e edebiyat - tarih - din İlişkisi ve türkçenin...

1

1.Ünite Edebiyat - Tarih - Din İlişkisi ve Türkçenin Gelişimi

Test-1Edebiyat - Tarih - Din İlişkisi ve Türkçenin Gelişimi - I

1. Edebiyat ile tarih arasında doğrudan bir ilişki vardır. Edebiyatın temel dayanaklarından biri tarihsel süreçtir. Bir milletin çağlar boyunca ürettiği edebî metinlere dayanarak, o milletin edebiyat tarihi belirlenir. Yani edebiyatın “ede-biyat tarihi” diye önemli, ayrılmaz bir parçası vardır.

Bu edebiyat tarihinin kapsamı;

I. edebî türlerin gelişimi,

II. dönemlerin yazarlarının hayatı,

III. dönemlerdeki coğrafi gelişmeler,

IV. edebî toplulukların kuruluşu

gibi çeşitli alanlardaki gelişmeleri araştırır, kaydeder.

Buparçadaedebiyattarihininkapsamı ileilgiliverilenözelliklerinhangisindeyanlış-lıkvardır?

A) Yalnız I B) I ile IIC) Yalnız II D) II ile IV E) Yalnız III

2. Dinsel inançlar edebiyat ürünlerinde önemli değişikliklere neden olabilir. İnançlar bir mille-te ait edebî niteliklerde çok yönlü farklılaşma-lara kapı aralar.

Bu anlamda dinsel değişimler edebî metinlerin

I. içeriğinde,

II. şeklinde,

III. dilinde,

IV. baskı tarihinde

değişikliklere neden olabilir.

Bu parçada numaralandırılmış ifadelerinhangisidoğru değildir?

A) Yalnız I B) I ile IIC) Yalnız III D) II ile III E) Yalnız IV

3. Türklerin VIII. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar kullandıkları tek yazı dili ---- olmuştur. Kök Türk, Uygur ve Karahanlı devirleri bu dönem içinde yer alır. Türkler bu zaman içinde farklı bölgelerde yeni kültür merkezleri oluşturmala-rına rağmen hep bu dile bağlı kalmışlardır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki-lerdenhangisigetirilmelidir?

A) Eski Türkçe

B) Orta Türkçe

C) Batı Türkçesi

D) Kuzey Türkçesi

E) Doğu Türkçesi

4. Hepimiz bilmekteyiz ki, söz yazıdan önce ge-lir. İnsanın yazıyla buluşması, yazıyla ürünler ortaya koyması sözden çok sonraları olmuş-tur. Doğal olarak da yazılı edebî metinlerden önce sözlü edebiyat ürünleri ortaya çıkmıştır. Bütün uluslarda olduğu gibi Türklerin edebiyat yolculuğunda da sözlü edebiyata ait edebî ürünler önceliklidir. Türk edebiyatında sözlü edebiyatın doğuşu ---- dayanır. Daha yazının bulunmadığı çeşitli vesilelerle düzenlenen bu merasimlerde edebî niteliği olan şiirler söylen-miştir.


A) törenlere

B) avlara

C) yuğlara

D) göçlere

E) doğaya

ESKİ TÜRKÇETürklerin VIII. yüz-yıldan XIII. yüzyıla kadar kullandıkları tek yazı dili Eski Türkçedir. Eski Türkçe; Kök

Türk, Uygur ve Karahanlı devirlerini

içine alır. Türkler bu zaman içinde

birbirlerinden ayrı bölgelerde yeni

kültür merkezleri meydana getirmele-rine rağmen hep bu dile bağlı kalmış-

lardır.Kök Türklerden

sonra gelen Uygur ve Karahanlı devir-leri Türk milletininyeni medeniyet ve dinlerle tanıştığı zamanlardır. Kök Türklerin bıraktığıOrhun Kitabeleri de denen Kök Türk Ya-zıtları Uygurlardan

kalan dinî vehukukî metin-

ler, Karahanlılar devrinde yazılan ve İslami Türk edebi-

yatınınbaşlangıcını meyda-na getiren Kuta-dgu Bilig, Divân-ı Lugati’t Türk ve

Atabetü’lHakayık gibi eserler Eski Türkçe ile ya-

zılmıştır.

Book 1.indb 1 17.09.2019 11:56

10

2.ÜniteHikâye

Test-Test-4 Genel Bilgiler

1. Yaşanmış ya da yaşanma olasılığı olan bir olayı ya da durumu; kısa fakat ilgi çekici bo-yutlarıyla anlatan yazılardır. Bu tür metinlerde detaylı anlatımlardan uzak durulur. Kahra-manlar daha çok tek yanlarıyla anlatılır. Dar bir mekânda geçen olaya şahit oluruz.

Buparçadanitelikleriverilendüzyazıtürüaşağıdakilerdenhangisidir?

A) Roman B) Tiyatro C) Hikâye

D) Masal E) Orta oyunu

2. I. Kişiler, duyguları ve görüntüleri yönüyle detaylı bir şekilde ele alınır.

II. Bu türün temel unsurları olarak yer, za-man ve kişileri sayabiliriz.

III. Genelde kahramanın ya da kahramanla-rın hayatının belli bir bölümü anlatılır.

IV. Olay eksenli bir tür olmasına karşılık du-rum eksenli yazılan türü de vardır.

V. Olaylar ele alınırken çok fazla detaylara girilmez, daha üstün körü anlatılır.

Yukarıdakinumaralanmışcümlelerinhangi-sindehikâyeileilgiliyanlışbilgiverilmiştir?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

3. I. Hâkim bakış açısı (ilahi)

II. Bireyselci bakış açısı

III. Kahraman bakış açısı

IV. Gözlemci bakış açısı

V. Çoğulcu bakış açısı

Yukarıdaki numaralanmış bakış açıların-danhangisihikâyeninanlatımındakullanı-lanlardanbirideğildir?


4. I. Kahramanlardan birinin anlatıcı konumun-da olduğu bakış açısıdır.

II. Konuya, olaylara hâkimiyeti, ilahi bakış açısındaki anlatıcıya göre daha sınırlıdır.

III. Bu bakış açısı daha çok otobiyografik eserlerde kullanılır.

IV. Bu bakış açısında anlatıcı birinci tekil şa-hıs ağzıyla konuşur.

V. Bu bakış açısında anlatıcı dış dünyada olup bitenleri gözlemlemekle yetinir.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerinhangisinde “kahraman bakış açısı” ile ilgilibilgiyanlışıvardır?


5. Edebî türler içinde, düzyazı olarak en yaygın olanların başında hikâye gelmektedir. Hikâye-ler kısa metinler olsa da, onların da ---- deni-len giriş bölümleri, daha sonra hikâyenin de-taylarına girildiği ---- bölümü ve gelişmenin bir sonuca bağlandığı ---- bölümü vardır.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerleresırasıyla aşağıdakilerden hangileri getiril-melidir?

A) giriş - sonuç - gelişme

B) serim - düğüm - çözüm

C) düğüm - serim - çözüm

D) giriş - olay - sonuç

E) serim - olay - sonuç

Öykü ÇeşitleriOlay Öyküsü (Klasik Öykü)

� Olay öyküsü, olay anlatımına dayalı, temel öğesi olay olan öyküdür. Bu öykü türünde bir ana olay ele alınarak heyecan verecek şekilde kurgulanıp anla-tılır. � Olayların anlatımı “serim”, “düğüm”, “çözüm” bölümle-riyle aktarılır. � Olay öyküsünün kurucusu, 19. yüzyılda yaşa-mış olan Fransız yazar Guy de Maupassant’tır. Olay öyküsüne “Maupassant tarzı öykü” de denir.

Durum-Kesit Öyküsü

� Durum öyküsü; olaya dayanma-yan, sadece ya-şamdan kesitler sunan, insanla ilgili bir durumu belli bir ortam içinde veren öykülerdir. Bu öykülerde belli bir olay yoktur. Duygu, düşünce, hayal, kişisel ve sosyal yorumlar ön plandadır.

� Durum öyküsü-nün anlatımın-daki şiirsellik, yazarın özgün üslubu durum öykülerine ayrı bir çekicilik ka-zandırır.

� Durum öyküsü-nün kurucusu, 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başla-rında yaşamış olan Rus yazar Anton Çehov’dur. Durum öyküsü-ne “Çehov tarzı öykü” de denir.

Book 1.indb 10 17.09.2019 11:56

12

2.ÜniteHikâye

Test-Test-4 Genel Bilgiler

11. Öykünün ortaya çıkma sürecinde önce fabl, sonra kısa romanları görüyoruz. Rönesans’tan (16.yy.) sonra ----, Decameron Öyküleri adlı eseriyle öykü türünün ilk örneğini vermiş ve çağdaş öykücülüğün kurucusu olmuştur. Ro-manla aynı dönemde gelişen öykü, bir tür olarak karakteristik özelliklerini 19. yüzyılda belirginleştirmiştir. Öykünün çağdaş anlamda olgunlaşmasında realizm akımının etkisi bü-yüktür.


A) Voltaire

B) Boccacio

C) Maupassant

D) Çehov

E) La Fontaine

12. I. Yaşanmış, yaşanan ve yaşanacak olan her şeyi bilen, gören ve duyandır.

II. Anlattığı olayların dışında durur, olayları gören durumundadır.

III. Üçüncü tekil kişi ağzıyla konuşur.

IV. Bu bakış açısı destandan romana geçmiş bir yöntem olarak bilinir.

V. Bu bakış açısı, klasik hikâyelerde kullanıl-mayan, artık etkinliğini yitiren bir yöntemdir.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerinhangisinde“hâkim (ilahî) bakış açısı”ileilgilibirbilgiyanlışlığıvardır?


13. En sevdiğimiz şey atlardı. Dedaruh ile beraber onları suya götürmek, çıplak sırtlarına binmek ne doyulmaz bir zevkti. Hasan korkar, yalnız binemezdi. Dedaruh, kendi önüne alırdı. Tor-balara arpa koymak, yemliklere ot doldurmak, ahırı süpürmek, gübreleri kaldırmak en eğ-lenceli bir oyundan ziyade, bizim hoşumuza gidiyordu. Hele tımar… tıpkı bir saat gibi... yerimde duramaz:

- Ben de yapacağım! diye tuttururdum. O vakit Dedaruh beni Tosun’un sırtına kor,

elime kaşağıyı verir: - Haydi yap! derdi. Bu demir aleti hayvanın üstüne sürter fa-

kat o ahenkli tıkırtıyı çıkaramazdım. - Kuyruğunu sallıyor mu? - Sallıyor. - Hani, bakayım? Eğilirdim, uzanırdım, lakin atın sağrısın-

dan kuyruğu görünmezdi. Her sabah ahıra gelir gelmez: - Dedaruh, tımarı ben yapacağım, derdim. - Yapamazsın - Niçin? - Daha küçüksün de ondan. - Yapacağım. - Büyü de öyle... - Ne vakit! - Boyun at kadar olduğu vakit.

Yukarıda verilenparça ile ilgili aşağıdaki-lerdenhangisisöylenemez?

A) Karşılıklı konuşma üslubunun bolca kulla-nıldığı bir metindir.

B) Kişilerin, zamanın, yer ve olayın belirgin bir şekilde öne çıkarıldığını görüyoruz.

C) Hayatın belli bir kısmının anlatıldığı bir du-rum hikâyesinden alınmıştır.

D) Böyle metinlerin kaleme alındığı hikâye türlerinde, olay esas alınır.

E) Hareket ifade eden eylemlerin bol miktar-da kullanıldığı bir metindir.

ANLATMAYA BAĞLI METİNLERDE BAKIŞ

AÇILARIAnlatmaya dayalı

metinler anlatıcıla-rın tutumlarına göre

“kahraman bakış açısı”, “gözlemci bakış açısı” ve “ilahi bakış açısı” olmak üzere üç farklı bakış açısıyla

aktarılır.

a) Kahraman bakış açısı: Bu bakış açısı ile yazılan eserlerde

yazar, anlatımı birin-ci tekil kişi ağzından aktarır. Bu anlatıcı hikâye kahramanla-rından biridir. An-latıcının anlattıkları; gördükleri, duyduk-ları ve bildikleri ile

sınırlıdır. Bu nedenle okuyucu eserdeki olay ve durumları, duygu aktarımlarını ancak

kahramanın gördüğü, duyduğu, hissettiği

ve anlattığı kadarıyla öğrenebilir.

b) Gözlemci bakış açı-sı: Bu bakış açısıyla yazılmış eserlerde anlatıcı, olayları

gözlemler ve sadece gördüklerini anlatır. Psikolojik tahlillere, gizli bilgilere, duy-gulara, hayallere ve kişilerin iç dünyasın-daki çatışmalara yer

vermez.

c) İlahi (tanrısal) bakış açısı: Bu bakış

açısıyla yazılmış eser-lerde anlatıcı her şeye hâkimdir. Gözlemleri-nin yanında psikolojik tahlillere yer verir.

Kişilerin zihinlerinden geçenleri, geçmişte

yaşadıklarını, onların en gizli bilgilerini

bütün ayrıntılarıyla aktarır. Bu nedenle, bu bakış açısı “hâkim

bakış açısı”, “ilahi bakış açısı”, “tanrısal bakış açısı” adlarıyla

anılır.

Book 1.indb 12 17.09.2019 11:56

19

2.Ünite

Test-

Hikâye

Test-71. Halk hikâyelerindeki tasvirlerde duygusal ola-

rak düşük yoğunluktaki kısımlar mensur ola-rak anlatılır. Duygu yoğunluğunun arttığı yer-ler ile konuşmalar ise genellikle şiirlerle dile getirilir.

