doświadczenia polskiej i europejskiej kampanii rady europy

obywatelstwo nękanie edukacja o prawach człowieka wrogość tolerancja

romofobia solidarność ksenofobia sprawiedliwość przestępstwo

nietolerancja szacunek seksizm różnorodność rasizm pokój nacjonalizm

uprzedzenia uczestnictwo antysemityzm równość homofobia bezpieczeństwo

godność islamofobia wolność dyskryminacja demokracja nienawiść

ZAKŁADKI Przeciwdziałanie mowie nienawiści

w sieci PoPrzez edukację o Prawach człowieka

ZA

KŁ

AD

KI P

rzeciwdziałanie m

owie nienaw

iści w sieci poprzez edukację o praw

ach człowieka

Działania Rady Europy na rzecz demokracji są silnie zakorzenione w systemie edukacji – dotyczy to zarówno nauczania w szkołach, jak i procesu uczenia się demokratycznych praktyk przez całe życie poprzez wykorzystanie metod edukacji nieformalnej. Edu-kacja o prawach człowieka i edukacja obywatelska stanowią integralną część działań koniecznych dla zapewnienia trwałości demokracji.

Mowa nienawiści jest jednym z najbardziej niepokojących przejawów rasizmu i dys-kryminacji, które występują w całej Europie i znalazły podatny grunt w Internecie oraz mediach społecznościowych. Mowa nienawiści w sieci to jednak tylko wierzchołek góry lodowej nietolerancji i etnocentryzmu. Oddziałuje ona bezpośrednio na mło-dych ludzi, którzy stają się zarówno sprawcami, jak i ofiarami naruszeń praw człowie-ka w sieci. Europa potrzebuje dziś, aby młodzi ludzie zadbali o prawa człowieka i je chronili. Jest to konieczne dla przetrwania demokracji.

Podręcznik Zakładki powstał jako wsparcie Kampanii młodych na rzecz praw czło-wieka w internecie „Bez nienawiści”. Publikacja ta ma służyć edukatorom zajmującym się problemem mowy nienawiści w sieci z perspektywy praw człowieka zarówno w ra-mach formalnego systemu edukacji, jak i poza nim. Podręcznik został opracowany z myślą o młodzieży w wieku od 13 do 18 lat, przy czym poszczególne ćwiczenia można dostosować do potrzeb pozostałych grup wiekowych.

Rada Europy jest jedną z najważniejszych europejskich organizacji zajmujących się

prawami człowieka. Obejmuje 47 państw członkowskich, spośród których 28 należy

również do Unii Europejskiej. Wszyscy członkowie Rady Europy podpisali Europejską

Konwencję Praw Człowieka, która ma zapewniać ochronę praw człowieka, wartości

demokratycznych oraz rządów prawa. Europejski Trybunał Praw Człowieka nadzo-

ruje wdrażanie Konwencji w państwach członkowskich.

www.coe.int

www.nohatespeechmovement.org | www.beznienawisci.pl

DOBRE PRAKTYKI

Wydawca:Stowarzyszenie „Polis”Koordynator Kampanii Rady Europy „Bez nienawiści” w PolscePlac Defilad 1/1212, 00-901 [email protected]

Publikacja wydana dzięki Programowi Obywatele dla Demokracji finansowanemu z funduszy EOG.

Zdjęcia na okładce dzięki uprzejmości (od lewej do prawej):• Rady Europy• No Hate Ninja Project• Földi László • Horváth Dániel• Słowackiego Komitetu Kampanii „Bez nienawiści”

Zdjęcia w środku publikacji:Alicja Szulc: str. 6, 52, 72, 88Filip Błażejowski: str. 17Węgierski Komitet Kampanii „Bez nienawiści”: str. 38Reuters: str. 15

Publikacja nieodpłatna, nie może być sprzedawana.

Uznanie autorstwa 3.0 Polska - Licencja pozwala na kopiowanie, zmienienie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy. http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

Wydanie IWarszawa 2016

REDAKCJA:

Jan Dąbkowski

AUTORZY:

Halina BortnowskaZbigniew BujakFilip BłażejowskiJan DąbkowskiBarbara JędrzejczykMaciej SopyłoUla Wierzbicka Igor WysockiAleksandra ŻegotaŁukasz Anders Natalia Baran Štěpán Pořízek

PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD:

Aleksandra Barmuta

Nienawiść jest ludzka, każdy człowiek jest do niej naturalnie wyposażony. Nienawidzą ludzie tacy jak my. Może nawet nam się zdarza? Jesteśmy do niej skłonni szczególnie w momentach emocjonalnych, gdy czujemy się zagrożeni albo niesprawiedliwie traktowani. Dodatkowym bodźcem może być atmosfera społeczna, polityczna czy medialna wzmagająca niechęć, antypatie, uprze-dzenia, pogardę czy wrogość. Swoje źródła nienawiść ma w wartościach, przez pryzmat których oceniane są działania, intencje i wartości innych ludzi. Najsmutniejsze jest to, że zwykle źródła tych wartości są oparte na dobru i odrzucają nienawiść.Uniknąć nienawiści lub przeciwstawić się jej (zarówno wewnętrznie, jak i na zewnątrz) można w większości przypadków dzięki wiedzy opartej na faktach, doświadczeniu i umiejętnościom komunikacyjnym. Ale nie wystarczy akcepto-wać czy być tolerancyjnym – te słowa dla mnie zakładają wyższość, są przeja-wem łaski, dają prawo decydowania o kimś innym. Nie jest to dla mnie spójne z ideą równości i praw człowieka.Nienawiść jest negatywna i nie powinna być traktowana jako narzędzie do zmiany sytuacji, reakcji na zło. Znamy z historii wiele przykładów, gdy erupcja nienawiści diametralnie zmieniała sytuację. Znów, u jej podstaw była motywa-cją do walki o lepszy świat, ale to nie jest etyczne narzędzie. Nie powinno się walczyć nienawiścią z nienawiścią. Nie można ulegać pokusie nienawistnego atakowania osób szerzących nienawiść.

BEZ NIENAWIŚCIJAN DĄBKOWSKI

Równościowe podejście bez nienawiści nie oznacza powszechnej miłości, zgo-dy, czy nawet bycia dla siebie miłymi. Spory są mechanizmem potrzebnym do zmian sytuacji. Idealnie przy zachowaniu szacunku dla oponentów i ich warto-ści – to są wzory demokratyczne. I tu przywołuję umiejętności komunikacyjne wspomniane wcześniej. Politycy, urzędnicy i funkcjonariusze – reprezentanci państwa i osoby chcące brać na siebie misję i odpowiedzialność za jego losy, powinni dawać przykład z góry, tworzyć dobre praktyki.Prawo w Polsce jest dobre – wiele krajów się na nim wzoruje. Gorzej z prakty-ką – m.in. ignorowaniem i ośmieszaniem osób dotkniętych nienawiścią. Warto nieco poszerzyć prawo o grupy szczególnie atakowane, ale nie trzeba go zaostrzać – to nie odstrasza. Ukaranie za nienawiść może dać sławę, podnieść status osoby szerzącej nienawiść, a nie musi zmienić nastawienia. Jak więc walczyć? Bliższe są mi działania prewencyjne, edukacyjne i świadomościowe. Trzeba pokazywać i oswajać różnorodność i jej naturę. Ale bieżącej sytuacji nie można pozostawiać osobom czy grupom, które są dotykane nienawiścią. Trze-ba wspierać odwagę, dawać przykład i narzędzia do reagowania na nienawiść, pokazywania solidarności, żeby nikt nie uważał zwrócenia uwagi na krzywdę drugiej osoby za stratę czasu czy działanie bez sensu. W ramach Kampanii Rady Europy „Bez nienawiści”, którą koordynuję w Polsce z ramienia Stowarzy-szenia „Polis”, staramy się wzmocnić szczególnie młode społeczeństwo, szkoły, grupy i młodzież do świadomości zagrożeń płynących z nienawiści. Próbujemy otwierać na różnorodność i aktywizować do działań przeciw mowie nienawiści (i na rzecz praw człowieka), szczególnie koncentrując się na Internecie.W tej publikacji zebraliśmy część polskich i europejskich doświadczeń przeciw nienawiści – dotyczących różnych narzędzi, tematów i grup, z którymi pracuje-my. Mam nadzieję, że zainspirują do działania.

Włączanie do działania 61

Animacja grupWięźniowieSłużba WięziennaPrawnicy

Materiały edukacyjne 83

X-meni Ćwiczenia do pracy z więźniamiJak ciekawie uczyć prawa nie=praw-nikó? Warsztat uczenia metodami aktywnymi w kontekście przeciwdzia-łania mowie nienawiściZrozumieć seksistowską mowę nienawiściKorzenie i gałęziePłeć wszystko sprzeda?

Prezentacja Podręcznika „Zakładki” 120

SPIS TREŚCI

Narzędzia kampanijne 9

FotoaktywizmHappeningMalowanie toreb Malowanie muralu

Dobre praktyki - Polska 19

Noc ŚwiątyńAkcja „Różne oblicza”Start-up! Laboratoria akcji i idei prze-ciw mowie nienawiściOpowiedz sięMamy głosŚląskie laboratorium idei & akcji: gościnnośćWojownicy jesieni życiaMuzułmanki_WarszawiankiHejt_Alert

Dobre praktyki - Europa 45

Europa - Regionalny autobus „Bez nienawiści”Norwegia - UtøyaPortugalia - No Hate Ninja ProjectLitwa - I love PandaBelgia - Gra stołowa WediActivist

Narzędzia kampanijne- Poradniki o działaniach

Barbara Jędrzejczyk

NA CZYM POLEGA NASZE DZIAŁANIE?

Robienie zdjęć osobom trzymającym kartkę z hasłem wzywającym do działa-nia, przeciwdziałania czy solidarności. Wizerunek wzmacnia przekaz, pokazuje jego konkretny, osobisty charakter.

W pierwszym kroku trzeba wybrać sprawę, wobec której chce się zabrać głos. Może to być naruszenie praw człowieka, konkretny przypadek lub powtarza-jąca się forma dyskryminacji. Hasło może być protestem przeciw problemowi lub wsparciem osób dotkniętych sytuacją. Może być też ogólnym wezwaniem lub deklaracją poparcia lub sprzeciwu. Drugi etap to pisanie haseł na kartkach. Trzeci to wykonywanie fotografii. Czwarty, to umieszczanie ich w internecie (blogi, strony internetowe) i mediach społecznościowych, co sprawia, że prze-kaz jest szerzej widoczny, a znajomi i rodzina mogą się do niego odnieść i włą-czyć się w działanie publikując swoje hasła. Osobom o przeciwnym poglądom, przekaz może dać do myślenia, może zachęcić do dyskusji i zmiany poglądu. Rozwinięciem akcji może być wyjście z inicjatywą do lokalnej społeczności – szkoły czy nawet miejscowości. Hasła mogą być przygotowane wcześniej bądź wymyślane na bieżąco przez przechodzące osoby. Warto do takiej akcji wybrać uczęszczane miejsce, aby nie martwić się o frekwencję. W efekcie powstaje album/galeria zdjęć, niosące odpowiedni przekaz. A także innych rozpozna-walnych i wpływowych osób.

FOTOAKTYWIZM

JAKIE SĄ JEGO CELE EDUKACYJNE?

Wzmocnienie odwagi i zaangażowania na rzecz innych i integracji społecz-nej. Uwraż- liwienie na problemy i zachęta do wyrażania postawy równości, sprzeciwu wobec dyskryminacji, a także solidarności z osobami dyskrymino-wanymi.

CZEGO POTRZEBUJEMY DO REALIZACJI?

Aparat fotograficzny (np. w telefonie) Kartki, flamastry Uczęszczane miejsce w szkole czy miejscowości

ILE TO KOSZTUJE?

Kartki, flamastry – 30 zł

GDZIE MOGĘ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ?

Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy „Polis” koordynujące Kampanię Rady Europy „Bez Nienawiści” w Polsce www.beznienawisci.pl

Amnesty International Polskawww.amnesty.org.pl


W ramach tej aktywności uczniowie i uczennice zaproszeni są do samodzielne-go wymyślenia i przeprowadzenia akcji happeningowej. Ważne jest, aby zorga-nizowane wydarzenie miało charakter artystyczny i było ograniczone czasowo, bo happening nie może trwać za długo.

Pierwszym krokiem jest wymyślenie koncepcji w nawiązaniu do planowanego tematu, którym uczniowie i uczennice chcą się zajmować. W happeningu można korzystać z haseł, obrazów, muzyki, gestów, krzyku, przedmiotów, postaci w przestrzeni. Happeningiem może być również flash mob.


Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowa-niem. Wzmoc- nienie postawy zaangażowania w działania na rzecz równości wszystkich ludzi. Rozwinięcie kreatywności i poczucia sprawczości w środo- wi-sku lokalnym.

HAPPENING


Wszystko zależy od pomysłu na happening. Na pewno się przydadzą ulotki, które będą od- nosiły się do akcji i które będzie można rozdać po jej zakoń-czeniu.

ILE TO KOSZTUJE?

Wszystko zależy od pomysłu na happening :)


Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy „Polis” koordynujące Kampanię Rady Europy „Bez Nienawiści” w Polsce www.polis.org.plStowarzyszenie Praktyków Dramy STOP-KLATKAwww.stop-klatka.org.pl


W ramach tej aktywności uczniowie i uczennice zaproszeni są do samodziel-nego stworzenia szablonów, które następnie wykorzystają podczas malowania toreb. Wzory graficzne, które znajdą się torbach powinny w swej koncepcji nawiązywać do tematyki praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji. Pierwszym krokiem jest dyskusja na temat tego, jakie dokładnie elementy powinny zaistnieć w projektach graficznych. Jeśli malowanie ma być realizowa-ne podczas obchodów jakiegoś szczególnego dnia np. Dnia przeciw islamo-fobii i nietolerancji religijnej, można wybrać kształty związane z tą konkretną tematyką.

Na tym etapie ważne jest przedstawienie podstawowych informacji na temat praw człowieka oraz grup społecznych narażonych na nierówne traktowanie. W kolejnym kroku, uczniowie i uczennice podczas burzy mózgów określają koncepcję graficzną szablonów, wybierają, a następnie rysują wzory graficzne, z których będą korzystać. Kolejnym krokiem jest przygotowanie szablonów, odrysowanie i wycięcie kształtów za pomocą nożyka, które zostaną za pomocą kolorowych sprayów lub farb przeniesione na torbę. Efektem jest stworzenie toreb o unikalnych wzorach niosących równościowy przekaz. Zamiast toreb lub dodatkowo można malować na koszulkach i innych materiałach.

MALOWANIE TOREB


Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowa-niem. Uwraż- liwienie na problemy i zachęta do wyrażania postawy równości, sprzeciwu wobec dyskryminacji, a także solidarności z osobami dyskryminowanymi.


Przybory do malowania (farby, wałki, kuwety, folia do stworzenia szablonów, nożyk do wycinania szablonów, stół, wkładka do toreb)

ILE TO KOSZTUJE?

Farby – ok. 300 zł (na ok. 100 sztuk toreb/koszulek) Wałki malarskie – 50 zł Folie na szablony – 50 zł Rękawiczki jednorazowe (ok. 50 sztuk) – 25 zł Torby/koszulki bawełniane – 460 zł za 100 sztuk , ale można pominąć ten koszt i skorzystać ze swoich toreb/koszulek


Grupa 3fala.art.pl - 3fala.art.pl Fundacja Klamra - klamra.orgStowarzyszenie Młodych Dziennikarzy „Polis” koordynujące Kampanię Rady Europy „Bez Nienawiści” w Polsce - www.polis.org.pl


W ramach tej aktywności uczniowie i uczennice zaproszeni są do samodziel-nego stworzenia muralu poświęconego prawom człowieka i przeciwdziałaniu dyskryminacji. W pierwszym kroku grupa dyskutuje na temat tego, jakie dokładnie elementy mają zostać namalowane na muralu. Na tym etapie ważne jest przedstawienie podstawowych informacji na temat praw człowieka oraz grup społecznych narażonych na nierówne traktowanie. W kolejnym kroku, uczniowie i uczennice podczas burzy mózgów określają koncepcję graficzną muralu i wybierają, a następnie rysują wzory graficzne, z których będą korzystać. Kolejnym krokiem jest przygotowanie szablonów, odrysowanie i wycięcie kształtów za pomocą nożyka w kartonie, które zostaną za pomocą kolorowych sprayów przeniesione na ścianę. Ostatecznym efektem działania jest naniesienie muralu, który powinien po-wstać w miejscu dostępnym i odpowiednio wkomponować się w otoczenie. Może pokryć istniejące na ścianach nienawistne napisy, może się pojawić np. na budynku szkolnym.

