economic research center september 2011 barriers and costs 21.11.2011_aze.pdf · İso- 22000 –...
TRANSCRIPT
![Page 1: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/1.jpg)
i
Economic Research Center
September 2011
REPORT ON DELIVERABLES TO
Azerbaijan Competitiveness and Trade (ACT) Project
Identification of existing barriers in export procedures
(For examrle, export of pomegranate juice)
![Page 2: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/2.jpg)
ii
Azerbaijan Competitiveness and
Trade (ACT) Project
1. Company Name: Economic Research Center
2. Contact information (email, phone): [email protected]
3. RFP Name: www.erc-az.org
4. Date of deliverables submission: 17 september 2011
5. Sub-contract Implementation period: 15 august-15 september
6. Period this report covers (deliverable period): 2010-2011
![Page 3: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/3.jpg)
3
ACRONYMS
Aİ – Avropa İttifaqı
HACCP – Qida məhsullarının təhlükəsizliyinin idarə olunması sistemi
İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart
GSP+ - Ümumiləşdirilmiş Preferensiyalar Sistemi
İİN- İqtisadi İnkişaf Nazirliyi
DSK – Dövlət Statistika Komitəsi
SN - Səhiyyə Nazirliyi
KTN - Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
SMPDK - Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi
DFNX - Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidməti
GEM - Gigiyena və Epidemologiya Mərkəzi
ASİHMDX- Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçılarının Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti
İBNDX - İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə Dövlət Xidməti
İMEB - İstehlak Mallarının Ekspertizası Bürosu
AZPROMO - Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu
![Page 4: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Mündəricat:
Xülasə 5
1. Giriş. Problemin təsviri. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri 14
2. Metodologiya. Toplanmış informasiya bazasının emalı üsulları 17
3. İxrac prosesinin mərhələlər üzrə araşdırılması 20
3.1 Gigiyenik və uyğunluq sertifikatları 20
3.2 Fitosanitar sertifikat 22
3.3 Mənşə sertifikatı 24
3.4 Təsdiqedici kod və Keyfiyyət sertifikatı 25
4. Qanunvericilik sahəsində mövcud vəziyyət 28
4.1 Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracını tənzimləyən
qanunvericilik aktları
28
4.2 İxrac zamanı tələb olunan istehsal üçün nəzərdə tutulmuş sertifikatların
(Gigiyenik və Uyğunluq sertifikatları) qanunvericlik bazası
30
4.3 İxrac üçün Fitosanitar sertifikatın verilməsinin və bu fəaliyyətə fitosanitar
nəzarətin təşkilinin qanunvericilik əsasları
34
4.4 Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracı üçün İqtisadi İnkişaf
Nazirliyinin tələb etdiyi sertifikatların (Mənşə, Keyfiyyət) və təsdiqedici kod
nömrəsinin verilməsinin qanunvericilik əsasları
35
4.5 Gömrük ixrac prosedurlarını tənzimləyən qanunvericilik aktları 38
4.6. İnformasiyanın əlçatanlığı 39
5. Toplanmış statistik baza əsasında xərclərin hesablanması və
qiymətləndirmə
44
6. Standartlaşma və sertifikatlaşma ilə bağlı Aİ-nin tələblərinin
reallaşdırılması sahəsində dövlət səviyyəsində görülən işlər və faktiki
vəziyyətin qiymətləndirilməsi
50
7. Tapıntılar 53
8. Təkliflər, onların məzmunu və təsirlərinin qiymətləndirilməsi 56
9. Əlavələr 62
![Page 5: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/5.jpg)
5
XÜLASƏ
Bu tədqiqat İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi tərəfindən 2011-ci ildə keçirilən ―İxrac
prosedurları zamanı xərcin müəyyən edilməsi‖ layihəsi çərçivəsində baryerləri və problemləri
aşkara çıxarmaq məqsədilə aparılıb.
Tədqiqatın əsas vəzifəsi ixrac prosesinin mərhələli tədqiqi nəticəsində tapıntıları aşkara
çıxarmaq və beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq prosedurların sadələşdirilməsinə, benefisiarların
potensial imkanlardan maksimum faydalanmasına şərait yaradan təkliflər paketi hazırlamaq və
onların təsirlərini qiymətləndirməkdir.
Tədqiqatın metodologiyası inzibati maneələri aşkara çıxarmaq, ixracın həcminə təsirləri
qiymətləndirmək üçün toplanmış məlumat bazasının vahid sistemə gətirilməsini, sərf olunmuş
vaxtın manata çevirməklə işlənilməsini nəzərdə tutur.
Metodologiya ilkin mərhələdə Aİ-yə ixracına aid qanunvericilik bazasının toplanılması,
ekspertizası, potensial ixracçıların qanunvericlik öhdəliklərinin və tələblərinin
müəyyənləşdirilməsini əhatə edir. Metodologiya nar məhsullarının AB-yə ixracı ilə məşğul olan
sahibkarlar, ixrac icazəsi verən aidiyyəti dövlət qurumları ilə görüşlərin və sorğuların
keçirilməsi nəticəsində məlumat bazasının yaradılmasını, şirkətlər və dövlət qurumları tərəfindən
sərf olunan xərclərin müəyyənləşdirilməsini nəzərdə tutur.
Eyni zamanda, Aİ-nin qida məhsullarının ixracına münasibətdə tələb etdiyi şərtlərin və
beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi əsasında sertifakatlaşdırmanın uyğun variantının seçilməsi
tədqiqatın vəzifələrinə daxildir.
Keçirilən sorğuların və qanunvericiliyin ekspertizası nəticəsində əldə olunmuş məlumat
bazasının əsasında xərclərin hesablanması üçün düsturlar tərtib olunub:
![Page 6: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/6.jpg)
6
İ (Ümumi xərclər) = C (Şirkətlərin xərcləri) + P (Dövlət qurumlarının xərcləri) = (H x S1) +
(A + E) + ( DxS2)
C = (H x S1) + (A + E); H – Şirkət təfindən sərf olunan vaxt (saatla); S1 – Şirkətlərdə orta
aylıq əmək haqqı (1 saata düşən); A – Rəsmi ödənişlər və vergilər; E – Qeyri-rəsmi ödənişlər
P = DxS2
D - Dövlət qurumlarının sərf etdiyi vaxt, saat; S2 - Orta aylıq əmək haqqı (1 saata düşən)
Qeyd: Xərclər 20 ton nar məhsulunun ixracı timsalında hesablanılıb.
İxrac prosesinin mərhələlər üzrə araşdırılması. İxrac prosesinin daha sadə və aydın
şəkildə başa düşülməsi üçün, ekspert qrupu tərəfindən ilüstrativ sxemlər tərtib olunub.
Əvvəlcə bütün ixrac prosedurlarını əks etdirən vahid sxem qurulub, sonra isə hər bir
mərhələ üzrə ayrıca prosedur sxemləri çəkilib.
Nar məhsullarının Aİ-yə ixracı ilə məşğul olan Goyçayda yerləşən ―Aznar‖ ASC-də və
Sabirabadda yerləşən ―Sabirabad Konserv‖ QSC-də keçirilən sorğu və intervülərdən sonra
hər bir mərhələnin addımlar zəncirində dəqiqləşdirmələr aparılıb.
Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracını tənzimləyən qanunvericilik aktlarının
sayı 31-ə çatır. Bura Azərbaycan Respublikasının 6 qanunu, 1 Məcəllə, Nazirlər Kabinetinin
13 qərarı, Prezidentin 2 fərmanı və Tarif (Qiymət) Şurasının 5 qərarı və 2 daxili təlimat, 1
Dövlət Proqramı və 1 əsasnamə daxildir.
İxracçı məhsulunu Aİ-yə ixrac etmək üçün aşağıda adları çəkilən 5 sertifikatı və 1 təsdiqedici
kod nömrəsini almalıdır. Gigiyenik sertifikatı almaq üçün istehsalçı müəssisənin sanitariya
norma və qaydalarının tələblərinə uyğunluğu haqqında ərazi dövlət sanitariya nəzarəti
orqanlarının müayinə aktı, sanitar-epidemioloji xidmətinin mütəxəssisləri tərəfindən götürülmüş
məhsul nümunəsi, yeyinti məhsullarının kimyəvi, bioloji, toksikoloji və radioloji göstəricilərinə
görə ekspertizanın aparılması üçün xidmət haqqının ödənilməsi barədə qəbz ərizə ilə birlikdə
Səhiyyə Nazirliyinin Gigiyena və Epidemologiya Mərkəzinə təqdim olunur. Mərkəz müayinəni
və sənədlərin ekspertizasını yekunlaşdırdıqan sonra müraciəti qeydə alaraq reyestrə salır və
sertifikat verir.
Uyğunluq sertifikatı almaq üçün hüquqi və ya fiziki şəxs haqqında məlumatlar, Gigiyenik
sertifikatın surəti və normativ sənədlər, istehsalçının apardığı sınaqların protokolları, emal
olunmamış bitki mənşəli məhsullar üçün fitosanitar sertifikatının surəti, keyfiyyəti idarəetmə
![Page 7: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/7.jpg)
7
sisteminin sertifikatının surəti (olduqda) Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət
Komitəsinə təqdim olunmalıdır.
Fitosanitar sertifikatın alınması üçün hüquqi və ya fiziki şəxs haqqında məlumatlar, bitki və
bitkiçilik məhsullarının təsviri (ixrac olunan bitki və bitkiçilik məhsullarının adı, mənşəyi və
miqdarı (hər növ üzrə), idxalçı ölkənin adı və yükün daxilolma ünvanı, məhsulun yüklənmə yeri
və tarixi, yük ixrac edilən sərhəd buraxılış məntəqəsinin adı), xidmət haqqının ödənilməsi barədə
qəbz Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinə təqdim
edilməlidir.
Mənşə sertifikatını almaq üçün ixracçı İİN-nin nəzdindəki İstehlak Mallarının Ekspertizası
Bürosuna keyfiyyət haqqında vəsiqə (pasport), ixrac olunan malın alınması haqqında sənədlər
(müqavilə, tədarük aktları, nəqliyyat qaimələri, ödəniş sənədləri), dövlət standartlarına uyğunluq
sertifikatı, malgöndərənin Azərbaycan Respublikasının müvafiq orqanlarında (təşkilatlarında)
qeydiyyatdan keçməsi haqqında sənədlər, müqavilə, malın adı, növü, mənşəyi, kəmiyyəti, təyinat
məntəqəsi, təyinat ölkəsi, nəqliyyat vasitəsi və s. məlumatların əks olunduğu müraciət təqdim
edilir. Əgər bu sənədlər əsasında malın mənşəyini təyin etmək mümkün olmazsa, onda Büronun
eksperti digər sənədlər tələb edə bilər.
Müəssisə ekspertizaların aparılması, təsdiqedici kod nömrəsinin verilməsi və reyestrə
salınması üçün ərizə ilə İİN-ə müraciət edir. Nazirlikdə ən azı 2 nəfərdən ibarət ekspert qrupu
yaradılır, ekspertizalar aparılır və təsdiqedici kod verilir və bu barədə Avropa Komissiyasının
aidiyyəri orqanlarına bildiriş göndərilir.
Keyfiyyət sertifikatının alınması üçün indiyədək alınmış sertifikatlar – (Gigiyena,
Uyğunluq, Fitosanitar, Mənşə sertifikatları, Təsdiqedici kod nömrəsi) invoys və müqavilə ilə
birlikdə İİN-ə təqdim olunmalıdır.
Tədqiqat zamanı informasiyanın əlçatanlığının və nar məhsullarının ixracı üçün lazım olan
sertifikatlar barədə rəsmi qurumların saytlarında yerləşdirilən informasiyanın yetərliliyi və ona
çıxış səviyyəsinin qiymətləndirilməsi göstərib ki, Gigiyenik və Fitosanitar sertifikatlar barəsində
informasiya yoxdur, Uyğunluq, Mənşə sertifikatları barədə qismən məlumat yerləşdirilib,
Təsdiqedici kod nömrəsi və Keyfiyyət sertifikatının alınma qaydaları barəsində isə tam məlumat
var.
![Page 8: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Toplanmış statistik baza əsasında xərclərin hesablanması və qiymətləndirmə.
Metodologiyaya uyğun olaraq toplanılmış statistik baza əsasında hesablamalar aparılıb.
Nəticələrin müqayisəli təhlili göstərib ki, Aİ ölkələrinə məhsul ixracı prosedurunun hər bir
mərhələsinin rəsmiləşdirilməsinə və həyata keçirilməsinə sərf olunan vaxtın böyük hissəsi dövlət
qurumlarının payına düşür. İxrac prosedurlarına şirkətlərin və dövlət qurumlarının ümumi vaxt
sərfi isə müvafiq olaraq 84 saat və 272 saat təşkil edib. Göründüyü kimi ixrac prosesinə dövlət
orqanlarının sərf etdiyi vaxt şirkətləri 3 dəfədən artıq üstələyir.
Şirkətlər üçün Avropa Birliyi ölkələrinə 20 ton nar şirəsinin ixracının təşkili və həyata
keçirilməsi xərcləri 658 manat (143 manat vaxt sərfi + 515 manat rəsmi ödənişlər)
məbləğində qiymətləndirilib. Qeyri-rəsmi ödənişlərlə birgə, bu xərclər 900 manata çatır.
Hesablamalar zamanı dövlət qurumlarının ixracın sənədləşdirilməsi ilə bağlı öz
funksiyalarını yerinə yetirməsinə çəkdikləri vaxt sərfi xərcləri isə 462 manat məbləğində
qiymətləndirilib. Bu, birgə vaxt sərfinin 76%-ni təşkil edir.
Beləliklə, 20 ton nar şirəsinin ixracı zamanı bütün maraqlı tərəflərin ixracla bağlı ümumi
xərcləri, qeyri-rəsmi ödənişləri də nəzərə alsaq, 1370 manata bərabərdir (605 manat ümümu
vaxt sərfi xərcləri + 515 manat rəsmi ödənişlər + 250 manat qeyri-rəsmi ödənişlər)
Standartlaşma və sertifikatlaşma ilə bağlı dövlət səviyyəsində görülən işlər və faktiki
vəziyyətin qiymətləndirilməsi. Qanunvericlik aktlarında müvafiq dəyişiklik və əlavələr
edilməklə yanaşı ―2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları
ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı‖nda illər üzrə dövlət qurumlarının qarşısına ixrac
potensialından maksimum istifadə olunması üçün vəzifələr qoyulub. Ötən illərdə bəzi işlər
görülüb. Məsələn, bağlanmış ticarət müqavilələrinin İqtisadi İnkişaf Nazirliyində ekspertizadan
və qeydiyyatdan keçirilməsi proseduru ləğv edilib, ödəmə haqlarının qabaqcadan ödənilməsi
məhdudiyyəti aradan qaldırılıb, idxal-ixrac əməliyyatlarının həyata keçirilməsi zamanı riayət
edilən prosedurlardan 1-i ləğv olunub, bu səbəbdən ixrac proseduruna sərf olunan vaxt 3 gün
azalıb. Eyni zamanda, Dövlət Proqramına uyğun olaraq İstehlak mallarının ekspertizası Bürosu
MMC yaradılıb, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların
Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətində yeyinti məhsullarının keyfiyyət və təhlükəsizliyinə
nəzarət üzrə yeni laboratoriya istifadəyə verilib, nazirlik tərəfindən ―Qeyri-neft məhsullarının
ixracının stimullaşdırılmasına dair Tədbirlər Planı (2011-2013)‖ layihəsi hazırlanaraq Nazirlər
Kabinetinə təqdim olunub.
![Page 9: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Buna baxmayaraq, bu sahədə yenə də problemlər qalmaqdadır və faktiki olaraq müəssisələr
daxili bazara bəzən məhsulun keyfiyyətinə o qədər də yüksək tələblər nəzərdə tutmayan dövlət
standartlarından da aşağı məhsullar buraxırlar. Daxili bazarda nəzarəti həyata keçirən İİN-nin
yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti
tərəfindən keyfiyyətsiz məhsulların ticarət obyektləruində aşkarlanıb məhv edilməsi artıq
ənənəvi hala çevrilib.
