1. Pr lexuesin Gjat 140 viteve t fundit, Darvinizmi, i cili mohon faktin e krijimit e, si rrjedhoj, edhe vet ekzistencn e Allahut, ka br q shum njerz t largo- hen nga besimi i tyre dhe t bien n kthetrat e dyshimit. Ndaj, duke provuar se kjo teori nuk sht gj tjetr ve nj mashtrim, ne kryejm nj detyr shum t rndsishme q sht e lidhur ngusht me fen. Ska dyshim, se ky sht nj shrbim i rndsishm q duhet tu ofrohet t gjithve. Nj pik q duhet theksuar ka t bj me prmbajtjen e librit. N t gjith librat e autorit, temat q kan lidhje me besimin trajtohen n dritn e ajeteve kuranore dhe njerzit ftohen q t msojn fjalt e Allahut dhe t jetojn bashk me to. T gjitha temat q kan lidhje me ajetet kuranore jan shpje- guar n mnyr t atill q t mos ln asnj shteg pr dyshime apo dilema n mendjen e lexuesit. Stili i qart, i leht e i rrjedhshm mundson do njeri t fardo moshe apo grupi social q t kuptoj me lehtsi librat. Kjo gj i bn ata shum trheqs pr tu lexuar njhersh, pa e ndrprer leximin. Edhe ata persona q e mohojn ann shpirtrore ndikohen pozitivisht nga faktet e pr- mendura n kto libra dhe nuk mund ta hedhin posht vrtetsin e tyre. Ky libr, ashtu si dhe t gjith librat e tjer t autorit, mund t lexohet indi- vidualisht ose n grupe. Leximi i librit n grup sht shum i dobishm dhe i rndsishm, pasi do lexues mund ti prcjell tjetrit mendimet dhe ekspe- riencn e tij. Kta libra jan shkruar vetm pr t fituar knaqsin e Allahut, ndaj dhe kontributi i dokujt pr leximin dhe prezantimin e tyre do t ishte nj shr- bim i madh pr fen e Allahut. Ndaj, ata q duan tua transmetojn fen t tjerve, do t gjejn nj mjet tepr efikas n librat e Harun Jahjas. N kto libra ju nuk do t gjeni shpjegime q bazohen n burime t dyshimta, apo stil shkrimi q bie ndesh me respektin dhe nderimin q duhet t tregojm pr gjrat e shenjta, apo ide t pabaza q fusin dyshim dhe shkak- tojn devijim n zemr. 2. KRIJIMI I UNIVERSITHARUN JAHJA Shtator 2002 3. Rreth autorit dhe veprave t tij Autori, i cili shkruan me pseudonimin HARUN JAHJA, ka lindur n Ankara n vitin 1956. Pasi mbaroi shkolln tetvjeare dhe t mesme n Ankara, ai studioi artet n universitetin Mimar Sinan t Stambollit, si dhe filozofi n Universitetin e Stambollit. Q nga viti 1980, autori ka publikuar libra t shumt n fusha t ndryshme, si ato politike, fetare dhe shkencore. Harun Jahja njihet si nj autor q ka shkruar punime tepr t rndsishme pr nxjerr n shesh mashtrimet e evolucionistve, pavlefshmrin e pre- tendimeve t tyre, si dhe ant e errta q lidhin Darvinizmin me disa ide- ologji shkatrrimtare.Pseudonimi i tij prbhet nga emrat Harun (Aron) dhe Jahja (Gjon), pr t prkujtuar kta dy profet q luftuan kundr mosbesimit. Vula e Profetit, e cila gjendet n kapakun e librave t autorit prmban nj kuptim simbolik q ka lidhje me prmbajtjet e tyre. Kjo vul prfaqson Kuranin, i cili sht libri dhe fjala e fundit e Allahut dhe Profetin, i cili sht profeti i fundit. Nn udhheqjen e Kuranit dhe Sunetit, autori ka pr qllim t hedh posht t gjitha bazat e ideologjive anti-fetare, n mnyr q t shuhen t gjitha kundrshtimet ndaj fes.T gjitha kto punime t autorit prqendrohen rreth nj qllimi: transme- timi i mesazhit t Kuranit pr t gjith njerzit, duke i nxitur ata t mendo- jn rreth temave t rndsishme q kan lidhje me besimin, si ekzistenca e Allahut, njsimi i Tij, bota tjetr etj., dhe shkatrrimi i plot i themeleve t rrnuara t sistemeve ateiste.Harun Jahja gzon nj reputacion t madh n nj gam mjaft t gjer lex- uesish q nga India n Amerik, nga Anglia n Indonezi, nga Polonia n Bosnje, nga Spanja n Brazil. Disa prej librave t tij jan t disponueshm n Anglisht, Frengjisht, Gjermanisht, Italisht, Portugalisht, Urdu, Arabisht, Shqip, Rusisht, Boshnjakisht dhe Malajo; ata jan mirpritur nga lexuesit n t gjith botn.T vlersuar n t gjith botn, kto punime kan shrbyer pr t ndih- muar shum njerz t gjejn rrugn e besimit apo t arrijn nj kuptim m t thell t besimit t tyre. Stili i qart, i leht dhe i rrjedhshm i ktyre librave u jep atyre disa veori karakteristike q mund t vihen re nga kushdo q i lexon apo i shqyrton ato. Kto punime kan pasur nj ndikim t shpejt dhe rezultate tepr t knaqshme. sht e pamundur pr ata persona, q i lexo- jn kto libra me kujdes dhe mendojn rreth tyre seriozisht q t vazhdojn t mbrojn filozofin materialiste, ateizmin apo fardo ideologjie apo filo- 4. zofie shkatrrimtare. Edhe nse ata vazhdojn mbrojtjen, kjo tregon se ata bazohen n sentimentalizmin e tyre, pasi kto libra i hedhin posht kto ide- ologji q nga themelet. Sot sht br e mundur q t gjitha lvizjet bashkkohore jobesimtare t psojn nj disfat ideologjike, n saj t kolek- sionit t librave t shkruar nga Harun Jahja.Ska dyshim se kto veori e kan origjinn nga urtsia dhe udhzimi i Kuranit. Autori sigurisht q nuk ndihet krenar pr veten e tij; ai synon q t jet nj mjet q ndihmon t tjert pr t gjetur rrugn e drejt t Zotit. Pr m tepr, ai nuk merr asnj prfitim material nga librat e tij. Edhe ata q pr- gatisin kto libra nuk marrin asnj prfitim material. Ata duan vetm t fito- jn knaqsin e Allahut. Duke pasur parasysh kto fakte, ata q inkurajojn njerzit q t lexojn kto libra, t cilt hapin syt e zemrs dhe ndihmojn t tjert t bhen adhu- rues t devotshm t Zotit, bjn nj shrbim t pamueshm pr fen.Nga ana tjetr, do t ishte humbje kohe dhe energjie prhapja e atyre librave q krijojn konfuzion n mendjet e njerzve dhe nuk kan ndonj ndikim t efektshm n largimin e dyshimeve dhe dilemave nga zemrat e tyre, si e ka vrtetuar dhe eksperienca shumvjeare. sht m se natyr- shme q libra t till q jan shkruar m tepr pr t theksuar forcn letrare t autorit t tyre, sesa pr t fituar knaqsin e Allahut, nuk mund t ken kurr nj efekt pozitiv. Ata q dyshojn n kt, mund t shohin se qllimi i vetm i librave t Harun Jahjas sht triumfi ndaj mosbesimit dhe prhapja e vlerave morale t Kuranit. Nuk duhet t harrojm nj pik shum t rndsishme: Shkaku kryesor i vazhdimit t problemeve dhe konflikteve q prballojn muslimant sot sht ndikimi ideologjik i mosbesimit. T gjitha kto do t marrin fund kur t arrihet disfata ideologjike e mosbesimit dhe t sigurohemi q do njeri i njeh mrekullit e krijimit dhe moralin kuranor, n mnyr q t gjith njerz- it t jetojn me frymn e tyre. Duke marr n konsiderat gjendjen e bots sot, e cila i on njerzit n nj humner t thell dhune, korrupsioni dhe kon- fliktesh, sht e qart q ky shrbim duhet t jet i diponueshm sa m shpe- jt dhe sa m efektivisht q t jet e mundur. Prndryshe, mund t jet shum von.Ne shpresojm q me Vullnetin e Zotit, librat e Harun Jahjas do t luajn kt rol tepr t rndsishm n shekullin XXI dhe do t ndihmojn njerzit t fitojn paqen, bekimin, drejtsin dhe lumturin e premtuar n Kuran. 5. Titulli i origjinalit:Krijimi i Universit www.harunyahya.comT drejtat e botimit n gjuhnshqipe jan t rezervuara prKomuniteti Musliman ShqiptarPrktheu nga turqishtja:Ahmet Gjinishi Redaktor Letrar:Roald A. HysaBotuar nga:Komuniteti Musliman Shqiptar Rr. Puntort e Rilindjes, Nr.50Tiran-ALBANA Tel & Fax: +355 4 223701 icalb@yahoo.comShtypur nga: an Ofset, Cendere Yolu No:23 Ayazaa, stanbul-TURKEY 6. P r m b a j t j aHyrje Rrzimi Shkencor i Materializmit......................9Kreu I Krijimi i Universit nga Mosekzistenca. . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Kreu II Ekuilibri n Shprthim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Kreu III Ritmi i Atomeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Kreu IV Rregulli n Qiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Kreu V Planeti Blu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Kreu VI Projektimi n Drit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Kreu VII Projektimi n Uj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Kreu VIII Projektimi i Veant i Elementve t Jets . . . . . . . . . . . . . 139Prfundimi Thirrje pr Arsyetim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Shtojc Rrzimi i Evolucionit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 7. H Y R J E RRZIMI SHKENCOR I MATERIALIZMITMaterializmi nuk mund t pretendoj m tepr, jetgjatsin e tij si filozofi shkencore. Artur Kstler, Filozof i njohur1 8. 10KRIJIMI I UNIVERSIT i u krijua ky univers i paskajshm ku ne jetojm? S Si u shfaq ekuilibri, harmonia dhe organizimi n kt univers? Si arriti bota ku ne jetojm t bhej nj streh kaq e sigurt pr ne? Kto pyetje q n agim t historis s njerzimit kan trhequr vmendjen e shum mendimtarve. Mes tyre ka patur edhe shkenctar dhe/apo filozof, t cilt kan kan studiuar dhe analizuar t bazuar n logjik dhe arsye (prakticizm) kto pyetje dhe kan arritur n prfundimin e prbashkt se: Prsosmria e rre- gullit dhe projektimit n univers jan nj tregues i qart pr ekzistencn e nj Krijuesi Suprem, Zotrues i gjithsis. Kjo sht e nj e vrtet e padiskutuar e q mund t arrihet duke vn n pun inteligjencn ton. Kt realitet Allahu e ka deklaruar para 14 shekujsh n librin e Tij, Kuranin, t cilin e zbriti si udhzim pr njerzimin. Aty njoftohemi edhe mbi krijimin e universit nga mosekzistenca, organizimin e tij pr nj qllim t veant dhe krijimin e t gjitha sistemeve dhe ekuilibreve n univers pr t mundsuar jetesn njerzore. N nj ajet t Kuranit, Allahu i fton njerzit t arsyetojn mbi kt aspekt n vargun pasues: A sht m i rnd rnd krijimi juaj apo ai i qiellit? E Ai e ngriti at! Ngriti kupn e tij dhe e prsosi at. Natn ia errsoi e ditn ia ndrioi. E pastaj tokn e sheshoi. (Naziat, 27- 30) Prsri duke iu mbshtetur thnieve n Kuran, njeriu duhet t dshmoj krijimin prej Zotit, t t gjith sistemeve dhe ekuilibreve n univers pr t (njeri- un), t thellohet mbi kt realitet dhe t nxjerri msim prej vzhgimeve t tij: Edhe pr at q ju krijoi n tok lloje t ndryshme (bagti, bim, pem, minerale etj); ka fakte pr nj popull q di t marr prvoj. (Nahl, 13) N nj tjetr ajet t Kuranit thuhet: Ai sht q zgjat natn n pjes t dits dhe zgjat ditn n pjes t nats, i nn- shtroi diellin dhe hnn q secili lviz (udhton) deri n afatin