MALOWANIE MURALU


Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowa-niem. Wzmoc- nienie postawy zaangażowania w działania na rzecz równości wszystkich ludzi. Integracja uczniów ze środowiskiem lokalnym i z uczniami z innych klas i szkół.


Farby w sprayu Miejsce na stworzenie muralu (np. ściana, mur, elewacja szkoły) Nożyki, rękawiczki jednorazowe, brystol na szablony

ILE TO KOSZTUJE?

Farby w sprayu – ok. 500 zł (w zależności od wielkości muralu) Rękawiczki jednorazowe (ok. 50 sztuk) – 25 zł Bristol lub inny gruby papier do odrysowania i wycięcia szablonów – 100 zł Nożyki do wycinania szablonów – 50 zł


Grupa 3fala.art.pl 3fala.art.plFundacja Klamra klamra.orgStowarzyszenie Młodych Dziennikarzy „Polis” koordynujące Kampanię Rady Europy „Bez Nienawiści” w Polscewww.polis.org.pl

Dobre praktyki z różnych krajów

Dobre praktyki Polska

NOCŚWIĄTYŃ

W pierwszej Nocy Świątyń w 2015 r. wzięło udział 11 świątyń – Cerkiew Gre-kokatolicka, Cerkiew Prawosławna, Gurudwara Sikhijska, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Kościół Rzymskokatolicki, Kościół Starokatolicki Mariawitów, Meczet, Synagoga i Świątynia Baha’i. Społeczności związane z poszczególnymi świątyniami przygotowały programy kulturalno-edukacyjne – prezentacje modlitw i zasad wiary, warsztaty, zwie-dzanie, wykłady o historii religii, pokazy filmowe, koncerty, dyskusje, wystawy, poczęstunki. Chodziło o możliwość bezpośredniego spotkania z osobami z poszczególnych wspólnot, poznania ich tradycji i zwyczajów, a także zwiedze-nia miejsc kultu, do których na co dzień jest ograniczony dostęp.Noc Świątyń zorganizowaliśmy w weekend sąsiadujący ze Światowym Dniem Pokoju, który co roku obchodzony jest 21 września. To także dzień, który Kam-pania Rady Europy „Bez nienawiści” wyznaczyła na Międzynarodowy Dzień Działania Przeciw Nietolerancji Religijnej i Islamofobii.Podczas organizacji Nocy Świątyń wykorzystaliśmy format Nocy Muzeów. Chcieliśmy zorganizować wydarzenie, które będzie otwarte dla wszystkich, na które może przyjść rodzina z dziećmi, osoby starsze, osoby mniej zamożne, przypadkowi turyści (odpowiednia pora, atrakcje odpowiednie dla poszczegól-nych grup, wejście bez opłat). Podpisaliśmy porozumienia, precyzujące zadania stron (np. dystrybucję mate-riałów promocyjnych, kontakty z mediami) i wyznaczające osoby do kontaktu. Przed wydarzeniem uprzedziliśmy partnerów, że przy pierwszej może nie być tłumów. Zgłosiliśmy wydarzenia miastu i policji (warto o tym uprzedzić, żeby wizyta mundurowych nie zaskoczyła wspólnoty). Wydarzenia zapowiadało i relacjonowało wiele gazet, radiostacji i telewizji. Ostatecznie przyszło ponad 2 tys. osób.

NOC ŚWIĄTYŃBARBARA JĘDRZEJCZYK

ALEKSANDRA ŻEGOTA

Celem Akcji było ukazanie różnorodności społecznej, kulturowej i etnicznej Warszawy. Przeprowadzona przez nas akcja zachęcała ludzi do zaprezentowa-nia się oraz do sformułowania przekazu dla „obcej” osoby, której uczestnicy jeszcze nie znali i z którą byli potem łączeni na jednym zdjęciu. 35 podwójnych portretów prezentujących dwie, niekiedy totalnie odmienne osoby, stało się okazją do poznania wielokulturowej grupy uczestników naszej akcji i ukazania „Różnych oblicz” Warszawy. Akcję przeprowadziliśmy podczas Wielokulturowego Warszawskiego Street Party 2015. Polegała ona na wykonaniu jak największej liczby fotograficznych portretów uczestników wydarzenia i połączeniu ich w pary, w ten sposób, że z każdej twarzy braliśmy tylko jej połowę i łączyliśmy ją z inną „pasującą” poło-wą twarzy. Powstałe w ten sposób fotografie miały uzmysłowić w atrakcyjnej i często w zabawnej formie, jak wiele cech wspólnych mają ludzkie twarze mimo różnic etnicznych i kulturowych, oraz że nasz świat wewnętrzny, nasze pragnie-nia i potrzeby nie różnią się tak bardzo, jak często myślimy. Osoby, które zna-lazły się razem na portrecie, dobierane były przez organizatorów akcji już po zrobieniu zdjęć. Uczestnicy akcji nie wiedzieli zatem, z kim zostaną połączeni i kto stanie się ich „drugą połówką”. Aby lepiej poznać swojego portretowego partnera, wszystkie osoby wypełniały krótki kwestionariusz, w którym proszone były napisać coś o sobie oraz wybrać pytanie skierowane dla drugiej osoby. Efekty pracy, wszyscy uczestnicy mogli zobaczyć opublikowane w Internecie, gdzie udostępnione zostało również forum do wzajemnego komentowania swoich zdjęć i odpowiadania na zadane sobie pytania.

AKCJA „RÓŻNE OBLICZA”ZBIGNIEW BUJAK

FILIP BŁAŻEJOWSKI

ETAP I PLANOWANIE I PROMOCJA:

- Akcja ta powinna odbywać się w konkretnym środowisku lub przy okazji kon-kretnego wydarzenia. Osoby biorące udział w akcji podczas Wielokulturowego Warszawskiego Street Party ukazywały różnorodność etniczną mieszkańców stolicy i stanowiły idealny przykład dobrej integracji cudzoziemców w Polsce. Grupy narażone na mowę nienawiści i dyskryminację, takie jak muzułmanie czy osoby o innym kolorze skóry mogły zaprezentować się podczas tej akcji jako lekarze, ojcowie, studenci czy pracownicy. Akcję tę można również realizować wśród grup dotkniętych uprzedzeniami, które mogłyby zaprezentować się z nieznanej dotąd reszcie społeczeństwa strony.

- Akcja powinna być również należycie rozpromowana zapewniając tym sa-mym dużą ilość ich uczestników.

ETAP II FOTOGRAFOWANIE:

Do wykonania portretów potrzebowaliśmy:

- Białego tła fotograficznego, na którym fotografowaliśmy uczestników.- Aparatu fotograficznego ustawionego na statywie - to umożliwiało dokład-niejsze kadrowanie twarzy i zachowania stałej odległości od fotografowanych, co było niezbędne do utrzymania takich samych proporcji twarzy uczestników - to ułatwiało ich dopasowanie.- Lampy błyskowej na statywie z parasolką rozpraszającą - dzięki niej kontro-waliśmy właściwą ekspozycję portretów - jasność, ostrość i poziomy cieni.

Każdy z uczestników wypełniał oświadczenie/zgodę na wykorzystanie jego wi-zerunku w ramach akcji. Potem wypełniał ankietę, której nadawano indywidu-alny numer. Z tym numerem (na ankiecie) był fotografowany, po wykonaniu właściwego portretu, w celach identyfikacyjnych.

Ankieta składała się z trzech elementów:- Miejsca na imię.- Miejsca na krótkie przedstawienie się i opis swojej osoby.- Miejsca na wybór pytania do drugiej osoby z przygotowanej wcześniej listy.

Na odwrocie ankiety znajdowały się z kolei:- Miejsce na pełne imię i nazwisko.- Formularz zgody z miejscem na podpis.- Pytanie o dane kontaktowe (adres e-mail i profil facebookowy).

ETAP III POSTPRODUKCJA:

1. Przygotowanie portretów wszystkich uczestników:

Po zakończeniu zdjęć, przygotowaliśmy zdjęcia pod kontem obróbki fotogra-ficznej:

- Wybór zdjęć- Kadrowanie - do takich samych wymiarów twarzy- Wyostrzanie- Konwersja fotografii do czerni i bieli- Wydruki A3 2. Dobranie portretów w pary:

Wydruki fotografii rozłożyliśmy wszystkie razem i wybieraliśmy zdjęcia w pary, które miały stworzyć jeden portret. Składaliśmy portrety na pół i przymierza-liśmy je do siebie. Kierowaliśmy się wszelkimi fizycznymi podobieństwami: układ oczu, nosa, ust. Istotne były fryzury oraz elementy garderoby. Staraliśmy się maksymalnie dopasować do siebie uczestników, nie zwracając uwagi na rasę ani płeć. Wykorzystaliśmy wszystkie fotografie.

3. Łączenie wybranych portretów w programie graficznym Photoshop CC:

Aby uzyskać końcowy efekt, wybrane portrety, połączyliśmy w programie graficzny Photoshop CC.Aby zniwelować różnice w wyglądzie poszczególnych połówek twarzy, umie-ściliśmy biały paseczek pomiędzy fotografiami oraz odpowiedni kadrowaliśmy zdjęcia, zachowują proporcje boków fotografii. Nazwy plików opatrzyliśmy numerami nadanymi uczestnikom podczas fotografowania. To pozwoliło połą-czyć portrety z ankietami i odwrotnie.

ETAP IV PUBLIKACJA:

Portrety wraz z imionami, krótkimi opisami i wybranymi pytaniami opubliko-waliśmy na naszej stronie internetowej beznienawisci.pl, poniżej utworzone zostały sekcje umożliwiające dodawanie komentarzy, w których uczestnicy ak-cji mogli zawrzeć odpowiedzi na zadane sobie pytania. Informacje o publikacji portretów wraz z linkiem zostały natomiast wysłane do uczestników akcji, przy pomocy poczty mailowej oraz za pośrednictwem Facebooka, które to adresy podawali oni w kwestionariuszu.

Rezultaty projektu można zobaczyć pod adresem: beznienawisci.pl/rozne-oblicza-2

Imię/Name: LubnaJestem/I am: Muzułmanką. Zajmuję się na co dzień medycyną, a konkretnie chirurgią. Lubię naturę, podróżne i poznawanie ciekawych ludzi.Małgorzata, czy twoja szklanka jest w połowie pełna, czy w połowie pusta? / Is your glass half full or half empty?

Imię/Name: MałgorzataJestem/I am: Kobietą lubię podróże, lubię być wolna i niezależna.Lubna, gdybyś mogła podróżować w czasie, to gdzie byś się wybrała?

Imię/Name: JakobJestem/I am: Studentem stosunków międzynarodowych, moje hobby to bieganie. Mój tata jest Szwedem, a mama Polką.Takemaro, gdybyś został władcą jakiegoś państwa, jakie byłoby pierwsze prawo, które byś wprowadził? / If you were ruler of your own country what would be the first law you would introduce?

Imię/Name: TakemaroJestem/I am: Studentem polonistyki, Japończykiem. Kocham Polskę ??Jakob, jaki jest twój ulubiony rodzinny przepis? / What’s your favorite family recipe

Imię/Name: OlaJestem/I am: Warszawianką, córką, przyjaciółką, studentką, idealistką i aktywistką Kampanii Bez Nienawiści.Walaa, który z twoich ulubionych filmów byś mi poleciła? / Which of your favorite movies would you recommend me?

Imię/Name: WalaaJestem/I am: love live, enjoy being among people, socialize, learn and share news.Ola, jaka jest twoja ulubiona książka? / What is your favorite book to read?

Imię/Name: AgataJestem/I am: Sportowcem, lubię muzykę, podróże i ludzi ??Michał, jaka jest twoja ulubiona książka?

Imię/Name: MichałJestem/I am: Osobą pozytywną. Film i muzyka to moja pasja. Kreatywność przede wszystkim.Agata, kim chciałaś zostać w dzieciństwie i dlaczego?

mię/Name: UlaJestem/I am: Jestem Ula. Studiuję na SGH i UW. Tęsknię za Tęczą i wydaję miliony na śniada-nia na mieście.Scarlett, jakie jest twoje ulubione pytanie, które zadajesz nowo poznanym osobom? / What is your favorite question to ask newly-known people?

Imię/Name: ScarlettJestem/I am: Muzułmanką, Polką, Warszawianką.Ula, gdybyś miała jeszcze trzy dodatkowe życia “do wykorzystania”, to kim byłabyś w tych życiach i dlaczego? / If you had three more lives „to live”, then who would you be in those lives and why?

Imię/Name: NadiaJestem/I am: Mieszkam w Warszawie razem z moją dziewczyną i sześcioma kotami ?? Uczę angielskiego w przedszkolu. Lubię oglądać dobre filmy, gotować i czytać (szczególnie w wannie;)).Piotr, gdybyś mógł zostać superbohaterem, to jaką moc chciałbyś posiadać? / If you were a super-hero, what powers would you have?

Imię/Name: PiotrJestem/I am: DJ, tancerz, pasjonat sztuk walki.Natalia, gdyby pieniądze nie grały roli, to co robiłabyś przez cały dzień? / If money was no problem, what would you do all day?

Imię/Name: JakubJestem/I am: Kanadyjczykiem reprezentującym tolerancję do wszystkich.Vladyslav, co byś zaśpiewał na nocy karaoke ze mną?/ что бы вы могли спеть вместе со мной на ночи караоке?

Imię/Name: VladyslavJestem/I am: Гражданин Украины. Работаю в соляной шахте, интересуюсь электроникой, радиоэлектроникой, механикой, автомобили и.т.д. / Obywatelem Ukrainy. Pracuję w kopalni soli, interesuję się elektroniką, mechaniką, motoryzacją, itpJakub, kto jest twoim bohaterem i dlaczego?/Кто ваш герой и почему

Imię/Name: IwonaJestem/I am: Wykładowca w UAM.Tomiko, jaką książkę byś mi poleciła? / What book would you recommend me?

Imię/Name: TomikoJestem/I am:Iwona, gdybyś mogła wyjechać do wybranego przez siebie kraju, to gdzie byś pojechała i dlaczego? / If you could visit any country in the world, where would you go?

„Start-up! Laboratoria akcji i idei przeciw mowie nienawiści” to ogólnopolski projekt realizowany przez Fundację Humanity in Action Polska w partnerstwie ze Stowarzyszeniem „Polis”. W ramach projektu, 17 młodych osób mogło zrealizować swoje autorskie projekty mające na celu przeciwdziałanie mowie nienawiści w lokalnych społecznościach, w każdym z szesnastu województw. Wszystkie projekty zostały poprzedzone diagnozą lokalną i skonsultowane z grupą koordynatorów projektów ogólnopolskich. Każdy z pomysłów był skrojony na potrzeby społeczności danego regionu, jednak większość z nich, po odpowiednim dopasowaniu, może zostać wdrożony również w innych społecznościach.