Xaricə ixrac olunan məhsulları isə, bizim standartlara, laboratoriyalara və onların
əməkdaşlarına inamı olmayan əcnəbi alıcılar öz ölkələrinin akkreditasiya olunmuş
laboratoriyalarında yoxlayır və buna uyğun olaraq sənədlərlə təmin edirlər. Bu mexanizm
Avropa və Amerika istiqamətli ixrac üçün xarakterikdir. MDB ölkələrinə nar məhsulları sadə
sxem üzrə (təsdiqedici kodsuz və keyfiyyət sertifikatsız) ixrac olunur. Nəticədə sertifikatlaşma
üzrə müxtəlif dövlət qurumlarının yayğın, koordinasiya olunmayan işi nəticəsində müxtəlif
ölkələrə keyfiyyətsiz məhsullar ixrac olunur. Rusiyada, Ukraynada keyfiyyətsiz Azərbaycan nar
şirələrinin satışdan çıxarılması barədə həmin dövlətlərin nəzarətedici orqanlarının rəsmi
saytlarına yerləşdirilmiş kifayət qədər məlumat var.
Tapıntılar.
1. İxrac prosedurlarına şirkətlər tərfindən sərf olunan vaxt, rəsmi rüsum və xidmət tarifləri
xərcləri Aİ-yə ixrac olunan məhsulun dəyərinin təxminən 2.7%-ni təşkil edir (Aİ-yə ixrac
olunan nar şirəsinin 1 litri 2.20 dollara satılır. Hesablamalar zamanı bu rəqəm əsas götürülüb).
Beynəlxalq təcrübəyə görə şirkətlərin ixrac xərcləri məhsulun dəyərinin 1%-i civarında olur.
2. ―Yeyinti məhsulları haqqında‖ qanunun 14-cü maddəsi ―Yeyinti məhsullarının idxalı və
ixracı‖ adlandırılsa da, bu maddədə ixracla bağlı məlumatlar yoxdur.
3. Nar məhsullarının ixracı ilə məşğul olan müəssisələrin heç birində standartların, sanitariya-
gigiyena norma və normativlərinin olmaması. Müəssisənin təmsilçiləri bu norma və
normativləri necə (elektron, çap məhsulu) və hardan əldə edəcəklərini bilmirlər.
4. Uyğunluq və Mənşə sertifikatlarının verilməsi zamanı aparılan laborator analizlərə görə
ödənilən xidmət haqlarının məhsulun miqdarına (müvafiq olaraq istehsalın və ixracın
həcminə) görə faiz nisbətində müəyyənləşdirilir ki, bu da beynəlxalq tələblərə cavab vermir.
![Page 10: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/10.jpg)
10
5. Dövlət proqramlarında nəzərdə tutulan vəzifələrin tam yerinə yetirilməməsi. (Optimal
sertifikatlaşdırma, laborator müayinə, sınaq və satışına səmərəli nəzarət mexanizminin
seçilməsi, beynəlxalq standartların bazasında yeni milli standartların qəbulu və s.)
6. Azərbaycan Respublikasında istehsala tətbiq olunan standartların yalnız keçmiş SSRİ
məkanındakı bəzi respublikalarda keçərli olması, beynəlxalq standartlardan, hətta çox vaxt
Rusiada qəbul olunmuş QOST-lardan geri qalması.
7. Qida məhsulları istehsal edən yerli müəssisələrin əksəriyyətində texniki şərtlərərə, keyfiyyəti
idarəetmə sisteminə əməl edilməməsi, lazımi analizləri aparmağa imkan verən
laboratoriyaları əldə etmək üçün vəsaitin olmaması.
8. Beynəlxalq akkreditasiyadan keçmiş, analizlərinin nəticələrinə xarici partnyorların inamı olan
müstəqil laboratoriyaların yoxluğu və mütəxəssis çatışmazlığı.
9. Sertifikatların verilməsinə və keyfiyyətə nəzarət olunmasına səlahiyyəti olan dövlət
qurumlarının çoxluğu. 5 sertifikatın və 1 təsdiqedici kodun verilməsi ilə 4 dövlət qurumu
məşğul olur. Hətta təsdiqedici kodun, Mənşə və Keyfiyyət sertifikatlarının verilməsinə məsul
olan İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə qısa müddətdə ayrı-ayrılıqda 3 dəfə müraciət etmək tələb
olunur.
10. Bankların, kredit təşkilatlarının qida məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan biznesə müasir
laboratoriyaları almaq üçün kredit xəttinin açılmasında maraqlı olmaması.
Təkliflər, onların məzmunu və təsirlərinin qiymətləndirilməsi.
1. Qida məhsullarının Avropa İttifaqına ixracı zamanı Mənşə, Keyfiyyət sertifikatlarının
və Təsdiqedici kod nömrəsinin verilməsi üçün İqtisadi İnkişaf Nazirliyi nəzdində
Vahid Pəncərənin yaradılması.
Təsirləri:
1. Əvvəllər müəssisələrin Mənşə sertifikatı, təsdiqedici kod və Keyfiyyət sertifikatı almaq üçün
sadalanan ardıcıllıqla ayri-ayrılıqda müraciət etməsinə və təkrarlanan sənədlərin təqdim
olunmasına ehtiyac qalmayacaq. Bu da şirkətlərin ixraca sərf etdikləri xərcləri 0.4% azaldacaq.
2. ―2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı
təminatına dair Dövlət Proqramı‖nda nəzərdə tutulan vəzifə - Yeyinti məhsullarının
![Page 11: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/11.jpg)
11
təhlükəsizliyinə və keyfiyyətinə nəzarət sahəsində paralelçiliyin aradan qaldırılması və
qanunvericilik bazasında zəruri dəyişikliklərin həyata keçirilməsi reallaşacaq1.
3. Təsdiqedici kod nömrəsi və Keyfiyyət sertifikatının verilməsi zamanı təkrar laborator
analizlərin aparılmasına ehtiyac qalmayacaq.
4. Şirkətlərin ixrac icazəsinə sərf etdikləri ümumi vaxt Vahid Pəncərə səbəbindən 26 % azalaraq
62 saata düşəcək, pulla ifadədə isə 143 manatdan 105 manata qədər azalacaq. Bununla yanaşı,
dövlət qurumlarının ixrac prosedurlarına sərf etdikləri ümumi vaxt 36 saata yaxın, pul ifadəsində
isə 61 manat azalacaq.
2. Mənşə və Uygunluq sertifikatarının verilməsinin xidmət haqqı tariflərinə yenidən
baxılması, tariflərin təyin olunmasına yanaşma prinsipinin dəyişdirilməsi. Eyni
zamanda, Gigiyenik və Keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi zamanı tətbiq olunan
tariflərin daxili qərarla deyil, Tarif (Qiymət) Şurası tərəfindən tənzimlənməsi zəruriliyi.
Tarif (Qiymət) Şurasının müvafiq qərarında Uyğunluq sertifikatının verilməsi zamanı rüb
ərzində satışın həcminə görə (manatla) tariflər müəyyənləşdirilib, Mənşə sertifikatının
verilməsi tariflərini tənzimləyən qərarına görə isə, tariflər ixrac olunan məhsulun həcminə
(tonla) görə hesablanır. Əslində, beynəlxalq standartlara görə, tariflər müvafiq dövlət orqanı
tərəfindən görülən işin həcminə görə müəyyən edilməlidir. “Tənzimlənən qiymətlət haqqında”
qanuna müvafiq olaraq Gigiyenik və Keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi tarifləri barədə Tarif
(Qiymət) Şurası qərar verməlidir.
Təsirləri:
2.1 Bu dəyişikliyin edilməsi ilk növbədə, ixracçıların öz xərclərini qabaqcadan hesablamaq və
planılaşdırmaq imkanı verərdi. Eyni zamanda, ixracçını xərcləri 0.3% aşağı düşərdi. Beləliklə,
ixrac prosedurlarına sirkətlərin çəkdikləri xərclərin malın dəyərində payı 0.7 % azalacaq
(Azalmanın 0.4 faizi Vahid Pəncərənin tətbiqi, 0.3 faizi isə 2-ci təklifin reallaşması nəticəsində
baş tutacaq)
2.2 Eyni zamanda, bu prinsip özündə beynəlxalq yanaşmanı ehtiva etdiyindən Dünya Ticarət
Təşkilatının da tələblərindəndir.
2.3 İkinci təklifin reallaşması tarif siyasətindəki boşluğun aradan qaldırılmasına imkan verəcək.
1 Bax Əlavə 9.1
![Page 12: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/12.jpg)
12
3.Milli standartların təkmilləşdirilməsi. Qida istehsalı müəssisələrində HACCP prinsiplərinin
ardıcıl tətbiqi.
Təsirləri:
3.1 Qida məhsullarının keyfiyyətinin tədricən yüksəlməsinə, daxili bazara çıxarılan məhsulla
xaricə satılan məhsulun keyfiyyətinin yaxınlaşdırılmasına, son nəticədə ikili standartlardan
tədricən imtinaya imkan yaradar.
3.2 Müxtəlif nazirlikləri və onların aidiyyatı qurumlarını norma və standartların
təkmilləşdirilməsinə istiqamətləndirəcək.
4. Standartlara, sanitariya-gigiyena norma və normativlərinə əlçatanlığın təmin olunması. Bu
standartların, norma və normativlərin broşürlər şəklində çap olunub yayılması, əlaqədar
orqanların rəsmi saytlarında və digər populyar saytlarda yerləşdirilməsi, TV-lərdə reklam
roliklərinin verilməsi.
Təsirləri:
4.1 Sahibkarların məlumatlılıq səviyyəsi artar, maarifləndirmə sayəsində prosesin şəffaflığı
yüksələr.
4.2 Sahibkarlar qanunvericlik çərçivəsində öz öhdəlikləri barəsində daha məlumatlı olarlar.
5. Keyfiyyətə nəzarət analizlərinin aparılmasına imkan verən reqional, o cümlədən müstəqil
laboratoriyaların yaradılması, mütəxəssislərə təlim və treninqlərin keçilməsi. Müvafiq Dövlət
Proqramları çərçivəsində bu tip laboratoriyaların yaradılması, texniki və mütəxəssis
potensialının gücləndirilməsi reallaşdırıla bilər. Eyni zamanda, dərin laborator analizlərin
aparılmasına məsul olan mütəxəsisilərə xarici trenerlər tərəfindən treninqlərin keçilməsi
təşkil oluna bilər.
Təsirləri:
5.1 Texniki imkanları yüksək olan laboratoriyaların yaradılması,
5.2 Yüksək ixtisalı mütəxəssislərin hazırlanması dərin laborator analiz nəticəsində məhsulun
tərkibi ilə bağlı verilən fiziki-kimyəvi, boloji, toksikoloji xarakteristikaların xarici alıcılar
tərfindən tanınmasına imkan yaradar.
![Page 13: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/13.jpg)
13
6. “Yeyinti məhsulları haqqında” qanunun “Yeyinti məhsullarının idxalı və ixracı” adlanan
14-cü maddəsində ixracla bağlı qaydalar və şərtlərin əks etdirilməsi.
Qanunun 14-cü maddəsininin birinci abzası aşağıdakı redaksiyada verilsin:
―Yeyinti məhsullarının idxalı və ixracı zamanı Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan milli
sertifikatlaşdırma sisteminin tələbləri və qaydaları tətbiq edilir.‖
Həmin maddənin 4-cü abzasından sonra aşağıdakı 2 abzas əlavə olunsun:
―Azərbaycandan xarici dövlətlərə yalnız qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq sertifikatlarla tə-
min edilmiş yeyinti məhsulları ixrac edilə bilər.
Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan normativ sənədlərə əsasən verilmiş müvafiq
sertifikatları olmayan yeyinti məhsullarının Azərbaycan gömrük ərazisinə daxil edilməsinə yol
verilmir‖
Təsirləri:
6.1 Qanunvericlik aktlarının təkmilləşdirilməsi prosesi davam edəcək və aidiyyatı qurumların
daha əsaslı qərarlar verməsi üşün normativ baza formalaşacaq.
7. Təsdiqedici kod nömrəsinin ildə 2 dəfə, 6 aydan bir verilməsi. Hazırda ―Azərbaycan
Respublikasmdan Avropa İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən şərab və şərab məhsullannm, meyvə və
tərəvəz şirələrinin keyfiyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi‖ Qaydalarına uyğun olaraq bu kod
ildə 4 dəfə verilir.
Təsirləri:
7.1. Bu zaman müvafiq dövlət qurumunun vaxt sərfinə qənaət edilir, xərclər azalır.
![Page 14: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/14.jpg)
14
1. Giriş. Problemin təsviri. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri
Azərbaycanda ixrac üçün potensial imkanları olan emal olunmamış kənd təsərrüfatı
məhsulları və emal olunmuş qida məhsullarının emalı və istehsalı şərtlərinin Aİ-nin tələblərinə
uyğunlaşdırılması ilə bağlı ölkəmizin bir çox dövlət qurumları məşğul olur. Buraya konkret ixrac
məhsulları üçün Aİ-nin tələblərinin öyrənilməsi, qanunvericilik aktlarının ("Azərbaycan
qanunvericiliyinin Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması üzrə 2010-2012-ci illər üçün Tədbirlər
Planı‖nın hazırlanması və sair) və serifikatların bu tələblərə uyğunlaşdırılması, məhsulun
emalından əvvəlki mərhələdən başlayaraq istehsal prosesinin sonuna kimi keyfiyyətinin
izlənilməsi və idarəolunması sistemlərinin qurulması daxildir. Qida məhsullarının təhlükəsizliyi
üçün nəzərdə tutulmuş HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point) prinsiplər
sisteminin tələblərinə cavab verən İSO-22000 standartının öyrənilməsi nəticəsində ölkəmizdə bir
neçə müəssisə Aİ-yə qida məhsulları ixracına şərait yaradan texologiyanı tətbiq etməyə, qabaqcıl
keyfiyyəti idarəetmə sistemini qurmağa, istehsalın hər addımını (etapını) izləmək imkanı verən
laboratoriya avadanlıqları almağa müvəffəq olub. Bu da məhsulun istehsalı, saxlanması və
çatdırılması mərhələlərində xüsusi risk və təhlükələrin aşkarlanması və idarəolunmasına, effektiv
nəzarət və monitorinq metodlarının tətbiqinə şərait yaradıb.
2009-cu ilin yanvar ayının 1-dən etibarən Azərbaycan Aİ-nin təqdim etdiyi güzəştli ticarət
sisteminin ən üst pilləsi olan ―GSP+‖ proqramına benefisiar ölkə statusu ilə daxil edilib. ―GSP+‖
proqramı benefisiar ölkəyə digər stimul tədbirlərindən daha geniş imtiyazlar verir. Nəticə olaraq
Azərbaycan həm həssas, həm də qeyri-həssas minlərcə mal qrupları üzrə öz məhsullarını Avropa
İttifaqı bazarlarına rüsumsuz ixrac imkanını əldə edib. Həmin imtiyazın müddəti bu il başa çatır.
Həm dövlət qurumları, həm də öz məhsullarını Aİ-yə ixrac etmək niyyətində olan yerli
müəssisələr səviyyəsində müəyyən işlərin görülməsinə baxmayaraq hazırda ixrac potensialının
çox az hissəsindən istifadə olunur. Rəsmi statistik məlumatlara əsaslanıb bu nəticəyə gəlmək
mümkündür:
![Page 15: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Cədvəl 1. 2010-cu ildə Azərbaycanın ixracla bağlı bəzi göstəriciləri (min ABŞ dolları)
Cəmi ixrac 21360210.2
MDB ölkələri 1983871.2
Uzaq xarici ölkələr 19376339
O cümlədən,
Albaniya 6940.2
Almaniya 9906.3
Avstriya 779.2
Belçika 1286.7
Böyük Britaniya və Şimali İrlandiyanın Birləşmiş Krallığı 6441.6
Bolqarıstan 136535.8
Çex Respublıkası 233.7
Danimarka 241.3
Estoniya 461.5
Finlandiya 24.7
Fransa 1856523.6
Xorvatiya 787168.9
İrlandiya 26.5
İslandiya 5.6
İspaniya 178522.2
İsrail 1744821.9
İsveçrə 94428.6
İsveç 99.5
İtaliya 7044153.9
Makedoniya 1.1
Latviya 3896.3
Litva 2056.1
Lüksemburq 126.7
![Page 16: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Cədvəl 1-dən göründüyü Azərbaycanın ixarcının əksər hissəsi (90.7%) Aİ və digər uzaq xarici
ölkələrin payına düşur. Ancaq bu bir faktdır ki, ixrac məhsullarının içərisində qeyri-neft sektoru
məhsullarının payı cüzidir. Bunu Cədvəl 2 –də ―Ərzaq məhsulları, spirtli və spirtsiz içkilər, sirkə,
tütün‖ mal qrupu üzrə üzrə verilən məlumatlardan müəyyən etmək mümkündür.