e caktuar. Ky sht Allahu, Zoti juaj, i tr sundimi sht i Tij, e ata q i luteni n vend t Tij, nuk zotrojn as sa nj cip (e hurmave, fije). (Fatir, 13) Kt t vrtet, t ciln e msojm nga Kurani e pranojn edhe shum shkenctar t konfirmuar, themelues t astronomis moderne. Emra si Galilei, Kepler, Njutoni duke zbuluar strukturn e ndrtimit t universit, projektimin e 9. HARUN JAHJA 11 Sistemit Diellor, ligjet e fiziks dhe ekuilibre t ndryshm e kan kuptuar m s miri se t gjitha kto jan t krijuara nga Zoti.Materializmi: Argumenti i rrem i shekullit t 20-tE vrteta e krijimit, t ciln e shpjeguam deri tani, refuzohet q prej kohsh t hershme prej nj pikpamjeje filozofike, e ashtuquajtur materializm. Kjo filo- zofi, e cila fillimisht sht shfaqur te Grekt e vjetr dhe m pas u pranua prej kul- turash apo/dhe personash t ndryshm, hedh tezn se materia ekziston q n infinit. Duke pohuar se universi rrjedh nga pafundsia paraprakisht mohonin kri- jimin e saj nga Zoti.Materialistt ashtu si hipotezojn q universi ekziston q n infinitet, pre- tendojn se n gjithsi nuk ekziston qllim dhe projektim. Ata pohojn se t gjitha ekuilibret, harmonia dhe rregulli jan vepr vetm e koinidencs (rastsis). Ky pretendim mbi rastsin sht prdorur m pas edhe si prgjigje ndaj pyetjes se si u shfaqn gjallesat. Teoria e evolucionit apo e thirrur ndryshe Darvinizm, sht nj tjetr zbatim i materializmit mbi natyrn.E shprehm edhe m par se kishte edhe nga ata persona, themelues t shkencs moderne, t cilt besonin n krijimin e universit nga Zoti. N shekullin e 19-t ndodhi nj ndryshim n kt qndrim t bots s shkencs. Materializmi, n mnyr t paramenduar u fut n kalendarin e shkencave moderne prej grupeve t ndryshme. Kjo filozofi gjeti mbshtetje t gjer dhe u prhap shum shpejt n botn e shkencs edhe pr shkak t kushteve sociale e politike t shek. t 19-t.Megjithat, zbulimet e shkencs moderne e demostrojn n mnyr t padiskutueshme shum qart pavleftsin dhe fallcitetin e materializmit n fjal.Zbulimet shkencore t shekullit 20-tLe t kujtojm edhe nj her dy pohimet themelore t materializmit rreth universit:Universi ekziston q nga pafundsia, pra, nuk ka as fillim as fund, ai nuk sht i krijuar.do gj n univers sht thjesht fryt i rastsis dhe jo nj plan apo projek- tim me nj vizion t qllimt.T dy kto nocione t materialistve si rrjedhoj e nj shkence primitive t shekullit t 19-t, t mbrojtura me shum ngulm, u shembn plotsisht nga ana e 10. 12 KRIJIMI I UNIVERSIT zbulimeve shkencore t shekullit pasardhs. Fillimisht n harres mbetn pretendimet mbi ekzistencn q n infinit t universit. Q n vitet 1920 kishte nj mori faktesh q kjo smund t ishte e vrtet. Shkenctart tashm ishin t sigurt pr krijimin e tij nga mosekzis- tencae shkaktuarkjoprej nj Shprthimi t Madh (Big Beng). Me fjal t tjera universi nuk ka ekzistuar n pafundsi por prfundimisht sht krijuar nga Zoti. Ajo q shkenca gjunjzoi s dyti n shek. e 20-t ishte pretendimi i rastsis, t krijimit t gjithsis n mnyr aksidentale dhe e paprojektuar. Krkimet e bra q prej viteve 1960-t, treguan se t gjitha ekuilibret fizike ishin t prllogaritura (programuara) n nj mnyr shum t ndrlidhur q t bjn t mundshme jetn njerzore. Me thellimin e krkimeve, u gjetn nj nga Me anullimin q i bri shkenca materia- nj ligjet fizike, kimike dhe biologjike n lizmit dshmoi edhe nj her mbi krijim e universit nga Allahu. Mbi kt tem univers, forcat themelore si ato t rn-revista e mirnjohur Newsweek n numrin e botuar m 27 Korrik 1998 n kopertinn dess dhe t elektromagnetizmit, struk- e saj, i dha titullin Shkenca gjeti Zotin. turn n trsi t atomeve dhe elemen- tve prbrs t universit, t programuara kto me at saktsi pr t mundsuar jetn e qenieve njerzore. Sot shkenctart perndimor kt projektim t jashtzakonshm e quajn Parim Human (Anthropic Principle). Pra, do detaj n univers sht projektuar me shum kujdes q t bj t mundshme jetn e njeriut. Shkurtimisht n ditt tona materializmi sht refuzuar dhe shembur plotsisht nga shkenca moderne. I pozicionuar si vizion shkencor dominues pr shekullin e 19-t, materializmi u prmbys n shekullin e 20-t, duke psuar nj humbje prfundimtare. sht shum e natyrshme t ndodhte kshtu. Ashtu si deklaron edhe 11. HARUN JAHJA 13 Allahu: Ne nuk e krijuam qiellin e as tokn dhe ka ka n mes tyre, pa qllim (shkel e shko), ai sht mendim i atyre q nuk besuan.... (Sad 27), sht nj supozim i gabuar q universi t jet i krijuar pa nj qllim t caktuar. sht e pash- mangshme pr do tez t hedhur mbshtetur mbi kto supozime, t falimentoj prball realitetit qysh n fillim. Krijimi sht nj fakt. N kt libr kto t vrteta do ti analizojm s bashku me argumentet prkatse. T gjith ne do t shohim disfatn q psoi materializmi prball shkencs dhe do t bhemi dshmitar pr krijimin e uni- versit prej Allahut me nj forc krijuese superiore dhe t prsosur. 12. K r e u I Krijimi i Universit nga MosekzistencaN formn e saj standarte, teoria e Big Bengut pohon se universi ka filluar me zgjerimin e menjhershm t t gjitha pjesve. Po si arritn t zgjeroheshin n t njjtin ast, t sinkronizuar t gjitha pjest e universit? Kush ua dha komandn atyre? Andrei Linde, profesor kozmologjie2 13. 16 KRIJIMI I UNIVERSITj shekull m par, krijimi i universit ishte nj koncept q injorohej nga Nnj pjes e mir e astronomve. Shkak pr kt ishte koncepti i gabuar ishkencs s shekullit t 19-t ku pranohej gjersisht ekzistenca e gjith- sis q nga pafundsia. Shumica e shkenctarve q studionin mbi universin duke supozuar se ndodheshin prball me nj mas lndsh, e cila meq ekzistonte q n infinit as nuk e merrnin mundimin ta kalonin ndrmendje pr nj krijim t universit, pra, pr ekzistencn e nj fillimi (t tij). Idea mbi ekzistencn n pafundsi (vazh- dueshmri) ka hyr n Perndim s bashku me filo- zofin materialiste. Kjo filozofi, e cila i ka rrnjt te Grekt e lasht, mbron iden se nuk ka ekzistenc tjetr ve materies dhe se universi ekziston q nga pafundsia dhe do t vazhdoj deri n pafundsi. Kjo filozofi mbi- jetoi n forma t ndryshme gjat sundimit roman dhe n Perandorin e Von Romane dhe n Mesjet, materializ-Filozofi gjerman Imanuel Kant ishte i pari person q mi psoi nj rnie si rezultat i influencs s Kishs pohoi universin e Katolike dhe filozofve t krishter. Por pas Rilindjes pafundm n Koht eReja. Megjithat zbulimet mes shkenctarve dhe filozofve perndimor filloi t shkencore vleftsuan lindte nj kuriozitet pr burimet filozofike t Greqis s pohimin e Kantit.lasht. Kshtu pra, filloi prqafimi i materializmit n kt periudh. Ishte filozofi i shquar gjerman Imanuel Kant ai q gjat Iluminizmit Evropian ka pranuar dhe mbrojtur materializmin. Kanti deklaronte se universi ka ekzistuar vazhdimisht dhe brenda ksaj pafundsie do probabilitet duhet t shi- het si i mundshm. Ndjeksit e Kantit iden mbi nj univers t pafund vazhduan ta mbronin s bashku (bashkangjitur) me materializmin. Qysh nga fillimi i sheku- llit t 19-t edhe teza se nuk ekziston nj zanafill e universit, pra, e krijimit n nj ast filloi t prqafohej gjersisht. Kjo ideologji, e cila u prvetsua me kmb- ngulje t madhe edhe nga materialist dialektik si Karl Marksi dhe Frederik Engels, arriti t avancoj deri n shekullin e 20-t. Ideja n fjal pr nj univers t pafund n do periudh ka qen e lidhur fort me ateizmin. Nuk sht e vshtir pr ta kuptuar pse? Sepse ekzistenca e nj zanafille pr universin flet pr krijimin e tij nga Zoti dhe e vetmja rrug pr tiu kundrvn ksaj ishte dalja n sken me pretendimin se universi ka ekzistuar gjithmon. Nj nga ata, t cilt e prvetsuan me kmbngulje kt ideologji ishte Xhorxh Policer, i cili me librat q shkroi n shekullin e 20-t u b nj mbrojts i njo- hur i materializmit dhe marksizmit. N librin e tij me titull: Parimet themelore t 14. HARUN JAHJA 17 filozofis, Policer duke u bazuar n modelin e universit t prhershm i del kundra (krijimit) n kt mnyr:Universi sht dika e pakrijuar. N qoft se do t ishte e kundrta, ather duhett jet i krijuar nga Zoti n nj ast t vetm dhe duhet t jet krijuar nga asgjja,pra, mosekzistenca. Pr t pranuar krijimin, para s gjithash duhet t pranojm,iden e nj asti kur universi akoma nuk ekzistonte, dhe m pas do gj u krijua ngahii. Kjo sht dika q shkenca nuk mund ta pranoj.3Policer ishte kundra krijimit, duke mbrojtur iden e pafundsis s univer- sit, mendonte se shkenca prparonte n ann e tij. N fakt shkenca pa kaluar shum koh demostroi me t vrtet se universi ka nj fillim. Dhe ashtu si e kishte deklaruar Policeri vet, nse ka nj krijim ather duhet t ket gjithashtu nj Krijues.Zgjerimi i Universit dhe Zbulimi i Big BengutVitet 1920 do t ishin shum t rndsishme pr zhvillimin e astronomis moderne. N vitin 1922 fizikanti rus Aleksandr Fridman arriti t prllogaris se sipas Teoris s Relativitetit t Ajnshtajnit, struktura e universit nuk ishte statike (e palvizshme) dhe do t ishte e mjaftueshme edhe nj impuls i vogl t shkaktonte zgjerim apo tkurrje (t saj). I pari person q arriti t tregoj rndsin e zgjidhjes s Fridmanit, ishte astronomi belg Xhorxh Lmetr. I bazuar n kto kalkulime, Lmetr deklaroi se universi kishte nj fillim dhe q prej asaj zanafille vazhdon n mnyr konseguente t zgjerohet. Prve ksaj bri t ditur se do t arrihej t llo- garitej edhe masa e mbetur e rrezatimit q prej ksaj piknisjeje.Llogaritjet teorike t ktyre shkenctarve nuk trhoqn vmendje n at koh por me shfaqjen e nj argumenti binds gjat viteve 1929, si rezultat i vzhgimeve t shumta, ran si nj bomb n botn e shkencs. Po at vit n qen- drn vzhguese Kalifornia Maunt Uillson, astronomi amerikan Edvin Habll bri nj nga zbulimet m t mdha n historin e astronomis. Habll duke studi- uar qiellin me ann e nj teleskopi gjigand, zbuloi se drita e yjeve do dit e m tepr prthyhej drejt ngjyrs s kuqe, fundit t spektrit dhe kjo ka lidhje t drejtprdrejt me distancn e yjeve nga toka. Ky zbulim tronditi t gjitha bazat e modeleve t nj universi t qndrueshm t supozuara deri n at koh.Sipas ligjeve t njohura t fiziks, spektri i rrezeve t drits, t cilat lvizin drejt piks s vzhgimit kthehen n vjollc, ndrsa spektri i atyre rrezeve t drits, t cilat largohen prej piks s vzhgimit anojn drejt s kuqes. (E njjt kjo me ho- llimin e zrit t sirens s trenit, i cili i largohet vzhguesit.) Vzhgimi i Habllit tre- 15. 