START-UP! LABORATORIA AKCJI I IDEI PRZECIW MOWIE NIENAWIŚCI

BARBARA JĘDRZEJCZYK

O Start-upach można dowiedzieć się więcej z filmu:

Zrealizowany w województwie łódzkim, a tak naprawdę w przestrzeni interne-towej, to platforma internetowa zbierająca historie osób różnorodnych, które z powodu swej inności, są szczególnie narażone na wykluczenie. „OPOWIEDZ SIĘ” działa jak wirtualna Żywa Biblioteka – można do niej sięgnąć zawsze i wszędzie. Zawsze też będzie można ją uzupełnić i rozwinąć. OPOWIEDZ SIĘ to szczere i niezwykle poruszające opowieści kilku osób: m. in. osoby transsek-sualnej, muzułmanki i osoby bezdomnej, zarejestrowane kamerą wywiady o tym, z czym najtrudniej się zmierzyć w polskim społeczeństwie oraz o trudnych odpowiedziach na pytania o tożsamość. Filmy obalają stereotypy i sprawiają, że jesteśmy bardzo blisko bohaterów w nich występujących. Są niezwykle pro-stym i skutecznym narzędziem pogłębienia wiedzy na temat tych, których nie znamy, łatwym do wykorzystania w każdym środowisku.

facebook.com/opowiedzsie

OPOWIEDZ SIĘ

Projekt jest skierowany do dziewczyn w wieku nastoletnim. Bycie uczennicą technikum, szkoły zawodowej czy liceum nie jest łatwe. Koordynatorki projektu dobrze to pamiętają. Dziewczyn często nie traktuje się w szkole poważnie. Lek-tury mówią o kobietach uległych, nieśmiałych i pokornych. W podręcznikach od historii nie znajdziemy niemal żadnej narodowej bohaterki. Wkraczając w dorosłość, dziewczyny otrzymują w szkole lekcję miejsca w społeczeństwie – mają siedzieć cicho i potakiwać.Projekt #mamygłos miał na celu przede wszystkim uświadomienie młodym kobietom w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym ich praw i tego, jak te prawa egzekwować. W ramach projektu powstała strona internetowa i profil na facebooku, gdzie były umieszczane konkretne porady, co robić w sytu-acjach, gdy dotyka dyskryminacja. Odbył się również cykl warsztatów pro-równościowych dotyczące mowy nienawiści, dyskryminacji i przemocy wobec kobiet. Dodatkowym celem inicjatywy było wzmocnienie środowiska młodych aktywistek poprzez pracę z nimi nad rozwojem ich własnych mikrokampanii, jak też zaangażowanie ich w inne kobiece projekty. Odbyły się warsztaty blo-gerskie, konkurs vlepkowy oraz kiermasz inicjatyw.

W ramach projektu koordynatorki mogły wpłynąć na życie młodych dziewczyn z województwa wielkopolskiego oraz wykształcić w nich chęć do działania oraz poczucie sprawczości oraz tego, że mają wpływ na rzeczywistość. Podobne działania mogą zostać powielone w innych województwach, czy nawet w mniejszej społeczności. Założenia projektu są na tyle uniwersalne, że można bez trudu jest dopasować niemal wszędzie, bo przecież niemal wszędzie żyją nastolatki, które potrzebują podobnych projektów.

facebook.com/mymamyglos

MAMY GŁOS

To projekt przeprowadzony w województwie śląskim. Był skierowany do osób mających wiejskie pochodzenie, a obecnie mieszkających, czy też identyfiku-jących się ze społecznością śląską. Jest to grupa dosyć liczna, ale jej obecność na Śląsku często spotyka się z dyskryminacją ze strony rodowitych Ślązaków i Ślązaczek. Zaplanowano działania integracyjno-uświadamiające, wśród których znalazł się:

Konkurs fotograficzny „Mam to po Babci/Dziadku! Mom to po Omie/Opie”, który miał przypomnieć mieszkańcom Gliwic (i nie tylko), że korzenie wielu ro-dzin są na wsi oraz, że można się z tego cieszyć i być z tego dumnym. Osoby uczestniczące w projekcie obrazem i słowem udowodniły to podczas „Wieczo-ru z Tradycją” oraz dnia babci i dziadka.

Co mieści się w słowie „gościnność”? Uważność, otwartość, szacunek, sytuacja, w której własny dom i samego siebie otwieramy na innego człowieka. Druga część projektu osadzała się na czterech spotkaniach dyskusyjnych, otwar-tych dla każdego. Tematem spotkań były przyczyny mowy nienawiści oraz nad możliwymi sposobami reagowania na nią.

facebook.com/mamtopobabci

ŚLĄSKIE LABORATORIUM IDEI & AKCJI: GOŚCINNOŚĆ

Realizowany w województwie zachodniopomorskim projekt Michała Skrzyp-czaka miał na celu uwrażliwienie młodych ludzi na problem zmagania się ze starością i uzmysłowienie, że jest to proces, który dotknie wszystkich. Jedno-cześnie projekt zakładał integrację młodych z seniorami i wspólne aktywności wielopokoleniowe.

Odbyły się trzy wydarzenia związane z inicjatywą przeciw ageizmowi. Pierwszą był bieg na 5 km, w którym mogli wziąć udział wszyscy chętni koszalinia-nie bez względu na wiek i kondycję fizyczną. Drugim wspólnym spotkaniem był trening aikido połączony z pracą z symulatorem starości. Po założeniu symulatora każdy mógł chociaż przez chwilę poczuć barierę, jaką stawia ciało człowieka doświadczonego i zmagającego się ze schorzeniami i chorobami wieku podeszłego. Świetna inicjatywa, która spotkała się z ogromnym zainte-resowaniem, zwłaszcza młodzieży szkolnej otworzyła oczy na wiele aspektów życia seniorów i seniorek. Trzecim wydarzeniem była dyskusja na temat dyskryminacji osób starszych, połączona z burzą pomysłów, jak temu zjawisku zapobiegać.

facebook.com/wojownicyjesieni

WOJOWNICY JESIENI ŻYCIA

Inicjatywa Lubny Al-Hamdani, warszawskiej lekarki i członkini wspólnoty mu-zułmańskiej miała na celu zintegrowanie jej społeczności religijnej z warsza-wiakami i warszawiankami oraz dać możliwość poszerzenie wiedzy na temat islamu w Polsce i na świecie. Podczas trwania projektu przygotowano trzy spotkania. Dwa z nich odbyły się w warszawskim meczecie i dotyczyły celebra-cji muzułmańskich świąt oraz dyskusji na temat roli kobiety w islamie. Spotka-niu świątecznemu towarzyszyło oprowadzanie po meczecie oraz świąteczny poczęstunek. Trzecie spotkanie odbyło się w jednej z ursynowskich bibliotek, gdzie możliwe były indywidualne rozmowy z muzułmankami z różnych stron świata. Spotkania z inną kulturą są niezwykle potrzebne, zwłaszcza w czasie radykalizacji zachowań i poglądów, które często wynikają z niewiedzy i uprze-dzeń.

Inicjatywę można zrealizować również w środowiskach, gdzie społeczność muzułmańska nie istnieje, ale za to, jest inna mniejszość, która spotyka się z dyskryminacją.

www.alejkumki.com

MUZUŁMANKI_WARSZAWIANKI

Typowy projekt-start-upowy, a jego główny trzon to prosta w obsłudze wtyczka do przeglądarki Google Chrome, która umożliwia za pomocą jedne-go kliknięcia myszki zgłoszenie nienawistnych treści. Każde zgłoszenie jest rozpatrywane w ciągu 3 dni roboczych lub krócej. Po zaakceptowaniu zgłosze-nia, nienawistna treść jest wysyłana do administratora danej strony. W razie poważniejszych przejawów mowy nienawiści, treść jest zgłaszana na policję oraz do prokuratury.

Więcej: www.hejtalert.pl

HEJT_ALERT

Dobre praktyki Europa

Jan Dąbkowski

EUROPA

Regionalny autobus „Bez nienawiści”

Wyprawa 35 młodych wolontariuszy z sześciu krajów w ciągu tygodnia prze-mierzyła trasę: Belgrad (Serbia) – Budapeszt (Węgry) – Bratysława (Słowacja) – Wiedeń (Austria) – Ljubljana (Słowenia) – Zagrzeb (Chorwacja) – Gradiška (Bośnia i Hercegowina) – Podgorica (Czarnogóra) promując Kampanię „Bez nienawiści”. Podczas każdego przystanku autokaru z kampanijnym sercem organizowane były spotkania z reprezentantami krajowych ministerstw, kam-panii i mediów. Odbywały się happeningi, flashmoby, akcje rozdawania ulotek, koncerty, wystawy i inne wydarzenia kulturalne i edukacyjne w celu zwrócenia uwagi na problem mowy nienawiści w Internecie i promujące bezpieczne uży-wanie Internetu. Wyprawa na przełomie sierpnia i września 2014 r. miała także naturalnie zintegrować zespół wolontariuszy i ich krajowe kampanie.

14

Utøya 2011

„Czekaliśmy na ostateczną liczbę zabitych – pewnie dlatego, żeby upewnić się, że to się w końcu skończyło.” – napisał Eirik Rise, koordynator norweskiej Kam-panii „Bez nienawiści” (Stopp hatprat), w rocznicę zamachu Andersa Breivika, który zastrzelił 69 osób uczestniczących w młodzieżowym obozie letnim 22 lipca 2011 r. na wyspie Utøya. Po zamachach Breivika tysiące ludzi w Norwegii gromadziło się z różami w rękach, pokazując jedność i solidarność z osoba-mi dotkniętymi terrorem. „Jeśli jeden człowiek może okazać taką nienawiść, wyobraźcie sobie, jak wiele miłości możemy razem pokazać” – Eirik wspomina internetowy wpis z tamtych dni autorstwa młodej dziewczyny. Norweskie społeczeństwo nie widziało innej drogi, jak odpowiedź miłością na nienawiść, otwartością na ksenofobię, szacunkiem na jego brak. Demokracją na atak ekstremistycznej ideologii i rasizmu. Prawem na niesprawiedliwość. Breivik przyznał, że w swoich ofiarach widział zdrajców otwartych na imigrantów i różne kultury. Był czynnym uczestnikiem rasistowskich i skrajnie prawicowych forów internetowych. Jego ofiarami byli młodzi aktywiści wierzący i zaangażo-wani w zmiany społeczne.Norweskie społeczeństwo oczekiwało sprawiedliwości i za wszelką cenę chciało, aby została ona osiągnięta metodami demokratycznymi, zgodnymi z prawami człowieka, a dalekimi od metod zbrodni. Sprawiedliwość miała zwrócić godność ofiarom – głównie młodym ludziom zabitym za ich wartości, ich najbliższym, ale też społeczeństwu, które zostało zranione. Społeczeństwo kolektywnie powiedziało, że ten czyn jest zły, że go nie akceptuje, że jest inne niż ten czyn i odpowie na niego właśnie w ten inny, sprawiedliwy sposób.

NORWEGIA

22 lipca – Europejski Dzień Ofiar Przestępstw z Nienawiści

Zamachy w Oslo i wyspie Utøya były wśród przyczyn powstania Kampanii Rady Europy No Hate Speech Movement – Koalicji Przeciw Mowie Nienawiści. Osoby koordynujące i działające na rzecz Kampanii w poszczególnych krajach i w Radzie Europy zaproponowały utworzenie 22 lipca Europejskiego Dnia Ofiar Przestępstw z Nienawiści w rocznicę zamachów. Przestępstwa motywowane nienawiścią dotykają konkretne osoby, grupy i całe społeczeństwo, które w ten sposób jest narażone na utratę godności i marginalizację swoich elementów.Podpisz petycję wspierającą inicjatywę utworzenia tego dnia oficjalnym Dniem Rady Europy:

Utøya 2016

– Utøya ma długą tradycję promowania wartości demokratycznych i między-narodowej solidarności. W tym miejscu te wartości zostały brutalnie zaatako-wane – mówi Jørgen Watne Fryedrs, dyrektor ośrodka na Wyspie. Po zamachu infrastruktura wyspy wymagała odbudowy. Toczyła się także dyskusja, co ma się z nią i na niej dalej dziać. Zwyciężył pomysł przywrócenia tam życia i aktyw-ności. Zbudowano nowe centrum edukacyjne. W 2016 r. rozpoczął się mło-dzieżowy projekt edukacyjny. – Utøya jest dowodem na to, że o demokrację trzeba dbać i trzeba ją kształtować każdego dnia – mówi Lars Gudmundson z Europejskiego Centrum Wergelanda Rady Europy w Oslo. Uczniowie i uczen-nice 9 i 10 klasy przez trzy dni na Wyspie dyskutują o demokracji, prawach człowieka, wyzwaniach społecznych i sposobach promowania demokratycz-nych wartości i działania na ich rzecz. – Chcemy wykształcić wśród młodzieży osoby dające dobry przykład rówieśnikom – tłumaczy Lars Gudmundson. Po warsztatach na Wyspie, młodzież wraca do swoich szkół, żeby o tych samych tematach dyskutować ze swoimi rówieśnikami. Projekt ma wzmacniać środo-wiska szkolne jako miejsca, w których ważna jest edukacja przeciwdziałająca antydemokratycznym nastrojom i ideologiom.

19

NO HATE NINJA PROJECT

Portugalska inicjatywa europejskich wolontariuszy (EVS) pracujących w Lizbonie. W jej efekcie powstała seria grafik, gifów, memów, happeningów i filmów nawiązujących dotyczących praw człowieka, równości, różnorodności, bezpieczeństwa w internecie, stereotypów i uprzedzeń, mowy i przestępstw z nienawiści. Grupa przygotowała także animację wyjaśniającą czym jest mowa nienawiści i jak można jej przeciwdziałać:

PORTUGALIA

I LOVE PANDA

Litewski zespół Kampanii Rady Europy No Hate Speech Movement postawił na pozytywny przekaz, w którym codzienna radość i życzliwość tworzą dobry klimat dla realizacji praw człowieka. Panda została wybrana na maskotkę Kampanii.

Jednym z internetowych działań było wpisywanie radosnych wiadomości w szablony serduszek znajdujących się na stronie akcji.

LITWA

Źródło: http://www.myliupanda.lt/en/

BELGIA

Gra stołowa WediActivist

Cele gry:- podniesienie świadomości dotyczącej mowy nienawiści, wolności słowa i jej granic, wagi słów i ich oddziaływania;- uruchomienie krytycznego myślenia do analizy, refleksji i reakcji na różne formy dyskryminacji spotykane codziennie w Internecie;- stworzenie przestrzeni do wyrażania solidarności i empatii w reakcji na sytu-ację dyskryminacji;- zachęta do odpowiedzialnego zachowania przez promocję praw człowieka w Internecie;- rozwój obywatelskiego zaangażowania online i offline;

Gra trwa około 2 godziny i jest przeznaczona szczególnie dla młodzieży (od 12 lat). Rozgrywka wymaga kreatywności (tworzenia sloganów, logotypów i przekazów dotyczących międzynarodowych dni dotyczacych praw człowieka), reagowania na podane sytuacje i dyskutowania o przykładach. W grze może brać udział od 4 do 20 osób, które rywalizują i współpracują ze sobą. Nazwa gry pochodzi od nazwy wydarzenia, podczas którego spotkały się osoby ją tworzące: „We are the media” (jesteśmy mediami) i dopełnienia od słów Mahatmy Ghandiego „Bądź zmianą, którą pragniesz ujrzeć w świecie”, zachęcających do działania.

Więcej informacji: http://www.duventdanslescordes.be/projets/wediactivists

Włączanie do działania

ANIMACJA GRUP

Jeszcze raz opowiedzieć o ANIMACJI GRUP. Wcześniejsze opowiadania już do kogoś należą. Są też takie a nie inne, bo pisałam je właśnie wtedy, nie wcze-śniej, nie później. Decyzja, że teraz należy utrwalać i przekazać doświadczenie, była decyzją zamykającą pewien etap. Ale nie byłoby po co pisać, gdyby nie otwarta perspektywa dalszych etapów i dalszej przydatności sprawdzającej się metody. Obecna sytuacja jest dla mnie szczególna. Po raz pierwszy liczę się z faktem, że nie będę znać czytelników i użytkowników tych notatek. Nie mogę też być pewna, w jakiej mierze i jakim właściwie cudem moje doświadczenie może być dla nich przydatne. Ale spodziewam się tego cudu, liczę na wzajem-ne zaufanie. Liczę, że warto powierzyć Nieznanym dalsze trwanie troski o to, co animacja może wnieść w społeczeństwo. W różne społeczeństwa, bo myśl o nich także mi towarzyszy. Najserdeczniej, z prawdziwym entuzjazmem pozdra-wiam nieznanych, którzy będą czytać, wykorzystywać i tłumaczyć te notatki.

