DORACAK I NATO-S

2001Office of Information and Press

NATO - 1110 Brussels - Belgium

Bureau de l’information et de la presse

OTAN - 1110 Bruxelles - Belgique

ISBN 92-845-0150-4

HB0801ALB

© NATO 2001

ORGANIZATA E TRAKTATIT TËATLANTIKUT TË VERIUT

(NATO)

VENDET ANËTARE

Belgjika, Kanadaja, Republika e Çekisë, Danimarka, Franca,Gjermania, Greqia, Hungaria, Islanda, Italia, Luksemburgu, Holanda,Norvegjia, Polonia, Portugalia, Spanja, Turqia, Mbretëria e Bashkuar,

Shtetet e Bashkuara.

Traktati i Atlantikut të Veriut, i nënshkruar në Uashington në prill të vitit1949, krijoi një Aleancë për mbrojtje kolektive ashtu si definohet me Nenin 51të Kartës së Kombeve të Bashkuara. Traktati është i një kohëzgjatjeje tëpacaktuar. Katër prilli i vitit 1999 shënoi 50-vjetorin të Traktatit.

Në përputhje me Nenin 10 të Traktatit, Aleanca mbetet e hapur përpranime të shteteve të tjera evropiane që janë në pozitë të çojnë më tej parimete saj dhe t’i kontribuojnë sigurisë së rajonit të Atlantikut të Veriut. Më 1952,Greqia dhe Turqia iu bashkuan dymbëdhjetë vendeve anëtarëve të Aleancëssa ishin në krye të herës, të pasuara më 1955 nga Republika Federale eGjermanisë dhe më 1982 nga Spanja. Në korrik të vitit 1997, në një TakimSamiti në Madrid, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të Aleancës ftuan edhe trivende për të filluar bisedimet e pranimit, dhe më 12 mars të vitit 1999 Hungaria,Polonia dhe Republika e Çekisë formalisht u bënë anëtare të NATO-s.Aleanca tani lidh 17 vende evropiane me Shtetet e Bashkuara dhe Kanadanë.

Paralelisht me transformimin e brendshëm dhe të jashtëm të Aleancës qëka ndodhur që nga fundi i Luftës së Ftohtë, NATO ka themeluar Këshillin ePartneritetit të Evro-Atlantikut ose “EAPC-në” si një forum për konsultime dhebashkëpunim me vendet Partnere kudo në rajonin e Evro-Atlantikut. Ka zhvilluar një program intensiv të bashkëpunimit praktik dhe të konsultimit tërregullt me 27 vende që marrin pjesë në iniciativën e Partneritetit për Paqe tëlansuar me 1994. Ka krijuar struktura të reja që reflektojnë bashkëpunim tëintensifikuar me Rusinë dhe partneritet me Ukrainën si dhe një dialog të shtuarme vendet e interesuare mesdhetare. Ka pësuar reforma të brendshme dhe tëjashtme që shkojnë larg dhe e ka bërë veten instrument të paqes dhe stabilitetit në rajonin e Evro-Atlantikut në fillim të mijëvjeçarit të ri.

Gjatë vitit 1999, NATO kremtoi 50-vjetroin e saj Edhe një Takim Samiti u mbajt në Uashington në prill të vitit 1999, gjatë vlugut të konfliktit në Kosovë, kur vendet e NATO-s po udhëheqnin një fushatë ajrore përt’i dhënë fund spastrimit etnik dhe represionit të të drejtave të njeriut që i bënte

3

qeveria e Republikës Federale të Jugosllavisë. Konflikti përfundoi nga fundi iqershorit 1999, pas tërheqjes së forcave serbe dhe dislokimit të Forcës sëKosovës (KFOR) të udhëhequr nga NATO që kishte marrë për detyrë ngaKëshilli i Sigurimit i OKB-së zbatimin e Marrëveshjes Teknike Ushtarake tëarritur më 9 qershor.

Samiti i Uashingtonit u fokusua në krizën që po vazhdonte në Kosovë dheadresoi çështje që lidheshin me stabilitetin e ardhshëm në Evropën Jug-Lindore. Vendimet e tjera që u morën në Uashington përfshinin aprovimindhe publikimin e një Koncepti Strategjik të Aleancës të reviduar; miratimin ePlanit të Aksionit për Anëtarësinë; përfilljen e masave për të rritur programin ePartneritetit për Paqe; dhe lansimin e iniciativave të reja të planifikuara për tëadaptuar aftësitë mbrojtëse të vendeve anëtare të NATO-s me kërkesat nëndryshim e sipër dhe për të futur një t'i dhënë një vrull të ri përpjekjeve për tëkufizuar përhapjen e armëve për shkatërrim në masë.

Zhvillimet e pastajme brenda Aleancës janë fokusuar veçanërisht nëforcimin e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda Aleancës dhenë zhvillimin e strukturave për bashkëpunim midis NATO-s dhe BashkimitEvropian, pas vendimeve të marra nga BE për të zhvilluar rolin e vet operacional në relacion me menaxhimin e krizës dhe paqeruajtjen.

****

Emblemi i NATO-s është miratuar nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në tetortë vitit 1953 si simbol i Aleancës Atlantike. Rrethi është simbol i unitetit dhebashkëpunimit kurse trendafili në formë kompasi sugjeron rrugën e përbashkëtpër paqe të marrë nga vendet anëtare të Aleancës së Atlantikut.

4

TABELA E PËRMBAJTJES

Shënim editorial 10Fjalë hyrëse nga Sekretari i Përgjithshëm 11Si të përdoret ky doracak 15Parathënie 17

PJESA I

KAPITULLI 1: Ç’ ËSHTË NATO?

Origjina e Aleancës 29Detyrat fundamentale të sigurisë 30

KAPITULLI 2: TRANSFORMIMI I ALEANCËS

Mjedisi i ri i sigurisë së Evropës 35Institucionet e reja 40Koncepti Strategjik i Aleancës 43Roli i forcave Aleate ushtarake dhe transformimi i pozicionit tëmbrojtës të Aleancës 48Iniciativa e aftësive mbrojtëse të NATO-s 51Forcat bërthamore të NATO-s në mjedisin e ri të sigurisë 54

KAPITULLI 3: HAPJA E ALEANCËS

Procesi i zgjerimit të NATO-s 61Partneriteti për Paqe 67Bashkëpunimi midis NATO-s dhe Rusisë 81Partneriteti i NATO-s me Ukrainën 88Dialogu Mesdhetar i Aleancës 92Iniciativa e NATO-s për Evropën Jug-Lindore 95

KAPITULLI 4: SIGURIA EVROPIANE DHE IDENTITETI I MBROJTJES (ESDI)

Evolucioni i ESDI-së 99Bashkëpunimi NATO-WEU 102Marrëdhëniet NATO-BE 104

5

KAPITULLI 5: ROLI OPERACIONAL I ALLIANCËS NË PAQERUAJTE

Procesi i sjelljes së paqes në ish Jugosllavi 109Çuarja më tej e procesit të paqes në Bosnjë e Hercegovinë 123Roli i NATO-s në relacion me konfliktin në Kosovë 127Cenimi i të drejtave të njeriut në rajonin e Kosovës dhe ndihma e KFOR-it për shkaqe humanitare 134

KAPITULLI 6: ROLI I ALEANCËS NË KONTROLLIMIN E ARMËVE

Zhvillimet që lidhen me armët bërthamore, biologjike dhe kimike 144Zhvillimet që lidhen me kontrollin e armëve konvencionale dhe çarmatimin 146Politika e Aleancës mbi përhapjen e WMD-së 148

PJESA II

KAPITULLI 7: POLITIKA DHE VENDIM-MARRJA

Institucionet kryesore të Aleancës për politikë dhe vendim-marrje 153Politika e konsensusit dhe vendim-marrja e përbashkët 156Menaxhimi i krizës 159Dimensioni i mbrojtjes 161Politika bërthamore 164Sfera ekonomike 166Informimi publik 169

KAPITULLI 8: PROGRAMET DHE AKTIVITETET

Logjistika e Konsumatorit 179Funksionet çelës të logjistikës 183Logjistika e Konsumatorit dhe operacionet në mbështetje të paqes 187Organizimi i prodhimit dhe logjistikës 187Bashkëpunimi, planifikimi dhe standardizimi i armatimit 187Sistemet e komunikimeve dhe të informacionit 190Koordinimi civil/ushtarak i menaxhimit të trafikut ajror 191Mbrojtja ajrore 193Planifikimi i emergjencës civile 195Bashkëpunimi shkencor 200Mjedisi dhe shoqëria 203

6

KAPITULLI 9: RESURSET E FONDEVE TË PERBASHKËTA: BUXHETET E NATO-S DHE

MENAXHMENTI FINANCIAR

Parimet e financimit të përbashkët 209Ndarja e shpenzimeve 212Buxheti civil 213Buxheti ushtarak 213Programi i NATO-s për Investim në Siguri (NSIP) 214Menaxhmenti i resurseve 214Menaxhmenti financiar 215Kontrolli financiar 218

KAPITULLI 10: ORGANIZIMI CIVIL DHE STRUKTURAT

Shtabi i NATO-s 227Përfaqësuesit e Përhershëm dhe Delegacionet Kombëtare 227Sekretari i Përgjithshëm 227Stafi Ndërkombëtar 228Zyra Private 229Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm 229Sekretariati Ekzekutiv 229Zyra për Informim dhe Shtyp 230Zyra e NATO-s e Sigurisë 231Divizioni i Çështjeve Politike 231Divizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve 234Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes 236Stafi i Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit i Shtabit të NATO-s (NHQC3S) 239Divizioni i Investimit në Siguri, i Logjistikës dhe iPlanifikimit të Emergjencës Civile 240Divizioni i Çështjeve Shkencore dhe të Mjedisit 242Zyra e Menaxhmentit 243Zyra e Kontrollorit Financiar 243Zyra e Kryesuesit të Bordit Senior të Resurseve 243Zyra e Kryesuesit të Komiteteve të Buxhetit 243Bordi Ndërkombëtar i Revizorëve 244Organizatat e NATO-s të prodhimit dhe logjistikës 244

KAPITULLI 11: ORGANIZIMI USHTARAK DHE STRUKTURAT

Komiteti Ushtarak 247Komandantët Strategjikë 249

7

Stafi Ushtarak Ndërkombëtar 250Përfaqësimi i vendit Partner 254

KAPITULLI 12: STRUKTURA E KOMANDËS USHTARAKE

Roli i forcave të integruara ushtarake 257Evolucioni i strukturës së re ushtarake 260Implikimet e zhvillimit të Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes 260Koncepti i Task Forcës së Kombinuar të Përbashkët (CJTF) 262Adaptimi i brendshëm i forcave të Aleancës 263Konceptet e reja të komandës dhe kontrollit 265Struktura ushtarake 266Zgjerimi i NATO-s dhe pranimi i anëtarëve të ri të NATO-s 278Aktivitetet dhe iniciativat e Partneritetit për Paqe 279Konsultimi dhe bashkëpunimi më i gjerë 280

KAPITULLI 13: ÇELËSI I KOMITETEVE KRYESORE TË NATO-S DHE I INSTITUCIONEVE

TË BASHKËPUNIMIT, PARTNERITETIT DHE DIALOGUT

Çelësi i komiteteve kryesore të NATO-s 285Çelësi i institucioneve të bashkëpunimit, partneritetit dhe dialogut 310

KAPITULLI 14: ÇELËSI I ORGANIZATAVE, AGJENCIVE DHE I ORGANEVE

TË TJERA VARTËSE

Hyrje 317Logjistika e Konsumatorit 319Logjistika e prodhimit dhe pajisjes 324Standardizimi 327Planifikimi i emergjencës civile 330Menaxhimi i trafikut ajror dhe mbrojtja ajrore 331Paralajmërimi i Hershëm në Fluturim 332Sistemet e komunikimit dhe të informimit 334Lufta elektronike 338Meteorologjia 339Oqeanografia ushtarake 340Puna kërkimore dhe teknologjia 341Shkollimi dhe trajnimi 343

8

KAPITULLI 15 KORNIZA MË E GJERË INSTITUCIONALE PËR SIGURI

Kombet e Bashkuara (OKB) 355Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) 358Bashkimi Evropian (BE) 369Unioni Evropian Perëndimor (WEU) 377Këshilli i Evropës 387

KAPITULLI 16: ORGANIZATAT PARLAMENTARE DHE JOQEVERITARE

Asambleja Parlamentare e NATO-s (NATO PA) 393Shoqata e Traktatit të Atlantikut (ATA) 396Konfederata Ndëraleate e Oficerëve Rezervë (CIOR) 402Konfederata Ndëraleate e Oficerëve Rezervë Mjekësorë (CIOMR) 403

Appendiksi 1. Shkurtesat në përdorim të zakonshëm 409

Appendiksi 2. Burimet e Informacionit të mëtejshëm 437

Appendiksi 3. Kronologjia 443

Ilustrimet

• Struktura civile dhe ushtarake e NATO-s 557• Komitetet kryesore të NATO-s 558• Institucionet kryesore të bashkëpunimit dhe dialogut të Partneritetit 559• Stafi Ndërkombëtar i NATO-s 560• Divizionet e Stafit Ndërkombëtar 561• Struktura ushtarake e NATO-s 562• Struktura ushtarake - Komanda Aleate për Evropë 563• Struktura ushtarake - Komanda Aleate për Atlantik 564• Stafi Ushtarak Ndërkombëtar 565

Traktati i Atlantikut të Veriut 567

9

SHËNIM EDITORIAL

Që nga publikimi i edicionit të Përvjetorit të 50-të të Doracakut të NATO-s,edhe tri vende të tjera i janë bashkuar Aleancës dhe kanë ndodhur një numërngjarjesh të rëndësisë madhore. Këto përfshijnë fillimin në mars të vitit 1999 tëfushatës ajrore të NATO-s kundër strukturave ushtarake të Qeverisë serbepërgjegjëse për kryerjen e politikës së spastrimit etnik në Kosovë; dislokimin eForcës së Kosovës (KFOR) të prirë nga NATO në qershor të vitit 1999, dukepërfshirë publikimin e Konceptit të ri Strategjik të Aleancës

Këto ngjarje reflektohen në këtë edicion, ashtu si dhe zhvillimet e tjera tërëndësishme duke përfshirë ndryshimet që lidhen me strukturën komandueseushtarake të NATO-s; zhvillimin e Sigurisë Evropiane dhe Identitin e Mbrojtjes(ESDI); implimentimin e Iniciativave të Aftësive Mbrojtëse (DCI); zhvillimin qëka të bëjë me Partneritetin për Paqe (PfP) dhe Këshillin e Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC); implimentimin e Planit të Aksionit të Anëtarësisë(MAP); evolucionin e marrëdhënieve NATO-Rusi dhe NATO-Ukrainë; zgjerimine Dialogut Mesdhetar të NATO-s; progresin në relacion me Iniciativën eEvropës Jug-Lindore; dhe zhvillimet në sfera të tjera të aktivitetit të Aleancëssiç janë implimentimi i masave të kontrollit të armatimit dhe të mospërhapjessë armëve të shkatërrimit në masë.

“Si të përdoret ky Doracak” sjell një udhëzim rreth përmbajtjes së kapitujvekryesorë ku jepen detaje të evoluimit të kohës së fundit të politikës në sferatkryesore të aktivitetit të Aleancës (Pjesa I); si dhe një pasqyrë e përmbajtjes sëkapitujve të pastajmë që përshkruajnë organizimin dhe strukturat e NATO-s(Pjesa II). Parathënia e këtij edicioni ofron një vështrim të përgjithshëm të zhvillimeve kryesore që kanë formësuar politikën e Aleancës gjatë dekadës sëfundit.

Informacioni që përmban ky edicion mbulon zhvillimet deri në fund të marsit 2001. Informacioni lidhur me zhvillimet më të vonshme që ndikojnë teAleanca si dhe deklaratat dhe komunikatat zyrtare janë të disponueshme nëuebsajtin e NATO-s (www.nato.int).

10

FJALË HYRËSE NGA SEKRETARI IPËRGJITHSHËM

Ky edicion i ri i Doracakut të NATO-s sjell një vështrim gjithëpërfshirës tëAleancës së Atlantikut të Veriut në fillim të një mijëvjeçari të ri. Ai portreton njëAleancë thellësisht të ndikuar dhe të transformuar nga ndryshimet errëmujshme të dekadës së kaluar, të gatshme për të marrë përsipër sfidën e katërfishtë me të cilën përballet sot.

Së pari, ajo duhet të përmbushë përgjegjësinë e saj fundamentale dhe tëvazhdueshme ndaj anëtarëve të vet duke garantuar sigurinë dhe pavarësinë etyre. Së dyti, duhet ta shtrijë sigurinë edhe më larg në vendet Partnere kudo nëEvropë, përmes partneriteteve bilaterale dhe bashkëpunimit multilateral.Së treti, dhe simultanisht, ajo duhet të qëndrojë e gatshme për të mbështetur përpjekjet e bashkësië ndërkombëtare për të parandaluar krizat dhe konliketose, kur të paraqiten ato, të parandalohet përhapja e tyre dhe të ndihmohen tëinvolvuarit t’i zgjidhin ato me mjete politike më parë sesa me përdorimin e forcës ushtarake.

Dhe së katërti, për t’i arritur këto qëllime, ajo duhet të krijojë njëbaraspeshë më të drejtë në partneritetin e transatlantikut i cili është mu nëthelb të Aleancës së Atlantikut të Veriut, duke forcuar rolin evropian nëmenaxhimin e krizave dhe në paqeruajtje. Ky proces është rreth ripërforcimit tëAleancës dhe rreth ofrimit të aftësive për menaxhimin e krizave të cilat mundt’i mbështetë NATO pa e marrë domosdoshmërisht vetë rolin prijës në çdokrizë që paraqitet në Evropë. Është rreth prezantimit të një fleksibiliteti më tëmadh dhe të opcioneve më të mira për parandalimin ose përfundimin ekonflikteve, e jo rreth ndryshimit të bazës së mbrojtjes kolektive për çkaAleanca mbetet garantuesja themelore.