18 KRIJIMI I UNIVERSITEdvin Habll zbuloi se universi po zgjerohej.Me kt rast ai gjeti fakte pr Big Bengun,nj ngjarje kataklizmike, zbulimi i s cils idetyroi shkenctart t braktisin iden e njuniversi t pafundm dhe t prjetshm.gon se sipas ktij ligji, trupat qiellor nmnyr t vazhdueshme largohen prej nesh. Pa kaluar shum koh Habll, zbuloidika tjetr shum t rndsishme: galak-tikat dhe yjet nuk largoheshin vetm prejnesh por edhe nga njri-tjetri. Prball njuniversi ku do trup qiellor, n t cilin dis- tancohen nga njri-tjetri, i vetmi prfundim q mund t arrihet sht se universi sht n zgjerim t prhershm. Ky ishte nj zbulim pr t cilin Xhorxh Lmetr pati profetizuar pak koh m par, dhe nj nga mendjet m t shquara t shekullit, pati shprehur dika n lidhje me kt 15 vjet m par se ai. N vitin 1915 Albert Ajnshtajn me an t pr- llogaritjeve t prfituara nga Teoria e prgjithshme e Relativitetit arriti n pr- fundimin se universi sht nj struktur jo-statike (kshtu duke i paraprir pr- fundimeve t Fridmanit dhe Lmetrit). Por i habitur prball ktij zbulimi Ajnshtajni, ekuacioneve t tij i shtoi edhe nj faktor t ri, t cilin e emrtoi kon- stante kozmologjike q t dilte nj prgjigje e drejt sepse n at koh astronomt thonin se universi sht statik dhe ai krkoi q teoria ti prshtatej ktij modeli. Vite m von konstanten kozmologjike do ta prkufizonte si, gabimi m i madh i karriers s tij. E vrteta mbi zgjerimin e universit, t ciln na e parashtroi Habll, m pas do t lindte nj model t ri pr universin. Nse universi sht n zmadhim nse do t kthehemi pak n koh (n t shkuarn) do t konstatojm nj univers m t vogl, e nse shkojm m tej do t vrejm vetm nj pik. Duke iu mbshtetur matjeve t bra, kjo pik, e cila prfshinte t gjith materien e universit, do t kishte nj vllim zero pr shkak t forcs t madhe trheqse (gravitetit). Kshtu q universi duhet t jet shfaqur me shprthimin e ksaj pike me vllim zero. Ky shprthim u quajt Big Beng (Shprthimi i Madh) dhe ekzistenca e tij n mnyr t prsritur pohohet nga faktet e vrejtura. Big Beng tregoi nj t vrtet shum t madhe: T thuash q dika ka zero volum sht njsoj sikur t thuash sht Hi. I gjith universi sht krijuar nga 16. HARUN JAHJA19 ky hi. Dhe pr m tepr ky univers ka nj fillim n t kundrt me pikpamjen e materialistve q mbshtesin se universi ka ekzistuar nga pafundsia. Hipoteza e gjendjes s qndrueshme (palvizshme) Teoria e Big Bengut pr shkak t argumentave t forta q sillte, filloi t pra- nohej gjersisht nga bota e shkencs. Por astronomt, t cilt ishin t vendosur n mbshtetje t filozofis materialiste dhe mbi iden e ksaj filozofie mbi nj univers t pafund, vazhdonin ti rezistonin Big Bengut dhe t mbanin n kmb ideologjin e tyre. Shkakun e ksaj prapjeje kuptohet fare qart n fjalt e fizikantit t shquar Artur Edington, i cili thot: N mnyr filozofike idea pr fi- llimin e menjhershm t ktij rregulli t tanishm natyror m duket shum e neveritshme.4 Nj tjetr astronom q kundrshtoi teorin e Big Bengut, ishte Fredi Hoil. Ky i fundit aty nga mesi i shekullit t 20-t nxorri nj model t ri, pasues i filozofis s universit t pafund t shekullit t 19-t, me emrin gjendje e palvizshme Steady-state. Hoil e pranoi faktin e pakundrshtueshm t zgjerimit t universit dhe propozoi dika t re se universi sht i pafundm n t dyja, dimensionin dhe kohn e tij. Sipas ktij modeli me zgjerimin e universit materia n sasi t duhura, n mnyr spontane filloi t ekzistonte vetvetiu pr ta mbajtur universin n gjend- je t palvizshme. Qllimi i vetm i dukshm i ksaj teorie sht mbshtetja e dog- ms s materies q ekziston q n pafundsin e kohs, e cila sht baza e filo- zofis materialiste, kjo teori e Big Bengut sht plotsisht e kundrta sepse mbron q universi ka nj fillim. Prkrahsit e teoris s gjendjes s palvizshme i rezistu- an pr nj koh t gjat Big Bengut. Por megjithat shkenca prparonte kundra tyre.Triumfi i Big BengutN vitin 1948 Xhorxh Gamov duke i avancuar m tejllogaritjet e Xhorxh Lmetrit, hodhi nj tez t re mbi BigBengun. Nse universi sht formuar me nj shprthim kataklizmik, padyshim q duhet t ket ln pas nj Gjendja e sr Artur Edingtonit q idea pr fillimin e menjhershm t ktij rregulli t tanishm natyror m duket shum e neveritshme sht nj pranim i shqetsimit q solli Big Bengu pr materialistt. 17. 20KRIJIMI I UNIVERSIT prqindje t caktuar t rrezatimit. Dhe mbi t gjitha ky rrezatim duhet t jet prhapur n raport t njjt n t gjith universin. Ky argument q duhej t vrtetohej, pa kaluar shum koh u gjend. N vitin 1965, dy krkues Arno Penzias dhe Robert Uillson si prfundim i nj rastsie, zbu- luan kto rrezatime (val) t panjohura. Ky rrezatim, t cilin e quajtn Sfondi Kozmik i Rrezatimit ishte i ndryshm nga rrezatimet q reflektoheshin nga do vend i hapsirs pr uniformitetin e jashtzakonshm. E shprehur ndryshe ky nuk ishte nj rrezatim me origjin t lokalizuar, pra, nuk kishte nj burim t prcaktu- ar dhe ishte i prhapur gjithandej. Kshtu q shum shpejt u zbulua se kto rreza- time i takonin mbetjeve t periudhs s Big Bengut q vazhdojn q nga asti i par i shprthimit t madh. Gjithashtu Gamovi nxorri se frekuenca e rrezatimeve ishte shume afrt me vlern e parashikuar nga shkenctart m par. Penzia dhe Uillson fituan edhe miminRrezatimi kozmik i zbuluar nga Penzia dheUillson shikohet si nj fakt i pakundr- Nobel pr zbulimin e tyre. shtueshm pr Big Bengun nga bota N 1989, Xhorxh Smut me ekipin e shkencore.tij t NASAs hodhn n hapsir Satelitin e Zbulimit t Rrezatimit t Sfondit Kozmik (COBE). Me aparatet e ndjeshme t vendosura n kt anije kozmike u deshn vetm 8 minuta pr t detektuar dhe pohuar matjet e Penzias dhe Uillsonit. Konkluzionet vrtetuan rezultatet e mbetjeve t trysnis dhe nxehtsis prej shprthimit t madh n fillim t universit. Shumica e shkenctarve pohuan se COBE n mnyr t sukseshme kishte kapur mbetjet e Big Bengut. Shum fakte t reja pr Big Bengun po dilnin. Nj argument tjetr i rnd- sishm i Big Bengut ishte sasia e gazeve t hidrogjenit dhe heliumit n hapsir. Me matjet e bra n ditt tona kuptohet se raporti hidrogjen-helium n univers prputhet plotsisht me raportin teorik t llogaritjeve t mbetjes s hidrogjen-heli- um nga Big Bengu. Kjo na drejton n at se n teorin e gjendjes s palvizshme nse universi pa nj fillim vjen nga infiniti dhe nuk ka fillim, hidrogjeni n univers do t digjej plotsisht dhe do t kthehej n helium. I mbshtetur nga fakte t mjaftueshme Big Bengu u pranua n mnyr t prer nga shkenca. Sipas nj shkri- mi n numrin e Tetorit 1994 t revists Scientific American shnon se modeli i Big Bengut sht i vetmi q merr parasysh zgjerimin e vazhdueshm dhe siste- 18. HARUN JAHJA 21 matik t universit dhe prfundime t tjera observuese. Denis Shama, i cili pr nj koh t gjat s bashku me Fred Hoil, prkrahu teorin e gjendjes s palvizshme, u shpreh n kt mnyr mbi argumentat e nj- pasnjshme t Big Bengut: Edhe un si gjith ato q prkrahnin teorin e gjendjes s palvizshme u frkuan pr nj koh t gjat me argumentat bindse... Nj rol t rndsishm luaja dhe un por jo se i besoja vrtetsis por vetm se do t doja q gjndja e palvizshme t ishte e vrtet. Kundra argumenteve mora pjes prkrah Fredit pr t gjetur prgji- gje pr kto zbulime armike. Por me grumbullimin e m tepr t argumenteve, e kuptova q nuk kishte m kuptim t vazhdoja t luaja rolin dhe mendova se tashm duhet ln mnjan gjndja e palvizshme.5 Kush e krijoi universin nga mosekzistenca? Me triumfin e Big Bengut, edhe dogma themelore e materialistve, nocioni mbi universin e pafund u varros n faqet e historis. Ather far ishte ajo forc q krijoi universin me nj shprthim t madh n mosekzistenc?Pa dyshim q kjo pyetje tregon (shfaq) at t vrtet, t ciln nuk e plqen Artur Edington dhe materialist t tjer, pra, ekzistencn e nj Krijuesi. Filozofi i shquar ateist Antoni Flu pr kt ka thn: Thon se shpifjet i bjn mir gjendjes shpirtrore t njeriut. Un do t rrfehem: Modeli i Big Bengut sht shum shqetsues pr sa i prket nj ateisti. Sepse shken- ca ka vrtetuar nj pretendim t prkrahur nga burime fetare: Tezn mbi ekzistencn e nj zanafille t universit. Un i besoj akoma ateizmit por duhet t theksoj se nuk sht fare e leht dhe e qet t mbrohet prball Big Bengut.6 Shum shkenctar t tjer q nuk e kishin detyruar veten n besimin e ver- br n ateizm, sot n krijimin e universit e pranojn ekzistencn e nj Krijuesi, zotrues t nj force t pafund, pra, Allahun. Psh, astrofizikanti i njohur amerikan Hjuxh Ros shpjegon ekzistencn e Krijuesit prtej dimensioneve t universit n kt mnyr: Koha sht dimensioni ku shfaqen ngjarjet. N qoft se materia sht e shfaqur s bashku me shprthimin, ather shkaku i ekzistencs s universit duhet t jet nj fenomen plotsisht i pavarur nga dimensioni kohor dhe ai i vendit. Kjo na tregon se krijuesi sht mbi t gjitha dimensionet e universit. N t njjtn koh tregon se Zoti nuk sht universi n vetvete dhe nuk prmbledh at apo t jet nj forc e tij (uni- versit).7 19. 