„Animacja grup” – o co chodzi?

„Animacja” znaczy ożywienie, nadanie lub przyśpieszenie ruchu. To sens najbardziej ogólny. „Animowany” bywa film rysunkowy, albo pokaz lalkarski. A co oznacza „animacja grup”? O jakie ich ożywienie może chodzić? „Animator grupy” troszczy się o to, by w potencjalnej grupie, w pewnym gronie osób pozostających w kontakcie rozwijała się żywa wymiana myśli, opinii, planów, pomysłów przedsięwzięć.Grupa żyje, gdy rozwija się w niej poczucie wspólnoty, a zwłaszcza wspólnej odpowiedzialności za skuteczne dążenie do wspólnie uznawanych celów.

HALINA BORTNOWSKA

W przeciwieństwie do przypadkowego zgromadzenia, takiego jak w windzie czy w kolejce, albo w celi więziennej – grupa żyje rozmową, rozmowa zmienia zbiorowisko w grupę. Dlatego zadaniem animatora jest inicjowanie i pielęgno-wanie rozmowy. Nie chodzi o gadaninę, lecz o sytuacje, w których uczestnicy poważnie traktują swój wzajemny kontakt. Słuchają z uwagą, zabierają głos w sposób przemyślany, dając swój wkład. Wewnętrzna postawa odpowiedzial-ności za czas i za słowa tworzy atmosferę grupy, sprzyjającą wymianie myśli i podejmowaniu inicjatyw.

Atmosfera ważności odróżnia grupę od zbiorowiska, z którego może się ona wyłonić. Swoją postawą, a niekiedy inicjatywą animator działa katalizująco, wzmacniając kontakt i pracę wymiany myśli.Myślę, że najważniejszym czynnikiem jest fakt, że animator okazuje zaufanie wszystkim uczestnikom rozmowy. Po spojrzeniu, które zawisa na twarzy mó-wiącego, można było rozpoznać słuchających uważnie Braci z Taize. Słuchając oni czynią akt życzliwego wstawiennictwa – można powiedzieć, że modlą się za tego, kto do nich mówi.

Warto praktykować takie słuchanie – zamiast niecierpliwego oczekiwania na zabranie głosu, na swoja kolej wypowiedzi.

Rozmowa. Wymiana myśli. Zgranie celów pomiędzy uczestnikami grupy. Kontakt wzajemny, którego rola w życiu utrzymuje się i rozrasta. Tak zespala-jąca się grupa nie może być zbyt liczna. Doświadczenie wskazuje, że podłożem integracji w rozmowie może być optymalnie grono około dziesięciu osób – a z pewnością nie mniej niż pięciu aktualnie obecnych. Jedną z tych osób będzie animator, docelowo ktoś spośród stałych uczestników. Z początku animato-rem bywa najczęściej inicjator całego przedsięwzięcia. Grupa powinna wkrótce wyłonić swojego animatora – gospodarza czy gospodynię. Takie małe grupy przeważnie powstają przez podział pierwotnie zgromadzonego liczniejszego grona. Ale może też być odwrotnie: zaczynamy od małych grup, które spoty-kają się między sobą, aby utworzyć wspólne forum współpracy. Forum

jest konieczne, aby mogła zaistnieć dynamika, bez której nie ma skutecznej animacji. Małe grupy pracują po to, by wnieść swój wkład w akcję na forum. Istotnym elementem pracy małej grupy jest przygotowanie przekazu. Chodzi o przekaz wniosków, wspólnie podjętych decyzji, opracowanych planów akcji. Forum pozwala scalić to wszystko odpowiednio do potrzeb i możliwości. Świa-domość, że „mamy dać przekaz” jest bardzo ważna dla zachowania i rozwoju roboczego charakteru małych grup, a także całego projektu. Forum też służy dalszemu działaniu w łączności ze środowiskiem.

Cała ta konfiguracja: małe grupy + wspólne forum przypomina nieco model harcerski: zastępy, drużyna, ewentualnie hufiec. Animacja w sposób naturalny odbywa się w podobnym układzie. Interakcja jest warunkiem utrzymania rze-czowego, roboczego charakteru całości – w tym poszanowania czasu, gotowo-ści do rozbudowy współpracy, dzielenia się możliwościami działania. Warto o tym pamiętać i przypominać, że tak jest, zwłaszcza gdy jawi się pokusa zanie-chania podziału na małe grupy, albo odkładania forum na lepsze czasy.

Forum to struktura umożliwiająca ćwiczenie, osiąganie wprawy w kontakcie i wymianie międzygrupowej. Małe grupy łączą jednostki, forum łączy grupy między sobą. I w jednej i w drugiej strukturze, w poszczególnych grupach i na forum międzygrupowym mamy okazję do nabierania wprawy w przekazywaniu swoich myśli i wniosków, w słuchaniu i chwytaniu tego, co inni usiłują przeka-zać – indywidualnie i jako grupa, zbiorowy twórca przekazu.

Ważne jest by każdy osobiście zabiegał o jasną, interesującą formę swego przekazu, czyli wypowiedzi w rozmowie prowadzonej w grupie. Jedni uczestni-cy uczą się tego od drugich – to odbywa się spontanicznie.

Przekaz od małej grupy na forum łączącym wszystkich uczestników to już osobne, specjalne przedsięwzięcie. Nad opracowaniem przekazu i pomocy wspierających skuteczny przekaz czuwa sprawozdawca (reporter). W czasie rozmowy stara się on wybierać treści szczególnie godne przekazania na forum – potem wraz z grupą opracowuje scenariusz przekazu.

Jeszcze raz podkreślam tu, że przekaz ma na celu poinformowanie o przebiegu rozmowy, różnicach zdań, ewentualnych konfliktach itp. Wyodrębnienie treści do przekazania to trudne zadanie. Wprawa w budowanie przekazów to cenny nabytek (brak tej umiejętności rzuca się w oczy w życiu publicznym). Dobry animator potrafi zachęcać forum do krytycznego i zarazem życzliwego odbioru przekazu. W wyniku pracy forum może powstać ulepszony, bardziej czytelny zbiór przekazów i/albo nowy, syntetyczny przekaz, komunikat do zamieszczenia w internecie i notatka ułatwiająca zachowanie ciągłości pracy, wspólnej refleksji i planów. Animator powinien troszczyć się o wykorzystywa-nie tych notatek i przechowywanie jej na przyszłość w wybranej formie.

Instrukcje

W interesie rozwoju forum i owocnej współpracy małych grup animator powi-nien wspierać pracę w grupach przez opracowanie instrukcji animatorskich dla grup. Instrukcje wskazują tematy i kolejne zadania, jakie grupa powinna reali-zować w czasie przeznaczonym na jej pracę. Nie każdy animator chce i potrafi przygotowywać instrukcje dla grup należących do danego forum. Dobrze jest utworzyć stałą lub okazjonalną „grupę instrukcyjną” opracowującą i spisującą instrukcje na planowane spotkanie. Opracowanie instrukcji to poważna praca i ciekawe pole twórczości. (Instrukcje należy zbierać i przechowywać, bo mogą się nadawać do ponownego użytku lub przydawać jako wzór).

Elementy instrukcji

Temat

Najlepiej, jeśli już jest wybrany przez grupę w efekcie odbytego forum. Rzecz jasna: tematy muszą wiązać się z celami, dla których grupa powstaje; z jej odkrywanym powołaniem, sensem, planami – ale także z kompetencjami i doświadczeniem. To, co ma być tematem, należy uchwycić dość ogólnie, ale od razu powiązać z pewnymi konkretnymi szczegółami.

Kontakt umysłu z przedmiotem

Chodzi tu o jakby drugą stronę tematu. Dzięki temu kontaktowi temat prze-staje być abstrakcją. Nawiązuje do doświadczenia uczestników, do ich wspól-nych przeżyć. Te przeżycia należy przywołać nawiązując do obrazów i relacji o wydarzeniach, niedawnych, albo bardzo pamiętnych. Im bardziej konkretne przywołania, tym lepiej.

Skuteczne przywołanie rzeczy, o których warto poważnie rozmawiać, można znaleźć w reportażach, filmach, w wiadomościach dnia. Grupa instrukcyjna może też przygotować odpowiednią znaczącą scenkę. Temat powinien jednoznacznie wiązać się z tym, co przywołamy dla uzyskania żywego kontaktu z przedmiotem. (Przykłady w dziale „relacje”)

Animator inicjuje rozmowę w małej grupie nawiązując do tematu zawartego w instrukcji. Jeśli grupa jeszcze nie ma animatora, to na tym etapie można ustalić, kto przynajmniej tym razem będzie gospodarzem/gospodynią rozmo-wy. Te ważną funkcję może ewentualnie pełnić dobrze zgrana para, dzieląc się czynnościami. Gospodarz małej grupy jest jej najbliższym animatorem. To znaczy troszczy się o uprzytomnienie uczestnikom tematu rozmowy (pracy, bo rozmowa jest pracą). Gospodarz dba o trzymanie się tematu – zwłaszcza o powracanie do niego z chwilowych wycieczek na inne tereny.

Gospodarz dba o to, by różnice zdań były traktowane przyjaźnie i twórczo. Konflikty powinny być rejestrowane i wyjaśniane i albo rozwiązywane, albo wbudowywane w dalsze postępowanie. Konflikt wskazuje, jakie zagadnie-nie powinno być osią rozmowy i winno być ujawnione na wspólnym forum. Animator forum powinien zawczasu otrzymywać odpowiedni sygnał. Sprawoz-dawca (reporter) grupy powinien ustalić z grupą formę przekazu ujmującego konflikt.

Rozmowa w grupie rozwija się i trwa, ale zawsze z poczuciem, ile jest na nią czasu. Gospodarz jest strażnikiem czasu rozmowy. To znaczy, że powinien zdo-bywać sztukę utrzymywania efektywnego tempa wymiany myśli – ekspozycji poglądów, ich konfrontacji, popierania, kontrowania.

Instrukcja ramowo określa, kiedy trzeba przejść do pracy nad przekazem i w jakim tempie ją prowadzić, by w porę móc wnieść i przedstawić przekaz na forum.

Za przekaz odpowiedzialny jest reporter (sprawozdawca).

Reporter? Czy sprawozdawca?

Tytuł „reportera” wyraźnie wskazuje, że przekaz ma zainteresować odbiorców, dać im poczucie uczestniczenia w rozmowie, której nie byli świadkami. Dobrze, gdy przekaz staje się reportażem!Tytuł „sprawozdawcy” akcentuje protokolarny aspekt jego funkcji. Sprawoz-dawca jest pamięcią grupy, rejestruje jej wysiłek i wyniki dokonywanej pracy. Czasem grupa może potrzebować dwóch osób biorących na siebie te funkcje. Tak może być zwłaszcza wtedy, gdy grupa pracuje nad tematem dłużej, na kilku spotkaniach pomiędzy jednym a drugim forum.

Gdy przekaz jest przygotowany, pora wejść z nim na forum.

Z przekazem na forum

Uczestnicy forum: małe grupy biorące udział w projekcie. Dobre forum powin-no składać się z trzech grup (co najmniej). Trzy przekazy dają dobrą podstawę dla dynamiki grup. Przy tej liczbie przekaz każdej z grup może trwać 10 – 15 minut, a komentowanie i rozmowa wokół treści i formy przekazu drugie tyle. To i tak jest niewiele. Animator forum musi dbać o tempo prezentacji i wysłu-chiwania komentarzy. Jeśli grup jest więcej (do pięciu) czasu do pracy nad ich przekazami będzie jeszcze mniej! Trzeba o tym uprzedzić grupy. Trudniej jest przygotować bardzo krótki przekaz.

Można temu zaradzić, organizując przekaz równolegle: każda grupa ogląda przekaz tylko jednej z grup, potem odbywa się rozmowa na forum umożliwia-jąca powstanie syntezy – wspólnego przekazu forum. Animator forum powinien liczyć się z trudnościami i dokładnie przemyśleć tok akcji. To jednak wymaga doświadczenia i dobrego współdziałania grup tworzących forum.

W przywoływaniu treści zawartych we wnioskach z rozmów grup, chodzi o taki sposób, który naprawdę zainteresuje i skupi uwagę odbiorców komunikatu. Jest to zadanie intelektualne – dojść do wartościowych wniosków, postawić ważne pytania, godne twórczego wysiłku. Ale jest to tez zadanie artystyczne. Artystyczna forma sprzyja żywemu porozumieniu. Szczególnie rekomenduję formę para-teatralną: opracowanie i pokazanie scenki ilustrującej treść zawartą we wniosku. Czasem scenka sama w sobie powstaje w wyniku rozmowy, mieści w sobie wniosek, udostępnia go, utrwala i rozwija. Można powiedzieć, że pra-cując z grupą nad scenką reporter zmienia się w reżysera. Jednak jako reżyser powinien przede wszystkim wspomagać grupę w jej poszukiwaniu wyrazu dla treści, którą chce przekazać. Grupy, które często pracują nad scenkami potrafią nieraz doskonalić te sztukę i tworzyć pamiętne prezentacje. Warto je doku-mentować i gromadzić jako narzędzia inicjujące kolejne rozmowy i poszukiwa-nia.

Sesja plakatowa

Dobrym rozwiązaniem może być sesja plakatowa. Tu nie ma ograniczenia licz-by grup, każda udostępnia swój przekaz w postaci czytelnego plakatu lub serii plakatów, w razie potrzeby komentowanego przez sprawozdawcę. Mogą one wykorzystać rysunku typu komiksowego, krótkie teksty, hasła, a także wykresy, schematy, symbole. Podczas międzygrupowego forum odbywa się sesja pla-katowa. Uczestnicy oglądają plakaty i zadają pytania reporterowi lub wyzna-czonym komentatorom. Mogą wybrać plakat, który ich szczególnie interesuje i poświęcić mu więcej czasu. Plakaty zaproponowane przez grupy mogą być wykorzystywane w formie powielanej. W międzyczasie można sporządzić

jeszcze bardziej czytelne grafiki wykorzystujące pomysły grup.Warto przekonać uczestników, że niemal każdy potrafi sporządzić graficzne przedstawienie swojego pomysłu.

Warto gromadzić i przechowywać plakaty i notatki komentujące, zbierane podczas sesji plakatowej. Przydatny będzie także zbiór materiałów i narzędzi ułatwiających sporządzenie ciekawego plakatu (fotografie, wycinki prasowe). Etap przekazu można wzbogacić przez wykorzystanie możliwości nagrań i filmów. Istotne jest jednak przestrzeganie zasady prostoty środków i koncen-tracji uwagi na treści.

Przygotowując i analizując, czy oceniając przekaz trzeba unikać wzmacniania dążeń do „wygrania konkursu”. Naszym zadaniem jest umacnianie nawyku twórczej współpracy. Bardzo istotne jest utrwalenie przekonania, że ważni są wszyscy!

W pracy animacyjnej należy zasadniczo trzymać się głównego zrębu tego, czym jest animacja grup, podtrzymująca ich dynamikę. Chodzi na przykład o dwustopniowy podział na małe grupy – forum, o prymat czy dominację roz-mowy przed wykładem. Każdy animator powinien sam swobodnie kształtować swoje relacje z różnymi grupami. Z czasem będzie poniekąd wzorem dla tych, co zechcą być animatorami grup, których powstanie będą inspirować. Znajo-mość animacji grup, to narzędzie działania, które może się okazać przydatne w różnych okolicznościach i na różnych etapach życia. Pierwsze intuicje zyskałam jako nastoletnia drużynowa zuchów. Niektóre grupy istnieją i ożywiają się przez 40 lat i więcej. Wiem, że wielu uczestników wraca myślą do tych do-świadczeń i umiejętności nadal przydatnych.

Kim są więźniowie?