Aleanca e përshkruar në këtë Doracak sigurisht se nuk është ajo që e kagjetur veten pa rol pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, përkundërparashikimeve të disa analistëve se ajo do ta humbiste raison d’être. Ajo ështëmë parë një Aleancë të cilës i është dashur ta menaxhojë procesin e vetthemelor të modernizimit dhe të ndryshimit pa ngecur me aftësinë operacionalepër të përmbushur detyrën e saj, dhe pa vonesa në zhvillimin e mjeteve për t’ikryer funksionet e reja që kërkohen prej saj nga vendet anëtare. Dilema e sajnuk ka qenë se si ta identifikojë një rol të ri për vetveten por më parë sesi tashfrytëzojë më së miri rastin e përmbushjes së agjendës së sigurisë tëthemeluar për të nga vendet anëtare që nga krijimi i saj, gjegjësisht ta ruajëlirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të saj. Larg asaj qëtë krijojë një rol për veteveten, sfida e NATO-s ka qenë të sigurohet se rolet e

11

saj ekzistuese nuk komprometohen nga kërkesa tepër të shumta apo tepër tëgjera prej resurseve të saj.

NATO nuk është polic botëror, por ajo ka një regjistrim të një shtegu tësuksesshëm dhe të dëshmuar si një katalizator për gjenerimin e forcave efektive shumëkombëshe, si SFOR-in në Bosnjë e Hercegovinë dhe KFOR-innë Kosovë, të afta për ta siguruar zbatimin e marrëveshjeve të paqes dhe përtë shtruar bazën e stabilitetit të ardhshëm në rajonet e konfliktit në rajonin e Evro-Atlantikut. Ajo nuk është një klub ku anëtarësimi është i disponueshëm nëbazë të kërkesës por është një aleancë ndërqeveritare e sigurisë, e cila sjellbarrë dhe përgjegjësi ashtu si dhe përfitime për vendet e saj anëtare.Nuk është një entitet monolitik, vetë-vendosës por është një kontratë midisvendeve anëtare të cilën ato mund ta përdorin për qëllimet për të cilat pajtohenbashkërisht, por e cila është gjithashtu e ngushtuar nga kufizimet efushëveprimit të saj, të resurseve dhe të aftsisë për të vepruar që vetë ato iimponojnë. Dhe së fundi, ajo nuk është një mjet për projektim të fuqisë ngavendet individuale anëtare por më parë një kornizë që lejon secilin vendanëtar ta përcaktojë interesin e vet kombëtar në kontekstin më të gjerë tëkonsensusit midis anëtarëve të Aleancës si tërësi.

Kombet e saj kanë treguar se u janë ngjitur këtyre vlerave me vendimet enjëpasnjëshme të bëra për ta adaptuar Aleancën në rrethanat e ndryshuaradhe me nevojat bashkëkohore. Përpjekjet e tyre janë sforcuar nga suksesi i formave të ndryshme të parteneritetit të themeluar me vendet joanëtare, nëmënyrë bilaterale përmes bashkëpunimit praktik në Partneritetin për Paqe dhepolitikisht, përmes konsultimeve ne forumin multilateral të Këshillit tëPartneritetit të Evro-Atlantikut. Vlera që u është ngjitur këtyre përpjekjeve tëbashkëpunimit manifestohet në aspiratat e qarta për t’iu bashkuar Aleancës qëkanë treguar shumë nga vendet që kanë marrë pjesë në to, por ështëgjithashtu evidente nga pjesëmarrja konstruktive nga vende që nuk kanëmomentalisht aspirata për t’iu bashkuar Aleancës. Përveç kësaj, shkalla earritur e bashkëpunimit në marrëdhëniet bilaterale midis NATO-s dhe Rusisëka shërbyer për të nënvizuar lëverditë e mëdha për të gjithë të interesuarit qëdalin nga ky proces, përkundër vështirësive të paevitueshme që hasen gjatërrugës. Edhe midis NATO-s dhe Ukrainës është arritur një nivel mirëkuptimidhe bashkëpunimi me pasoja pozitive për të gjithë.

Vendimet e Aleancës që rrjedhin nga seri takimesh në nivel Samiti që ekanë skicuar kursin e saj që nga fundi i Luftës së Ftohtë kanë shtruar bazënpër shtrirje më tej të kulturës së dialogut dhe bashkëpunimit mbi çështje të sigurisë të themeluar midis vendeve anëtare të NATO-s për shumë vite.Kjo kulturë, përmes punës së forcave të prira nga NATO në mbështetje tëprocesit të paqes në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë, gjithnjë e mëshumë po ndikon në procesin e pajtimit midis komuniteteve dhe po ndihmon të

12

shtrohet themeli i bashkëpunimit në të ardhmen në regjionin me shumëprobleme të Ballkanit. Edhe në fusha të tjera, siç është Dialogu Mesdhetar iNATO-s, po shtrohet baza e sinqeritetit dhe mirëkuptimit që janë themelore përbashkëpunimin në të ardhmen.

Zhvillimet kryesore në secilën nga këto fusha vendimtare të Aleancës përshkruhen brenda këtyre faqeve. Përshkruhet poashtu procesi i adaptimit qëka mundësuar marrjen e hapave madhorë për të ribalancuar marrëdhëniettransatlantike që përbëjnë thelbin e bashkëpunimit në këtë Aleancë. Kjo ështënjë detyrë me shumë faqe që ka përqafuar, në njërën anë, konsultimet dhebashkëpunimin me institucionet e involvuara në zhvillimin e rolit evropian nëmbrojtje dhe siguri, gjegjësisht Unionin Evropian Perëndimorë dhe tani, gjithnjë e më shumë, Bashkimin Evropian; dhe, në anën tjetër, masat praktikepër të vënë në vend aftësitë operacionale të nevojshme nëse këto aranzhimeduhet të sjellin përmirësime në sigurinë evropiane dhe në forcimin egjithmbarshëm në Aleancë që ato kanë për synim të realizojnë. Zhvillimii iSigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes (ESDI) dhe implimentimi iIniciativës së Aftësive Mbrojtëse të Aleancës (DCI), që ka degëzime për gjithëAleancën por që gjithashtu do ta shquajë ESDI-në, janë pjesë integrale tëagjendës të cilën po e ndjek Aleanca. Kompletimi me sukses i tyre ështëqëndror për sfidat me të cilat përballem unë gjatë drejtimit tim të Aleancës siSekretar i Përgjithshëm.

Ekziston vetëm një kut për matjen e suksesit të të gjitha këtyre iniciativavedhe aktiviteteve dhe kjo është masa në të cilën ato u shërbëjnë intersave tëqytetarëve të rajonit të Ervo-Atlantikut si tërësi. Vetëm nëse sjellin siguri më tëmadhe, stabilitet të shtuar dhe mekanizma më të mirë për marrjen në dorë tëkrizave, ato do të merren se u kanë shërbyer qëllimeve të tyre. Është prandajnjë nevojë edhe më e madhe për zgjedhjet dhe vendimet e involvuara që jenëtë njohura mirë dhe të kuptuara nga një sektor i gjerë i opinionit publik në NATOdhe në vendet Partnere të saj gjithashtu. Pa të, qeveritë mund të arrijnë shumëpak në një plan afatgjatë. Ato prandaj kanë përgjegjësi të sigurohen se politikaqë ndjekin në interesin e tyre të përbashkët nacional t'i nënshtrohet njëshqyrtimi të hollësishëm publik, me mbështetje të fakteve, shifrave dhe tëarsyes relevante.

Jam i kënaqur prandaj të jem në gjendje t’ia rekomandoj këtë libërvëmendjes së të gjitha atyre që mund t’u jepet rasti t’i referohen dhe t’i ftoj tëmarrin pjesë profesionalisht dhe privatisht në diskutimin që meritojnë këtoçështje. Nuk ka faktorë absolutë në procesin e sigurimit të mjedisit më të mirëdhe më stabil për zhvillimin e ardhshëm politik, ekonomik dhe shoqëror tëvendeve tona, por ka vetëm zgjedhje të vështira. Të bëhet zgjedhja e duhurështë detyrë e qeverive, por pjesëmarrja aktive në procesin e diskutimit, dhepo pati nevojë të sfidohet të menduarit konvencional, është detyrë e opinioinit

13

publik. Organizatat si NATO duhet prandaj të jenë poashtu të gatshme të bëjnëtë disponueshëm informacion sa më shumë që është e mundshme. Pa të,diskutimi i këtyre çështjeve serioze dhe të ndërlidhshme ka rrezik të jetë ipabalancuar dhe çorientues. Këshuqë gëzohem që jam në gjendje taprezantoj këtë Doracak dhe kam besim se kuptimi më i mirë i informacionit qëpërmban do t’i kontribuojë pozitivisht debatit dhe shqyrtimit publik të cilaveçështjet e sigurisë duhet patjetër t’u nënshtrohen vazhdimisht.

14

SI TË PËRDORET KY DORACAK

Pjesa I e këtij Doracaku fillon me një përmbledhje të origjinës së Aleancësdhe të detyrave të saj fundamentale (Kapitulli 1), vazhdohet me një vlerësim tëfaktorëve që janë kombinuar për të krijuar mjedisin e ri të sigurisë që nga fundii Luftës së Ftohtë dhe për ta bërë të mundshëm transformimin e NATO-s qëështë bërë për pasojë të kësaj (Kapitulli 2).

Kapitujt e pastajmë të Pjesës I përshkruajnë, së pari, hapjen e Aleancës,si përmes procesit të zgjerimit ashtu dhe përmes formave multilaterale dhebilaterale të bashkëpunimit të themeluar nën Këshillin për Partneritet të Evro-Atlantikut, Partneritetit për Paqe, Dialogut Mesdhetar, Aktit ThemeluesNATO-Rusi dhe Parteneritetit Distinktiv NATO-Ukrainë (Kapitulli 3); së dyti,dalja e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda Aleancës dheintensifikimi i formave relevante të bashkëpunimit fillimisht me UnioninEvropian Perëndimor dhe më rishtazi me Bashkimin Evropian (Kapitulli 4); dhe së treti, puna praktike operacionale e ndërmarrë nga NATO në fushën epaqeruajtjes dhe në sferën e kontrollimit të armatimeve dhe të masave për tëkufizuar përhapjen e armëve të shkatërrimit në masiv (Kapitujt 5 dhe 6).

Pjesa II e Doracakut përshkruan mënyrën në të cilën formulohet politikadhe merren vendimet brenda Aleancës dhe përmbledh rolet e ndryshme tëpolitikës kryesore të NATO-s dhe të organeve vendim-marrëse (Kapitulli 7).Kapitujt që vijnë adresojnë programet dhe aktivitetet që janë bazë e fortë eefektivitetit të Aleancës në shumë fusha të ndryshme të planifikimit dhe tëbashkëpunimit që së bashku përbëjnë agjendën e sigurisë së sotme. Jepet informacion mbi logjistikën, standardizimin, komunikimet, armatimet, menaxhmentin e trafikut ajror dhe të aktiviteteve të mbrojtjes ajrore që ua bëjnëtë mundshme forcave të vendeve anëtare dhe vendeve Partnere të NATO-s tëoperojnë së bashku. Jepet gjithashtu informacion mbi aktivitetet në fushën eplanifikimit të emergjencës civile dhe të ndihmës në rast katastrofe; mbi bashkëpunimin shkencor; dhe mbi bashkëpunimin në sferat e mjedisit dhenë ato publike (Kapitulli 8).

Këto programe dhe aktivitete shquhen me aranzhmanet organizative dhestrukturat e nevojshme për të lehtësuar këmbimin e informacionit, konsultimindhe proceset e vendim-marrjes si dhe aspektet administrative dhe buxhetorenë këto fusha të ndryshme. Kapitujt 7 deri 14 të Doracakut prandaj sjellin informacion rreth procedurave që mundësojnë marrjen e vendimeve; rreth mekanizmave që udhëheqin menaxhmentin e resurseve dhe administratëne buxheteve me financim të përbashkët; dhe rreth organizimit civil e ushtarak,rreth strukturave dhe agjencive që janë themeluar nga NATO për t’u siguruar

15

se detyrat e saj kryhen në përputhje me vendimet e marra kolektivisht ngavendet anëtare.

Rëndësia e punës së ndërmarrë nga organizatat e tjera ndërkombëtare nëfushën e sigurisë, pavarësisht apo në bashkëpunim me Aleancën, si dhenatyra e sforcimit të ndërsjellë të rolit të tyre, reflektohen në Kapitullin 15, i ciliadreson kornizën më të gjerë institucionale të sigurisë.

Më në fund, në Kapitullin 16, përshkruhen edhe tri ndikime të tjera rrethevoluimit të politikës së sigurisë, gjegjësisht Asambleja Parlamentare e NATO-s,që sjell një vijë të ndërmjeme në nivel ndërkombëtar midis aspekteve legjislative dhe ekzekutive të formulimit të politikës së sigurisë në vende individuale anëtare dhe të partneritetit; Shoqata e Traktatit të Atlantikut qëbashkon një numër shoqatash joqeveritare të involvuara në informimin e publikut të tyre rreth rolit dhe politikës së NATO-s; dhe Konfederata Ndëraleatee Oficerëve Rezervë, që ofron fokus ndërkombëtar për aktivitete të lidhura ndërcivilë në vendet e ndryshme anëtare që shërbejnë si oficerë rezervë.

Shkurtesat në përdorim të zakonshëm dhe burimet e informacionit tëmëtejshëm jepen në listën në Apendikset 1 dhe 2.

Doracaku i NATO-s botohet nga Zyra e NATO-s për Informim dhe Shtypnën autoritetin e Sekretarit të Përgjithshëm si libër reference mbi Aleancën dhepolitikën e Aleancës. Formulimet e përdorura reflektojnë sa më për së afërmiqë është e mundshme konsensusin midis kombeve anëtare që është baza përtë gjitha vendimet e Aleancës. Ndërkaq ky Doracak nuk është një dokumentme pajtim formal të NATO-s dhe prandaj nuk mund të përfaqësojë mendimetzyrtare apo pozicionet e qeverive individuale për secilën çështje të diskutuar.

Informacion shtesë mbi NATO-n, ashtu si dhe tekstet zyrtare dhe komunikatat e deklaratat e lëshuara nga Këshilli i Atlantikut të Veriut, mund tëgjenden në uebsajtin e NATO-s (www.nato.int).

16

PARATHËNIE

NATO SOT - NGA ROMA DERI NË UASHINGTON

Kohë pas kohe, në momente vendimtare në historinë e NATO-s, Aleancatakohet në nivel samiti me pjesëmarrjen e Udhëheqësve të Shteteve dheQeverive. Prania e Kryeministrave dhe e Presidentëve, pjesëmarrja e tyre edrejtpërdrejtë në procesin e marrjes së vendimeve me konsensus, ngrit profilinpublik të mbledhjeve të tilla dhe u jep atyre rëndësi të shtuar historike.

Më 1991, transformimi më i madh i ambientit të sigurisë ndërkombëtare,që po i vinte shenjë fundit të viteve 1980, po e diktonte formën e NATO-s sëre që do të dilte në shesh gjatë disa viteve të ardhshme. E para nga një sërëprej katër Mbledhjesh në nivel Samiti, që duheshin të shtronin rrugën e adaptimit të Aleancës gjatë dekadës që po vinte, u mbajt në Romë në nëntortë vitit 1991. Ajo do të vazhdohej nga një Mbledhje e mëtejshme në nivelSamiti në Bruksel në janar të vitit 1994 dhe nga dy mbledhje të mëtejshmevendimtare në Madrid në korrik të vitit 1997 dhe në Uashington në prill të vitit1999.

Hapi i ndryshimit i nxitur nga këto mbledhje u mbajt përmes takimeve tëshpeshta të Ministrave të Punëve të Jashtme dhe të Ministrave të Mbrojtjesnë periudhat e ndrëmjeme. Takimi i Ministrave të Punëve të Jashtme në Sintratë Portugalisë, në maj të vitit 1997, veçanërisht, paralajmëroi lëvizje për tështrirë më tej bashkëpunimin në fushën e sigurisë dhe për të ofruar strukturate duhura për menaxhimin e procesit.

SAMITI I ROMËS - NËNTOR 1991Koncepti strategjik i miratuar nga Kryetarët dhe Qeveritë e shteteve të

NATO-s në Romë në nëntor të vitit 1991 pasqyroi një qasje të gjerë ndaj sigurisë të bazuar mbi dialogun, bashkëpunimin dhe mbi ruajtjen e një aftësiekolektive të mbrojtjes. Ai bashkoi elementet politike dhe ushtarake të politikëssë sigurisë të NATO-s në një tërësi koherente, duke themeluar bashkëpuniminme partnerët e rinj në Evropën Qëndrore dhe Lindore si pjesë integrale tëstrategjisë së Aleancës. Ky Koncept solli vartësi të reduktuar nga armët nukleare dhe ndryshime të mëdha në forcat ushtarake të integruara të NATO-s,duke përfshirë edhe reduktime substanciale në madhësinë dhe gatishmërinë etyre, përmirësime në mobilitetin e tyre, fleksibilitet dhe mundësi adaptimi ndajkontingjenteve të ndryshme dhe përdorim më të madh të formacioneveshumëkombëshe. U morën gjithashtu masa që të thjeshtësohet strukturakomanduese ushtarake e NATO-s dhe të adaptohen procedurat dhe

17

aranzhimet planifikuese të mbrojtjes së Aleancës, veçanërisht në dritën ekërkesave të ardhshme për menaxhmin e krizave dhe ruajtjen e paqes.

Në Samitin e Romës, liderët e Aleancës lëshuan gjithashtu një Deklaratëmbi Paqen dhe Bashkëpunimin, e cila definonte detyrat e ardhshme dhe politikën e NATO-s në raport me kornizën e përgjithshme institucionale për sigurinë e Evropës në të ardhmen dhe në raport me partneritetin në shtjellimdhe bashkëpunimin me vendet e Evropës Qëndrore dhe Lindore. Aty u nënvizua mbështetja e Aleancës për hapat që po i merrnin vendet e EvropësQëndrore dhe Lindore drejt reformës; iu ofrua asistencë praktike për t’i ndihmuar të kenë sukses në këtë tranzicion të vështirë; u ftuan të merrninpjesë në forumet e duhura të Aleancës; dhe iu ofrua përvoja dhe ekspertiza eAleancës në sferën politike, ushtarake, ekonomike dhe shkencore. Për këtëqëllim, një Këshill Bashkëpunimi i Atlantikut Verior (NACC) u themelua për tëmbikëqyrur zhvillimet e ardhshme të këtij partneriteti.

Pas publikimit të Deklaratës së Romës, u morën masa shtesë në TakimetMinistrore të Ministrave të Mbrojtjes dhe nga Këshilli i Atlantikut Verior nëSesionin e Përhershëm për të çuar më tej procesin e adaptimit dhe të transformimit të Aleancës. Tri fusha të aktivitetit meritojnë të përmendenveçanërisht, dhe pikërisht, korniza politike dhe institucionale e krijuar për tëzhvilluar marrëdhëniet midis NATO-s dhe Partnerëve të Bashkëpunimit nëEvropën Qendrore dhe Lindore; zhvillimi i bashkëpunimit në sferën e mbrojtjesdhe atë ushtarake; dhe roli i NATO-s në fushën e menaxhimit të krizës dhe ruajtjes së paqes.