22KRIJIMI I UNIVERSIT Ankesat dhe pavleftsit (mangsit) ndaj krijimit Si e studiuam deri n kt pik, Big Beng do t thot krijimi i universit nga mosekzistenca, pra, pohim i hapur i krijimit t qllimshm. Pr kt shkak fizikan- tt dhe astronomt, t cilt e kishin prvetsuar ideologjin materialiste, u mun- duan t sillnin disa shpjegime alternative pr ti dal kundra ktij realiteti. Nj nga kto ishte dhe teoria e gjendjes s palvizshme, t ciln e prekm n faqet e msiprme ku tham se kjo teori ishte nj prapje e pashpres e disa shkenc- tarve, t cilt n mnyr filozofike shqetsoheshin nga idea e krijimit t univer- sit. Dy alternativat e tjera, t cilat materialistt u munduan ti sillnin ishin mo- dele q e pranonin Big Bengun por q mundoheshin ta komentonin jasht krijim- it. I pari ishte modeli i oshilacionit (hapje-mbylljes) t universit dhe i dyti ishte modeli kuantum i universit. Tani le t analizojm hollsisht kto teori dhe t shpjegojm pavleftsit e tyre. Modeli i oshilacionit t universit u shfaq si tez nga ata astronom, t cilt nuk e pranonin dot Big Bengun si fillimin e universit. N kt model pre- tendohet se pas Big Bengut universi u mblodh prsri n vetvete, pra, n nj pik t vetme dhe m pas shprtheu prsri dhe u mblodh prsri n nj pik t till. Kshtu me kt rutin vazhdon deri n pafundsi. Prsri sipas ktij modeli edhe para Big Bengut ka patur shprthime deri n pafundsi. Pra, sipas teoris, univer- si dhe materia ekzistonin q nga pafundsia por q me kalimin e kohs prjetonin shprthime dhe tkurrje (mbledhje n nj pik) her pas here. Edhe universi ku ne jetojm sht nj prej atyre universeve t ktij cikli. Ajo q bn ata q parashtruan kt model ishte thellimi i tyre mbi Big Bengun duke shkruar nj skenar pr ta kthyer at n nj teori q mbron pafunds- in e universit. Por ky ishte nj skenar jashtshkencor, sepse krkimet e 15-20 viteve t fundit na tregojn se ky model i oshilacionit t universit sht i pamund- shm. Sepse edhe sikur universi t tkurret e t mblidhet n vetvete, nuk ekziston asnj forc fizike q t kushtzoj nj tkurrje kaq t madhe dhe duke e kthyer prsri at mbrapsht, me nj shprthim tjetr t madh, ta ndrtoj at prsri.8 Faktori m i madh, i cili miraton pavlefshmrin e ktij modeli sht se edhe sikur universi me oshilacion t vazhdueshm t ekzistoj, ky mekanizm nuk do t vazhdonte n pafundsi. Sepse llogaritjet tregojn se kto universe t njpas- njshm do ti transferonin pasuesit nj sasi entropie. Pra, energjia n do univers sa do t vinte e do t bhej m e padobishme, pra, sasia e energjis ekzistuese do 20. HARUN JAHJA 23 t ishte m e vogl dhe do univers q do t hapej srish do t zotronte nj hapje m t ngadalt dhe nj siprfaqe m t madhe. Dhe nse do t ktheheshim pas n koh do t prballeshim me universe m t vegjl dhe prsri kjo do t kyej n nj univers fillestar. E nse do t ekzistonin universe t ktill prsri duhet q n fillim t jen krijuar nga mosekzistenca.9 Shkurtimisht modeli i oshilacionit t pafund t universit sht nj fantazi q fizikisht nuk sht e mundur t realizohet. Modeli kuantum i universit, ishte modeli i dyt i paraqitur pr nj shpje- gim jashtkrijimit pr Big Bengun. Ata q mbronin kt tez e patn bazuar ske- narin e tyre n vzhgimin e br n fizikn nnatomike (kuantumit). N fizikn e kuantumit u vzhgua se copzat nnatomike formoheshin dhe zhdukeshin spon- tanisht brenda n vakum. Kt vzhgim disa prej fizikantve e komentuan se materia fillon dhe krijohet n nivelin kuantum dhe se kjo cilsi i takon materies n vetvete, po kshtu edhe n krijimin e universit nga mosekzistenca sht nj veti q i prket lnds, duke u munduar t tregonin kt dukuri si nj pjes e li- gjeve t natyrs. Brenda modelit t kuantumit, universi yn interpretohet si nj copz nnatomike n nj (univers) m t madh. N fakt prshkrimi i br fiziks s kuantumit n asnj mnyr nuk ka li- dhje dhe nuk mund t jet nj shpjegim mbi krijimin e universit. Uilliam Lein Kreg, shkrimtar i librit Big Beng, Theism and Atheism (Shprthimi i madh, Teizmi-besimi n nj Zot- dhe Ateizmi) kt tem e shpjegon si m posht: Vakumi kuantum mekanik me copzat, t cilat valzonin (dukeshin e zhdukeshin) n t vrtet sht shum larg vakumit real e nuk do t thot hapsir boshe. N nj model kuantumi t till, copzat, t cilat vazhdimisht duken e zhduken marrin energji nga (vet) ky boshllk pr t siguruar kt ekzistenc t tyre t shkurtr. Kjo nuk sht nj hapsir boshe dhe pr kt shkak edhe copzat e materies nuk u kri- juan nga hii.10 Dmth, edhe n fizikn e kuantumit materia nuk u krijua nga mosekzisten- ca, vetm se energjia prreth n mnyr spontane kthehet n materie e m pas me shprbrjen e ksaj materieje kthehet srish n energji. Shkurtimisht ktu nuk jemi prball nj krijimi n mosekzistenc. Por ashtu si n degt e tjera t shkencs edhe n fizik ka nga ato shkenc- tar ateist, t cilt pa i vn re disa pika dhe detaje kritike i kalojn pa i prfillur kto t vrteta pr shkak t pikpamjeve t tyre materialiste. Sepse pr to nxjerrja dhe shpjegimi i t vrtetave shkencore mbart nj rndsi jetike pr qndrimin n 21. 24 KRIJIMI I UNIVERSIT kmb t materializmit, dmth, ateizmit. Modeli i universit kuantum, t cilin e shtjelluam m sipr, do t refuzohej nga shumica e shkenctarve: me shprehjen e fizikantit t njohur C. J. Isham pr arsye t vshtirsive vdekjeprurse t dala prpara teoris, modeli kuantum i universit nuk u prqafua gjersisht.11 Aq sa ky model sot sht braktisur edhe nga fizikantt R. Brout dhe Ph. Shpindel, t cilt ishin ata q e shfaqn pr her t par kt.12 Nj version i modelit kuantum i njohur shum kto vitet e fundit, vjen nga fizikanti i njohur botror Stefan Hauking. Ky i fundit, n modelin e prmbledhur n librin Historia e shkurtr e kohs, pretendon se Big Bengu nuk t l t kuptosh krijim nga mosekzistenca. Prball realitetit se prpara Big Bengut nuk ka patur koh, propozoi konceptin koh imagjinare. Sipas tij Big Bengu ka patur vetm nj interval 10-43 sekonda koh imagjinare dhe koha reale sht formuar pas saj. Shpresa e Hauking ishin vetm q t kundshtonte at koncept t pakohsis para Big Bengut. Faktikisht koha imagjinare, numri i njerzve imagjinar n dhom apo numri i makinave imagjinare n rrug, jan koncepte t barazvlefshm me zero, pra, hapsir boshe. Ai sht duke br vetm nj loj fjalsh me kt gj. Hauking pretendon se me ekuacionet e ndrtuara me faktorin koh imagjinare jan t drejta, por n t vrtet kjo nuk ka asnj lidhje. Matematicieni i njohur Sr Herbert Dingll probabilitetin pr t treguar si t drejta gjrat q nuk ekzistojn e shpjegon: N gjuhn e matematiks ne themi aq gnjeshtra sa dhe t vrteta, dhe mbrenda kufinj- ve t matematiks nuk ke asnj shans ti dallosh ktoStefan Hauking ashtu si shkenctart e tjer material- ist, t cilt prpiqen t sjellin shpjegime jashtkri- nga njra-tjetra. Veimi i tyre juese pr Big Bengun shfaq disa koncepte t mund t arrihet vetm jashtmbshtetura n imagjinat dhe kontradikta. 22. HARUN JAHJA 25 matematiks me logjik apo me eksperimente; duke arritur t analizohet mundsia e relacioneve midis rezultatit matematikor dhe reaksionit korrespondent fizik.13Shkurtimisht n matematik do rezultat teorik nuk kushtzon domos- doshmrin q t ket pasoj reale. Ja pra, dhe Hauking duke prdorur kt veori subjektive t matematiks prodhon hipoteza, t cilat nuk mund t korrespondojn me realitetin. Po far mund t jet arsyeja e prpjekjeve t tij? Prgjigjen mund ta gjejm srish te fjalt e tij. N shumicn e rasteve Hauking modelet e universit, t cilat na i parashtron si alternativa t Big Bengut, pohon se kto jan hedhur pr t asgjsuar krijimin hyjnor.14 T gjitha kto tregojn se alternativat q iu ofruan Big Bengut; teoria e gjendjes s palvizshme, modeli i oshilacionit t universit, modeli kuantum i uni- versit dhe prpjekjet e modelit t Haukingut, rrjedhin t gjitha vetm nga paragjykimet e ideologjis materialiste. Zbulimet shkencore tregojn haptazi se teoria e Big Bengut sht e vrtet dhe kjo shpjegon krijimin n mosekzistenc. Dhe ky sht nj demostrim i hapur i krijimit t universit n mosekzistenc nga ana e Zotit por q materialistt kt nuk e pranojn dot. Nj shembull i ksaj replike drejtuar Big Bengut sht cituar n nj shkrim nga Xhon Madoks, editor i nj nga revistave t njohura shkencore materialiste, Nature. Madoksi n editorialin e tij me titull (Down with the Big Bang) Posht Big Bengu ka deklaruar se Big Bengu nuk mund t pranohet ideologjikisht sepse teologt me Big Bengun kan gjetur nj mbshtetje t fort n iden e krijimit dhe se n 10 vitet e ardhshm do ta hedhim posht Big Bengun.15 Disa materialist iu afruan shtjes me maturi. Psh, fizikanti materialist anglez H. P. Lipson, edhe pse nuk e dshiron dika t till e pranon krijimin si nj e vrtet shkencore n kt mnyr: Pr mua duhet ta kaprcejm kt pik dhe duhet me doemos ta miratojm shpje- gimin e vetm t pranueshm, krijimin. Un e di q kjo do t vij repulsive (shtytse) s bashku me mua edhe shum fizikantve t tjer por nse argumentet eksperi- mentale e mbshtesin nj teori, nuk mund ta refuzojm kt vetem pse nuk na plqen neve.16 Si prfundim shkenca ka arritur n kt t vrtet: Materia dhe koha jan t krijuara nga ana e nj Krijuesi q zotron forc t pafundme dhe i pavarur nga kto t dyja. Krijuesi i universit ku jetojm, zotrues i nj force, dijeje dhe inteli- gjence t pafund, sht Allahu. 23. 26 KRIJIMI I UNIVERSIT Shenjat e Kuranit Modeli i Big Bengut me ndihmn q i dha njerzimit t njoh universin rea- lizoi nj funksion tjetr t rndsishm. Me shprehjen e filozofit ateist Antoni Flu q me Big Bengun shkenca miratoi nj pretendim t prkrahur nga burimet fetare. Kjo e vertet e mbrojtur nga burimet fetare sht realiteti i krijimit t uni- versit nga mosekzistenca. Para se shkenca t bnte zbulimet e saj, Zoti e pati deklaruar n librat e tij hyjnor t zbritura si udhzim pr njerzin. N secilin prej librave t Tij hyjnor si Teurati, Ungjilli dhe Kurani, ka informuar se universi dhe t gjitha materiet jan t krijuara spontanisht nga Zoti. Mes ktyre burimeve hyjnore, Kurani, i cili nuk ka psuar asnj ndryshim na informon edhe mbi krijimin nga mosekzistenca por edhe mbi shtjen e mnyrs s krijimit, kto informata t zbuluara 14 shekuj me par jan plotsisht paralele me zbulimet e shkencs moderne t shek. 20-t. Fillimisht n Kuran informohemi pr mosekzistencn n krijimin e ktij universi si vijon: Ai (Allahu) sht q krijoi (pa kurrfar shembulli) qiejt dhe tokn.... (Enam, 101) 14 shekuj para nesh, n nj koh kur dijet e njerzve mbi universin ishin shum t cekta, na deklarohet nj aspekt tjetr n Kuran, ashtu si e parashtron edhe teoria e Big Bengut, i gjith universi ka dal n pah nga veimi dhe zgjerimi i nj vllimi shum t vogl, i cili ishte i mbledhur: A nuk e din ata, t cilt nuk besuan se qiejt dhe toka ishin t ngjitura, e Ne i ndam ato t dyja dhe ujin e bm baz t jets s do sendi; a nuk besojn? (Enbija, 30) N origjinalin arabisht t ajetit t msiprm jo pa qllim sht zgjedhur nj fjal e veant. Fjala ratk n