Więźniowie to bardzo liczna (ponad 70 tys. mężczyzn i ponad 2 tys. kobiet), specyficzna grupa społeczna – zróżnicowana wiekowo, z wieloma brakami, problemami i dysfunkcjami. Więźniowie bardzo różnią się od siebie, m.in. są wśród nich osoby z wyższym wykształceniem. Są tacy, którzy wykształcenia nie mają. Są osoby w podeszłym wieku, są bardzo młode. Zamożne i biedne. Sa-motne i posiadające rodziny. Przestępcy zawodowi i z przypadku. Statystycznie łączy ich najczęściej pochodzenie ze środowisk o utrudnionym dostępie do edukacji i dóbr kultury, braki w wiedzy i wykształceniu oraz zagrożenie biedą i marginalizacją po opuszczeniu zakładów karnych. Pokazują to kolejne analizy i badania.

Więźniowie a mowa nienawiści

Problem mowy nienawiści dotyczy więźniów dwojako. Po pierwsze, niewątpli-wie wielu z nich – w sieci i poza nim – dopuszcza się jej używania. Choć więź-niowie są różni, statystycznie jest to grupa, w której stereotypowe myślenie, uprzedzenia, zamknięcie na innych jest bardzo silne. W instytucji więzienia wykluczanie, poniżanie, całkowite wykluczanie niektórych grup (osób LGBTQ) poza nawias jest częścią podkultury. Mowa nienawiści jest formą wyrażanie tych „poglądów”. Po drugie, więźniowie jako grupa są często ofiarą mowy

WIĘŹNIOWIEMACIEJ SOPYŁO

nienawiści. I choć wielu z nich nigdy nie spotkało się z tym pojęciem i może go nie rozumieć, to doskonale wie, jaki stosunek ma do więźniów duża część spo-łeczeństwa. Szczególnie – do tych powracających po wyroku na wolność. Żeby się o tym przekonać wystarczy poczytać komentarze w internecie pod tekstami o przestępstwach, ale także programach dla więźniów czy kosztach utrzymania więźnia. To podwójne uwikłanie więźniów w mowę nienawiści warto wykorzy-stać w pracy z nimi.

Praca z więźniami w obszarze mowy nienawiści

Metodami, które nie sprawdzą się za kratami w pracy z więźniami w obszarze mowy nienawiści są wykłady i pogadanki. Skuteczne mogą być tylko metody aktywne – które pozwolą więźniom zaangażować się w zajęcia, stawiać sobie pytania, samemu poszukać odpowiedzi. Doświadczenie pracy z więźniami podpowiada mi, że kluczem do zmiany postaw więźniów w obszarze mowy nienawiści są emocje. Wysiłki prowadzących powinny zmierzać do pokazania uczestnikom (więźniom), że emocje, które oni sami odczuwają jako ofiary dyskryminacji i mowy nienawiści towarzyszą także innym dyskryminowanym i hejtowanym grupom. Nieważne, więźniowie, kobiety, Żydzi, Romowie, osoby o innym kolorze skóry (specjalnie pomijam tu grupy LQBTQ – to przykład w instytucji więzienia zbyt trudny, by na nim budować zmianę postaw) – wszy-scy czują to samo. Wszystkim należy się jednakowe traktowanie i język wolny od mowy nienawiści. Zbudowanie więzi emocjonalnej między więźniami a innymi dyskryminowanymi i hejtowanymi – również przez więźniów – grupa-mi to klucz do zmiany postaw. Ćwiczenia pokazujące ten związek uważam za najlepsze do wykorzystania w pierwszej części zajęć – a więc tu, gdzie po raz pierwszy uczestnicy zetkną się z tematem zajęć.

Dopiero wtedy, gdy więźniowie przeanalizują własną sytuację jako osób dyskryminowanych i hejtowanych, mogą zrozumieć sytuację i emocję innych grup – ofiar dyskryminacji i mowy nienawiści. Przyjęcie do wiadomości, że istnieje coś, co łączy mnie – więźnia z Żydem, Romem, a więc członkami grup, które często wyśmiewam i których nazw używam jako wulgarnych epitetów nie będzie rzeczą łatwą. Dlatego pracę w tym obszarze trzeba zaplanować w czasie. Na pewno nie mogą to być pojedyncze spotkania, raczej regularne, intensywne, ale nie oddalone od siebie za bardzo w czasie zajęcia. Prowadzący powinni nastawiać się na pracę na procesie, uważnie obserwować, co dzieje się w grupie. Pozwolić uczestnikom rozmawiać z sobą (praca w mniejszych grupach) i wyłapywać do analizy na forum to, co przybliża uczestników do większej otwartości na innych.

Dopiero, gdy uczestnicy wejdą w zajęcia, uznają, że dzieje się na nich coś interesującego, przemycałbym fragmenty wiedzy. Kluczowe pojęcia, koniecz-ne dorozumienia korzeni mowy nienawiści, to: pierwsze wrażenie, stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja (a więc łańcuch dyskryminacji), dopiero potem – mowa nienawiści i wiedza związana z jej prawnymi konsekwencjami. Zagadnie-nia mowy nienawiści w internecie warto wprowadzić na końcu, upewniwszy się wcześniej, że więźniowie wiedzą cokolwiek o tej przestrzeni. Ważną częścią procesu zmiany postaw więźniów wydają się też zajęcia ze skutecznej komunikacji – pokazanie im związku między celami, jakie stawiam sobie ja – autor komunikatu a słowami, które dobieram. Wyciągnięcie przez nich wniosku z takich zajęć, że mowa nienawiści jest nieskutecznym sposobem komunikacji, może być ważnym krokiem do jej odrzucenia.

Jak pracować?

1. Traktuj więźniów jak każdą inną grupę, z którą pracowałeś/aś i przygotuj się do zajęć tak, jak do każdych innych. Prowadząc liczne zajęcia za kratami bardzo szybko przestawałem myśleć dla kogo pracuję i gdzie. Zwykle nie wie-działem o więźniach niczego osobistego o nich poza informacjami, które sami mi podali, nie szukałem informacji o tym, za co trafili do więzienia. Nie czułem się nigdy zagrożony podczas zajęć, moje koleżanki – współprowadzące zajęcia – również nie.

2. Stwórz atmosferę, która sprzyjać będzie pewnej otwartości rozmowy – w więzieniu o nią niełatwo. Nie zaniedbaj integracji oraz wypracowania reguł pracy (kontakt). Pokaż, przekonaj uczestników, że od ich zaangażowania zależy atrakcyjność zajęć.

3. Uczestnicy docenią to, że ich zdanie podczas spotkań ma znaczenie. Doce-nią to, że mają wpływ na przebieg zajęć. Nawet takie szczegóły jak to, kiedy będzie przerwa i ile będzie trwać albo wybór jednego z dwóch zadań czy form pracy – jeśli taki wybór przedstawisz. Więzienie jest bowiem miejscem, w któ-rym uczestnicy rzadko mają na coś wpływ i decydują.

4. Nie obiecuj rzeczy, których nie dotrzymasz. W więzieniu wywołuje to szcze-gólnie silne poczucie rozczarowania i bezradności.

5. Miej w głowie zasadę czterech ścian – historie, które usłyszałeś pozostają w grupie, w której padły. Ta zasada dotyczy także ciebie i jest niezwykle istotna dla przebiegu kolejnych spotkań.

6. Bądź przygotowany/a do zajęć. Więźniowie, jak wszyscy, lubią być traktowa-ni poważnie.

7. Chwal, doceniaj wkład każdego uczestnika. Pochwały działają silniej niż nagany i sprzyjają nauce.

8. Bądź elastyczny/a. Jeśli z procesu pracy wynika konieczność zatrzymania się w jakimś obszarze, dodatkowej rozmowy a nawet zaplanowania dodatkowego spotkania – pójdź za tym.

9. Bądź cierpliwy/a. Więzienie jest bardzo specyficznym środowiskiem pracy.

10. Doceń uczestników wręczając im na koniec pisemne dyplomy/zaświadcze-nia udziału w zajęciach. Wymień tam umiejętności, które mogli zdobyć, jeśli możesz sobie na to pozwolić – zindywidualizuj dyplomy/zaświadczenia.

W polskich aresztach i zakładach karnych zatrudnionych jest niemal 30 tys. osób. Większość z nich pracuje w administracji lub dziale ochrony. Wychowaw-ców, czyli osób, które w największym stopniu zajmują się pracą resocjalizacyjną ze skazanymi, zatrudnionych jest nieco ponad 2100* – statystycznie jedna taka osoba przypada na około 35 więźniów.

Służba więzienna jest służbą mundurową, choć zatrudnia też pracowników cywilnych. Jej funkcjonariusze z jednej strony odpowiadają za bezpieczeństwo więźniów, z drugiej - mają pracować z nimi po to, by nie popełniali już prze-stępstw i żyli zgodnie z prawem. To bardzo odpowiedzialne zadanie, wymaga-jące wielu umiejętności i szerokiej wiedzy.

SŁUŻBA WIĘZIENNAMACIEJ SOPYŁO

Jak pracować ze Służbą Więzienną w obszarze mowy nienawiści?

Szkolenia dla Służby Więziennej powinny skupić się na dwóch celach:

1. Poszerzaniu wiedzy i umiejętności pracowników i funkcjonariuszy Służby Więziennej w obszarach wielokulturowości, antydyskryminacji i przeciwdzia-łania mowie nienawiści po to, by ich poglądy i postawy były wolne od uprze-dzeń.

Osoby zatrudniane w Służbie Więziennej, choć coraz lepiej wykształcone, potrzebują tego typu szkoleń z tych samych powodów, dla których potrzebują ich urzędnicy, straż graniczna, policja. Być może liczba „innych”, jaką w ciągu roku spotykają funkcjonariusze i pracownicy Służby Więziennej jest mniejsza

* Dane CZSW (www.sw.gov.pl) za rok 2015.

niż w przypadku innych wymienionych grup, ale okoliczności, w jakich spoty-kają tych ludzi, odpowiedzialność za nich oraz zadanie zmiany postaw więź-niów wymaga od nich samych odpowiednich postaw.

2. Nauki tego, jak pracować z więźniami w obszarach wielokulturowości, anty-dyskryminacji i przeciwdziałania mowie nienawiści.

Obu celów nie można od siebie oddzielić – osoba, która nie uznaje tych obsza-rów za istotne, która sama nie jest wolna od uprzedzeń i używa mowy niena-wiści w komunikacji, nie będzie właściwie prowadzić zajęć z tej tematyki. Pierwszym kierunkiem działań powinna być objęta cała Służba Więzienna, przy czym więcej uwagi wymaga zapewne pion ochrony. Drugi – a więc umiejęt-ności jak pracować z więźniami – potrzebne są przede wszystkim wychowaw-com więziennym. Potrzebują oni praktycznych szkoleń o tym, jak wprowadzić tematykę wielokulturowości, antydyskryminacji i mowy nienawiści do ich pracy z więźniami. Praktycznych, gdyż wychowawcy są osobami niezwykle zajętymi, mającymi mnóstwo obowiązków biurokratycznych. Ich realny czas na pracę z więźniami jest skromny. W wielu jednostkach osobą odpowiedzialną za sys-tematyczną pracę z więźniami jest wychowawca ds. kulturalno-oświatowych, często jeden na całą jednostkę.

Szkolenia dla Służby Więziennej powinny więc być poprzedzone:

1) poznaniem warunków pracy Służby Więziennej i ich możliwości pracy z więźniami,

2) pilotażowymi warsztatami dla więźniów i rzetelnym sprawdzeniem efektyw-ności metod pracy i scenariuszy,

Dopiero wtedy myśleć można o:

1) przeszkoleniu ze sprawdzonych już przez zewnętrznych trenerów metod grupy wychowawców,

2) wsparcie ich w realizacji własnych warsztatów dla więźniów,

3) analizie ich uwag i szerszym podzieleniu się wypracowanymi metodami ze środowiskiem Służby Więziennej.

Należy przy tym pamiętać, że wychowawcy nie są zewnętrznymi trenerami, ale ludźmi, którzy na co dzień pracują z więźniami. W przeciwieństwie do trenerów zewnętrznych wiedzą oni o swych podopiecznych bardzo dużo, znają historię ich wzajemnych relacji. Oznaczać to może, że wychowawcy nie podejmą się realizacji ćwiczeń i scenariuszy, które – w ich opinii – mogą np. zszargać ich autorytet lub wymagają zbudowania z więźniami na czas zajęć relacji innej niż do tej pory praktykowana.

PRAWNICY MACIEJ SOPYŁO

Przez prawników rozumiem tutaj osoby wykonujące czynnie zawody prawni-cze, przede wszystkim prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i sędziów, ale także absolwentów prawa bez aplikacji, świadczących np. porady prawne. Wielu z nich w swej pracy spotyka się z przestępstwami z nienawiści, a tym samym również z mową nienawiści. Ich codzienność polega przede wszystkim na wykorzystywaniu w pracy instrumentów prawnych, bywa jednak, że mają także okazję sięgać po narzędzia edukacyjne. Np. wypowiadając się w mediach czy tłumacząc szczegóły sprawy klientom czy stażystom.

Zorganizowany w kwietniu 2016 roku (przez Stowarzyszenie Młodych Dzien-nikarzy „Polis” i Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy pod patronatem Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara) warsztat „Jak ciekawie uczyć prawa nie-prawników” pokazał, że prawnicy chętnie widzą się w roli edukato-rów – animatorów. W krótkim czasie do udziału w kilkugodzinnym warsztacie zgłosiło się kilkadziesiąt osób – głównie adwokatów. Wszyscy byli bardzo otwarci na włączenie aktywnych metod pracy z grupami do swojego warsztatu a po zajęciach oczekiwali kolejnych.

To oraz moje wcześniejsze doświadczenia oraz Stowarzyszenia „Polis” z prawnikami każe wyciągnąć wniosek, że praca z nimi wokół tematyki mowy nienawiści powinna obejmować dwa obszary działań prawników:

1) działania i czynności podejmowane w ramach szeroko rozumianego wy-miaru sprawiedliwości – to zasadniczy obszar działań prawników, sędziów, prokuratorów, radców prawnych, ale także osób świadczących porady prawne. Jako osoby wymierzające sprawiedliwość, oskarżające sprawców, broniące czy doradzające ofiarom przestępstw powinni mieć świadomość szkodliwych skutków mowy nienawiści i skali przestępstw z nienawiści. Od ich wrażliwo-ści i wyczucia zależy w dużej mierze skuteczność wysiłków zmierzających do ograniczenia skutków mowy nienawiści. Ważna w tym aspekcie jest wymiana doświadczeń i poglądów między różnymi prawniczymi grupami zawodowymi. Czas na szkoleniach poświęcony np. analizie przykładów z punktu widzenia adwokata, sędziego i prokuratora może wydatnie poprawić efektywność pracy każdej z tych grup.

Warto także rozmawiać z prawnikami o efektywności kar dla sprawców prze-stępstw z nienawiści. Jak karać, aby kara dawała sprawcy (i społeczeństwu) szansę zmiany swojej postawy? Warto nagłaśniać i dyskutować z prawnikami takie wyroki, jak skazanie kibiców wznoszących antysemickie okrzyki (nawoły-wanie do mowy nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych) m.in. na obejrzenie filmu „Cud purymowy” w reż. Izabelli Cywińskiej. Ciekawym zagadnieniem jest nie tylko zasadność takiego wyroku, ale także kwestie jego egzekwowalności.

Cennym wzmocnieniem zajęć edukacyjnych dla prawników w tym obszarze jest zetknięcie ich z dziennikarzami piszącymi na tematy prawne. Prawnicy i dziennikarze bardzo często spotykają się po dwóch stronach barykady, nie rozumiejąc wzajemnie swoich oczekiwań. Warto stwarzać na szkoleniach obu grupom okazję do wspólnego namysłu nad zagadnieniami mowy nienawiści.

2) Działania w roli edukatorów – prawnicy często mają okazje mówić do innych na tematy prawne. Robią to na salach sądowych, podczas spotkań z klientami, podczas zajęć dla studentów i stażystów, a także – podczas konferencji i spo-tkań z dziennikarzami. Zainteresowanie wspomnianymi już warsztatami z me-tod czynnych w pracy z grupami pokazuje, że prawnicy widzą się także w roli prowadzących zajęcia z zagadnień prawnych. Wszystko to świetne okazje, by podnosić świadomość prawną społeczeństwa. Warunkiem jest jednak zdobycie umiejętności dostosowywania przekazu do grupy odbiorców oraz podniesie-nia umiejętności ciekawego, angażującego uczestników prowadzenia zajęć.

