test edebiyat - bilim - sanat İlişkisi...

TEST

1

ÜN

İTE 1Edebiyat - B

ilim - Sanat İlişkisi

Edebiyat - Bilim - Sanat İlişkisi 1

1. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da

Gezersin kırk asırlık mabedin içini

Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda

Bize heyecan verir bir parça yeşil çini

Sen raksına dalarken, için titrer derinden

Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin

Bizim de kalbimizi kımıldatır derinden

Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin

Fırtınayı andıran orkestra sesleri

Bir ürperiş getirir senin sinirlerine

Istırap çekenlerin acıklı nefesleri

Biz de geçer en yanık bir musiki yerine

Yukarıdaki dizelerde şair “sanat” ın hangi dalıyla ilgili düşüncelerine yer vermemiştir?

A) mimari B) yazı C) folklor D) müzik E) heykel

2. Bir milletin edebiyatı; millî ruhu ve millî hayatı gös-termek için en samimi bir ayna sayılabilir. “Bir mil-let, hayatı nasıl görüyor? Nasıl düşünüyor? Nasıl hissediyor?” Biz bunu en doğru ve en canlı olarak o milletin düşünce ve kalem ürünlerinde bulabiliriz. Edebiyat, toplumun bir kurumu olmasından dolayı, kendisini oluşturan toplumun diğer kurumlarıyla bağ-lı ve uyumludur. Hakikaten bir milletin;

I. coğrafi çevresiyle, II. dini inançlarıyla, III. sanat anlayışıyla, IV. tarihsel birikimiyle arasındaki bağlantılar o kadar açıktır ki, bu konuda

açıklama yapmayı bile gereksiz buluyoruz.

Yukarıdaki metinde sıralanan niteliklerden hangi-si doğrudan edebiyatla ilgilidir?

A) I ve II B) I, II ve III C) I, II, III ve IV D) III ve IV E) II, III ve IV

GÖ

RSEL

(Pla

stik

)San

atla

r

İşitsel

(Fonetik)

San

atla

rGÖ

RSEL

(Pla

stik

)San

atla

r1. Res

im2. H

eyke

l3. M

imar

i4. Kar

ikat

ür

5. Fo

toğr

af

1. Tiy

atro

2. Oper

a3. Bal

e4. Sin

ema

5. Pan

dom

im

1. M

üzik

2. Edeb

iyat

3. Şiir

GÜZEL S

AN

ATLAR

AYT Edebiyat Soru Bankası.indb 1 11.07.2019 16:37

TEST TEST

2

ÜN

İTE 1Edebiyat - B


Edebiyat - Bilim - Sanat İlişkisi 13. Geçmiş zamanlara ait bir edebî eseri layıkıyla an-

lamak için, önce o devrin genel hayatını, yaşayış ve düşünüş tarzlarını, o devir insanlarının hayat ve evren hakkında neler bildiklerini öğrenmemiz gere-kir. Demek oluyor ki bir milletin coğrafi çevresini, din, hukuk, ahlak, iktisat, güzel sanatlar gibi kurumlarını ve siyasi hayatını genel yapısıyla gösteren edebiya-tını incelerken bunu ---- çerçevesi içinde incelemek gerekir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi en uygundur?

A) tarih B) felsefe C) psikoloji D) sosyoloji E) eğitim

4. Sanatta yenilik, kitlelere hoş görünerek ve kitlelere ya-ranarak olmaz; halkın yerleşmiş anlayışlarını yadırga-tarak olur. Sanat sarsıcı yanı kuvvetli olan bir alandır. Sınırları zorlayan bir mantığı vardır. Bu, sanatçının halkı küçümsemesi anlamına gelmez. Bu anlayış hal-kın uyanması için bir hamledir. Halka göremediği bir şeyi göstermek ve onun düşünce dünyasının sınırları-nı geliştirmektir. Sanatçı, kitlelerin suyuna gitmeyi ilke ediniyorsa bir yeniliğin ruhundan uzaklaşıyor demek-tir. Böyleleri halkın okuyacağı bir şeyler yazarlar; ama yeni bir sanat eseri yaratamazlar.

Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Sanatçı, halkın düşüncelerini, eserlerinde yan-sıtmayı amaç edinmelidir.

B) Yenilik hedefleyen sanatçı, halkı rahatsız etme kaygısı taşımadan yazmalıdır.

C) Sanatın temel amacı halkın temel değerleriyle çelişmeden yazmaktır.

D) Yenilik, sanatın ruhunda olduğu için sanatçı da yenilikçidir.

E) Sanatın yenilikçi yanını keşfedemeyen kişinin sanat eseri oluşturması beklenemez.

5. Bir edebî metnin sosyal verilerden bağımsız düşü-nülmesi olanaksızdır. İnsanı merkeze alan bütün alanlar (iktisattan hukuka, psikolojiden tarihe) bir şe-kilde edebiyatın ilgi alanına girmektedir. Bu ilgi çer-çevesinin içine doğa bilimlerinden matematiğe kadar sayısala dayalı bütün verileri de dâhil etmek icap eder. Anlayacağınız, ---- her alt kümesiyle edebiyata katkı sunmaktadır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sanat B) insanlık C) tarih D) gerçek E) bilim

6. Edebiyat, ister manzum metinler yönüyle, ister men-sur eserler itibariyle düşünülsün aslında bir ---- ger-çekliktir. Çünkü bir metnin “edebî değer” kazanabil-mesi için “güzel ifade etme” niteliğinin olması gerekir. Yani edebî eserin ayrılmaz parçası estetiktir. Estetik kaygı taşımayan bir metin “edebî eser” olma yönün-den eksiktir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygundur?

A) sanatsal B) sosyal C) düşünsel D) şiirsel E) yazınsal

7. Sanat eserinin varlığı ve amacı her zaman sorgulan-mıştır. Bu sorgulama, kavramın tanımlanmasından, uygulamalarına kadar her aşamada karşımıza çıkar. Sanat eseri, kişilerin ona yükledikleri anlam ile bir değer ifade ediyor neredeyse. Sanat eserinin top-lumsal bir fonksiyonu yerine getirmesini savunanlar, sanatın bireysel anlamı olduğunu öne çıkaranlar, sanatı güzellik arayışının yolunda görenler, sanata “faydacı” bir görev biçenler, hatta “Sanat karın do-yurmaz.” deyip ondan ekonomik bir çıkar umanlar... Bunlardan birine dahil olabilirsiniz ama sanatı bunla-rın birine mahkum edebilir misiniz?

Bu parçada asıl ulaşılmak istenen düşünce aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Sanat eserinin tanımıyla ile ilgili şimdiye kadar birçok farklı düşünce söylenmiştir.

B) Sanat eserinin varoluş gerekçesi öteden beri bir tartışma konusudur.

C) Sanattan beklenenler, insanların onu doğru üret-mesini sağlayabilir.

D) Sanatla ilgili öne sürülenlerin aksine, sanat bun-ların hepsinden bağımsızdır.

E) Sanatı ekonomik bir araç olarak görmek sanata büyük bir saygısızlıktır.


TEST TEST

3

ÜN

İTE 1Edebiyat - B


Edebiyat - Bilim - Sanat İlişkisi 18. I. Estetik heyecan uyandırmayı amaç edinir. II. Sanatsal bir dille metinlere güzellik katmayı he-

defler. III. Kaleme alındığı dönemin dil ve edebî anlayışını

yansıtır. IV. Gerçeklere dayanma kaygısını her zaman öne

çıkarır. V. Psikoloji, sosyoloji, tarih gibi bilimlerin verilerin-

den yararlanır.

Yukarıdaki numaralanmış ifadelerden hangisi ya-zınsal bir eserin niteliklerinden biri olarak kabul edilemez?

A) I B) II C) III D) IV E) V

9. Edebî metinler bir yanıyla toplumun, sosyal hayatın, kitlesel davranışların da dilidir. İnsanların toplu yaşa-ma alışkanlığı geliştikten sonra, davranışlarına ortak yaşamın görünür ve görünmez kurallarının ortaya çı-kardığı alışkanlıklar sinmiştir. Bu alışkanlıklar, sosyal olayların temelini oluşturur. İşte sanatsal metinler, edebiyat eserleri, bu bağlamda ---- dikkate almak zorundadır.


A) hukuku B) felsefeyi C) sosyolojiyi D) psikolojiyi E) tarihi

10. Türkler İslam’ı kabul ettikten sonra sadece inanç ve ibadet değişimi yaşamadılar; edebî ürünlerinde ve anlayışlarında da farklılıklar görüldü. Metinlerin şekil özellikleriyle beraber içeriklerinde de köklü farklılıklar ortaya çıktı. Bu değişim edebî sanat anlayışlarının tamamına tesir etti.

