T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
AŞI İLE ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI
1
Dr. Bekir Mutlu GÜNGÖR
Soğuk Zincir Birim Sorumlusu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
2
AŞI ile ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR DAİRESİ
LOJİSTİK GBP
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
LOJİSTİK
Planlama
ve
Tedarik
Depolama
ve
Dağıtım
Soğuk Zincir İzleme
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Planlama ve Tedarik Birimi
• Aşı ve antiserum
• Soğuk Zincir Araçları
• Enjektör
• Güvenli Atık Kutusu
• Aşı Nakil Kabı
• Uzun Süreli Isı Kayıt Cihazı
• Karekodlama
• El Terminali
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ve Antiserumlar
DaBT-IPV-Hib (beşli kombine) OPV (Oral Polio)
DaBT-IPV (dörtlü karma) İnfluenza
Td Erişkin Kuduz Aşısı
KPA(Konjuge Pnömokok) Yılan Antiserumu
Kızamık At Kuduz Antiserumu
KKK İnsan Kuduz Antiserumu
Hepatit B (pediatrik) Akrep Antiserumu
DT Pediatrik Difteri Antiserumu
BCG At Tetanoz Antiserumu
Suçiçeği Aşısı İnsan Tetanoz Antiserumu
Hepatit A Aşısı Menenjit Aşısı 5
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
6
1995
(6 antijen)
2002
(7 antijen)
2010
(11 antijen)
2012
(13 antijen) BCG
Difteri
Boğmaca
Tetanoz
Kızamık
Polio (Oral)
BCG
Difteri
Boğmaca
Tetanoz
Kızamık
Polio (Oral)
Hepatit B
BCG
Difteri
Boğmaca
Tetanoz
Kızamık
Polio (Oral)
Hepatit B
Polio (Inaktif)
Hib
Kızamıkçık
Kabakulak
Pnömokok Kon.
BCG
Difteri
Boğmaca
Tetanoz
Kızamık
Polio (Oral)
Polio (Inaktif)
Hib
Kızamıkçık
Kabakulak
Pnömokok Kon.
Hepatit A
Su Çiçeği
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
7
Aşılamada Çocuk Başı Maliyet
2013 yılında 5 yaş altı bir çocuğun aşılanması için yaklaşık 120 USD harcanmaktadır. 2002 yılında ise bu miktar 5 USD idi. (Bu maliyetlere operasyonal giderler dahil değildir.) Aynı aşıların piyasa satış fiyatları toplamı 430 USD’dır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
8
Aşının Teslim Alınması
Kesin Kabul ve Depolama
Aşının Analizi
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
9
Yıllık İhtiyacın
Belirlenmesi
Kamu İhale Kanunu
Kapsamında Satın
Alımın Yapılması
Ürünlerin Aşı
Deposuna Teslim
Edilmesi
Ön Kabul
Muayenesinin
Yapılması Red
Analiz İçin Numune Alınması
ve Laboratuvara
Numunelerin Teslim Edilmesi
Uygun Uygun
Değil
Kati Kabulün
Yapılarak Stok
Girişlerinin
Yapılması
Ürünlerin
Firmaya İade
Edilmesi
Aşı Tedariği
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
10
Aşı ve İlaç Deposu 9.000 m2 kapalı alan 10.000 m2 açık alandan oluşmaktadır. Kasım 2013 tarihinde hizmete açılmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
11
8 adet
Kamyon # 118 adet Nakil Aracı
İl Halk Sağlığı
Deposu Toplum Sağlığı
Merkezi Son Kullanıcı
Merkez Depo
1 81 950 22000 3 ay 1 ay 1 ay
Aşı Dağıtımı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
AŞI DAĞITIMI
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ve İlaç Deposu
Aşı Nakil Kamyonu
Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Deposu
Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Nakil Aracı
Toplum Sağlığı Merkezi
Son Kullanıcılar (Aile Sağlığı Merkezi, Özel ve
Kamu Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri, Özel
Hekimler, Silahlı Kuvvetlere Bağlı Birimler, Özel
Poliklinikler)
12
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
13
Halk Sağlığı
Müdürlüklerinden Üçer
Aylık Dönemlerde
İhtiyaçlarının
Toplanması
Halk Sağlığı Müdürlüklerine
Gönderimi Yapılacak Aşı,
Antiserum ve Malzemelerin
Dağıtım Planının Yapılması
Dağıtımda Görev Alacak Personel
ve Araçların Belirlenmesi