ajet u prkthye t ngjitura me njra-tjetrn. Kuptimi n fjalort arabisht sht t ndrthurura me njra-tjetrn, t pandara, t shkrira n njra-tjetrn. Pra, sht nj fjal q prdoret pr dy lnd, t cilat for- mojn nj mas (trsi). Shprehja n ajet i ndam sht folja fatk, e cila ka kup- timin e shkputjes s nj sendi nga gjendja ratk duke e copzuar dhe e shprndar. Psh, kjo folje prdoret edhe te rasti i arjes s fars nga filizi dhe dalja e saj nga toka. Me kt informacion le ti hedhim nj sy prsri ajetit. Aty flitet pr nj gjendje ratk t qiellit dhe toks. M pas kto t dyja u ndan me foljen fatk. Pra, 24. HARUN JAHJA 27 kan dal n pah duke ar (prshkuar) njra-tjetrn. Faktikisht mund t kujtojm gjendjen e par t Big Bengut ku shohim nj pik t quajtur veza kozmike q prfshinte t gjitha materiet e universit. E thn ndryshe do gj qiejt dhe toka ishin n nj gjendje ratk brenda ksaj pike. M pas kjo vez kozmike ka shprthy- er furishm dhe me kt (direktim) materiet u bn fatk, pra, doln jasht dhe for- muan t gjith universin. Nj tjetr e vrtet e deklaruar n Kuran sht zgjerimi i universit, i cili arri- ti t zbulohej nga shkenca vetm n vitin 1920. Kurani, kt aspekt, i cili pr her t par doli me vzhgimet e animit n t kuqe t spektrit t drits s yjeve nga ana e Habll, e tregon kshtu: Ne, me forcn ton e ngritm qiellin dhe Ne e zgjerojm at. (Dharijat, 47) Me pak fjal, n nj an zbulimet e shkencs moderne zhvlersojn dogmn materialiste, nga ana tjetr vrtetojn saktsin e informacioneve t ajeteve t Kuranit. Sepse universi n t kundrt nga e kujtojn materialistt, me nj sr aksidentesh brenda n materie; sht krijuar nga Zoti dhe informatat e ardhura nga Ai, padyshim q jan dijet m t drejta mbi origjinn e universit. 25. K r e u I I EKUILIBRI N SHPRTHIMFuqia e shprthimit t universit sht prcaktuar saktsisht n mnyr t prer dhe sht aq delikate sa sht e pabesueshme kontrolli i forcs trheqse t saj. Pr kt arsye Big Bengu nuk sht nj shprthim dosido por nj ekzistenc (formim) e prllogaritur mir dhe e sistemuar. Pol Devis, profesor i fiziks teorike17 26. 30KRIJIMI I UNIVERSIT kreun e mparm analizuam se universi sht krijuar nga mosekzis- N tenca me nj shprthim t furishm dhe spontan t Big Bengut. Tani duke mbajtur parasysh kt informacion le t studiojm strukturn e tanishme t universit.N univers gjenden prafrsisht 300 miliard galaktika. Kto kan forma t caktuara, si galaktika spirale, eliptike ... dhe po aq kan dhe yje. Njri nga kto yje sht edhe Dielli yn, prreth t cilit sillen n harmoni t plot 9 planete. Ne jeto- jm n t tretin e ktyre planeteve.Shihni prreth jush: Ky univers a ju l ndopak prshtypjen se pr arsye t shprthimit sht si nj lmsh materiesh t prhapura rastsisht prreth? Natyrisht q jo. Materia e shprndar ashtu rastsisht, si sht e mundur t for- moj galaktika t sistemuara? Pr far arsye materia n pika t caktuara sht mbledhur dhe ka formuar yje? Qoft vetm ekuilibri aq i prpikt i Sistemit Diellor, a mund t jet formuar nga nj shprthim aq i frikshm? Kto jan pyetje t rndsishme q na shpien n pyetjen themelore se si sht formuar (prpiluar) universi pas Big Bengut.Nse Big Bengu sht nj shprthim kataklizmik, pasojat q priten pas shprthimit t tij padyshim q jan shprndarja e materies n hapsirn boshe. Kjo materie e prhapur ashtu rastsisht formon nj gjendje aq normale, saq n nj pik t caktuar ato mblidhen dhe formojn galaktika, yje dhe sisteme diellor. Kjo sht njsoj sikur t pressh nga nj bomb e hedhur n hambarin e grurit, t mbledhi kokrrat dhe ti sistemoj n mnyr t rregullt ato. Sr Fredi Hoil, i cili pr vite t tra i doli kundra Big Bengut i habitur nga kjo gjendje u shpreh n kt mnyr:Teoria e Big Bengut pohon at q universi ka filluar me nj shprthim t vetm dhet madh. Por si e dim shprthimet e shprbjn materien dhe e prhapin nmnyr t rregullt. N fakt Big Bengu n mnyr shum misterioze ka sjell n pahplotsisht t kundrtn e ksaj: Materia u soll n at harmoni saq t bashkohenme njra-tjetrn e t formohen galaktikat.18Me t vrtet materia e formuar me Big Bengun mori nj form dhe sis- temim t jashtzakonshm. Formimi i nj sistemi t till na shpie vetm te nj e vrtet: Krijimi i prsosur i universit sht vepr e Allahut, zotrues i nj fuqie t eprme...N kt pjes t librit do t studiojm prsosmrin dhe madhshtin n fjal. 27. HARUN JAHJA31 Shpejtsia e Shprthimit Ata, t cilt kan dgjuar mbi Big Bengun por q nuk jan thelluar n ktshtje, mund t mendojn se pas shprthimit nuk ekziston nj prllogaritje e ho-llsishme. Sepse shprthimi tek njerzit nuk mund t zgjoj koncepte si projektim,plan apo sistem. Nj dimension i ktij rregulli sht edhe shpejtsia e shprthimit. Materia ekrijuar me Big Bengun sigurisht q ka filluar t prhapet prreth me nj shpejtsitmerrsisht t madhe. Por ktu duhet t kemi kujdes nj pik. N astin eshprthimit ekzistonte edhe nj forc trheqse relativisht e madhe. Nj forc kjoq mund ta mblidhte t gjith universin n nj pik t vetme.Prandaj n astet e para t Big Bengut duhet t flasim pr dy forca t kundrta. Forca shtytse e shprthimit dhe forca trheqse e saj, e cila duke i rezistuar ktij shprthimi mundohej t mblidhte prsri materien n pika t caktuara. Universi arri- ti t krijohej pr shkak t ekzistencs t nj ekuilib- ri midis dy forcave. N qoft se q n astet e para forca trheqse do t ishte m e madhe se forca shprthyese, ather universi pa arritur t zgjerohej do t mblidhej prsri n vetvete. N qoft se do t Pol Devis: Faktet jan aqekzistonte mundsia tjetr e superioriteti t forcs t forta sa t pranosh ekzis- tencn e nj plani t s shprthimit, n kt rast materia do t prhapej ndrgjegjshm kozmik.n hapsir n at mnyr q t mos bashkohej m.Por sa i ndjeshm ka qen ky ekuilibr? Nraport ka qen elasticiteti midis ktyre dy forcave? Profesori i njohur i fiziks matematikore n Universitetin Adelaide nAustrali, Pol Devis n lidhje me prgjigjen e pyetjes bri shum llogaritje t gjataku arriti n nj rezultat t pabesueshm. Sipas tij n qoft se shpejtsia e zma-dhimit (zgjerimit) pas Big Bengut sikur t ndryshonte n nj raport prej 10-18 sekon-dash (nj t biliardtn e sekondit), nuk do t dilte n pah ky univers. Kt pr-fundim Davies e tregon kshtu: Llogaritjet tregojn se shpejtsia e zgjerimi t universit prshkohet n kufinj tepr kritik. N qoft se universi do t zgjerohej me nj shpejtsi m t vogl (t ngadalt) pr shkak t forcs trheqse do t mblidhej, e nse do t zgjerohej pak m shpejt, materiali kozmik do t prhapej dhe do t zhdukej n hapsir. Prgjigjja e pyetjes 28. 32 KRIJIMI I UNIVERSIT sht shum interesante mbi kt ekuilibr te mirllogaritur midis dy rasteve katastrofike; sikur shpejtsia e prcaktuar e shprthimit t ndryshonte vetm 10-18 t shpejtsis reale do t mjaftonte t zhdukte kt ekuilibr t duhur. Prandaj shpe- jtsia e shprthimit sht prllogaritur me nj prsosmri t pabesueshme. Big Bengu nuk sht nj shprthim dosido, sht formulim i planifikuar dhe siste- matik.19 Kt ekuilibr t mrekullueshm n fillim t krijimit t universit, nj shkrim i revists s njohur Science shprehimisht e shtjellon kshtu: N qoft se dendsia e materies n univers do t ishte pak m e madhe ather uni- versi sipas ligjit t relativitetit t prgjithshm pr shkak t forcs trheqse midis copzave atomike nuk do t zgjerohej por do t kthehej prsri n piknisje. Nse kjo dendsi do t ishte pak m e vogl ather universi do t zgjerohej me nj shpe- jtsi tmerruese dhe copzat atomike nuk do t arrinin t trhiqnin njra-tjetrn ksh- tu q nuk do t formoheshin kurr galaktikat. Sipas matjeve t bra ndryshimi midis dendsis reale n fillim t universit dhe asaj dendsie kritike q nuk ka asnj mundsi t formohej, sht m e vogl se nj e kuadrilionta e nj prqindit t saj. Kjo i ngjan vendosjes s nj lapsi me maj n at mnyr q t qndroj ashtu pr 1 mi- liard vjet... Mbi t gjitha, me zgjerimin e vazhdueshm t universit edhe ky ekuilibr bhet akoma edhe m i ndjeshm.20 Edhe Stefan Hauking sado q mundohet t shpjegoj origjinn e universit me nj sr rastsish, kt ekuilibr t jashtzakonshm t shpejtsis s zgjerimit t universit n veprn me titull Histori e Shkurtr e Kohs, e pohon kshtu: Shpejtsia e zgjerimit t universit sht nj pik aq kritike saq qysh n sekondn e par pas Big Bengut ky raport t ishte nj e milionta her m e vogl, universi nuk do t vinte n kt gjendje.21 far na tregon ky ekuilibr i jashtzakonshm? Padyshim q nj pro- gramim i till delikat nuk mund t shpjegohet me rastsin dhe sht argumenti- mi i nj projektimi t vullnetshm. Pol Devis edhe pse ishte nj fizikant, i cili ka prqafuar ideologjin materialiste, kt realitet e pohon si m posht: Konstrukti i tanishm i universit, i cili sht shum i ndjeshm edhe ndaj ndryshimeve m t vogla t vlerave numerike, sht i krijuar nga nj vullnet shum i kujdesshm q nuk mund ti dilet dot kundra... Ekuilibret e ndjeshm numerik jan nga ekuilibrat m themelor t natyrs dhe prbjn nj argument t fort pr t pranuar ekzistencn e nj projektimi kozmik.22 29. Ne, me forcn ton e ngritm qiellin dhe Ne e zgjerojm at . (Dharijat, 47) 30. 