Tài liệu hướng dẫn đào tạo cho các tổ
chức Chăm sóc Cộng Đồng, Y Tế, và
Dịch Vụ Xã Hội
Viêm gan siêu vi khuẩn C tại các cộng
đồng đa sắc tộc và văn hoá tại Canada
2
Biên soạn bởi
Hội Đồng Đa Sắc Tộc và Văn Hoá
Canada
3
Với sự hợp tác của
Quĩ tài trợ về Gan Canada
4
Được tài trợ bởi
Cơ quan Y Tế Công Cộng của Canada
5
Viêm gan siêu vi loại C
Lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1989
Vi khuẩn lây lan qua đường máu, gây viêm gan
170 triệu người bị nhiễm bệnh trên toàn thế giới
242,500 người bị nhiễm bị nhiễm bệnh tại Canada
8,000 người mới phát hiện bị nhiễm bệnh trong năm 2007
Từ năm 1960 đến năm 1990, người ta ước chừng từ 90,000 đến 160,000 người
sống tại Canada bị nhiễm bệnh viêm gan siêu vi loại C vì tiếp xúc với máu đã bị
nhiễm trùng hay thành phần máu bị nhiễm trùng
6
Tỉ lệ
Tỉ lệ nhiễm bệnh là 3% hay cao hơn tại một số nước nơi người di
dân sinh sống trước khi đến định cư tại Canada
Cộng Hoà Nhân Dân Trung Hoa
Ai Cập
Phi Luật Tân
Việt Nam
Những nguyên nhân chung đưa đến việc lây lan bệnh viêm gan
siêu vi loại C
Tập tục văn hoá
Cạo gió bằng đồng tiền, châm cứu.
Kim chích không được khử trùng đúng tiêu chuẩn
7
Nhận Thức của Cộng Đồng Canada
Nhận thức cộng đồng về căn bệnh vẫn còn thấp
Việc giáo dục về căn bệnh vẫn còn rất hạn chế cho
Cộng đồng
Người với trình độ văn hoá thấp
Người có nguồn gốc văn hoá và ngôn ngữ đa dạng
Vì vậy, những cá nhân đã bị nhiễm bệnh Không biết rằng họ bị nhiễm bệnh
Vô tình truyền vi khuẩn siêu vi C sang cho người khác
Không áp dụng những biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe của chính mình
Không đến gặp bác sĩ để được chữa trị
8
Văn Hóa Kỳ Thị và Phong Kiến
Nhiều văn hoá cấm kỵ vẫn còn tồn tại
Nói đến căn bệnh vẫn là điều cấm kỵ Bị nhiễm bệnh đồng nghĩa với lạm dụng rượu và dùng ma tuý)
Lo sợ vì có thể bị kỳ thị và gán ghép
Kinh nghiệm cá nhân Xấu hổ và bị xa lánh
Sợ hãi bị cộng đồng tẩy chay
Hậu quả Ngại ngùng sữ dụng các dịch vụ chăm sóc, điều trị hoặc tiếp thu kiến thức
về căn bệnh
Tiếp tục lây lan bệnh cho người khác
9
Viêm Gan Nghĩa Là Gì?
Viêm gan có nghĩa là sự sưng tấy của gan
Nếu bị gây ra bởi một siêu vi khuẩn, người ta gọi là viêm gan siêu vi khuẩn
Có ít nhất bảy loại siêu vi khuẩn khác nhau được biết đến tạo ra
bệnh viêm gan
Những bệnh viêm gan phổ biến nhất tại Canada là viêm gan loại A, B và C
10
Viêm Gan Siêu Vi C Nghĩa Là Gì?
Bệnh viêm gan siêu vi C được tạo ra bởi siêu vi khuẩn viêm ganloại C, một loại siêu vi khuẩn lây lan qua đường máu
Bệnh được lây lan do tiếp xúc trực tiếp với Máu
Tinh dịch
Đây là nguyên do chính của bệnh viêm gan mãn tính
Cứ 100 người bị viêm gan siêu vi khuẩn C Khoảng 75% đến 80% sẽ phát triển thành nhiễm trùng mãn tính
Khoảng 10% đến 20% sẽ phát triển thành xơ gan trong thời gian từ 20 đến30 năm
Khoảng 1% đến 5 % sẽ bị tử vong vì hậu quả của sự nhiễm trùng dài hạn, bao gồm ung thư gan
11
Hepatitis A, B and C - Sự Khác Biệt
Viêm gan
siêu viC A B
Gây ra bởi Siêu vi khuẩn C Siêu vi khuẩn A Siêu vi khuẩn B
Cách thức lây
lan
Qua đường máu,
đường tinh dịch
Qua đường miệng
hay hậu môn, hải
sản tươi, sò ốc,
nước đá bị nhiễm
trùng
Qua đường máu,
đường tinh dịch,
đường tình dục, mẹ
lây bệnh cho con
trong lúc sanh đẻ.
