraad 1%-punt hoger dan het niveau van begin 2016. Branches met een beneden gemiddelde bezettingsgraad zijn: chemische industrie, de basismetaalindustrie en de elektrische apparatenindustrie.
De PMI bezettingsgraad (een weergave van de 300 grootste industriële ondernemingen in Nederland) is in het laatste kwartaal van 2016 sterker toegenomen. In december 2016 staat de PMI bezettingsgraad in Nederland op 54,8 en dat geeft aan dat de bezettingsgraad in expansie zit.
Ten opzichte van de eurozone staat de PMI bezettingsgraad exact gelijk. In Duitsland en Frankrijk – twee belangrijke handelspartners van Nederland – is de bezettingsgraad sterker toegenomen.
eurozone VK
Duitsland Frankrijk
54,8
40
45
50
55
60
65
2011 2012 2013 2014 2015 2016
PMI bezettingsgraad eurozone
neutraal
52,5
40
45
50
55
60
2011 2012 2013 2014 2015 2016
PMI bezettingsgraad VK
neutraal
56,6
40
45
50
55
60
65
70
2011 2012 2013 2014 2015 2016
PMI bezettingsgraad Duitsland
neutraal
55,0
40
45
50
55
60
65
2011 2012 2013 2014 2015 2016
PMI bezettingsgraad Frankrijk
neutraal
54,8 52,8
50
30
35
40
45
50
55
60
65
PMI Bezettingsgraad LT-gemiddelde
neutraal 3 mnds voortschr. gem.
Nederland
Sentiment over arbeidsmarkt trekt aan…
14
Sector Advisory
Bron: CBS, ABU, NEVI, Markit Economics
Vacature-indicator stijgt weer: Stand arbeidsmarktindicatoren:
Eind 2016 laat de vacature-indicator in de industrie weer een opwaartse beweging zien, na een lange neerwaartse trend vanaf eind 2015. De
indicator maakt daarmee een tegengestelde beweging ten opzichte van andere sector. Zowel in de bouw- als in de commerciële dienstensector vlakt
het sentiment over het aantal vacatures langzaam af.
Het goede nieuws is dat veel ondernemers in Nederland nog steeds optimistisch zijn over de vacature-ontwikkeling. Dit positivisme zien we ook
terug in andere arbeidsmarktindicatoren. De PMI op werkgelegenheid wint aan kracht en staat ruim in de expansiefase (> 50 indexpunten). Het
aantal ontstane banen binnen de sector blijft constant. Wel zien we dat ondernemers voor de komende 3 maanden neutraal zijn over de
personeelssterkte.
Ook de groei van het aantal uitzenduren houdt aan. In periode 13 nemen de uitzenduren met 11% op jaarbasis toe. De gemiddelde groei over heel
2016 is 9,0% op jaarbasis.
-3
-2
-1
0
1
2
3
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Totaal Industrie
Bouwnijverheid Commerciële dienstverlening
(max. is 3 en min is -3)
ondernemers
optimistisch
ondernemers
pessimistisch
-10
-5
0
5
10
15
20
2013 2014 2015 2016
Uitzenduren industrie (% j-o-j)
44
46
48
50
52
54
56
58
2013 2014 2015 2016
PMI - werkgelegenheid (index)
LT-gemiddelde
neutraal
-20
-15
-10
-5
0
5
2013 2014 2015 2016
Personeelssterkte (komende 3 mndn)
(saldo % ondernemers positief vs. negatief) 0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Ontstane banen industrie
x 1
.00
0
Aantal faillissementen industrie in 2016 met 7% gedaald…
15
Sector Advisory
Bron: CBS
In december zijn 30 industriële bedr ijven failliet gegaan, 5 minder dan een maand geleden. Ten opzichte van december 2015 is dit een afname van 38%. Het totaal
aantal industriële bedrijven dat failliet is gegaan over heel 2016 is 365 en dit is 7% minder op jaarbasis.
Daarmee blijf t het aantal faillissementen op een laag niveau, maar zien w e w el dat de neergaande lijn in het aantal faillissementen afvlakt. Op jaarbasis hebben de
metaalproducten- en meubelindustrie het grootste aandeel in het totaal aantal faillissementen in de industrie (resp. 20% en 11%). Daarna volgen de voedings- en
genotmiddelen en machine-industrie (beide 10% aandeel in het totaal).
In december 2016 is de daling in het totaal aantal faillissementen in Nederland (over alle sectoren) 17% op jaarbasis. Voor heel 2017 gaat ABN A MRO uit van een
daling van het aantal faillissementen en naar verw achting zal het aantal in 2017 dalen met 5-10% op jaarbasis .
…en in december is het aantal faillissementen met 34% gedaald m-o-m
0
20
40
60
80
100
120
2013 2014 2015 2016
Overig
Meubelindustrie
Overige transportmiddelenind.
Transportmiddelenindustrie
Machine-industrie
Elektrische apparatenindustrie
Elektrotechnische industrie
Metaalproductenindustrie
Basismetaalindustrie
Rubber- en kunststofindustrie
Chemische industrie
Voedingsmiddelenindustrie
aant
al
Industrie, totaal (december 2016):
- maandbasis: -34%
- jaarbasis: -38%
- jan. t/m dec. 2016 (joj): -7%
49
113
19
0
20
40
60
80
100
120
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
Totaal faillissementen industrie Lange termijn gemiddelde
Hoog Laag
12 mnds voortschr. gem. (faillissementen)
aan
tal b
edri
jven
Herstel in grondstofprijzen zet door…
16
Sector Advisory
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Sector Advisory, ABN AMRO Economisch Bureau
De olieprijs zal binnen een smalle bandbreedte
blijven gedurende H1-2017. Een sterkere dollar
kan het opw aarts potentieel van de prijs beperken
De prijs van staal zal licht stijgen, met name
dankzij de relatief goede vraag. Overproductie
blijf t een hardnekkig probleem.