Bubilgilerışığında,halkhikâyeleriileilgiliaşağıdakilerdenhangisineulaşılamaz?

A) Halk hikâyelerinde manzum-mensur karı-şık bir anlatım vardır.

B) Halk hikâyelerinde betimlemelere yer verilir.

C) Halk hikâyelerinin bazı bölümlerinde duy-gusal yoğunluk azdır.

D) Halk hikâyelerinin manzum kısımlarında duygusal yoğunluk fazladır.

E) Halk hikâyelerinde konuşmaların yerini şi-irsel anlatım almıştır.

2. I. Sıhhat u Maraz

II. Hüsn ü Aşk

III. Şem ü Pervane

IV. Arzu ile Kamber

V. Kelile ile Dimne

Yukarıdakinumaralanmışeserlerinhangisibirhalkhikâyesidir?


3. Halk hikâyeleri içinde halk edebiyatına ait birçok başka tür de yer alır. Konusu ne olursa olsun bir halk hikâyesi içinde deyim, atasözü, I II efsane, destan, gazel gibi türlerden de izlere III IV V

rastlayabiliriz.

Yukarıdaaltıçizilitürlerdenhangisiyanlış kullanılmıştır?


4. I. Halk hikâyelerinin dili sözlü anlatımlarda sade, anlaşılır olmasına rağmen yazıya aktarılmış metinlerde anlaşılmaz Osman-lıca kelimelerle doludur.

II. Halk hikâyelerinin konuları genellikle aşk ve kahramanlık ekseninde gelişir.

III. Destan ve masallarda olduğu gibi halk hikâyelerinin de özel anlatıcıları vardır.

IV. Hikâyelerin bazılarında dinleyiciler, okuyu-cular için yapılan dualar vardır.

V. Halk hikâyelerinde mekân, üzerinde ya-şanılan dünyadır ve hikâyelerin başlangıç yeri daha çok, Herat ve İsfahan gibi doğu illeridir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindehalkhikâyeleriileilgilibirbilgiyan-lışıyapılmıştır?


5. Halk hikâyelerinde aşıkların ---- adını verdik-leri mensur tekerleme vardır. Bu tekerlemede olmayacak şeyler aşığın başından geçmiş gibi komik bir şekilde anlatılır. Bu bölümde dinle-yicilerin dikkatini çekme amacı vardır. Bu bö-lümde eski âşıkların isimleri anılır, dürüstlük gibi evrensel mesajlar verilir.


A) döşeme

B) duvak kapama

C) fasıl

D) hatime

E) tapşırma

6. I. Köroğlu hikâyesi

II. Kerem ile Aslı

III. Arzu ile Kamber

IV. Âşık Garip hikâyesi

V. Tahir ile Zühre

Yukarıdakinumaralanmışhalkhikâyelerin-denhangisikonusubakımındandiğerlerin-denfarklıolarakdeğerlendirilir?


Halk Hikâyeleri-II

ARZU İLE KAMBER

HİKÂYESİ

Türkiye dışın-

da Musul, Kerkük

ve Balkanlarda

bilinmektedir. Doğuş

yeri olarak Kerkük-

gösterilir. Hikâyenin

manzum kısımları

mani şeklindedir.

Book 1.indb 19 17.09.2019 11:56

25

2.Ünite

Test-

Hikâye

Test-91. I. Tanzimat Dönemi’nde realizm, hatta natü-

ralizm etkisinde kalan ve ilk köy hikâyesi kaleme alan yazar Nabizade Nazım’dır.

II. Hikâyelerinde teknik yönden kusurlar olan, hikâyeyi kesip araya girerek kişisel fikirlerini söyleyen yazar Ahmet Mithat’tır.

III. Müsameretname adlı hikâye kitabı yazarı olan hikâyeci Emin Nihat’tır.

IV. Tanzimat Dönemi’nde ilk edebî hikâyeyi kaleme alan yazar Namık Kemal’dir.

V. Modern hikâyeciliğimizin kurucularının en önemlilerinden biri Samipaşazade Se-zai’dir.

YukarıdakinumaralıcümlelerinhangisindeTanzimatDönemihikâyecileriileilgilibilgiyanlışıyapılmıştır?


2. I. Tanzimat hikâyeciliğinde olaylar çoğunluk-la günlük yaşamdan alınmıştır.

II. Tanzimat’ın ilk hikâyelerinde geleneksel meddah anlatılarının etkisi belirgindir.

III. Tanzimat hikâyelerinde sosyolojik ve psi-kolojik derin tahliller yer alır.

IV. Tanzimat’ta kaleme alınan hikâyelerde te-sadüflere sıkça rastlanır.

V. Tanzimat hikâyelerinin çoğunda duygusal-lık ön planda yer alır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebiryanlışlıkyapılmıştır?


3. I. Tanzimat’ta edebiyatımıza giren hikâyenin olgun örnekleri bu dönemde verilir.

II. Şiirde olduğu gibi hikâyede de bireysel ko-nular ele alınır.

III. Servetifünûn neslinin “içe dönük, karam-sar” bakış açısı, bu dönemin hikâyelerine de sinmiştir.

IV. Bu dönemde yazılan hikâyelerin hepsinin konusu İstanbul’da geçmektedir.

V. Yazarlar, realizmin etkisiyle hikâyelerinde yaşadıkları dönemi işlemişlerdir.

Servetifünûn hikâyeciliği ile ilgili olarakyukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebilgiyanlışıyapılmıştır?


4. I. Realizm ve natüralizm baskın akımlar ola-rak öne çıkar.

II. Teknik olarak daha güçlü eserler ortaya konulur, ilk döneme göre daha nitelikli ürünler kaleme alınır.

III. Realizmin etkisiyle gözleme önem veril-miş, olay ve kişiler daha gerçekçi bir anla-yışla anlatılmıştır.

IV. Eserlerin girişinde anlamsız ve uzun be-timlemelere başvurulmuştur.

V. Bu dönemde Nabizade Nazım, Samipaşa-zade Sezai dönemin önemli hikâyecileri-dir.

Tanzimat edebiyatının ikinci dönem hikâ-yeciliği ile ilgili yukarıdaki numaralanmışcümlelerinhangisindebilgiyanlışıvardır?


5. I. Gelenekçi-yenilikçi ikilemi

II. Doğu-Batı ikilemi

III. Sosyal hayata dair sorunlar

IV. Sağlam bir kurgu ve teknik

V. Esir ticaretinin ele alınması

YukarıdakilerdenhangisiTanzimatDönemihikâyeleriiçinbirözellikkabuledilemez?


Tanzimat-Servetifünun-Fecriati

TANZİMAT EDE-BİYATININ GENEL

ÖZELLİKLERİ

� Türk edebiyatı her şeyin tartışılmaz din kurallarına, geleneklere göre biçimlendiği Doğu kaynağından bilimi rehber edinen Batı kaynağına geçiş yapmıştır.

� Osmanlı sisteminin etkisiyle gelişe-meyen eleştirel düşünce, Tanzi-mat Fermanı’nın getirdiği görece özgürlük ortamın-da gelişme olanağı bulmuştur.

� “Doğulu kaderci insan” tipi yerini “Batılı, akılcı, dev-let sorunlarına kafa yoran, dünyayı değiştirebileceğine inanan yeni insan” tipine bırakmıştır.

� Batı’dan gelen yeni düşünceler anlatım yolu olarak nesir türünü öne çıkarmış, Tanzimat öncesi gelişim gös-termeyen Türkçe düzyazı gelişmeye başlamıştır.

� Gazeteciliğin ge-lişmesiyle birlikte yeni düşünceleri anlatmaya uygun olan roman, hikâ-ye, makale, eleştiri gibi nesir türleri kullanılmaya baş-lanmıştır.

� Düşünce ve anla-mın öne çıkması şiirde konu birliği-nin sağlanmasına yaramış, şiirlere konuya göre adlar verilmesi bu dö-nemde başlamıştır.

Book 1.indb 25 17.09.2019 11:56

30

2.ÜniteHikâye

Test-Test-1011. “---- hikâye kitaplarından Temiz Sevgiler,

1920-1925 yılları arasında yayımladığı otuz dört hikâyeyi kapsar. Behçet Necatigil’e göre bu hikâyeler yazarın kahramanlarına sevgi ve şefkatle eğilen, onları gündelik yaşayışları içinde, en yapmacıksız rahat ve karakteristik taraflarından görmesini bilen renkli, canlı ak-taran bir hikâyeci olduğunu göstermektedir.”

Buparçadakiboşluğaaşağıdaki yazarlar-danhangisigetirilmelidir?

A) Sabahattin Ali

B) Memduh Şevket Esendal

C) Ömer Seyfettin

D) Sait Faik Abasıyanık

E) Reşat Nuri Güntekin

12. I. Bizim Ashab-ı Kehfimiz

II. Primo Türk Çocuğu

III. Yalnız Efe

IV. Beyaz Lale

V. Katil Buse

Yukarıdaki numaralanmış hikâyelerdenhangisiÖmerSeyfettin’eaitdeğildir?


13. Aşağıdakilerin hangisinde eser-yazar eş-leştirmesindeyanlışlıkyapılmıştır?

A) Yüksek Ökçeler - Ahmet Hikmet

B) Küçük Şeyler - Samipaşazade Sezai

C) Letaif-i Rivayat - Ahmet Mithat

D) Müsameretname - Emin Nihat

E) Diyet - Ömer Seyfettin

14. Türk edebiyatında olay ve durum hikâyeleri alanında çok önemli yazarlar yetişmiş ve ka-lıcı eserler meydana getirmişlerdir.

Aşağıdaki yazarlardan hangisi diğerlerin-denfarklıtarzdahikâyelerkalemealmıştır?

A) Hüseyin Rahmi Gürpınar

B) Sait Faik Abasıyanık

C) Refik Halit Karay

D) Reşat Nuri Güntekin

E) Ömer Seyfettin

15. MillîEdebiyatDönemi’ndehikâyeyazanbiryazardan aşağıdakilerdenhangisi beklen-mez?

A) Sade bir dil kullanması

B) Toplumsal konulara değinmesi

C) Realist bir anlayışı benimsemesi

D) Olay eksenli öyküler yazması

E) Üslubu, içeriğin önüne çıkarması

16. II. Meşrutiyet (1908) sonrasında memlekette başlayan ve o dönemde ---- adı verilen dü-şünce hareketi edebiyatta da kendini hisset-tirmiştir. Bu hareketle; dilde sadeleşme, yerli hayatı yansıtma ön plana çıkmıştır. Ön plana çıkan bu hareket, Millî Edebiyat Dönemi hikâ-yeciliğini de doğal olarak etkilemiştir.


A) Osmanlıcılık

B) Türkçülük

C) Batıcılık

D) İslamcılık

E) Ümmetçilik

Millî Edebiyat Dönemi

ÖMER SEYFETTİN (1884 – 1920) � 1911’de Genç Kalemler dergi-sinde yayımladığı “Yeni Lisan” adlı makalesiyle adını duyurmuş, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp’le birlikte Millî Ede-biyat hareketinin öncülerinden biri olmuştur. � Servetifünûn’a tepki olarak tasvir ve ruh çözümle-mesini değil, olayı öne çıkarmış; Maupassant tarzı klasik hikâye an-layışının edebiya-tımızda ilk örnek-lerini vermiştir. �Öykülerinde realizm akımının etkileri vardır. Gözlemlerin-de ve karakter yaratmada çok başarılıdır. � Konuşma dilini yazı diline uygu-lamayı amaç-lamış, eserlerini açık, süssüz bir anlatımla yazmış; kendi deyimi ile “hakikati görüldüğü gibi, edebiyat yap-madan yazmak” istemiştir.

ESERLERİHikâyeleri: Yüksek Ökçeler, Gizli Ma-

bed, Bahar ve Kele-bekler, Beyaz Lale, Asilzadeler, Bomba, Diyet, Başını Ver-meyen Şehit, İlk

Düşen Ak, Falaka, Forsa, Pembe İncili Kaftan, Perili Köşk,

Zeytin Ekmek, Harem, Primo Türk

ÇocuğuRomanları: Ashab-ı Kehfimiz, Efruz Bey,

Yalnız EfeGünlük: Ruzname

Book 1.indb 30 17.09.2019 11:56

35

2.Ünite

Test-

Hikâye

6. Aşağıdakilerin hangisinde bir isim tamla-ması, bir sıfat-fiil grubunun içindeyer al-mamıştır?

A) Taşların kovuklarında bitmiş sarı çiçekleri koparıp ayaklarımın altından geçen suya atıyor, dalgın dalgın düşünüyordum.

B) Kocaman bir ekin yığınının yanında çalı-şan ihtiyar kadınla uzun uzun konuştum.

C) Kilo sorununu çözmenin yolunu arayan in-sanlar gibi ben de zaman zaman bu uğur-da sağlığımı tehlikeye attım.

D) Sabah odaya girdiğimde yatağın yanına düşmüş bir kâğıt parçası dikkatimi çekti.

E) Bir çengelli iğne ile iliştirilmiş kırmızı atkıyı çıkardı, askıya asıp içeri geçti.

7. Aşağıdakilerin hangisinde zarf-fiil grubuyer almamıştır?

A) Sen dün akşam bize geldiğinde her şey bitmişti.

B) Elindeki kitabı okurken, söylenenlere al-dırmıyordu

C) Yokuşu çıkar çıkmaz kurumuş başak tarla-larıyla karşılaştık.