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

NOTATKI

Materiały edukacyjne

Czas: 45 min

Cele: - Wprowadzenie do tematu mowy nienawiści;- Podkreślenie, że często nie potrafimy rozpoznać mowy nienawiści lub dyskryminacji;- Zaprezentowanie uniwersalnych wzorów i motywów mowy nienawiści. - Ukazanie przejścia tego zjawiska do Internetu

Materiały: KomputerProjektorGłośnikiFragment filmu X-menPrezentacja historycznych karykatur i współczesnych materiałów i postów

X-MENIZBIGNIEW BUJAKŁUKASZ ANDERSULA WIERZBICKANATALIA BARAN

IGOR WYSOCKI

Przebieg modułu

Osoba prowadząca wyświetla 5-minutowy fragment filmu „X-men” znajdujące się na początku filmu: scenę mającą miejsce w obozie koncentracyjnym oraz na sali obrad, których bohaterami są wykluczeni przez społeczeństwo mutanci.

Opowiadając o fabule filmów X-men oraz związanych z nią odwołaniach do wydarzeń historycznych i współczesnych problemów może on zaprezentować poniższe przykłady:

Rejestracja mutantów oraz oznaczanie Żydów za pomocą opasek i żółtych gwiazd lub tworzenie obozów dla Amerykanów japońskiego pochodzenia w czasie II wojny światowej jako „potencjalnie niebezpiecznych jednostek”. Traktowanie mutacji jako choroby a traktowanie homoseksualizmu jako choroby.Wzorowanie się na najważniejszych postaciach walki o prawa Afroamery-kanów w USA – Martinie Lutherze Kingu oraz Malcolmie X, przy tworzeniu komiksowych postaci głównych antagonistów – Charlesa Xaviera oraz Erika Lehnsherra (aka Magneto).

Po filmie osoba prowadząca dyskutuje z osobami uczestniczącymi na temat podobieństw pomiędzy dwiema scenami przedstawiającymi prześladowania Żydów i mutantów. Pyta, z jakiego rodzaju dyskryminacją mamy tu do czynie-nia oraz czemu służyły historyczne odwołania zawarte we fragmencie filmu.Po omówieniu filmu, osoba prowadząca stawia pytanie, czy podobieństwa pomiędzy historycznymi i współczesnymi przejawami prześladowań i dyskry-minacyjnej retoryki istnieją tylko w świecie filmowym? Czy poruszany przez nas problem istnieje tylko w filmie i komiksach?

Za pomocą projektora prezentowane są analogie pomiędzy realnymi, histo-rycznymi karykaturami antysemickimi a współczesnymi komentarzami obecny-mi w Internecie [patrz kolejne strony]

Osoba prowadząca omawia podane przykłady, pokazuje obecność dyskrymi-nacyjnej retoryki w historii oraz podkreślając związek pomiędzy tą retoryką a jej historycznymi konsekwencjami. Wskazuje także, że fabuła i problematyka poruszana w filmach X-men jest zakorzeniona w realnych, współczesnych problemach. Historyczne przykłady mowy nienawiści podkreślają również obecność dyskryminacji na poziomie języka we współczesnym świecie. Widać podobieństwa pomiędzy historycznymi karykaturami antysemickimi, a współ-czesnymi komentarzami w Internecie. Warto zwrócić uwagę, na pewne stałe motywy retoryki dyskryminacyjnej i mowy nienawiści:

Przedstawianie grup społecznych jako zdrajców ojczyzny/danej wspólnoty i obarczenie ich winą za wszelkie problemy danej wspólnoty – mechanizm „ko-zła ofiarnego” opisany przez Rene Girard’a.

Korzystanie z rasizmu w celu przedstawienia danej grupy społecznej jako „niż-szej” i „gorszej” – wiąże się z tym dehumanizacja danej grupy.

Dehumanizacja poprzez porównanie danej grupy społecznej do zwierząt/owa-dów.

Bibliografia X-men, reż. Bryan Singer, Twentieth Century Fox Film Corporation, 2000.Kazimierz Grus: Żydzi w karykaturze : w piętnastolecie pracy wydawnictwa tygodnika „Pod Pręgierz”, Poznań 1938.Rene Girard: Kozioł ofiarny, Łódź 1987.

Kazimierz Grus: Żydzi w karykaturze : w piętnastolecie pracy wydawnictwa tygodnika "Pod Pręgierz", Poznań 1938.

http://wiadomosci.gazeta.pl/Samorzad2014/56,140990,16952429,Nie_bedzie_niczego,,23.html

powyżej: komentarze pod artykułem: wyborcza.pl/duzyformat/1,137626,15731376,Troche_potegi_Za-bojstwo_honorowe_w_Polsce,htmlobok: Kazimierz Grus: Żydzi w karykaturze : w piętnastolecie pracy wydawnictwa tygodnika "Pod Pręgierz", Poznań 1938.

Kazimierz Grus: Żydzi w karykaturze : w piętnastolecie pracy wydawnictwa tygodnika "Pod Pręgierz", Poznań 1938.

ĆWICZENIA DO PRACY Z WIĘŹNIAMI

MACIEJ SOPYŁO

Problemy, na który odpowiada warsztat:1. Brak lub niski poziom świadomości więźniów na temat tego, czym jest mowa nienawiści i jakie skutki wywołuje.2. Częste stykanie się i stosowanie przez więźniów mowy nienawiści w co-dziennych kontaktach.3. Niski poziom zaufania i otwartości wśród więźniów.

Cele warsztatów:1. Przekazać podstawową wiedzę na temat mowy nienawiści, jej źródeł i skut-ków.2. Zwiększyć świadomość konsekwencji stosowania mowy nienawiści.

Rezultaty. Po zakończeniu warsztatu jego osoby uczestniczące:1. Wiedzą, czym jest mowa nienawiści.2. Rozumieją pojęcia: stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja.3. Rozumieją konsekwencje, do jakich może prowadzić mowa nienawiści.

Tezy [10 min.]Osoby prowadzące kładą w jednej części sali kartkę ze słowem „tak”, w drugiej – ze słowem „nie”. Następnie czytają tezy i proszą osoby uczestniczące, byustosunkowali się do tezy stając – w zależności od przekonań – bliżej kartki „tak” lub „nie” oraz w przestrzeni między nimi. Następnie moderują dyskusję i umożliwiają osobom uczestniczącym zmianę miejsc, jeśli argumenty kogoś przekonały.

Tezy do wyboru:Optymiści mają w życiu łatwiej.Polska dla Polaków.Każdy ma prawo mówić o drugiej osobie, co mu się podoba.

Stereotypy, uprzedzania, dyskryminacja [55 min.]Stereotyp. Osoby prowadzące pokazują osobom uczestniczącym przykłady stereotypów dotyczących więźniów, nie nazywając ich jednak stereotypami. Przykładowe stereotypy:Wszyscy więźniowie to bandyci.Jak raz ukradł, zawsze już będzie kraść.Byłych więźniów trzeba się bać.Byłemu więźniowi nie można ufać.Osoby prowadzące pytają osoby uczestniczące, czym są te określenia. Czy są prawdziwe? Skąd się biorą? Czy dotyczą pojedynczych, konkretnych osób, czy wszystkich? Gdy padnie, zapisują na flipczarcie słowo stereotyp. Proszą o podanie innych przykładów stereotypów, mogą zapisać najważniejsze cechy stereotypu. [15 min.]

Uprzedzenie. Prowadzący pokazują osobom uczestniczącym nieco zmodyfiko-wane stwierdzenia. Przykłady:Nie lubię więźniów, bo wszyscy oni to bandyci.Boję się byłych więźniów, bo zrobili straszne rzeczy. Nigdy nie zaufam byłemu więźniowi, bo żaden były więzień nie jest godny zaufania.

Osoby prowadzące pytają osoby uczestniczące, czym różnią się te określenia od poprzednich. Naprowadzają aż padnie słowo emocje. Wtedy wyjaśniają, że określenia te to uprzedzenia. Zapisują to słowo pod słowem dyskryminacja. Pytają osoby uczestniczące, czym są uprzedzenia. Czy uprzedzenia są prawdzi-we? [10 min.]

Dyskryminacja. Osoby prowadzące pokazują osobom uczestniczącym kolejne stwierdzenia:Nie zatrudnię byłego więźnia, bo to na pewno bandyta.Nie wynajmę mieszkania byłemu więźniowi, bo nie można mu zaufać.Nie pożyczę pieniędzy byłemu więźniowi, bo na pewno nie odda.

Osoby prowadzące pytają, co nowego pojawiło się w tych sformułowaniach, czego nie było poprzednio. Naprowadzają osoby uczestniczące aż padnie słowo: działanie. Następnie pytają lub od razu wyjaśniają, że takie działanie można nazwać dyskryminacją. Zapisują to słowo pod słowem uprzedzenie. Tłumaczą, czym jest dyskryminacja: nierówne traktowanie bez racjonalnej, obiektywnie uzasadnionej przyczyny. [10 min.]

Podsumowanie. Osoby prowadzące podsumowują ćwiczenia. Pokazują oso-bom uczestniczącym zapisane na flipczarcie słowa: stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja. Pytają osoby uczestniczące, czy znają przykłady takich sytuacji z życia. Po kilku opowieściach pytają, czy tylko więźniowie/byli więźniowie (więźniarki/byłe więźniarki) padają ofiarą stereotypów, uprzedzeń i dyskrymi-nacji. Proszą osoby uczestniczące, by pomyślały nad sytuacjami, w których inne grupy są ofiarą takiego myślenia/emocji/zachowań. Proszą także, by osoby uczestniczące pomyśleły, czy im samy nie zdarzało się myśleć/zachowywać w ten sposób. Tę część podsumowania można wykonać w grupach lub parach. Osoby uczestniczące nie muszą dzielić się głośno wynikami swoich przemyśleń (rozmów w grupach). Osoby prowadzące proszą osoby uczestniczące, by zastanowiły się, co można robić, aby samemu nie myśleć stereotypowo/nie stosować w życiu uprzedzeń i nie dyskryminować. Zadanie to można wykonać w grupach i omówić na forum. [20 min.]

Mowa nienawiści [60 min.] Osoby prowadzące dzielą osoby uczestniczące na 3-4 osobowe grupy. Każda grupa otrzymuje dwie historie – w obu dochodzi do użycia mowy nienawiści, bohaterem jednej są więźniowie, drugiej – przedstawiciel innej mniejszości. Historie można z powodzeniem zastąpić/uzupełnić memami czy obrazkami z sieci. Należy pamiętać, że częścią podkultury więziennej jest bardzo negatyw-ny stosunek do homoseksualizmu, dlatego przykłady dotyczące mniejszości seksualnych będą w warunkach więziennych trudne do tłumaczenia zjawiska mowy nienawiści.

Przykładowe historie:Historia 1a. Piotr wyszedł z więzienia po 10 latach. Już drugiego dnia po wyjściu wyruszył do miasta na poszukiwanie pracy. W pierwszej napotkanej restauracji, gdzie na drzwiach wisiało ogłoszenie „poszukujemy pomocy do kuchni” usłyszał od menedżera: „Jesteś byłym więźniem? Zjeżdżaj stąd gnoju! Dla takich jak ty nie ma tu pracy, Wasze miejsce jest za kratami.”

Historia 2a. Iza, która odbyła dwa lata więzienia, wróciła do swojego rodzinne-go miasta. Mieszka tam ze swoim chłopakiem, wynajmują mieszkanie w bloku. Któregoś dnia miało miejsce włamanie do piwnic. Wracając z z zakupów Iza usłyszała jak jeden sąsiad mówił do dwóch innych: To na pewno ta pieprzona złodziejka. Zap...lmy jej, to ją oduczy kraść, oni wszyscy są tacy sami”.

Historia 3a. Stefan był tymczasowo aresztowany, po trzech miesiącach wyszedł z aresztu. Gdy robił zakupy w osiedlowym sklepie, usłyszał od sprzedawcy: „Nie będziesz tu więcej kupować złodzieju, gówno mnie obchodzi, że cię pu-ścili, dla mnie byłeś i jesteś bandytą.”

Historia 1b. Sasza przyjechał do Polski z Ukrainy, pracuje na budowie. Gdy wracał po pracy z kolegą, w autobusie zaczepiła ich grupa dwudziestoletnich mężczyzn. Krzyczeli: „Polska dla Polaków! Wyp..ać stąd!”

Historia 2b. Karol jest Polakiem, jego ojciec pochodzi z Kamerunu, dlatego Karol jest czarnoskóry. W szkole od kolegi usłyszał: „Brudasie! Afrykanie do Afryki!”

Historia 3b. Mateusz jest Żydem. Na jego samochodzie ktoś napisał: „Żydzi do gazu.” Osoby prowadzące proszą, by osoby uczestniczące zastanowiły się w grupach:Jakie widzą podobieństwa między historiami, które dostały?Co mogą czuć bohaterowie historii?Jakie mogą być przyczyny takiego ich potraktowania? Jak nazwać język, który pada w tych historiach?

Po zakończeniu pracy w grupach osoby prowadzące proszą osoby reprezen-tujące grupy o głośne przeczytanie historii, nad którymi pracowali/pracowały. Następnie zbierają odpowiedzi na pytania. Osoby prowadzące z pomocą uczestników/uczestniczek definiują mowę nienawiści (nie musi to być definicja prawna, ale definicja stworzona na potrzeby zajęć, zrozumiała dla osób uczest-niczących). [20 min. pracy w grupie i 30 min. na forum]

Podsumowanie. Osoby prowadzące zastanawiają się z osobami uczestniczący-mi, do czego może prowadzić używanie języka nienawiści. Jakie konsekwencje powoduje on dla ofiar? Warto wspomnieć tu także o konsekwencjach praw-nych dla sprawców. Kończą zajęcia podkreślając raz jeszcze podobieństwo losu więźniów/byłych więźniów i innych mniejszości jeśli chodzi o zagrożenie dyskryminacją czy mową nienawiści i zachęcają do porzucenia takiego języka.

JAK CIEKAWIE UCZYĆ PRAWA NIE-PRAWNIKÓW?

WARSZTAT UCZENIA METODAMI AKTYWNYMI W KONTEKŚCIE

PRZECIWDZIAŁANIA MOWIE NIENAWIŚCI

MACIEJ SOPYŁOJOLANTA STECIUK

Problemy, na który odpowiada warsztat:1. Zagrożona praworządność (problem dorozumiany),2. Prawnicy i prawniczki jako niewykorzystany zasób w edukacji, w tym eduka-cji przeciw mowie nienawiści,3. Niska znajomość prawa/świadomość prawna obywateli i obywatelek,4. Problem bezpośredni: prawniczki i prawnicy mają motywację, by włączyć się w edukację prawną obywateli i obywatelek, ale nie mają narzędzi, by ciekawie i skutecznie edukować.

Cele warsztatów:1. Przekazać wiedzę dot. prowadzenia zajęć metodami aktywnymi, by prawnicy i prawniczki mogli skutecznie wzmacniać rozumienie prawa wśród nie-prawni-ków i nie-prawniczek,2. Podnieś motywację i zaangażować prawniczki i prawników w kampanię pod-noszenia kompetencji prawnych w społeczeństwie.