De koperpr ijs houdt zijn opw aartse trend vast,
hoew el de grillige patronen in de LME-voorraden
een obstakel vormen. Het sentiment is goed.
De kunststofprijzen hebben de trend in de oliepr ijs
gevolgd. De relatie tussen de tw ee is sterk. In
2017 zullen kunststofprijzen verder appreciëren.
Een combinatie van extra veel vraag en juist
minder aanbod heeft de gasprijs f link opgedreven.
Deze combinatie zal bij koude aanhouden.
De aluminiumvraag blijf t goed. De aanhoudend
fors hoge beschikbaarheid dempt echter
signif icante prijsstijgingen.
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
Polystyrene PVC PET Olie
Kunststof & olieprijs (index)
26
31
36
41
46
51
56
61
66
71 Crude Oil-Brent (USD/bbl)
10
12
14
16
18
20
22
24
26 EU/NL aardgasprijs (TTF, Euro/KwH)
4.200
4.700
5.200
5.700
6.200
6.700 LME-Copper (Grade A, USD/Mt)
1.400
1.500
1.600
1.700
1.800
1.900
2.000 LME-Aluminium (99.7%, USD/Mt)
300
350
400
450
500
550
600 Mondiale staalprijs (HRC, USD/t)
> 5 maanden
4-5 maanden
3-4 maanden
2-3 maanden
0-2 maanden
3,0
3,7
6,1
3,9
4,3
4,0
4,02,9
4,7
3,2
3,1
Nederland:
- okt.: 3,9 maanden- dec.: 3,9 maanden
2,9
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-10,8%
-5,8%
-1,2%
0,8%
-7,6%
10,5%
-11,7%
3,4% 2,0%
-7,0%
-7,0%
-16,3%
Nederland:
- okt.: -5,4%- dec.: -3,9%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-9,0%
-20,9%
0,2%
0,4%
-7,6%
5,8%
-14,6%
-10,6% 2,1%
2,4%
3,3%
-11,8%
Nederland:
- okt.: -3,8%- dec.: -2,3%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
10,0%
-3,3%
4,4%
11,9%
5,5%
8,4%
5,0%
7,6% 7,6%
5,4%
6,3%
33,6%
Nederland:
- okt.: 8,3%- dec.: 8,3%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
5,6%
1,2%
3,5%
12,9%
6,0%
13,2%
4,3%
7,6% 5,6%
6,6%
3,5%
34,7%
Nederland:- okt.: 8,3%- aug.: 2,0%
Bezettingsgraad Nederland:
- Kwartaal 3: 81,7%
> 82%
tussen 82 en 81%
< 81%
80,1%
85,1%
77,7%
81,0%
83,8%
78,6%
83,6%
81,8%
80,7%
82,5%
81,7%
83,1%
Annex: oordeel industriële ondernemers naar regio’s (december)
17
Sector Advisory
Bron: CBS
oktober: oktober:
oktober: oktober: oktober:
kwartaal 3:
Bezettingsgraad Economisch klimaat Personeelssterkte
Orderpositie Orderpositie buitenland Orders in maanden werk
Bezettingsgraad Nederland:
- Kwartaal 4: 82,2%
> 82%
tussen 81 en 82%
< 81%
80,5%
83,7%
79,0%
83,2%
83,4%
80,1%
82,2%
80,5%
83,5%
82,8%
81,8%
81,7%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
Bron: CBS
0,5%
-5,8%
2,1%
3,8%
0,2%
-1,2%
11,1% 4,5%
-4,4%
1,1%
4,0%
Nederland:- okt.: -0,2%- aug.: -1,6%
-18,0%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-5,1%
-20,9%
0,8%
-4,1%
-7,6%
15,8%
-14,6%
-0,9% 2,9%
5,7%
-9,3%
-6,7%
Nederland:- okt.: -3,8%- aug.: -3,4%
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-8,8%
-10,8%
-0,7%
-6,4%
-8,2%
10,2%
-15,4%
0,5% 1,5%
-5,2%
-2,1%
-7,4%
Nederland:- okt.: -5,4%- aug.: -4,2%
> 5 maanden
4-5 maanden
3-4 maanden
2-3 maanden
0-2 maanden
3,1
3,6
5,9
3,8
4,5
3,2
4,0 3,0
4,9
3,0
3,1
Nederland:- okt.: 3,9 maanden- aug.: 3,9 maanden
2,8
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
Bron: CBS
-3,9%
-11,2%
0,6%
1,1%
-7,0%
2,9%
2,6% 5,8%
-0,9%
-7,7%
6,4%
Nederland:
- okt.: -0,2%- dec.: -0,6%
-2,1%
ABN AMRO Sector Advisory op het internet
https://insights.abnamro.nl/category/economie/ – Nederlandse publicaties
Deze presentatie wordt u ter informatie aangeboden. Voordat u investeert in enig product van ABN AMRO Bank N.V., dient u
zich te informeren over mogelijke restricties die u als gevolg van de op u van toepassing zijnde wet- en regelgeving ondervindt.
ABN AMRO Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, aanvaardt
echter geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. ABN AMRO Bank N.V. behoudt zich het recht voor deze presentatie te
wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.
18
Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met:
Casper Burgering Senior Sector Econoom
Industrie & industriële metalen
ABN AMRO Sector Advisory
tel: 020 383 26 93
e-mail: [email protected]
http://nl.linkedin.com/in/casperburgering
https://twitter.com/CasperBurgering