D) Bahçede oynayan çocukları seyrediyorum keyifle.

E) Müzik yavaşça başladığında bütün salon bir sessizliğe gömüldü.

8. Selçuklu sultanlarından biri Mevlâna’yı ziyaret ederek saltanatları arasında ne fark olduğunu

sorduğunda o büyük zattan şu yanıtı aldı: “Se-

nin saltanatın gözlerin açık kaldığı sürece bâ-

kidir. Benim saltanatım ise gözlerimi kapatın-

ca başlar.”

Bu parçadaki numaralanmış sözlerdenhangisifiilimsi(eylemsi)değildir?


9. Sensizim ne kadar üzsen de beni

Ağzımı açmaya gözüm kesmiyor

Vurduğun zincirden çözsen de beni

Bırakıp kaçmaya gözüm kesmiyor

Yukarıdaki dizelerde numaralanmış ey-lemsilerintürlerisırasıylaaşağıdakilerdenhangisindeverilmiştir?

I II III

A) İsim - fiil Zarf - fiil Sıfat - fiil

B) İsim - fiil Sıfat - fiil Zarf - fiil

C) Zarf - fiil Sıfat - fiil İsim - fiil

D) Sıfat - fiil Sıfat - fiil Zarf - fiil

E) İsim - fiil İsim - fiil Zarf - fiil

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeötekiler-den farklıgörevdebirfiilimsi(eylemsi)kul-lanılmıştır?

A) Kolay olmuyor derinlerdeki inciye inmek.B) Çınar ağacının altında oturmayı özlemişim.C) Yine de güzeldi alabildiğine mavi gök.D) Bu bekleyiş ne kadar daha sürecek?E) Aylardır unuttu gözlerim gülmeyi.

11. Eski Troya, Çanakkale’de, bugün Hisarlık olarak

adlandırılan yerde bulunuyormuş. Arkeolojik

kazılar sonucu kentin kalıntıları büyük ölçüde

gün ışığına çıkarılmış. Uluslararası bir araştır-

ma ekibi, toprak örneklerindeki fosillerin yaşını

hesaplayıp Eski Troya kentinin farklı zaman

dilimlerindeki durumunu ortaya koymuş.

Buparçadakinumaralanmışsözlerinhan-gisibirzarf-fiildir?

A) l. B) ll. C) lll. D) lV. E) V.

I II

III

IV

V

I

II

III

I

II

III

IV

V

� Yardımcı ey-lemlerle kurulan birleşik fiiller, ad soylu bir sözcükle “etmek, olmak, kıl-mak, eylemek” eylemlerinden birinin oluş-turduğu bileşik fiillerdir.

� Ek eylemle-rin Türkçede basit zamanlı eylemlere ge-lerek onlardan birleşik zamanlı eylem yapma ve ad ya da ad soylu sözcüklere gelerek onlardan yüklem yapma olmak üzere iki görevi vardır.

� Edilgen çatı-lı fiiller gerçek öznesi olmayan, “-l, -n” çatı ekleri getirilerek yapılan fiillerdir.

� Dönüşlü çatılı fiillerde özne, hem işi yapar hem de işten etkilenir.

� Eylemlerin ya-pılma zamanın-dan haber veren veya eylemle ilgili dilek bildi-ren eklere kip denir.

� Eylemde kip (anlam - za-man) kayma-sı, bir kipin cümlede kendi -gerçek- anlamı dışında başka bir kip yerine kulla-nılmasıdır.

� Gereklilik kipi, olması ve ya-pılması gereken şeyleri ifade eder.

Fiilimsiler Test-12

Book 1.indb 35 17.09.2019 11:56

42

3.ÜniteŞiir

Test-Test-149. I. Bağ bana

Bahçe sana bağ bana

Düğme zincir kar etmez

Zülfün teli bağ bana

II. Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç

Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç

Bu iki metni kafiye çeşidi yönüyle karşı-laştırırsak aşağıdakilerden hangisi doğruolur?

I II

A) zengin uyak zengin uyak

B) cinaslı uyak cinaslı uyak

C) cinaslı uyak zengin uyak

D) zengin uyak cinaslı uyak

E) tam uyak zengin uyak

10. I. Birini bilir birini bilmez

Bu dünya kimseye kalmaz

II. Çiğdemin menekşen kokar

Güzeller göğsüne takar

III. Geldim o dost ilinden

Koka koka gülünden

IV. Arı vardır uçup gezer

Teni tenden seçip gezer

V. Kuş olsan gezersin havayı

Arayıp bulursun yuvayı

Yukarıdakinumaralanmışdizelerinhangisin-defarklıbirkafiyeçeşidineyerverilmiştir?


11. Yüzümü bulutlara kaldırıp

Dua eder gibi mırıldanıyorum

Kuşlarla, otlarla yıkanıyorum

Rüzgârla, ilkbaharla

Güneş göz kapaklarımı ısıtıyor

Budizeleraşağıdakişiirtürlerindenhangi-sineörnekgösterilebilir?

A) Didaktik şiir

B) Pastoral şiir

C) Dramatik şiir

D) Satirik şiir

E) Lirik şiir

12. Eyvâh ne yer ne yâr kaldı Gönlüm dolu âh u zâr kaldı

Şimdi buradaydı gitti elden Gitti ebede gelip ezelden

Ben gittim o hâksâr kaldı Bir güşede târmâr kaldı

Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisisöylenemez?

A) Sözcük hâlinde redife yer verilmiştir.

B) Beyitlerle kaleme alınmıştır.

C) aa/bb/cc şeklinde kafiyelenmiştir.

D) Satirik bir şiirden alınmıştır.

E) Nida sanatına yer verilmiştir.

13. Vara vara vardım ol kara taşa Hasret ettin beni kavim kardaşa Sebep ne gözden akan kanlı yaşa Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm

Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerdenhangisiyanlıştır?

A) 11’li hece ölçüsüyle kaleme alınmıştır.

B) Ek hâlinde redife yer verilmiştir.

C) Tam kafiye kullanılmıştır.

D) Çapraz kafiye düzeni ile yazılmıştır.

E) Lirik bir şiirden alınmıştır.

Şiir Bilgisi - I

PASTORAL ŞİİRKır yaşamını, çoban-ların hayatını, aşk-larını, üzüntülerini, sevinçlerini anlatan şiirlere denir. Baş-langıçta gerçekçilik-ten uzak, olağanüstü ve efsanevi nitelikler taşıyan bu şiirler, milattan önce 3.

yüzyılda yaşamış olan Yunan şairi “The-ocritus” tarafından gerçekçi bir çizgiye oturtulmuştur. Ay-rıca milattan önce I. yüzyılda yaşamış olan Latin edebiyatı sa-

natçısı “Vergilius” da pastoral şiirin önemli temsilcilerindendir.

Günümüzde köy, kır, çoban yaşamını ve doğa güzelliklerini anlatan şiirler de pastoral şiir sayıl-

maktadır.Pastoral şiirler

söyleniş biçimlerine göre “idil” ve “eglog”

olmak üzere ikiye ayrılır:

a) İdil: Şairin doğa karşısında duygu-lanmasını monolog biçiminde anlatan

pastoral şiirlere “idil” denir. İdillerde ço-

banın duyguları yine çobanın ağzından

anlatılır. b) Eglog: Şairin duygularını bir

çobanla konuşuyor-muş gibi anlatma-sına “eglog” denir. Egloglarda çobanlar karşılıklı konuşarak kır yaşamını ve kır yaşamının zorlukla-rını anlatırlar. Daha

çok Batılı şairler tarafından yazılmış-tır. Bu türün en ünlü örnekleri Vergilius’un “Çoban Şiirleri” adı

altında kitaplaştırdığı şiirlerdir. Türk edebi-yatında eglog tarzı pek rağbet görme-

miştir.

Book 1.indb 42 17.09.2019 11:56

48

3.ÜniteŞiir

Test-Test-1612. Sana dün bir tepeden baktım, aziz İstanbul!

Görmedim; gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer

Ömrüm oldukça gönül tahtıma keyfince kurul

Sade bir semtini sevmek bile bir ömre bedel

Nice revnaklı şehirler görülür dünyada

Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan

Yaşamıştır derim, en hoş ve uzun rüyada

Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan

Budizelerde aşağıdaki edebî sanatlardanhangisiyeralmamıştır?

A) Nida

B) Teşhis

C) Tezat

D) Telmih

E) Tekrir

13. Altında mı üstünde midir cennet-i âlâ

El hak, bu ne halet, bu ne hoş ab u hevadur

(Cennet altında mıdır, üstünde midir?

Gerçekte bu ne haldir, bu ne hoş su ve ha-vadır).

Bubeyitteöneçıkanedebîsanataşağıda-kilerdenhangisidir?

A) Tecahüliarif

B) Mecaımürsel

C) Teşbihibeliğ

D) Hüsnütalil

E) İrsalimesel

14. I. Derdim nice bin sinede pinhan iderim ben

Bir ah ile bu âlemi viran ederim ben

II. Öyle bir yangın bıraktın içimde inan

Söndürmez bilesin, ırmaklar bağlasan

III. Bir ah çeksem dağı taşı eritir

Gözüm yaşı değirmeni yürütür

IV Ne doğan güne hükmüm geçer

Ne halden anlayan bulunur

V. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda

Şüheda fışkıracak toğprağı sıksan şüheda

Yukarıdakinumaralanmışbeyitlerinhangi-sinde “mübalağa” sanatıyoktur?


15. Gemi geldi durdu mu

İskeleye vurdu mu

Söyle ey seher yeli

Yar halimi sordu mu

Budörtlükteenbelirginedebîsanatlaraşa-ğıdakilerinhangisindebirlikteverilmiştir?

A) İstafham - Nida

B) Nida - Telmih

C) Telmih - İstifham

D) Tekrir - Teşbih

E) Teşbih - Seci

Edebî Sanatlar-1

MÜBALAĞA (ABARTMA)

Mübalağa, sözün etkisini artırmak için bir olayı, durumu ya da gerçeği olduğun-dan çok büyük ya da çok küçük gösterme

sanatıdır; ancak mübalağanın başarılı olabilmesi için ilgi çe-kici ve nükteli olması

gerekir.

Aramazdık gece mehtabı yüzün par-larkenBir uzak yıldıza benzerdi güneş sen varken

(Faruk Nafiz Çamlıbel)

Örnekteki beyit-te şair, sevgilinin

yüzünün parlaklığını aydan ve güneşten

üstün tutarak abart-ma sanatı yapmıştır.

Book 1.indb 48 17.09.2019 11:56

55

3.Ünite

Test-

Şiir

Test-19Geçiş Dönemi Şiiri ve Eserleri

1. Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügati’t Türk’teki bilgileri Türk boylarını dolaşarak elde etmiştir. Eserin sonunda Türk illerini gösteren v ve ta-rihsel önem taşıyan bir harita bulunmaktadır. Bu eser Türkçenin bilinen;

I. İlk sözlüğü,

II. İlk dil bilgisi kitabı,

III. İlk edebiyat antolojisi,

IV. İlk tıp eseri

olma özelliğini taşıyan geniş kapsamlı bir eserdir. Bu özelliklerinden dolayı da pek çok bilim dalına kaynaklık etmektedir.

Bu parçada verilen niteliklerden hangisiyanlıştır?

A) Yalnız I B) II ile III C) Yalnız III

D) III ile IV E) Yalnız IV

2. I. Siyasetname özelliği taşıyan bir eserdir.

II. Alegorik bir tarzda kaleme alınmıştır.

III. Tamamen aruz vezni ile yazılan bir mes-nevidir.

IV. Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

V. Edebiyat tarihimizin ilk mesnevisi olarak bilinir.

Yukarıdakilerin hangisinde Kutadgu Biligileilgilibirbilgiyanlışıvardır?


3. I. İslam öncesi kültür ile islam kültürü iç içedir.

II. Bu dönem eserlerinde aruzun yanında hece de kullanılmıştır.

III. Nazım birimi olarak beyit ve dörtlüğün bir-likte kullanıldığı eserlere rastlanmaz.

IV. Bu dönem eserlerinde didaktik unsurlar daha fazla öne çıkar.

V. Bu dönem eserleri Hakaniye lehçesi ile yazılmıştır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisiGeçişDönemieserlerininözelliklerin-den biri değildir?


4. I. Edip Ahmet Yükneki tarafından kaleme alınan bir eserdir.

II. Didaktik konuları ele alan dini, ahlaki bir kitaptır.

III. 12. yüzyılda yazılmış bir mesnevidir.

IV. Yabancı sözcük sayısı Yusuf Has Hacip’in eserine göre fazladır.

V. “Mutluluk veren bilgi” anlamını taşıyan bir adı vardır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisinde Atabetü’l-Hakayık ile ilgili bir bilgiyanlışıvardır?


5. I. Didaktik

II. Lirik

III. Pastoral

IV. Satirik

V. Dramatik

Geçiş Dönemi eserlerinde yukarıdaki şiirtürlerindenençokkullanılanıhangisidir?


6. I. Türk Edebiyatı için bir geçiş dönemi olarak kabul edilir.

II. Yeni bir dinle tanışan Türkler, bu dinin etki-siyle yeni bir kültür ve edebiyat oluşturma-ya başlar.

III. Bu dönemde kaleme alınan eserlerin tü-münde sade bir Türkçe kullanılmıştır.

IV. İran ve Arap edebiyatlarında kullanılan na-zım şekilleri kullanılmaya başlanmıştır.

V. İran ve Arap edebiyatındaki bazı eserler, tekrar yazılma yoluyla Türk edebiyatında görülmeye başlanmıştır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisiXIveXII.yüzyılTürkedebiyatıaçısın-dan yanlıştır?