Së pari, në kontekstin institutcional, ngjarja e parë e rëndësishme ishtetakimi inaugural i Këshillit për Bashkëpunim të Atlantikut Verior, që u mbajt më20 dhjetor 1991 me pjesëmarrjen e Ministrave të Punëve të Jashtme ose tëpërfaqësuesve të vendeve të NATO-s dhe të gjashtë vendeve të EvropësQëndrore dhe Lindore si dhe të tri shteteve baltike. Roli i NACC-ut ishte tëlehtësonte bashkëpunimin për siguri, dhe çështje të lidhura me të, midis vendeve pjesëmarrëse në të gjitha nivelet dhe të mbikëqyrte procesin e zhvillimit të lidhjeve më të ngushta institucionale si dhe të lidhjeve joformalemidis tyre. 11 shtetet e territorit të ish Bashkimit Sovjetik që formojnëKomonveltin e Shteteve të Pavarura (CIS) u bënë pjesëmarrëse në këtë proces në mars të vitit 1992. Gjeorgjia dhe Shqipëria iu bashkuan procesit nëprill gjegjësisht qershor të vitit 1992 dhe, më 1997, kur NACC u zëvendësuanga Këshilli i Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC), kishte 22 PartnerëBashkëpunimi. Bashkëpunimi i NACC-së u implimentua në bazë të Planeve tëPunës, fillimisht të themeluara në bazë vjetore por, nga viti 1995 e këtej, ato përfshinin periudhën prej dy vitesh. Këshilli i Partneritetit të Evro-Atalantikute çoi këtë proces për një hap praktik më tej dhe zhvilloi një Plan Aksioni të EAPC-së (1998-2000) si bazë të punës së tij të ardhshme.

18

Së dyti, në sferën e mbrojtjes dhe në atë ushtarake, Ministrat e Mbrojtjestë NATO-s u takuan me Partnerët e Bashkëpunimit për herë të parë më 1 prill1992 për të shqyrtuar mënyrat e thellimit të dialogut dhe të promovimit tëbashkëpunimit në çështje që binin në kuadër të kompetencës së tyre. Komiteti Ushtarak mbajti mbledhjen e vet të parë në sesionin bashkëpunuesmë 10 prill 1992. Mbledhje të rregullta janë mbajtur me Partnerët eBashkëpunimit si në nivelin e Ministrave të Mbrojtjes ashtu dhe në forumin eKomitetit Ushtarak. Paralelisht, në këto takime multilaterale, u zhvilluan kontakte bilaterale dhe të bashkëpunimit midis Ministrave të Mbrojtjes dhe nënivelin ushtarak.

Së treti, duke u mbështetur në krizat në ish-Jugosllavi dhe gjetkë,vëmendja gjithnjë e më shumë i drejtohej rolit të NATO-s në fushën e menaxhimit të krizës dhe të ruajtjes së paqes dhe vëçanërisht mbështetja e sajndaj aktiviteteve paqeruajtëse të OKB-së të lidhura me ish-Jugosllavinë.Iniciativat kryesore të ndërmarra nga NATO-ja në këtë pikëpamje përshkruhennë Kapitullin 5.

Konsultimet dhe bashkëpunimi në NACC kishin shtrirje të gjerë por fokusoheshin veçanërisht në çështje politike dhe në çështje që lidheshin mesigurinë siç janë: paqeruajtja; qasjet konceptuale ndaj kontrollimit të armatimitdhe çarmatimit; çështjet e mbrotjes dhe çështjet ushtarake; konceptet demokratike të relacioneve civile-ushtarake; shndërrimi i prodhimittë mbrojtjes për qëllime civile; shpenzimi dhe buxhetet për mbrojtje;bashkëpunimi shkencor dhe çështjet e mjedisit që lidhen me mbrojtjen;përhapja e informacionit rreth NATO-s në vendet e Partnerëve tëBashkëpunimit; konsultimet e planifikimit të politikës; dhe menaxhimi i trafikutajror civil/ushtarak.

SAMITI I BRUKSELIT - JANAR 1994Në janar rë vitit 1994, në Samitin e Këshillit të Atlantikut Verior në Bruksel,

NATO lansoi një nismë të re e të rëndësishme për të ngritur më lartë stabilitetindhe sigurinë kudo në Evropë. Një ftesë iu dërgua NACC-së dhe shteteve të tjerapër t’u bashkuar në një program të ri dhe të gjerë bashkëpunimi me NATO-n tënjohur si Partenriteti për Paqe (PfP). Partneriteti prej atëherë është zhvilluar nënjë komponentë fundamentale të sigurisë në hapësirën Evro-Atlantike dhe kaprolin qëndror në NATO sot. Ftesa e Partneritetit për Paqe iu adresua të gjithashteteve pjesëmarrëse në Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut Verior (NACC),dhe shteteve të tjera pjesëmarrëse në Konferencën e Sigurisë dheBashkëpunimit në Evropë (CSCE), që ishin në gjendje dhe të gatshme të kontribuonin në këtë program. Aktivitetet që ndërmerr secili Partner bazohen nëProgramet Individuale të Partneritetit të elaboruara së bashku. Fushëveprimi dhe

19

objektivat e Partneritetit dhe evoluimi i tij si dhe intensifikimi i tij i mëpastajmë përshkruhen në Kapitullin 3.

Në Sintra, në maj të vitit 1997, NACC u zëvendësua nga Këshilli iPartneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC), qëllimi i të cilit ishte të lansonte njëshkallë të re të bashkëpunimit. U zhvilluan parimet e EAPC-së nëbashkëpunim të ngushtë midis Aleancës dhe vendeve të saj Partnere dhe ushprehën në Dokumentin Bazë të EAPC-së.

Miratimi i Dokumentit Bazë të EACP-së sinjalizoi vendosmërinë e 44vendeve pjesëmarrëse të atëhershme për të ngritur bashkëpunimin politik dheushtarak midis tyre në një nivel kualitativisht të ri. Dokumenti riafirmoiangazhimin e përbashkët të vendeve anëtare për forcimin dhe shtrirjen epaqes dhe të stabilitetit në hapësirën Evro-Atalantike. Vlerat e përbashkëtadhe parimet në themel të këtij angazhimi shtrohen në Dokumentin Kornizë tëPartneritetit për Paqe (PfP) (shih Doracaku i NATO-s - Dokumentimi, i botuarndaras). EAPC në fakt sjell kornizën e përgjithshme për konsultime politike dhepër ato që lidhen me sigurinë si dhe për bashkëpunim të shtuar nënPartneritetin për Paqe.

Në dhjetor të vitit 1997 PEAC përfilli një Plan Aksioni i cili reflektontedëshirën e anëtarëve të EAPC-së për të zhvilluar partneritet më të fortë dhe mëoperacional midis tyre. Një nga qëllimet themelore të Planit të Aksionit ishte qëkonsultimeve politike dhe të atyre që lidhen me sigurinë si dhe bashkëpunimitnë kornizën e EAPC-së t’u jepeshin më tepër fokusim dhe thellësi dhe të shtohej transparenca midis 44 shteteve pjesëmarrëse. Ministrat për Punë tëJashtme të EAPC-së gjithashtu përfillën parimin e themelimit të Qendrës Evro-Atlantike për Koordinimin e Përgjigjes ndaj Fatkeqësive dhe të NjësititEvro-Atlantik për Përgjigje ndaj Fatkeqësive.

EAPC ofron mundësi për konsultime të orientuara nga rezultati,bashkëpunim të shtuar praktik, konsultim dhe bashkëpunim të shtuar përçështje regjionale, dhe transparencë të shtuar dhe konfidencë në çështje tësigurisë midis të gjitha shteteve anëtare të EAPC-së.

Dy parime të rëndësishme e spikatin suksesin e bashkëpunimit midisAleatëve dhe Partnerëve si në Partneritetin për Paqe ashtu dhe në kornizën eEAPC-së; së pari inkluziviteti: mundësitë për konsultim politik dhebashkëpunim praktik janë njësoj të hapura për të gjithë Aleatët dhe Partnerët;dhe së dyti, mekanizmat për vetë-diferencim: Partnerët janë në gjendje të vendosin individualisht për nivelin dhe fushat e bashkëpunimit me Aleancën.Në vijë me këto parime, EAPC mund të takohet në sesion plenar ose në njëformat të kufizuar duke involvuar vendet anëtare të Aleancës dhe grupe tëhapura në numër të vendeve Partnere, për t’u fokusuar në çështje funksionaleose, mbi një bazë ad hok, mbi çështje të duhura regjionale. Numri i aktiviteteve

20

të bashkëpunimit të ndërmarra nën patronazhin e EAPC-së u shtua gjithashtu.Bazuar mbi parimet e inkluzivitetit dhe të vetë-diferencimit, janë bërë aktivitetetë mëtejshme rreth temave të mbrojtjes ekonomike, të shkencës, të temave tëmjedisit që lidhen me mbrojtjen, të bashkëpunimit në paqeruajtje, dhe tëgatishmërisë së emergjencës civile.

PfP në formën e saj të rritur mbetet qartë një element i identifikueshëm ibashkëpunimit praktik në fushën që lidhet me mbrojtjen dhe në fushënushtarake brenda kornizës fleksibile të EAPC-së. Shumica e vendeve Partneregjithashtu kanë themeluar Misione Diplomatike pranë NATO-s, që kontribuojnënë mënyrë të konsiderueshme për komunikime dhe kontakte në të gjitha këtosfera.

SAMITI I MADRIDIT - KORRIK 1997Samiti i mbajtur në Madrid në korrik të vitit 1997 ishte ngjarje e shënuar

që pa arritjen e iniciativave të mëdha të ndërmarra nga Aleanca gjatë pesë apogjashtë viteve të shkuara. Në të njëjtën kohë, ai paralajmëroi kalimin në njëfazë sfiduese të zhvillimit të NATO-s, në të cilën do të provoheshin dhe testoheshin në praktikë strukturat inovuese dhe politikat e prezantuara për t’iupërgjigjur rrethanave të reja. Liderët e Aleancës në Madrid, prandaj, e kishinpër detyrë të tërhiqnin së bashku fijet qëndrore të politikës së ardhshme tëAleancës si tërësi dhe të siguronin integritetin dhe koherencën e tyre tëpërgjithshme.

Në takimin e Samitit të Madridit, shtrirja e angazhimit të Aleancës përtransformimin e brendshëm dhe të jashtëm është demonstruar në tërësipërmes masave të mëtejshme konkrete që arrinin larg në të gjitha fushat kryesore të interesimit: fillimi i bisedave të pranimit me Republikën e Çekisë,me Hungarinë dhe me Poloninë, dhe përfillja e një politike të një ‘dere të hapur’për pranimet e ardhshme; shtimi i Partneritetit për Paqe dhe themelimi i njëforumi të ri në formën e EAPC-së për ta çuar më tej bashkëpunimin; hapja enjë kapitulli krejt të ri në marrëdhëniet NATO-Rusi; formalizimi i një partneritetinë rritje me Ukrainën; intensifikimi i dialogut me vendet e Mesdheut; përparimisa i përket Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda NATO-s; dhedefinimi i strukturës rrënjësisht të reformuar ushtarake komanduese tëAleancës. Kjo agjendë e plotë dëshmoi një NATO të aftë për të marrë përsipërsfida të reja pa paragjykime rreth detyrave tradicionale dhe për ta bazuar roline vet të ardhshëm në aftësinë e provuar për t’iu adaptuar kërkesave që evoluojnë të sigurisë.

21

SAMITI I UASHINGTONI - PRILL 1999Nga 23-25 prill të vitit 1999, NATO mbajti Samitin e 15-të në historikun e

vet 50 vjeçar në Uashington, DC. Samiti u mbajt gjatë një periudhe të jashtëzakonshme në historinë e Aleancës, në mes të një përkujtimi tëPërvjetorit të 50-të, i kapluar nga një fushatë e pashoqe ajrore e NATO-s qësynonte të sillte paqe në Kosovë. Edhe pse një pjesë e madhe e fokusimit tëSamitit binte domosdo mbi krizën në Kosovë, liderët e NATO-s megjithatë uhapën rrugë një mori programesh të tjera dhe arritjesh me implikime afat-gjatapër Aleancën.

Arritjet e Uashingtonit përmbushën premtimin e Samitit të Madridit të mbajtur dy vite më heret. Në Madrid, Aleanca kishte ftuar Republikën Çeke,Hungarinë dhe Poloninë për të filluar bisedimet e pranimit dhe premtoi se derado të mbetej e hapur për të tjerët. Në Uashington, liderët e këtyre tri vendevezunë vendin e tyre për herë të parë në tryezën e Samitit, dhe Aleanca shpalosinjë iniciativë të planifikuar për t’i ndihmuar vendet e tjera të interesuara që tëpërgatiteshin për anëtarësim të mundshëm në të ardhmen. “Tre anëtarët e rinuk do të jenë të fundit,” deklaruan liderët e Aleancës në Komunikatën eSamitit të Uashingtonit.

Në Madrid, liderët e NATO-s ishin zotuar që ta zgjeronin programin ePartneritetit për Paqe dhe shtrirjen e plotë të aktiviteteve të partneritetit tëAleancës; në Uashington, liderët konstatuan progresin e arritur në këtë pikëpamje dhe shpalosën iniciativa të reja të planifikuara për ta vazhduarpunën. Në Madrid, liderët e Aleancës e kishin kërkuar një rishikim të KonceptitStrategjik (në thelb përvijimin e detyrave të Aleancës dhe mjetet për realizimine tyre); në Uashington u aprovua një Koncept Strategjik i ri, që reflektontepejsazhin e transformuar të sigurisë Evro-Atlantike në fund të shekullit 20. Në Madrid, NATO dhe Ukraina kishin nënshkruar një Kartë Distinktive tëPartneritetit; në Uashington liderët e NATO-s dhe Presidenti i Ukrainës mbajtën takimin e parë në nivel Samiti dhe u pajtuan për rëndësinë e Ukrainëspër sigurinë dhe stabilitetin Evro-Atlantik.

Puna e Samitit të Uashingtonit reflektohet gjerësisht në Komunikatën eSamitit të Uashingtonit dhe në Konceptin Strategjik. Komunikata përshkruantemat më të rëndësishme të Samitit dhe të Aleancës në këtë periudhë kyçe nëhistorinë e saj. Koncepti Strategjik e pajis Aleancën për sfidat e sigurisë dhemundësitë e shekullit 21 dhe e drejton zhvillimin e saj të ardhshëm politik eushtarak.

Të arriturat konkrete të Samitit - në formë vendimesh dhe programesh -përgatitën skenën që Aleanca të futet në shekullin 21. Duke e ditur se klima esigurisë Evro-Atlantike kishte ndryshuar në mënyrë dramatike gjatë dhjetëviteve të fundit, Koncepti Strategjik poashtu e pranonte “paraqitjen e rreziqeve

22

të reja të ndërlikuara për paqen dhe stabilitetin Evro-Atlantik, duke përfshirështypjen, konfliktin etnik, varfërinë ekonomike, kolapsimin e rendit politik, dhe rritjen e armatimit për shkatërrim në masë.” Ai i shtroi qëllimet dhe detyrate Aleancës për të ardhmen dhe reflektoi vendosmërinë e vendeve anëtare tëAleancës për të ruajtur aftësitë e domosdoshme ushtarake për të arritur njëvarg të tërë misionesh të Aleancës.

Një tipar i rëndësishëm i transformimit të pozitës së NATO-s është zhvillimi brenda Aleancës i Identitetit të Mbrojtjes dhe Sigurisë Evropiane(ESDI). Në Samitin e Uashingtonit, liderët e Aleancës mirëpriten progresin earritur deri me tani dhe ftuan për punë të vazhdueshme për ta bërë ESDI-n njërealitet. NATO poashtu lansoi një Iniciativë për Aftësitë e Mbrojtjes, të planifikuar për të ndihmuar forcat ushtarake të Aleancës që të bëhen mëmobile, të operueshme midis tyre, të qëndrueshme dhe efektive. Po kështu,Aleanca solli ndryshime në strukturën e integruar komanduese ushtarake dukereflektuar ambientin e transformuar të sigurisë. Këto ndryshime janë planifikuarpër t’i mundësuar NATO-s t’i kryejë operacionet e saj në mënyrë më efikase.

Komunikata e Samitit të Uashingtonit nënvizoi edhe një iniciativë tjetër tëAleancës mbi Armët e Shkatërrimit në Masë (WMD). Synimi kryesor i NATO-ssa u përket këtyre armëve shkatërruese është të “pengohet paraqitja e shtimittë tyre, ose, po ndodhi kjo, të zhbëhet me mjete diplomatike.” Për t’iu përgjigjurnë mënyrë më efektive sfidave të shtimit të armatimit, NATO ka themeluar njëQendër të WMD-së në kuadër të Stafit Ndërkombëtar në Shtabin ePërgjithshëm të NATO-s. Qendra synon të koordinojë një qasje të integruarpolitiko-ushtarake duke nxitur debatin dhe të kuptuarit e çështjeve të WMD-sënë NATO; të zgjerojë programet ekzistuese për ta shtuar gatishmërinëushtarake për të operuar në një ambient të WMD-së; dhe për të shtuar këmbimin e informacionit midis vendeve aleate mbi programet ndihmëse përshkatërrimin e WMD-së.

Madje edhe duke u dëshiruar mirëseardhjen tre anëtarëve të rinj nëSamitin e tyre të parë, liderët e NATO-s theksuan se dera do të mbetej e hapurpër të tjerët. Një Plan Aksioni për Anëtarësim (MAP), “manifestimi praktik iDerës së Hapur,” u shpalos në Samit. MAP është një program aktivitetesh prejtë cilave vendet e interesuara mund të zgjedhin në bazë të vendimeve kombëtare dhe të vetë-seleksionimit. Programi mbulon pesë fusha: çështjet politike dhe ekonomike, çështjet e mbrojtjes/ushtarake, resurset,çështjet e sigurisë dhe ato legale. NATO ka theksuar se programi nuk duhet të konsiderohet si një listë kriteresh për anëtarësim, dhe se pjesëmarrja aktive nëPfP dhe EAPC mbetet qenësore për vende të interesuara për anëtarësim tëmundshëm në të ardhmen. Mirëpo, çdo vendim rreth anëtarësimit do të bëhetnë bazën rast-për-rast në pajtim me Deklaratën e Samitit të Madridit dhe meDeklaratën e Samitit të Uashingtonit.