12
Nguy Cơ Thông Thường
Sử dụng kim chích (lúc trước hay hiện tại)
Hít thuốc qua đường mũi
Dùng chung kim chích, ống hút, ống, muỗng, nồi nấu v.v…
Xâm, xuyên xỏ thân thể hay châm cứu
Sử dụng những dụng cụ, mực hay kỹ thuật không được khử trùng
Bị tiếp xúc vì kim đâm tại nơi làm việc
Thiết bị y khoa, nha khoa không được khử trùng đúng đắn
Dùng chung đồ dùng cá nhân
Dao cạo, kéo, cắt móng tay, hay bàn chải đánh răng
Giao hợp không an toàn, bao gồm tiếp xúc với máu bị nhiễm siêu
vi khuẩn C
13
Viêm Gan Siêu Vi C Ngăn Ngừa Được Không?
Phương cách ngăn bệnh duy nhất là Tránh tiếp xúc với máu bị nhiễm siêu vi khuẩn C
Phòng ngừa Không dùng chung kim chích, ống tiêm, muỗng, thuốc ma tuý, và các loại
dúng cụ khác
Chỉ sử dụng mực xâm mới và dùng một lần duy nhất khi xâm, sử dụng kim chích dùng một lần khi xâm, xỏ thân thể, châm cứu v.v..
Khử trùng tất cả các loại thiết bị, bao gồm mực xâm
Đeo găng tay cao su nếu tiếp cận với máu của người khác
Áp dụng an toàn tình dục
Nếu có những quan hệ tình dục với nhiều đối tượng hay với những đối
tượng mới, luôn sử dụng bao cao su
14
Gia Đình và Bạn Bè Có Thể Bị Lây Hay Không?
Có thể!
Làm cách nào để giảm nguy cơ Đừng dùng chung dao cạo, bàn chải đánh răng, cắt móng tay v.v..
Băng bó vết thương hay lỡ loét
Bỏ đồ dính máu trong thùng chứa
Băng vệ sinh, khăn ăn vệ sinh, khăn giấy, băng y tế, kim chích v.v…
Không dùng chung kim chích, ống hút, hoặc các vật liệu ma túy khác (đồ chứa, nồi nấu, đồ lọc, hoặc nước uống)
Không cho con bú nếu đầu vú bị chảy máu hay bị nứt nẻ
Luôn luôn dùng bao cao su Nếu không ở trong quan hệ lâu dài, hay một bạn tình
Bảo vệ bạn tình từ viêm gan siêu vi C
Giảm nguy cơ gây lan những bệnh truyền nhiễm khác (như viêm gan siêu vi B, HIV v.v..
15
Triệu Chứng
Rất nhiều người không có triệu chứng
Họ thậm chí cảm thấy hoàn toàn khoẻ mạnh
Triệu chứng bao gồm
Mệt mỏi
Da và mắt bị vàng
Đau tại vùng bụng và các khớp
Nước tiểu vàng
Buồn nôn
Ăn mất ngon
16
Ai Nên Được Thử Nghiệm?
Bất cứ ai cũng có nguy cơ bị nhiễm bệnh nếu như trước đây đã tiếp cận với máu Dù một lần gần đây hay rất lâu trước đây
Bất cứ ai với những dấu hiệu hay triệu chứng của bệnh viêm gan siêu vi C Buồn nôn, mệt mỏi, giảm ăn ngon, vàng da, nước tiểu sậm màu, và đau vùng
bụng v.v..
Bất cứ ai được sinh trưởng hay cư ngụ tại những quốc gia mà bệnh viêm gan siêu vi C phổ biến Ai Cập, miền Nam nước Ý, Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc, Phi Luật Tân, Việt
Nam
Đặt biệt nếu bị tiếp xúc với thành phần máu, thủ tục y tế, hay chủng ngừa tại những quốc gia nêu trên
17
Các Loại Kiểm Tra Thử Nghiệm là gì?