Bu parçada anlatılanlar edebiyatın aşağıdakiler-den hangisiyle olan ilişkisine örnek gösterilebi-lir?

A) sanat B) kültür C) eğitim D) coğrafya E) din

11. Eserin niteliklerinden, sanatçı kişiliği tespiti etmek doğru mudur? Bu ne kadar sağlıklı olabilir? Bir ek-mekten fırıncının, bir sandalyeden marangozun, lambadan elektrikçinin huyunu, karakterini neden çı-karmıyoruz? Zanaatten sanata geçince iş değişiyor. Düşündüm bir kere, bir otomobil bize mühendisinin ahlaksal yapısı hakkında hiçbir veri sunabilir mi? Biz otomobilden yola çıkarak tasarımcısının vatansever-liği hakkında hiçbir şey söyleyemeyiz. Müzik için de böyledir. Sadece müzik eserine bakarak söyleyenin yaşamı üzerine tespitler yapamayız. Bir resme ba-karak yapanın iyi biri mi, kötü biri mi olduğunu bi-lemeyiz. Peki, neden şiirde ve diğer edebî türlerde hemencecik bir kişilik araştırmasına başvuruyoruz?

Bu parçada ulaşılmak istenen düşünce aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Sanat eserinin kendine özgü bir inceleme yönte-mi vardır.

B) Sanat eseri, o eseri meydana getirenin kişliğini yansıtmaz.

C) Sanat eseri ile zanaat ürünlerini birbirine karıştır-mamalıyız.

D) Sanat eserini, eserin yazarından bağımsız dü-şünmek mümkün değildir.

E) Şiirin dünyası aslında şairin kişisel dünyasının yansımasından ibarettir.

12. I. Her dinin kutsal bir metninin olması II. Kutsal metinlerde edebî bir haz bulunması III. Kutsal metinlerin estetik yönünün bulunması IV. Kutsal metinlerin ana malzemesinin dil olması V. Kutsal metinlerde ahiret inancının anlatılması Yukarıdaki numaralanmış ifadelerden hangisi

doğrudan edebiyat-din ilişkisinin gerekçelerin-den biri değildir?



Tekrar Testi

4

ÜN

İTE 1Edebiyat - B


1. Edebiyat, her şeyden önce insanın içsel yolculu-ğundan doğar. Edebiyatın ana malzemesi doğrudan insan ve davranışlarıdır. Bu davranışlardan kasıt, günlük alışkanlıklar ve eylemler değildir. Edebiyat, insanın ruhsal fonksiyonlarının tercümanıdır. İnsanın hüznü, sevinci, öfkesi, aşkı vb. doğrudan bir eserin konusudur. Onun içindir ki edebî metinler ---- bağım-sız düşünülemez.


A) sosyolojidenB) psikolojidenC) felsefedenD) sanattanE) kurgudan

2. l. Dilin bilgi verme işlevidir. ll. Doğru, gözlemlenebilir bilgi vermeyi amaçlar. lll. Duygular öne çıkarılmaz. lV. Daha çok nesnel anlatılarda bilimsel metinlerde

kullanılır. Yukarıdaki numaralanmış özellikler dilin hangi

işlevi ile ilgilidir?

A) Göndergesel işlevB) Heyecana bağlı işlevC) Alıcıyı harekete geçirme işleviD) Kanalı kontrol işleviE) Dil ötesi (üst di) işlev

3. Düşünce ile edebiyat, tarihsel süreç içerisinde hep yan yana olmuşlardır. Eski Yunan’dan beri insanlığın ürettiği bütün düşünce sistemleri, bütün fikir akımları hep edebiyatla iç içedir. Bilmeliyiz ki duygunun dili gibi düşüncenin dili de vardır. İşte, o ortak dil edebi-yattır. Bütün düşünce adamlarının, birer edebî kişiliği olması da bunun en belirgin kanıtıdır.

Bu metinde edebiyatın aşağıdakilerden hangisiy-le olan ilişkisi üzerinde durulmaktadır?

A) FelsefeB) PsikolojiC) SosyolojiD) MantıkE) Geometri

4. l. Yazınsal metinlerde dilin şiirsel (sanatsal) işlevi kullanılır.

ll. Dilin, dil ötesi işlevinde iletiler, dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek icin düzenlenir. “Yani, de-mek istiyorum ki...” gibi ifadelere bu işlevde sıkça rastlanır.

lll. Dilin kanalı kontrol işlevinde gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulması ve sürdürülmesi amaçlanır, daha çok soru cümleleriyle karşımıza çıkar.

lV. Emir, rica, istek cümlelerinde dil, alıcıyı harekete geçirme işleviyle kullanılır.

V. Dilin heyecana bağlı işlevinde, özellikle bilgi ve sanat metinleri öne çıkar.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde dilin işlev-leriyle ilgili verilen bilgilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) l B) II C) III D) IV E) V

5. l. Roman ve hikâye anlatıma dayalı olarak ortaya çıkan yazınsal türlerdir. (göndergesel işlev)

ll. “Bunca yanlışından sonra hâlâ beni arıyorsun, çok yazık, çok ayıp!” (heyecana bağlı işlev)

lll. Elindeki kitapları masanın üstüne bırak ve he-men sınıftan dışarıya çık! (alıcıyı harekete geçir-me işlevi)

lV. Geçen hafta sana hediye ettiğim şiir kitabını oku-dun mu? (şiirsel, sanatsal işlev)

V. Ülkenin her bölgesinde maden arama çalışmala-rı hızla devam ediyor. (kanalı kontrol işlevi)

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisi di-lin ilgili işlevine uygun değildir?

A) l ile ll B) ll ile lll C) lll ile lV D) lV ile V E) V ile ll

6. Bağdat’ın kapısın Genç Osman açtı

Düşmanın cümlesi önünden kaçtı

Kelle koltuğunda üç gün savaştı

Allah Allah deyip geçti Genç Osman

Yukarıdaki dizelerden yola çıkarak bir edebî met-nin hangi bilimle ilgisi kurulamaz?

A) Coğrafya B) Tarih C) Psikoloji D) Din E) Dil


TEST

5

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

2Nesir Türleri

1. Bir yazarın herhangi bir konuda kişisel duygu ve düşüncelerini, kendisiyle konuşuyormuş gibi, kesin hükümlere varmadan, içtenlikli bir dille anlattığı yazı-lara ---- denir. Bu nesir türünü “ben’in ülkesi” tanım-laması en iyi anlatan ifade olarak kabul edilebilir.


A) fıkra B) deneme C) makale D) söyleşi E) röpörtaj

2. ---- ile deneme öznel görüşlerin sergilenmesi yönüy-le benzerlik gösterse de farklı yönleri olan türlerdir. Denemeler daha çok kişisel konulara, soyut dünya-lara, iç hesaplaşmalara yönelik yazılardır, diğeri ise toplumsal konulara kişisel yaklaşımlar getirir. Ve de-nemeye göre daha kısa gazete yazılarıdır.


A) Fıkra B) Makale C) Söyleşi D) Eleştiri E) Gezi yazısı

3. Fıkralar kişisel düşünceler etrafında oluşan kısa köşe yazılarıdır. Fıkralarda okuyucuya iddia kanıtla-mak için belge sunulmaz. Kesin sonuçlara ulaşma kaygısı taşımadan düşünceler paylaşılır. ---- ise bilgi verme yönü ağır basan, fikir, açıklama ve ispat kay-gısı taşıyan ciddi yazılar olarak tanımlanır.


A) Deneme B) Söyleşi C) Makale D) Mülakat E) Eleştiri

HİKÂYE (ÖYKÜ)

Gerçek ya da gerçeğe uygun biçimde ta-sarlanmış olay ya da durumların kişi, yer ve zamana bağlanarak anlatıldığı kısa yazılara “hikâye” denir. Hikâyede olay kısa, kişi sayısı azdır. Olay anlatımında ayrıntılara girilmez.

ROMAN

Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayları zaman, yer ve kişi öğelerine bağlı olarak geniş bir perspektifle anlatan uzun yazın türüdür. Romanda iç içe geçmiş olay-lar vardır. Kişi kadrosu oldukça geniştir. Kişiler, doğal ve sosyal çevreleri içinde ele alınır; ruh halleri, olaylar karşısında geçir-dikleri değişimler derinlikli biçimde yansı-tılır.

MAKALE

Herhangi bir konuda okuyucuya bilgi ver-mek ya da bu bilgiler çerçevesinde bir dü-şünceyi açıklamak, savunmak, kanıtlamak amacıyla yazılan gazete ve dergi yazılarıdır.

Özellikleri:

• Her konuda yazılabilir fakat yazardan uzmanı olduğu konularda makale yaz-ması beklenir.