23

Pas takimit në nivel të Samitit të Këshillit të Atlanatikut Verior, liderët apopërfaqësuesit nga vendet anëtare të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantikpoashtu u takuan në Uashington. Udhëheqësit e EAPC-së diskutuan për situatën në Kosovë dhe shprehën mbështetjen e tyre për kërkesat e bashkësisë ndërkombëtare, dhe neverinë e tyre ndaj politikës së dhunës,represionit dhe të spastrimit etnik që po bëhej në Kosovë nga autoritetet eRepublikës Federale të Jugosllavisë. Liderët shprehën mbështetjen e tyre përsigurinë me bazë të gjerë dhe për përpjekje ekonomike dhe të ndërtimit tëdemokracisë në regjionin e Evropës Jug-lindore. Ata gjithashtu përkrahën njëraport me titull “Drejt një Partneriteti për Shekullin 21 - Partneritet i Shtuar dhemë Operacional”, që synonte përmirësimin e aftësisë së forcave të Aleancësdhe të Partnerëve për të operuar së bashku në të ardhmen.

Edhe pse Rusia kundërshtoi të merrte pjesë në Samitin e Uashingtonit përshkak të ngjarjeve në Jugosllavi, liderët e NATO-s e ritheksuan angazhimin etyre për partneritet me Rusinë nën Aktin Themelues NATO-Rusi. Ata gjithashtutheksuan faktin se marrëdhëniet e ngushta midis NATO-s dhe Rusisë janë tëinteresit të ndërsjellë dhe të një rëndësie të madhe për stabilitetin dhe sigurinënë rajonin e Evro-Atlantikut.

Liderët e NATO-s mbajtën Samitin e parë me Presidentin e Ukrajinës. Të dy palët e mirëpritën progresin në Partneritetin e Dallueshëm të tyre dhediskutuan një llojshmëri çështjesh të sigurisë Evro-Atlantike.

Komunikata e Samitit të Uashingtonit e ritheksoi rëndësinë e DialogutMesdhetar të NATO-s si një pjesë integrale të qasjes me bashkëpunim tëAleancës ndaj sigurisë. Liderët e NATO-s e udhëzuan Aleancën që të ndjekëimplimentimin e hershëm të rritjeve të bashkëpunimit politik dhe praktik tëinicuar nën Dialogun Mesdhetar.

Të arriturat e Samitit të Uashingtonit ishin si praktike ashtu dhe konceptuale, frut i një pune disavjeçare. Ato gjithashtu reflektuan prioritetet emenjëhershme të vendeve anëtare të NATO-s, veçanërisht urgjencën e përfundimit të konfliktit në Kosovë dhe të rivendosjes së të drejtave të popullittë Kosovës.

PËRFUNDIMI I KONFLIKTIT NË KOSOVË

Në mbrëmjen e 9 qershorit të vitit 1999, një Marrëveshje Ushtarake-Teknike u konkludua midis NATO-s dhe Republikës Federale të Jugosllavisë.Në konsistencë me marrëveshjen midis qeverisë jugosllave dhe të të dërguaritspecial të Unionit Evropian dhe të Rusisë të arritur më 3 qershor, MarrëveshjaUshtarake-Teknike mundësonte sidomos tërheqjen e mënjëhershme të forcavejugosllave të sigurimit nga Kosova.

24

Më 10 qershor të vitit 1999, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, HavierSolana (Javier Solana), qe në gjendje të shpallte se operacionet ajrore kundërJugosllavisë ishin suspenduar. Po atë ditë, Këshilli i Sigurimit të Kombeve tëBashkuara miratoi Rezolutën 1244, duke mirëpritur pranimin jugosllav tëparimeve për një zgjidhje politike, përfshirë përfundimin e mënjëhershëm tëdhunës dhe tërheqjen e shpejtë të forcave ushtarake, policore dhe paramilitarejugosllave. Rezoluta poashtu njoftoi për themelimin e “pranisë ndërkombëtarecivile dhe të sigurimit në Kosovë” që do të operonte nën kujdesin e OKB-së.Forca e Kosovës e Udhëhequr nga NATO (KFOR), e krijuar për të përmbushurpjesën e sigurisë së këtij mandati, hyri në Kosovë më 12 qershor dhe e kompletoi stacionimin fillestar më 20 qershor. Detajet e mëtejshme të këtyrengjarjeve jepen në Kapitullin 5.

Si rrjedhojë e konfliktit në Kosovë, pikat më urgjente në agjendën eAleancës ishin zbatimi i marrëveshjes për përfundimin e konfliktit, rivendosja epaqes, kthimi i refugjatëve dhe mbrojtja e popullit të Kosovës, pa marrëparasysh origjinën e tyre etnike. Ardhja së bashku e forcave nga vendet eNATO-s, Rusisë, Ukrainës dhe të shumë vendeve jo-anëtare të NATO-s, për t’iarritur këto caqe, u bazua në masë të madhe në përvojën e stacionimit tëForcave të Stabilizimit në Bosnjë e Hercegovinë (SFOR). Shumë nga vendet einvolvuara ishin poashtu pjesëmarrëse aktive në Partneritetin për Paqe tëNATO-s, një faktor që i ka dhënë kontribut të rëndësishëm rolit që këto forcashumëkombëshe kanë qenë në gjendje të luanin duke shtruar bazën për stabilitetin e ardhshëm në regjion.

Gjatë muajve në vijim, ndikimi i konfliktit të Kosovës u pa gjithashtu nëimplimentimin e një numri iniciativash që dolën nga Samiti i Uashingtonit nëprill të vitit 1999 dhe nga vendimet e pastajme që u morën nga Aleanca.Veçanërisht, ai i dha një impuls të shtuar lëvizjes për të themeluar një Identitettë Mbrojtjes dhe Sigurisë Evropiane më të fortë dhe për të ndërtuar aftësitëevropiane që i përgjigjen detyrës së roleve të intervenimit në menaxhimin ekrizës dhe paqeruajtjen në rast konflikti në të ardhmen në të cilin Aleanca sitërësi mund të mos involvohet. Ky proces përshkruhet në Kapitullin 4.

SEKRETARI I RI I PËRGJITHSHËM

Në mars të vitit 2000, një vit pas intervenimit të Aleancës në Kosovë,Sekretari i ri i Përgjithshëm i NATO-s, Lordi Robertson, lëshoi një raport dukepërmbledhur të arriturat që rezultonin nga operacioni ushtarak dhe zbarkimi iKFOR-it dhe që pasqyronte sfidat që mbeteshin.

Lordi Robertson, ish Ministër i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar, zuri postin e tij si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s më 14 tetor 1999. Në ditën

25

e tij të parë në zyrë, duke dhënë një pasqyrë të prioriteteve që shihte përAleancën në muajt e ardhshëm, ai u dha theks të veçantë tri fushave të interesimit të menjëhershëm dhe të rëndësisë afat-gjatë për Aleancën.

E para, NATO duhet të luajë rolin e saj të plotë në stabilizimin e Ballkanitpas gjurmëve të krizës së Kosovës dhe duhet të sigurohet që misionet paqeruajtjëse si në Bosnjë e Hercegovinë ashtu dhe në Kosovë të krijojnë samë shpejt që të jetë e mundshme kushtet për një paqe që mund të ruhet vetë.

E dyta, ai theksoi nevojën për të sforcuar rolin evropian në NATO, duke ekarakterizuar këtë si domosdoshmëri urgjente nëse NATO do të jetë po aq efortë në të ardhmen siç ka qenë në të kaluarën. Aleanca duhet të zhvillojë lidhje të mira, efektive dhe efikase me Bashkësinë Evropiane, ndersa kjo e fundit duhet ta zhvillojë rolin e saj në këtë fushë. Duke deklaruar se “më shumëEvropë në NATO nuk do të thotë më pak Amerikë Veriore”, Lordi Robertsontheksoi faktin se marrëdhëniet transatlantike mbeten çelës për efektivitetin eNATO-s dhe se pa një lidhje të fortë transatlantike, nuk mund të ketë stabilitettë vërtetë në Evropë apo mbrojtje të vlerave të saj demokratike.

Së treti, ai u fokusua në prioritetin e menjëhershëm të themelimit të marrëdhënieve më të ngushta midis NATO-s dhe Rusisë, duke synuar rifillimine takimeve të Këshillit të Përbashkët të Përhershëm NATO-Rusi si zhvillim tejetpozitiv në këtë proces.

Ky edicion i Doracakut të NATO-s përshkruan evolucionin e politikës sëNATO-s në këto dhe fusha të tjera të aktivitetit të Aleancës. Për lehtësi referimilibri është ndarë në dy pjesë, e para sjell detaje të punës në bashkëpunim qëpo ndërmerret në fusha të veçanta për të çuar më tej objektivat e Aleancës dhepër të pasqyruar kontekstin në të cilin po evoluon politika; dhe e dyta, përshkruan aranzhimet relevante procedurale dhe strukturale që janë vënë nëvend për të lehtësuar këmbimin e informacionit, konsultimin, vendim-marrjendhe detyrat operacionale që janë fundamentale për procesin.

26

PJESA I

KAPITULLI 1

Ç’ËSHTË NATO?

Origjina e Aleancës

Detyrat fundamentale të sigurisë

Ç’ËSHTË NATO?

ORIGJINA E ALEANCËS

Nga viti 1945 deri më 1949, parballë nevojës së madhe për rindërtimekenomik, vendet e Unionit Perëndimor dhe aleatët e tyre të Amerikës së Veriut ishikonin me brengosje politikën ekspansioniste dhe metodat e BRSS-së. Duke ipasë përmbushur ndërmarrjet e veta të kohës së luftës për t’i reduktuarestablishmentet e tyre mbrojtëse dhe për t’i demobilizuar forcat, qeveritëPerëndimore u alarmuan gjithnjë e më shumë derisa po bëhej e qartë se lidershipisovjetik kishte ndërmend të ruante forcat e saj ushtarake me forcë të plotë. Për mëtepër, duke pasur parasysh synimet e deklaruara ideologjike të Partisë KomunisteSovjetike, ishte evidente se apelet për respektimin e Kartës së Kombeve tëBashkuara, dhe për respektimin e zgjidhjeve ndërkombëtare të arritura në fund tëluftës, nuk do të garantonin sovranitetin kombëtar apo pavarësinë e shtetevedemokratike të përballura me kërcënimin e agresionit nga jashtë apo të subversionittë brendshëm. Imponimi i formave jodemokratike të qeverisjes dhe represioni iopozitës efektive dhe i të drejtave themelore njerëzore dhe qytetare në shumëvende të Evropës Qendrore dhe Lindore si dhe gjetkë në botë, u shtoheshin këtyrefrikësimeve.

Midis viteve 1947 dhe 1949 një sërë ngjarjesh dramatike politike i sollën punëtnë pikën më të lartë të krizës. Këtu hynin kërcënimet që i bëheshin sovranitetit tëNorvegjisë, të Greqisë, të Turqisë dhe të vendeve të tjera të Evropës Perëndimore,grushtshtei i qershorit 1948 në Çekosllovaki, dhe bllokada e paligjshme e Berlinit qëfilloi në prill të po këtij viti. Nënshkrimi i Trakatatit të Brukselit në mars të vitit 19481

shënoi vendosmërinë e pesë shteteve të Evropës Perëndimore - Belgjikës,Francës, Holandës, Luksemburgut dhe Mbretërisë së Bashkuar - të zhvillonin njësistem të përbashkët mbrojtjeje dhe t’i forconin lidhjet midis tyre në një mënyrë qëdo t’u mundësonte t’u rezistonin kërcënimeve ideologjike, politike dhe ushtarakendaj sigurisë së tyre.

Negociatat me Shtetet e Bashkuara dhe Kanadanë vazhduan pastaj rrethkrijimit të një Aleance të vetme të Atlantikut të Veriut të bazuar në garanca tësigurisë dhe në angazhime të ndërsjella midis Evropës dhe Amerikës së Veriut.Danimarka, Islanda, Italia, Norvegjia, Portugalia u ftuan nga fuqitë e Traktatit tëBrukselit të bëheshin pjesëmarrëse në këtë proces. Këto negociata kulminuan me nënshkrimin e Traktatit të Uashingtonit në prill të vitit 1949,

29

1 Traktati i Brukselit i vitit 1948, i reviduar më 1984, paraqiste hapin e parë në rindërtimin e pasluftëstë sigurisë së Unionit Perëndimor dhe jetësoi Unionin Perëndimor dhe Organizatën e Traktatit tëBrukselit. Ishte gjithashtu hapi i parë në procesin që çoi te nënshkrimi i Traktatit të Atalntikut të Veriutmë 1949 dhe në krijimin e Aleancës së Atlantikut të Veriut. Traktati i Brukselit është dokumentithemelues i Unionit Evropian Perëndimor të sotëm (WEU).

duke jetësuar një sistem të përbashkët sigurie të bazuar mbi partneritetin midis këtyre 12 vendeve. Më 1952, Greqia dhe Turqia hynë në Traktat. Republika Federale e Gjermanisë2 iu bashkua Aleancës më 1955 dhe, më 1982,Spanja u bë gjithashtu anëtare e NATO-s. Republika e Çekisë, Hungaria dhePolonia iu bashkuanNATO-s më 1999.

Aleanca e Atlantikut të Veriut u themelua mbi bazën e një Traktati midis shtetveanëtare në të cilin secila prej tyre u fut lirisht pas debatit publik dhe procesit të duhur parlamentar. Traktati mbron të drejtat e tyre individuale ashtu sidhe obligimet e tyre ndërkombëtare në përputhje me Kartën e Kombeve tëBashkuara; angazhon seciln anëtar për të ndarë rreziqet dhe përgjegjësitë ashtu sidhe të mirat e sigurisë kolektive dhe kërkon prej secilit prej tyre zotimin të mos futennë ndonjë tjetër angazhim ndërkombëtar që mund të jetë në konflikt me Traktatin.

Midis ditës së krijimit të Aleancës dhe të sotmes, një gjysmë shekulli histori ka rrjedhur. Gjatë shumicës së kësaj kohe fokus qendror i NATO-s ishtembrojtja e menjëhershme dhe siguria për vendet anëtare. Sot kjo mbetet detyrë esaj thelbësore, por fokusi imediat ka pësuar ndryshim fundamental. Tiparet kyçe tëkëtij transformimi jepen në formë të përmbledhur në kapitujt relevantë të këtijDoracaku.

DETYRAT FUNDAMENTALE TË SIGURISË

Qëllimi themelor i NATO-s është të ruajë lirinë dhe sigurinë e të gjithë anëtarëve të saj me mjete politike dhe ushtarake në përputhje me Traktatin eAtlantikut të Veriut dhe me parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara. Aleanca kapunuar që nga krijimi i saj për themelimin e një rendi paqësor të drejtë dhe tëqëndrueshëm në Evropë të bazuar mbi vlera të përbashkëta të demokracisë, të tëdrejtave të njeriut dhe të pushtetit ligjor. Ky objektiv qendror i Aleancës ka marrërëndësi të përtëritur që nga fundi i Luftës së Ftohtë sepse, për herë të parë nëhistorinë e Evropës së pasluftës, prospekti i arritjes së tij është bërë realitet.

NATO mishëron lidhjen transatlantike me të cilën siguria e Amerikës së Veriutështë e lidhur përgjithmonë me sigurinë e Evropës. Është një shprehje praktike epërpjekjes efektive kolektive midis anëtarëve të saj në mbështetje të interesave tëtyre të përbashkëta të sigurisë.

Parimi fundamental që është gurshënues i Aleancës është angazhimi ipërbashkët dhe bashkëpunimi i ndërsjellë midis shteteve anëtare, i bazuar nëpandashmërinë e sigurisë së tyre. Solidariteti dhe kohezioni brenda Aleancëssigurojnë se asnjë vend anëtar nuk detyrohet të mbështetet vetëm në përpjekjet e

30

2 Më 1990, me bashkimin e Gjermanisë, ish-Republika Demokratike e Gjermanisë erdhi nën mbrojtjen e sigursë së Aleancës si pjesë integrale e vendit të bashkuar.

veta kombëtare duke u marrë me sfidat themelore të sigurisë. Pa i deprivuar shtetet anëtare nga e drejta dhe detyra e tyre për të marrëpërgjegjësitë sovrane në fushën e mbrojtjes, Aleanca u mundëson atyre tërealizojnë objetkivat e tyre themelorë kombëtarë të sigurisë me përpjekje kolektive.Shkurt, Aleanca është një shoqatë e shteteve të lira të bashkuara në vendosmërinëe tyre për ta ruajtur sigurinë e vet përmes garancash të ndërsjella dhemarrëdhëniesh stabile me vende të tjera.

Traktati i Atlantikut të Veriut i prillit të vitit 1949 - që është baza legale dhekontraktuese për Aleancën - është themeluar në kuadër të Nenit 51 të Kartës sëKombeve të Bashkuara, që rikonfimon të drejtën e natyrshme të shteteve tëpavarura për mbrojtje individuale dhe kolektive. Siç thuhet në preambulën eTraktatit, qëllimi i aleatëve është të “çojnë më tej marrëdhëniet paqësore dhemiqësore në Rajonin e Atlantikut të Veriut.” Ndërkaq, në kohën e nënshkrimit tëTraktatit, qëllimi imediat i NATO-s ishte të mbronte anëtarët e saj nga një kërcënimpotencial që do të rezultonte nga politika e aftësisë në rritje ushtarake e BashkimitSovjetik.

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) siguron strukturën qëmundëson zbatimin e qëllimeve të Aleancës. Ajo është një organizatëndërqeveritare në të cilën vendet anëtare ruajnë sovranitetin dhe pavarësinë e vettë plotë. Organizata ofron një forum në të cilin ato konsultohen bashkë rreth çfarëdoçështjeje që mund të zgjedhin për të ngritur dhe marrin vendime mbi çështjepolitike dhe ushtarake që ndikojnë në sigurinë e tyre. Ajo sjell strukturat enevojshme për ta lehtësuar konsultimin dhe bashkëpunimin midis tyre në fushatpolitike, ushtarake dhe ekonomike si dhe shkencore dhe në fusha të tjerajoushtarake.