34KRIJIMI I UNIVERSIT Katr Forcat Faktikisht shpejtsia e shprthimit te Big Bengu sht vetm nj nga ato ekuilibra numerik t formuara n at ast n univers. Pas Big Bengut doln n pah prmasat, t cilat prcaktojn strukturn e universit tek e cila ne bjm pjes, dhe kto ishin t prcaktuara n vlera t duhura. Kto prmasa prbjn at q sot fizika moderne i quan katr forcat themelore. T gjitha strukturat dhe lvizjet fizike n univers kryhen n saje t ekuilibrit dhe relacioneve midis ktyre katr forcave. Kto jan: forca trheqse e toks, forca elektromagnetike, forca e fuqishme brthamore dhe forca e dobt brthamore. Forcat e fuqishme dhe t dobta brthamore prcaktojn vetm struk- turn prbrse t atomit. Kurse dy t tjerat, pra, forca trheqse e toks dhe forca elektromagnetike, prcaktojn marrdhniet midis atomeve dhe gjithashtu t gjith ekuilibrat e objekteve materiale (dmth, vet materien). Kto katr forca kon- trollojn dhe prcaktojn t gjith materien e shprndar n univers pas Big Bengut. Tek krahasojm kto forca me njra-tjetrn, prpara na del nj pamje shum interesante. Kto katr forca zotrojn vlera jashtzakonisht t ndryshme nga njra-tjetra. Nse do t krkojm t prdorim nj njsi t prbashkt pr raportet e t gjitha ktyre forcave, do t shkruajm dika t till: Forca e fuqishme brthamore: 15 Forca e dobt brthamore : 7.03 x 10-3 Forca elekromagnetike: 3.05 x 10-12 Forca trheqse e toks: 5.90 x 10-39 Nse do t shihnim me kujdes numrat e msiprm, do t vrejm nj dife- renc shum e madhe midis tyre. Psh, vlera e forcs s fuqishme brthamore sht 25 e ndjekur kjo nga 38 zero m e madhe se forca trheqse e toks! Vall, cila sht arsyeja e nj diference t till? Biologu molekular Majkll Denton n librin Natures Destiny: How the Laws of Biology Reveal Purpose in the Universe (Fati i Natyrs: Si shfaqin q- llim ligjet biologjike n univers), ksaj pyetjeje i kthen kt prgjigje: N qoft se forca trheqse e toks do t ishte nj trilion her m e madhe, ather universi do t kishte nj siprfaqe m t vogl dhe jetgjatsia do t ishte m e shkurtr. Prmasa e nj ylli prafrsisht do t ishte nj trilion her m i vogl se 31. HARUN JAHJA35 Biologu molekular i njohur Majkll Denton n librin me titull Fati i Natyrs: Si shfaqin qllim ligjet biologjike n univers, shpjegon nj t vrtet kshtu: Universi sht krijuar me nj projektim t veant q synon jetn e njeriut Dielli yn dhe jetgjatsia e tij dot ishte vetm nj vit. Nga anatjetr nse forca trheqse etoks do t ishte pak m e voglse realja nuk do t arrihej kurr-sesi t krijohej ndonj yjsi apogalaktik. N t njjtn mnyredhe te forcat e tjera vihet re njndjeshmri e till. Nse forca efuqishme brthamoredotkishte nj vler paksa m tvogl ather i vetmi elementstatik do t ishte ai atom, i cili nbrtham prbhet nga dy pro-tone. N kt gjendje n universnuk do t mbes fare hidrogjen dhe nse yjet dhe galaktikat do t ishin t krijuara,do t kishin nj struktur shum m ndryshe nga ajo kan sot. Qartsisht nse ktokonstante dhe kto forca themelore nuk do t kishin vlerat preize, t cilat zotro-jn sot, nuk do t ekzistonte asnj yll, supernov, planet apo atom. Me nj fjalnuk do t kishte jet.23Pol Devis bn nj koment t till mbi prcaktimin (prpilimin) e ligjeve themelore t fiziks n univers n harmoni me jetesn e njeriut:Nse natyra do t kishte zgjedhur vlera numerike pak m ndryshe, universi do tishte nj vend shum m ndryshe. Dhe me shum mundsi ne nuk do t gjendeshimktu pr ta par... Dhe njeriu me studimin e kozmologjis, pabesueshmria sa vjene bhet m e dukshme. Zbulimet e fundit mbi zanafilln e universit tregojn se kyunivers, i cili sht vazhdimisht n zgjerim prbhet nga nj struktur shumpreize, e cila lind nj admirim t madh.24Arno Penzias, me zbulimin e argumentit t madh t sfondit kozmik t rrezatimit, s bashku me Robert Uillson m 1965 fituan mimin Nobel. Penzias mbi kt projektim t mahnitshm bn kt koment: 32. 36KRIJIMI I UNIVERSIT Astronomia na shpie n nj ngjarje t mahnitshme; nj univers i krijuar n mosekzistenc. sht ndrtuar mbi nj ekuilibr shum t ndjeshm me kushtet e duhura pr t lejuar jetn n tok. Ky sht nj univers i planifikuar pr kt ql- lim.25 Te kto pjes, t cilat i shkputm nga thniet e shkenctarve t njohur vrejm se t gjith kan evidentuar t njjtin realitet. Kjo e vrtet, i shfaqet do personi, i cili studion kto sisteme dhe ekuilibre t universit q na mahnisin pa mas. sht shum e qart q n t gjith universin ekspozohet nj projektim superior dhe nj sistem i prsosur. Zoti i ktij sistemi padyshim sht Allahu q krijon gjithka t prsosur. Allahu na trheq vmendjen n nj nga ajetet e Tij mbi prsosmrin dhe maturin n krijimin e universit: (Ai sht q) Vetm Atij i takon sundimi i qiejve dhe i toks, Ai nuk ka as fmij e as shok n sundimin e Tij. Ai krijoi do gj, duke e prsosur n mnyr t qart e t matur. (Furkan, 2) Llogaritjet e probabilitetit e prgnjeshtrojn Rastsin Gjithka q studiuam deri tani tregon haptazi se do ekuilibr numerik q u prcaktua menjher pas Big Bengut, ka nj rndsi me t vrtet jetike pr vazhdimsin e racs njerzore. Pra, si fuqia shprthyese, vlerat e katr forcave themelore dhe t gjitha ato ndryshore, t cilat do ti analizojm n faqet vijuese, jan harmonizuar n at mnyr q t formojn nj univers ku t mund t jeto- het dhe kjo harmoni sht prllogaritur me delikatesn m t madhe. N kt pik le t marrim n dor pretendimin e rastsis (koinidencs) t materializmit. Rastsia sht term matematikor dhe nse dika mund t rea- lizohet me an t rastsis mund ta llogarisim n saje t matematiks s proba- bilitetit. Le ta shohim s bashku. Vall, sa sht mundsia q nj univers, i cili na jep mundsin e jets, t jet vetformuar rastsisht s bashku me t gjitha ndryshoret fizike? Nj e bi- lionta e bilionit? Nj e trilionta e trilionit, t trilionit? Apo m tepr? Kt shifr e zbuloi matematicieni i njohur anglez Roxher Penrouz, shok i ngusht pune me Stefan Hauking. Duke futur n llogaritje t gjitha ndryshoret fizike evidentoi se n sa forma t ndryshme mund t rreshtoheshin, dhe pr t formuar nj mjedis ku mund t jetojn gjallesat prcaktoi rezultatet e proba- biliteteve t tjera t mundshme t Big Bengut. 33. HARUN JAHJA 37PROBABILITETI PR T FORMUAR NJ UNIVERS KU MUND T KET JET:Llogaritjet e matematicienit anglez Roxher Penrouz demostruan se probabiliteti i 123 formimit t rastsishm t nj universi t prshtatshm pr jetes sht 1 n 10 10 . Pr t prkufizuar kt numr fjala e pamundur mbetet e pafuqishme. 1000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000 100000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000Probabiliteti i gjetur nga Penrouz ishte 10 10 .123sht e vshtir bile t mendohet se kuptim ka ky numr. N mate- matik nj numr i shkruar n formn 10123 do t thot, 1 i ndjekur nga 123 zero. Kjo sht nj shifr astronomike, e cila sht m e madhe se numri i mbledhjes i t gjith atomeve t universit, pra, 1078. Por numri i gjetur nga Penrose sht shum her m i madh se ky i fundit.Kt shifr le t mundohemi ta shpjegojm me disa shembuj: 103 do t 3 thot 1000. 1010 do t thot nj numr, i cili formohet nga nj 1 i ndjekur nga 1000 zero. Nse pas 1 vendosim nnt zero kjo formon 1 miliard, 12 zero, 1 trilion... Por t vendossh pas numrit 1* 10123 zero nuk mund t prkufizohet apo t ket nj emrtim as n matematik.N termat praktike n matematik probabilitetet m t vogla se 1 n 1050 nnkuptojn nj probabilitet zero. Por numri i Penrouz ishte nj numr tri- liarda t triliardit her m i madh se ky. Ai numr formohet nga 1 i pasuar prej 10123 zerosh. Shkurtimisht ky numr na tregon pamundsin pr t shpjeguar universin nprmjet rastsis.Roxher Penrouz bn kt koment mbi kt numr q i kalon muret e logjiks: 34. 38 KRIJIMI I UNIVERSIT Roger Penrose: Ky numr na tre- gon edhe njher mprehtsin dhe saktsin e q- llimit t Krijuesit. Ky numr, na tregon edhe nj her mprehtsin dhe saktsin e qllimit t123 Krijuesit, pra, nj mundsi n 10 10 . Ky sht me t vrtet nj numr i jashtza- konshm. Kt asnj njeri nuk mund t arrij ta shkruaj n formn e nj numri natyror sepse i duhet t shtoj pas numrit 1 edhe 10123 zero. Edhe sikur ti shtojm nga nj zero n vend t t gjith protoneve dhe neutroneve t universit prsri do ta kishim t vshtir t prfitonim nj numr t till.26 Kto shifra, t cilat prkufizojn saktsin e ekuilibreve dhe t projekti- mit (dizenjimit) luajn nj rol themelor q i tejkalon kufinjt e inteligjencs son. Jan tregues q vrtetojn se universi kurr nuk mund t jet fryt i rastsis por ashtu si e shprehu edhe Penrouz, demostrues i mprehtsis dhe i saktsis s Krijuesit. N fakt pr t kuptuar se universi nuk sht fryt i rastsis, nuk sht e nevojshme t dihen kto llogaritje probabiliteti q treguam m lart. Sepse do person q hedh nj sy prreth mund ta perceptoj kudo n univers kt krijim t qart. Padyshim q pas nj shprthimi t rastsishm me radhitjen vetvetiu t atomeve nuk mund t formohet nj univers i prsosur, e brenda tij sisteme, Dielli, Toka, njerzit n t, kafsht, bimt, insektet dhe gjithka tjetr. Detajet q evidentojm kudo nga kthejm kokn ne, jan nj nga nj, argumente t ekzis- tencs s Allahut, fuqis s Tij supreme dhe t nj krijimi t vullnetshm. Por kt mund ta konceptojn vetm ata njerz q arrijn t arsyetojn: sht fakt se n krijimin e qiejve e t toks, n ndrrimin e nats e t dits, t ani- jes q lundron n det q u sjell dobi njerzve, n at shi q e lshon Allahu prej s 35. HARUN JAHJA39 larti e me t ngjall tokn pas vdekjes s saj dhe prhap n t nga do lloj gjallese, n qarkullimin e errave dhe reve t nnshtruara mes qiellit e toks, (n t gjitha kto), ka argumente pr nj popull q arsyeton. (Bekare, 164) T shohsh (plotsisht) t vrtetn Ashtu si studiuam deri tani, shkenca e shekullit t 20-t na ka treguar shum argumente bindse, t cilat argumentojn krijimin e universit nga Allahu. Nocioni Parim Human (Anthropic Principle) tregon se n kt sistem nuk ka vend pr rastsin dhe se do detaj i universit sht i programuar posarisht pr njeriun. Ana interesante sht se nj pjes e madhe e shkenctarve, t cilt me an t zbulimeve arritn n konkluzionin se universi nuk mund t komentohet nprmjet rastsis por q faktikisht pr shkak t pikpamjeve t tyre materia- liste, nuk ishte ky rezultati q krkonin. Asnj prej shkenctarve si Pol Devis, Arno Penzias, Fredi Hoil, Roxher Penrouz, prej t cilve shkputm thnie t ndryshme, nuk kan qen fetar. Duke br krkime nuk kan synuar t gjejn argumente mbi ekzistencn e Zotit. Por t gjith, edhe pse nuk e dshironin nj gj t till arritn n prfundimin se i vetmi shpjegim pr universin sht ky projek- tim madhshtor i vetdijshm. Astronomi amerikan Xhorxh Grinshtajn n librin e tij The Symbiotic Universe (Universi Simbiotik), kt gj na e rrfen kshtu: Si mund t jet e mundur kjo (projektimi i ligjeve t fiziks posarisht pr jetn)? Tek analizojm argumentet, prballemi me kmbngulje me nj fakt t rndsishm: duhet q t ket hyr n kontakt nj inteligjenc e mbinatyrshme. Vall pr nj ast edhe pse nuk patm nj qllim t till po ballafaqohemi me argumente shkencore mbi pranin e nj Ekzistence Hyjnore?27 Grinshtajn, i cili sht nj ateist, pyetjes t ciln e filloi me vall po mundohet ti shmanget realitetit sikur nuk e v re at. Por shum shkenctar t tjer, t cilt nuk i afrohen