• Makalede konu bilimsel bir yöntemle ele alınır; öne sürülen yargı ve düşün-celer nesnel verilerle temellendirilir; örnekleme, karşılaştırma, tanımlama, tanık gösterme gibi yollarla açıklanıp kanıtlanır.

DENEME

Yazarın, özgürce seçtiği herhangi bir konu-da kesin yargılara varmadan kişisel görüş ve düşüncelerini, kendisiyle konuşuyormuş gibi anlattığı yazılardır. Yazar konu seçiminde özgürdür. Aşk, ölüm, sanat, şiir, tabiat, bi-lim, herhangi bir hayvan, herhangi bir eşya, kısaca her şey denemenin konusu olabilir.

Yazar, kesin yargılara varmadan düşünce-lerini okurla paylaşarak okuru düşünmeye, yorum yapmaya yöneltir.

Denemeci için önemli olan, bilimsel ya da felsefî bilgiyi kişisel yaşantıya dönüştürmek-tir. Bu da denemecinin yaratıcılığına bağlı olarak gerçekleşir.


TEST TEST

6

2 Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

4. O sırada, büyük büyük ışıklar saçan bir olta aşağı-ya inmişti. Sinağrit Baba ümitle koştu. Bu oltayı da kokladı. Hiç tanıdığı birisi değildi. Yemi ağzına aldığı zaman bu olta sahibinin, tam aradığı adam olduğunu sandı. Bir anda yakalandı. Kepçeden sandala düştü-ğü zaman Sinağrit Baba gözleriyle kendisini yakala-yana sevinçle baktı. Sinağrit Baba etrafa kırmızı, içi aydınlık, siyah gözleriyle bir daha baktı. Birdenbire ürperdi. Hiddetinden ayaklarını yere vuran bir genç kız gibi, sandalın döşemesini dövdü. Belki bizim bile bilemediğimiz bir işaret görmüştü, kendisini tutan ol-tanın sahibinde. Bu adam şimdiye kadar hiç imtihan geçirmemişti. Ömrü boyunca cesur, cömert, Sinağrit Baba’nın istediği şekilde mağrur yaşamıştı.

Bu parça aşağıdaki nesir türlerinin hangisinden alınmış olamaz?

A) Hikâye B) Roman C) Anı D) Gezi yazısı E) Biyografi

5. I. Toplumda görülen olumsuz durumları alaylı bir dille eleştiren basit komedilere fars denir.

II. Oyuncunun rol gereği giydiği sahne kıyafetleri dekor diye adlandırılır.

III. Tiyatroda olayların sergilediği yere sahne denir. IV. Tiyatro oyunlarının her bir bölümüne perde denir. V. Güncel konuları iğneleyici şekilde ele alan skeç-

lerin oynandığı monologlar, şarkıların yer aldığı küçük tiyatroya kabare denir.

Yukarıdaki numaralanmış tiyatro terimlerinin hangisinin tanımında yanlışlık yapılmıştır?


6. I. Kafa Kağıdı – Necip Fazıl Kısakürek II. Bir Uzun Adam – İlhan Berk III. Böyle Gelmiş Böyle Gitmez – Aziz Nesin IV. Beş Şehir – Ahmet Hamdi Tanpınar V. Hayatımın Hikâyesi – Nigar Hanım Yukarıdakilerin hangisinde otobiyografik eser ör-

neği yoktur?


7. Dostoyevski’nin hatıralarını, yaşantılarının bir bölü-münü ele alani onun hayatından kesitler sunan bir eserdir, Yeraltından Notlar. Acıyan ve keşmekeş için-de bocalayan ruhunun dehlizlerini açıyor bize yazar. Siz onun ruhunun seyahatini izliyorsunuz. Ruh tah-lilleri görkemli; tasvirler ve anlatılar hayatın ta kendi-si... Eser bitince aklınızda olay bütünlüğü olarak pek bir şey kalmıyor. Siz üslubun sihirli dünyasında ken-dinizi kaybederken kurgu akıp gidiyor, bir yanda. La-kin Liza’nın mahcubiyeti ince bir sızı bırakıp geçiyor içinizden. Ve kitap bitince elinizi kalbinizin sızlayan yerine istemsizce koyuyorsunuz, bu sızıyı hissetmek için.

Bu parça aşağıdaki nesir türlerinin hangisinden alınmıştır?

A) Roman B) Eleştiri C) Fıkra D) Öykü E) Biyografi

8. • Olağanüstü konuları ele alır. • Yer ve zaman belli değildir. • Olağanüstü varlıklara yer verilir. • Olaya dayalı sanatsal kurmaca metinlerdir. • Öğüt verme, ders çıkarma amacı taşır. • Her zaman mutlu sonla biter, sonunda iyiler ka-

zanır.Bu nitelikler aşağıdaki türlerden hangisine aittir?

A) Efsane B) Destan C) Masal D) Fabl E) Roman

9. I. Olay hikâyeciliğinin öncüsü dünyada Fransız ya-zar Maupassant olmuştur.

II. Belli bir süreyle sınırlı bir durumu değil, belli bir olayı anlatır.

III. Bu hikâyeler olayları serim, düğüm, çözüm bö-lümleri çerçevesinde anlatır.

IV. Edebiyatımızda Sait Faik Abasıyanık’ın olay hikâyesine uygun örnek eserleri vardır.

V. Edebiyatımız bu türün önemli örnekleri Forsa, Kaşağı, Diyet gibi hikâyelerdir.

Yukarıdaki numaralanmış olay hikâyesi ile ilgili bilgilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?



TEST TEST

7

2Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

10. Mektuplar,”edebî, özel, resmî, iş ve açık mektuplar” olmak üzere temelde beş kategoriye ayrılırlar.

Aşağıdakilerin hangisinde edebî mektuplara ait bir özellik verilmemiştir?

A) Edebî mektuplar, yazıldıkları döneme ait sanat ve edebiyat olayları hakkında bilgi verebilirler.

B) Edebî mektuplar genelde açık olarak bir dergide veya gazetede yayınlanırlar.

C) Olaya bağlı sanatsal türlerde (roman, hikâye) bazen edebî mektuplar kullanılır hatta eser mek-tup şeklinde de oluşturulabilir.

D) Edebî mektuplarda, dönemin edebiyatıyla ilgili tartışmalı konulara genelde yer verilmez.

E) Edebî mektuplar, bu mektupları yazan sanatçıla-rın edebiyat ve sanatla ilgili görüşlerinin anlaşıl-masına yardımcı olur.

11. Falih Rıfkı, bu kitapta Atatürk’ün doğumundan ölü-müne kadar olan hayatını, savaş yıllarında ve Cum-huriyet yıllarında yaptıklarını anlatmaktadır. Bu kitapta Atatürk’ün en yakınında bulunan kişilerden biri olan yazar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu, Atatürk’ün ektiği tohumların yeşermesini, bu arada yaşanan zorlukların aşılmasını, yeniliklerin topluma kabul ettirilmesi ve yaygınlaştırılmasını sade ve an-laşılır bir Türkçe ile anı türünde ele almaktadır.

Bu parçada ele alınan eser aşağıdakilerden han-gisidir?

A) ZeytindağıB) ÇankayaC) Ateş ve GüneşD) Barış YıllarıE) Bizim Akdeniz

12. I. Hikâye, bir olayın ya da bir durumun etrafında oluşan yazınsal türdür.

II. Roman, bir olayın etrafında yan olaylarla zengin-leşirken Hikâyede tek olay esastır.

III. Hikâyede olayın kısalığını, kahraman sayısının da romana göre azlığını görmek mümkündür.

IV. Romanlarda olayların ele alındığı geniş bir za-man dilimine karşılık, hikâyede zaman yoktur.

V. Romanlarda uzun betimlemelere başvurulurken hikâyede bu kısımlar kısa tutulur.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı yapılmıştır?


13. ----, hikâye ve romanlara ilham kaynağı olabilir. Bazı yazarlar eserlerini meydana getirirken bu türü kulla-nırlar. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban, Re-şat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu ve Goethe’nin Genç Werther’in Acıları adlı romanları buna örnek gösteri-lebilir.


A) Anı B) Günlük C) Röpörtaj D) Mülakat E) Mektup

14. Genelde acıklı ve duygusal olayları sahnede gösteren ---- metinlerinde bütün sözler bestelenmiştir ve müzik eşliğinde söylenir. Sahnede gösterişli bir dekor bulu-nur. Oyuncuların giysileri de yine göz alıcıdır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangisi getirilmelidir?