Kuptimi rezultues i sigurisë së barabartë midis anëtarëve të Aleancës, pamarrë parasysh dallimet në rrethanat e tyre apo në aftësitë e tyre kombëtareushtarake, i kontribuon stabilitetit në rajonin e Evro-Atlantikut. Ai krijon kushtet qëfavorizojnë bashkëpunim të shtuar midis anëtarëve të Aleancës si dhe midisanëtarëve të Aleancës dhe vendeve të tjera.

Mjetet me të cilat Aelanca kryen politikën e vet të sigurisë përfshijnëmirëmbajtjen e një aftësie të mjaftueshme ushtarake për të parandaluar luftën dhepër të siguruar mbrojtje efektive; një aftësi të përgjithsme për të menaxhuar krizatqë ndikojnë në sigurinë e anëtarëve të saj; një shtysë aktive të dialogut me kombete tjera dhe të një qasjeje bashkëpunuese ndaj sigurisë evropiane, duke përfshirëmasat për të sjellë progres të mëtejshëm në fushën e kontrollimit të armëve dheçarmatimit.

Për të aritur qëllimin e saj themelor, si një Aleancë kombesh që i zotohenTraktatit të Uashingtonit dhe Kartës së Kombeve të Bashkuara, Aleanca kryen këtodetyra fundamentale të sigurisë:

31

“Siguria: Për të siguruar një nga themelet e domosdoshme për një mjedissigurie stabil të Evro-Atlantikut, të bazuar në rritën e institucioneve demokratike dhenë angazhimin për zgjidhje paqësore të mosmarrveshjeve ku asnjë vend nuk do tëmund të frikësonte cilindo vend tjetër ose ta detyronte atë përmes kërcënimit osepërdorimit të forcës.

Konsultimi: Për të shërbyer, ashtu siç thuhet në Nenin 4 të Traktatit tëUashingtonit, si një forum themelor transatlantik për konsultime Aleate për çfarëdoçështjesh që ndikojnë në interesat e tyre vitale, duke përfshirë zhvillimet emundshme që paraqesin rreziqe për sigurinë e anëtarëve, dhe për koordinim tëduhur të përpjekjeve të tyre në fusha të interesit të përbashkët.

Sprapsja dhe Mbrojtja: Për të sprapsur dhe për t’u mbrojtur kundër çfarëdokërcënimi të agresionit kundër cilitdo shtet ashtu siç parashihet me Nenin 5 dhe 6të Traktatit të Uashingtonit.

Dhe me qëllim të shtimit të sigurisë dhe stabilitetit në rajonin e Evro-Atlantikut:

• Menaxhimi i Krizës: Për të qëndruar të gatshëm, rast për rast dhe mekonsensus, konform Nenit 7 të Traktatit të Uashingtonit, për t’i kontribuarparandalimit efektiv të konfliktit dhe për t’u angazhuar aktivisht nëmenaxhimin e krizës, duke përfshirë operacionet në përgjigje të krizës.

• Partneriteti: Për të çuar më tej partneritetin e një game të gjerë,bashkëpunimin, dhe dialogun me vendet e tjera në rajonin e Evro-Atlantikut, me synim të rritjes së transparencës, besimit të ndërsjellëdhe të kapacitetit për aksion të përbashkët me Aleancën.”3

Strukturat e krijuara brenda NATO-s u mundësojnë vendeve anëtare takoordinojnë politikën e tyre në mënyrë që të përmbushin këto detyra fundamentale. Ato mundësojnë konsultim të vazhdueshëm dhe bashkëpunim nëfushat politike, ekonomike dhe të tjera joushtarake si dhe formulimin për plane tëpërbashkëta për mbrojtjen e përbashkët; themelimin e infrastrukturës dhe tëinstalimeve themelore dhe të mjeteve të nevojshme pët t’u mundësuar forcaveushtarake për të operuar; dhe aranzhmane për programe trajnimi dhe stërvitjesh tëpërbashkëta. Ajo që i shquan këto aktivitete është një strukturë komplekse civiledhe ushtarake që involvon staf administrativ, buxhetor dhe të planifikimit, si dheagjenci që janë themeluar nga vendet anëtare të Aleancës për të koordinuar punënnë fusha të specializuara - për shembull, komunikimet që nevojiten për të lehtësuarkonsultimin politik dhe komandën e kontrollin të forcave ushtarake dhe mbështetjene nevojshme logjistike për t’i mbajtur forcat ushtarake. Kjo strukturë përshkruhet nëPjesën II.

32

3 Nga Koncepti Strategjik i Aleancës lëshuar në Takimin e Samitit të Uashingtonit në prill të vitit 1999.

KAPITULLI 2

TRANSFORMIMI I ALEANCËS

Mjedisi i ri i sigurisë së Evropës

Institucionet e reja

Koncepti Strategjik i Aleancës

Roli i forcave Aleate ushtarake dhe transformimi i pozicionit tëmbrojtës të Aleancës

Iniciativa e aftësive mbrojtëse të NATO-s

Forcat bërthamore të NATO-s në mjedisin e ri të sigurisë

TRANSFORMIMI I ALEANCËS

MJEDISI I RI I SIGURISË SË EVROPËS

Më 4 prill 1989, Aleanca kremtoi përvjetorin e dyzet të nënshkrimit tëTraktatit të Atlantikut të Veriut. Kjo ngjarje koincidoi me fillimin e një periudhetë ndryshimeve të thella në kursin e marrëdhënieve Lindje-Perëndim dhe tëatyre ndërkombëtare dhe të një transformimi që arrin larg në mjedisin e sigurisë. Roli i Aleancës së Atlantikut të Veriut ka qenë fundamental për sjelljen e kushteve për ndryshim të përshkruar në këto faqe. Duke siguruarbazën për mbrojtje kolektive dhe për siguri të përbashkët të vendeve të sajanëtare, dhe duke ruajtur një baraspeshë strategjike në Evropë gjatë gjithëperiudhës së Luftës së Ftohtë, Aleanca ua ka ruajtur atyre lirinë dhe pavarësinë. Në përputhje me Traktatin e Atlantikut të Veriut ajo vazhdon t’ipërmbushë këto funksione thelbësore dhe ka marrë detyra të reja përkryekëtyreve. Po ngritet mbi themelet që ka krijuar me qëllim që të çojë më tej stabilitetin e bazuar në vlerat e përbashkëta demokratike dhe në respektimin etë drejtave të njeriut dhe të pushtetin ligjor kudo në Evropë.

Pjesët në vijim përshkruajnë origjinën dhe kursin e këtyre zhvillimeve; progresin e arritur dretj realizimit të shumë prej qëllimeve të kahmotshme tëAleancës; dhe çështjet kryesore për brengosje me të cilat përballen vendetanëtare dhe vendet Partnere të NATO-s derisa vazhdojnë të adaptojnë politikën e tyre dhe t’u japin formën institucioneve të tyre të përbashkëta për t’udalë ndesh sfidave të reja.

Origjina e mjedisit të ndryshuar të sigurisë

Rrënjët e ndryshimeve të cilat kanë transformuar mapën politike tëEvropës mund të gjurmohen nga një numër zhvillimesh gjatë viteve 1960 dhe1970 që do të kishin implikime që arrinin larg. Përderisa kishte shumë aspektetë këtyre zhvillimeve, tri ngjarje shquhen veçanërisht, gjegjësisht: miratimi ngaAleanca, në dhjetor të vitit 1967, i doktrinës Harmel të bazuar në politikat paralele të mirëmbajtjes së mbrojtjes adekuate duke kërkuar në të njëjtën kohërelaksim të tensioneve në marrëdhëniet Lindje-Perëndim; prezantimi iQeverisë së Republikës Federale të Gjermanisë më 1969 të “Ostpolitik-ës” sëKancelarit Uilli Brant (Willy Brandt), të planifikuar për të sjellë një relacion mëpozitiv me vendet e Evropës Lindore dhe me Bashkimin Sovjetik në kuadër tëpërkufizimeve të imponuara nga politika e brendshme e qeverive të tyre dhe tëveprimeve jashtë vendit; dhe miratimi i Aktit Final të Helsinkit i KSBE-së1 nëgusht të vitit 1975, që themeloi standarde të reja për diskutimin e çështjeve të

35

të drejtave të njeriut dhe solli masa për të rritur besimin e ndërsjellë midisLindjes dhe Perëndimit.

Një sërë ngjarjesh me rëndësi të ngjashme shënuan kursin e marrëdhënieve Lindje-Perëndim gjatë viteve 1980. Këto përfshijnë dislokiminnë Evropë të Forcave Bërthamore me Largësi Qitjeje të Mesme të NATO-s pasvendimit dy-binarësh të dhjetorit të vitit 1979 mbi modernizimin bërthamor dhekontrollin e armëve; Traktatin e Uashingtonit të nënshkruar pastaj në dhjetor tëvitit 1978, që solli eliminimin e raketave INF të bazuara në tokë të SHBA-sëdhe ato Sovjetike; shenjat e hershme të ndryshimit në Evropën Lindore tëshoqëruara me daljen dhe njohjen, përkundër ngecjeve të mëvonshme,të lëvizjes së Unionit të Sindikatës së Pavarur “Solidariteti” në Poloni në gushttë vitit 1980; pasojat e invadimit sovjetik të Afganistanit në dhjetor të vitit 1979dhe tërheqjen finale të forcave sovjetike nga Afganistani në shkurt të vitit 1989;si dhe emrimin në mars të vitit 1985 të Mihail Gorbaçovit për Sekretar tëPërgjithshëm të Partisë Komuniste Sovjetike.

Në mars të vitit 1989, në kuadër të KSBE-së, negociata të reja premtuesepër kontrollimin e armëve u hapën në Vjenë midis 23 vendeve, të NATO-sdhe të Organizatës së Traktatit të Varshavës, mbi reduktimet në forcakonvencionale në Evropë (CFE). Takimi i Samitit të NATO-s i mbajtur nëBruksel në fund të majit të vitit 1989 kundruall këtij sfondi ishte i një rëndësietë veçantë. Deklaratat kryesore të politikës së Aleancës u publikuan,gjegjësisht një deklaratë që shënonte përvjetorin e dyzet të Aleancës,që shtronte synimet dhe politikën për të udhëzuar Aleatët e NATO-s gjatëdekadës së pestë të bashkëpunimit të tyre; dhe një Koncept i Plotë i Kontrollittë Armëve dhe Çarmatimit.

Deklarata e Samitit të vitit 1989 përmbante elemente tepër tërëndësishme. Ajo njihte ndryshimet që ishin në rrugë e sipër në BashkiminSovjetik si dhe në vendet e tjera të Evropës Lindore dhe skicoi qasjen eAleancës për ta tejkaluar ndarjen e Evropës dhe arritjen e objektivit tëkahmotshëm të formësimit të një rendi evropian të drejtë dhe paqësor.Ajo përsëriste nevojën e vazhdueshme për forca të sprapsjes efektive dhe tëbesueshme dhe për një mbrojtje adekuate, dhe përfillte iniciativën tri pjesëshetë Presidentit amerikan Bush për kontrollim të armatimit që ftonte a) njëakcelerim të negociatave CFE në Vjenë; b) reduktime të ndjeshme nëkategoritë shtesë të forcave konvencionale, dhe c) reduktime madhore tëpersonelit ushtarak të Shteteve të Bashkuara dhe atij sovjetik të stacionuarjashtë territoreve të tyre kombëtare. Deklarata e Samitit parashtronte një

36

1 Konferenca mbi Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (KSBE) është riemërtuar Organizata mbiSigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE) në janar të vitit 1995.

agjendë të gjerë për zgjerimin e bashkëpunimit Lindje-Perëndim në fusha tëtjera, për veprim rreth sfidave të rëndësishme globale dhe për masa tëplanifikuara për t’i plotësuar objektivat afatgjata të Aleancës.

Zhvillimet në fund të viteve tetëdhjetë

Zhvillime të rëndësisë madhore për gjithë kontinentin e Evropës dhe përmarrëdhëniet ndërkombëtare në tërësi vazhduan me kalimin e viteteve. Nga fundi i vitit 1989 dhe në javët e hershme të vitit 1990, përparim i ndjeshëmështë bërë drejt reformës së sistemeve politike dhe ekonomike të Polonisë dheHungarisë; kurse në Republikën Demokratike të Gjermanisë, Bullgari,Çekosllovaki dhe Rumani, ishin marrë hapa drejt lirisë dhe demokracisë të cilëttejkalonin çdo pritje.

Premtimi që qëndroi rreth 40 vjet për t’i dhënë fund ndarjes së Evropës,dhe me të edhe ndarjes së Gjermanisë, mori kuptim real me hapjen e murit tëBerlinit në nëntor të vitit 1989. Përtej simbolizmit fundamental, vendet anëtaretë Aleancës e panë këtë ngjarje si pjesë të një procesi më të gjerë që çontevërtet nga një Evropë e tërë dhe e lirë. Procesi akoma ishte larg së kompletuari dhe përballej me shumë pengesa dhe pasiguri, por megjithatëishte arritur progres i shpejt dhe dramatik. Zgjedhje të lira ishin mbajtur oseishin planifikuar në shumicën e vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore;ndarjet e mëparshme po tejkaloheshin; instalimet shtypëse kufitare po çmontoheshin; dhe, brenda më pak se një viti, më 3 tetor të vitit 1990, u bëunifikimi i shteteve gjermane me mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtaredhe me pajtimin e Qeverisë sovjetike, në bazë të një traktati ndërkombëtar dhetë zgjedhjes demokratike të popullit gjerman në tërësi.

Që të dyja, fakti dhe prospekti për reformë sollën ndryshime madhore pozitive në marrëdhëniet e vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore mebashkësinë ndërkombëtare, duke hapur një dialog të ri dhe të pasuruar qëinvolvonte Lindje e Perëndim, i cili ofronte shpresë reale në vend të frikës sëkonfrontimit, dhe propozime praktike për bashkëpunim në vend të polemikavedhe stagnimit.

Ndrsyhimet e tilla nuk janë arritur pa vështirësi dhe, siç konfirmuan ngjarjet brenda Bashkimit Sovjetik dhe pjesëve të tjera të Evropës Qendroredhe Lindore, ato mund të shkaktonin brengosje rreth stabilitetit dhe sigurisë.Kursi i guximshëm i reformave brenda vetë Bashkimit Sovjetik çoi në sfida tëreja si dhe në probleme të mprehta të brendshme. Për më tepër pasqyra etmerrshme ekonomike dhe vështirësitë madhore të përjetuara në shumë prejvendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore në menaxhimin e tranzicionit ngaqeveria autoritare dhe një ekonomi e planifikuar nga qendra në demokracinë

37

pluraliste dhe në një treg të lirë u kombinuan për ta bërë parashikimin politik tëpasigurt dhe subjekt të revidimit konstant.

Gjatë gjithë kësaj periudhe NATO vazhdoi të luante një rol kyç, dukeofruar kornizën për konsultime dhe koordinim të politikës midis vendeve të sajanëtare për të zvogëluar rrezikun e krizave që do të mund t’i preknin interesate përbashkëta të sigurisë. Aleanca ndoqi përpjekjet e saj për të hequr debalancet ushtarake; për të sjellë hapje më të madhe në çështje ushtarake;dhe për të ndërtuar besimin përmes marrëveshjes radikale, por të balancuaradhe të verifikueshme të kontrollit të armëve, përmes aranzhmaneve verifikuesedhe nivelit të shtuar të kontakteve në të gjitha nivelet.

Dora e miqësisë dhe e bashkëpunimitNë Takimin e Samitit në Londër në korrik të vitit 1990, në Deklaratën më

të gjerë të lëshuar që kur është formuar NATO, Krerët e Shteteve dhe Qeverivelajmëruan hapa madhorë për transformimin e Aleancës në një mënyrë që ipërgjigjet mjedisit të ri të sigurisë dhe për t’i dhënë fund konfrontimit midisLindjes dhe Perëndimit. Ata u shtruan oferta qeverive të Bashkimit Sovjetik dhetë vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore për të themeluar lidhje të rregullta diplomatike me NATO-n dhe për të punuar në drejtim të marrëdhënieve të reja të bazuara në bashkëpunim. Deklarata ishte paraparënjë muaj më heret kur Ministrat e Jashtëm të NATO-s u takuan në Skotlandëdhe ndërmorën hapin e jashtëzakonshëm të lëshimit të “Mesazhit ngaTërnberi” (Turnberry), duke u shtruar një ofertë miqësie dhe bashkëpunimiBashkimit Sovjetik dhe të gjitha vendeve të tjera evropiane. Shpallja e bërë ngaPresidenti Gorbaçov në korrik të vitit 1990, duke pranuar pjesëmarrjen eGjermanisë së bashkuar në Aleancën e Atlantikut të Veriut, ishte në mënyrëeksplicite e lidhur me natyrën pozitive të këtij Mesazhi dhe me propozimet dhezotimet esenciale të bëra nga qeveritë e Aleancës në Londër.

Deklarata e Londrës përfshinte propozime për zhvillimin e bashkëpunit nëshumë mënyra të ndryshme. Liderët dhe përfaqësuesit e vendeve të EvropësQendrore dhe Lindore u ftuan në Shtabin NATO-s në Bruksel. Shumë vizita tëtilla u bënë si dhe aranzhmane për kontakte të rregullta në nivel diplomatik.Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s gjithashtu e vizitoi Moskën menjëherë pasSamitit të Londrës për t’ia përcjellë lidershipit sovjetik propozimet që përmbante Deklarata dhe vendosmërinë e Aleancës për t’i përdorur në mënyrëkonstruktive mundësitë e reja politike që po hapeshin.

Një deklaratë e përbashkët dhe angazhim për mosagresion u nënshkruanë Paris në nëntor të vitit 1990 në të njëjtën kohë me Traktatin mbi ForcatKonvencionale në Evropë dhe me publikimin nga të gjitha shtetet e KSBE-sëtë “Kartës së Paritsit për një Evropë të re”. Deklarata e përbashkët formalisht

38

solli fundin e marrëdhënieve kundërshtare dhe rikonfirmoi synimin e nënshkruesve të përmbaheshin nga kërcënimi ose përdorimi i forcës kundërintegritetit territorial apo pavarësisë politike të cilitdo shtet, në përputhje me qëllimet e Kartës së OKB-së dhe të Aktit Final të Helsinkit (shih Kapitullin 15).Të gjitha shtetet e tjera që merrnin pjesë ne KSBE u ftuan t’i bashkoheshin këtijzotimi.