DİVANU LÜGATİ’T TÜRK

� Kaşgarlı Mahmut tarafından, 1072–1074 yıllarında, Araplara Türk-çeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu ka-nıtlamak amacıyla yazılmıştır.

� “Türk Dillerinin Sözlüğü” anlamına gelir. Kitabın metni Türkçe, açıklama-ları ise Arapçadır.

� Eserde, 7500 Türkçe sözcüğün Arapça karşılık-larının yanı sıra Türkçenin gramer bilgisi, şive özellik-leri de verilmiştir.

� Kitapta Türklerin tarihi ve yaşadıkla-rı coğrafya hakkın-da ansiklopedik bil-giler de verilmiştir. Eser, bu özelliğiyle de bir ansiklopedi-ye benzer.

� Kaşgarlı Mahmut, eserini oluşturur-ken İslamiyet önce-si sözlü edebiyatı-mıza ait çok sayıda sav, sagu, koşuk, destan örneğine de yer vermiştir.

� Böylece birçok sözlü edebiyat ürünümüz yazıya geçirilmiş ve günümüze ulaş-mıştır.

� Kaşgarlı Mah-mut’un 11. yüzyılda Bala-sagun’u merkez kabul ederek çizdiği Dünya haritası, o dönem Türklerinin yaşadıkları bölgeleri ve dağılımlarını göstermesi bakı-mından ilginçtir.

� Eser, 1917’de Ali Emiri Efendi tara-fından bulunmuş, Kilisli Muallim Rıfat Bilge tarafından yayımlanmıştır.

Book 1.indb 55 17.09.2019 11:56

62

3.ÜniteŞiir

Test-Test-215. Sefil baykuş ne gezersin bu yerde

Yok mudur vatanın, illerin hani

Küsmüş müsün selamımı almazsın

Şeyda bülbül, şirin dillerin hani

Ecel tuzağını açamaz mısın

Açıp da içinden kaçamaz mısın

Azat eyleseler uçamaz mısın

Kırık mı kanadın kolların hani

Budörtlükleriçerikveşekilözellikleribakı-mındanaşağıdakilerdenhangisineörnektir?

A) Taşlama

B) Koçaklama

C) Tuyuğ

D) Ağıt

E) Güzelleme

6. 17. yüzyılda yaşamış olan ---- “Adli” mahlasını kullanmıştır. Halk şairi olmasına rağmen divan şiirinden de etkilenmiştir. Bu nedenle bazı şi-irlerinde aruzu kullanmıştır. Daha çok lirik şiir-leriyle öne çıkan bu âşık edebiyatı şairi, hece vezni ile yazdığı şiirlerde daha başarılıdır. Bir divanı vardır. Onun ismine birçok “şairname” de rastlıyoruz.

- Ela gözlerine kurban olduğum,

- Şu karşıdan gelen dilber,

- Bugün ben bir güzel gördüm

gibi günümüzde de çok bilinen eserlerin sa-hibidir.

Buparçadayeralanboşluğaaşağıdakiler-denhangisigetirilmelidir?

A) Aşık Ömer

B) Dertli

C) Gevheri

D) Karacaoğlan

E) Erzurumlu Emrah

7. I. Dinin ilkelerinden, dinsel inançlardan alay-cı bir dille bahseden nazım şekillerine şat-hiye denir.

II. İnsanın Allah’tan geldiğini ve O’na döne-ceğini temel alan şiirlere devriye denir.

III. Tekke önderlerinin, o tarikata yeni katılan-larına o yolun kurallarını anlattıkları man-zum ürünlere nutuk denir.

IV. Ahmet Yesevi’nin eserinde de dile getirdiği tasavvufi şiirlere rubai denir.

V. Allah’ın birliğini, gücünü, ilmini ele alan şi-irlere ilahi adı verilir.

Yukarıda tanımıyapılancümlelerinhangi-sindebilgiyanlışlığıyapılmıştır?


8. Hak şerleri hayreyler

Zannetme ki gayreyler

Arif anı seyreyler

Mevlâ görelim neyler

Neylerse güzel eyler

Budizeleraşağıdakilerdenhangisineaittir?

A) Aşık edebiyatı

B) Anonim halk edebiyatı

C) Tasavvuf edebiyatı

D) Divan edebiyatı

E) Tanzimat edebiyatı

9. Hafif çamur dayanmaz

Şu benim saç malama

Sözünü doğru söyle

Karşımda saçmalama

Bu dörtlük, aşağıdaki mani türlerindenhangisineörnektir?

A) Cinaslı mani

B) Kesik mani

C) Düz mani

D) Artık mani

E) Karşılıklı mani

Halk Edebiyatında Şiir-II

NEFES � Bektaşi şairleri tarafından cem ayinlerinde ve top-lantılarda kendine özgü bir bestey-le okunmak için yazılmış, tasavvuf konulu şiirlerdir. Başka bir deyişle ilahinin Bektaşi ta-rikatındaki adıdır. � Konusu genellikle vahdet-i vücut inancının Bekta-şilerce anlaşıldığı şeklidir. �Nefeslerde ayrıca Hz. Muhammed, Hz. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi işlenir. �Hz. Ali methiye-lerine ve naatla-ra da Bektaşiler tarafından bu ad verilmiştir. Nefeslerde, yer yer kalenderane ve alaycı bir üslup da dikkat çeker.

DEVRİYEMutasavvuflara göre vücut halindeki Mu-hammed yeryüzüne sonradan gelmiştir. Halbuki ruh halinde olan Muhammed ezelden beri var-

dır. Vakti gelen ruh maddi âleme iner.

Önce cemâda, sonra nebata, hayvana, insana ve en sonra

insan-i kâmile geçer. Oradan da ilk büyük

ruh olan Tanrı’ya döner ve onunla bir-leşir. İşte bu geliş ve gidişi anlatan şiirlere de “devriye” denir.

Book 1.indb 62 17.09.2019 11:56

74

3.ÜniteŞiir

Test-Test-257. Bu suretler senin için rû-nümâdır

Nazar ayineye sanma sanadır

Hemen yan, ağla Mevlâ’yı seversen

Koma feryadı Leylâ’yı seversen

Olup hoşnud kendi ateşinden

Şikâyet etmez olmuş mehveşinden

Yukarıdaki beyitler için aşağıdakilerdenhangisisöylenemez?

A) Her beyit kendi içinde kafiyelenmiştir.

B) İkinci beyitte redifle birlikte tam kafiye vardır.

C) Bir mesneviden alınmış beyitlerdir.

D) İkinci beyitte telmih sanatına yer verilmiştir.

E) Divan şiirinin geneline göre dili daha sadedir.

8. I. İnsanlara öğüt vermek için yazılan man-zum ya da mensur eserlere pendnâme denir.

II. Padişah çocuklarının çeşitl,i düğün ve tören-lerini anlatan eserlere sürname adı verilir.

III. Bir şehrin güzellerini, güzelliklerini, esnaf-larını konu alan mesnevilere sakinâme denilir.

IV. Orduların seferlerini, savaşlarını, zaferleri-ni anlatan eserler gazavatnamelerdir.

V. İnsanların dış görünüşlerinden, onların karakterleriyle ilgili bilgiler çıkarmayı amaç edinen eserler kıyafetname olarak adlan-dırılır.

Yukardakilerinhangisindebirbilgiyanlışlı-ğıyapılmıştır?


9. • Şiirlerinde dönemine göre daha açık bir dil kullanmıştır.

• Deyim, atasözü ve halk söyleyişlerine sık-lıkla yer vermiştir.

• 15. yüzyılın en önemli divan şairlerindendir.

• Mahallileşme akımının temellerini atanlar-dan biridir.

• Divan’ı vardır.

Yukarıdanitelikleriverilendivanşairiaşa-ğıdakilerdenhangisidir?

A) Necati B) Ahmedi C) Zati

D) Baki E) Fuzuli

10. I. Mahallileşme

II. Türki-i Basit

III. Sebk-i Hindi

IV. Tasavvuf

YukarıdakiakımlardanhangileriDivanede-biyatı döneminde dilin sadeleşmesi, halkdeyim ve atasözlerinin şiire girmesi, şiirdilininyerlileşmesiileilgilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) Yalnız IV E) I ve II

11. Divan edebiyatında daha çok felsefe ve tasav-vufla ilgili düşünceleri, dünya görüşünü konu edinen şiirlerdir. Az sözle çok şey ifade etme amacı taşıdığından anlam yoğunluğu göze çarpar. Tek dörtlükten oluşan bu şiirlerde şair-ler mahlas kullanmazlar. Mani gibi kafiyelenen bu şiirlerin ustası Haleti’dir. Cumhuriyet döne-minde de Y. Kemal bu alanda öne çıkmıştır.

Parçadaözellikleriverilennazımşekliaşa-ğıdakilerdenhangisidir?

A) Kıta B) Müstezat C) Rubai

D) Tuyuğ E) Murabba

Divan Edebiyatında Şiir-I

RUBÂÎ � Rubâînin sözlük

anlamı “dört-lü”dür. Dözt di-zeden oluşan bir nazım biçimidir. Dört dizeden birinci, ikinci ve dördüncü dize kendi arasında uyaklı, üçüncü dize ise serbest-tir. Bu uyak dü-zeni “aaxa” şek-linde gösterilir. Üçüncü dizeye, uyaksız olma-sından dolayı “hasî” (hadım) adı verilir.

� İran edebiyatın-daki en büyük ustası “Ömer Hayyam”dır.

� Rubâinin ko-nuları çeşitlidir. Daha çok şairin dünya görüşünü, felsefesini, ta-savvufî düşün-celerini, maddi ve manevi aşkını yansıtır. Türk edebiyatında XIV. yüzyıldan sonra ru-bâi yazılmaya başlanmıştır. Türk edebiya-tındaki en ünlü temsilcisi XVII. yüzyıl şairlerin-den “Azmizâde Hâletî”dir.

� Rubâî, ince duygu ve düşüncelere, nükteli buluş-lara çok uygun olduğundan, divan edebiyatı nazım biçimleri içinde günümüze kadar canlılığı-nı yitirmeden yaşayabilmiş tek nazım biçimidir. Rubâinin aruzun hacez bahrinden oluşan 24 ayrı kalıbı vardır.

Book 1.indb 74 17.09.2019 11:56

81

3.Ünite

Test-

Şiir

Test-2712. I. Hintli şairlerce ortaya çıkarılmış, oradan

İran, Osmanlı ve diğer alanlara yayılmıştır.

II. Çok ince ve karmaşık hayallerin önemli olduğu bir şiir akımıdır.

III. Abartmalara, zıtlıklara bu akımda daha çok önem verilmiştir.

IV. Bu edebî akımda şiirlerdeki anlamsal bo-yut öne çıkmıştır.

V. Hüzün, ıstırap gibi kavramlar bu akımın içinde çokça öne çıkmıştır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisinde“Sebk-i Hindi” akımıileilgilibirbilgiyanlışyapılmıştır?


13. I. Divan edebiyatında Nedim ile anılan bir nazım şeklidir.

II. Dörtlüklerle kaleme alınır.

III. Bestelenmek amacıyla yazılan şiirlerdir.

IV. Daha çok didaktik konuları ele alır.

V. Divan şiirine Türklerin kazandırdığı bir na-zım şeklidir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindeşarkıileilgilibirbilgiyanlışıyapıl-mıştır?


14. Rubai nazım şeklinde Fars edebiyatı için Ömer Hayyam ne ise, Divan edebiyatı saha-sında da ---- aynı düzeydedir. Hatta ona “Hay-yam-ı Rum” yani Rum (Anadolu) diyarının Hayyam’ı denilmiştir. Cumhuriyetten sonra ise rubainin üstadı Yahya Kemal olmuştur.

Buparagraftaboşbırakılanyereaşağıdaki-lerdenhangisigetirilmelidir?

A) Naili B) Nedim C) Haleti

D) Hayali E) Nabi

15. I. Konu bütünlüğü olan gazellere yek-ahenk gazel adı verilir.

II. Her beyiti aynı derecede güçlü ve güzel olan gazellere yek-avaz gazel denir.

III. Bir gazelde şairler makta beyitlerde genel-de mahlaslarını kullanırlar.

IV. Gazelin ilk beytine matla, son beytine mak-ta, en güzel beyitine beytü’l gazel denir.

V. Gazel, halk edebiyatında koçaklamanın, İslam öncesi Türk edebiyatında da desta-nın karşılığıdır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindenbilgiyanlışlığıyapılmıştır?


16. I. Fuzuli’nin, Su Kasidesi adlı eseri edebiya-tımızın en önemli naatlarından biridir.

II. Nabi’nin Siham-ı Kaza adlı eseri divan şii-rinde hicvin en iyi örneklerinden biridir.

III. Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n Necat adlı mevlidi günümüzde okunmaya devam et-mektedir.

IV. Divan şiirinde rubai denilince akla ilk gelen isimlerden biri Azmizade Haleti’dir.

V. Sebk-i Hindi’nin edebiyatımızdaki en önemli isimlerinden biri Şeyh Galip sayılır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebilgiyanlışlığıyapılmıştır?


Divan Edebiyatında Şiir-III

Sebk-i HindîHint tarzı, Hint üs-lubu anlamına gelir. Bu akım İran’da doğmasına rağmen önce Hindistan’da yaygınlaşmış-tır. Hindistan’da Babürlü Hint-Türk hükümdarlarının saraylarında Farsça yazan ozanlarca da kullanılmaya başla-mış, buradan tekrar İran edebiyatına, İran edebiyatı yo-luyla da Türk ede-biyatına geçmiştir. İlk etkileri kısmen de olsa “Nef’i”de görülür. Daha sonra en önemli temsilci-leri “Nailî-i Kadim”, “Neşâtî”, “Fehim-i Kadim”, “Şeyh Ga-lib”, “Vecdî”, “Ar-paeminizâde Sâmî”, “Şehrî”, “İsmetî” ve “Nedim” olmuştur.

� Türk edebi-yatında XVII. yüzyılda itibaren görülmeye baş-lanmıştır.

� Anlam sözden üstün tutulmuş-tur. Anlamın derin, kapalı ve karmaşık olmasına özen gösterilmiştir.

� Akıl yerine hayal önemsenmiştir. Hayal gücüne ve hayallerde ince-liğe büyük önem verilmiştir. Acı çekme ve ıstırap duygusu ön pla-na çıkarılmıştır.

� Hayal gücünün sınırla rını zor-layacak nitelikte mübalağalara yer verilmiştir.

Book 1.indb 81 17.09.2019 11:56

88

3.ÜniteŞiir

Test-Test-301. I. Yiğitler çağrışır yaman gün olur

Allah Allah derler yüksek ün olu

Çarha çarha döğüşecek hun olur

Hasmın arar koçlar meydan içinde

II. Yürü aslanlarım savaş edelim

Buna kavga derler bey ne paşa ne

Haykırıp haykırıp kelle keselim

Seyreyleyin eli ayağı şaşana

III. Ay yansın ağalar güneş tutulsun

Parladı parladı çalın kılıncı

Oklar gıcırdasın ayyuka çıksın

Mevla’nın aşkına basın kılıncı

IV. Köroğlu söyler ezeli

Bağlar döküyor gazeli

Silistre’den güzeli

Alıp çekip gidelim

V. Kargıyı ucundan salla

Düşmana deme eyvallah

Her taraftan üç beş kelle

Terkiden astığın var mı

Yukarıdaki numaralanmış dörtlüklerdenhangisibirkoçaklamadanalınmışolamaz?


2. Aşağıdakilerdenhangisimesnevi türündeyazdığıeserlerleöneçıkanbirdivanşairideğildir?

A) Şeyhî

B) Şeyh Galip

C) Nabî

D) Nedim

E) Zâtî

3. I. Divan şiirinde gerçek hayat ya da insan ol-duğu gibi değil, idealize edilerek anlatılır. Şiirin anlaşılması için sözcüklerin çağrışım dünyasına hâkim olmak gerekir.

II. Divan şiiri kuralcı ve kalıpçı bir şiir olarak tanımlanır, konulardan çok üslup ön plana çıkar.

III. Bu şiirde kişisel ve toplumsal tüm konular her yönüyle işlenmiş ve divanlardaki yerini almıştır.

IV. Bu şiirde redifle beraber tam ya da zengin kafiye kullanılmıştır.

V. Divan şiiri ilk örneklerini 13.yy’da vermeye başlamış, 19.yy’da ise etkisini kaybetmiştir.

Divan şiiri ile ilgili yukarıdaki numaralan-mışcümlelerinhangisindebiryanlışlık ya-pılmıştır?


4. I. Günler kısaldı. Kanlıca’nın ihtiyarları

Bir bir hatırlamakta geçen sonbaharları

II. Yalnız bu semti sevmek için ömrümüz kısa

Yazlar yavaşça bitmese günler kısalmasa

III. İçtik bu nadir içkiyi yıllarca kanmadık

Bir böyle zevke, tek bir ömür yetmiyor yazık

IV. Ölmek kaderde var bize ürküntü vermiyor

Lakin vatandan ayrılışın ıstırabı zor

V. Hiç dönmemek ölüm gecesinden bu sahile

Bitmez bir özleyiştir, ölümden beter bile

Yukarıdaki şiirin numaralandırılmış olanhangibeyitindediğerlerindenfarklıbirka-fiyeçeşidikullanılmıştır?


Karma-II

Güzelleme � Bir insanı, bir

güzeli, bir hay-vanı, bir mekânı ya da bir doğa güzelliğini anlatan şiirlere denir.

� Lirik şiir katego-risinde değerlen-dirilir.

� Aşık edebiyatında en güzel örnek-lerini Karacaoğ-lan ve Ruhsati verimiştir.

� Divan edebiya-tında güzellemeye türe methiye denir.

Koçaklama (Yiğit-leme)

� “Koçak” yiğit demektir. Koçaklama ise “yiğitlenme, yiğitçe söyleme” anlamlarındadır.

� Âşık edebiyatında coşkun ve yiğitçe bir söyleyişle savaş ve dövüşleri anlatan şiirlerdir.

� Epik şiir katego-risinde değerlen-dirilir.

Taşlama � Toplumdaki

haksızlıkların, yolsuzlukların; kişilerin beğenil-meyen özellikleri-nin alaya alınarak güldürücü, iğne-leyici bir anla-tımla eleştirildiği şiirlerdir.

� Satirik şiir kategorisinde değerlendirilir.

� Divan edebiya-tındaki karşılığı “hiciv”dir.

� Âşık edebiyatında taşlama türünün en büyük ustaları Everekli Seyranî, Kazak Abdal, Dertli ve Bay-burtlu Zihnî’dir.

Book 1.indb 88 17.09.2019 11:56

96

3.ÜniteŞiir

Test-13. Ad tamlamasında zamirler de tamlayan olabilir.

Aşağıdaki cümlelerinhangisindebuaçık-lamayauygunbirkullanımvardır?

A) Bu kalemlerin hiçbiri yazmıyor.B) Yaşamın tekdüzeliğinden sıkıldım artık.C) Şairlerin çoğu yaşamı doğru algılayamıyor.D) Okulun öğrencileri turnuvaya katılmış.E) Bazılarının canı erkenden sıkılmış.

14. Aşağıdakicümlelerinhangisindeişaretza-miriadtamlamasındatamlananolarakkul-lanılmıştır?

A) İşçilerden birini bu iş için görevlendirdim.B) Evde her şeyi yerli yerinde isterdi.C) Kimisine laf anlatmayı beceremiyoruz.D) Bazıları roman yazmayı kolay sanabilir.E) Bahçenin şurasına kayısı fidanları dike-

cekmiş.

15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtiliadtamlamasıkullanılmıştır?

A) Bahçeye güzel kokulu çiçekler diktim.B) Tarlanın otlarını dün temizledik.C) Elmalar eylülde bir güzel tatlanır.D) Tarlayı ekmek için köye gitti.E) Çocukları zararlı yiyeceklerden koruyalım.

16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir adtamlamasınitelemesıfatıgörevindekulla-nılmıştır?

A) Yanlış hesap, Bağdat’tan geri dönmüştü.B) Sen kara çıkardın kendi yüzünü.C) Aşk, yeryüzünün her zerresine dağılmıştı.D) Yumurta sarısı bir kazağı vardı.E) Sen misin mazlumun ahını alan!

17. Aşağıdakicümlelerinhangisindetamlana-nı belgisiz zamir olan bir isim tamlamasıvardır?

A) Mahkumlardan biri dün hapisten kaçmış.B) Her şeyin bir bedeli olduğunu unutmama-

lısın.C) Bütün herkesi bu toplantıya bekliyorum.D) En kötü karar, kararsızlıktan iyidir.E) Çoğu zamanını bu kütüphanede geçiriyor-

muş.

18. I. Karanlığın sesini kısmak, aydınlığa çıkma-nın başlangıcıdır.

II. Senin heveslerini kursağında bırakanların iyi olduğunu sanmıyorum.

III. Onların çoğunu, eski mahallede otururken iyice tanıma fırsatı buldum.

IV. Hepimizin hedefi aynı olduğuna göre niçin bu kadar tartışıyoruz?

V. Adamın hâlini görüp de duygulanmamak olası değildir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindehemtamlayanıhemtamlananıza-mirolanbiradtamlamasıvardır?


TamlamalarTest-32

Book 1.indb 96 17.09.2019 11:56

103

4.Ünite

Test-

Destan - Efsane

1. Aşağıdakicümlelerinhangisindebelirtisizad tamlaması başka bir adın niteleyicisiolarakkullanılmıştır?

A) Güzel bir bahar sabahı güneşin tadını çı-karacağız.

B) Her davranışını, yerine ve zamanına göre ayarlar.

C) Üstünde kar beyazı bir elbise vardı.D) Sokaklarda ne yaptığını bilmeyen pek çok

insan var.E) Sınav sonrası üç beş arkadaşıyla geldi

dershaneye.

2. (I) Geçmişten günümüze eğitim sistemimiz öyle ilginç yorumlarla karşılaştı ki bugün ne söylesek az kalır. (II) Eğitim sistemini düzelt-mek için gösterilen her çaba batmakta olan geminin daha da su almasına neden oldu. (III) Her yeni adım, eğitim kurumlarımızın çök-mesini biraz daha hızlandırdı. (IV) Objektif olarak bakacak olursak okullarda verilen eği-time, aile yapımıza acaba milletin ve devletin huzuru için gereken bilgi ve ahlâkı genç nesil-lere verebiliyor muyuz? (V) Bunu uzun uzun tartışmak lazım.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerinhangisindekiisimtamlamasındatamlananortakkullanılmıştır?


3. Türk milletinin değerleri binlerce yıllık biriki-

min ürünüdür. Bu değerlerin korunması ve

yarınlara aktarılması milletin kendisine düşer.

Aydınımız da sonuçta milletin içinden çıkmış-

tır. Bu sebeple aydın ile halk arasında bütün-

leyici unsurlar artırılmalıdır. Bu iki güç ara-

sındaki bağ ne kadar güçlü olursa toplumun

bakışı geleceğe yönelecektir.

Buparçadakinumaralanmış tamlamalarınhangisi türübakımındanötekilerden fark-lıdır?


4. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tam-lanan yer değiştirebilir.

Aşağıdaki dizelerin hangisindebubilgiyeörnekolabilecekbirkullanımvardır?

A) Bir çal da dinleyelim haydi Sarı Zeybek’iB) Canlansın gözümüzde yalçın dağların beyiC) Çaldı, tamburasından tarihin sesi geldiD) Dağlara yaslanarak Sarı Zeybek yükseldiE) Daldım karanlığına en derin hayretlerin

5. Aşağıdakilerinhangisindebelirtiliadtam-lamasınayerverilmemiştir?

A) İnsanın geleceği, geçmişinden aldığı derslerle aydınlanır.

B) Yolcu listesini görünce gözleri fal taşı gibi açıldı.

C) Kitabın sayfaları, sanki bir hayatın filmi gibiydi.

D) Bir baharı, doğanın doğuşu olarak resimlerine aksettirmiş.

E) Binlerce öğrenci, şehrin meydanında sevinçle bayramın tadını çıkarıyordu.

6. I. Çocuğun davranışları değişmeyince, durum sınıf öğretmenine de birer birer anlatıldı.

II. Araba sesleri, sokağın her yanında insanın bütün sinirlerini alt üst ederek çınlıyordu.

III. Kapının önünde duran küçük kediyi elime alıp bir süre sevmeyi düşündüm.

IV. Romanın son sayfasında biraz durup he-yecanımı gizlemeye çalışmıştım.

V. Akşam güneşi, bütün gökyüzünü kırmızı-ya boyayıp ufukta kayboluyordu.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindedolaylı tümleçbelirtisiz ad tamla-masındanoluşmuştur?


l

II

III

IV

V

Tamlamalar Test-35

Book 1.indb 103 17.09.2019 11:56

108

5.ÜniteRoman

Test-Test-3610. ---- romanlarda temsilcisi olduğu toplum kat-

manını en temel özellikleriyle yansıtır. Olayın merkezinde bulunan ait olduğu toplumsal sını-fın özelliklerini taşır. Bu kahraman ile toplum-sal katman içinde yer etmiş olan gerçek kişiler arasında büyük benzerlikler bulunur. Bu da okuyucuda gerçeklik duygusunun oluşmasını sağlar.


A) Yazar B) Kişi C) Kahraman

D) Karakter E) Tip

11. I. Emile Zola - Naturalizm - Germinal

II. Tolstoy - Realizm - Savaş ve Barış

III. Goethe - Romatizm- Wilhelm Tell

IV. Turgenyev - Realizm - Babalar ve Oğullar

V. Victor Hugo - Romatizm - Sefiller

Yukarıdakilerin hangisinde yazar-akım-e-serdizisindebiryanlışlıkyapılmıştır?


12. İnsan ruhunun irdelenerek ele alındığı, olayla-rın, gelişmelerin, yaşananların insanlar üzerin-deki etkilerinin bilinçaltı ihmal edilmeden ayrın-tılı olarak konu olduğu romanlara ---- denir.

Bucümledeboşbırakılanyereaşağıdaki-lerdenhangisigetirilmelidir?

A) Psikolojik roman

B) Sosyal roman

C) Tarihsel roman

D) Macera romanı

E) Otobiyografik roman

13. Aşağıdakilerin hangisinde “natüralizm” ileilgilibilgiyanlışıyapılmıştır?

A) Sanatı doğal olarak da romanı doğanın bir kopyası olarak görmüşlerdir.

B) İnsana ait her türlü duygu ve düşünceyi soyaçekim ve içinde yaşadığı sosyal çev-reye göre açıklamışlardır.

C) Natüralist romanlarda, yazar kendi kişili-ğini gizler, adeta bir tutanak memuru gibi olayları nesnel olarak kaydeder.