A) fars B) vodvil C) revü D) melodram E) opera

15. Tanzimat Dönemi’nde Batılı anlamda ---- örnekleri sa-natçıların Avrupa’ya gidip orada edindikleri izlenimle-rini yazmaları ile başlamıştır. XIX. yüzyılın sonlarında yayımlanan Ahmet Mithat Efendi’nin Avrupa’da Bir Cevelan ile Direktör Ali Bey’in Seyahat Jurnali adlı eseri bu yüzyılın, bu türe önemli örnekleri olarak ka-bule edilir. 1808’den sonra bu türde büyük ilerleme sağlanmıştır, eser sayısında artış görülmüştür.


A) tiyatro B) roman C) gezi yazısı D) deneme E) söyleşi


TESTTEST

8

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

3 Nesir Türleri

1. Montaigne, deneme ile ilgili görüşlerini dile getirirken denemeye ait nitelikleri;

I. kişisel görüşlerimi aktarırım, II. İçimden geldiği gibi yazarım, III. iddialarıma deliller getiririm, IV. her konuda yazarım, diye çeşitli maddelerle ifade eder.

Yukarıda Montaigne’nin deneme ile ilgili dile ge-tirdiği ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Yalnız IV E) I ile III

2. I. Edebiyatçılar Geçiyor - Halit Fahri Ozansoy II. Suyu Arayan Adam - Şevket Süreyya Aydemir III. Yahya Kemâl Yaşarken - Nihat Sami Banarlı IV. Kerkük Anıları - Ahmet Hamdi Tanpınar V. Bize Göre - Ahmet Haşim Yukarıdaki numaralanmış eser-yazar eşleştirme-

lerinden hangisi anı türüne örnek gösterilemez?


3. I. Edebiyatımızda Sait Faik durum hikâyeciliğinin önemli örneklerini vermiştir.

II. Dünya edebiyatında durum hikâyeciliğinin öncü-sü Anton Çehov olmuştur.

III. Durum hikâyelerinde serim, düğüm, çözüm gibi bölümler bulunmaz.

IV. Belli bir olaydan çok belli bir süreyi kapsayan du-rumlar anlatılır.

V. Ömer Seyfettin, bu hikâye türü ile ilgili çok önemli eserler vermiştir.

Yukarıdaki numaralanmış durum hikâyesi ile ilgi-li bilgilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?


SÖYLEŞİ (SOHBET)

Yazarın ele aldığı herhangi bir konuyu, oku-yucuyla konuşuyormuş gibi, senli benli bir üslupla anlattığı yazı türüdür.

Söyleşide yazar, genellikle günlük olay ve durumları konu edinir.

Yazarın amacı okuyucuyu düşündürmek değildir. Konunun işlenişinde ayrıntılara inilmez.

ELEŞTİRİ

Bir sanat ya da düşünce eserini öz ve yapı bakımın dan tanıtmak, açıklamak, gerçek değerini ortaya koy mak amacıyla gerekti-ğinde belgeler ve örneklerle değerlendiren yazılardır.

Eleştiri yazarına eleştirmen denir. Türk Edebiyatında önceleri eleştiri türüne “ten-kit”, eleştirmene ise “münekkit” denmiştir.

Yapıtta görülen eksiklikler, fazlalıklar or-taya konmaya; yapıtın değerli ve değersiz yanları belirlenip okura gösterilmeye çalı-şılır.

RÖPORTAJ

Bir olay ya da durumu yerinde gezip gör-me, inceleme, araştırma, so ruşturma yo-luyla yansıtan gazete ve dergi yazılarıdır.

Çok yönlü, çok boyutlu bir yazı niteliği taşır. Bu nedenle titiz araştırmalar, uzun çalış-malar gerektirir.

Röportaj yazarı, önce konuyu iyice öğre-nir, konuyla ilgili gerekli incelemeler yapar, belgeler toplar ve yazısında bunlardan ya-rarlanır.

ANI (HATIRA)

Sanatta, edebiyatta, bilimde, askerî alanda, politikada ün kazanmış kişilerin başlarından geçen ya da yaşadıkları dönem de ortaya çıkan olayları gözlemlerine, bilgilerine dayaarak anlattığı yazılardır.


TEST

9

3Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

TEST

4. Mektup, kültürümüzde uzun bir geçmişi olan türlen-dendir. Edebî mektuplar, resmî mektuplar, iş mek-tupları, açık mektuplar, özel mektuplar gibi çeşitleri vardır. Mektubun türüne göre farklılaşan özellikleri bulunur.

Aşağıdakilerin hangisinde edebî mektuplara ait bir özellik yanlış verilmiştir?

A) Edebî mektuplarda, sanatçılar, okudukları eser-lerle ilgili çeşitli düşüncelerini paylaşabilir.

B) Edebî mektuplar, çoğunlukla bir dergide veya gazetede açık olarak yayınlanmazlar.

C) Edebî mektuplarda, dönemin sanat ve edebiyat görüşleri ile ilgili tartışmalı konular genelde yer alır.

D) Edebî mektuplarda yazarlar söz ustalığını gös-termek amacıyla süslü ve sanatlı bir üslubu ter-cih ederler.

E) Bazı sanatsal türlerde bazen edebî mektuplar kullanılır; hatta eser mektup şeklinde kaleme alı-nır.

5. Bu kitap, Falih Rıfkı Atay’ın ölümsüz eseridir. Önce Ateş ve Güneş adlı bir kitapçık hâlinde doğmuştu. Sonrada genişletilip eklemeler yapılarak bugün-kü halini aldı. Kitapta Osmanlı’nın son günlerinden Cumhuriyet’in ilk günlerine kadarki bir zaman dilimi anlatılmaktadır. Falih Rıfkı, bir görev dolayısıyla Ce-mal Paşa’nın karargahına gitmiştir. Burada yaşamış olduğu olayları ve anılarını bulunduğu tarihin önemli olaylarını da içine alacak şekilde anlatmıştır. Kitabın adı, Cemal Paşa’nın karargahının bulunduğu Ku-düs’e yakın bir yerin isminden gelmektedir.

Bu parçada tanıtılan anı içerikli eser aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Kaybolmuş MakedonyaB) Tuna KıyılarıC) ÇankayaD) ZeytindağıE) Yeni Rusya

6. I. Şevket Rado – Eşref Saati – Sohbet II. Ziya Paşa – Şiir ve İnşa – Makale III. Ömer Seyfettin – Yeni Lisan – Fıkra IV. Namık Kemal – Tahrib-i Harabat – Eleştiri V. Cenap Şehabettin – Hac Yolunda – Gezi yazısı Yukarıdaki numaralanmış yazar-eser-tür eşleştir-

melerinin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?


7. I. Olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır. II. Olay, zaman, kişi ve mekan unsurlarından olu-

şur. III. Olaylar oldukça geniş bir çerçevede, detaylarıyla

anlatılır. IV. Kişi sayısı hem fazladır hem de kişilerin karakter

özellikleri derinlemesine ele alınır. V. En iyi örnekleri realizm etkisinde verimiştir. Yukarıdaki numaralanmış özelliklerin hangisi

roman ve öykünün ortak özellikleri arasında yer almaz?

A) Yanlız l B) Yanlız II C) Yanlız Ill D) Yanlız V E) III ve lV

8. Bu yazılarda yazarın mecazlarla, sanatlarla çok işi olmaz, sözcüklerin gerçek anlamlarıyla sınırlandırır kendini. Yazar, okuyuculara “Siz de benim gibi düşü-nün, çünkü yazdıklarımın hepsinin kanıtı var, burda.” der. Yazarın, açıklayıcı bir anlatımla ele aldığı bu ya-zılarda inandırıcılık esas alınmıştır. Genelde bilimsel olarak ispat edilebilen konuları ele alır.

Yukarıda nitelikleri verilen düzyazı türü aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Deneme B) Fıkra C) Mülakat D) Makale E) Fıkra


TESTTEST

10

3 Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

9. Türk edebiyatında ilk ---- Seydi Ali Reis’e ait olan Miratül-Memalik adlı eserdir. Daha sonra bu türde önemli örnekler verildi. Katip Çelebi’den Reşat Nuri Güntekin’e kadar geniş bir yazar kitlesi bu türe ait kalıcı eserler kaleme aldı.


A) biyografi B) gezi yazısı C) mektup D) makale E) sohbet

10. Karaya çıktığım gün ekimin yirmi yedisiydi. İlk za-manlara dair şaşkınlığımı atınca düşünmeye, çözüm bulmaya çalıştım. Aradan yirmi, yirmi beş gün geçin-ce tarihleri karıştıracağımı anladım. Buna mutlaka bir çare bulmak zorundaydım. Kıyıdan karaya çıktı-ğım yere yakın bir uzaklığa büyük bir direk diktim. O direğe her günü sembolize eden bir işaret koy-maya başladım. Direkteki işaretler arttıkça benim de kaygılarım artıyor, ümitlerim azalıyordu. Artık sahile oturup ufukta gemi bekleme sürelerim gittikçe aza-lıyordu. Her an bir geminin sesi ya da görüntüsünü beklemek yerine günlük hayatı devam ettirecek for-müller bulmalıydım.