Rezultaty

Po zakończeniu warsztatu jego uczestniczki i uczestnicy:1. Znają i widzą zalety kampanii na rzecz szerszego włączania prawników w edukację prawnąoraz mają motywację, by zachęcać innych i samemu dalej brać w niej udział,2. Znają mocne strony pracy metodami aktywnymi,3. Znają i rozumieją założenia pracy metodami aktywnymi,4. Mają za sobą doświadczenie pracy metodami aktywnymi w roli uczestnika/uczestniczki,5. Zmierzyli się z próbą dostosowania przekazu prawnego do możliwości grupy docelowej,6. Znają i rozumieją potrzeby edukacji prawnej w obszarze mowy nienawiści i zapoznali się z materiałami edukacyjnymi w tym zakresie,

CZĘŚĆ I (90 min)

Otwarcie spotkania - przedstawienie celów, programu i metod pracy warszta-tu, a także trenerów/trenerek. [15 min]

Kontrakt – osoby prowadzące pokazują uczestnikom i uczestniczkom gotowy, przygotowany wcześniej spis zasad i proponują przyjęcie ich jako obowiązują-ce podczas warsztatów.Uczestnicy i uczestniczki mogą modyfikować zasady lub proponować swoje. Dyskusja trwa aż do przyjęcia kontraktu. Następnie osoby prowadzące zadają pytanie z meta poziomu: jaki jest sens wprowadzenia kontraktu do pracy z grupami? Na oddzielnym flipczarcie osoby prowadzące zapisują słowo „kon-trakt” i wnioski z dyskusji – będzie to flipczart wiedzy, na którym zapisywać będą najważniejsze wnioski z każdego ćwiczenia. [5-10 minut]

Przedstawianie się w parach. Osoby prowadzące łączą uczestników i uczest-niczki w pary tak, by każdy pracował z osobą, której dotąd nie znał/ którą dotąd znał słabo. Każda para ma 4 minuty na rozmowę i odpowiedzenie sobie na pytania: kim jestem? dlaczego tu jestem? Rzecz, którą mało kto o mnie wie/coś ciekawego o mnie. Następnie osoba A przedstawia osobę B na forum i odwrotnie. (4 min na rozmowę plus 30 sek na przedstawienie osoby [15 min])

Tezy. Osoby prowadzące kładą w jednej części sali kartkę ze słowem „tak”, w drugiej – ze słowem „nie”. Następnie czytają tezy i proszą uczestniczki i uczest-ników, by ustosunkowali się do tezy stając – w zależności od przekonań – bliżej kartki „tak” lub „nie” oraz w przestrzeni między nimi. Następnie moderują dys-kusję i umożliwiają uczestnikom i uczestniczkom zmianę miejsc, jeśli argumen-ty kogoś przekonały. [15 min]Tezy do wyboru:Optymiści mają w życiu łatwiej.Świadomość prawna w społeczeństwie polskim jest wystarczająca.Resocjalizacja w więzieniu jest możliwa.Walka z mową nienawiści narusza wolność słowa.

Meta poziom. Osoby prowadzące pytają, czemu służyły dwa ostatnie ćwi-czenia? Co daje przełamanie lodów, integracja, poznanie się? Jakie są zalety wykorzystywania do tego aktywnych metod? Następnie pytają uczestników i uczestniczki, jak czuli się w pierwszej części zajęć? Jak odnajdują się w aktyw-nej pracy? [5 min]

Jak uczyć o prawie nie-prawników/nie-prawniczki? - praca w grupach.Osoby prowadzące dzielą uczestników i uczestniczki na mniejsze grupy. Każda otrzymuje flipczart, markery i zadanie: zastanowić się:grupa pierwsza: co jest ważne w uczeniu prawa nie-prawników i nie-prawni-czek? grupa druga: co może rodzić trudności w uczeniu prawa nie-prawników i nie-prawniczek? grupa trzecia: jakie kompetencje są potrzebne do uczenia prawa nie-prawników i nie-prawniczek?Każda grupa przygotowuje rezultaty na flipczarcie – do dyskusji na forum. Podyskusji osoby prowadzące zadają uczestnikom i uczestniczkom pytanie z meta poziomu – co jest ważne w tej metodzie? Jaka jest jej przewaga nad wykładem? [10 min w grupach i 15 na podsumowanie - 25 min]

Sentencje prawnicze plus grupy docelowe. Osoby prowadzące dzielą uczestników i uczestniczki na grupy. Każda otrzymuje sentencję prawniczą po łacinie i jej tłumaczenie oraz konkretną grupę docelową (np. dzieci 11-13 lat, młodzież 16-17 lat, studenci).

Sentencje:Dura lex, sed lex. [Twarde prawo, ale prawo]Ignorantia iuris nocet. [Nieznajomość prawa szkodzi]Lex retro non agit. [Prawo nie działa wstecz]Nullum crimen sine lege. [Nie ma przestępstwa bez ustawy]Nemo iudex in causa sua. [Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie]

Zadaniem każdej grupy jest wymyślenie sposobu na wytłumaczenie sentencji prawniczej grupie docelowej. Następnie grupy prezentują metodę a reszta osób – zgaduje, dla jakiej grupy docelowej (dla kogo) została przygotowana. [w zależności od zaangażowania uczestniczek i uczestników można zrezygno-wać ze zgadywania] – [15 min w grupach plus 15 podsumowanie – 30 min]

Meta poziom: osoby prowadzące pytają, czy to ćwiczenie było trudne? Co się udało? Uczestnicy i uczestniczki szukają mocnych stron tego, co wypracowali (dostosowanie języka, przekaz odpowiedni do wieku, przykład obrazujący sen-tencję, próba zaangażowania odbiorcy, dyskusja na temat potrzeb odbiorcy, humor, nawiązanie do aktualności i sytuacji życiowej odbiorcy), osoby prowa-dzące podsumowują ćwiczenie. [5-10 min]

CZĘŚĆ II (110 min)

Energizer (w zależności od upodobań trenera).

[meta poziom] – osoby prowadzące zadają pytanie, czemu mogą służyć tego typu ćwiczenia i pokazują, gdzie można znaleźć różne ich typy [do 15 min.]

O kampanii. Osoby prowadzące prezentują krótko Kampanię Rady Europy „Bez nienawiści” w Internecie, w tym definicję Rady Europy pojęcia „mowa nienawiści”. [15 min.]

Film. Osoby prowadzące zapraszają uczestników i uczestniczki do obejrzenia litewskiego spotu- Eksperimentas VERTIMAS / Experiment TRANSLATION

Następnie proszą uczestników i uczestniczki, by zapisali na post-itach, jakie uczucia wywołał w nich materiał. Pytają, do czego ten materiał może służyć? Jakie jeszcze materiały mogą pomóc zetknąć uczestniczki i uczestników z przedmiotem warsztatu (tematem, który chcemy przepracować z daną grupą)?

Kadr z filmu Eksperimentas VERTIMAS / Experiment TRANSLATION

Planowanie lekcji – praca w grupach. Osoby prowadzące dzielą uczestniczki i uczestników na mniejsze grupy i proszą, by każda zaplanowała – z wykorzysta-niem pomocniczych materiałów o mowie nienawiści, obejrzanego filmu oraz definicji mowy nienawiści – krótkie ćwiczenie dot. mowy nienawiści, którego celem jest uświadomienie, czym jest mowa nienawiści i jakie konsekwencje mogą się z nią wiązać. Każda grupa losuje grupę docelową, dla której będzie przygotowywać lekcję (młodzież 13-16 lat oraz 17-19 lat). Po czasie na pracę w grupach, przedstawiciele i/lub przedstawicielki grup opowiadają kolejno o swoich pomysłach, członkowie i członkinie innych grup oceniają propozycje.

CZEŚĆ III (30-40 min)

Szanse na przyszłość – jak można dalej rozwijać swój warsztat animatora. Osoby prowadzące podsumowują warsztaty z pomocą tworzonego od pierw-szego ćwiczenia flipczarta wiedzy: - Co udało się zrobić: ćwiczenia, metody, formy pracy, tematy,- Jak czuli się uczestnicy/uczestniczki pracując metodami aktywnymi?- Co uczestnicy/uczestniczki zabierają ze sobą?- Co jeszcze proponujemy i gdzie tego szukać? (szybki przegląd dostępnych w Internecie materiałów edukacyjnych o mowie nienawiści, zaproszenie na kolejne szkolenia)

Ewaluacja.

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

NOTATKI

Opis: Uczniowie analizują przykłady seksistowskiej mowy nienawiści oraz omawiają jej ewentualne konsekwencje dla jednostki i społeczeństwa.

Czas: 60 min

Wielkość grupy: 10-25 osób

Cele: Zrozumienie różnych form mowy nienawiści w sieci i ich konsekwencji dla ofiar oraz społeczeństwa; Analiza możliwości reakcji na mowę nienawiści w sieci.

Materiały: Kopie przykładów mowy nienawiści; Papier i długopisy; Papier formatu A3 lub papier flipchartowy.

Przygotowanie: Skopiuj przykłady mowy nienawiści; Przygotuj dwie duże kartki z nagłówkiem „Konsekwencje dla ofiar” i „Konse-kwencje dla społeczeństwa”.

ZROZUMIEĆ SEKSISTOWSKĄ MOWĘ NIENAWIŚCI

14

INSTRUKCJE

1. Spytaj uczniów, jak rozumieją terminy „mowa nienawiści” i „seksizm”. Spytaj, czy ktoś zetknął się z mową nienawiści czy seksizmem na żywo lub w Interne-cie, czy to wobec konkretnej osoby, czy też przedstawicieli danej grupy. Co czujesz w takiej sytuacji? Jak myślisz, co czuje ofiara?

Wyjaśnij, że termin „mowa nienawiści” dotyczy wielu różnych zjawisk: Po pierwsze, wykracza poza zwykłe znaczenie terminu „mowa” i może do-tyczyć innych form komunikacji, jak filmy, obrazy, muzyka itp.; Po drugie, termin ten może opisywać bardzo agresywne zachowanie, a tak-że „tylko” obraźliwe komentarze.

2. Wyjaśnij uczestnikom, że będą analizować autentyczne przykłady mowy nienawiści i seksizmu, w szczególności pod względem oddziaływania na same ofiary i na społeczeństwo.

3. Podziel uczestników na podgrupy i rozdaj im po jednym przykładzie mowy nienawiści w sieci z analiz przypadków (poniżej)

4. Poproś o przedyskutowanie danego przypadku i odpowiedz na pytania. Przeznacz na to zadanie 15 minut.

15

PODSUMOWANIE

Omów każdy przykład, pytając o reakcje w grupach. Zanotuj na flipcharcie odpowiedzi na pytania. Jeżeli grupy odpowiedziały podobnie, zaznacz to, podkreślając pierwszą odpowiedź lub dopisując liczbę wskazującą, że tej samej odpowiedzi udzieliło więcej zespołów.

Po przedstawieniu rezultatów przez wszystkie podgrupy przejrzyjcie raz jesz-cze w całej grupie obie listy i skorzystajcie z poniższych pytań, by podsumo-wać ćwiczenie:

Co myślisz o ćwiczeniu?

Jak odbierasz omawiany przykład?

Jakie są najczęstsze konsekwencje mowy nienawiści wskazane w grupach? Co łączy grupy będące obiektem mowy nienawiści w poszczególnych przykładach?

Czy konsekwencje są podobne niezależnie od tego, jaka grupa jest obiek-tem mowy nienawiści?

Jakie mogą być konsekwencje, jeżeli takie zachowania upowszechnią się w sieci i nikt nic nie zrobi, by rozwiązać problem?

Jakie narzędzia lub metody mogą służyć walce z mową nienawiści w sieci? Co można zrobić w przypadku natknięcia się na takie przykłady w sieci?

16

Materiały dla uczniów

Przykład nr 1

Znany piosenkarz publikuje na swoim Fanpage na Facebooku posty, w których uspra-wiedliwia mężczyzn atakujących i gwałcących kobiety. Pisze, że kobiety same są sobie winne chodząc wieczorami po ulicach i prowokując gwałcicieli nie zakrywając wystarcza-jąco swojego ciała. Pod postem pojawia się wiele komentarzy i słów wsparcia dla autora posta. Kim są w tym przykładzie ofiary mowy nienawiści? Jakie konsekwencje niesie dla nich mowa nienawiści? Jakie konsekwencje może mieć w tym przykładzie mowa niena-wiści dla ludzi identyfikujących się z daną grupą i ogólnie dla całego społeczeństwa?

Przykład nr 2

Dziennikarz napisał długi artykuł, w którym oskarża kobiety z niskim wykształceniem, pochodzące z mniejszości etnicznych i narodowych o rodzenie zbyt wielu dzieci. Uważa, że jedynym powodem, dla którego decydują się na liczne potomstwo jest chęć otrzyma-nia większej pomocy socjalnej. W swoim artykule proponuje obowiązkową sterylizację dla tych kobiet. Po publikacji artykułu, redakcja gazety, w której się ukazał, dostała od czytelników wiele listów ze słowami wsparcia dla autora. Kim są w tym przykładzie ofiary mowy nienawiści? Jakie konsekwencje niesie dla nich mowa nienawiści? Jakie konse-kwencje może mieć w tym przykładzie mowa nienawiści dla ludzi identyfikujących się z daną grupą i ogólnie dla całego społeczeństwa? Przykład nr 3

Od pewnego czasu w Internecie krąży reklama dżinsów. Jest w niej scena, w której ko-bietę otacza kilku mężczyzn. W scenie są erotyczne aluzje, ale ogólne wrażenie to seksu-alna przemoc i gwałt. W jednym z krajów skargę składa kilka organizacji. Informacje na ten temat w Internecie prowokują lawinę komentarzy, których autorzy często popierają opinię, że mężczyzna może bawić się kobietą jak rzeczą, a nawet stosować wobec niej przemoc. Kim są w tym przykładzie ofiary mowy nienawiści? Jakie konsekwencje niesie dla nich mowa nienawiści? Jakie konsekwencje może mieć w tym przykładzie mowa nie-nawiści dla ludzi identyfikujących się z daną grupą i ogólnie dla całego społeczeństwa?

17

Opis: Uczniowie analizują przyczyny i skutki mowy nienawiści w sieci w ramach podejścia typu „drzewko problemowe”.

Czas: 45 min


Cele: Zrozumienie przyczyn i skutków seksistowskiej mowy nienawiści w sieci;Omówienie powiązań między mową nienawiści w Inter-necie a zachowaniem poza siecią;Analiza sposobów reakcji na mowę nienawiści w sieci poprzez zbadanie korzeni problemu

Materiały: Papier formatu A3 lub papier flipchartowy i pisaki.

Przygotowanie: Zrób dla uczestników kopie „drzewka mowy nienawiści” (strona 90) lubnarysuj je na papierze flipchartowym lub tablicy.

KORZENIE I GAŁĘZIE

INSTRUKCJE

1. Przedstaw krótkie wprowadzenie do tematyki seksizmu i mowy nienawiści w sieci.

2. Wyjaśnij, że aby zrozumieć mowę nienawiści w Internecie i umieć na nią reagować, musimy postrzegać ją jako problem powiązany z wieloma innymi zjawiskami oraz wystepujący także poza Internetem. Gdy chce się walczyć z mową nienawiści, warto zbadać jej przyczyny. Przeciwdziałanie im może być dużo skuteczniejsze niż reagowanie na poszczególne przypadki mowy niena-wiści.

3. Pokaż uczestnikom „drzewko mowy nienawiści” i wyjaśnij, że w grupach mają zastanowić się nad niektórymi przyczynami mowy nienawiści w sieci („korzenie” drzewka) oraz skutkami tego zjawiska („gałęzie”).

4. Wyjaśnij, na czym polega „drzewko”. Każdy element w ramce, który wskazu-je na kolejną ramkę wyżej na drzewie, stanowi odpowiedź na pytanie „dla-czego?”. Dotyczy to zarówno gałęzi, jak i korzeni. Możesz omówić to bardziej szczegółowo na konkretnym przykładzie mowy nienawiści (patrz: „Rady dla nauczyciela”).

5. Korzenie: idąc w dół, począwszy od samej mowy nienawiści, uczestnicy analizują odpowiedzi na pytanie: „dlaczego tak się stało?”. Powinni wypełnić korzenie jak największą liczbą przyczyn. Podaj przykład, w którym jedna przy-czyna ma inne przyczyny. Na przykład spytaj, dlaczego „wszyscy źle mówią” o pewnych grupach. Pomóż uczniom pytaniami o to, skąd dowiadujemy się złych rzeczy na temat poszczególnych grup (m.in. z mediów, od autorytetów, poprzez zakorzenione uprzedzenia lub wskutek niewiedzy ogółu społeczeń-stwa).