me paragjykime shtjes, e pohojn me z t lart se uni- versi sht i krijuar posarisht nga ana e Zotit pr jetn e njeriut. Astrofizikanti amerikan Hjuxh Ros n nj shkrim me titull Projektimi dhe Parimi Human e prfundon kshtu: Universin nga mosekzistenca duhet ta ket krijuar medoemos nj Krijues Suprem dhe Inteligjent. Nj Krijues duhet ta ket projektuar planetin Tok. Dhe prsri po ky Krijues Suprem dhe Inteligjent duhet ta ket projektuar jetn. 36. HARUN JAHJA 41 Kshtu q shkenca e argumenton krijimin: Zoti ekziston dhe sht krijuesi i do qenieje ka shihet dhe nuk shihet prreth. Ai sht i vetmi Krijues, Zot i pro- jektimit dhe ekuilibrit n qiej dhe n tok. Nga ana tjetr, sot materializmi sht hedhur jasht kufinjve t shkencs dhe tashm prjetohet si nj bestytni. Mbi kt fakt studiuesi i gjenetiks, amerikani Robert Grifits thot me humor: Kur krkoj pr vete nj ateist pr t diskutuar shkoj gjithmon n departamentin e filozozofis. Sepse tani e tutje n departamentin e fiziks nuk del dikush i till. Duke e prmbledhur, cilindo ligj t fiziks apo ndryshore, do t vrejm se kto zotrojn vlera posarisht pr t mundsuar jetn n tok. N lidhje me kt Pol Devis n paragrafin e fundit t librit t tij me titull The Cosmic Blueprint (Plani Kozmik) shpjegon se: ideologjia e nj projektimi vjen sunduese mbi gjithka.30 Padyshim projektimi i universit do t thot krijim dhe programim nga ana e Zotit. Ekuilibret delikat n univers jan argumente t qarta mbi artin e eprm krijues t Allahut, t do krijese, qoft e gjall apo inorganike. Ky pr- fundim n t cilin arriti shkenca nuk sht asgj tjetr vese pohimi i s vrtets t informuar nga Kurani 14 shekuj m par: Vrtet, Zoti juaj, Allahu sht Ai q krijoi qiejt dhe tokn brenda gjasht ditsh, pastaj qndroi mbi Arshin, Ai e mbulon ditn me nat, q me t shpejt e krkon at (mbulimin e drits s dits), edhe dielli, edhe hna e edhe yjet i jan nn- shtruar sundimit t Tij. Ja, vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhruar sht Allahu, Zoti i botve. (Araf, 54) 37. K r e u I I I RITMI I ATOMEVENse kompleksi i punve t realizuara n thellsi t natyrs kuptohet me vshtirsi edhe nga njerzit m inteligjent t bots, si mund t mendojm q kto (pun) jan fryt i aksiden- teve apo i nj rastsie t verbr? Pol Devis, profesor i fiziks teorike31 38. 44KRIJIMI I UNIVERSIT ipas mendimit t prbashkt t shkenctarve, Big Bengu ngjau 17 miliard S vjet m par. Trsia e materieve q prbjn universin, ashtu si e thek- suam edhe n pjest e kaluara, jan t krijuara nga mosekzistenca dhe t for- muluara n nj ekuilibr t jashtzakonshm. Por universi i shfaqur pas Big Bengut mund t ishte nj vend krejt ndryshe nga ky q jetojm ne sot. Psh, sikur vlerat e katr forcave themelore q i prmendm n faqet e mparshme t ishin pak m ndryshe, universi do t formohej vetm nga rrezati- mi. N nj univers t till sigurisht q nuk mund t ekzistonin galaktikat, yjet, planetet dhe t jetonin njerzit. Por fal krijimit t ktyre katr forcave fizike n nj mnyr t prsosur pas Big Bengut, erdhn n jet atomet themeli i asaj q ne e quajm materie. Sipas pohimit t prbashkt t shkenctarve, 14 sekonda pas Big Bengut filluan t formoheshin 2 atomet m t thjesht t universit: Hidrogjeni dhe Heliumi. Pas Big Bengut nxehtsia e universit filloi t ulet me shpejtsi dhe ato- met e hidrogjenit dhe t heliumit filluan t shfaqen me prhapjen me shpejtsi t materies n univers. E thn ndryshe universi fillestar pas Big Bengut ishte nj grumbull gazi hidrogjeni dhe heliumi. N qoft se universi do t qndronte gjithmon n kt gjendje, n t nuk do t formohej kurr jeta, yjet, planetet, gurt, toka, pemt apo njerzit. Do t ishte nj univers ku notojn n hapsirn boshe dy gaze t ndryshm, dmth, nj univers i pajet. Por si sht e mundur q n nj univers t prbr nga gaze, t shfaqen ele- mente m t rnd, si karboni, i cili sht elementi themelor i jets pr gjallesat? Shkenctart, duke br krkime mbi kt pyetje u prballn me zbulimet m t habitshme t shekullit t 20-t. Struktura e elementeve Kimia sht shkenca q studion strukturn e brendshme t materies, pr- brjen e saj kimike, vetit dhe transformimet q psojn. Baza e kimis moderne sht tabela periodike. Kjo tabel e formuar pr her t par nga kimisti i njohur rus Dimitri Ivanovi Mendelejev, sht formuluar sipas strukturs s tyre atomike. N krye t tabels z vend hidrogjeni sepse sht elementi m i thjesht. N brthamn e tij gjendet vetm nj proton dhe gjithashtu rreth brthams s tij rro- tullohet vetm nj elektron. Protonet jan grimca q zen vend n brtham t atomit dhe mbartin ngarkes elektrike pozitive (+). N tabel vendin e dyt e z heliumi, i cili ka 39. HARUN JAHJA45elektroni (-)neutroniprotoni (+)(i pa ngarkuar) vetm 2 protone. Karboni 6 dhe oksigjeni 8 t tilla. Elementet mund ti veojm nga njri-tjetri sipas numrit t protoneve q mbartin n brtham. S bashku me protonin grimca tjetr q merr pjes n brtham, sht neu- troni. Neutronet nuk kan ngarkes elektrike, edhe vet emri i tyre do t thot i pangarkes. Elementi i tret themelor prbrs i atomit sht elektroni me ngarkes elek- trike negative (-). Elektronet n t kundrt t 2 elementeve t tjer q ndodhen n brtham, zn vend prreth saj. N do atom ka aq elektrone sa numri i proto- neve. Ngaq kan ngarkes elektrike t kundrt, elektronet trhiqen nga ana e pro- toneve pr n qendr por n saje t shpejtsis s tyre t madhe mbrohen nga kjo trheqje. Si e tham edhe m par elementet ndryshojn nga njri-tjetri nga struk- tura e tyre atomike. Diferenca q e veon atomin e hidrogjenit nga ai i hekurit sht numri i elektroneve/protoneve; t hidrogjenit q sht 1 dhe ai i hekurit q sht 26. E rndsishme n kt pik sht se ligjet e natyrs nuk e lejojn trans- formimin e tyre n nj tjetr element. Sepse transformimi i nj elementi n nj tjetr krkon ndryshim t numrit t protoneve n brtham. Protonet lidhen me 40. 46KRIJIMI I UNIVERSIT njri-tjetrin nga forca m e madhe fizike, ajo e forcs s fuqishme brthamore dhe vetm me nj reaksion brthamor mund t ndryshojn vend. Vetm se t gjith ato reaksione t realizuara n kushte toksore, jan reaksione me baz elektronin q nuk ndikon fare n brtham.Alkimia (parashikuese, lajmtare) ka qen nj nga shkencat m popullore n Mesjet. Alkimistt pr vet shkakun se nuk i dinin prfundimet e msiprme mbi elementet dhe tabeln periodike, fantazonin sikur elementet transformo- heshin n njri-tjetrin dhe u munduan pr nj koh t gjat t transformonin n ar, element si hekuri. Faktikisht alkimia n kushtet toksore sht e pamundur. Shndrrimi i nj elementi n nj tjetr arrihet vetm n nxehtsi tmerrsisht t larta. Nxehtsia e duhur sht aq e lart aq sa mund t gjendet vetm n zemr t yjeve.Qendrat Alkimike: Gjigandt e KuqTemperatura e krkuar pr transformimin e nj elementi n nj tjetr sht o prafrsisht 10 milion C. Prandaj nj alkimi reale mund t zbatohet vetm ndr yje. N yjet me madhsi mesatare si t Diellit vazhdimisht hidrogjeni shndrrohet n helium dhe kshtu lirohet nj energji e madhe.Tani duke i mar parasysh kto dije themelore mbi kimin, le t kujtojm gjendjen pas Big Bengut. N univers ekzistonin vetm atomet e hidrogjenit dhe heliumit. Astronomt besojn se Dielli dhe tipet e yjeve si ai jan t formuar nga shtllunga t mdha resh (nebula) t formuara nga kto atome t ndikuara nga kushte atmosferike t programuara posarisht. Por prsri universi do t mbetej nj lmsh i madh gazi i pajet. Pr t mundsuar jetn duhet t kryhet nj funk- sion tjetr, kthimi i ktyre dy gazeve n elemente t tjer m t rnd si karboni, oksigjeni etj.Qendra e prodhimit t ktyre elementeve t rnd jan gjigandt e kuq, pra, Dielli dhe yjet e tjer 50 her m t mdhenj se ai.Gjigandt e kuq jan m t nxeht se tipet e yjeve si Dielli dhe pr kt shkak arrijn t kryejn gjra q nuk mund ti bjn yjet normale: transformojn n atome karboni ato t heliumit. Por ky shndrrim nuk realizohet aq leht. Si shprehet edhe astronomi amerikan Grinshtajn n thellsi t ktyre yjeve reali- zohet nj funksion shum i jashtzakonshm.32Pesha atomike e heliumit sht 2; dmth, n brthamn e tij ka 2 protone. Ndrsa pesha atomike e karbonit sht 6, dmth, ka 6 protone. N mes t nxeht- 41. Gjigandt e kuq jan yje 50 her m t mdhenj se Dielli yn. N thellsi t ktyre yjeve realizohet nj funksion shum i jashtzakonshm. 42. 48KRIJIMI I UNIVERSITBrthama e HeliumitBrthama e Karbonit sis marramendse t ktyre gjigandve t kuq bashkohen 3 atome heliumi dhe formojn nj atom karboni. Kjo sht periudha m themelore alkimike pas Big Bengut pr t mundsuar ekzistencn e elementeve t rnd n univers. Por na duhet tiu trheqim vmendjen n nj pik. Atomet e heliumit nuk jan materie q kur bashkohen ngjiten si magnet. Prandaj duket si e pamundur q tre atome t till t bashkohen dhe t formojn nj atom t karbonit. Po, si pro- dhohet karboni ather? Kjo realizohet me an t nj procesi me dy faza. Fillimisht bashkohen dy atome heliumi dhe formohet kshtu nj formul e ndrmjeme me katr protone e katr neutrone. Me ndrhyrjen e nj atomi tjetr t heliumit n kt formul t ndrmjeme formohet atomi i karbonit me 6 protone e 6 neutrone. Formula e ndrmjeme quhet berilium. Ky i fundit q shfaqet te gjigandt e kuq prmban 4 protone e 4 neutrone. Beriliumi ka nj struktur t paqn- drueshme n krahasim me beriliumin q gjendet n tok. Beriliumi, i cili formo- het te gjigandt e kuq sht nj version ndryshe i tij. N gjuhn e kimis ktij i thon izotop. Ajo pik, e cila i habiti fizikantt q vite me radh studionin mbi kt sht- je sht paqndrueshmria anormale e gjendjes s izotopit t beriliumit, i cili for- mohet te gjigandt e kuq. sht aq i paqndueshm saq pikrisht pas 0.000000000000001 sekondash shkatrrohet plotsisht! Ather si sht e mundur q nj atom i heliumit t bashkohet rastsisht dhe t transformoj n karbon, nj izotop beriliumi, i cili n ast sa formohet 43. HARUN JAHJA 49 Izotopi tepr i paqndrueshm i beriliumit i Izotopi i qndrueshm i beriliumit cili formohet brenda gjigandve t kuq q gjendet n tokzhduket? sht aq e pamundur saq nj person q hedh (flak) dy tulla ku brenda0.000000000000001 sekondash ti bashkangjis atyre nj t tret dhe n ktmnyr t ndrtoj nj ndrtes. Po, si arrihet ather ky proces te gjigandt e kuq?Kjo pyetje pr dhjetra vjet me radh i bri kurioz t gjith fizikantt e bots easkush nuk arriti t gjej nj prgjigje t sakt. I pari q hodhi drit mbi kt sht-je ishte astrofizikanti amerikan Edvin Salpeter. Salpeter pr her t par iu prgjigjpyetjes misterioze me konceptin rezonanc atomike. Rezonanca dhe Rezonanca e Dyfisht Rezonanca sht harmonia e dy frekuencave (dridhjeve) me njra-tjetrn tdy materieve t ndryshme. Fizikantt aplikuan shembuj t ndryshm pr t shpjeguar rezonancnatomike. Nj nga kto sht shembulli i lisharses: Mendoni sikur keni shkuar nnj park lodrash dhe atje po tundni nj fmij n lisharse. Lisharsja, e cila n fi-llim nuk lvizte fillon t fitoj shpejtsi me shtytjen tuaj dhe fillon t lviz sa para-mbrapa. Ju qndroni pas lisharses dhe ndrsa ajo ju afrohet pran e shtyniprsri. Por nse e vreni me kujdes, duhet ta tundni n mnyr harmonike. Nsenuk e llogaritni mir kohn e saj, lisharsja prplaset n an duke prishur ritmindhe humbur ekuilibrin. Nse do t mundohemi ta shprehim me gjuhn e fiziks, kjo prbn at qquhet harmonia e frekuencave, pra, koncepti rezonanc. Lisharsja ka njfrekuenc; psh, do 1.7 sekonda vjen te pika q ndodheni ju. Edhe ju duke pr- 44. 