D) Natüralist romancılar, sosyal gerçekleri yansıtırken çok çirkin ve olumsuz durum-ları okuyucudan gizler, yazmazlar.

E) Natüralistler doğal bir dilden yana tavır almışlar, kahramanları mensup oldukları çevrenin ağzıyla konuşturmuşlardır.

14. Divan edebiyatında roman türünün yerinitutabileceknitelikteolananlatıtürüaşağı-dakilerdenhangisiolabilir?

A) Kaside B) Mesnevi

C) Terkib-i Bend D) Gazel

E) Murabba

15. I. Stendhal - Balzac - Tolstoy

II. Dostoyevski - Flaubert - Victor Hugo

III. Gorki - Çehov - Puşkin

IV. Turgenyev - Hemingway - Goethe

V. Dickens - Steinbeck - Voltaire

Yukarıdakidizilerinhangisindesadecerea-listyazarlarbirlikteverilmiştir?


Genel Özellikler

Book 1.indb 108 17.09.2019 11:56

114

5.ÜniteRoman

Test-Test-38

RomanYaşanmış ya da

yaşanması mümkün olan olayları zaman, yer ve kişi öğelerine bağlı olarak geniş bir perspektifle

anlatan uzun yazın türüdür. Romanda iç içe geçmiş olaylar vardır. Kişi kadrosu oldukça geniştir. Ki-şiler, doğal ve sosyal çevreleri içinde ele alınır; ruh halleri, olaylar karşısında

geçirdikleri değişim-ler derinlikli biçimde

yansıtılır.

10. Bu ünlü romanı detaylarıyla anlatmaktansa son bölümünü hatırlamak yeterli olacaktır. Romanın sonundaki yangın sahnesi birçok şeyi açıklar niteliktedir. Konakta çıkan yan-gın ve Suat’ın bu yangının içinde kaldığının sanılmasıyla oluşan tepkiler, aşk anlayışının da göstergesidir. Necip hiç düşünmeden ken-dini alevlerin içine atmış, Süreyya ise dışarda “Suat!” diye bağırmıştır.

Bu parçada tanıtılan roman aşağıdakiler-denhangisidir?

A) Genç Kız Kalbi B) EylülC) Canan D) Yalnızız E) Karanfil ve Yasemin

11. ServetifünûnDönemi’yle ilgili olarak aşa-ğıdakilerinhangisindebirbilgiyanlışıya-pılmıştır?

A) Romanlarda sanatsal kaygıya önem ver-mişlerdir.

B) Bu dönem romanlarında realizm akımı et-kili olmuştur.

C) Romanlarda yazarlar kişiliklerini gizleme-mişlerdir.

D) Dili yabancı kelimelerle iyice anlaşılmaz hale getirmişlerdir.

E) Batılı anlamda sağlam kurgulu Türk ro-manları bu dönemde kaleme alınmıştır.

12. I. Aşk-ı Memnu - Bihter, Behlül, Firdevs Hanım II. Bir Ölünün Defteri - Vecdi, Nigar, Hüsam III. Kırık Hayatlar - Ahmet Cemil, Lamia, Hü-

seyin Nazmi IV. Mai ve Siyah - Ömer Behiç, Selma, Leyla V. Ferdi ve Şürekâsı - Seniha, İsmail Tayfur,

Ferdi Yukarıdaki numaralanmış roman adların-

danhangileriyerdeğiştirirseroman-kahra-manlareşleştirmesindekiyanlışlıkdüzeltil-mişolur?

A) I ve II. B) III ve IV. C) IV ve V.

D) I ve III. E) III ve V.

13. Servetifünûn edebiyatı, Türk edebiyatı tarihi içinde önemli bir devirdir. Kısa bir süreyi kap-sasa da etkileri itibariyle önemli bir edebî sü-reçtir. Bu dönemin romanlarının özellikleriyle ilgili olarak şunları söyleyebiliriz:

I. Romanda sosyal sorumluluk kaygısı orta-dan kalksa da teknik açıdan güçlü eserler yazılmıştır.

II. En önemli üç romancı Halit Ziya Uşaklıgil, Recaizade Mahmut Ekrem ve Mehmet Rauf’tur.

III. Romanlarda İstanbul ve çevresi mekân olarak görülür.

IV. Olaylar nesnel bir bakış açısıyla verilmiştir. Servetifünûnromanıylailgiliyukarıdakinu-

maralanmışcümlelerdenhangisiyanlıştır?


D) Yalnız IV E) I ve II

14. Acı olaylar Ahmet Cemil’i bunalıma sürükler. Yıkılmasına yol açar. Üzerine titrediği, kendi-sine ün sağlayacak eserini bir bunalım anında ocağa atıp yakar. Gereken makamlara baş-vurarak uzak bir yerde kaymakamlık görevi üstlenir. Annesiyle birlikte İstanbul’dan vapur-la ayrılırlar. Böylece iyimserlikle başlayan ro-man, karamsarlıkla biter.

Buparçadaözeti verilen romanveyazarıaşağıdakilerinhangisindedoğruolarakve-rilmiştir?

A) Tutunamayanlar - Oğuz Atay

B) Gençliğim Eyvah - Tarık Buğra

C) İntibah - Namık Kemal

D) Huzur - Ahmet Hamdi Tanpınar

E) Mai ve Siyah - Halit Ziya Uşaklıgil

Servetifûnun Edebiyatında Roman

Book 1.indb 114 17.09.2019 11:56

119

5.Ünite

Test-

Roman

5. I. Bu dönem romanlarında realizmin etkisi görülür.

II. Dilde savundukları sadeleşmeyi eserlerin-de de uygulamışlardır.

III. Bu dönem romanlarında yazarlar Anado-lu’ya açıldı ve Anadolu’yu konu edindi.

IV. Romanlarda bireysel konular yerine top-lumsal konular öne çıkmıştır.

V. Önceki dönemlerden kalan içe dönük, hü-zünlü ve olumsuz yazar tipi bu dönemde de devam etmiştir.

YukarıdakinumaralanmışMillîEdebiyatileilgiliverilencümlelerinhangisindeyanlış-lıkyapılmıştır?


6. Anadolu insanının sesidir. Anadolu insanı onun eserlerinde her yönüyle ele alınmıştır. Onun romanları sade, süssüz bir dille Anado-lu insanını anlatır. İnsan sevgisine yer veren, iyimser bakış açısı olan bir romancımızdır. Mesleği icabı gezip gördüğü, iyi gözlemlediği bu toprakları pürüzsüz Türkçesiyle anlatmıştır. Realist bakış açısıyla ele aldığı birçok romanı kalıcılığı yakalamıştır. Damga, Dudaktan Kal-be, Acımak, Gizli El akla gelen yirmi civarında romanından sadece birkaçıdır.

Buparagraftaanlatılanyazaraşağıdakiler-denhangisidir?

A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

B) Halide Edip Adıvar

C) Refik Halit Karay

D) Reşat Nuri Güntekin

E) Hüseyin Rahmi Gürpınar

7. Millî Edebiyat sürecinde aydınlarla halkarasındaki uçurumun kapanmasıyla ilgilienetkiliolangelişmeaşağıdakilerdenhan-gisidir?

A) Romanlarda anlatılan konuların değişmesi

B) Eserlerde sade ve yalın bir dil kullanılması

C) Roman tekniğinin daha da gelişmesi

D) Servet-i Fünun dergisinin kapanmış olması

E) Batıdaki eserlerin çok okunup yayılması

8. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Tanzimatlı yıllarda geçen olayları ele aldığı romanların-dan biri ---- adlı eseridir. Bu eser Tanzimat Dö-nemi’nden II. Meşrutiyet öncesi yıllara kadar olan süreçte kuşaklar arası çatışmayı irdeler. Bu çatışmanın temelinde kaybolan değerlerin etkisi vurgulanır. Romanın kahramanlarından olan şair Hakkı Celis Yakup Kadri ile paralel görüşler dile getirir.


A) Yaban

B) Kiralık Konak

C) Sodom ve Gomore

D) Bir Sürgün

E) Hüküm Gecesi

9. Millî Edebiyat ile Servetifünûn Edebiya-tı’nınkarşılaştırıldığıaşağıdakicümlelerinhangisindebilgiyanlışlığıyapılmıştır?

A) Servetifünûn’da “sanat sanat içindir” anla-yışı varken Millî Edebiyat ta “sanat toplum içindir” anlayışı hâkimdir.

B) Servetifünûn’un toplumcu anlayışının ye-rini Millî Edebiyat’ta bireyselci yaklaşım almıştır.

C) Servetifünûn’daki ağır, süslü dil anlayışı, Millî Edebiyat’ta yerini sade, anlaşılır Türk-çeye bırakmıştır.

D) Servetifünûn’daki realizm akımı, Millî Ede-biyat ‘ta da devam etmiştir.

E) Servetifünûn’daki İstanbul’a sıkışan mekân, Millî Edebiyat’ta genişleyerek Anadolu’ya da uzanmıştır.

Millî Edebiyat Romanı-II Test-40

ÖMER SEYFETTİN (1884 – 1920) � 1911’de Genç

Kalemler dergi-sinde yayımla-dığı “Yeni Lisan” adlı makalesiyle adını duyur-muş, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp’le birlikte Millî Edebiyat hareketinin ön-cülerinden biri olmuştur.

� Servetifünûn’a tepki olarak tasvir ve ruh çözümlemesini değil, olayı öne çıkarmış; Ma-upassant tarzı klasik hikâ-ye anlayışının edebiyatımızda ilk örneklerini vermiştir.

� Öykülerinde realizm akımının etkileri vardır. Gözlemlerin-de ve karakter yaratmada çok başarılıdır.

� Konuşma dilini yazı diline uygu-lamayı amaç-lamış, eserlerini açık, süssüz bir anlatımla yaz-mış; kendi deyi-mi ile “hakikati görüldüğü gibi, edebiyat yap-madan yazmak” istemiştir.

� Edebiyat yoluyla toplumu dü-zeltme amacını gütmüş, seçkin-lerden çok halka seslenmiştir. Toplumsal mut-luluğu bireysel mutluluğa tercih eden insan tipini anlatmıştır.

Book 1.indb 119 17.09.2019 11:56

123

5.Ünite

Test-

Roman

10. I. Hikâye

II. Halk Hikâyesi

III. Kaside

IV. Mesnevi

V. Koşma

Yukarıdakinumaralanmıştürlerdenhangi-sianlatıtürüolarakromanlaparalellikgös-termemektedir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV

D) III ile V E) II ile IV

11. Refik Halit Karay hikâye ve romanları ile oldu-ğu kadar üslubuyla da önemli bir isimdir. Onun bu titizliği kendisini üslup anlamında yetkin bir yazar mertebesine yükseltir. Oysa ----, bu ko-nuda daha özensiz eserler kaleme alır. Zey-no’nun Oğlu’nun yazarı, Kurtuluş Savaşı’nın bu önemli yazarının bu yönü en önemli eksik-liklerinden biri olarak görülür.


A) Halide Edip Adıvar

B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

C) Reşat Nuri Güntekin

D) Aka Gündüz

E) Halit Ziya Uşaklıgil

12. Türk edebiyatında romanın geçmişi çok eski-lere dayanmamaktadır. Tanzimat edebiyatı ile beraber başlayan romancılık, hızla yayılmış hem niteliksel hem niceliksel olarak ileri nok-talara gelmiştir. Tanzimat’tan önce divan ede-biyatında doğrudan roman türü olmasa da bu türün fonksiyonunu;

I. mesneviler,

II. kasideler,

III. sefaretnameler

yerine getirmekteydi.

YukarıdakinumaralanmıştürlerdenhangisiDivanEdebiyatı’ndaromanınyerinitutar?


D) I ile II E) II ile III

13. Tanzimat’ın doğurduğu insan tiplerini, değer kargaşasını ve kuşaklar arasındaki kopukluğu göstermek için bu insanları üç kuşak hâlinde Naim Efendi Konağı’nda bir arada yaşatırken bize bunların iletişimden ne denli yoksun ol-duklarını gösterme fırsatı da bulur. Bu konak-taki insanlar yalnızca kendi bencil varlıklarını gösterirler. Nitekim ilk önce Seniha, derken ana babası ayrılırlar bu konaktan. Her ikisi de yitip giden bir dönemin simgesi olurlar. Servet Bey’in düşlediği ve kavuştuğu modern apart-man da onun karakterine uygun olarak Batılı-laşmayı simgeler.

Buparçadaanlatılaneserveyazaraşağıda-kilerinhangisindedoğruolarakverilmiştir?

A) Ayaşlı ve Kiracıları - Memduh Şevket Esendal

B) Cevdet Bey ve Oğulları - Orhan Pamuk

C) Mor Salkımlı Ev - Halide Edip Adıvar

D) Kiralık Konak - Yakup Kadri Karaosma-noğlu

E) Kırık Hayatlar - Halit Ziya Uşaklıgil

14. Aşağıdakisanatçılardanhangisiromantü-ründeeservermemiştir?

A) Cenap Şehabettin

B) Recaizade Mahmut Ekrem

C) Samipaşazade Sezai

D) Nabizade Nazım

E) Namık Kemal

Karma-I Test-41

HALİDE EDİP ADIVAR

(1884–1964) � Yazarlığının ilk

dönemlerinde İngiliz edebi-yatının etki-sinde kalmış, bu edebiyatın etkisiyle aşkı, kadın duyarlığı-nı işleyen Seviye Talib, Handan, Zeyno’nun Oğlu, Kalp Ağrısı gibi romanları yazmıştır. Daha sonra Ziya Gö-kalp’in etkisiyle millî edebi-yat anlayışını benimsemiş, bu anlayışa uygun düşen Yeni Turan romanını yazmıştır.