Bu parça, aşağıdaki yazı türlerinin hangisinden alınmış olamaz?

A) Roman B) Hikâye C) Anı D) Röpörtaj E) Masal

11. Bu romanın her şeyden önce üslubu kendine çeki-yor okuyucuyu. Romantik konunun sürükleyiciliğine kapılıp giden okuyucu, üslubun akıcılığıyla da esere bağlanıyor. Şiirsel anlatımın yer yer tekdüzeleşmesi bu eserin sihrini bozmuyor. Romanın konusunun çok özgün olduğunu iddia etmek pek mümkün olmasa da insan ruhuna işleyen bir içeriğe sahip. Açıkçası kitabı elime aldığım ilk zamanlarda, eserle ilgili çok büyük umutlarım yoktu ama sayfalar arasında iler-leyince bu görüşümden yavaş yavaş uzaklaştım ve edebiyat seven insanı mutlu edecek bir romanla kar-şı karşıya olduğumu anladım.

Yukarıda anlatılanlar hangi nesir türüne örnek gösterilebilir?

A) Roman B) Makale C) Eleştiri D) Söyleşi E) Günlük

12. I. Her yaz olduğu gibi bu yaz da uğramıştım baba ocağı evimize. Her yıl biraz daha yorgun görü-yordum bu evi. "Artık ayakta kalmak istemiyo-rum.” der gibi baktı yüzüme.

II. Çocuk evden çıkıp hızlı adımlarla arabaya doğru seğirtti. Babasının o arabadan inme ihtimali kalp atışlarını her geçen dakika daha hızlandırıyordu.

III. Karanlık bir gecede yola çıkmıştık. Arkadaşlarım daha cesur ve rahattı. Ben ise içimdeki korkuyu atamıyordum. Bu durumu hissettirmeden nasıl bitirecektim, bu yolculuğu?

IV. Birden, buradan ayrılmak istedim. Nasıl olacaktı bu? Bilmiyordum. Küçücük odada dönüp durma-ya başladım. Bir an önce bir yöntem bulup gitme-liydim, buradan.

V. Kitabı elime aldım. Okuyormuş gibi bir sayfada durdum. Gözlerimi gezdirdiğim sayfadan bir tek cümle bile okumadım, okuyamadım.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde farklı bir anlatıcı bulunmaktadır?


13. I. Öne sürdüğü düşünceyi ispatlama kaygısı yok-tur.

II. Düşüncelerini topluma benimsetmeye çalışmaz. III. Yazılarında karşısındakiyle içtenlikle konuşuyor-

muş gibi bir hava vardır. IV. Ele aldığı konuyla ilgili bilimsel delilleri ortaya

koyma telaşına düşmez. V. Toplumu ilgilendiren her konuda yazı kaleme

alabilir. Yukarıdaki numaralanmış ifadelerin hangisinde

deneme yazarı ile ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır?


14. I. Tuna Kıyıları II. Miratül-Memalik III. Gezerek Gördüklerim IV. Ateş ve Güneş V. Bize Göre Yukarıdakilerin hangisi nesir türü olarak diğerle-

rinden farklıdır?



TEST

11

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

TEST

4Nesir Türleri

1. Anı türünün tarihi, Türk edebiyatında oldukça eskile-re dayanır. Edebiyatımızda İslam öncesi dönemlere kadar, anı niteliğinde eserlerin yazımı dayanmakta-dır. Bu görüşü kanıtlar nitelikte sayabileceğimiz ilk önemli anı eserleri;

I. Göktürk Yazıtları, II. Babürname, III. Mecalisü’n Nefais olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yukarıda anı türüne örnek verilen eserler arasın-da hangisi bu türde kaleme alınmamıştır?

A) Yalnız I B) I ile II C) Yalnız II D) II ile III E) Yalnız III

2. Türk edebiyatında ilk makale örneğini aşağıdaki-lerden hangisi yazmıştır?

A) Namık KemalB) Şinasi C) Ahmet Mithat EfendiD) Peyami SafaE) Şevket Rado

3. I. Bir yazar tarafından sonradan yazıya geçirilir. II. Asıl dilden dile sözlü gelenek içinde aktarılır. III. Yer ve zaman sınırlarının dışında değildir. IV. İyilerin kazandığı, kötülüklerin kaybettiği bir son-

la biter. V. Olağanüstünlük en belirgin özelliklerindendir. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde

masal türü ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?


GÜNLÜK

Bir kimsenin günlük yaşamından edindiği izlenimleri, bu izlenimlerin yarattığı duygu ve düşünceleri, tarih belirterek günü günü-ne yazdığı yazılardır. Günümüzde bu türe “günce” de denmektedir. Günlük, günü gü-nüne yazılır ve yazıldığı günün tarihi yazı-nın başında belirtilir.

Özellikleri:

• Olaylar üzerinden zaman geçmeden sıcağı sıcağına yazıldığı için günlük-lerde olayların tüm ayrıntılarına yer verilebilir.

• Günlük yazarı, gözlemlerini, duygula-rını ve düşüncelerini içinden geldiği gibi doğal bir anlatımla dile getirir.

GEZİ YAZISI

Bir kimsenin gezip gördüğü yerleri, bu yer-lerle ilgili edindiği bilgi ve izlenimleri an-lattığı yazı türüdür. Bu yazı türüne Divan edebiyatı döneminde “seyahatname” den-miştir.

Gezi yazılarında amaç, okuyucuda anlatılan yerleri gezip görme isteği uyandırmaktır. Bunun için yazar, gezip gördüğü yerlerde okura ilginç gelebilecek ayrıntıları seçer.

MEKTUP

Birbirinden uzakta bulunan kişilerin ha-berleşmelerini sağlayan ya da birbirleriyle konuşma; yaşadıklarını, iç dünyalarını pay-laşma gereksinimini karşılayan bir yazı tü-rüdür. İnsanların en eski iletişim araçların-dan biridir. Ancak günümüzde iletişim aracı olarak eski önemini yitirmiştir.

Geçmişi çok eskilere dayanan mektupların ilk örnekleri Mısır firavunlarının yazdıkları diplomatik mektupları ile Hitit krallarına ait mektuplardır.

BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ)

Kültür, sanat, siyaset gibi alanlarda tanın-mış kişilerin hayatlarını, neler yaptıklarını, ülke ve dünya insanlığına neler kazandır-dıklarını, önemli başarılarını kronolojik ola-rak anlatan yazı ya da yapıtlara denir.

Biyografiler bir yazı hacminde olabileceği gibi bir kitap büyüklüğünde de olabilir.


TEST TEST

12

4 Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

4. Kahramanları hayvan, bitki, eşya olan, içinde bir ders vermeyi, bir öğütte bulunmayı amaçlayan anlatılara ---- denir. İnsanların kusurlarını, yanlışlarını düzelt-meye, onlara bir ahlak dersi vermeye yarar. Burada ortaya konulan olaya “gövde”, olayın iletisine de “ruh” öğesi denir. İki öğenin yer oldığı, kaynaştığı eserler başarılı sayılır. Girişte olay ve olaya karışanlar tanı-tılır. Sonra gelişme bölümünde verilmek istenen der-se götürecek biçimde entrikalarla olaylar düğümlenir. Düğümün ilginç bir şekilde çözülmesiyle sonuçlanır. Özellikle Fransız yazar ---- ile dünyada tanınan bir türdür.

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı-dakilerden hangileri getirilmelidir?

A) masal - AndersonB) fabl - La FontaineC) masal - EzopD) fabl - BeydabaE) hikâye - Cervantes

5. I. Kış, Haliç etrafında İstanbul’dakinden daha sert, daha sisli olur. Bozuk kaldırımların üzerinde buz tutmuş çamur parçalarını kırarak erkenden işe gi-denler, mektep hocaları, celepler ve kasaplar fab-rikanın önünde bir süre dinlenirler, kocaman bir duvara sırtlarını vererek üstüne zencefil ve tarçın serpilmiş salep içerlerdi.

II. Yün eldivenlerin içinde saklı kıymetli elleri kahve fincanını kucaklayan burunları nezleli, kafaları kasketli, üzgün duran ameleler, yorgun gözlerle gökyüzüne bakıyordu.

III. Ufku kaplamış simsiyah bir örtü gibi karşısında duran kuş sürüsüne daldı gözleri. Acaba nereden geliyorlardı? Nereye gidiyorlardı? Elbette bu so-rulara bir cevap bulamayacaktı ama soruları da kafasından atmak olanaksızdı.