6. Gałęzie: tu uczestnicy analizują możliwe konsekwencje elementów u dołu gałęzi. Spytaj, co może przydarzyć się osobie lub grupie będącej obiektem mowy nienawiści. Niech odpowiedzą na pytanie, do czego z kolei to może prowadzić.

7. Podziel uczestników na grupy i rozdaj im plansze, na których narysują drzewko. Na „pniu” powinni wpisać poniższy tekst albo własny przykład, a następnie niech wypełnią jak najwięcej gałęzi i korzeni. Uczestnicy powinni wyobrazić sobie, że poniższy tekst znalazł się w Internecie: „Kobiety są leniwe i nic nie warte. Powinny siedzieć w domu i usługiwać mężowi, tak jak to było kiedyś” lub „Brzydkie kobiety nie powinny wychodzić na ulicę. Ich widok psuje humor wszystkim dookoła”.

8. Daj podgrupom około 15 minut na uzupełnienie drzewek. Następnie poproś zespoły o przedstawienie wyników lub o rozmieszczenie drzewek w sali, by można je było obejrzeć.

PODSUMOWANIE

Czy między drzewkami poszczególnych podgrup widać interesujące różnice? Czy masz pytania do innych zespołów?Czy łatwo było znaleźć korzenie mowy nienawiści? Wyjaśnij trudności lub różnice zdań między grupami.Czy jakieś korzenie lub gałęzie dotyczą sytuacji, które wydarzyły się poza Inter-netem? Co nam to mówi o mowie nienawiści w sieci?Czy ćwiczenie pogłębiło twoje rozumienie problemu? Czy twoim zdaniem ważne jest, by dążyć do powstrzymania mowy nienawiści w Internecie?Czy ćwiczenie w tym pomaga? Jak można wykorzystać drzewko problemowe, by przeciwdziałać mowie nienawiści skierowanej przeciwko grupie dyskrymi-nowanej?

Aby wzmocnić praktyczny wymiar ćwiczenia, można wybrać kilka korzeni i przeprowadzić burzę mózgów na temat możliwości reagowania na takie zja-wiska. Na przykład, jeżeli uczestnicy za główną przyczynę uznali „uprzedzenia” lub „brak edukacji”, spytaj o możliwe rozwiązania problemu. Wyjaśnij, że w planowaniu kampanii często stosuje się podejście drzewka problemowego, by przeprowadzić analizę problemu i określić sposoby rozwiązania go.

Aby wzmocnić praktyczny wymiar ćwiczenia, można wybrać kilka korzeni i przeprowadzić burzę mózgów na temat możliwości reagowania na takie zja-wiska. Na przykład, jeżeli uczestnicy za główną przyczynę uznali „uprzedzenia” lub „brak edukacji”, spytaj o możliwe rozwiązania problemu. Wyjaśnij, że w planowaniu kampanii często stosuje się podejście drzewka problemowego, by przeprowadzić analizę problemu i określić sposoby rozwiązania go.

RADY DLA NAUCZYCIELA

Drzewko problemowe to bardzo często stosowana metoda na pogłębienie zrozumienia danego problemu. Łatwiej to wyjaśnić na przykładzie, a więc w celu omówienia drzewka można posłużyć się innym stwierdzeniem, takim jak: „Młodzi ludzie często są leniwi i samolubni. Powinno się ich trzymać z dala od społeczeństwa, aż coś z nich wyrośnie”.

Zanim uczniowie popracują nad drzewkami, możeszim rozdać kopie mate-riałów dla uczestników w formacie A3 lub poprosić o narysowanie własnego drzewka na planszy. Ta druga opcja da im możliwość przedłużenia korzeni i gałęzi, ale może być trudniejsza od pierwszej, w której jest określona liczna ramek. Zadbaj o to, by podgrupy uwzględniły oddziaływanie zarówno na jed-nostki, jak i na społeczeństwo.

Jeżeli uczestnicy pominęli ważne przyczyny lub skutki, warto im podpowie-dzieć, aby je uwzględnili. Podczas rysowania drzewek można im również pod-sunąć pozycje z poniższej listy. Uczestnicy powinni zastanowić się, czy czynniki i osoby z listy mają związek z problemem oraz gdzie jest dla nich miejsce na drzewku.

o Media;o Politycy/osoby publiczne;o Mowa nienawiści poza siecią;o Presja otoczenia;o Dyskryminacja w miejscu pracy;o Czynniki ekonomiczne;o Szkoła/edukacja.

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

NOTATKI

Opis: Ćwiczenie nawiązuje do szeregu problemów, w tym do: relacji pomiędzy różnymi płciami; postrzeganiu roli kobiet i mężczyzn poprzez pryzmat reklam obecnych w mediach; wpływu mediów na postrzeganie płci.

Czas: 60-75 min


Cele: Zidentyfikowanie sposobu przedstawiania płci w mediachIdentyfikacja stereotypów płciowych obecnych w społeczeństwieRefleksja i dyskusja o rolach płciowych w społeczeństwiePodniesienie świadomości na temat nierówności pomiędzy płciamiPromowanie empatii i zrozumienia wobecosób innej płci

Materiały: Gazety, kolorowe czasopisma, wydruki artykułów ze stron plotkarskich np. pudelek.plNożyczkiKlejPapier flipchartowy

Przygotowanie: Przygotuj gazety z dużą ilością reklam, zdjęcia reklam ulicznych itp.

PŁEĆ WSZYSTKO SPRZEDA?

INSTRUKCJE

1. Przedstaw ćwiczenie. Odwołaj się do przykładów z życia, wspólnych spo-strzeżeń na temat różnych płci i ich ról w społeczeństwie. Wyjaśnij, że jest niemal niemożliwym znalezienie takich aspektów życia, gdzie temat płci nie jest obecny. Nawet gdy myślimy o zwykłych rzeczach, takich jak zmywanie na-czyń w domu, miejscach, gdzie zatrudnione są kobiety i mężczyźni, czy hobby kobiet i mężczyzn, kierujemy się stereotypami dotyczącymi płci. Wyjaśnij, że reklamy w mediach bardzo często bazują na stereotypach i uprzedzeniach,które są obecne w społeczeństwie.

2. Poproś uczniów by przejrzeli przygotowane przez Ciebie gazety i zdjęcia i wybrali jedną reklamę do analizy.

3. Na kartce papieru każdy z uczniów powinien narysować tabelę według zamieszczonego wzoru i w ten sposób przeanalizować wybraną przez siebie reklamę orazzanotować swoje spostrzeżenia. Czy badana reklama przedstawia jakieś stereotypy związane z płciami?

4. Poproś uczniów by wypełnili tabelę: niech zapiszą na niebiesko stereotypy dotyczące mężczyzn, a na czerwono stereotypy dotyczące kobiet, które udało im się dostrzecw wybranej przez siebie reklamie.

5. Gdy uczniowie wypełnią tabelę (daj im na to ok. 20 min), poproś aby dobrali się w pary i opowiedzieli sobie nawzajem o wybranych przez siebie reklamach oraz porównali swoje tabele. (na ten punkt przeznacz również ok. 20 min, tak by każda osoba z pary mogła się wypowiedzieć)

6. Zbierz od uczniów tabele i zaprezentuj wyniki całej klasie, odczytując zapisa-ne stereotypy, które zaobserwowali.

PODSUMOWANIE

Na forum klasy poproś uczniów aby wypowiedzieli się na temat cech, trady-cyjnie przypisanych kobietom i mężczyznom. Mogą również odnieść się do analizowanych wcześniej reklam, jednak nie jest to konieczne.

Pytania, które mogą pomóc w rozpoczęciu dyskusji:Co myślicie o cechach przypisanych kobietom i mężczyznom, które były przedstawione w analizowanych przez Was reklamach?Czy znacie kogoś, kto posiadałby te cechy?Czy uważacie, że przedstawianie kobiet i mężczyzn, w sposób, jaki widzimy w mediach jest właściwe?Jakie konsekwencje dla społeczeństwa może nieść przedstawianie płci w ten sposób?Czy stereotypy ukazywane w mediach mogą mieć jakiś wpływ na młodych ludzi i ich postrzeganie świata?Czy uważacie, że w świecie mediów i reklamy można uniknąć przedstawiania płci poprzez stereotypy?Czy reklamy przyczyniają się do łamania praw człowieka?Jak można przyczynić się do zmiany polityki reklamowej w Polsce?

RADY DLA NAUCZYCIELA

Pamiętaj, że reklama często używa obrazów jawnie nawiązujących do seksu i seksualności oraz używa obrazu kobiet i mężczyzn by lepiej sprzedać produkt. Z pewnością należy poruszyć ten temat, jednak pamiętaj, że temat seksu i seksualności oraz zbyt odważne reklamy mogą powodować dyskomfort nie-których uczniów.

MATERIAŁY DLA UCZNIÓW

Co? Kto? Czy(nie)odpowiednie? Dlaczego?

Rola (postać)

Zachowanie

Działanie

Cecha

Zakładki. Przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci poprzez edukację o prawach człowieka

Publikacja zawiera 22 scenariusze dla nauczycieli/ek i edukatorów/ek do pracy z młodzieżą w wieku 13-18 lat, z możliwością dostosowania dla innych grup wiekowych. Scenariusze dotyczą przeciwdziałaniu mowie nienawiści skiero-wanej wobec m. in. mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych, LGBTQ*, kobiet, osób z niepełnosprawnościami.

Cele zajęć – efekty pracy z młodzieżą:

Młodzież jest bardziej świadoma, czym jest mowa nienawiści w Internecie i poza nim, z czego wynika i co może powodować.

Mowa nienawiści jest w mniejszym stopniu akceptowalna i młodzież jest przygotowana do reagowania na nią.

Młodzież jest wrażliwsza i dzięki temu jest bardziej skłonna do wyrażania solidarności z osobami dotkniętymi mową nienawiści w Internecie i poza nim.

Młodzież bardziej odpowiedzialnie, świadomie i krytycznie korzysta z Interne-tu i mediów (m.in. jest mniej skłonna do akceptowania, wyrażania i szerzenia mowy nienawiści).

„Zakładki” można pobrać ze strony: www.BezNienawisci.pl/Zakladki

Atak internetowy

Ćwiczenie polega na zmianie projektu fikcyjnej strony inter-netowej kampanii w celu powstrzymania zalewu rasistowskich komentarzy zamieszczanych przez lokalną społeczność.

Co za historia

Uczestnicy pracują w podgrupach nad analizą materiałów prasowych, skupiając się na opisie imigrantów i imigracji. Wyniki przedstawiają w formie kolażu.

Działania i kampanie krok po kroku

Jest to seria czterech ćwiczeń prowadzących do działań przeciw-ko mowie nienawiści i przestępstwom motywowanym niena-wiścią. Poszczególne części ćwiczenia można przeprowadzić osobno lub w powiązaniu z innymi ćwiczeniami z podręcznika.

ZAKŁADKI. Przedziwdziałanie mowie nienawiści w sieci poprzez edukację o prawach człowieka. Opis ćwiczeń.

Czytamy regulamin

Uczestnicy poznają regulamin lub wytyczne dla strony inter-netowej i podejmują działania w celu zgłaszania nieodpowied-nich treści administratorom strony. Uczestnicy omawiają wady i zalety składania skarg, zwłaszcza w świetle możliwości, jakie daje sieć 2.0.

Dzień w sądzie

Uczestnicy biorą udział w symulacji rozprawy, analizując auten-tyczną sprawę, którą skierowano do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Grupa X

Uczestnicy porównują prawa z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z atakami, których ofiarą często padają młodzi Romo-wie.

Konflikt wolności

Ćwiczenie jest symulacją z udziałem dwóch społeczności o od-miennych poglądach w kwestii wolności wyrażania opinii, które jednak muszą żyć na tej samej wyspie.

Najgrosze słowo

Jest to ćwiczenie wprowadzające w tematykę mowy nienawiści w sieci. Uczestnicy oceniają różne przykłady homofobicznej mowy nienawiści jako mniej lub bardziej „złe”.

Nowy meczet w Leniuchowie

Jest to symulacja konsultacji/debaty w Internecie. Przedmiot dyskusji stanowi budowa nowego meczetu w tradycyjnie chrze-ścijańskiej dzielnicy.

Korzenie i gałęzie

Uczestnicy analizują przyczyny i skutki mowy nienawiści w sieci. Pracują na schemacie „drzewka problemowego”. Ćwiczenie może posłużyć do rozwinięcia zadania „Grupa X” lub zostać wykonane samodzielnie.

Mój nowy profil w sieci

Ćwiczenie odbywa się na fikcyjnym forum internetowym. Uczestnicy mają zwracać się do siebie zgodnie z powszechny-mi stereotypami dotyczącymi poszczególnych grup. W trakcie zadania przygotowują wytyczne dotyczące interakcji w sieci.

Obgadajmy to

Ćwiczenie opiera się na dyskusji przy użyciu metody „akwarium”. Służy omówieniu częstych uprzedzeń wobec konkretnych grup społecznych, zachęceniu uczestników do krytycznego myślenia na temat obiegowych opinii i wypracowaniu argumentów prze-ciwko mowie nienawiści.

Sprawdzamy fakty

Ćwiczenie stanowi krótkie wprowadzenie w tematykę praw czło-wieka i ma formę gry zespołowej. Uczestnicy muszą wyjaśnić członkom swojego zespołu znaczenie różnych praw, nie mogą jednak posługiwać się słowami.

Udostępnij to!

Uczestnicy wypełniają wykres obrazujący ich preferencje dotyczące dzielenia się poszczególnymi informacjami w sieci oraz dyskutują, jak zachować ostrożność, dzieląc się osobistymi informacjami w Internecie.

Walczymy z nękaniem w sieci

W tym ćwiczeniu uczestnicy określają swoją prawdopodobną reakcję na różne scenariusze nękania i omawiają alternatywne sposoby postępowania.

Wyścig na rzecz praw

Ćwiczenie stanowi krótkie wprowadzenie w tematykę praw czło-wieka i ma formę gry zespołowej. Uczestnicy muszą wyjaśnić członkom swojego zespołu znaczenie różnych praw, nie mogą jednak posługiwać się słowami.

Zagraj to jeszcze raz

Ćwiczenie polega na odegraniu scenki – ktoś zostaje wciągnięty w nękanie innych pod presją otoczenia. Uczestnicy ponownie odgrywają scenariusz, aby doprowadzić do innego zakończenia

Wirtualna akcja

W tym ćwiczeniu uczestnicy czerpią inspirację z działań antyra-sistowskich i wspólnie zastanawiają się, jak mogą przygotować podobne działania w sieci.

Wolność bez ograniczeń?

Uczestnicy zastanawiają się nad koncepcją wolności wyrażania opinii, opierając się na konkretnych przykładach. Muszą zde-cydować, co zrobić z kontrowersyjnymi, obraźliwymi, a nawet potencjalnie niebezpiecznymi komentarzami i informacjami.

Zmieniamy zasady gry

Uczestnicy zapoznają się z kampanią i planują „minikampanię” przeciwko seksizmowi w grach internetowych.

Zrozumieć mowę nienawiści

Uczestnicy analizują przykłady mowy nienawiści oraz omawiają jej ewentualne konsekwencje dla jednostki i społeczeństwa.

Lekcja historii

Ćwiczenie dotyczy historycznych prześladowań Romów, również w czasie nazistowskiej zagłady Romów (Holokaustu). Celem jest nabycie przez uczestników wiedzy o motywowanych nienawiścią zbrodniach przeciwko Romom, które nie doczekały się upamięt-nienia, a ich konsekwencje są odczuwane do dziś.

Opis: Podręcznik Zakładki. Przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci poprzez edukację o prawach człowiekaIlustracje: Aleksandra Barmuta

Wspiera nas program Obywatele dla Demokracj i , f inansowany z Funduszy EOG.

kampania młodych na rzecz praw człowieka w internecie

PolskaBezNienawisci www.BezNienawisci.pl @BezNienawisci

doświadczenia polskiej i europejskiej kampanii rady europy

Documents