Có một số loại thử nghiệm
Các thử nghiệm khác nhau sẽ giúp quyết định phương pháp chữa trị thích hợp
Nên hỏi ý kiến bác sĩ vì bác sĩ sẽ yêu cầu loại thử nghiệm thích hợp cho bạn
Thử nghiệm kháng sinh Anti-HCV Tìm những kháng sinh chống siêu vi khuẩn C
Nếu có kháng sinh trong máu, người này đã từng bị nhiễm vi khuẩn
Thử nghiệm HCV RNA Cho biết nếu bạn vẫn còn vi khuẩn
Có bao nhiêu vi khuẩn trong máu
Thử nghiệm phân loại vi khuẩn C gen Xác định loại vi khuẩn hay gen của vi khuẩn siêu vi C
Thử nghiệm đo lường chức năng gan và số lượng chất men trong gan Xác định xem vi khuẩn siêu vi C có đang làm tổn hại đến gan
Sinh thiết gan Để đo lường mức độ tổn hại tích luỹ do vi khuẩn siêu vi C gây ra cho gan
18
Bạn Có Thể Bị Tái Nhiễm Bệnh Không?
Có!
Hệ thống miễn dịch sản xuất kháng sinh
Siêu vi khuẩn C có khả năng thay đổi nhanh chóng so với hệ thống miễn dịch
Kháng sinh mất khả năng bảo vệ cơ thể
Vì vậy, không ai có hệ thống miễn dịch suốt đời.
19
Có Thuốc Chích Ngừa Hay Không?
Hiện tại vẫn chưa có thuốc tiêm chủng cho loại
bệnh này
Thậm chí những người đã được chữa trị thành
công vẫn có thể bị tái nhiễm bệnh
Khả năng tái nhiễm tùy vào bao nhiêu nguy cơ
mình tiếp xúc
20
Điều Trị Bệnh Bằng Cách Nào?
Những phương pháp điều trị bệnh hữu hiệu hiện đang phổ biến Kết hợp điều trị giữa pegylated interferon và ribavirin
Nếu việc điều trị được qui định, bệnh nhân và bác sĩ cần xem xét Điều trị hiện tại cho bệnh viêm gan siêu vi C là gì?
Phương pháp điều trị có hữu hiệu tới mức nào?
Tác dụng phụ là gì?
Ai sẽ nên được điều trị?
Bệnh nhân được điều trị ra sao?
Để ngăn ngừa tổn thương gan nhiều hơn Tiêm chủng ngừa chống bệnh gan siêu vi A và B
Tiêm chủng cho viêm gan A và B hiện tồn tại
Rất nhiều tỉnh bang và lãnh thổ tại Canada cung cấp thuốc tiêm chủng miễn phí
21
Những Liệu Pháp Chữa Trị Khác
Các vật trị liệu an toàn và hữư hiệu khác chưa được chứnh minh
Phép chữa vi lượng đồng cân, thuốc cỗ truyền, thuốc bổ và vitamin v.v..
Hầu như tất cả vật trị liệu khác không có khống chế bởi chính phủ
Để biết thêm chi tiết về nguy cơ/ích lợi của những liệu pháp chữa trị khác
Nên tìm người trị liệu chuyên nghiệp có bằng cấp
Nhà trị liệu này nên có kiến thức sâu rộng về bệnh viêm gan siêu vi C
22
Sống Với Viêm Gan Siêu Vi C
Sống lành mạnh và giảm áp lực lên gan
Tránh hay hạn chế rượu
Tránh hay giới hạn hút thuốc lá
Ăn lành mạnh
Xin xem hướng dẫn “Ăn Lành Mạnh với Hướng Dẫn Dinh Dưỡng của
Canada”
Tránh bị nhiễm những căn bệnh làm nguy hại đến gan như viêm gan siêu vi
A và B
Tránh sử dụng ma tuý bán ngoài đường, bao gồm thuốc hút bồ đà
Nên có quan hệ tình dục an toàn
Giữ thể lực luôn năng động
Ngủ đầy đủ
23
Trang Web Hữu Ích
Canadian Liver Foundation
http://www.liver.ca
Government of Ontario
www.hepcontario.ca
Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca
http://www.hc-sc.gc.ca/dhp-mps/prodnatur/index-eng.php
Public Health Agency of Canada
http://www.phac-aspc.gc.ca/hepc
24
Tài Liệu Tham Khảo
Hepatitis C – Get the Facts
Public Health Agency of Canada
www.phac-aspc.gc.ca/hepc/index_e.html
Healthy Living with Hepatitis C
Canadian Liver Foundation
www.liver.ca
Eating Well with Canada’s Food Guide
Health Canada
www.hc-gc.ca/fn-an/food-guide-aliment/index_e/html