IV. En iyi arkadaşım olan Ferit’le evden çıktık, kimse-ye görünmeden çitlerin üstünden atlayıp karanlık-ta kaybolmayı hedeflemiştik. Yere düştüğümüzde çıkan sesi duyan Kerim Amca, birden bize doğru hareketlendi.

V. Adamın gözleri, pencerenin buğusundaki şekil-lere saplanmıştı. Bazı harfler, bazı çizgiler, bazı kelimeler birbirine karışmıştı. Anlamlandırmaya çalıştı ama bunun beyhude bir uğraş olduğunu anladı.

Yukarıda numaralandırılmış metinlerden hangisi bir olay hikâyesinden alınmış olabilir?


6. Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini kesin ku-rallara vardırmadan, bilimsel kanıtlama kaygısından uzak olarak ele aldığı yazılara ---- denir. Bu türün ya-zarı görüşlerini aktarırken samimi bir dil kullanır. Ken-di kendisiyle konuşuyormuş gibi bir uslup benimser. Konu açısından kendini bir sınırlamaya zorunlu his-setmez.


A) deneme B) sohbet C) fıkra D) eleştiri E) günlük

7. I. Makale II. Eleştiri III. Fıkra IV. Deneme V. Hikâye Yukarıdakilerden hangisi öğretici metinlerden de-

ğildir?


8. I. Karagöz gölge oyununda olayların temeli taklide dayanır, güldürü taklit üzerine kurulur.

II. Orta oyunu, Karagöz ve meddah da ortak özellik, hazırlanmış bir metine bağlı oynanmış olmaları-dır.

III. Karagöz ile orta oyunu arasında bazı yönlerden benzerlikler vardır.

IV. Geleneksel Türk tiyatrosu metinleri düzyazıya da-yalıdır, şiir ve şarkılara yer verilmez.

V. Karagöz, meddah ve orta oyununda bütün kahra-manlar yöresel ağızlarla konuşurlar.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışlığı yapılmamıştır?



TEST TEST

13

4Nesir Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

9. I. ----, istek açık ve anlaşılır bir dille yazılmalı, söz gereksiz yere uzatılmamalıdır.

II. ----, akla gelebilecek her konuda yazıldığı ve ileri-de yayınlanması söz konusu olmadığı için gizlilik özelliği taşır.

III. ----, hitap başlığı ve ilgili kurumun “kanun ve tü-züklerde” olan tam adı kullanılmalıdır.

Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere aşağı-dakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

I II III

A) İş mektup-larında

Özel mek-tuplar

Resmî mek-tuplarda

B) Edebî mek-tuplarda

Özel mek-tuplar

Resmî mek-tuplarda

C) Özel mek-tuplarda

İş mektupla-rında

Edebî mek-tuplarda

D) İş mektup-larında

İş mektupla-rında

Edebî mek-tuplarda

E) Resmî mek-tuplarda

Özel mek-tuplarda

Edebî mek-tuplarda

10. ----, bir kimsenin başından geçen ya da yaşadığı dö-nemde tanık olduğu olayları ve durumları konu edindi-ği yazı türüdür. Bu yazı türünün yazılma amaçları ara-sında hayat tecrübelerini paylaşmak, olaylara açıklık kazandırmak, unutulmaya yüz tutan toplum değerleri-ni tanıtmak ve yaşatmak gibi unsurlar sayılabilir. Ya-zar, bu türde gerçeğe bağlı kalmaya, içten bir anlatım kullanmaya dikkat eder. Kişileri ve olayları kendi bakış açısıyla ve kendi eğilimleri doğrultusunda verir.


A) Günlük B) Otobiyografi C) Anı D) Mektup E) Biyografi

11. I. Evliya Çelebi – Gezi Yazısı II. Mamduh Şevket Esendal – Hikâye III. Şevket Rado – Sohbet IV. Peyami Safa – Fıkra V. Nurullah Ataç – Eleştiri Yukarıdaki numaralanmış yazar – tür eşleştirmele-

rinin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?


12. I. Dış dünyada olup bitenleri sadece izlemekle yeti-nir. (Gözlemci bakış açısı)

II. Anlatıcılardan iki veya daha fazlasının aynı eser-de kullanılması söz konusudur. (Gözlemci bakış açısı)

III. Olay örgüsünde yer alan kahramanlardan birkaçı-nın bakış açısına yer verir. (Çoğulcu bakış açısı)

IV. Bu bakış açısıyla okuyucu bir anlatıcının mahku-mu olmaktan kurtulur. (Çoğulcu bakış açısı)

V. Anlatıcı, burada gözlemlerini yansıtıcı durumun-dadır. (Gözlemci bakış açısı)

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde verilen bil-gilerin hangisi parantez ( ) içindeki bakış açısı ile uyuşmamaktadır?


13. I. Efsanenin gerçek bir olaya dayandığına inanılır oysa masaldaki tüm olayların hayal ürünü olduğu baştan kabul edilir.

II. Masallarda, efsanelere göre çok fazla olağanüstü varlığa rastlanır.

III. Efsaneler tamamen manzum metinlerdir, masallar ise düzyazı ile kaleme alınır.

IV. Efsaneler, masallara göre daha kısa metinlerdir. V. Masallarda olayların çokluğu, karmaşıklığı, iç içe

geçmişliği vardır, efsaneler ise genelde bir olaya dayanır.

Yukarıdaki numarlanmış cümlelerin hangisinde efsane ile masal karşılaştırılmasında bir yanlışlık yapılmıştır?



TESTTEST

14

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

5 Sözlü Anlatım Türleri

1. Tartışma türleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Ele alınan sorunu kesin bir şekilde çözecek çö-züm yolları belirlenir.

B) Bilimsel konularda olabileceği gibi günlük yaşa-mın sorunlarıyla da ilgili konular ele alınabilir.

C) Geniş kitlelerin ilgisini çekecek konularla ilgili ya-pılır.

D) Dinleyicilerin izleyebileceği bir yerde gerçekleş-tirilir.

E) Ele alınan konunun farklı yönleri ortaya konarak doğruya ulaşmaya çalışılır.

2. ---- türünün en belirgin amacı bilimsel bir düşünceyi akademik bir konuyu, orjinal bir görüşü anlatmak, bir tezi savunmaktır.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) KonferansB) SöylevC) Münazara D) RöportajE) Sohbet

3. Münazara ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır?

A) Üçer ya da dörder kişilik iki grup arasında yapılır.B) Önemli olan doğruyu ortaya çıkarmak değil, bir

tezi iyi biçimde savunmaktır.C) Konuşmalar, konuşmacı sayısına göre genellikle

5 ila 7 dakika ile sınırlanır.D) Başkanın konu hakkında konuşmacılardan çok

bilgi sahibi olması gerekir.E) Bir sonraki konuşmacı kendinden önceki konuş-

macıların tezini çürütmeye çalışır.

Sözlü Anlatım Türleri

SUNUM

Bir konuyla ilgili bilgilerin önemli noktala-rını öne çıkarmak; bir çalışmanın sonucu-nu açıklamak; laboratuvar araştırmalarını, anket sonuçlarını sunmak, önemli olay ve olguları dile getirmek için yapılan konuş-malara sunum denir.

MÜNAZARA

Bir düşünce ve söz yarışmasıdır. Münazara-da bir cümle ile ifade edilebilecek bir tez ile anti tez, iki ekip arasında ve “jüri” önünde tartışılır.

SÖYLEV (NUTUK – HİTABET)

Bir topluluğu belli düşünceler doğrultu-sunda etkilemek, duygulandırıp coşturmak amacıyla söylenen uzunca ve coşkulu sözlere söylev denir.

MÜLAKAT (GÖRÜŞME)

Tanınmış ya da kendi alanında uzmanlaş-mış kişilerle yapılan görüşmeyi aktaran ya-zılara mülakat denir. Mülakatlar daha çok gazete ve dergilerde yayımlanmak amacıyla yapılır. Konusu ise genellikle bilim, sanat, siyaset gibi ilgi çekici konulardır.

KOLOKYUM

Belirli bir konuyu aydınlatmak amacıy-la, bilim adamı ve araştırıcıların bir araya geldikleri ve konunun bir bilim adamı ya da ekip tarafından sunulduğu ve tartışıldığı toplantıdır.

AÇIK OTURUM

Toplumun tümünü ya da büyük bir bölü-münü ilgilendiren konularda, uzman kişile-rin, bir başkan yönetiminde ve dinleyiciler önünde tartışmasıdır. Açık oturumda bir başkan ve 36 arasında değişen konuşma-cılar yer alır. Başkan konuyu açıklar, sonra konuşmacıları tanıtır ve sırasıyla onlara söz verir.