Brenda një kohe të shkurtër, u themeluan kontakte të reja ushtarake, dukepërfshirë diskutime të intesifikuara të forcave dhe doktrinave ushtarake. U shënua progres drejt një marrëveshjeje të “Qiejve të Hapurt”, duke lejuarmbifluturimet e territorit kombëtar mbi një bazë reciproke me qëllim të rritjes sëbesimit dhe transparencës sa u përket aktiviteteve ushtarake. U inicuan bisedime të mëtejshme për ndërtimin e Traktatit CFE mbi zvogëlimin e forcavekonvencionale nga Atlantiku deri të Malet e Uralit, duke përfshirë masa shtesëpër të kufizuar forcën njerëzore në Evropë. U arrit marrëveshje për t’i mundësuar procesit të KSBE-së, që kishte qenë i suksesshëm në shtimin ebesimit të ndërsjellë, të institucionalizohej më tej në mënyrë që të ofronte njëforum për dialog më të gjerë politik në një Evropë më të bashkuar. Brenda,NATO filloi një vështrim, që shkonte shumë larg, të strategjisë së saj me qëllimqë ta adaptonte atë me rrethanat e reja.

Kriza e Gjirit Persik

Me gjithë kursin pozitiv të shumë prej këtyre zhvillimeve, kërcënimet e rejatë stabilitetit mund të lindin shumë shpejt dhe në rrethana tëpaparashikueshme, siç ishte invadimi i Kuvajtit nga Iraku më 2 gusht 1990 dhesiç treguan zhvillimet e mëpastajme në rajonin e Gjirit. Forca e Koalicionit e formuar nën lidershipin e Shteteve të Bashkuara për të zhbërë invadimin nuke involvonte NATO-n drejtpërsëdrejti, por solidariteti i arritur brenda NATO-s nërelacion me konfliktin luajti rol të rëndësishëm. Vendet e NATO-s përdorënforumin e Aleancës në mënyrë intensive për koknsultime politike që ngashpërthimi i krizës dhe patën rol të rëndësishëm në mbështetjen e përpjekjevetë Kombeve të Bashkuara për arritjen e një zgjidhjeje diplomatike. Kur këtodështuan, kontributi i drejtpërdrejtë në Forcat e Koalicionit i vendeve anëtare tëNATO-s, dhe përvoja e tyre e përdorimit të përbashkët të aktiveve dhe e punësbashkërisht brenda NATO-s, përsëri luajti rol. Për më tepër, me një veprim qëishte barrë mbi vetë Aleancën, elemente të Forcave Mobile ACE të NATO-s udërguan në Turqi me qëllim të demonstrimit të angazhimit mbrojtës kolektive tëAleancës, sipa Nenit 5 të Traktatit të Atlantikut të Veriut, në rast të një rrezikutë jashtëm ndaj sigurisë së Turqisë që do të mund të zhvillohej nga situata në Gji.

39

Në mënyrë sinjifikative, uniteti i qëllimit dhe kundërshtimi i vendosur ngabashkësia ndërkombëtare ndaj veprimeve të ndërmarra nga Iraku, ofruandëshmi pozitive të transformimit që kishte ndodhur në relacione midisBashkimit Sovjetik dhe Perëndimit. Të mirat që rezultuan nga themelimi i kontakteve më të mira dhe bashkëpunimi i shtuar midis tyre ishin të dukshme.Kjo njohje e hershme e interesave të ndërsjellë sa i përket sigurisë dhe stabilitetit të tërë rajonit të Evro-Atlantikut kontribuoi në evoluimin e pastajmëpozitiv të relacioneve NATO-Rusi që kulminuan më 1997 me nënshkrimin eAktit Themelues NATO-Rusi.

Rreziqet e natyrës së krizës së Gjirit përforcuan vendosmërinë e Aleancëspër ta zhvilluar dhe rritur nivelin e bashkëpunimit të saj me vendet e EvropësQendrore dhe Lindore, si dhe me vende të tjera, në përputhje me synimet eshtruara nga Krerët e Shteteve dhe Qeverive të Aleancës në Deklaratën eLondrës. Kjo vendosmëri u përforcua më tej nga ngjarjet e vitit 1991, duke përfshirë hapat represiv të ndërmarrë nga Qeveria sovjetike lidhur me shtetete Baltikut, para se t’ua pranonte të drejtën të themelonin pavarësinë e vet; situata që po keqësohej dhe shpërthimi i armiqësive në Jugosllavi, që çoi nëshpartallimin e Federatës jugosllave; dhe përpjekja e grusht-shtetit ne vetëBashkimin Sovjetik që ndodhi në gusht të vitit 1991.

INSTITUCIONET E REJA

Këshilli i Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut

Kundruall sfondit të këtyre ngjarjeve, viti 1991 u shenjua nga një intensifikim i vizitave dhe kontakteve diplomatike midis NATO-s dhe vendevetë Evropës Qendrore dhe Lindore në përputhje me vendimet e marra ngaKrerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s në Londër. Me publikimin eDeklaratës së Romës në nëntor të vitit 1991, ishte shtruar baza për vendosjene këtyre marrëdhënieve mbi një pozitë më të institucionalizuar. Themelimi iKëshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC) në dhjetor të vitit 1991bashkoi vendet anëtare të NATO-s dhe , fillimisht, nëntë vende të EvropësQendrore dhe Lindore, në një forum të ri konsultativ. Në mars të vitit 1992,pjesëmarrja në NACC u zgjerua për të përfshirë të gjithë anëtarët eKomonveltit të Shteteve të Pavarua dhe në qershor të vitit 1992, Gjeorgjia dheShqipëria ishin bërë gjithashtu anëtare.

Mbledhja inauguruese e NACC-së u bë më 20 dhjetor 1991, pikërisht kurpo shuhej ekzistenca e Bashkimit Sovjetik. Në mënyrë simultane, 11 ish republikasovjetike u bënë anëtare të Komonveltit të ri të Shteteve të Pavarura, dukehyrë në një periudhë transformimesh intensive politike dhe ekonomike, si ngapikëpamja e brendshme ashtu dhe sa u përket marrëdhënieve

40

ndërkombëtare. Kundruall këtij sfondi, problemet regjionale u bënë gjithnjë emë dominante. Në Nagorno-Karabah, Moldova, Gjeogji dhe gjetkë, u paraqitenshpërthime të dhunës dhe u zhvilluan tensione serioze brendashtetërore dhendërshtetërore.

Ndërkaq ishte situata që po keqësohej, përdorimi i vazhdueshëm i forcësdhe shtimi i humbjes së jetës në territorin e ish Jugosllavisë, që përbëninshkaqet kryesore për brengosje, duke dëmtuar prospektet e progresit paqësordrejt një mjesidisi të ri të sigurisë në Evropë. Që nga fillimi i krizës, Këshilli iAtlantikut të Veriut dhe Këshilli i Bashkëpunimit i Atlantikut të Veriut u konsultuan dhe mbështetën përpjekjet e ndërmarra në forume të tjera përrestaurimin e paqes.

Gjatë të njëjtës periudhë, diskutimi i masave për të forcuar rolin e KSBE-së në ngritjen e stabilitetit dhe të demokracisë në Evropë, duke përfshirëpropozimet që u pasqyruan në Deklaratën e Romës të lëshuar nga Aleanca,kulminuan me nënshkrimin e Dokumentit të Helsinkit më 1992 (“Sfidat eNdryshimit”) në Takimin e Samitit të KSBE-së të mbajtur në korrik të vitit 1992.Dokumenti përshkruante, midis tjerash, iniciativa të reja për krijimin e njëforumi të KSBE-së për siguri dhe bashkëpunim dhe për aktivitetet paqeruajtësetë KSBE-së, për të cilat si Këshilli i Atlantikut të Veriut ashtu dhe Këshilli iBashkëpunimit të Atlantikut të Veriut shprehen mbështetje të plotë.

Zhvillimi i Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut dhe roli i Këshillittë Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC) që e zëvendësoi më 1997 përshkruhenmë në detaje në kapitujt e pastajmë.

Këshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC)Këshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC), është ngritur më 1997 për

të pasuar Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Ai bashkon 19 vendeAleate dhe 27 Partnerë2 në një forum që mundëson konsultime të rregullta dhebashkëpunim. Ai takohet në intërvale të rregullta në nivel Ambasadorësh dheMinistrash të Mbrojtjes.

Krerët e Shteteve dhe Qeverive të 46 anëtarëve mund të takohengjithashtu, kur të jetë e duhur, siç bënë në Uashington në prill të vitit 1999.Samiti i EAPC-së në Uashington ishte një rast për diskutime të hapura rreth

41

2 Shqipëria, Armenia, Austria, Azerbajxhani, Bellorusia, Belgjika, Bullgaria, Kanadaja, Kroacia,Republika e Çekisë, Danimarka, Estonia, Finlanda, Franca, Gjeorgjia, Gjermania, Greqia, Hungaria,Islanda, Irlanda, Italia, Kazakstani, Republika e Kirgizisë, Latvia, Lituania, Luksemburgu, Moldavia,Holanda, Norvegjia, Polonia, Portugalia, Rumania, Rusia, Sllovakia, Sllovenia, Spanja, Suedia,Zvicra, Taxhikistani, ish Republika Jugosllave e Maqedonisë(a), Turqia, Turkmenistani, Ukraina,Mbretëria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara, Uzbekistani.

(a) Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

bashkëpunimit që lidhet me sigurinë brenda EAPC-së në shekullin 21. Liderët u përqëndruan në sfidat kyçe të sigurisë në rajonin e EAPC-së,veçanërisht në situatën në Kosovë.

Krerët e Shteteve dhe Qeverive përfillën dy dokumente që lidheshin mezhvillimin e mëtejshëm të Partneritetit për Paqe. I pari, “Korniza Politike-Ushtarake për Operacionet e PfP-së të prira nga NATO” adresonteinvolvimin e vendeve Partnere në konsultimet politike dhe në vendim-marrje,në planifikimin operacional dhe në aranzhmanet e komandës për operacionete ardhshme të prira nga NATO në të cilat marrin pjesë edhe ato. Dokumenti idytë me titull “Drejt Partneritetit për Shekullin 21 - Partneritet i Shtuar dhe mëOpeacional” ravijëzon elementet kryesore të planifikuara për ta bërëPartneritetin për Paqe (PfP) më operacional.

EAPC luajti rol të çmueshëm si forum për konsultime mbi krizën nëKosovë. Një sërë takimesh të jashtëzakonshme u mbajtën për të mbajturPartnerët të informuar për statusin e planifikimit të NATO-s dhe përgatitjet përopcione të mundshme ushtarake në Kosovë dhe për të këmbyer pikëpamjetme Partnerët mbi zhvillimet.

Aktivitetet e EAPC-së plotësojnë Programet e Partneritetit për Paqe (PfP).Ato bazohen në plan veprimi dy-vjeçar që fokusohet në konsultim dhebashkëpunim mbi një gamë çështjesh politike dhe të lidhura me sigurinë, dukepërfshirë çështjet regjionale, kontrollimin e armëve, terrorizmin ndërkombëtar,paqeruajtjen, çështjet ekonomike të mbrojtjes, planifikimin civil të emergjencës,dhe çështjet shkencore dhe të mjedisit.

Gati të gjithë anëtarët e EAPC-së që nuk janë anëtar të NATO-s kanëthemeluar misione diplomatike të akredituara te NATO, duke zgjeruar kontaktet midis NATO-s dhe Partnerëve dhe duke rritur efiçiencën dhe efektivitetin e bashkëpunimit.

Një arritje e rëndësishme e EAPC-së ka qene themelimi i Qendrës sëEvro-Atlantikut të Koordinimit në Përgjigje ndaj Katastrofave (EADRCC) nështabin e NATO-s, pas një propozimi të Federatës Ruse. Qendra është inauguruar në qershor të vitit 1998 dhe ka marrë ftesë menjëherë për tëmbështetur Komisionerin e Lartë të OKB-së për Refugjatë në përpjekjet përndihmë humanitare në Shqipëri për refugjatët që po largoheshin nga Kosova.Ndihma e koordinuar humanitare nga NATO dhe vendet e Partneritetit ështëngritur në përgjigje të krizës së refugjatëve që po eskalonte në regjion që ngafundi i marsit të vitit 1999. EADRCC gjithashtu luajti rol të rëndësishëm nëkoordinimin e ndihmës humanitare për pjesët e goditura nga vërshimet nëUkrainën perëndimore.

EAPC gjithashtu ndihmon përkujdesjen për bashkëpunimin praktikregjional të sigurisë përmes seminaresh me tema të ndryshme që janë pjesë

42

përbërëse e planit të veprimit të EAPC-së. Seminari i parë i tillë ibashkëpunimit regjional u mbajt nën mikpritjen e Gjeorgjisë në tetor të vitit1998. Që atëherë ngjarje të ngjashme janë mbajtur në Lituani dhe Sllovaki,Bullgari dhe Uzbekistan.

Idetë për iniciative të mëtejshme praktike po gjurmohen, duke përfshirëmënyrat në të cilat EAPC do të mund të mbështeste veprimin global humanitar kundër minave dhe mënyrave të kontrollimit të transfereve tëarmëve të vogla.

KONCEPTI STRATEGJIK I ALEANCËS

Në takimin e Samitit të Uashingtonit në prill të vitit 1999, Aleatët e NATO-s aprovuan një strategji për të pajisur Aleancën për sfidat e sigurisë dhemundësitë e shekullit 21 si dhe për të udhëhequr zhvilimin e saj të ardhshëmpolitik e ushtarak.

Koncepti Strategjik i kohës sjell udhëzim të gjithmbarshëm për zhvillimin epolitikave të detajuara dhe të planeve ushtarake. Ai përshkruan Qëllimin dheDetyrat e Aleancës dhe ekzaminon Përspektivat e tij Strategjike në dritën emjedisit strategjik që po evoluon dhe të sfidave të sigurisë dhe të rreziqeve.Koncepti parashtron Qasjen e Aleancës ndaj Sigurisë në Shekullin 21, dukerikonfirmuar rëndësinë e lidhjes transatlantike dhe të mirëmbajtjes së aftësiveushtarake të Aleancës. Ai ekzaminon rolin e elementeve të tjera kyçe në qasjen e gjerë të Aleancës ndaj stabilitetit dhe sigurisë, gjegjësisht SigurinëEvropiane dhe Identitetin e Mbrojtjes; parandalimin e konfliktit dhe menaxhimine krizës, partneritetin, bashkëpunimin dhe dialogun; zgjerimin; dhe kontrollimin e armëve, çarmatimin dhe mospërhapjen. Kocepti gjithashtu jepUdhëzime për Forcat e Aleancës të bazuara mbi parimet e strategjisë sëAleancës dhe mbi karakteristikat e pozitës së forcave të Aleancës. Këtu përfshihen pjesët që adresojnë misionet e forcave ushtarake të Aleancësdhe udhëzimet për pozitën e forcave të Aleancës, si dhe karakteristikat e forcave konvencionale dhe bërthamore.

Koncepti Strategjik është publikuar së pari më 1991. Versioni i vitit 1999,si dhe paraardhësi i tij, është deklarim autoritativ i objektivave të Aleancës dhesjell udhëzimin e nivelit më të lartë rreth mjeteve politike dhe ushtarake qëduhet të përdoren për t’u arritur ato.

Formulimi fillimor i strategjisë së NATO-s njihej si “Koncepti Strategjik përMbrojtjen e Rajonit të Atlantikut të Veriut”. I zhvilluar midis tetorit të vitit 1949dhe prillit të vitit 1950, ai parashtronte një strategji të operacioneve në shkallëtë gjerë për mbrojtje territoriale. Nga mesi i vitete 1950 u zhvillua strategjia e“kundërgoditjes masive shpaguese”. Ajo theksonte sprapsjen të bazuar mbi

43

kërcënimin se NATO do të përgjigjej në çdo agresion kundër vendeve anëtareme të gjitha mjetet që disponon, duke përfshirë në mënyrë të veçantë armëtbërthamore.

Diskutimet për ndryshime të mundshme në këtë qasje strategjike filluanmë vonë në vitet 1950 dhe vazhduan deri më 1967 kur, pas debatit intensivbrenda Aleancës, “kundërgoditja masive e shpaguese” u zëvendësua mestrategjinë e ”përgjigjes fleksibile”. Kjo përqendrohet në dhënien NATO-s tëpërparësive të fleksibilitetit dhe në krijimin e pasigurisë në mendjen e çdo agresori potencial rreth përgjigjes së NATO-s në rast kërcënimi të sovranitetitapo pavarësisë të cilitdo vend anëtar. Koncepti ishte planifikuar për t’u siguruarse agresioni i çfarëdo lloji do të merrej se involvonte rreziqe të papranueshme.

Strategjitë e sipërme mbaheshin në dokumente sekrete, që u ofronin qeverive kombëtare udhëzim dhe pika reference për aktivitetet e planifikimitushtarak. Ato nuk i adresoheshin publikut të gjerë. Edhepse konceptet nëthemel njiheshin mirë, shumë pak diskutim publik rreth detajeve të tyre ishte imundshëm sepse efektiviteti i tyre varej kryesisht nga fshehtësia. Ato reflektonin realitetet e Luftës së Ftohtë, ndarjen politike të Evropës dhe situatën konfrontuese ideologjike dhe ushtarake që karakterizonte marrëdhëniet Lindje-Perëndim për shumë vite.

Derisa po vazhdonte Lufta e Ftohtë, ndërkaq, Aleanca gjithashtu kërkontetë zvogëlonte rreziqet dhe të shtronte bazën për progres drejt marrëdhënievemë pozitive me Bashkimin Sovjetik dhe me vende të tjera anëtare të Paktit tëVarshavës. Raporti Harmel, i publikuar më 1967, themeloi kështu një dialogrreth mbrojtjes, duke përfshirë kontrollin e armëve, si dy shtylla të qasjes sëAleancës ndaj sigurisë.

Me përfundimin e përiudhës së Luftës së Ftohtë, situata politike në Evropëdhe situata e gjijthmbarshme ushtarake u transformuan. Një Koncept Strategjiki ri evoluoi gjatë dy viteve pas rënies së Murit të Berlinit. Ky është debatuar dhediskutuar brenda Aleancës dhe është kompletuar në nëntor të vitit 1991. Duke qenë shumë pak në relacion me konceptet e përparshme, ky theksontebashkëpunimin me ish kundërshtarët në vend të konfrontimit. Ai ruante sigurinë e kombeve anëtare si qëllim fundamental të NATO-s por e kombinontekëtë me obligimin specifik për të punuar drejt sigurisë së përmirësuar dhe tëzgjeruar për Evropën si tërësi. Në pikëpmaje të tjera, poashtu, KonceptiStrategjik i vitit 1991 ndryshonte në mënyrë dramtike nga të mëparshmit. Ai u lëshua si dokument publik, i hapur për diskutim dhe komentim nga parlamentet, specialistët e sigurisë, gazetarët dhe publiku më i gjerë.