Halk Sağlığı Müdürlüklerine Aşı ve
Antiserumların Teslimatının Yapılması
Araçlara DSÖ Prequalifikasyon
Listesinde Yer Alan Uzun Süreli Isı
Kaydı Yapan Digital termometrelerin
Yerleştirilmesi
Ürünleri Dünya Sağlık Örgütünün
Önerdiği Sevkiyat Kurallarına
Göre Araca Yüklemesi
Sevkiyat Dönüşü Sevkiyat
Raporu Düzenlenmesi ve
Tutanaklar ile Birlikte
Dosyalanması
Aracın Yola Çıkması ve Sevkiyat
Memurunun Frigofrik Kasanın
Sıcaklığını Takip Ederek (+) 2 °C - (+) 8
°C Arasında Sıcaklığın Korunmasını
Sağlaması
Aşı Dağıtımı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sevk Dönemleri
14
Aşının depolandığı yer Sevk dönemleri
Halk Sağlığı Müdürlüğü Üç ayda bir
Toplum Sağlığı Merkezi Ayda bir
Aile Hekimi/Hastane v.b.
Son Kullanıcılar
Ayda bir
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
15
2013 2014
Personel 27 30
Doz 48,229,035 53,599,735*
Km 393,338 318,889*
Kamyon 7+1 8
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
2005 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 5 2007 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 81
Halk Sağlığı Müdürlükleri Soğuk Hava
Deposu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
• Depo Bakımları
• Soğuk Zincir Malzemesi Kontrol
• Aşı Hacmi ve Depo Hesaplaması
• Dağıtım Planı
• FIFO
• Düzenli Miad Kontrolleri
• Depo Yerleşimi
• Depo konumu
• Envanter
GENEL İLKELER
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
18
Karekod Uygulaması
Flakon, ampul veya kullanıma hazır enjektör tekli paketlenmiş ise bu birimlere
ait karekod paketin üzerine yapıştırılıyor. Bir pakette birden fazla birim varsa
karekod paketin içerisine konuluyor.
Koli
Kutu
Paket
Palet
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
ÇOKLU DOZ TEKLİ DOZ
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Aşı Nerede
20
Miadı geçti
Soğuk Zincir kırıldı
Hatalı Stok
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Eniyileme (optimizasyon)
• Etkinlik
• Verimlilik
• Kayıt
• Gözden geçirme
• Eğitim
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
SOĞUK ZİNCİR
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Soğuk zincir, bir aşının etkinliğini üretiminden kişiye uygulanana
kadar koruyan ve ihtiyacı olanlara yeterli miktarda etkin aşının
ulaşmasını sağlayan insan ve malzemeden oluşan sistemdir.
Kullanılan aşılar etkin değilse, %100 aşılama hızlarına ulaşılsa bile
bağışık bir toplum oluşturma hedefine ulaşılamayacaktır. Bu nedenle
soğuk zincir GBP’nın en önemli bileşenlerinden biri olarak büyük
önem taşımaktadır.
Soğuk Zincir
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
24
GENEL İLKELER
Soğuk zincir malzeme mevcudunun, her yıl,
Periyodik bakımları yapılmalı
Onarımı sağlanmalı,
İlgili malzemenin servis sözleşmeleri
yenilenmeli,
Yeni malzeme ihtiyacı belirlenmeli,
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Aşıların sıcaklık hassasiyetleri
Oran Aşı
OPV
Kızamık, KKK, IPV,Hib (liyofilize)
Su Çiçeği
BCG
DaBT , KPA,HepA
DT, Hib (liyofilize değil)
Td, TT, HepB
22.5.2015
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Aşıların donma hassasiyetleri
Oran Aşı
HepB
DaBT DT
Td
TT, KPA,HepA
Kızamık, KKK, Hib (liyofilize), BCG, OPV ve Su Çiçeği aşıları dondurulabilir
22.5.2015
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Üstten soğutmalı bir buzdolabı için buzdolabının;
Üst raf:
OPA, sulandırıcıları ayrı olmak üzere Hib, meningokok, BCG, KKK,
Kızamık, Kızamıkçık, Suçiçeği aşıları (dondurulabilir aşılar)
Orta raf: DaBT-İPA-Hib, Kuduz, KPA, DaBT-İPA aşıları
Alt raf: Hep B, Hep A, Td, DT aşıları ile PPD solüsyonu, aşı
sulandırıcıları ve tüm antiserumlar, yerleştirilmelidir.