Cədvəl 2. Hazır ərzaq məhsulları, spirtli və spirtsiz içkilər, sirkə, tütün mal qrupu üzrə
2006-2010-cu illərdə ixrac (minABŞ dolları)
Meyvə şirələri, o cümlədən, nar məhsulları ayrıca mal qrupu kimi göstərilmədiyindən bu
rəqəmlərə əsaslanaraq ilkin fikir yürütmək olar. Bu mal qrupunun ümumi ixracda payı 2010-cu
Macarıstan 70.2
Malta 116509.7
Niderland 128902.1
Norveç 1171.4
Polşa 5771.2
Portuqaliya 224613.5
Rumıniya 94249.5
Serbiya və Monteneqro 3.2
Slovakiya 355
Sloveniya 4.1
Bosniya və Herseqovina 2.1
Mal qrupları 2006 2007 2008 2009 2010
Hazır ərzaq
məhsulları, spirtli və
spirtsiz içkilər, sirkə,
tütün 101742.1 229573.8 156236.7 170431.2 214202.9
O cümlədən, Spirtli və
spirtsiz içkilər, sirkə 19025.6 20965.9 18892.4 11326.6 15142.2
![Page 17: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/17.jpg)
17
ildə 1%, ―Spirtli və spirtsiz içkilər, sirkə‖nin xüsusi çəkisi isə 0.1 faiz təşkil edir. Sonuncu
göstəricinin içərsində nar şirəsi də var.
Başqa statistik göstəricilərə də nəzər salaq. Respublikada nar emalı sahəsində qabaqcıl
texnologiyanın və standartların tətbiqi ilə digərlərindən fərqlənən, Göyçayda fəaliyyət göstərən
―Aznar‖ ASC-nin mal dövriyyəsi 2009-cu ildə 1 milyon 28 min manat olub. Bunun 937 min 889
manatı xarici ölkələrə göndərilən məhsulların payına düşür. Bu isə müəssisənin istehsal gücü ilə
müqayisədə çox kiçik gostəricidir. Zavodda quraşdırılan avadanlıqlar saatda 20 ton meyvə emal
etmək gücünə malikdir. Cəmiyyətin təsisçisi olan ―Baku-Azərbaycan İnvestment‖ MMC
zavodda istehsalın artırılması, yeni texnologiyanın tətbiqi üçün 2008-ci ildə 3 042 550 manat,
2009-cu ildə isə 1 336 841 manat sərmayə qoyub. Goründüyü kimi istehsal gücü ilə istehsal
olunan məhsulun həcmi arasında dərin uyğunsuzluq var, eyni zamanda, 2 ildə qoyulan sərmayə
zavodun dövriyyəsindən bir neçə dəfə artıqdır. Bütün bunlar nar və nar məhsullarının Aİ-yə
ixracı sahəsində problemlərin mövcudluğundan xəbər verir.
Tədqiqatın məqsədi nar məhsullarının ixracı zamanı yaranan baryerləri və problemləri
aşkara çıxarmaqdır.
Tədqiqatın əsas vəzifəsi isə ixrac prosesinin mərhələli tədqiqi nəticəsində tapıntıları
aşkara çıxarmaq və beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq ixrac prosedurlarının sadələşdirilməsinə,
benefisiarların potensial imkanlardan maksimum faydalanmasına şərait yaradan təkliflər paketi
hazırlamaq və onların təsirlərini qiymətləndirməkdir.
![Page 18: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/18.jpg)
18
2. Metodologiya. Toplanmış informasiya bazasının emalı üsulları
Tədqiqatın metodologiyası inzibati maneələri aşkara çıxarmaq, ixracın həcminə təsirləri
qiymətləndirmək üçün toplanmış məlumat bazasının vahid sistemə gətirilməsini, sərf olunmuş
vaxtı manata çevirməklə işlənilməsini nəzərdə tutur.
Metodologiya ilkin mərhələdə konkret olaraq nar və nar məhsullarının Aİ-yə ixracına aid
qanunvericilik bazasının toplanılması, ekspertizası, potensial ixracçıların qanunvericlik
öhdəliklərinin və tələblərinin müəyyənləşdirilməsini əhatə edir.
Tədqiqatın metodoloji əsaslarına nar məhsullarının Aİ-yə ixracı ilə məşğul olan
sahibkarlarlarla, ixrac icazəsi verən aidiyyəti dövlət qurmları ilə (Səhiyyə Nazirliyinin Gigiyena
və Epidemologiya Mərkəzi, Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi,
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidməti, İqtisadi İnkişaf
Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə Dövlət Xidmətinin nəzdində İstehlak
Mallarının Ekspertizası Bürosu) görüşlərin və sorğuların keçirilməsi nəticəsində məlumat
bazasının yaradılması, şirkətlər və dövlət qurumları tərəfindən sərf olunan xərcləri
müəyyənləşdirmək üçün düsturdan istifadə daxildir.
Eyni zamanda, AB-nin qida məhsullarına münasibətdə tələb etdiyi şərtlərin və beynəlxalq
təcrübənin öyrənilməsi əsasında sertifakatlaşdırmanın uyğun varinatının seçilməsi tədqiqatın
vəzifələrinə daxildir.
Metodolgiyanın daha bir istiqaməti - qanunvericilik aktlarınım ekspertizası əsasında,
aşağıdakı nümunəvi sorğu anketi formasının hazırlanmasıdır. Sorğular vaxt və digər xərclərin
işlənməsinin vahid prinsiplərini müəyyənləşdirmək və təsirlərini qiymətləndirmək, hər bir addım
üzrə manat ifadəsində xərcləri müəyyən etmək üçün əsas olub. Həmin nümunəvi sorğu
anketlərinin əsasında nar və nar məhsullarının Aİ-yə ixracı ilə məşğul olan müəssisələrdə
sorğular keçirilib.
Sorgu anketində aşağıdakı suallar əks etdirilib:
1 2 3=1+2 4 5=3x4 6 7 8=5+6+7
İşçi
qüvvəsi
üçün sərf
olunan
Əlavə
xərclər
(saatlar)
Ümumi
Vaxt
(saatlar)
Bir saata
düşən
orta aylıq
əmək
Şirkətin vaxt
xərcləri
(manat
ifadəsində)
Rəsmi
rüsum və
ödənişlər
Qeyri-
rəsmi
ödənişlər
Cəmi
xərclər
(vaxt və
ödənişlər,
![Page 19: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Keçirilən sorğuların və qanunvericiliyin ekspertizası nəticəsində əldə olunmuş məlumat
bazasının əsasında xərclərin hesablanması üçün düsturlar tərtib olunub:
İ (Ümumi xərclər) = C (Şirkətlərin xərcləri) + P (Dövlət qurumlarının xərcləri) = (H x S1) +
(A + E) + ( DxS2)
C = (H x S1) + (A + E)
H – Şirkət təfindən sərf olunan vaxt (saatla)
S1 – Şirkətlərdə orta əmək haqqı (1 saata düşən)
A – Rəsmi ödənişlər və vergilər
E – Qeyri-rəsmi ödənişlər
P = DxS2
D - dövlət qurumlarının idxal prosedurlarına sərf etdiyi vaxt, saat
S2 – Dövlət qurumlarında orta əmək haqqı (1 saata düşən)
Qeyd edək ki, müəssisə səviyyəsində faktiki xərclər 20 ton nar məhsulunun ixracı timsalında
hesablanılıb.
Aşkar olunmuş tapıntılar əsasında təkliflər paketi hazırlanıb.
Hesablamaların nəticələri tədqiqatın ―Toplanmış statistik baza əsasında xərclərin
hesablanması və qiymətləndirmə‖ bölməsində verilib.
vaxt
(saatlar)
25% haqqı manatla)
![Page 20: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/20.jpg)
20
3. İxrac prosesinin mərhələlər üzrə araşdırılması
İxrac prosesinin daha sadə və aydın şəkildə başa düşülməsi üçün Aİ-yə qida
məhsullarının ixracı ilə bağlı Azərbaycan Respublikası qanunvericliyində nəzərdə tutulan
tələb və öhdəliklərin, eyni zamanda faktiki prosesin araşdırılması nəticəsində ekspert qrupu
tərəfindən sxemlər tərtib olunub. Əvvəlcə bütün ixrac prosedurlarını əks etdirən vahid sxem
qurulub, sonra isə ümumi sxemdə göstərilən hər bir mərhələ üzrə ayrıca prosedur sxemləri
çəkilib. Nar məhsullarının Aİ-yə ixracı ilə məşğul olan Göyçayda yerləşən ―Aznar‖ ASC-də
və Sabirabadda yerləşən ―Sabirabad Konserv‖ QSC-də keçirilən sorğu və intervülərdən sonra
hər bir mərhələnin prosedur sexmində və vahid addımlar zəncirində dəqiqləşdirmələr
aparılıb.
İlkin olaraq qurulan vahid ixrac proseduru (Sxem №1) zəncirində məhsulun ixracına
başlanılması, ödəniş şərtlərinin razılaşdırılması və müqavilənin bağlanılmasından tutmuş
məhsul partiyasının gömrükdən buraxılıb idxaıçıya təhvil verilməsinə kimi bütün addımlar
əsk etdirilib. Tədqiqatın metodologiyasına uyğun olaraq Sxem 1-də nar məhsullarının ixraçı
zamanı ixracçının öhdəsinə düşən mərhələlər verilib.
Sxem №1.Nar və nar məhsullarının Avropa Birliyinə ixrac proseduru (mərhələlərlə)
![Page 21: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Daha sonra ixrac prosesi haqqında daha detallı informasiya vermək məqsədilə qida
məhsullarının Aİ-yə ixracı üçün tələb olunan hər bir sertifikatın alınması prosedurunu əks
etdirən addımlar zənciri qurulub.
Qeyd edək ki, nar məhsullarının AB-yə ixracı üçün qanunvericlikdə 5 sertifaktın
(Gigiyenik sertifikat, Uyğunluq sertifikatı, Fitosanitar sertifikat, Mənşə sertifikatı,
Keyfiyyət sertifikatı ) və bir təsdiqedici kod nömrəsi haqda şəhadətnamənin alınması
nəzərdə tutulur.
Gigiyenik və Uyğunluk sertifikatları əslində ixracdan əvvəl istehsal üçün tələb olunur.
Uyğunluq sertifikatı istehsal olunan məhsulun dövlət standartlarına uyğunluğunu təsdiq edir.
Hər bir istehsalçı istehsala başlamaq üçün bu iki sertifikatı mütləq almalıdır. Hətta Uyğunluq
sertifikatının üzərində onun Azərbaycan Respublikası ərazisində qüvvədə olması barədə qeyd
də var.
Milli standartların Aİ ölkələrində tətbiq olunan standartların tələblərinə cavab verməməsi
səbəbindən birlik ölkələrinə məhsul ixracı zamanı Keyfiyyət sertifikatı tələb olunur.
Keyfiyyət və Mənşə sertifikatlarının verilməsi üçün Gigiyenik və Uyğunluq sertifikatları
tələb olunur. Məhz bu səbəbdən adıçəkilən 2 sertifikat dolayısı ilə ixracla bağlı olduğu üçün
onların da alınması proseduru – tələb olunan sənəd və rüsumlar, səlahiyyətli orqanın vəzifə
və hüquqlarının qanunvericlikdə təsbit olunmuş sərhədləri, sertifikatların verilməsi müddəti –
sxem şəklində tərtib olunub.
3.1 Gigiyenik və Uygunluq sertifikatları
Gigiyenik sertifikatın alınması prosedurları əks olunmuş Sxem 2 iki hissədən ibarətdir.
Diqqətlə nəzər yetirəndə məlum olur ki, hər iki hissədə təqdim edilən sənədlər eynidir. Bunu
necə başa düşmək olar? Birinci il istehsala başlayan müəssisə əvvəlcə Gigiyenik sertifikatı
almaq üçün deyil, istehsal etdiyi yeyinti məhsullarının dövlət gigiyenik qeydiyyatına
alınması üçün müraciət etməlidir. Bu zaman Səhiyyə Nazirliyinin Gigiyena və
Epidemologiya Mərkəzi tərəfindən təqdim olunan sənədlərin ekspertizası və Mərkəzin yerli
xidməti tərəfindən götürülmüş məhsul nümunəsinin laboratoriya analizindən sonra hər sey
qaydasında olarsa, məhsul dövlət qeydiyyatına alınır və onun reyestri aparılır. Yalnız bundan
![Page 22: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/22.jpg)
22
sonra məhsul istehsalçısına Gigiyenik sertifikat təqdim olunur. Gigiyenik sertifikat 1 illiyinə
verildiyindən növbəti il eyni sənədlərin və hazır məhsuldan götürülmüş nümunənin təqdim
olunması təkrarlanır. Bu zaman isə artıq qeydiyyatda olan məhsul təkrar qeydiyyata alınmır,
ona yenə də bir illik müddətə Gigiyenik sertifikat verilir. Gigiyenik sertifikat qanunvericiliyə
uyğun olaraq 10 iş günü müddətində verilir.
Sxem №2. Səhiyyə Nazirliyinin Gigiyena və Epidemologiya Mərkəzindən Gigiyenik sertifikatın alınması
Uyğunluq sertifikatı məhsulun müvafiq standartın tələblərinə uyğunluğun təsdiq etmək
üçün qanunvericilikdə göstərilmiş əksər məhsullara verilir. O məhsullara uyğunluq sertifikatı
verilir ki, həmin məhsullar Nazirlər Kabinetinin 343 saylı Qərarında əks olunmuş məcburi
sertifikatlaşdırılmalı məhsulların siyahısında qeyd edilib. Siyahıda olmayan məhsulların məcburi
sertifikatlaşdırılması aparılmır.
Sertifikatın verilməsi üçün Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət
Komitəsinin ərazi sertifikatlaşdırma idarələrinə müraciət etmək lazımdır. İstehsalçı məhsulu özü
sınaqdan keçirmədikdə sertifikatlaşdırma orqanı məhsulun akkreditləşdirilmiş sınaq
laboratoriyasında sınaqdan keçirilir. Nəticələr əsasında məhsulun sınağı nəticələri haqqında
protokol hazırlanır. Seçilmiş sertifikatlaşdırma sxemində göstərildiyi halda sonra istehsalatın
nəzərdən keçirilməsi və vəziyyətinin qiymətləndirilməsi aparılır.
![Page 23: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Attestasiya olunmuş istehsalatda uyğunluq sertifikatının qüvvədə olma müddəti iki il,
attestasiya olunmamış istehsalatda isə bir ildir. Məhsul partiyasına verilən uyğunluq sertifikatının
qüvvədə olma müddəti konkret halda məhsulun saxlanma şəraiti, yararlılıq müddəti nəzərə
alınmaqla, sertifikatlaşdırmanı aparan orqan tərəfindən, lakin bir ildən artıq olmayaraq müəyyən
edilir. Əgər sənədlərdə hər şey qaydasında olarsa, 10 gün müddətində istehsalçı müəssisəyə
uyğunluq sertifikatı və AZS uyğunluq nişanı haqqında lisenziya təqdim olunur.
Sxem №3. Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən Uyğunluq sertifikatının
verilməsi
3.2 Fitosanitar sertifikat
Nar məhsulları bitki mənşəli olduğundan onun ixracı üçün ilk növbədə, Fitosanitar
sertifikat alınmalıdır. İxracçı yük partiyasını ixrac üçün yola salmazdan ən azı 5 gün əvvəl
Dövlət Xidmətinin yerli qurumlarına qanunvericiliklə müəyyən olunmuş aşağıdakı sxemdə
əks etdirilmiş sənədlərlə müraciət edir. Təqdim olunan ərizə qeydə alındığı gündən
başlayaraq 3 gün müddətində baxılır.
Sənədlər təqdim edildikdən sonra məhsula fitosanitar karantin baxışı aparılır. İxrac
olunan yüklərə ətraflı fitosanitar karantin baxışı ilk yüklənmə yerində, hava, dəniz və çay
limanlarında, dəmiryol stansiyalarında və digər təkrar yüklənmə məntəqələrində (ixrac
![Page 24: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/24.jpg)
24
partiyasının formalaşması zamanı) həyata keçirilir. Mallarda hər hansı uyğunsuzluq
aşkarlanmadıqda daxili karantin sertifikatı verilir. Daxili karantin sertifikatı 2 nüsxədə
hazırlanır, biri mal sahibinə verilir, digəri yerli Karantin Xidmətində qalır. Daxili karantin
sertifikatının verilməsi barədə Dövlət Xidmətinin yerli qurumu tərəfindən dərhal məhsulun
respublikadan ixrac olunduğu sərhəd fitosanitar nəzarəti məntəqəsinə bildiriş göndərilir. Mal
sərhəd karantin xidmətinə gətirilərkən xidmət tərəfindən mala vizual karantin baxışı keçirilir
və uyğunsuzluq olmadıqda xidmət tərəfindən 2 nüsxədə hər nəqliyyat vahidinə sertifikat
verilir. Onun bir nüsxəsi ərizəçiyə (yük sahibinə) verilir, digər nüsxəsi isə Dövlət Xidmətinin
sərhəd fitosanitar nəzarəti məntəqəsində saxlanılır.