TEST

15

5Sözlü Anlatım Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

TEST

4. Bir panelde tartışmanın sonunda başkan isterse din-leyicileri de tartışmaya dahil ederek toplantıyı ---- dö-nüştürebilir.


A) açık oturumaB) forumaC) röportajaD) münazarayaE) sempozyuma

5. Güncel, siyasal, sosyal ve bilimsel konuların veya sorunların herkesin izleyebileceği bir biçimde tartışıl-dığı toplantıya ---- denir.


A) panelB) sempozyumC) açık oturum D) konferansE) münazara

6. Panel ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi söy-lenemez?

A) Seçilen konu üzerinde çeşitli görüşler dile geti-rilir.

B) Samimi bir sohbet havası içinde geçer.C) Konuyla ilgili düşünceler serbestçe ifade edilir.D) Amaç sorun üzerinde bir karara varmaktır. E) Bir konuyla ilgili farklı düşünceler ortaya konur.

7. Bilim ve sanatla ilgili belli bir konuda yazar, bilim adamı, sanatçı veya bir düşünürün, özel toplantılar-da dinleyicilerine karşı düşüncelerini, bilgilerini açık-lamak, öğretmek amacıyla yaptığı konuşmalardır. Bu türün en belirgin amacı bilimsel bir düşünceyi, akademik bir konuyu, orijinal bir görüşü anlatmak, bir tezi savunmaktır.

Bu parçada sözü edilen sözlü anlatım türü aşağı-dakilerden hangisidir?

A) PanelB) ForumC) Mülakat D) Münazara E) Konferans

8. Herhangi bir konu üzerinde zıt düşüncelerin karşı-lıklı olarak savunulmasıdır. İki grup tarafından karşıt düşünceler tartışılır, burada önemli olan düşüncenin doğruluğu değil, savunmanın iyi yapılmasıdır. Çünkü doğruluğuna inanılmayan, taraftarı az olan bir dü-şünce dahi iyi savunulduğu zaman çok kişi tarafın-dan takdir edilebilir.

Bu parçada hakkında bilgi verilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Söylev B) Münazara C) Sempozyum D) KonferansE) Mülakat

9. • Dinleyenleri coşturmak ve belli bir amaca yönelt-mek; onlara bir duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir ülküyü aşılamak; önemli açıklamalarda bulun-mak için yapılan etkili, coşkulu konuşmalardır.

• Bu tür konuşmalar; dinleyenlerin seviyelerine, hayal güçlerine, duygularına, ilgilerine göre ha-zırlanır.

• Dinleyenleri düşündürür, onlarda ilgi uyandırır, onları coşturur, onlara beklenen davranışı yap-tırır.

Yukarıda bazı özellikleri verilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sempozyum B) Mülakat C) Söylev D) KonferansE) Forum


Tekrar TestiTEST

16

5 Sözlü Anlatım Türleri

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

10. Sempozyumda (bilgi şöleni) konuşmalardan sonra konuşmacılar, birbirlerine konu ile ilgili sorular sora-bilirler. Bu durumda sempozyumdan ---- geçilir. Bu tartışmalara sonradan seyirciler de katılırsa panel ---- dönüşür.

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı-dakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sunuma – münazarayaB) mülakata – forumaC) konferansa – paneleD) panele – forumaE) foruma – açık oturuma

11. Sempozyumda başkanın görevleri ile ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sempozyum sonunda forum yapılırsa, sempoz-yum başkanı o toplantının da başkanı olur.

B) Sempozyum başkanı, konuyu açıklayarak ko-nuşmacıları tanıtır.

C) Sempozyumun ilanını ve içeriğini kamuoyuna duyurur.

D) Konuşmacılara, sıra ile söz vererek onların gö-rüş ve düşüncelerini açıklamalarını sağlar.

E) Sempozyumun sonunda, konuşmalardan çıkarı-lan sonuçlar, başkan tarafından özetlenir.

12. Düz bir yolda yürürken bunlar da yaşanılır mı, bu kazalar da olur mu? Yaşanmaması gerekir. Belli ki Tuba yolda yürürken bir şeyler düşünüyordu. Anne-sine olan özlem ve babasına duyduğu derin hasret bu olaya neden olmuştu. O anda Tuba’nın annesini ve babasını bu kadar derinden düşünüp kazaya se-bebiyet vereceği kimin aklından geçerdi?

Bu parçanın anlatımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Anlatıcı, kahramanın niyetini okumaya çalışmıştır.

B) Anlatıcı, anlattığı olayların dışındadır. C) Soru sorma üslubu kullanılmıştır. D) Anlatıcı anlatımı birinci kişi ağızdan yapmıştır.E) Anlatıcı her şeyi bilen, her şeye hâkim olan

kişidir.

13. ---- amaç bilgileri yenileme, araştırma ve anket so-nuçlarını değerlendirme, bilime katkıda bulunmadır.


A) Söylevde B) TiyatrodaC) Sunumda D) Açık oturumda E) Münazarada

14. ----, insanları yakından ilgilendiren bir konuda konuş-macıların yanında dinleyicilerin de söz alarak tartış-maya aktif katıldığı tartışma türlerinden biridir.


A) ForumB) PanelC) SöylevD) SohbetE) Açık oturum

15. • Düşünce yazısıdır; giriş, gelişme ve sonuç bö-lümlerinden oluşur.

• Makale gibi kalıcı yazılar olmayıp günübirlik ya-zılardır.

• Gazetelerin sütunlarında yayımlandığı için “köşe yazısı” olarak adlandırılır.

Yukarıda bazı özellikleri verilen yazı türü aşağı-dakilerden hangisidir?

A) SohbetB) DenemeC) MakaleD) RöportajE) Eleştiri


Tekrar Testi

17

ÜN

İTE 2N

esir Bilgisi

TEST

1. Cumhuriyet Dönemi'nin önde gelen hikâye ve oyun yazarlarındandır. Hikâyelerinde gerçekçi gözlemlere yer verdi. Gülmece ve yergiyi kaynaştırarak, büyük kent insanının, tipikleşen yaşamlarını dile getirdi. Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu adlı hikâyesiyle New York Herald Tribune gazetesinin düzenlediği yarış-mada birinci oldu. Sersem Kocanın Kurnaz Karısı eseriyle TDK oyun ödülünü aldı. Yalıda Sabah öykü-sü önemli bir eserdir. Geleneksel Türk tiyatrosundan esinlenerek “kabare” türünü geliştiren ----, tiyatrocu-luğumuzun da önemli isimlerindendir.


A) Aziz NesinB) Orhan HançeroğluC) Haldun TanerD) Oğuz AtayE) Orhan Pamuk

2. Dünya edebiyatında kaleme alınan ilk roman aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Suç ve CezaB) Don KişotC) Tom Sawyer’in MaceralarıD) Savaş ve BarışE) Çanlar Kimin İçin Çalıyor

3. I. Dilekçede, yalın, duru, anlaşılır ve ciddi bir dil kullanılır, yanlış anlamaya neden olabilecek ifa-delerden kaçınılır.

II. Dilekçede metin yazıldıktan sonra sağ alt köşeye imza atılır, imzanın altına dilekçe sahibinin adı ve soyadı yazılır.

III. Dilekçenin verildiği tarih sağ üst köşeye veya sağ alt köşeye, imzanın üstüne atılır.

IV. Dilekçe sahibinin açık adresi, ad ve soyadı hi-zasının biraz aşağısına gelecek biçimde sağ alt köşeye yazılır.

V. Bazı dilekçelerde ek belgeler bulunabilir, bunun için adresin yazıldığı bölümün altında “ekler” bö-lümü oluşturulmalıdır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde dilekçe ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır?


4. Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı adlı eseri aşağıdaki roman türlerinden hangisine ör-nektir?

A) Otobiyokrafik roman B) Tarihi romanC) Biyografik romanD) Sosyal roman E) Polisiye roman

5. Nesir türleri gazete ile beraber yaygınlık kazanmış, gelişmiş ve kitlelerce okunmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi bu niteliği taşımaz?

A) Makale B) TiyatroC) FıkraD) RöportajE) Mülakat

6. Öğretici metinlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bir düşünce etrafında şekillenir.B) Gelecekten söz eden anlatımla yazılır.C) Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.D) Gazete çevresinde ve kişisel hayat çevresinde

gelişen metinler şeklinde türleri vardır.E) Okuru bir konu hakkında bilgilendirmek amaçtır.

7. I. Şinasi II. Ahmet Haşim III. Ömer Seyfettin IV. Hüseyin Cahit V. Tevfik Fikret Yukarıdakilerden hangisi makalesi ile ünlü bir ya-

zar değildir?