Më 1997, liderët e NATO-s u pajtuan se Koncepti duhej të riekzaminohejdhe të sillej në hap me kohën për të reflektuar ndryshimet që kishin ndodhurnë Evropë që nga miratimi i tij, duke konfirmuar angazhimin e Aleatëve për

44

mbrojtjen kolektive dhe lidhjen transatlantike dhe duke u siguruar se strategjiae NATO-s u adaptohet plotësisht sfidave të shekullit 21. Është ndërmarrë punëintensive kudo në Aleancë për të përmbyllur revidimin para ardhjes së Samitittë Uashingtonit.

Sikur edhe për punët e tjera të Aleancës, aprovimi i Konceptit kërkon konsensus si për përmbajtjen e dokumentit ashtu dhe për gjuhën e tij nga tëgjitha vendet anëtare të Aleancës. Kundruall sfondit të pranimit të tri vendevetë reja, përfaqësuesit e Republikës Çeke, të Hungarisë dhe të Polonisë ishin tëpranishëm që nga fillimi i diskutimeve.

Koncepti Strategjik është deklarim autoritativ i qëllimeve dhe detyrave tëNATO-s dhe udhëzim i nivelit më të lartë rreth mjeteve politike dhe ushtarakeqë duhet të përdoren për të arritur objektivat e tij.

Koncepti i vitit 1999 konfirmon se qëllimi esencial dhe i qëndrueshëm iAleancës është të ruajë lirinë dhe sigurinë e anëtarëve të saj me mjete politikedhe ushtarake. Ai pohon vlerat e demokracisë, të të drejtave të njeriut, dhepushtetin ligjor dhe shpreh angazhimin e Aleatëve jo vetëm për mbrojtje të përbashkët por për paqen dhe stabilitetin në rajonin më të gjerë të Evro-Atlantikut.

Strategjia gjithashtu definon detyra fundamentale të sigurisë të Aleancës,si në terma të mbrojtjes kolektive, që ka qenë në qendër të Aleancës që ngathemelimi, ashtu dhe në terma të aktiviteteve të reja në fushat e menaxhimit tëkrizave dhe të partneritetit që po ndërmerr Aleanca me qëllim që ta shtojë sigurinë dhe stabilitetin në rajonit e Evro-Atlantikut.

Koncepti përshkruan mjedisin strategjik dhe vlerëson sfidat dhe rreziqet eparapashme të sigurisë. Ai vëren se në vitet e vona mjedisi është shenjuar nganjë ndryshim i vazhdueshëm dhe përgjithësisht pozitiv dhe se Aleanca ka luajtur rol themelor në forcimin e sigurisë Evro-Atlantike që nga fundi i Luftëssë Ftohtë.

Sa u përket rreziqeve, dokumenti rikonfirmon konkluzionin në KonceptinStrategjik të vitit 1991 se rreziku i luftës së përgjithshme në Evropë virtualishtështë zhdukur por se ka rreziqe të tjera dhe pasiguri me të cilat përballen anëtarët e Aleancës dhe shtetet e tjera në regjionin e Evro-Atlantikut, siç janëkonfliktet etnike, cenimi i të dretjave të njeriut, jostabiliteti politik, brishtësiaekonomike, dhe përhapja e armëve bërthamore, biologjike, dhe kimike si dhemjetet e dergimit të tyre.

Një nga tiparet dalluese të strategjisë së 1991-shit të Aleancës ishte përvijimi i një qasjeje të gjerë ndaj sigurisë, duke kapërthyer mjete plotësuesepolitike dhe ushtarake dhe duke theksuar bashkëpunimin me shtetet e tjera që

45

ndajnë objektivat e Aleancës. Kjo qasje gjithëpërfshirëse mbetet tipar qendrori Konceptit Strategjik të ri dhe përfshinë këto elemente themelore:

Ruajtjen e lidhjes transatlantike. Koncepti Strategjik nënvizon pandashmërinë e sigurisë evropiane dhe të Amerikës së Veriut dhe së këndejmi del rëndësia e një partneriteti të fortë dhe dinamik midis Evropës dheAmerikës së Veriut.

Mirëmbajtja e aftësive ushtarake efektive. Strategjia bën thirrje për aftësiushtarake që do të jenë efektive në një gamë të plotë të rrethanave të parapashme, nga sprapsja dhe mbrojtja kolektive deri te operacionet nëpërgjigje të krizave. Koncepti Strategjik gjithashtu ofron udhëzim specifik mbiaftësitë e domosdoshme.

Zhvillimi i Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda Aleancës.Koncepti Strategjik konfirmon se Siguria Evropiane dhe Identiteti i Mbrojtjes dotë vazhdojnë të zhvillohen brenda Aleancës në bazë të vendimeve të marranga Ministrat e Jashtëm të Aleancës në Berlin më 1996 dhe mëpastaj. Ai thotëse ky proces do të kërkojë bashkëpunim të ngushtë midis NATO-s, UnionitEvropian Perëndimor dhe, nëse dhe kur është e duhur, Bashkimit Evropian3.

Koncepti konfirmon se ky proces do t’u mundësojë të gjithë Aleatëveevropianë për të dhënë një kontribut më koherent dhe efektiv për misionet dheaktivitetet e Aleancës; ai do të përforcojë partneritetin transatlantik; dhe do t’undihmojë Aleatëve evropianë të veprojnë më vete ashtu siç kërkohet përmesgatishmërisë së Aleancës, mbi bazën rast-për-rast dhe me konsensus, për t’ibërë aktivet dhe aftësitë e saj të disponueshme për operacione me udhëheqjeevropiane në të cilat NATO nuk angazhohet ushtarakisht, duke marrë parasyshpjesëmarrjen e plotë e të gjithë Aleatëve evropianë po qe se ata do tëzgjedhnin kështu.

Parandalimi i konfliktit dhe menaxhimi i Krizës. Koncepti definon një rol tërëndësishëm për Aleancën sa i përket parandalimit të konfliktit dhe menaxhimittë krizës, pasi që operacionet në përgjigje të krizës si ato në Bosnjë dhe nëKosovë kanë gjasë të mbeten një aspekt kyç i kontributit të NATO-s për paqendhe sigurinë Evro-Atlantike.

Partneriteti, bashkëpunimi dhe dialogu. Koncepti thekson vendosmërinë eAleancës për ta ndjekur politikën e vet të qëndrueshme të partneritetit,bashkëpunimit dhe dialogut me të gjitha vendet Evro-Atlantike demokratike,me qëllim të ruajtjes së paqes, të avancimit të demokracisë dhe për t’i kontribuar prosperitetit dhe progresit. Ai thekson se kjo qasje synon shtimin e

46

3 Evoluimi i politikës që lidhet me Sigurinë Evropiane dhe Identitetin e Mbrojtjes dhe rolet gjegjëse tëNATO-s, Unioni Evropian Perëndimor dhe Bashkimi Evropian përshkruhen në Kapitullin 4 dhe nëKapitullin 15.

sigurisë së të gjithëve, nuk përjashton askë, dhe ndihmon të tejkalohen ndarjet që do të mund të çonin në konflikt. Ai gjithashtu përshkruan instrumentat kryesorë të kësaj politike - Këshilli i Partneriteti të Evro-Atlantikut,Partneriteti për Paqe, marrëdhëniet speciale me Rusinë dhe Ukrainën, dheDialogu Mesdhetar.

Zgjerimi. Koncepti konfirmon hapjen e Aleancës për anëtarë të rinj sipasArtikullit 10 të Traktatit të Uashingtonit dhe rithekson se NATO pritet të bëjëthirrje të mëtejshme për pranim në vitet që do të vijnë.

Kontrollimi i Armëve, Çarmatimi dhe Mospërhapja. Më në fund, KonceptiStrategjik parashtron politikën e Aleancës të mbështetjes për Kontrollin eArmëve, Çarmatimin, dhe Mospërhapjen. Ai nënvizon synimin e Aleancës përta mbajtur këtë aspekt të qasjes së saj ndaj sigurisë në harmoni me qasjen esaj ndaj mbrojtjes; dhe gjithashtu pohon se do të kërkojë ta shtojë sigurinë dhestabilitetin me nivelin me ulët të mundshëm të forcave në përputhje me aftësinë për të përmbushur gamën e plotë të misioneve të saj.

Pjesa e fundit e Konceptit Strategjik themelon udhëzimet për forcat eAleancës, duke i kthyer qëllimet dhe detyrat e pjesëve të mëparshme nëinstrukcione praktike - edhe pse domosdoshmërisht të përgjithshme - për planifikuesit operacionalë dhe të forcave të NATO-s. Strategjia thërret përzhvillim të vazhdueshëm të aftësive ushtarake të nevojshme për gamën e plotëtë misioneve të Aleancës, nga mbrojtja kolektive deri te mbështetja e paqesdhe operacionet e tjera në përgjigje të krizave.

Ndër aftësitë e spikatura si veçanërisht të rëndësishme janë aftësia përangazhimin e forcave kundërshtare efektivisht; mundësia e dislokimit dhemobiliteti; mundësia e mbijetimit të forcave dhe infrastruktura; mbështetshmëria,dhe ndëroperueshmëria - duke përfshirë ndëroperueshmërinë me forcat e vendeve Partnere. Përveç këtyre, strategjia nënvizon rolin e pazëvendësueshëm që luajnë forcat e Aleancës në adresimin e rreziqeve qëshoqërohen me përhapjen e armëve bërthamore, biologjike dhe kimike dhe memjetet e dergimit të tyre.

Koncepti Strategjik poashtu parasheh se Aelanca do të ruajë në tëardhmen e parapashme një përzierje të duhur të forcave bërthamore dhe konvencionale të bazuara në Evropë, të mbajtura në hap me kohën aty kunevojitet, në nivlein minimal të mjaftueshëm.

47

ROLI I FORCAVE ALEATE USHTARAKEDHE TRANSFORMIMI I POZICIONIT TË MBROJTËS

TË ALEANCËS

Që nga themelimi i NATO-s, forcat Aleate kanë përbërë bazën për sprapsje efektive kundër kërcënimit të luftës, i cili mbeti brenga kryesore e sigurisë së Aleatëve për dyzet vjet. Roli primar i tyre mbetet ai i garantimit tësigurisë dhe integritetit territorial të shteteve anëtare.

Detyra e ofrimit të sigurisë përmes sprapsjes dhe mbrojtjes kolektivembetet e pandrsyhuar. Ndërkaq, situata krejt e ndryshme e sigurisë e viteve1990 u ka lejuar forcave të Aleancës të marrin role të reja përpos përmbushjessë këtij funksioni primar. Për shembull, përmes programit të shtuar tëPartneritetit për Paqe, dhe në kuadër të EAPC-së, Këshilit të Përhershëm tëPërzier NATO-Rusi, Komisionit NATO-Ukrainë, dhe forumeve të tjera të krijuara për të intensifikuar bashkëpunimin, forcat ushtarake të Aleancës poluajnë një rol gjithnjë e më të rëndësishëm për lehtësimin e transparencës dhekrijimin e besimit më të madh midis NATO-s dhe Partnerëve të saj. Ato gjithashtu luajnë një rol kyç në verifikimin e marrëveshjeve të kontrollit tëarmëve. Mbi të gjitha, si forca operacionale paqeruajtëse, ato kanë marrë përsipër detyrën vitale të forcimit të menaxhimit efektiv të krizës dhe tëaranzhmaneve të parandalimit të konfliktit, në mënyrën më të shquar në roline tyre në implimentimin e Marrëveshjes së Paqes për Bosnjë dhe në ofrimin epranisë ndërkombëtare të sigurisë në Kosovë me mandatin e Kombeve tëBashkuara.

Rolet e forcave të NATO-s për paqeruajtje dhe menaxhim të krizave kanëfituar rëndësi gjithnjë e më të madhe paralelisht me zhvillimin e rolit të gjithmbarshëm të NATO-s në këtë fushë. Natyrisht, nga të gjitha sfidat me tëcilat është përballur Aleanca, asnjë nuk ka kërkuar më shumë vendosmëri dheunitet të qëllimit sesa ajo e vënies së forcave të saj ushtarake në qendër të përpjekjeve multinacionale për t’i dhënë fund konfliktit dhe për të krijuar bazënpër një të ardhme paqësore në Ballkan.

Misioni i parë madhor luftarak në të cilin është përdorur forca ushtarakenga NATO si mjet i menaxhimit të krizës për t’i mbështetur përpjekjet eKombeve të Bashkuara për t’i dhënë fund konfliktit jugosllav ndodhi më 1995.Ky aksion, i njohur si “Operacioni Forca e Matur”, ishte faktor i rëndësishëm nëprocesin që kulminoi në arritjen e një zgjidhjeje paqësore në Bosnjë. NATO-s pastaj i është dhënë për detyrë, në fund të vitit 1995, zbatimi i aspekteve ushtarake të marrëveshjes duke i prirë një Force shumëkombësheNdërkombëtare (IFOR), dhe në vitin tjetër një Force Stabilizuese (SFOR), qëtë dyja të themeluara në pajtim me mandatet e Kombeve të Bashkuara. Duke vepruar kështu NATO lëvizi nga një rol relativisht i kufizuar në mbështetje

48

të përpjekjeve paqeruajtëse të OKB-së në marrjen përsipër të kontrollit të plotëtë operacioneve komplekse të mbështetjes së paqes duke involvuar pjesëmarrjen e forcave nga një numër i mirë vendesh Partnere dhe vendesh tëtjera jo-anëtare të NATO-s. Kjo përvojë praktike, operacionale e bashkëpunimitnë fushën ushtarake ka pasur reperkusione të gjera, për shembull në gjenerimin e bashkëpunimit të shtuar politik, jo vetëm midis NATO-s dhePartnerëve të saj, por gjithashtu edhe me vende të tjera. Procesi po u sjell tëmira sigurisë dhe stabilitetit në Evropë si tërësi.

Operacioni i Aleancës në Kosovë dhe roli i saj në shmangien e krizëshumanitare në vendet fqinj e sforcoi edhe më tej rolin e NATO-s në menaxhimin e krizës. NATO i kontribuoi me vendosmëri, veçanërisht përmesudhëheqjes së fushatës së saj ajrore dhe dislokimit të pastajmë të KFOR-it,objektivit të bashkësisë ndërkombëtare të krijimit të bazës për paqe dhe të stabilitet afatgjatë në Kosovë.

Fushata ajrore e Kosovës, e cila demonstroi kohezionin dhe unitetin eAleancës dhe vendosmërinë e saj për të vepruar ndaj dhunës së pandalur dheshtypjes së të drejtave të njeriut në Kosovë, i përforcoi përpjekjet diplomatiketë bashkësisë ndërkkombëtare dhe arriti objektivat kyçe të Aleatëve të NATO-s dhe të Partnerëve të tyre. Katastrofa humanitare ka përfunduar; mbi840 000 refugjatë janë kthyer; një forcë ndërkombëtare e prirë nga NATO(KFOR) është dislokuar me sukses; dhe bashkësia ndërkombëtare ka marrëpërsipër përgjegjesinë për adminstrimin civil përmes Misionit të Kombeve tëBashkuara në Kosovë (UNMIK).

Roli në ndryshim e sipër i forcave ushtarake Aleate gjithashtu reflektonangazhimin e Aleancës për ta zhvilluar Sigurinë Evropiane dhe Identitetin eMbrojtjes brenda NATO-s. Ky proces tani po çohet më përpara në kontekstin eSigurisë Evriopiane dhe të Politikës së Mbrojtjes që po zhvillohet nga BashkimiEvropian dhe që përshkruhet në Kapitullin 4.

Edhe një ilustrim i lidhur me këtë për mënyrën në të cilën forcat ushtarakeAleate po u adaptohen rrethanave të reja është zbatimi i konceptit ushtarak injohur si “Task Forcat e Kombinuara të Përbashkëta” (CJTFs). Në Samitin eNATO-s të mbajtur në janar të vitit 1994, Krerët e Shteteve dhe Qeverive përfillën këtë koncept si një pjesë të rëndësishme të adaptimit të strukturave tëAleancës në ndryshimet në mjedisin e sigurisë evropiane. Koncepti është planifikuar për t’i ofruar NATO-s mjete fleksibile për t’iu përgjigjur sfidave të rejatë sigurisë, duke përfshirë operacionet që involvojnë pjesëmarrjen e kombevejashtë Aleancës. Ai synon përmirësimin e aftësisë së NATO-s për dislokim, meparalajmërim të shkurtër, të forcave shumëkombëshe dhe për shumë shërbimeqë u përshtaten kërkesave specifike të një operacioni të caktuar ushtarak. Ai gjithashtu do të lehtësojë integrimin e pjesëmarrësve jashtë NATO-s në operacione në mbështetje të paqes të prirë nga NATO. Shumë nga tiparet e

49

konceptit të CJTF-së, i cili ende po zhvillohet, janë vënë në praktikë në kontekstin e operacioneve paqeruajtëse të prira nga NATO në Ballkan.

Aranzhmanet për caktimin e forcave të CJTF-së nga kombet anëtare përcjellin procedurat normale të planifikimit të forcave të NATO-s. Sidoqoftë, fleksibiliteti që është i ndërtuar në konceptin e CJTF-së vendoskërkesa të konsiderueshme mbi aranzhmanet për komandimin dhe kontrollimine task forcave, pra mbi shtabin e CJTF-së. Elementet bërthamë (“nukleuset”)e një numri të vogël shtabesh të CJTF-së po themelohen prandaj brendashtabeve të zgjedhura “prindore” të Strukturës së Komandës së NATO-s (ShihKapitujt 11 dhe 12). Shtabet e CJTF-së mbështeten në radhë të parë në per-sonelin e paracaktuar - pra, në personelin që merr përsipër përgjegjësi të tjerakur nuk operojnë në një kontekst të CJTF-së - në shtabet “prindore”, dhe në personelin shtesë të para-trajnuar që e japin shtabet e tjera të NATO-s dhe tëkombeve të tjera.