İxrac olunan yüklər sərhəddə fitosanitar nəzarəti məntəqəsində boşaldılmadan birbaşa
xarici dövlətlərə göndərilərkən, bitki və bitkiçilik məhsulları mal partiyası formalaşdığı və
göndərildiyi yerlərdə qablaşdırılır, plomblanır və nəqliyyat vasitələrinə yüklənir. Həmin yükə
Dövlət Xidmətinin yerli qurumları tərəfindən 3 nüsxədə fitosanitar sertifikatı hazırlanır və
onun bir nüsxəsi həmin qurumda saxlanılır, iki nüsxəsi isə ərizəçiyə verilir. Ərizəçi yükü
sərhədə çatdırdıqda, fitosanitar sertifikatının bir nüsxəsini Dövlət Xidmətinin fitosanitar
nəzarəti məntəqəsinə verməlidir və yük açılmadan, bölünmədən, digər yüklərə
qarışdırılmadan və yenidən qablaşdırılmadan müəyyən olunmuş qaydada üzərində, gömrük
tələblərinə riayət etməklə, vizual fitosanitar karantin baxışı həyata keçirilərək yola
salınmalıdır.
Sxem №4. Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidməti tərəfindən Fitosanitar sertifikatın verilməsi
![Page 25: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/25.jpg)
25
3.3 Mənşə sertifikatı
İxraç üçün əsas sertifikatlardan biri də Mənşə sertifikatıdır. Mənşə sertifikatı da
Fitosanitar sertifikat kimi mal partiyasına veriılir. Mənşə sertifikatı xammalın istehsaldan
əvvəlki vəziyyətinin nəzarət altında olmasını tələb edir və bu sertifikatın verilməsi zamanı
təkcə hazır məhsula baxış keçirilmir. Mənşə sertifikatı verilən zaman İqtisadi İnkişaf
Nazirliyinin ekspertləri mala yerində baxış keçirməklə yanaşı, istehsal üzrə texnoloji
qaydalara uyğun olmasını yoxlayır, xammal və yarımfabrikatın texniki göstəricilərini əks
etdirən sənədlərlə də tanış olurlar.
Malın mənşə ölkəsi müvafiq qaydalara uyğun olaraq təyin edildikdən sonra mənşə
sertifikatı verilir. Mənşə sertifikatı 3 əsas vərəqdən (Forma ST-1 , Forma A və ümumi forma
və 3 əlavədən (hər formaya bir əlavə) ibarət olur. Forma A sertifikatı Aİ-yə GSP + proqramı
çərçivəsində malların ixracı üçün nəzərdə tutulub.
Sxem №5. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi tərəfindən Mənşə sertifikatının verilməsi
![Page 26: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/26.jpg)
26
3.4 Təsdiqedici kod və keyfiyyət sertifikatı
Aİ-nin tələblərinə uyğun olaraq birlik ölkələrinə meyvə şirələri ixrac edən müəssisələr
təsdiqedici kod nömrəsi almalıdırlar. Kodu İqtisadi İnkişaf Nazirliyi verir. Bunun üçün
müəssisədə aparılan ekspertizaların nətıcəsində tələblərə uyğun hesab edilən müəssisəyə istehsal
və emal növündən, məhsulun ixrac formasından asılı olaraq növbəti rübün ilk ayının 15-nə kimi
təsdiqedıci kod nömrəsi verilir və bu barədə Avropa Komıssiyasının aidiyyəti orqanlarına
müvafiq bildiriş göndərilir. Təsdiqedici kod nömrəsi ildə dörd dəfə olmaqla hər 3 aydan bir
verilir. Təsdiqedici kod nömrəsi almış müəssisədə nazirlik tərəfindən ayda bir dəfədən az
olmayaraq həmin müəssisəyə xəbərdarlıq edilmədən dövri ekspertizalar həyata keçirilir.
Sxem №5. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi tərəfindən Təsdiqedici kod nömrəsinin verilməsi
Nəhayət, Aİ-yə nar məhsulları ixracını həyata keçirmək üçün qanunvericlikdə nəzərdə
tutulan sonuncu sertifikat Keyfiyyət sertifikatıdır. Bu sertifikatı almaq üçün ixracçı İqtisadi
İnkişaf Nazirliyinin İstehlak Mallarının Ekspertizası Bürosuna yuxarıda sadalan sertifikatları
və təsdiqedici kod nömrəsini təsdiqləyən şəhadətnaməni təqdim etməlidirlər.Yalnız həmin
sənədlərin ekspertizasından və məhsuldan götürülmüş nümunənin ekspertizadan keçirib
nəticə haqqında müsbət rəy tərtib etdikdən sonra sonra ixrac icazəsi prosedurlar zəncirini
qapadan sonuncu mərhələ Keyfiyyət sertifikatının verilməsi ilə başa çatır.
Xidmətin əməkdaşları eyni zamanda, Aİ-nin tələbinə əsasən ixracatçı müəssisənin istehsal
prosesinin HACCP planına uyğun olması üzrə müşahidələr aparırlar. Keyfiyyət sertifikatı 3
nüsxədə hazırlanır, biri səlahiyyətli orqanda qalır, 1-i malı müşayiət edən sənədərə daxil
![Page 27: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/27.jpg)
27
edilir, bir isə müəssisəyə verilir. Məhsul ixrac olunduqdan sonra 3 gün ərzində doldurulmuş
yük gömrük bəyannaməsinin sürəti ərizəçi tərəfindən Xidmətə təqdim olunmalıdır.
Sxem №5. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi tərəfindən Keyfiyyət sertifikatının verilməsi
![Page 28: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/28.jpg)
28
4. QANUNVERİCİLİK SAHƏSİNDƏ MÖVCUD VƏZİYYƏT
4.1 Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracını tənzimləyən
qanunvericilik aktları
Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracını tənzimləyən qanunvericilik aktlarının sayı
31-ə çatır. Bura Azərbaycan Respublikasının 6 qanunu, 1 Məcəllə, Nazirlər Kabinetinin 13
qərarı, Prezidentin 2 fərmanı və Tarif (Qiymət) Şurasının 5 qərarı və 2 daxili təlimat, 1 Dövlət
Proqramı və 1 əsasnamə daxildir. (Əlavə 9) Bunlar aşağıdakılardır:
- ―Yeyinti məhsulları haqqında‖ Qanun (18 noyabr 1999-cu il, № 759-IQ);
- ―Standartlaşdırma haqqında‖ Qanun (16 aprel 1996-cı il № 60-IQ);
-“Dövlət rüsumu haqqında‖ Qanun (4 dekabr 2001-ci il, № 223-IIQ);
- ―Fitosanitar nəzarəti haqqında‖ Qanun (12 may 2006-cı il, № 102-IIIQ);
- ―Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında‖ Qanun (10 noyabr 1992-ci il, № 371);
- ―Gömruk tarifi haqqında‖ Qanun (20 iyun 1995-ci il, № 1064);
- Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsi (10 iyun 1997-ci il tarixli 311-IQ saylı Qanuna
əsasən təsdiq edilmişdir);
- ―Yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması
Qaydaları‖ (Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 6 oktyabr tarixli, 158 nömrəli qərarı ilə təsdiq
edilmişdir);
- Yeyinti məhsullarına gigiyenik sertifikatın verilməsi Qaydası (NK-nın 2007-ci il 25 sentyabr
tarixli, 142 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
- ―Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartlara
və tələblərə əməl olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi Qaydaları‖ (NK-nın 2005-ci il
16 avqust tarixli, 154 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
- ―Yeyinti məhsullarına uyğunluq sertifikatının verilməsi Qaydası‖ (NK-nın 2007-ci il 25
sentyabr tarixli, 142 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
- ―Bitki və bitkiçilik məhsullarının idxalına və ixracına, təkrar ixracına, Azərbaycan
Respublikasının ərazisində daşınmasına və dövriyyəsinə idxal karantin icazəsinin, təkrar ixracat
fitosanitar sertifikatı və fitosanitar sertifikatlarının verilməsi Qaydaları‖ (NK-nın 2006-cı il 29
dekabr tarixli, 280 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
![Page 29: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/29.jpg)
29
- ―Azərbaycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə
Dövlət Xidmətinin fəaliyyətinin təşkili və ―Malın mənşəyi haqqında sertifikat‖ formasının təsdiq
edilməsi haqqında‖ NK-nin Qərarı (5 dekabrt 2000-ci il, № 211);
- Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən mal çıxarılarkən zəruri olduqda və bu
müvafiq müqavilələrdə (sazişlərdə), normativ-hüquqi aktlarda və ya Azərbaycan Respublikasının
beynəlxalq müqavilələrində (sazişlərində) nəzərdə tutulduqda malın mənşəyi haqqında sertifikat
verilməsi‖ Qaydaları (Əmr № 56, 24 dekabr 2001-ci il);
- ―Malın mənşə ölkəsinin təyin edilməsi Qaydası‖ (NK-nın 2000-ci il 2 noyabr tarixli, 202
nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
- ―Azərbaycan Respublikasmdan Avropa İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən şərab və şərab
məhsullannm, meyvə və tərəvəz şirələrinin keyfiyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi‖ Qaydaları,
- ―Azərbaycan Respublikasından Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti məhsullarının ixracının tənzimlənməsi
haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı (№ 218,1 aprel 2005-ci il);
- ―Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti məhsullarının ixracı zamanı keyfiyyət sertifikatlarının
verilməsi qaydasının və sertifikatların nümunəsinin təsdiq edilməsi barədə‖ (NK-nın Qərarı, 13
iyul 2005-ci il, № 135);
- ―Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən çıxarılan malların
gömrük qiymətləndirilməsi sisteminin tətbiqi» Qaydaları (NK-nın 12 yanvar 1998-ci il tarixli, 7
nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir);
- ―Gömruk rəsmiləsdirilməsinə görə alınan gömruk yığımlarının Miqdarı‖ (NK-nın 2001-ci il 12
aprel tarixli, 80 nomrəli qərarına əlavə, NK-nın 2007-ci il 27 noyabr tarixli, 189 nomrəli qərarı
ilə təsdiq edilmis mətndə);
- ―Yük gömrük bəyannamələrinin doldurulması‖ Qaydaları (Əmr № 027, 17 iyun 1998-ci il);
- ―Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyi
tərəfindən göstərilən xidmətlərin tarifləri barədə‖ (12 aprel, qərar №3), Tarif (Qiymət) Şurasının
Qərarı;
- ―Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti
Xidməti tərəfindən göstərilən xidmətlərin tariflərinin tənzimlənməsi barədə‖ (26 iyul 2007-ci il,
qərar N 18) Tarif (Qiymət) Şurasının Qərarı;
![Page 30: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/30.jpg)
30
- ―Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti
xidməti, Respublika Nəzarət Toksikologiya laboratoriyası tərəfindən göstərilən pullu xidmətlərin
tarifləri barədə‖ (29 iyun 2006-ci il, qərar N 12) Tarif (Qiymət) Şurasının Qərarı;
- ―İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən
hüquqi və fiziki şəxslərə mənşə sertifikatının verilməsi tariflərinin tənzimlənməsi barədə‖ (30
aprel 2008-ci il, Qərar N 3) Tarif (Qiymət) Şurasının Qərarı;
- 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı
təminatına dair Dövlət Proqramı
- Azərbaycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyi haqqında Əsasnamə (Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 28 dekabr tarixli, 504 nömrəli fərmanı ilə təsdiq
edilmişdir)
- Azərbaycan Respublikasında xarici ticarətin daha da liberallaşdırılması haqqında Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Fərmanı (24 iyun 1997-ci il № 609)
- Mərkəzi Bankın ―Azərbaycan Respublikasinda nağdsiz hesablaşmalar və pul köçürmələri
haqqında təlimat‖ı (Qeydiyyat N 292, 16 oktyabr 2002-ci il)
4.2 İxrac zamanı tələb olunan istehsal üçün nəzərdə tutulmuş sertifikatların
(Gigiyenik və Uyğunluq sertifikatları) qanunvericlik bazası
Gigiyenik və Uyğunluq sertifikatlarının verilməsini tənzimləyən qanunvericlik aktları
―Yeyinti məhsulları haqqında‖, ―Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında‖ və
―Standartlaşdırma haqqında‖, “Dövlət rüsumu haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının
Qanunlarından , NK-nın təsdiq etdiyi ―Yeyinti məhsullarının dövlət gigiyena qeydiyyatına
alınması və dövlət reyestrinin aparılması Qaydaları‖, Yeyinti məhsullarına gigiyenik sertifikatın
verilməsi Qaydası, ―Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi
sahəsində standartlara və tələblərə əməl olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi
Qaydaları‖, ―Yeyinti məhsullarına uyğunluq sertifikatının verilməsi Qaydası‖ və ―Azərbaycan
Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən
göstərilən xidmətlərin tarifləri barədə‖ Tarif (Qiymət) Şurasının Qərarından (Əlavə 9.2. 1,2, 4,
5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12-ci bəndlər) ibarətdir.
―Yeyinti məhsulları haqqında‖ qanunda yeyinti məhsullarının keyfiyyətinin və
təhlükəsizliyinin idarə edilməsi məqsədilə onların keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dair tələblərin
normalaşdırılması və təkmilləşdirilməsi, sertifikatlaşdırılması, dövlət gigiyena qeydiyyatı və
dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi prinsipləri təsbit olunub. Eyni zamanda, qanunda yeyinti
![Page 31: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/31.jpg)
31
məhsullarının istehsalına, qablaşdırılmasına, saxlanmasına və satışına qoyulan tələblər də əks
etdirilib.
―Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında‖ qanunda sanitariya normaları və qaydaları,
gigiyena normativləri barədə tələblər göstərilib. Sənəddə istehsal prosesində sanitariya
normalarına və qaydalarına, gigiyena normativlərinə əməl edilməsinə, ətraf mühitin
cirklənməsinin qarşısını almaq və sağlamlaşdırmaq məqsədi güdən tədbirlərin gorulməsinə,
insanların əmək, məişət, istirahət, təhsil və tərbiyə şəraitinə, istehsal olunan məhsulun gigiyena
göstəricilərinə istehsalat nəzarətini təmin etmək vəzifəsi muəssisələrin, təşkilatların, idarələrin
rəhbərlərinə və fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan vətəndaşlara həvalə edilir. Qanunda yazılır
ki, istehsalat nəzarətinin həyata kecirilməsi üçün məsul orqanlar və şəxslər attestasiyadan
kecməli, muəyyənləşdirilmiş mutərəqqi tədqiq üsullarını işdə tətbiq etməlidirlər.
Sənəddə həmçinin, sanitariya normaları və qaydalarının, gigiyena normativlərinin
hökmən nəşr olunması və sərbəst yayılmalı olması şərti qoyulub.
―Standartlaşdırma haqqında‖ qanunda isə standartlaşdırma üzrə normativ sənədlər və
onlara qoyulan tələblər, standartların tələblərinə riayət edilməsinə dövlət nəzarətinin təşkili
əsasları təsbit olunub.
―Yeyinti məhsullarına gigiyenik sertifikatın verilməsi Qaydası‖, ―Yeyinti məhsullarının
dövlət gigiyena qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması Qaydaları‖ və ―Yeyinti
məhsullarının keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində standartlara və
tələblərə əməl olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi Qaydaları‖nda yeyinti
məhsullarına gigiyenik sertifikatın verilməsi üçün qoyulan tələblər, onların dövlət reyestrinin
aparılması və standartlara əməl olunması üçün dövlət nəzarətinin keçirilməsi prinsipləri
göstərilib. Qaydalarda Gigiyenik sertifikatın satndart forması təsdiq olunub.
Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin göstərdiyi xidmətlərin tarifləri aşağıdakı
cədvəldə verilib. Bu tariflər nə Səhiyyə Nazirliyinin, nə də Tarif (Qiymət) Şurasının saytında
yerləşdirilməyib. Belə çıxır ki, tariflər daxili qərarla təsdiq edilib.