50KRIJIMI I UNIVERSIT dorur duart e shtyni at n nj interval prej 1.7 sekondash. Nse do ta shtynit pak m fort ather frekuenca do t ulet dhe ju duhet ta shtyni at do 1.5 apo 1.4 sekondash. Nse e arrini kt harmoni, pra, nse kapni rezonancn, arrini ta shtyni n mnyr t ekuilibruar lisharsen. E nse nuk e arrini dot rezonancn e saj as lisharsja nuk do t tundej.33 Ashtu si lkundja n harmoni e dy objekteve jep rezonanc, rezonanca e nj trupi realizon edhe lvizjen e nj trupi t palvizshm. Shembujt e saj prjetohen tek instrumentet muzikore. Kjo quhet rezonanc akustike dhe psh, mund t pr- jetohet midis dy violinave t akorduara njlloj. Nse i biem njrs prej ktyre dy violinave, i njjti akord do t prsritej edhe te violina tjetr si pasoj e dridhjeve t zrit. Pr shkak se t dyja violinat jan programuar n t njjtn dridhje, lvizja e njrs ka ndikuar edhe tjetrn.34 Kto rezonanca q i vzhguam te lisharsja apo te violinat, jan rezonanca t thjeshta dhe t lehta pr tu kapur. Por disa rezonanca t tjera n fizik nuk jan kaq t thjeshta. Veanrisht rezonancat midis brthamave t atomeve, t cilat jan t ndrtuara mbi ekuilibra tepr delikat. do brtham ka nj nivel energjie natyral. Fizikantt kt arritn ta zbu- lonin pas shum krkimesh t gjata. U dallua se nivelet e ktyre energjive ishin shum t ndryshme. Por n disa raste shum t rralla u zbulua se midis disa brthama atomesh prjetoheshin rezonanca. N saje t ksaj rezonance brthamat e atomeve fitojn nj harmoni midis njra-tjetrs. Kjo ndihmon reaksionet brthamore, t cilat ndikojn brthamat.35 Edvin Salpeter q krkoi t kuptonte se si arrihej prodhimi i karbonit te gji- gandt e kuq, parashtroi se nj rezonanc e till ekziston edhe midis brthamave t berilimit dhe heliumit. Ai deklaroi se sht nj mundsi e madhe q n saje t ksaj rezonance atomet e heliumit ngjiten (bashkohen dhe shkrihen) me ato t beriliumit dhe kjo ngjarje te gjigandt e kuq mund t shpjegohet vetm n kt mnyr. Por llogaritjet e bra i hodhn posht pretendimet e tij. Fredi Hoil ishte personi i dyt i rndsishm i adresuar n kt pyetje. Hoil iden e Salpeterit mbi rezonancn e shpuri m tej dhe propozoi nj koncept t ri, rezonanc e dyfisht. Sipas tij te gjigandt e kuq duhet t ekzistoj nj rezo- nanc, e cila dy atome heliumi i kthen n berilium dhe rezonanca tjetr, e cila e bn strukturn e beriliumit t paqndrueshme dhe n at ast kushtzon q nj atom heliumi t ndrhyj n reaksion. Hoil nuk gjeti mbshtetje n tezn e tij sepse ishte nj mundsi shum e vogl ekzistenca e nj rezonance dhe kur flitej pr dy t tilla 45. HARUN JAHJA51Fredi Hoil ishte ai person, i cili zbuloi se te gji- gandt e kuq realizoheshin n nj ekuilibr t jashtzakonshm, reaksione brthamore. Hoiledhe pse ishte nj ateist, pohoi se ky ekuilibr nuk mund t formohet rastsisht dhe se kjo sht nj pun e programuar. kjo dukej si e pamundur. Hoil pa u dorzuar vazhdoi krkimet e tij dhe pas shum mat- jesh e llogaritjesh t holla arriti n nj kon- kluzion real pr t cilin m par askush nuk i jepte probabilitetin m t vogl. Tek bashko- heshin me an t rezonancs dy atomet e heliumit dhe formonin beriliumin brenda 0.000000000000001 sekondash nj helium i tret duke br po t njjtn rezonanc merr pjes n reaksion dhe formojn atomin e kar- bonit.Xhorxh Grinshtajn shkakun se pse kjo rezonanc e dyfisht ishte nj mekanizm kaq i jashtzakonshm, e tregon kshtu:Kjo ngjarje prbhet nga tri strukturashum t ndryshme nga njra-tjetra (helium, berilium, karbon) dhe dy rezonanca tveanta. sht e vshtir t kuptosh pse kto brthama atomesh punojn n kaq har-moni me njra-tjetrn... Reaksionet e tjera brthamore nuk funksionojn n nj gradkaq t jashtzakonshme me hallka t tilla t rastsishme e me kaq fat... Kjo sht enjjt sikur t zbulosh rezonancat e thella dhe t komplikuara midis nj kamioni, njmakine dhe nj biiklete. Pse kto struktura kaq t ndryshme me njra-tjetrn vepro-jn me kaq harmoni s bashku? T gjitha format e ekzistencs s jets n univers janformuar vetm n saje t ktij funksioni t mahnitshm.36N vitet vijuese u zbulua se edhe oksigjeni dhe disa elemente t till formo- heshin me t njjtat rezonanca t mahnitshme. Fredi Hoil ishte i pari q zbuloi kt funksion t jashtzakonshm n librin me titull Galaxies, Nuclei and Quasars (Galaktikat, Brthamat dhe Kuazart) pati arritur n konkluzionin se ky sht nj funksion aq i planifikuar saq kurr nuk mund t jet fryt i rastsis megjithse ai ishte nj ateist i betuar pohon se te rezonancat, t cilat arriti ti zbulonte, ekzistonte nj pun e programuar.37 Ndrsa n nj shkrim tjetr shkruan se: 46. 52KRIJIMI I UNIVERSIT Nse krkojm t prfitojm karbon apo oksigjen me an t nukleosintezs (bashkim brthamor) t yjeve, na duhet t programojm dy nivele t veant dhe ai programim q do t na duhet t bjm sht i njjti me at q ndodh kto aste n yje... Duke i filtruar kto fakte n arsyen ton arrijm t bjm kt koment: nj Inteligjenc mbinatyrore ka ndrhyr n fizik, kimi, biologji e nuk ekziston asnj forc e errt n natyr. Shifrat e dala n pah pas llogaritjeve ishin aq marramendse saq m detyrojn mua ti pranoj pa diskutuar.38 Hoil deklaron se edhe shkenctart e tjer, t cilt sillen sikur nuk kan kup- tuar gj, nuk do ti rezistojn m tepr ktij fakti: do shkenctar, i cili i studion kto argumente, besoj se do t arrij n t vetmin prfundim: Ligjet e fiziks, duke vzhguar prfundimet e dhna n yje, padyshim q jan t organizuara me dijeni (vullnet). 39 Prfundimi q arritn shkenctart mbas studimeve t gjata dhe t lodhshme mbi kto fakte, Kurani i ka deklaruar para 1400 vjetsh. Allahu n nj ajet e tregon harmonin n krijimin e qiejve si m posht: A nuk e keni par se si Allahu krijoi shtat pal qiej (n kate). (Nuh, 15) Dielli: Qendra e Vogl Alkimike Transformimi i heliumit n karbon, t cilin e shpjeguam m lart sht alkimia e gjigandve t kuq. Ndrsa te Dielli yn dhe tek yjet e tjer t ngjashm realizohet nj funksion alkimik m modest. Ashtu si e theksuam edhe n fillim, Dielli kthen atomet e hidrogjenit n helium dhe energjin e tij e fiton nga ky reak- sion brthamor. Edhe ky reaksion brthamor te Dielli sht aq i domosdoshm pr jetn ton po aq sa reaksionet e gjigandve t kuq. Prve ksaj, reaksioni brthamor te Dielli sht nj pun e programuar njsoj si te gjigandt e kuq. Elementi i par i reaksionit te dielli, i cili sht hidrogjeni, sht elementi m i thjesht i universit. N brthamn e tij z vend vetm nj proton. Ndrsa n at t heliumit gjenden dy protone dhe dy neutrone. Procesi q ngjet te dielli sht bashkimi i katr atomeve t hidrogjenit pr t formuar nj atom heliumi. Gjat ktij procesi lirohet nj energji shum e madhe. Pothuajse e gjith drita dhe nxe- htsia q vjen n tok, formohet nga ky reaksion brthamor brenda Diellit. Por ashtu si ndodh edhe te gjigandt e kuq, ky reaksion brthamor diellor vjen me nj ndrthurje procesesh t papritshme. Nuk mund t jet e mundur q 47. HARUN JAHJA 53 nxehtsia q arrin n siprfaqenxehtsia q deprtonn shtresn e siprmet hidrogjenitshtresa ehidrogjenit brthamheliumi N t vrtet Dielli sht nj reaktor i madh brthamor. Ai transformon vazhdimisht atomet e hidrogjenit n helium dhe n saje t ktij reaksioni liron nxehtsi. Por ajo q sht e rnd- sishme sht programimi aq mahnits i prllogaritur me nj ndjeshmri (delikates) t jashtza- konshme e ktyre reaksioneve brenda tij. M i vogli ndryshim te forcat, t cilat prcaktojn reak- sionin, do t shkaktonte shuarjen e Diellit apo hedhjen e tij n er brenda disa sekondash. katr atome, t cilat sillen rastsisht prreth, pr nj ast t formojn heliumin. Pr kt prsri nevojitet nj proces me dy faza. Fillimisht bashkohen 2 hidrogjene dhe na del n pah nj formul ndrmjetse me nj proton e nj neutron. Kjo formul quhet deuteron.Kush sht ajo forc, e cila bashkon dy brthama t ndryshme dhe e mban t qndrueshm deuteronin? Kjo forc sht forca e fuqishme brthamore, t ciln e prekm n kreun e kaluar. Kjo sht forca fizike m e madhe e universit. sht t miliardat e miliardit, t miliardit her m e madhe se forca trheqse e 48. 54KRIJIMI I UNIVERSIT Brthama hidrogjeni me nga nj protonBrthama e heliumit me dy protone dhedy neutrone Reaksioni kritik n Diell 1-N Diell me bashkimin e katr brthamave t ndryshme t hidrogjenit formohet nj atom heliumi. 2-Ky proces realizohet n dy faza. Fillimisht bashkohen dy hidrogjene dhe nxjerrin n pah brthamn deuteron. Ky transformim sht i ngadalt dhe prandaj Dielli digjet dalngadal. 3-Sikur forca e fuqishme brthamore t ishte pak m e madhe, n kt rast n vend t deuteronit do t formoheshin di-proton. Kshtu q struktura brthamore do t ndryshonte n ast dhe Dielli si prfundim i nj shprthimi t madh do t hidhej n er. Vetm pas disa minutash e gjith toka do t digjej nga flak t tmerrshme. Brthama hidrogjeni me nga nj protonBrthama e deuteronit me nj protondhe nj neutron