� Kurtuluş Savaşı yıllarındaki göz-lemlerini Ateş-ten Gömlek ve Vurun Kahpeye romanlarında aktarmıştır. Bu romanlarında, Kurtuluş Savaşı döneminin sos-yal olayları üze-rinde durmuş, Millî Mücadele ruhunu yansıt-mıştır.

� Cumhuriyet Dönemi’nde kişileri toplum-sal yaşayışları içinde ele alan töre romanları yazmaya yönel-miştir. Sinekli Bakkal, Sonsuz Panayır, Ta-tarcık, Yolpalas Cinayeti, Döner Ayna, Akile Ha-nım Sokağı bu dönemde yazdığı önemli roman-lardandır.

Book 1.indb 123 17.09.2019 11:56

130

6.ÜniteTiyatro

1. I. Tiyatro metinlerinin başında oyunun perde sayısı ve sahne sayısı belirtilir.

II. Tiyatro metinlerinde her perdenin başın-da, o sahnenin nerede geçtiği ve dekorlar-la ilgili bilgi verilir.

III. Tiyatro metinlerinde kişilerin söyleyeceği cümleler, anlatılan olayların seyrine göre uzun ya da kısa olabilir.

IV. Tiyatro metinlerinde kişilerin hareketleri parantez içinde belirtilir.

V. Tiyatro metninde her perdenin başında, o perdede yer alacak kişilerin adları sıralan-maz.

Yukarıdakinumaralanmış tiyatrometinleriile ilgili söylenenlerden hangisinde bilgiyanlışıyapılmıştır?


2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde komeditürüileilgilibirbilgiyanlışıyapılmıştır?

A) Üslupta mükemmellik aranmaz, halkın kullandığı dille eserler yazılır, oynanır.

B) Ölüm, kavga, yaralama gibi çirkin olaylar seyircinin gözü önünde gösterilmez.

C) İnsanları güldürürken eğitmeyi de amaçla-yan yönünü de öne çıkarır.

D) Konusunu seçkinlerin hayatından değil, sosyal olaylardan, günlük hayattan alır.

E) Kahramanlar seçkinler, eski Yunan mitolo-ji kahramanları değil, sıradan insanlardan oluşur.

3. Güncel konulara daha çok yer verir.

İğneleyici bir yapısı vardır.

Monologlar, şarkılar ve şiirler eşliğinde oy-nanır.

Taşlama yönü güçlü olan küçük tiyatrolardır.

Bunitelikleresahipolan türaşağıdakiler-denhangisidir?

A) Feeri

B) Vodvil

C) Kabare

D) Bale

E) Komedi

4. Aşağıdakilerden hangisi trajedilerin özel-liklerindendeğildir?

A) Üç birlik (yer, zaman, olay) kuralına titizlik-le uyulur.

B) Koro, trajedide halkı temsil eden bir unsur olarak önemli yer tutar.

C) Öldürme, yaralama, vurma gibi acı veren olaylar sahnede seyirciye gösterilmez.

D) Kahramanlar, halkın arasından, sıradan insanların içinden seçilir.

E) Sahnede basit ve sıradan bir üslup kulla-nılmaz, seçkin bir dil kullanılır.

5. I. İnsan kişiliğinin gülünç yanlarını konu alan komedilere karakter komedisi denir.

II. Töre komedisi, toplumun gülünç ve aksa-yan yönlerini anlatan tiyatro eserleridir.

III. Olayların hileye ve şaşırtmaya dayandığı, söz oyunlarına, yanlış anlamalara yer ve-ren oyunlara entrika komedisi denir. Olay bir entrika etrafında döner.

IV. Komedi türleri önceleri manzum-mensur karışık yazılırken 17. yüzyıldan sonra düz-yazı şeklinde yazılmıştır.

V. Bir tiyatro eserinin sahneye konmasına, sahneye göre şekillendirilip uygulamaya konulmasına piyes denir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebilgiyanlışıvardır?


Genel ÖzelliklerTest-44

Tiyatro, günümüzde birden çok anlama gelen bir sözcük olarak kullanılmak-tadır:

� Birinci anlamı; sahnede canlan-dırılmak üzere yazılan edebiyat yapıtıdır.

� İkinci anlamı; bu yapıtın sahnede canlandırıldığı binadır.

� Üçüncü anlamı bu yapıtı sahne-de canlandırma işidir. Tiyatro-nun bu anlam-larına bakıldı-ğında drama sanatı olarak tiyatro; yazar, oyun, sahne ve seyirciden oluşan bir bütündür denilebilir.

Güzel sanatların en eski dallarından biri olan tiyatro; bir olayı, öyküyü, sahne olarak ayrılmış bir yerde, oyuncuların söz ve hareketleriyle gösterme, canlan-dırma sanatıdır. Yaygın bir tanım-la tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sa-natı olarak da ifade edilebilir.Tiyatro olaya bağlı diğer türler gibi olay, kişiler, yer ve zaman öğelerinden oluşur: Tiyatronun bu türlerden farkı olayların, sahnede seyirciler önünde oyuncular tarafın-dan canlandırılma-sıdır. Bu canlandır-ma sırasında doğal olarak dekor, resim, ışık ve kostüm gibi öğelerden de yarar-lanılır.

Book 1.indb 130 17.09.2019 11:56

136

6.ÜniteTiyatro

1. Bazı şekillerin arkadan ışıklandırılmış bir per de üzerine yansıtılmasıyla olur.

Usta-çırak geleneğiyle nesilden nesile ak-tarılır.

Taklit, yanlış anlama ile mizah oluşturulur.

İki temel kahramanın yanı sıra başka tiple-re de yer verilir.

Bunitelikleresahipolangelenekseltiyatrotürüaşağıdakilerdenhangisidir?

A) Meddah

B) Orta oyunu

C) Karagöz

D) Köy seyirlik oyunu

E) Komedi

2. I. Çevresi izleyicilerle çevrili bir alan içinde oynanır.

II. Bir metne dayanmayan, yani doğaçlama oynana bir oyundur.

III. İçinde raks, müzik ve şarkı da bulunan bir oyundur.

IV. Bu oyunda Kavuklu ve Pişekâr dışında oyuncu yoktur.

V. Bu oyun kendi içinde belli bölümlere ayrılır.

Yukarıdakilerinhangisinde “orta oyunu” ileilgilibirbilgiyanlışıvardır?


3. Geleneksel Türk tiyatrosunun önemli bir yerin-de olan ----, genellikle bir yükselti üzerinde or-taya konur. Bu yükseltinin üzerinde boynunda mendil elinde değneği ile güldürü eksenli bir gösteri gerçekleşir. Bu anlatımda güldürünün temel kaynağını taklitler oluşturur. Tek kişilik bir oyundur.


A) Karagöz

B) Pişekâr

C) Meddah

D) Orta oyunu

E) Kavuklu

4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Döne-mi’nden önce tiyatronun yerini tutan tür-lerdenbirideğildir?

A) Seyirlik köy oyunları

B) Karagöz

C) Halk hikâyesi

D) Orta oyunu

E) Meddah

5. I. Konuşmalarında halkın konuştuğu dili kul-lanır.

II. Aklında olanı, düşündüğü ve doğru bildiği-ni söylemekten çekinmez.

III. Kendisine söylenenleri sık sık yanlış anlar.

IV. Hacivat ile çoğu konuda karşıt görüşlere sahiptir.

V. Orta oyunundaki Pişekâr ile benzer özel-likler taşır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindeKaragöztipininözelliklerindenbiriyanlışverilmiştir?


6. I. Bu oyunda çeşitli yörelerden hatta uluslar-dan insanların ağızları taklit edilir.

II. Bu oyunda gülmece unsuru, mizah, yanlış anlamalara ve nükteli ifadelere dayandırılır.

III. Bu oyunun en önemli kişileri Kavuklu ve Pişekâr; Karagöz ve Hacivat’ın karşılığı gibidir.

IV. İçinde müzikal unsurlara da yer verilen oyun önceden hazırlanan bir metne dayanır.

V. Genelde çevresi izleyicilerle çevrili bir meydanda, alanda oynanan bir oyundur.

Yukarıdakinumaralanmışcümlelerinhan-gisindeortaoyunuileilgilibiryanlışlık ya-pılmıştır?


Geleneksel Türk Tiyatrosu-IITest-46

Book 1.indb 136 17.09.2019 11:56

141

6.Ünite Tiyatro

Test-4713. Tanzimat edebiyatında biraz daha geri planda

kalan tiyatro yazarlarından biri olan ---- Molie-re’den adapte ettiği Ayyar Hamza adlı oyunu ile tanınmıştır. Letafet adlı opereti de onun önemli eserlerindendir. Tanzimat’ın ilk döne-minde başlayan komedi tiyatrosunu devam ettirmiştir. Özellikle halk dilini kullanması ile dikkat çekmiştir.


A) Ahmet Vefik Paşa

B) Mualim Naci

C) Direktör Ali Bey

D) Samipaşazade Sezai

E) Nabizade Nazım

14. Hüseyin Suat’ın ‘’Yamalar’’ adlı oyununda Emel rolü ile sahneye çıkıp bir tiyatro oyunun-da rol alan ilk Müslüman Türk kadını ---- ol-muştur.


A) Afife Jale

B) Sabiha Gökçen

C) Keriman Halis

D) Safiye Ayla

E) Halide Edip Adıvar

15. I. Namık Kemal - Kara Bela, Akif Bey

II. Abdülhak Hamit Tarhan - Tarık, Nesteren

III. Recaizade Mahmut Ekrem - Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat

IV. Ahmet Mithat Efendi - Eyvah, Çengi

V. Samipaşazade Sezai - Gave, Şir

Yukarıdaki numaralanmış yazar-eser eş-leştirmelerininhangisiyanlıştır?


16. ----, Türk edebiyatında Batılı anlamda yazıl-mış ilk tiyatro örneğidir. Eser, önce saray tiyat-rosunda oynanmak amacıyla yazılmış sonra ---- gazetesinde yayınlanmıştır. Bu eserde Karagöz ve orta oyunu gibi geleneksel Türk tiyatrosu ürünlerinden yararlanılmıştır. Eser, aynı zamanda dönemin gelenek ve görenek-lerini, sosyal yaşantısını yansıtması yönüyle de Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir.

Buparçadaboşbırakılanyerleresırasıyla aşağıdakilerdenhangilerigetirilmelidir?

A) Vatan Yahut Silistre - Tasvir-i Efkâr

B) Şair Evlenmesi - Tercüman-ı Ahval

C) Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat - Ceride-i Havadis

D) Telemak - Tercüman-ı Ahval

E) Celalettin Harzemşah - Tasvir-i Efkâr

17. Tanzimat Dönemi’nde Türk edebiyatına Ba-tı’dan gelen edebî türlerden biri olan tiyatro, çok ilgi görmüştür. Sahnelenen ilk tiyatro oyu-nu ---- adlı eserdir. Bu dönem sanatçılarının neredeyse tamamı tiyatro türünde eserler vermiştir. Özellikle I. Dönem Tanzimat sanat-çıları, tiyatroyu halkı eğitmekte bir araç olarak kullanmışlardır.

Buparçada boş bırakılan yere aşağıdaki-lerdenhangisigetirilmelidir?

A) Şair Evlenmesi

B) Zavallı Çocuk

C) Vatan Yahut Silistre

D) Akif Bey

E) Celalettin Harzemşah

Tanzimat Edebiyatı Tiyatrosu-I

TANZİMAT EDE-BİYATI İKİNCİ DÖ-NEMDE TİYATRO � Dönemin baskıcı

şartları gereği tiyatro oynan-mak için değil, “okunmak için” yazılan bir tür haline gelmiştir.

� Birinci dönemde tiyatro eğlenceli bir eğitim aracı olarak görülür-ken bu dönemde sadece eğlence aracı olarak görülmüştür.

� İkinci dönem tiyatrolarında kullanılan dil, birinci döne-me göre daha ağırdır.

� İkinci dönem oyunları komedi, trajedi, dram ve melodram özellikleri taşır.

� Dönem sanat-çıları yabancı tiyatro yazarla-rından etkilen-mişlerdir. Özel-likle Abdülhak Hamit Tarhan’ın oyunlarında Victor Hugo ve Shakespear’in etkileri görülür.

� Edebiyatımız-da ilk manzum tiyatro örnekleri bu dönemde Abdülhak Hamit Tarhan tarafın-dan yazılmıştır. İlk manzum tiyatro örneği Abdülhak Hamit Tarhan’ın aruz ölçüsüyle yazdığı “Eşber” adlı ti-yatro oyunudur.

Book 1.indb 141 17.09.2019 11:56

149

6.Ünite Tiyatro

Test-505. I. Trajedi seçkinlerin dili, komedide halkın

günlük konuşma dili kullanılır.

II. Trajedide kaba sayılabilecek ifadelere yer verilmez, komedide sözcük seçimi yoktur.

III. Trajedide kahramanlar, soylular arasından seçilirken komedide her kesimden insan olur.

IV. Trajedide çirkin olaylar sahnede gösteril-mez, komedide ise gösterilir.

V. Trajedilerde de komedilerde de üç birlik kuralına uyulmaz.

Komedi ile trajedinin karşılaştırılmasındayukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebilgiyanlışıyapılmıştır?


6. I. Orta oyununda ana kahramanlar olan Ka-vuklu ve Pişekar dışında Zenne gibi ikincil kahramanlar da vardır.

II. Karagöz oyununa mucidi olduğuna inanıl-dığı için ‘’Küşteri” adı da verilir.

III. Orta oyunu ve Karagöz, oyunun kurgusu bakımından aynı bölümlere ayrılır.

IV. Köy seyirlik oyunları, o yöredeki insanlar tarafından yazılıp sahnelenen eğlenceli oyunlardır.

V. Geleneksel oyunlarda gerektiği yerde mü-ziğe de yer verilir; tekerlemeler, türküler söylenir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindebilgiyanlışıyapılmıştır?


7. I. Gülnihal

II. Afife Anjelik

III. Tarık

IV. Balıkesir Muhasebecisi

V. Eyvah

Yukarıdaki tiyatro eserlerinden hangisiTanzimatDönemi’neaitbiroyundeğildir?


8. Millî Edebiyat Dönemi’nin öne çıkan edebi-yatçılarında tiyatro ikinci plandadır. Bu dönem sanatçıları özellikle roman ve hikâye türlerine yoğunlaşmış, bu iki alanda önemli eserler ver-mişlerdir. Bu dönemde şiire yönelen ve Türk şiirinde büyük değişimlere imza atan şairler de yetişmiş ancak onlar da tiyatroyu geri plana itmişlerdir. Millî Edebiyat Dönemi’nde ---- ve ---- sadece tiyatroya eğilmiş, bu türle ilgili ça-lışmalar yapmışlardır.

Buparçadaboşbırakılanyerleresırasıyla aşağıdakilerdenhangilerigetirilmelidir?

A) Akan Gündüz – Yusuf Ziya Ortaç

B) Halit Fahri Ozansoy – Mehmet Rauf

C) Musahipzade Celal – Ahmet Nuri Sekizinci

D) Ömer Seyfettin – Ali Ekrem Bolayır

E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Ziya Gökalp

9. I. Oyunun sonunda didaktik bir amaç gözeti-lir, hikmetli söz söylenir, ders verilir.

II. Kuralcı bir yapısı vardır.

III. Üst tabaka insanların, seçkinlerin hayatı konu edilir.

IV. Üç birlik kuralına (zaman, yer, mekân birliği) uyulmasına dikkat edilir.

V. Hayatın komik yerlerine de yer verilir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisinde trajedi ile ilgili bilgi yanlışı yapıl-mıştır?


10. (I) Meddah, günümüzde “stand up” denilen tek kişilik gösterilerin geleneksel Türk tiyatrosunda-ki adıdır. (II) Meddah, gösterisini yaparken her-hangi bir aksesuar kullanmaz. (III) Meddahın gösterisi biraz yüksekçe, etrafa toplananların görebildiği bir yerde gerçekleşir. (IV) Meddah, gösterisinde halkı güldürmeyi ve eğlendirmeyi amaç edinir. (V) Gösterinin sonunda eğitici, iyi-ye yönlendirici bir ders de olur.

Bu paragraftaki numaralanmış cümlelerinhangisindemeddahileilgilibirbilgiyanlışıvardır?


Karma

Book 1.indb 149 17.09.2019 11:56

160

7.ÜniteAnı

Test-1. Aşağıdakicümlelerinhangisindebiryazım

yanlışıvardır?

A) Son günlerde art arda gelen haberler ca-nını sıktı.

B) Bayram öncesi mağazalar da hınca hınç dolar.

C) Yan yana oturduğu kadınla onca saat ko-nuşmamış.

D) Karmakarışık saçları, kirli elleriyle masaya oturdu.

E) Üniversitenin yanı sıra özel kurumlara da başvuracakmış.

2. Hemen herkesin bildiği gibi dünyanın en tuzlu

gölleri arasında yeralan ve oldukça sığ olan

Tuz Gölü, yazın buharlaşma ile küçülür. Ya-

ğışlar yeterli değilse Ağustos ayında tamamen

kurur ve geriye beyaz bir tuz tabakası kalır.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerdenhangilerininyazımıyanlıştır?

A) I ve II. B) I ve V. C) II ve III. D) III ve V. E) IV ve V.

3. Aşağıdakicümlelerinhangisindebiryazımyanlışıvardır?

A) Elif Şafak, birkaç aydır bir gazetede köşe yazıları yazıyor.

B) Mısır Müzesi, Mısır’ın başkenti Kahire’nin kuzeyinde bir semttedir.

C) Tomris Uyar, Türk edebiyatına yeni kav-ramlar getirdi.

D) Hava yastıkları ilk kez II. Dünya Savaşı’n-da kullanılmıştır.

E) Akbank Caz Festivali, bu yıl, sanırım ya-pılmıyacakmış.

4. Aşağıdakialtıçizilisözcüklerinhangisindebiryazımyanlışıvardır?

A) Kötü espiri yapınca biraz utanmıştı.B) Öğle ve akşam yemeklerinde midenizi tıka

basa doldurmayın.C) Bir grup öğrenci sınıfta sizi bekliyor.D) Orijinal fikirleri olan, duyarlı bir gazeteci o.E) Nedense birtakım insanlar bu yanlışı de-

vam ettiriyor.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesmeişaretinin (’) kullanımıyla ilgili bir yazımyanlışıvardır?

A) Büyük dedesi, o dönemde Damat İbrahim Paşa’nın sağ koluymuş.

B) Lale Devri’nin en güzel örneklerindendir III. Ahmet Çeşmesi.

C) Ankara’nın başkent oluşu şerefine bir kon-ser verecekti.

D) Abidin Dino bütün Adanalı’ların övüncüdür.E) Kurum, katılım olmayınca toplantıyı 24 Ara-

lık’a ertelemiş.

6. (I) Adı Edison veya Marconi kadar bilinme-se de Nikola Tesla, gelmiş geçmiş en büyük mucitlerden biridir. (II) Onun sayesinde bu-gün ışıl ışıl aydınlanan kentler de yaşıyoruz. (III) Ama insanlığın Tesla’ya borçlu olduğu şey bununla sınırlı değil. (IV) Gerçekten zama-nının çok ilerisinde yaşayan bir bilim insanı. (V) Patentinin Marconi’ye değil, kendine ait olduğunu ancak ABD Yüksek Mahkemesi ka-rarıyla kanıtladığı radyodan televizyona, ro-botlardan telsiz haberleşmeye kadar pek çok aletin yaratıcısı.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerinhangisindebiryazımyanlışıvardır?


I II

III

IV

V

� Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kes-meyle ayrılmaz.

� Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar-dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk sözcü-ğünde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.

� Bağlaç olan “da, de” cümleden çıkarıldığında cümlede anlam bozulmaz, cümle kısmen dar alır.

� Türkçede dil ad-larına gelen ek-ler kesme işareti ile ayrılmaz.

� Hâl eki olan “-da, -de” cümlede tümleç görevindedir. Cümleden çıka-rıldığında anlam bozulur.

� Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

� Kelimelerden biri veya ikisi birleşme sıra-sında benzetme yoluyla anlam değişimine uğrarsa bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Yazım-NoktalamaTest-54

Book 1.indb 160 17.09.2019 11:56

167

8.Ünite Haber Metni

Test-566. I. Bir haber tarafsız olmalı, objektif bir bakış

açısıyla kaleme alınmalıdır.

II. Bir haberin yazımında kullanılan dilin sa-deliği, anlaşılırlığı çok önemlidir.

III. Haber değeri taşıyan olay ya da durumlar, haberleştirilmelidir.

IV. Haberin tüm özelliklerinden önce doğru olma zorunluluğu gelir.

V. Haber yazarı, haberi yayınlayacağı kuru-mun görüşleri doğrultusunda haberde de-ğişiklik yapma hakkına sahiptir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisindeverilenbilgiyanlıştır?


7. Haberlerin sesli olarak birbirine anlatılıyor-muşçasına sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde kullanılan ---- karşıdaki insan-larla konuşuyormuş gibi yazma tekniğidir. Ko-nuşma dilindeki gibi basit ve kısa cümlelerle yapılan bu anlatımda edilgen cümleler kulla-nılmaktadır.


A) düz piramit tekniği

B) ters piramit tekniği

C) konuşma dili tekniği

D) serbest yazım tekniği

E) dörtgen/kare tekniği

8. I. Kolay, anlaşılır, açık bir üslubu vardır.

II. Başlıkların içerikle uyumu çok önemli de-ğildir.

III. Güncel, önemli, ilginç ve doğrudur.

IV. Haber kaynağını yaşamın kendisinden alır.

V. Haberde giriş ve gövde bölümleri bulunur. Girişte olayın kısa özeti, gövdede ayrıntı-lar verilir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin han-gisinde haber yazısının nitelikleriyle ilgilibir yanlışlıkvardır?


9. Günümüzün önemli romancılarından Orhan Pamuk’un aynı adlı romanından esinlenerek oluşturduğu Masumiyet Müzesi İstanbul’da açıldı. Müze romanın gerçekliğini insanlara anlatmayı amaçlıyor. Müzede roman kahra-manlarının romanda biriktirdiği eşyalar ser-gileniyor. Müzeyi bizzat Orhan Pamuk, kendi imkân ve gayretleriyle faaliyete geçirdi.

Yukarıdaki haber metninde 5N1K ilkesin-dekisorulardanhangisinincevabıyoktur?

A) Niçin? B) Ne? C) Kim?

D) Nerede? E) Ne zaman?

10. I. Takvim-i Vekâyi

II. Ceride-i Havadis

III. Tercüman-ı Ahval

IV. Tasvir-i Efkâr

V. İbret-i Devir

Yukarıdakilerden hangisi Tanzimat Döne-mi’nde çıkarılan ilk Türk gazetelerindenbiri değildir?


Haber Metni-II

Book 1.indb 167 17.09.2019 11:56

174

9.ÜniteGezi Yazısı

Test-Test-58

Gezi yazısı alanın-da eser veren eski ve yeni sanatçı-larımız ve eserleri şunlardır:

� Falih Rıfkı Atay: Yolcu Defteri, Bizim Akdeniz, Taymis Kıyıları, Tuna Kıyıları, Hind, Denizaşırı, Yeni Rusya

� Reşat Nuri Gün-tekin: Anadolu Notları

� Yusuf Ziya Or-taç: Göz Ucuyla Avrupa

� Oktay Akbal: Hiroşimalar Olmasın

� Azra Erhat: Mavi Yolculuk

� Attila İlhan: Abbas Yolcu

� Ahmet İhsan Tokgöz: Av-rupa’da Ne Gördüm

9. Yabancı ülkelerle siyasi ve kültürel ilişkilerin içeriğini oraya koyan en eski belgeler olarak kabul ettiğimiz “sefaretname”ler, bu devlet-lerin sosyal ve ekonomik durumlarını, hayat biçimlerini, Osmanlıların onlara karşı tutum ve düşüncelerini de yansıtmaktadır. Yirmise-kiz Çelebi Mehmet’in Paris Sefaretnamesi, bu türün en tanınmış eseridir. Mehmet Çelebi’nin Fransa ve özellikle Paris hakkında verdiği bil-giler Sultan Üçüncü Ahmet Han’ın dikkatini çekmiş, bazı yeniliklerin kapısını aralamıştır. Matbaayı ve onun faydalarını yakından görüp yazan Çelebi Mehmet, Osmanlıda matbaacı-lığın kurulması fikrinin doğmasına bu eseriyle katkıda bulunmuştur. Bu eserden çok kısa bir süre sonra matbaa kurulmuştur ve çok önemli bir yeniliğine katkı sağlanmıştır.

Bu parçada “sefaretname” türünün hangiyönüözelliklevurgulanmıştır?

A) Yabancı ülkelerin tanınmasını sağladığı

B) Başka ülkelerle iletişimi sağladığı

C) Önemli yeniliklerin getirilmesini sağladığı

D) Dünyadaki güzelliklerin bilinmesini sağladığı

E) Fransa hakkında halka bilgi kaynağı sağladığı

10. Servetifünûn Dönemi’nin önemli şairlerinden Cenap Şehabettin, gezi yazılarıyla da yazarlık hünerini göstermiş bir yazardır. Bazı gezilerin-deki yazılarını mektup şeklinde kaleme almış-tır. Onun yazdığı:

I: Afak-ı Irak,

II. Hac Yolunda,

III. Elhan-ı Şita,

IV. Suriye Mektupları,

V. Avrupa Mektupları

gezi türünün edebî açıdan da güzel örnekleri-ni oluşturur.

Yukarıdakinumaralanmışeserlerinhangisigezitürüneörnekgösterilemez?


11. Şimendifer de meğer başka türlü bir şeymişHemen binip uçuyorsun… Aman bayıldığım iş

Şehirlerin yapışık sanki hepsi birbirine Tutup da pencereden fırlatılsa bir iğne

Düşer ya ”tık” diye her halde mevkıfin damınaYa şehrin ismi olan levhanın gelir camına

Şu var ki, düştüğü yerden çamurlanıp kalkmazÇamur bu beldede adet değil ne kış ne de yaz

Geçende haylice kar yağdı Berlin’in içine Bıcık bıcık olacakken takır takırdı yine

Mehmet Akif Ersoy (Berlin Hatıraları’ndan)

Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisisöylenemez?

A) Manzum bir gezi yazısından alınmıştır.

B) Beyitlerle kaleme alınmıştır.

C) Anlatılan şehrin yoğun bir yerleşimi oldu-ğu belirtilmiştir.

D) Mübalağalı ifadeler kullanılmıştır.

E) Berlin’in kültürel yapısına yer verilmiştir.

Gezi Yazısı-I

Book 1.indb 174 17.09.2019 11:56

e edebiyat - tarih - din İlişkisi ve türkçenin...

Documents