Xidmət Ödəniş
(Manatla)
1. Sanitariya nəzarəti üzrə:
- Normativ texniki sənədlərə, tikinti və digər
layihələrə baxış (1 saat üçün)
2
- Laboratoriya müayinələrinin qiyməti nəzərə
alınmadan gigiyenik sertifikatın, sanitariya
3
![Page 32: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/32.jpg)
32
pasportlarının, gəmi şəhadətnamələrinin və s.
verilməsi
- Mülkiyyət formalarından asılı olmayaraq
müəssisə, təşkilatların sanitariya gigiyenik
vəziyyətinin öyrənilməsi və sağlamlaşdırıcı
tədbirlərin hazırlanması (1 saat üçün)
3
2. Fiziki- kimyəvi müayinələr – müayinə olunan
göstəricinin adı
Azot oksidi, aseton, asetilen, dimetilamin, etilenqlikol,
dixloretan, lak, naftalin, yüksək malekullu spirtlər, etil
spirti, kükürd anhidridi və s. havada təyini
8.0 Hər biri
Benzol, benzin, ammonyak, anilin, divinil, ksilol,
kerasin, metilakrilat, ümumi karbohidrogenlər, karbon
oksidi, stirol, mürəkkəb efirlər, karbon qazının havada
təyini
10.0 Hər
biri
Fenol, furturol, xlor benzol, xloropren, sikloheksan,
formaldehidin havada təyini
10.0 Hər
biri
3. Toksikoloji müayinələr
Qida məhsullarının zərərli kimyəvi maddələrin
qalıqlarının təyini
10.0 Hər
biri
Bitki məhsulların nitratın təyini 5.0 Hər biri
Dənli bitkilərdə, un və un məmulatlarında brometilin
təyini
10.0 Hər
biri
Şərab, şirə və meyvələrdə mis kuporosun təyini 6.0 Hər biri
Kukla, oyuncaq, polimervə sintetik iyin, rəngin
davamlılığının təyini
1.0 Hər biri
Qida məhsulları ilə təmasda olan qablarda və sintetik
materiallarda hazırlanmış məhsullarda ağır metalın
təyini
8.0 Hər biri
―Yeyinti məhsullarına uyğunluq sertifikatının verilməsi Qaydası‖nda məhsulun
sertifikatlaşdırılması qayda və formaları əks etdirilib. Qaydalarda göstərilir ki, həm seriya, həm
də partiya şəklində istehsal olunan yeyinti məhsulları sertifikatlaşdırıla bilər. Qaydalarda
Uyğunluq sertifikatının vahid forması da təsdiq olunub.
“Dövlət rüsumu haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanununda Gigiyenik və
Uyğunluk sertifikatlarının verilməsi üçün müəyyənləşdirilmiş dövlət rüsumları, eyni zamanda,
standartlaşdırma ilə bağlı Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin
göstərdiyi bəzi xidmətlərin rüsumları əks etdirilib.
![Page 33: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Gigiyenik sertifikatın verilməsi – 15 manat, məhsulların (islərin, xidmətlərin) istehsalına
və idxal-ixracına sertifikatın verilməsi - 20 manat, idarəetmə sistemlərinə (keyfiyyətin, ətraf
muhitin, əməyin muhafizəsinin və təhlukəsizliyinin, ərzaq məhsullarının təhlukəsizliyinin və s.)
sertifikatın verilməsi -20 manat, sınaq və kalibrləmə laboratoriyalarının akkreditasiyası barədə
attestatın verilməsi -20 manat, sertifikatlasdırma uzrə orqanın akkreditasiyası barədə attestatın
verilməsi -20 manat məbləğində müəyyənləşdirilib.
―Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyi
tərəfindən göstərilən xidmətlərin tarifləri barədə‖Tarif Şurasının Qərarı ilə isə adından da
göründüyü kimi Dövlət Xidmətinin göstərdiyi bəzi xidmətlərin tarifləri təsdiqlənib. Bu tariflər
aşağıdakı kimidir:
Milli uyğunluq nişanının istifadəsi üçün
ödəniş normativləri: — hüquqi və fiziki
şəxslərdə rüb ərzində məhsul satışının
həcminə görə:
Məbləğ, manatla
-10000 qədər ödən
iş %-
i -
1,0% 118,0
-30000 qədər — 0,68% 240,7
-60000 qədər — 0,5% 354,0
-100000 qədər — 0,32% 377,6
-200000 qədər — 0,18% 424,8
-600000 qədər — 0,09% 637,2
-
1000000
qədər — 0,059 % 696,2
-
2000000
qədər — 0,037 % 873,2
- qədər — 0,014% 991,2
![Page 34: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/34.jpg)
34
6000000
-
1000000
0
qədər — 0,01 % 1180,0
-
1000000
0-
dan yuxarı — 0,008 % —
4.3 İxrac üçün Fitosanitar sertifikatın verilməsinin və bu fəaliyyətə fitosanitar
nəzarətin təşkilinin qanunvericilik əsasları
―Fitosanitar nəzarəti haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Qanununda və ―Bitki və
bitkiçilik məhsullarının idxalına və ixracına, təkrar ixracına, Azərbaycan Respublikasının
ərazisində daşınmasına və dövriyyəsinə idxal karantin icazəsinin, təkrar ixracat fitosanitar
sertifikatı və fitosanitar sertifikatlarının verilməsi Qaydaları‖nda bitki və bitkiçilik məhsullarının
istehsalına və ixracına fitosanitar nəzarətin təşkili, ixrac icazəsi üçün sertifikatın verilməsi
şərtləri və tələbləri, Tarif Şurasının ―Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidməti tərəfindən göstərilən xidmətlərin tariflərinin
tənzimlənməsi barədə‖ , ―Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət
Fitosanitar Nəzarəti xidməti, Respublika Nəzarət Toksikologiya laboratoriyası tərəfindən
göstərilən pullu xidmətlərin tarifləri barədə‖ qərarlarında və ―Dövlət rüsumu haqqında‖ qanunda
(Əlavə 9.2. 12, 13, 14, 15, 16,17-ci bəndlər) göstərilən xidmətlərlə bağlı tariflər və rüsumlar
müəyyənləşdirilib.
―Fitosanitar nəzarəti haqqında‖ qanununun 14-cü maddəsində (İxrac edilən məhsulların
sertifikatlaşdırılması) yazılır ki, ixrac edilən bitki və bitkiçilik məhsulları sertifikatın verilməsi
üçün müraciət edildikdə və dövlət rüsumu ödənildikdə, tələb olunan sənədlər təqdim olunduqda,
sertifikat verilməsi nəzərdə tutulan yüklər, baxış keçirilməsi və digər tədbirlərin aparılması üçün
təqdim edildikdə, göndərilən yüklər beynəlxalq standartların tələblərinə cavab verdikdə
sertifikatlaşdırılır.
![Page 35: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/35.jpg)
35
―Bitki və bitkiçilik məhsullarının idxalına və ixracına, təkrar ixracına, Azərbaycan
Respublikasının ərazisində daşınmasına və dövriyyəsinə idxal karantin icazəsinin, təkrar ixracat
fitosanitar sertifikatı və fitosanitar sertifikatlarının verilməsi Qaydaları‖nda Fitosanitar
sertifikatının verilməsi üçün tələb olunan sənədlərin siyahısı verilib və Fitosanitar sertifikatın
standart forması təsdiq edilib.
―Dövlət rüsumu haqqında‖ qanunda növündən asılı olmayaraq bir nəqliyyat vasitəsinə
(dəst) Fitosanitar sertifikatların verilməsi ucun rüsum məbləği (1 manat) təsdiqlənib. Tarif
Şurasının adıçəkilən qərarlarında isə Dövlət Fitosanitar Nəzarəti xidmətinin xidmət tarifləri Qaz
xromatoqrafı və kalorimetr üsulu ilə pestisidlərin suda, torpaqda, qida, kənd təsərrüfatı və
şərabçılıq məhsullarında kimyəvi qalıq miqdarının təyini (bir analiz) – 9.1 manat, kənd
təsərrüfatı məhsullarında nitrat və nitritin qalıq miqdarının təyini (bir analiz) - 1,7 manat,
meyvələr, tərəvəzlər, digər bitkilərin analizi (1 nümunə) 0.65 manat məbləğində müəyyən
olunub.
4.4. Nar məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracı üçün İqtisadi İnkişaf
Nazirliyinin tələb etdiyi sertifikatların (Mənşə, Keyfiyyət) və təsdiqedici kod nömrəsinin
verilməsinin qanunvericilik əsasları
İxrac prosesinin əsas mərhələsi İqtisadi İnkişaf Nazirliyindən (İİN) mənşə sertifikatının
alınması ilə başlayır. İİN idxalçıya 2 sertifikat və bir təsdiqedici kod nömrəsi vermək üçün
qanunvericliyə uyğun olaraq bir çox posedurlar həyata keçirir, sənədlər tələb edir. İxracın İİN-lə
bağlı mərhələsi Azərbaycan Respublikasının 1qanunu, Prezidentin 2 fərmanı, NK-nın 5, Tarif
(Qiymət) Şurasının 1 qərarı ilə tənzimlənir. Bu qanunvericilik aktları aşağıdakılardır:
―Azərbaycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə
Dövlət Xidmətinin fəaliyyətinin təşkili və ―Malın mənşəyi haqqında sertifikat‖ formasının təsdiq
edilməsi haqqında‖ NK-nın Qərarı, ―Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən mal
çıxarılarkən zəruri olduqda və bu müvafiq müqavilələrdə (sazişlərdə), normativ-hüquqi aktlarda
və ya Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrində (sazişlərində) nəzərdə tutulduqda
malın mənşəyi haqqında sertifikat verilməsi‖ Qaydaları , ―Malın mənşə ölkəsinin təyin edilməsi
Qaydası‖, ―Azərbaycan Respublikasmdan Avropa İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən şərab və şərab
məhsullannm, meyvə və tərəvəz şirələrinin keyfiyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi‖ Qaydaları,
![Page 36: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/36.jpg)
36
―Azərbaycan Respublikasından Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti məhsullarının ixracının tənzimlənməsi
haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, ―Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti
məhsullarının ixracı zamanı keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi qaydasının və sertifikatların
nümunəsinin təsdiq edilməsi barədə‖ NK-nın qərarı, “Dövlət rüsumu haqqında‖ Azərbaycan
Respublikasının Qanunu, ―İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə
Dövlət Xidməti tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə mənşə sertifikatının verilməsi tariflərinin
tənzimlənməsi barədə‖ Tarif Şurasının Qərarı (Əlavə 9.2. 3, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26-cı bəndlər).
Qeyd edək ki, ―Azərbaycan Respublikasından Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti
məhsullarının ixracının tənzimlənməsi haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1 aprel
2005-ci il, 218 saylı Fərmanı ilə İİN-ə Avropa İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən yeyinti
məhsullarının istehsalı və emalı müəssisələrində infrastruktur və məhsulların təhlükəsizlik
meyarları üzrə ekspertizaların keçirilməsi, müəssisələrə təsdiqedici kod nömrələrinin və
ixracatçılara ekspertizanın nəticələrini təsdiq edən sənədlərin verilməsi, həmin məhsulların
keyfiyyətinə nəzarət sisteminin tətbiq edilməsi, istehsal və emal müəssisələrinin reyestrinin
aparılması sahəsində və Avropa İttifaqının bu sahədə müvafiq tələblərinin icrasını həyata
keçirmək üçün vahid səlahiyyətli orqan statusu verilib. Fərmana uyğun olaraq nazirliyin yeyinti
məhsullarının Avropa İttifaqı ölkələrinə ixracının tənzimlənməsi sahəsində vahid səlahiyyətli
orqan müəyyən edilməsi barədə Avropa İttifaqına müvafiq bildiriş göndərilib.
İxraxçı ikin olaraq nazirlikdən Mənşə sertifikatı almalıdır. Bunun üçün ―Azərbaycan
Respublikasının gömrük ərazisindən mal çıxarılarkən zəruri olduqda və bu müvafiq
müqavilələrdə (sazişlərdə), normativ-hüquqi aktlarda və ya Azərbaycan Respublikasının
beynəlxalq müqavilələrində (sazişlərində) nəzərdə tutulduqda malın mənşəyi haqqında sertifikat
verilməsi‖ Qaydalarına uyğun olaraq ərizə ilə nazirlik yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə
Dövlət Xidmətinin nəzdində İstehlak Mallarının Ekspertizası Bürosuna müraciət etməlidir.
Müraciət zamanı müqavilə, tədarük aktları, nəqliyyat qaimələri, ödəniş sənədləri və digər
sənədlərlə yanaşı Uyğunluq sertifikatı da təqdim olunmalıdır. Qaydalarda göstərilir ki, əgər bu
sənədlər əsasında malın mənşəyini təyin etmək mümkün olmazsa, onda Büronun eksperti digər
sənədlər tələb edə bilər.
Malın mənşəyini əks etdirən «Malın mənşəyi haqqında sertifikat» forması «CT-1», «A» və
«Ümumi forma» (1, 2 və 3 nömrəli əlavələr) və bu formalar üçün nəzərdə tutulan «Malın
mənşəyi haqqında sertifikatın əlavə vərəqi» formaları (4, 5 və 6 nömrəli əlavələr) ―Azərbaycan
![Page 37: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə Dövlət Xidmətinin
fəaliyyətinin təşkili və ―Malın mənşəyi haqqında sertifikat‖ formasının təsdiq edilməsi haqqında‖
NK-nın Qərarı ilə təsdiq olunub. ―Dövlət rüsumu haqqında‖ qanunda malın mənşə ölkəsini
təsdiq edən sertifikatın verilməsi üçün dövlət rüsumu 20 manat məbləğində təyin olunub.
Bundan əlavə, ―İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə Dövlət Xidməti
tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə mənşə sertifikatının verilməsi tariflərinin tənzimlənməsi
barədə‖ Tarif Şurasının Qərarına uyğun olaraq mənşə sənədinin verilməsi üçün xidmət tarifləri
aşağıdakı kimi təsdiq olunub:
- 10 tona qədər - 11,8 manat
- 10 tondan 50 tona qədər - 23,6 manat
- 50 tondan 100 tona qədər - 35,4 manat
- 100 tondan 200 tona qədər - 47,2 manat
- 200 tondan 500 tona qədər - 94,4 manat
- 500 tondan yuxarı - 177,0 manat.
Mənşə sertifikatını aldıqdan sonra ixracatçı ―Azərbaycan Respublikasmdan Avropa
İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən şərab və şərab məhsullannm, meyvə və tərəvəz şirələrinin
keyfiyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi‖ Qaydalarına uyğun olaraq təsdiqedici kod nömrəsi
almaq və reyestrə salınmaq üçün nazirliyə ərizə ilə müraciət etməlidir. Təsdiqedici kod 4 aydan
bir olmaqla ildə 3 dəfə verilir və bu barədə 3 gün müddətində müəssisəyə, gömrük orqanlarına və
Avropa Komissiyasının aidiyyəti orqanlarına yazılı şəkildə məlumat verilir. İxracatçı müəssisə
təsdiqedici kodu aldıqdan sonra ixrac üçün sonuncu sənədin – Keyfiyyət sertifikatının alınması
üçün müraciət etməlidir. Bu zaman ―Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti məhsullarının ixracı
zamanı keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi qaydasının və sertifikatların nümunəsinin təsdiq
edilməsi barədə‖ Qaydalara uyğun olaraq indiyədək alınmış sertifikatlar – (Gigiyena, Uyğunluq,
Fitosanitar, Mənşə sertifikatları, Təsdiqedici kod nömrəsi) invoys və müqavilə ilə birlikdə İİN-ə
təqdim olunmalıdır. “Dövlət rüsumu haqqında‖ qanuna uyğun olaraq Keyfiyyət sertifikatının
verilməsi rüsumu 20 manatdır.
![Page 38: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/38.jpg)
38
4.5. Gömrük ixrac prosedurlarını tənzimləyən qanunvericilik aktları
İxrac zamanı gömrük prosedurlarını tənzimləyən qanunvericilik aktları ―Gömrük Məcəlləsi‖,
―Gömruk tarifi haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu, ―Azərbaycan Respublikasının
gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən çıxarılan malların gömrük qiymətləndirilməsi
sisteminin tətbiqi» Qaydaları, ―Yük gömrük bəyannamələrinin doldurulması‖ Qaydaları, ―Dövlət
Gömrük Komitəsinin Mərkəzi Laboratoriyası tərəfindən göstərilən pullu xidmətlərin tariflərinin
tənzimlənməsi barədə‖ Tarif Şurasının Qərarı və ―Gömrük rəsmiləsdirilməsinə gorə alınan
gömrük yığımlarının Miqdarı‖ndan (Əlavə 9.2. 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33-cü bəndlər) ibarətdir.
―Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən çıxarılan malların
gömrük qiymətləndirilməsi sisteminin tətbiqi» Qaydalarına müvafiq olaraq malın gömrük dəyəri
müəyyən edilir. Bu zaman ―Gomrük tarifi‖ haqqında qanunun tələbləri gözlənilir.
Gömrük Məcəlləsi və ―Gömrük tarifi haqqında‖ qanunda isə gömrük ərazisindən keçirilən
malların bəyan edilməsi və mənşə ölkəsinin təyin olunması qaydaları əks etdirilib. ―Yük gömrük
bəyannamələrinin doldurulması‖ Qaydalarında isə hansı qrafanın kim tərəfindən və necə
doldurulması və təsdiq edilməsi göstərilib:
Bəyannaməçi tərəfindən YGB-nin aşağıdakı qrafaları doldurulur:
- rəqəmlə göstərilən: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 15a, 16, 17, 17a, 18, 19,
20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40,
41, 42, 44, 45, 46, 47, 48, 50, 54;
- hərflə göstərilən: - A B
- Gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri tərəfindən 7, D və S qrafaları
doldurulur.
Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 12 aprel tarixli,80 nomrəli qərarına əlavə kimi 2007-ci il 27
noyabr tarixli, 189 nomrəli qərarı ilə təsdiq edilmis mətndə ―Gömruk rəsmiləşdirilməsinə görə
alınan gömruk yığımlarının miqdarı‖nda göstərilir ki, mal qismində Azərbaycan Respublikasının
gömruk sərhədindən nəqliyyat vasitələri də daxil olmaqla kecirilən (o cumlədən musayiət
olunmayan baqajda və beynəlxalq poct gondərislərində) malların gömruk rəsmiləsdirilməsi ucun
hər bir yuk gömruk bəyannaməsinə və ya gömruk mədaxil orderinə görə malın gömruk
dəyərindən asılı olaraq asağıdakı qaydada gömruk yığımları alınır:
![Page 39: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/39.jpg)
39
- Gömruk dəyəri 1000 manata qədər olduqda 10,0 manat;
- Gömruk dəyəri 1001 manatdan 10000 manata qədər olduqda 50 manat;
- Gömruk dəyəri 10001 manatdan 100000 manata qədər olduqda 100 manat;
- Gömruk dəyəri 100001 manatdan yuxarı olduqda isə 275 manat.
Bundan əlavə, gömruk yuk bəyannaməsinin hər bir əlavə vərəqi ucun sövdələsmə
xarakterindən asılı olmayaraq, 10 manat gömruk yığımı alınır.
Dövlət Gömrük Komitəsinin Mərkəzi Laboratoriyası tərəfindən göstərilən pullu xidmətlərin
tariflərinin tənzimlənməsi barədə‖ Tarif Şurasının Qərarına uyğun olaraq isə ixracatçıdan
aşağıdakı tariflər ə uyğun olaraq meyvə-tərəvəz emalı məhsullarının analizləri, qida
məhsullarında ağır metalların və pestisidlərin təyini üçün məbləğlər alınır:
1. Həllolunan quru maddələrin təyini (refraktometrik üsul) - 10,0 manat
2. Küllülüyün və qələviliyin təyini -15,0 manat
3. Titrlənən turşuluğun təyini – 14,0 manat
4. Mineral qarışıqların təyini – 10,0 manat
5. Qida və qeyri qida məhsullarında ağır metalların (Cu, Zn, Pb, Fe, Ni, Cr, Co, Hg, Cd,
As, Sn, Mn) atom - absorbsiya üsulu ilə təyini - 25,0 manat
6. Xromatomasspektrometrik üsulu ilə - 125,0 manat
İxrac zamanı bank əməliyyatlarının aparılması qaydaları isə Mərkəzi Bankın ―Azərbaycan
Respublikasinda nağdsiz hesablaşmalar və pul köçürmələri haqqında təlimat‖ı ilə (Əlavə 9. 34-
cü bənd) tənzimlənir.
4.6. İnformasiyanın əlçatanlığı
Tədqiqat zamanı nar məhsullarının ixracı üçün lazım olan sertifikatlar barədə rəsmi
qurumların saytlarında yerləşdirilən informasiya səviyyəsinin qiymətləndirilməsi də aparılıb. Bu
zaman sertifikatları verməyə səlahiyyətli orqanların rəsmi saytlarının mövcudluğu, lazım olan
qanunların, Nazirlər Kabinetinin və Tarif (Qiymət) Şurasının qərarlarının saytda yerləşdirilib-
yerləşdirilməməsi vəziyyəti araşdırılıb. Eyni zamanda, bu sənədlərin (əgər səlahiyyətli orqanların
rəsmi saytlarında olmazsa) hardan əldə oluna bilməsi də informasiya əlçatanlığının
qiymətləndirilməsi cədvəlinə daxil edilib.
![Page 40: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/40.jpg)
40
№ Sertifikatın
adı
Səlahiyyətli
orqan
Sertifikatın
alınması
proseduru
barədə
informasiya
Qeyd
1
.
Gigiyenik
sertifikat
Səhiyyə
Nazirliyinin
Gigiyena və
Epidemologiy
a Mərkəzi
yoxdur Gigiyena və Epidemologiya Mərkəzinin saytı yoxdur.
Səhiyyə Nazirlıyinin saytında (www.sehiyye.gov.az) isə
Nazirlər Kabinetiniun yalnız 2009-cu ildən sonrakı
qərarları yerləşdirilib. ―Yeyinti məhsullarına verilən
uyğunluq, gigiyenik sertifikatlarının və baytarlıq
şəhadətnaməsinin formasının və uyğunluq, gigiyenik
sertifikatlarının və baytarlıq şəhadətnaməsinin verilməsi
qaydalarının təsdiq edilməsi haqqında‖ NK-nın 25
sentyabr 2007-ci il, 142 saylı qərarı
http://www.e-qanun.az/files/framework/data/13/c_f_13598.htm
http://azstand.gov.az/index.php?id=27&sub_id=123&sid=118&lang
=3 http://vescc.az/Default.aspx?task=Browser&did=20518&lid=1
linklərindən əldə etmək olar.
Nazirliyin saytında eyni zamanda, xidmət haqqı barədə
Tarif Şurasının qərarı da yerləşdirilməyib. Ümmuiyyətlə,
Tarif Şurasının belə bir sənədi mövcud olmasa da,
Mərkəz çox güman ki, özünün təsdiqlədiyi daxili sənəd
əsasında xidmət haqları hesablayır.
2
.
Uyğunluq
sertifikatı
Standartlaşdır
ma,
Metrologiya
və Patent üzrə
Dövlət
Komitəsi
Qismən Komitənin saytından uyğunluq sertifikatının verilməsi
http://azstand.gov.az/index.php?id=27&sub_id=123&sid
=118&lang=3 qaydalarını əldə etmək olar. Xidmər
haqları haqqında isə heç bir məlumat yerləşdirilməyib.
Bu məlumatı
http://rusum.az/tarif_komiteler_standartlasma.php
linkindən və ya Tarif Şurasının saytından əldə etmək
olar: http://www.tariff.gov.az/?/az/resolution/view/52/
![Page 41: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/41.jpg)
41
3
.
Mənşə
sertifikatı
İqtisadi İnkişaf
Nazirliyi
yanında
İstehlak
Bazarına
Nəzarət üzrə
Dövlət
Xidmətinin
nəzdində
İstehlak
Mallarının
Ekspertizası
Bürosu MMC
Qismən Büronun saytında (www.ekspertiza.az) ―Azərbaycan
Respublikasının gömrük ərazisindən mal çıxarılarkən
zəruri olduqda və bu müvafiq müqavilələrdə
(sazişlərdə), normativ-hüquqi aktlarda və ya Azərbaycan
Respublikasının beynəlxalq müqavilələrində
(sazişlərində) nəzərdə tutulduqda malın mənşəyi
haqqında sertifikat verilməsi qaydalari‖
yerləşdirilməyib. Həmin sənədi
http://e-
qanun.az/files/framework/data/10/c_f_10976.htm
linkindən əldə etmək olar. Ancaq büronun saytının
―Müraciətlər‖ menyusunun ―Ən çox verilən suallar
submenyusunda ‖ sual-cavab şəklində mənşə
sertifikatının alınması üçün lazım olan sənədlər, eyni
zamanda ödənilməli dövlət rüsumunun məbləği (20
manat) açıqlanır. Bu menyunu tapmaq üçün mütləq
saytda xeyli işləmək lazımdır, çunki birbaşa ama
səhifədə yerləşdirilməyib. Ana səhifədə “İstehlak
Mallarının Ekspertizası Bürosu tərəfindən sahibkarlıq
subyektləri üçün göstərilən xidmətlər və bu fəaliyyətdən
istifadə üçün tələb olunan sənədlər barədə məlumat” adlı
ayrıca yerləşdirilmiş menyunu tıklayanda isə mənşə
sertifikatın verilməsi qaydası açılır. Azərbaycan
Respublikasinin Tarif (Qiymət) Şurasının ―İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Bazarına Nəzarət üzrə
Dövlət Xidməti tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə
mənşə sertifikatının verilməsi tariflərinin tənzimlənməsi
barədə‖ (30 aprel 2008-ci il, Qərar №3) Qərarında
müxtəlif mallar üçün malın pariyasına verilən mənşə
sertifikatının tarifləri müəyyənləşdirilib. Bu sənəd
![Page 42: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/42.jpg)
42
büronun saytına yerləşdirilməyib. Onu Tarif (Qiymət)
Şurasının saytından əldə etmək mümkündür:
http://www.tariff.gov.az/?/az/resolution/view/62/
4
.
Fitosanitar
sertifikat
Azərbaycan
Respublikası
Kənd
Təsərrüfatı
Nazirliyinin
yanında
Dövlət
Fitosanitar
Nəzarəti
Xidməti
yoxdur Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinin saytı işləmir,
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin saytında isə fitosanitar
sertifikatın verilməsi qaydaları yoxdur, yalnız rüsum və
xidmət haqqıları yerləşdirilib.
http://www.agro.gov.az/index.php?cat=79&ses=e4105
Fitosanitar sertifikatın verilməsi qaydalarını isə
http://www.e-
qanun.gov.az/print.php?internal=view&target=1&docid
=12610&doctype=0 linkindən əldə etmək olar.
5
.
Təsdiqedici
kod
nömrəsi
Azərbaycan
Respublikası
İqtisadi İnkişaf
Nazirliyi
Var ―Azərbaycan Respublikasından Avropa İttifaqı
ölkələrinə ixrac edilən şərab və şərab məhsullarının
meyvə və tərəvəz şirələrinin keyfiyyətinə nəzarətin
həyata keçirilməsi qaydaları‖ İstehlak Mallarının
Ekspertizası Bürosu MMC-nin saytında
(www.ekspertiza.az) yerləşdirilib:
http://www.ekspertiza.az/index.php/qanunvericilik/qayd
alar/145-avropa
Eyni zamanda, büronun saytının ―Müraciətlər‖
menyusunun ―Ən çox verilən suallar submenyusunda ‖
sual-cavab şəklində təsdiqedici kod nömrəsinin alınması
üçün lazım olan sənədlər açıqlanır.:
http://www.ekspertiza.az/index.php/muracietler/faq
6
.
Keyfiyyət
sertifikatı
Azərbaycan
Respublikası
İqtisadi
İnkişaf
Nazirliyi
Var Avropa İttifaqı ölkələrinə yeyinti məhsullarının
ixracı zamanı keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi
qaydasının və sertifikatların nümunəsinin təsdiq
edilməsi barədə NK-nın qərarı (№ 135) yerləşdirilib:
http://www.ekspertiza.az/index.php/qanunvericilik/es
![Page 43: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/43.jpg)
43
Cədvəl 3. İnformasiyanın əlçatanlığının qiymətləndirilməsi
asnameler/149-avropa-ittifaq-lklrin-yeyinti-
mhsullarnn-ixrac-zaman-keyfiyyt-sertifikatlarnn-
verilmsi-qaydasnn-v-sertifikatlarn-nmunsinin-tsdiq-
edilmsi-bard-arnk-qrar-135
Eyni zamanda, büronun saytının “Müraciətlər”
menyusunun “Ən çox verilən suallar submenyusunda
” sual-cavab şəklində keyfiyyət sertifikatının alınması
üçün lazım olan sənədlər, eyni zamanda ödənilməli
dövlət rüsumunun məbləği (20 manat) açıqlanır:
http://www.ekspertiza.az/index.php/muracietler/faq
![Page 44: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/44.jpg)
44
5. Toplanmış statistik baza əsasında xərclərin hesablanması və qiymətləndirmə
Metodologiyaya uyğun olaraq ixrac prosedurları zamanı hər bir sertifikatın
alınmasına şirkət (faktiki) və dövlət qurumları (qanunvericlikdə təsbit olunan) tərəfindən
sərf olunmuş vaxt, şirkətlərin ödədiyi rəsmi rüsum və xidmət tarifləri, qeyri-rəsmi
ödənişlər cədvəl şəklinə salınıb. Hər bir mərhələ üzrə cədvəldə əkc olunmuş vaxt sərfi
tədqiqatın ―İxrac prosesinin mərhələlər üzrə araşdırılması‖bölməsində verilmiş
sxemlərdə göstərilən addımlara sərf olunan vaxtın cəmidir. Vaxt sərfinin manatla ifadə
olunması zamanı nar məhsulları istehsalı sektorunda fəaliyyət göstərən müəssisələrdəki
orta əmək haqqı (sorğunun nəticələri əsasında) əsas götürülüb.
Sıra Göstəricilər Şirkət
tərəfind
ən sərf
olunan
vaxt
(saatla)
Dövlət
qurumlarını
n ixrac
prosedurları
na sərf
etdiyi vaxt
(saatla),
qanunvericil
ik/faktiki
Şirkətin
və dövlət
qurumlar
ının ixrac
prosedurl
arına
birgə sərf
etdiyi
vaxt, saat
Rəsmi
ödənişlər
(manatla)
Qeyri-rəsmi
ödənişlər
(manat)
1. Gigiyenik
sertifikatın
alınmasına
sərf olunan
vaxt
6 80/16 86/22 52 50
2. Uyğunluq
sertifikatının
alınmasına
sərf olunan
vaxt
8 80/24 88/32 234 Məlumat
yoxdur
3. Fitosanitar 14 24/20 38/34 15 30-40
![Page 45: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/45.jpg)
45
sertifikatının
alınmasına
sərf olunan
vaxt
4. Mənşə
sertifikatının
alınmasına
sərf olunan
vaxt
6 24/20 30/26 44 50-70
5. Təsdiqedici
kod
nömrəsinin
alınmasına
sərf olunan
vaxt
3 24/20 27/23 Məlumat
yoxdur
6. Keyfiyyət
sertifikatının
alınmasına
sərf olunan
vaxt
18 24/20 42/38 20 Məlumat
yoxdur
7. Gömrük
prosedurları
na sərf
olunan vaxt
12 16/16 28/28 150 50-100
8. Cəmi 67 272/136 - 515 250-yə yaxın
9. Əlavə vaxt,
25%
17 -
10. Cəmi 84 272/136 356/220 515
11. Orta əmək
haqqı (1
1.7 1.7 1.7 1.7
![Page 46: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/46.jpg)
46
saata düşən)
12. Vaxt sərfinin
manatla
ifadəsi
143 462/231 605/374 -
Qeyd: Dövlət strukturları tərəfindən ixrac prosesinə və sertifaktların verilməsi proseduruna
sərf olunan vaxtı və insan resurslarını dəqiq hesablamaq mümkün deyil. Müxtəlif sertifikatların
verilməsinin tənzimləyən qanunvericlik aktlarında nəzərdə tutulur ki, dövlət qurumlarının
əməkdaşları analiz üçün məhsuldan nümunə götürməli və istehsal prosesinə yerində baxış
keçirməlidirlər. Bu da ezamiyyə xərclərini qaçılmaz edir. Və bu cür işlərin yerinə yetirilməsi eyni
zamanda, laboratoriya analiz və sınaqlarının aparılması bir işçinin iştirakı ilə məhdudlaşmır.
Bunları nəzərə alaraq yuxarıdakı cədvəldə dövlət strukturlarının qanunvericliyə uyğun olaraq
prosedurların həyata keçirilməsinə sərf etdikləri maksimum vaxt həddi əsas götürülüb.
Cədvəl məlumatlarının müqayisəli təhlili göstərdi ki, Aİ ölkələrinə məhsul ixracı
prosedurunun hər bir mərhələsinin rəsmiləşdirilməsinə və həyata keçirilməsinə sərf olunan
vaxtın böyük hissəsi dövlət qurumlarının payına düşür.