*Aşı ile sulandırıcısı aynı pakette olan aşılar orta veya alt rafa
yerleştirilmelidir.
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
22.5.2015 28
Buzluk: Buz Aküleri
ÜST RAF OPA-Kızamık-KKK-Kızamıkcık-
Suçiçeği-BCG-Hib.
ORTA RAF 5 Lİ Karma-Kuduz-Grip Aşısı
Hep.A
ALT RAF KPA -Hep.B - Td-DT- PPD
Solusyonları - Aşı Sulandırıcıları
SEBZELİK Su Şişeleri
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Aşı flakonları ve paketleri, aralarında yeterli hava
akımı dolaşacak şekilde yerleştirilmelidir.
• Donmaya hassas olan aşılar buzdolabının soğutucu
kısmından uzakta tutulmalı,
• Aşılar orijinal kutularının içerisinde saklanmalı
• Buzdolabının duvarı ile temas ettirilmemelidir.
• Aşı yerleştirilmesinde, miadı yakın olan aşıların ön
kısımda bulunmasına dikkat edilmelidir.
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
En alt kısma (sebzelik) dolap ısısının sabit
tutulmasına yardımcı olmak üzere su bidonları
yerleştirilmelidir.
Uzun süreli elektrik kesintilerinde buzdolabı ısısı
düzenli olarak kontrol edilmeli ve kapak sık sık
açılmamalıdır. İzolasyonu iyi bir buzdolabında bu yolla genellikle 24 saat
süre ile ısı korunur. Daha uzun süreli kesintilerde acil durum planı
uygulanmalıdır. Elektrik kesintilerinde kesintinin süresi mutlaka öğrenilmelidir.
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
BCG, Kızamık, KKK, Kızamıkçık aşıları güneş ışığı gibi ultraviyoleye
hassastır.
Aşıların tahrip olmasının sebebi, ısının kümülatif etkisidir. Yani bir
kerede çok yüksek (30–35C üzeri) sıcaklığa maruziyet kadar,
birçok kereler daha az sıcaklıklara (10–30C arası) maruziyet de
aşıyı aynı derecede bozabilir.
Bir kez aşının etkinliği kaybolur ya da azalırsa, aşılar eski haline
döndürülemez, bu nedenle soğuk zincir süreklilik gerektirir.
Soğuk Zincir
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Polio, Kızamık, KKK, Kızamıkçık, Liyofilize Hib, Suçiçeği
ve BCG aşıları dondurulabilir aşılardır.
(Sulandırıcısı aynı pakette olan aşılar dondurulmamalıdır!!!)
DaBT-İPA-Hib, DT, Td, Hepatit B, Hepatit A ve KPA
aşıları ile liyofilize aşıların sulandırıcılarının hiçbir zaman
donmaması gerekir.
Soğuk Zincir
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
+2 ile +8 oC arasında Soğuk Hava
Depolarında OPV dışındaki aşılar
(-) 20 oC aşı dolaplarında OPV aşısı
saklanmaktadır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sürekli ısı kaydeden sistemler kullanılmalıdır.
Tüm aşı depo ve dolaplarında en az bir adet kalibrasyonu yapılmış uzun
süreli kayıt yapabilen (En az bir aylık süreyi gösteren) elektronik ısı
takip cihazı bulundurulması zorunludur.
Termometreler orta rafın orta bölümüne yerleştirilmelidir. Her sabah
mesai başlarken ve her akşam mesai bitiminde bu cihaz kontrol edilerek
alarm olmasa bile en düşük ve en yüksek sıcaklık kontrol edilmeli ve ısı
izlem çizelgesine işlenmelidir.