TESTTEST

18

ÜN

İTE 3Şiir B

ilgisi

6 Şiir Bilgisi

1. Nasıl vasfedeyim güzelim seni Rumeli Bosna’yı değer gözlerin Dünyaya gelmemiş eşin akranın İzmir’i Konya’yı değer gözlerin

Yüzünde görünür Yusuf nişanı Yüzünü görenler çeker efganı Büsbütün Gürcistan, Erzurum, Van’ı Belh’i Buhara’yı değer gözlerin

Bu dörtlükler için aşğıdakilerden hangisi söyle-nemez?

A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.B) Telmih sanatına yer verilmiştir.C) Ek hâlinde redif kullanılmıştır.D) Zengin uyak bulunmaktadır.E) Övücü nitelikte bir anlatım vardır.

2. I. Orhan zamanından kalma bir duvar Onunla bir yaşta ihtiyar çınar

II. İçinden gülüyor bana derinden Yüzlerce çeşmenin serinliğinden

III. Ovanın yeşili, göğün mavisi Ve mimarilerin en ilâhisi

IV. Bir zafer müjdesi burda her isim Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim

V. Güvercin bakışlı sessizlik bile Çınlıyor bir sonsuz devam vehmiyle Yukarıdaki mısraların hangilerinde tam uyak kul-

lanılmamıştır?

A) I ile IV B) III ve IV C) II ve V D) IV ve V E) III ve V

Hece Ölçüsü (Hece Vezni):

Türk edebiyatının millî ölçüsüdür. Dizeler-deki hece sayısının eşitliği esasına dayanır. Bu yüzden “parmak hesabı” (hesâbıbenân) da denir. Bu ölçü İslamiyet öncesi Türk edebiyatında kullanılmaya başlanmış, daha sonra özellikle halk şiirinin temel ölçüsü ol-muştur.

a) Hece ölçüsünde kalıp:

Dizedeki hece sayısının denk olması, o dize-nin ölçüsünü gösterir. Buna kalıp da denir. Kalıplar dizedeki hece sayısıyla anılır. 7’li kalıp, 8’li kalıp, 11’li kalıp gibi.

b) Hece ölçüsünde durak:

Ahengi daha da belirgin kılmak için dize-lerin belli bölümlerinde durgulama yapılan yerlere durak denir. Durak, şiirin bütünün-de standart bir düzen sağlar ve ahengi şii-rin bütününe yayar.

Hece ölçüsü Türklerin millî ölçüsü olarak kabul edilir.

İslam öncesi Türk edebiyatında ve halk edebiyatının tüm alanlarında bu ölçü kulla-nılmıştır. Ayrıca Millî Edebiyat Dönemi’nde de bu ölçü yaygınlık kazanmıştır.

Divan edebiyatında Servetifünûn Döne-mi’nde ve Fecriâti Topluluğu’nda revaçta olmayan hece ölçüsü, bu dönemlerde eser veren bazı şairler tarafından az da olsa kul-lanılmıştır.


TEST

19

ÜN

İTE 3Şiir B

ilgisi

6Şiir Bilgisi TEST

3. Kara gözlüm ne gezersin bu yerde Gel, bizim elleri gez kerem eyle Seni sevmek daim dolaşır serde Beni de deftere yaz kerem eyle

Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) 11’li hece ölçüsüyle kaleme alınmıştır.B) Redife yer verilmemiştir.C) Güzellemeden alınmış dizelerdir. D) Çapraz kafiye ölçüsü bulunmaktadır.E) Tam uyağa yer verilmiştir.

4. Mecnun’a dönmüşüm bilmem gezdiğim Dağlar mıdır, sahra mıdır, yol mudur Dostumun bağına girip dizdiğim Lale midir, sümbül müdür, gül müdür


A) Düz kafiye örgüsü ile yazılmıştır.B) Telmih sanatına yer verilmiştir.C) 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır.D) Ek hâlinde redif bulunmaktadır.E) Yarım kafiye ile kaleme alınmıştır.

5. Aşağıdakilerin hangisinde farklı bir kafiye türü kullanılmıştır?

A) Şüheda gövdesi, bir baksana dağlar taşlar O rüku olmasa, dünyada eğilmez başlar

B) Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor Bir hilal uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor!

C) Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker Gökten ecdad inerek öpse o pak alnı değer

D) Tepeden yol bularak geçmek için Marmara’ya Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya

E) Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın Gömelim gel seni tarihe, desem, sığmazsın

6. Bâd-ı sabâ selâm söyle o yâre Mübârek hâtırı hoş mudur nedir Nideyim yitirdim bulamam çare Mestan ela gözler yaş mıdır nedir

Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) Çapraz kafiye ölgüsü ile yazılmıştır.B) Zengin kafiyeye yer verilmiştir.C) 11’li hece ölçüsü ile kaleme alınmıştır.D) Yarım uyak ve redif kullanılmıştır.E) Epik konulu bir şiirdir.

7. Yunus durur benim adım Gün geçtikçe artar odum İki cihanda maksudum Bana seni gerek seni


A) Kavuşma arzusu dile getirilmiştir.B) 8’li hece ölçüsüyle kaleme alınmıştır.C) Yarım uyakla yazılan bir şiirdir.D) Ek hâlinde redife yer verilmiştir.E) Semai türüne örnek gösterilebilir.

8. Dinle sana bir nasihat edeyim Hatırdan gönülden geçici olma Yiğidin başına bir iş gelince Onu yad ellere açıcı olma


A) Didaktik bir şiirden alınmıştır.B) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.C) Sözcük hâlinde redif kullanılmıştır.D) Yarım uyağa yer verilmiştir.E) Semai nazım şekline ait bir parçadır.


TESTTEST

20

ÜN

İTE 3Şiir B

ilgisi

6 Şiir Bilgisi

9. Ellerim takılırken rüzgarın saçına Asıldı arabamız bir dağın yamacına Her tarafta yükseklik, her tarafta ıssızlık Yalnız, arabacının dudağında bir ıslık Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu Gökler bulutlanıyor, rüzgar serinliyordu Nihayetsiz bir ova ağarttı benzimizi Yollar bir şerit gibi ufka bağladı bizi

Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) Görsel öğeler öne çıkarılmamıştır.B) Sade bir dil kullanılmıştır.C) Benzetmelere yer verilmiştir.D) Kişileştirme sanatına başvurulmuştur.E) Yalın bir dille kaleme alınmıştır.

10. Bu dervişlik bir dilektir Bilene büyük devlettir Yensiz yakasız gömlektir Giyemezsin demedim mi


A) Tasavvufi bir metinden alınmıştır.B) 8’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.C) Ek hâlinde redife yer verilmiştir.D) Epik anlatıma sahip bir şiirdir.E) Sade bir dille kaleme alınmıştır.

11. Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

Bu beyitte kullanılan kafiye ile özdeş olmayan ka-fiye aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu hiddet, bu celalB) Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?C) Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdaD) O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak O benimdir, o benim milletimindir ancakE) Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklal

12. Avşar içinde bir güzel gördüm Kozan arasında çeker göçünü Kınalamış ayağını başını Sırma ile örmüş sırma saçını

Her sabah her sabah kendini öğer Altın saç bağları topuğu döğer Sade kaşı ile gözleri değer Acem ülkesinin tahtla tacını

Bu dörtlükler için aşağıdakilerden hangisi söyle-nemez?

A) Bir koçaklamadan alınan dörtlüklerdir.B) 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır.C) Kafiyenin yanında redif de bulunmaktadır.D) Betimlemelere yer verilmiştir.E) Halkın anlayacağı yalın bir dille yazılmıştır.

13. Tut ki karnım acıktı Anneme küstüm Tüm şehir bana küstü Bir kedim bile yok Anlıyor musun Hadi, gülümse

Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) Varsayım anlamı taşıyan dize bulunmaktadır.B) Hece ölçüsü ile kaleme alınmıştır.C) Düzenli bir uyak sistemine yer verilmemiştir.D) Ek ve sözcük hâlinde redif kullanılmamıştır.E) Olaylara olumlu bakmak, duygusu vurgulanmış-

tır.

14. Garip turna bizi senden sorana Şimdi bir yavruya kuldur diyesin Aşkın zincirini takmış boynuna Devr içinde Mecnun oldur diyesin

Bu dörtlük için aşğıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) Sarmal kafiye örgüsü ile kaleme alınmıştır.B) Hem kelime hem ek hâlinde redif kullanılmıştır.C) 11’li hece ölçüsü yazılarak kullanılmıştır.D) Telmih (hatırlatma) sanatına yer verilmiştir.E) Lirik anlatıma sahip bir şiirden alınmıştır.


test edebiyat - bilim - sanat İlişkisi...

Documents