Diaqram1. İxrac proseduruna şirkətlər və dövlət qurumları tərəfindən mərhələlər üzrə sərf onunan vaxt
(saatla)
![Page 47: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/47.jpg)
47
İxrac prosedurlarına şirkətlərin və dövlət qurumlarının timsalında ümumi vaxt sərfini isə
aşağıdakı Diaqram 2-dən izləmək mümkündür. Göründüyü kimi prosesə dövlət orqanlarının
sərf etdiyi vaxt şirkətləri 3 dəfədən artıq üstələyir.
Diaqram 2. İxraca dövlət qurumlarının və şirkətlərin ümumi vaxt sərfi
Cədvəl məlumatlarından göründüyü kimi, Avropa Birliyi ölkələrinə 20 ton nar şirəsinin
ixracının təşkili və həyata keçirilməsi xərcləri 658 manat (143 vaxt sərfi + 515 manat rəsmi
ödənişlər) məbləğində qiymətləndirilib. Qeyri-rəsmi ödənişləri də nəzərə alsaq, bu xərclər
900 manata çatır.
Hesablamalar zamanı dövlət qurumlarının ixracın sənədləşdirilməsi ilə bağlı öz
funksiyalarını yerinə yetirməsinə çəkilən xərclər isə 462 manat (20 ton nar şirəsinin ixracı
timsalında) məbləğində qiymətləndirilib. Şirkətləri analoji prosedurlara sərf olunan vaxtı isə
143 manat təşkil edib.
Bununla yanaşı, nəzərə alsaq ki, qanunvericlik müxtəlif prosedurların icrası ilə bağlı
yuxarı hədd müəyyənləşdirir, onda əksər hallarda faktiki vaxt xərclərinin daha az müddətə
başa gəldiyini görmək olar. Bu da həmin xərclərin 462 manat əvəzinə 231 manat məbləğində
qiymətləndirilməsinə imkan verir.
20 ton nar şirəsinin ixracı zamanı bütün maraqlı tərəflərin ixracla bağlı ümumi xərcləri
isə 1120 manat (605 manat ümümu vaxt sərfi xərcləri + 515 manat rəsmi ödənişlər) təşkil
edir. Qeyri-rəsmi ödənişləri də nəzərə alsaq, bu rəqəm 1370 manata bərabər olar.
![Page 48: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/48.jpg)
48
Diaqram 3. İxraca çəkilən ümumi xərclər
Hesablamaların nəticələrinə uyğun olaraq Avropa İttifaqı ölkələrinə nar məhsullarının
ixracı vəziyyətini prosesə çəkilmiş xərclər və sərf olunmuş vaxt nöqteyi-nəzərindən nisbətən
əlverişli kimi qiymətləndirmək mümkündür. Bundan əvvəlki tədqiqat zamanı balıq yeminin
idxalı prosesində qeyri-rəsmi ödənişlərin böyük rəqəm təşkil etdiyinin aşkara çıxarılmasını
nəzərə alsaq, ixrac zamanı bu göstəricnin xeyli az, ümumi xərclərin 18%-ni təşkil etdiyini
görürük.
Ümumi xərclərin böyük rəqəmlə ifadə olunmadığını nəzərə alaraq belə qənaətə
gəlmək mümkündür ki, bu ödənişlər ixracın həyata keçirilməsinə hansısa ciddi inzibati
maneə yaratmır.
![Page 49: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/49.jpg)
49
İxracla bağlı əməliyyatların bir spesifik əlamətini də qeyd etmək lazımdır ki, bu xərclərə
bəzi istehsalla bağlı, ixracla birbaşa əlaqəsi olmayan xərclər də daxil edilib. Məsələn,
Gigiyenik və Uyğunluq sertifikatlarının alınması.
![Page 50: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/50.jpg)
50
6. Standartlaşma və sertifikatlaşma ilə bağlı Aİ-nin tələblərinin reallaşdırılması
sahəsində dövlət səviyyəsində görülən işlər və faktiki vəziyyətin
qiymətləndirilməsi
Aİ-yə qida məhsulları ixracına qoyulan tələblər ilk növbədə, 1963-cü ildə Dünya Səhiyyə
Təşkilatı və BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının birgə əməkdaşlığı sayəsində arzaq
məhsullarının keyfiyyət standartlarının hazırlanmasında köməkçi rol oynaması məqsədilə əsası
qoyulmuş ―Alimentarius Kodeksi‖ Komissiyası ilə bağlıdır. Komissiya 48 ildir ki, istehlakçıların
sağlamlığının qorunması və ərzaq məhsulları ticarətində ədalətli rejimin yaradılması məqsədilə
qida məhsulları sahəsində beynəlxalq standartlar müəyyənləşdirir. Bundan əlavə, ərzaq
təhlükəsizliyini tənzimləmək və ölkələr arasında ticarət dövriyyəsini sadələşdirmək məqsədilə
Aİ-nin qida məhsullarına ümumi tələblərini əks etdirən bir çox direktivləri qəbul olunub. Eyni
zamanda, qida məhsullarının təhlükəsizliyinin idarəedilməsi sisteminin beynəlxalq standartları –
HACCP hazırlanıb. Bu standartlar sistemi əsasında bir çox aparıcı Avropa ölkələri öz
standartlarını (məsələn, İngiltərənin BRC, Almaniyanın HDE və Fransanın FCD təşkilatlarının
birgə işi olan İFS (İnternational Food Standart) və sair) hazırlayıblar ki, bunların içərisində
Avstriyanın İSO-22000 standartı daha geniş yayılıb. HACCP-ın bütün tələblərinə cavab verən
İSO-22000 standartı məhsulun yetişdirilməsindən, ona edilən aqrotexniki qulluqdan başlayaraq,
emal və istehsal prosesinin bütün mərhələlərində ərzağın keyfiyyətinin yoxlanılmasına və
təhlükəsizliyinə təminat verir.
Avropa İttifaqı ölkələrinə qida məhsulları ixracının təşkili və ildən-ilə artırılması üçün
problemlərin aşkara çıxarılması, Avropa ölkələrinin tələblərinin öyrənilməsi məqsədilə Prezident
və dövlət qurumları səviyyəsində bir çox addımlar atılıb. Ölkə qanunvericiliyinin Avropa
ölkələrinin tələblərinə uyğunlaşdırılması, sahibkarlarlıq mühitinin münbitləşdirilməsi,
işadamlarının maarifləndirilməsi, potensial alıcıların ölkəmizə cəlbi, bir sözlə, ölkənin ixrac
qabiliyyətinin artırılması məqsədilə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ilə yanaşı paralel tədbirlərin
aparılması üçün 2003-cü Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu (AZPROMO)
təsis edilib. Fond ölkə sahibkarlarının ixrac potensialının artırılmasında, investisiya imkanlarının
genişləndirilməsində, potensial tərəfdaşların tapılmasında və birgə əməkdaşlıq layihələrinin
həyata keçirilməsində sahibkarlara praktiki kömək göstərib. Qanunvericlik aktlarında müvafiq
![Page 51: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/51.jpg)
51
dəyişiklik və əlavələr edilməklə yanaşı ―2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında
əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı‖nda illər üzrə məqsədlər
müəyyənləşdirilib və dövlət qurumlarının qarşısına ixrac potensialından maksimum istifadə
olunması üçün vəzifələr qoyulub.
―Azərbaycan Respublikasında idxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsi qaydalarının
təkmilləşdirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 14
may 2010-cu il tarixli Fərmanı ilə özəl sektorda fəaliyyət göstərən sahibkarlar tərəfindən
bağlanmış müqavilələrin İqtisadi İnkişaf Nazirliyində ekspertizadan və qeydiyyatdan keçirilməsi
proseduru ləğv edilib, ixrac zamanı mal (xidmət və əqli mülkiyyətin) satışında onların haqlarının
qabaqcadan ödənilməsi, yaxud geri çağırılmayan akkreditiv olması yolu ilə və ya birinci dərəcəli
bankların zəmanəti əsasında həyata keçirilməsi məhdudiyyəti aradan qaldırılıb, idxal-ixrac
əməliyyatları aparılan zaman tələb olunan sənədlərin bəziləri siyahıdan çıxarılıb. Belə ki, idxal-
ixrac əməliyyatlarının həyata keçirilməsi zamanı riayət edilən prosedurlardan 1-i ləğv olunub, bu
səbəbdən ixrac proseduruna sərf olunan vaxt 3 gün azalıb.
Eyni zamanda, Dövlət Proqramına uyğun olaraq İstehlak mallarının ekspertizası Bürosu
MMC yaradılıb, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların
Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətində yeyinti məhsullarının keyfiyyət və təhlükəsizliyinə
nəzarət üzrə yeni laboratoriya istifadəyə verilib, nazirlik tərəfindən ―Qeyri-neft məhsullarının
ixracının stimullaşdırılmasına dair Tədbirlər Planı (2011-2013)‖ layihəsi hazırlanaraq Nazirlər
Kabinetinə təqdim olunub.
Ancaq buna baxmayaraq bu sahədə problemlər yenə də qalmaqdadır. Faktiki olaraq
müəssisələr daxili bazara bəzən məhsulun keyfiyyətinə o qədər də yüksək tələblər nəzərdə
tutmayan dövlət standartlarından aşağı məhsullar buraxırlar. Daxili bazarda nəzarəti həyata
keçirən İİN-nin yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət
Xidməti tərəfindən keyfiyyətsiz məhsulların ticarət obyektləruində aşkarlanıb məhv edilməsi
![Page 52: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/52.jpg)
52
artıq ənənəvi hala çevrilib.
Xaricə ixrac olunan məhsulları isə, bizim standartlara, laboratoriyalara və onların
əməkdaşlarına inamı olmayan əcnəbi alıcılar öz ölkələrinin akkreditasiya olunmuş
laboratoriyalarında yoxlayır və buna uyğun olaraq sənədlərlə təmin edirlər. Bu mexanizm
Avropa və Amerika istiqamətli ixrac üçün xarakterikdir. MDB ölkələrinə nar məhsulları sadə
sxem üzrə (təsdiqedici kodsuz və Keyfiyyət sertifikatsız) ixrac olunur. Nəticədə sertifikatlaşma
üzrə müxtəlif dövlət qurumlarının yayğın, koordinasiya olunmayan işi nəticəsində müxtəlif
ölkələrə keyfiyyətsiz məhsullar ixrac olunur. Rusiyada, Ukraynada keyfiyyətsiz Azərbaycan nar
şirələrinin satışdan çıxarılması barədə bu ölkələrin rəsmi qurumlarının saytlarında2 kifayət qədər
məlumat tapmaq olar.
1 (http://ripi-test.ru/node/688, http://inter.ua/forum/viewtopic.php?f=11&t=10&start=90,
http://yutu.customs.ru/ru/reviews/index.php?id695=29476, http://localka.com.ua/100-5-ka-
proizvoditelej-nekachestvennogo-granatovogo-soka.html,
http://www.bagnet.org/news/prosperous-min/ugol_potreb/2011-06-02/133045)
İİN-nin 2010-cu il üzrə fəaliyyəti haqda hesabat”dan1:
- İl ərzində mənşəyi məlum olmayan, saxlama müddəti ötmüş, qanunvericiliyə uyğun olaraq
sertifikatlaşdırılmalı olan, lakin sertifikatlaşdırılmamış, etiketləşdirilməsi, keyfiyyət və
təhlükəsizlik göstəriciləri normativ sənədlərin tələblərinə uyğun olmayan ərzaq və qeyri-ərzaq
mallarının, satışının qarşısının alınması məqsədi ilə 2092 yoxlama həyata keçirilmiş və 1758
halda mövcud qanunvericiliyin tələblərinin pozulduğu aşkar edilmişdir.
- 2010-cu ildə 135,0 ton mineral sular və sərinləşdirici içkilər (müxtəlif sular,
limonadlar, meyvə şirələri və s.) dövriyyədən çıxarılmış, bu məhsulların 85,7 tonu müvafiq
qaydada məhv edilmiş, 49,2 tonu normativ sənədlərin tələblərinə uyğunlaşdırıldıqdan sonra satışa
qaytarılmış, 0,1 tonu ilə bağlı isə araşdırma aparılır.
![Page 53: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/53.jpg)
53
7. Tapıntılar
Tədqiqat nəticəsində aşağıdakı tapıntılar aşkara çıxarılıb:
1. İxrac prosedurlarına şirkətlər tərfindən sərf olunan vaxt, rəsmi rüsum və xidmət tarifləri
xərcləri Aİ-yə ixrac olunan məhsulun dəyərinin təxminən 2.7%-ni təşkil edir (Aİ-yə ixrac
olunan nar şirəsinin 1 litri 2.20 dollara satılır. Hesablamalar zamanı bu rəqəm əsas
götürülüb). Beynəlxalq təcrübəyə görə şirkətlərin ixrac xərcləri məhsulun dəyərinin 1%-i
civarında olur.
2. “Yeyinti məhsulları haqqında” qanunun 14-cü maddəsi “Yeyinti məhsullarının
idxalı və ixracı” adlandırılsa da, bu maddədə ixracla bağlı məlumatın olmaması.
3. Nar məhsullarının ixracı ilə məşğul olan müəssisələrin heç birində standartlar,
sanitariya-gigiyena norma və normativlərinin olmaması. Müəssisənin təmsilçiləri bu
norma və normativləri necə (elektron, çap məhsulu) və hardan əldə edəcəklərini
bilmirlər. Ancaq ―Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında‖ qanunda sanitariya
normaları və qaydalarının, gigiyena normativlərinin hökmən nəşr olunması və sərbəst
yayılmalı olması şərti (Maddə 3) qoyulub.
4. Uyğunluq və Mənşə sertifikatlarının verilməsi zamanı aparılan laborator analizlərə
görə ödənilən xidmət haqlarının məhsulun miqdarına (müvafiq olaraq istehsalın və
ixracın həcminə) görə faiz nisbətində müəyyənləşdirilir ki, bu da beynəlxalq
tələblərə cavab vermir. Dünya Ticarət Təşkilatının tələblərində bu tip xidmət haqları
tariflərinin müəyyənləşdirilməsi zamanı istehsalın və ixracın məbləğinin deyil, görüləcək
işin həcminin əsas götürülməsi tövsiyə olunur. Eyni zamanda, Gigiyenik və Keyfiyyət
sertifikatların verilməsi tarifləri qanuna zidd olaraq daxili qərarla tənzimlənir.
5. “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə
etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nda nəzərdə tutulan vəzifələrin tam
yerinə yetirilməməsi. Bunlar:
a) optimal sertifikatlaşdırma, laborator müayinə, sınaq, analiz üsullarının, qida
məhsullarının istehsalına və satışına səmərəli nəzarət mexanizminin seçilməsi,
b) beynəlxalq standartların bazasında yeni milli standartların qəbulu ilə bağlıdır.
![Page 54: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/54.jpg)
54
6. Azərbaycandan AB ölkələrinə imtiyazlı şərtlərlə məhsul ixracının ilbəil azalması.
İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin rəsmi məlumatına görə, indiyədək HACCP-nin
tələblərinə cavab verən 28 müəssisəyə məhsullarının AB-yə ixracı üçün təsdiqedici
kod nömrələri verilib. Azərbaycan 2009-cu ilin yanvarından AB-yə imtiyazlı ixraca
imkan verən GSP+ rejiminə qoşulub. Ancaq elə rəsmi səviyyədə AZPROMO-nun
saytında edilən etirafa görə, “Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə son illər GSP+dən
istifadə səviyyəsi hər il daha da aşağı düşür”. 3
7. Azərbaycan Respublikasında istehsala tətbiq olunan standartların əsasən keçmiş
SSRİ məkanındakı bəzi respublikalarda keçərli olması, beynəlxalq standartlardan,
hətta çox vaxt Rusiada qəbul olunmuş QOST-lardan geri qalması. Məsələn, Səhiyyə
Nazirliyinin qəbul etdiyi ―Qida məhsullarının təhlükəsizliyinə və qida dəyərliliyinə
gigiyenik tələblər (Sanitariya-epidemoloji qaydalar və normativlər)‖ Rusiyanın 2001-ci
ildə qəbul etdiyi normativlərin tərcümə edilib təsdiq olunmuş variantıdır. Sənədə yeganə
əlavə 2007-ci ildə Azərbaycandan AB ölkələrinə ixrac olunan findıqda aflatoksinin
miqdarının yüksək olmasının aşkarlanması səbəbindən məhsulların geri qaytarılmasından
sonra edilib. Bu, bir vərəqlik, ―Avropa İttifaqı ölkələrinə ixrac edilən və oradan idxal
olunan bəzi məhsullarda aflatoksinin yol verilən miqdarı‖ adlı cədvəldir.