Uzun süreli kayıt yapabilen elektronik termometrenin arızalanabileceği
düşünülerek yanında mutlaka mekanik termometre bulundurulmalıdır.
Depo/Buzdolabı Isı Takibi
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Soğuk zincir kırılması tespit edildiğinde
• aşı ve antiserumların kullanımı durdurulmalı
• bir üst birime durum hakkında bilgi verilmelidir
• Sıcaklığa maruz kalan aşı ve antiserumlar için:
VVM’i olan aşıların VVM’i kontrol edilerek ve aşıların maruz kaldığı
sıcaklıklar ile kaçıncı kez maruz kaldığı göz önünde bulundurularak aşıların
kullanılıp kullanılamayacağı belirlenir. Karar verilirken sıcaklığın aşılar
üzerindeki kümülatif etkisi unutulmamalıdır.
Soğuk Zincir Kırılmasında Yapılması Gerekenler
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Soğuğa maruz kalan aşılar için:
Aşıların soğuğa karşı hassasiyetleri göz önünde
bulundurularak karar verilmelidir.
Aşılar donduğunda etkinliğini geri dönülemez olarak
yitirmektedir.
(dondurulabilir aşılar – mmr, bcg, opv, su çiçeği, kızamık -
hariç)
Soğuk Zincir Kırılmasında Yapılması Gerekenler
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
2011 yılında;
• Tüm aşı, antiserum ve aşı sulandırıcılarına karekod
zorunluluğu getirilmiştir.
• Karekod Destekli Aşı Takip Programı
oluşturulmaktadır.
• Tüm aşı ve antiserumlar sevk edilirken ve uygulanırken
karekod okutularak işlem yapılmaktadır.
• Amaç; Soğuk zincir yönetiminde, uygulama güvenliği,
etkin stok kontrolü ve erken uyarılı ısı takip sistemini
gerçekleştirmektir.
Karekod Uygulaması
37
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
•Aşıların etkinliğinin korunması ile Türkiye´de aşı
uygulamalarının iyileştirilmesi,
•Aşı güvenliğinin sağlanması ile bağışıklamanın arttırılması,
•Düzenli çalışmayan ya da yetersiz olan dolap ve odaların
kontrol altına alınarak, aşı ve anti-serumların bozularak
imha edilmesinin önlenmesi,
•Enerji kesintilerinde uyarı sisteminin devreye girmesiyle
gerekli acil eylem planına geçişin sağlanması,
•İmha edilmesi gereken aşıların belirlenmesi,
•Yapılan hataların tespiti ve olası hataların önlenmesi,
•Maddi kayıpların önlenmesi,
•Soğuk zincire ilişkin istatistik ve raporların üretilmesi.
Programın Amacı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
39
Aşının Adı ve Ulusal
Kod
T.C. Sağlık Bakanlığı
standart matriks
yapısı
Karekod içerisinde hangi bilgiler var?
Lot no.
Son Kullanım
Tarihi
Üreticinin Adı
Koli-Paket İçeriği
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Isı Takip Sistemi
22.5.2015 40
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Stok Kontrol Programı
22.5.2015
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
AŞI ANTİSERUM SOĞUK ZİNCİR VE STOK
TAKİP SİSTEMİ
• Karekod kullanılarak stok ve ısı takibinin yapılması amacı ile program temin edilmiştir. Kurumumuzun tedarik etmiş olduğu aşıların uygulaması yapılan tüm birimlerde 2014 yılında sistemin kullanıma başlanmıştır.
• Ürünlerin merkez depoya kabulünden sonra aşılar Karekod sistemi kullanılarak stoklanmaktadır. Halk Sağlığı Müdürlüklerine sevk edilirken yine karekod okutularak sevk edilmekte ve il depolarında da aynı şekilde stoklanmaktadır. Son kullanıcılar tarafından aşı uygulanacak kişinin T.C. numarası ile aşının karekodu eşleştirilmektedir.
42
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
43
•Buzdolabı üreticileri ile aşıya özel buzdolabı
üretimine yönelik görüşmeler yapılmaktadır.
.
Aşı Saklama Dolabı;
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TEŞEKKÜRLER…