8. Qida məhsulları istehsal edən yerli müəssisələrin əksəriyyətində texniki şərtlərə,
keyfiyyəti idarəetmə sisteminə əməl edilməməsi, lazımi analizləri aparmağa imkan
verən laboratoriyaları əldə etmək üçün vəsaitin olmaması.
9. Beynəlxalq akkreditasiyadan keçmiş, analizlərinin nəticələrinə xarici partnyorların
inamı olan müstəqil laboratoriyaların yoxluğu və mütəxəssis çatışmazlığı.
10. Sertifikatların verilməsinə və keyfiyyətə nəzarət olunmasına səlahiyyəti olan dövlət
qurumlarının çoxluğu. 5 sertifikatın və 1 təsdiqedici kodun verilməsi ilə 4 dövlət
qurumu məşğul olur. Hətta təsdiqedici kodun, Mənşə və Keyfiyyət sertifikatlarının
verilməsinə məsul olan İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə qısa müddətdə ayrı-ayrılıqda 3 dəfə
müraciət etmək tələb olunur.
3 http://www.azpromo.az/AZExportGSP.html
![Page 55: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/55.jpg)
55
11. Qida məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan biznesə müasir laboratoriyaları almaq
üçün bankların, kredit təşkilatlarının kredit xəttinin açılmasında maraqlı olmaması.
Çünki bu halda laboratoriyaların qurulması qida təhlükəzliyini təmin etməklə yanaşı
şirkətin faktiki xərclərini artırsa da, istehsal gücü artmadığından vəsaitin qaytarılmasına
təminat az olur.
12. Biznesin müəssisələrdə avadanlıqları yeniləməyə və laboratoriya almağa maraqlı
olmaması. Bu, dövlət strukturları tərəfindən keyfiyyətə ciddi nəzarətin olmamasından,
eyni zamanda, mövcud qanunvericlik aktlarının biznesin cavabdehlik daşımamasına
imkan yaratmaslndan və bu tip xərclərin məhsulun maya dəyərini artırmasından
qaynaqlanır.
![Page 56: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/56.jpg)
56
8. Təkliflər, onların məzmunu və təsirlərinin qiymətləndirilməsi
№-si Təkliflər Məzmun Təsirlər
1. Qida məhsullarının
Avropa İttifaqına
ixracı zamanı
Mənşə, Keyfiyyət
sertifikatlarının və
Təsdiqedici kod
nömrəsinin
verilməsi üçün
İqtisadi İnkişaf
Nazirliyində
Vahid Pəncərənin
yaradılması
Mənşə, Keyfiyyət
sertifikatlarının,
Təsdiqedici kod
nömrəsinin alınması
zamanı şirkətlər və
dövlət qurumları
tərəfindən sərf olunan
vaxtın çoxluğu,
sənədlərin təkrar təqdimi
Vahid Pəncərə
prinsipinin tətbiqinin
zərurliyini artırır.
1. 1. Əvvəllər müəssisələrin Mənşə
sertifikatı, təsdiqedici kod və Keyfiyyət
sertifikatı almaq üçün sadalanan
ardıcıllıqla ayri-ayrılıqda müraciət
etməsinə və təkrarlanan sənədlərin
təqdim olunmasına ehtiyac qalmayacaq.
Bu da şirkətlərin ixraca sərf etdikləri
xərcləri 0.4% azaldacaq.
2. ―2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında əhalinin ərzaq
məhsulları ilə etibarlı təminatına dair
Dövlət Proqramı‖nda nəzərdə tutulan
vəzifə - Yeyinti məhsullarının
təhlükəsizliyinə və keyfiyyətinə nəzarət
sahəsində paralelçiliyin aradan
qaldırılması və qanunvericili
k bazasında zəruri dəyişikliklərin həyata
keçirilməsi reallaşacaq4.
3. Təsdiqedici kod nömrəsi və Keyfiyyət
sertifikatının verilməsi zamanı təkrar
laborator analizlərin aparılmasına ehtiyac
qalmayacaq.
4. Şirkətlərin ixrac icazəsinə sərf
etdikləri ümumi vaxt Vahid Pəncərə
səbəbindən 26 % azalaraq 62 saata
düşəcək, pulla ifadədə isə 143 manatdan
4 Bax Əlavə 9.1
![Page 57: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/57.jpg)
57
105 manata qədər azalacaq. Bununla
yanaşı, dövlət qurumlarının ixrac
prosedurlarına sərf etdikləri ümumi vaxt
36 saata yaxın, pul ifadəsində isə 61
manat azalacaq.
2. Mənşə və
Uygunluq
sertifikatarının
verilməsinin
xidmət haqqı
tariflərinə
yenidən
baxılması,
tariflərin təyin
olunmasına
yanaşma
prinsipinin
dəyişdirilməsi.
Eyni zamanda,
Gigiyenik və
Keyfiyyət
sertifikatlarının
və Təsdiqedici
Kodun verilməsi
zamanı tətbiq
olunan tariflərin
daxili qərarla
deyil, Tarif
(Qiymət) Şurası
tərəfindən
Tarif (Qiymət) Şurasının
müvafiq qərarına uyğun
olaraq Uyğunluq
sertifikatının verilməsi
zamanı rüb ərzində
satışın həcminə görə
(manatla) tariflər
müəyyənləşdirilib.
Şuranın bir başqa -
Mənşə sertifikatının
verilməsi tariflərini
tənzimləyən qərarına
görə isə, tariflər ixrac
olunan məhsulun
həcminə (tonla) görə
hesablanır.
Əslində, beynəlxalq
standartlara görə, tariflər
müvafiq dövlət orqanı
tərəfindən görülən işin
həcminə görə müəyyən
edilməlidir.
―Tənzimlənən qiymətlər
haqqında‖ qanunun 3 –cü
maddəsinin
1. Bu dəyişikliyin edilməsi ilk növbədə,
ixracçıların öz xərclərini qabaqcadan
hesablamaq və planılaşdırmaq imkanı
verərdi. Eyni zamanda, ixracçını xərcləri
0.3% aşağı düşərdi. Beləliklə, ixrac
prosedurlarına sirkətlərin çəkdikləri
xərclərin malın dəyərində payı 0.7 %
azalacaq (Azalmanın 0.4 faizi Vahid
Pəncərənin tətbiqi, 0.3 faizi isə 2-ci
təklifin reallaşması nəticəsində baş
tutacaq)
2. Eyni zamanda, bu prinsip özündə
beynəlxalq yanaşmanı ehtiva etdiyindən
Dünya Ticarət Təşkilatının da
tələblərindəndir.
3. İkinci təklifin reallaşması tarif
siyasətindəki boşluğun aradan
qaldırılmasına imkan verərdi.
![Page 58: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/58.jpg)
58
tənzimlənməsi.
(Tənzimlənən
qiymətlərin tətbiqi
dairəsi) 3.1.bəndində
göstərlilb ki, tənzimlənən
qiymətlər təbii inhisar,
dövlət inhisarı və
inhisarçı qiymətin əmələ
gəlməsi subyektlərinin
məhsullarına (mallarına,
işlərinə, xidmətlərinə),
habelə Azərbaycan
Respublikasının
qanunvericilik aktları ilə
qiymətləri dövlət
tənzimlənməsinə aid
edilmiş digər məhsullara
(mallara, işlərə,
xidmətlərə) tətbiq edilir.
Məhz buna görə də
Gigiyenik və Keyfiyyət
sertifikatların verilməsi
zamanı alınan xidmət
tarifləri Tarif (Qiymət)
Şurasının qəaraları ilə
müəyyənləşdirilməlidir
3. Milli
standartların
təkmilləşdirilməsi
Əsasən köhnə QOST- a
uyğun olan milli
standartlar HACCP
prinsiplərinin ardıcıl
1. Bu, qida məhsullarının keyfiyyətinin
tədricən yüksəlməsinə, daxili bazara
çıxarılan məhsulla xaricə satılan
məhsulun keyfiyyətinin
![Page 59: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/59.jpg)
59
tətbiqi sayəsində daha da
təkmilləşəcək.
yaxınlaşdırılmasına, son nəticədə ikili
standartlardan tədricən imtinaya imkan
yaradar.
2. Müxtəlif nazirlikləri və onların
aidiyyatı qurumlarını norma və
standartların təkmilləşdirilməsinə
istiqamətləndirər.
4. Standartlara,
sanitariya-
gigiyena norma
və normativlərinə
əlçatanlığın təmin
olunması
Bu standartların, norma
və normativlərin
broşürlər şəklində çap
olunub yayılması,
əlaqədar orqanların rəsmi
saytlarında və digər
populyar saytlarda
yerləşdirilməsi, TV-lərdə
reklam roliklərinin
verilməsi.
1. Sahibkarların məlumatlılıq səviyyəsi
artar, maarifləndirmə sayəsində prosesin
şəffaflığı yüksələr.
2. Sahibkarlar qanunvericlik
çərçivəsində öz öhdəlikləri barəsində
daha məlumatlı olarlar.
5. Keyfiyyətə
nəzarət
analizlərinin
aparılmasına
imkan verən
müstəqil
laboratoriyaların
yaradılması,
mütəxəssislərə
təlim və
treninqlərin
keçilməsi
Müvafiq Dövlət
Proqramları çərçivəsində
bu tip laboratoriyaların
yaradılması, texniki və
mütəxəssis potensialının
gücləndirilməsi
reallaşdırıla bilər. Eyni
zamanda, dərin laborator
analizlərin aparılmasına
məsul olan
mütəxəsisilərə xarici
trenerlər tərəfindən
treninqlərin keçilməsi
1.Texniki inkanları yüksək olan
laboratoriyaların yaradılması, yüksək
ixtisalı mütəxəssislərin hazırlanması
dərin laborator analiz nəticəsində
məhsulun tərkibi ilə bağlı verilən verilən
fiziki-kimyəvi, boloji, toksikoloji
xarakteristikaların xarici alıcılar
tərfindən tanınmasına imkan yaradar.
![Page 60: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/60.jpg)
60
təşkil oluna bilər.
İİN-nin və AZPROMO-
nun Dövlət proqramları
və xarici donorların
yardımı ilə bu cür
tədbirlərin keçirilməsi
təcrübəsi var.
6. “Yeyinti
məhsulları
haqqında”
qanunun “Yeyinti
məhsullarının
idxalı və ixracı”
adlanan 14-cü
maddəsində
ixracla bağlı
qayda və şərtlərin
əks etdirilməsi.
Qanunun 14-cü
maddəsininin birinci
abzası aşağıdakı
redaksiyada verilsin:
―Yeyinti məhsullarının
idxalı və ixracı zamanı
Azərbaycan Respub-
likasında qüvvədə olan
milli sertifikatlaşdırma
sisteminin tələbləri və
qaydaları tətbiq edilir.‖
Həmin maddənin 4-cü
abzasından sonra
aşağıdakı 2 abzas əlavə
olunsun:
―Azərbaycandan xarici
dövlətlərə yalnız qanun-
vericiliyə uyğun olaraq
müvafiq sertifikatlarla tə-
min edilmiş yeyinti məh-
sulları ixrac edilə bilər.
Azərbaycan Respub-
likasında qüvvədə olan
normativ sənədlərə
əsasən verilmiş müvafiq
sertifikatları olmayan
yeyinti məhsullarının
Azərbaycan gömrük
ərazisinə daxil edilməsi-
nə yol verilmir.‖
Qanunvericlik aktlarının
təkmilləşdirilməsi prosesi davam edəcək
və aidiyyatı qurumların daha əsaslı
qərarlar verməsi üşün normativ baza
formalaşacaq.
7. 7. Təsdiqedici
kod nömrəsinin
Hazırda ―Azərbaycan
Respublikasmdan
Bu zaman müvafiq dövlət qurumunun
vaxt sərfinə qənaət edilir, xərclər azalır.
![Page 61: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/61.jpg)
61
ildə 2 dəfə, 6
aydan bir
verilməsi.
Avropa İttifaqı ölkələrinə
ixrac edilən şərab və
şərab məhsullannm,
meyvə və tərəvəz
şirələrinin keyfiyyətinə
nəzarətin həyata
keçirilməsi‖ Qaydalarına
uyğun olaraq bu kod ildə
4 dəfə verilir. Hər dəfə
kod verilən zaman
müvafiq yoxlama və
ekspertizalar
aparılmalıdır ki, bu da
real deyil.
![Page 62: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/62.jpg)
62
9.Əlavələr
9.1 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında
əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair
Dövlət Proqramı
5.8. Ərzaq məhsullarının təhlükəsizliyi və keyfiyyətinə nəzarətin gücləndirilməsi tədbirləri
5.8.1. Yeyinti məhsullarının təhlükəsizliyinə
və keyfiyyətinə nəzarət sahəsində
paralelçiliyin aradan qaldırılması və
qanunvericilik bazasında zəruri
dəyişikliklərin həyata keçirilməsi
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Səhiyyə Nazirliyi, Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyi,
Ədliyyə Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008-
2010
5.8.2. Azərbaycanın Codeks Alimentarius
Komissiyasına qoşulması ilə əlaqədar
təşkilati işlərin yekunlaşdırılması
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Səhiyyə Nazirliyi, Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyi,
Xarici İşlər Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008
5.8.3. Yeyinti məhsullarına dair Codeks
Alimentarius, İSO, HACCP, Avropa
İttifaqı standartlarının milli standartlar
sisteminə daxil edilməsi
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi, İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi, Səhiyyə
Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi
2008-
2010
5.8.4. Standartlar bazasını özündə
cəmləşdirən məlumat-xidmət
mərkəzinin yaradılması
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi, İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi, Səhiyyə
Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi
2008-
2010
5.8.5. Yeyinti məhsullarının
sertifikatlaşdırılması sisteminin
beynəlxalq təcrübəyə, o cümlədən
Avropa İttifaqının qanunvericiliyinə
uyğunlaşdırılmasının başa çatdırılması
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Səhiyyə Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi, Ədliyyə
Nazirliyi
2008-
2012
5.8.6. Qida təhlükəsizliyinin idarə edilməsi
sistemləri tətbiq olunan və
sertifikatlaşdırılan müəssisə və
təşkilatların, eləcə də istehsal olunan
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi, İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi, Səhiyyə
2008-
2015
![Page 63: Economic Research Center September 2011 barriers and costs 21.11.2011_AZE.pdf · İSO- 22000 – Qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standart ... edilməklə](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022050314/5f76d83d0b506b06e85a3892/html5/thumbnails/63.jpg)
63
məhsulların təşviqinin aparılması Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi
5.8.7. Yeyinti məhsullarının keyfiyyətinə və
təhlükəsizliyinə nəzarət üzrə
beynəlxalq standartlara uyğun mərkəzi
qida laboratoriyasının yaradılması
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008-
2009
5.8.8. Genetik modifikasiya olunmuş
orqanizmlərin və onların törəmələrinin
dövriyyəsinə nəzarətin gücləndirilməsi
Səhiyyə Nazirliyi, Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyi,
Ekologiya və Təbii
Sərvətlər Nazirliyi, Dövlət
Gömrük Komitəsi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008-
2015
5.8.9. Uşaq qidalarının keyfiyyətinə və
təhlükəsizliyinə nəzarətin
gücləndirilməsi
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Səhiyyə Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008-
2015
5.8.10. Ərzaq məhsullarının təhlükəsizliyinin
beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılması
üçün sanitar-epidemioloji nəzarət
orqanlarının maddi-texniki bazasının
gücləndirilməsi
Səhiyyə Nazirliyi, İqtisadi
İnkişaf Nazirliyi, Maliyyə
Nazirliyi, Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi
2008-
2011
5.8.11. Dövlət sərhədinin bütün buraxılış
məntəqələrində sanitariya və karantin
mühafizəsi üzrə tədbirlərin müasir
tələblər səviyyəsində təşkili
Səhiyyə Nazirliyi, Dövlət
Gömrük Komitəsi 2008-
2011
5.8.12. Gömrük laboratoriyaları şəbəkəsinin
genişləndirilməsi
Dövlət Gömrük Komitəsi 2008-
2010
5.8.13. Yeyinti məhsullarının istehsalı, emalı,
daşınması, saxlanması və satılması
zamanı məhsulların keyfiyyəti ilə bağlı
müvafiq qanunvericiliyin
pozulması hallarına qarşı mübarizə
tədbirlərinin gücləndirilməsi
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,
Səhiyyə Nazirliyi, Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyi,
Standartlaşdırma,
Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyi, Ədliyyə
Nazirliyi
2008-
2015