Shkurtimisht, transformimi në vazhdim i pozicionit mbrojtës të forcave konvencionale të Aleancës është një proces kompleks që shkon larg e qëduhet të marë parasysh të gjithë faktorët e sipërm. Në pikë të fundit, në rastkrizash që mund të çojnë në kërcënim ushtarak të sigurisë së anëtarëve tëAleancës, forcat e NATO-s duhet të jenë në gjendje t’i plotësojnë dhe përforcojnë veprimet politike dhe të kontribuojnë në menaxhimin e krizave tëtilla dhe në zgjidhjen e tyre paqësore. Mirëmbajtja e një aftësie adekuateushtarake dhe gatishmëria e qartë për të vepruar kolektivisht prandaj mbetenqendrore. Strukturat dhe aranzhmanet që janë ndërtuar gjatë shumë viteve umundësojnë vendeve anëtare që të përfitojnë përparësitë politike, ushtarakedhe të resursit të veprimit kolektiv dhe të mbrojtjes kolektive. Këto aranzhmanebazohen në një strukturë të integruar, faktorët kyç të të cilit përfshijnë planifikimin kolektiv të forcës; formacionet shumëkombëshe; shtabin dhearanzhmanet e komandës; një sistem mbrojtjeje ajrore të integruar nga resursipolitik; një baraspeshim rolesh dhe përgjegjësishë midis Aleatëve; stacionimindhe dislokimin e forcave jashtë territorit vendas kur kërkohet; aranzhmanet,duke përfshirë planifikimin e menaxhimit të krizës dhe përforcimin, standardetdhe procedurate përbashkëta për pajisje, trajnim dhe logjistikë; doktrinat e përbashkëta dhe të kombinuara dhe stërvitjet kur të jenë të nevojshme; dheinfrastrukturën, armatimet dhe bashkëpunimin logjistik. Përfshirja e vendevePartnere të NATO-s në aranzhmane të tilla apo zhvillimi i aranzhmaneve tëngjashme për vendet Partnere, në fusha të duhura, gjithashtu ndihmon nështimin e bashkëpunimit dhe të përpjekjeve të përbashkëta në çështje të sigurisë së Evro-Atlantikut.

Karakteristikat kryesore të ndryshimeve që ndikojnë në forcat ushtarake tëNATO-s janë zvogëlimet në madhësi dhe gatishmëri dhe rritjet në fleksibilitet,mobilitet dhe shumëkombësi. Në vetë themelin e ndryshimeve, përveç

50

kërkesave të diktuara nga rolet e reja të Aleancës, dy parime të pazëvendësueshme kanë mbetur të shenjta: zotimi për mbrotje kolektive sifunksion thelbësor që është fundamental për Aleancën; dhe ruajtja e lidhjestranstalantike si garantuese e kredibilitetit dhe efektivitetit të Aleancës.

Kërcënimi i luftës që i kanosej Evropës për më se katër dekada, si rezultat i konfliktit ideologjik, i armiqësisë politike dhe kundërshtimit ushtarak,është zhdukur ndjeshëm. Sot, vëmendja fokusohet shumë më pak në sprapsjen kundër përdorimit të forcës, siç parashihet në Nenin 5 të Traktatit tëAtlantikut të Veriut, sesa në atë që ka shumë më tepër gjasë për detyra paqeruajtjeje, parandalim konflikti dhe menaxhim krize me të cilat mund të përballet NATO.

Ka megjithatë rreziqe nga jostabiliteti si pjesë e situatave të konfliktit qëkanë lindur që nga fundi i Luftës së Ftohtë, siç është situata në ish Jugosllavi,që ilustrojnë domosdonë për solidaritet të vazhdueshëm të Aleancës dhe përmirëmbajtje të një aftësie ushtarake efektive në gjendje t’i dalë ndesh gamëssë gjerë të rasteve të paparashikuara.

Efekti i pastër i ndryshimeve që ndikojnë në vetë forcat e NATO-s ka qenëtransformimi i forcave të NATO-s në një strukturë, në masë të madhe të reduktuar, por shumë më mobile. Forcat tokësore që i dedikohen Aleancës ngakombet anëtare përmes mbrojtjes së integruar të NATO-s dhe proceseve tëplanifikimit të forcave janë shkurtuar për 35 për qind. Flotat kryesore detarejanë reduktuar për mbi 30 për qind dhe skuadronet luftarake të forcës ajrorepër nja 40 për qind që nga fillimi i viteve 1990. Ka pasur gjithashtu reduktimemadhore në numrin e forcave që mbahen në gjendje të lartë gatishmërie. Në përgjithësi, forcat e NATO-s janë riorganizuar në një mënyrë që do ta lehtësojë rigjenerimin e tyre fleksibil dhe shtimin e tyre kurdoherë që kjo tëbëhet e domosdoshme qoftë për mbrojtje kolektive ose për menaxhim krize,duke përfshirë operacionet në mbështetje të paqes.

INICIATIVA E AFTËSIVE MBROJTËSE TË NATO-S

E lansuar në takimin e Samitit të Uashingtonit në prill të vitit 1999,Iniciativa e Aftësive Mbrojtëse të NATO-s ose DCI është planifikuar të sigurojëse Aleanca mund t’i përmbushë sfidat e sigurisë së shekullit 21 dhe është egatshme t’ua dalë mbanë në mënyrë efektive krizave si ajo në Kosovë, si dhetë mirëmbajë aftësinë për të përmbushur përgjegjësitë e veta fundamentale përmbrojtjen e vendeve të veta anëtare. Me fjalët e Sekretarit të PërgjithshëmLordit Robertson: “Iniciativa e Aftësive Mbrojtëse është planifikuar për të siguruar se të gjithë Aleatët jo vetëm që mbeten të ndëroperushëm, por që ata

51

gjithashtu i përmirësojnë dhe i mbajnë në hap me kohën aftësitë e veta për t’upërballur me sfidat e reja të sigurisë.”

Iniciativa mbulon pothuaj të gjitha fushat e aftësisë ushtarake. Kjo përfshinmobilitetin e forcave; mbështetjen e tyre logjistike; aftësinë e tyre për ta mbrojtur veten dhe për ta angazhuar një armik; dhe sistemet e komandës dhekontrollit dhe të informimit që përdorin për t’u siguruar se, kur të jetë e domosdoshme, ato mund të dislokohen në mënyrë rapide dhe efikase në lokacionet ku mund të jenë të nevojshme për të menaxhuar krizën, për periudha të gjata.

Gjatë Luftës së Ftohtë, planifikimi i mbrojtjes së NATO-s në radhë të parëinteresohej për mirëmbajtjen e aftësive të nevojshme për t’u mbrojtur kundëragresionit të mundshëm nga Bashkimi Sovjetik dhe Pakti i Varshavës. Sot, mjedisi i sigurisë evropiane është bërë më kompleks. Kërcënimet më tëmundhsme të sigurisë vijnë nga konfliktet në pjesët e skajshme të Evropës, sinë ish Jugosllavi, ose nga përhapja e armëve të shkatërrimit masiv. Si rezultat, NATO tani duhet të jetë e gatshme të dislokojë trupat përtej kufijvetë Aleancës për t’iu përgjjigjur krizave, përveç që duhet të jenë në gjendje tëmbrohen nga agresioni i qëllimshëm.

Për më tepër, si në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë, ku forcat eNATO-s janë momentalisht të dislokuara, operacionet e ardhshme ushtaraketë Aleancës ka gjasë të jenë krejt të ndryshme nga lloji i operacionit për të cilinështë bërë planifikimi gjatë Luftës së Ftohtë. Ato sigurisht se do të jenë jashtëterritorit të Aleancës; ato mund të zgjatin për shumë vite; dhe ato do të involvojnë trupa të shumë kombeve që punojnë për së afërmi bashkë -kryesisht nga shtetet anëtare po gjitiahtu, në disa raste, nga vendet Partnere.Për më tepër, detyrat e menaxhimit të krizës kërkojnë shkathtësi të ndryshmenga ato që kërkohen për të bërë luftën.

Për t’u dalë ndesh këtyre sfidave të reja të sigurisë, NATO duhet të sigurohet se forcat e saj e kanë pajisjen, personelin dhe trajnimin e duhur përt’i kryer me sukses të gjitha detyrat e tyre. Mësimet nga Bosnja e Hercegovinadhe Kosova, si dhe përvoja e operacioneve të mëhershme shumëkombësheqë involvonin vendet e NATO-s si ato në Gjirin Persik, Somali dhe Haiti, kanëdemonstruar se ku nevojiten ndryshimet.

Iniciativa e Aftësive Mbrojtëse është lansuar për të siguruar se NATOështë e gatshme për çdo eventualitet. Një Grup Drejtues i Nivelit të Lartë u formua për të mbikëqyrur programin. Grupi, i cili përbëhet nga zyrtarë seniorënga kryeqytetet nacionale dhe i kryesuar nga Zëvendës Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s, takohet për çdo disa javë për të vështruar progresindhe për të udhëzuar procesin.

52

DCI gjithashtu do t’i kontribuojë zhvillimit të Sigurisë Evropiane dheIdentitetit të Mbrojtjes, apo ESDI-së, duke i forcuar aftësitë mbrojtëse evropiane dhe shtyllën evropiane të NATO-s. Kjo do t’u mundësojë aleatëveevropianë që t’i japin NATO-s kontribut më të fortë dhe më koherent (shihKapitullin 4).

DCI synon në veçanti të përmirësojë aftësitë e Aleancës në këto pesëfusha që përputhen:

• “mobiliteti dhe mundësia e dislokimit”: pra, aftësia për dislokimin e forcave shpejt aty ku nevojiten, duke përfshirë rajonet jashtë territorit tëAleancës;

• “mbështetshmëria”; pra, aftësia për të mbajtur dhe furnizuar forcat largbazës së shtëpisë së tyre dhe për t’u siguruar se forca të freskëta tëmjaftueshme janë në disponim për operacione që zgjasin;

• “angazhimi efektiv”; pra, aftësia për të angazhuar me sukses njëkundërshtar në të gjitha tipet e operacioneve, prej atyre të intensitetit tëlartë deri tek ato me intensitet të ulët;

• “mundësia e mbijetimit”: pra, aftësia për të mbrojtur forcat dhe infrastrukturën kundër kërcënimeve të tashme dhe të ardhshme; dhe

• “komunikimet e ndëroperueshme”: pra, sistemet e komandës, kontrollitdhe informimit që janë kompatibile me njëra-tjetrën, për t’u mundësuarforcave nga vende të ndryshme për të punuar bashkë në mënyrë efektive.

Për të shtuar aftësinë e NATO-s për të dislokuar forca në rajone të largëtakrize, shtetet anëtare po gjurmojnë aranzhmane të përmirësuara për transportimin e trupave dhe të pajisjes. Kjo përfshin ndarjen e resurseve dhetë aranzhmaneve që u mundësojnë aeroplanëve komecialë dhe anijeve tëthërriten po qe nevoja. Përdorimi i resurseve komerciale do të kërkontearanzhmane për përdorimin e tyre si dhe aranzhmane legale pa dykuptimësiqë duhet të vihen në vend shumë përpara.

Logjistika është element thelbësor në çdo operacion ushtarak. DCI synont’i shtojë numrat dhe aftësitë e njësiteve logjistike të Aleatëve. Fusha ebashkimit të aftësive logjistike gjithashtu po ekzaminohet me qëllin të rritjes sëefiçiencës. Kjo do të çojë në krijimin e Qendrave të Përbashkëta LogjistikeShumëkombëshe si pjesë të Konceptit të Task Forcës së Përbashkët tëKombinuar (shih Kapitullin 12).

Teknologjitë moderne mund t’i lejojnë forcës ushtarake aplikimin në njëmënyrë diskriminuese që zvogëlon dëmtimin kolateral dhe mund ta shkurtojëkonfliktin duke demonstruar se agresioni i vazhdueshëm nuk mund të ketë

53

sukses. Teknologjitë e tilla përfshijnë sistemet e armëve të ditës/natës dhe tëtë gjitha kushteve atmosferike dhe municione me udhëheqje precize. DCI po uadresohet gjithashtu këtyre fushave.

Për të përmirësuar mbrojtjen dhe mundësinë e mbijetesës së forcave tëangazhuara në operacione ushtarake, NATO po shikon mënyrat e shtimit tëaftësive ushtarake në këto fusha. Përmirësimet janë duke u ekzaminuar në sistemet e zbulimit dhe të vëzhgimit; në sistemet e mbrojtjes ajrore; dhe në sistemet e kundërveprimit ndaj kërcënimit që paraqesin armët e shkatërrimitmasiv.

Në të njëjtën kohë, derisa forcat e vendeve të ndryshme punojnë shumëe më shumë për së afërmi së bashku, për shembull duke ndërmarrë operacione për menaxhimin e krizës, rritet nevoja për t’u siguruar se ato mundtë komunikojnë në mënyrë efektive në çdo nivel. DCI synon të sigurohet qëavancimet teknologjike të mos degradojnë ndëroperueshmërinë e komunikimeve. Ajo gjithashtu shikon të sigurohet që avancimet në teknologjivihen në përdorimin më të mirë në zhvillimin e metodave të komunikimeve përpërdorim ushtarak.

FORCAT BËRTHAMORE TË NATO-S NË MJEDISINE RI TË SIGURISË

Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, Aleanca ka ndërmarrë hapa që shkojnëlarg për të adaptuar politikën e saj të gjithmbarshme dhe pozicionin mbrojtësnë mjedisin e ri të sigurisë, i cili njeh rëndësinë e faktorëve politikë, ekonomikë,shoqërorë dhe të mjedisit. Përpos dimensionit të pazëvendësueshëm të mbrojtjes, vendet anëtare të NATO-s i kanë shfrytëzuar plotësisht mundësitëqë ofrojnë përmirësimet e rëndësishme në mjedisin e sigurisë. Strategjiabërthamore e NATO-s dhe pozicioni i forcave ishin ndër fushat e para që urishikuan. Ato janë gjithashtu fushat që u janë nënshtruar disa nga ndryshimetmë radikale. Ndryshimet më të rëndësishme përshkruhen më poshtë.

Gjatë Luftës së Ftohtë, forcat bërthamore të NATO-s luajtën rol qendror nëstrategjinë e Aleancës të përgjigjes fleksibile. Për të sprapsur luftën madhorenë Evropë, armët bërthamore ishin integruar në tërë strukturën e forcave tëNATO-s, dhe Aleanca mbante një larmi planesh të caqeve që mund të ekzekutoheshin me paralajmërim të shkurtër. Ky rol nënkuptonte nivel të lartëgatishmërie dhe pozicione për reagim të shpejt dhe syçelë për pjesë të rëndësishme të forcave bërthamore të NATO-s.

Në mjedisin e ri të sigurisë, NATO rrënjësisht e ka zvogëluar mbështetjennë forcat bërthamore. Strategjia e saj mbetet ajo e parandalimit të luftës pornuk është më e dominuar nga mundësia e eskalimit bërthamor. Forcat e saj

54

bërthamore nuk e kanë në thumb asnjë vend, dhe rrethanat në të cilat do tëmund të merrej me mend përdorimi i tyre konsiderohen të jenë jashtëzakonishttë largëta. Forcat bërthamore të NATO-s vazhdojnë të kontribuojnë, në njëmënyrë thelbësore, për parandalimin e luftës. Roli i tyre tani është më fundamentalisht politik dhe ato nuk janë të drejtuara më drejt një kërcënimispecifik. Ato mirëmbahen në nivelin minimal të mjaftueshëm për të ruajturpaqen dhe stabilitetin.

Duke u mbajtur me spikamën e zvogëluar të armëve bërthamore nëstrategjinë e Alenacës, pozicioni bërthamor i NATO-s u zvogëlua rrënjësisht.Me përfundimin e Luftës së Ftohtë, fuqitë bërthamore të NATO-s ndërmorënhapa unilateral për të anuluar programet e planifikuara të modernizimit për forcat e tyre bërthamore. Franca shpalli ndërprerjen e hershme të manufaturimit të raketave Hadès. Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria eBashkuar anuluan planet për një sistem vazhdues me aftësi bërthamore përraketat tokë-tokë LANCE dhe për prodhimin e një granate të re artilerikebërthamore 155 mm. Franca, prej vitit 1991, ka zvogëluar tipet e sistemeve tëlivërimit bërthamor nga gjashtë në dy; sot, forcat e pavarura bërthamore frëngepërbëhen vetëm nga katër nëndetëse që bartin raketa balistike të lansuara nganëndetësja (SLBM) dhe të aeroplanëve Mirage 2000N me raketa me gjatësi tëmesme qitjeje ajër-tokë.

Prej vitit 1992, Mbretëria e Bashkuar ka hequr dorë nga LANCE i sajbërthamor dhe nga rolet e grykave artilerike, nga taktika bërthamore detare mëparë të bazuara në anije sipërfaqsore, dhe nga të gjitha armët bërthamore tëlansuara nga ajri, duke eliminuar kështu rolin bërthamor për aeroplanët e sajme aftësi të dyfishtë. Nëndetëset tri-shigjetash janë tani i vetmi sistembërthamor i Britanisë.

Në tetor të vitit 1991, pas një iniciative të Presidentit amerikan Bush,NATO vendosi të zvogëlonte numrin e armëve të disponueshme për forcat esaj sub-strategjike4 në Evropë për mbi 85 për qind. Ky zvogëlim u kompletuanë korrik të vitit 1992. Si pjesë e këtyrë zvogëlimeve, të gjitha kokat luftarakebërthamore për forcat sub-strategjike të NATO-s të lansuara nga toka (dukepërfshirë artilerinë bërthamore dhe raketat tokë-tokë) u eliminuan dhe bombate gravitetit të lëshuara nga ajri u zvogëluan për më se 50 për qind. Përpos kësaj, të gjitha armët bërthamore për forcat detare sipërfaqësore u

55

4 Termat “strategjik” dhe “sub-strategjik” kanë kuptime pak a shumë të ndryshme në vende tëndryshme. Armët bërthamore strategjike normalisht definohen si armë me largësi qitjeje “ndërkontinentale” (mbi 5 500 kilometra), por në disa kontekste këto mund të përfshijnë gjithashturaketat balistike me largësi qitjeje të mesme të rangjeve me të ulta. Termi armë bërthamore “sub-strategjike” është përdorur në dokumentat e NATO-s prej vitit 1989 duke iu referuar armëvebërthamore me largësi të mesme dhe të shkurtër qitjeje dhe tani u referohet në radhë të parëarmëve të lëshuara nga ajri për aeroplanët e NATO-s me aftësi të dyfishtë dhe një numri të vogël tëkokave të luftës tri-shigjetash të Mbretërisë së Bashkuar me rol sub-strategjik (armët e tjerabërthamore sub-strategjike duke pasë qenë tërhequr nga Evropa).

hoqën. Procesi i eliminit përfshinte nja 1 300 armë bërthamore artilerike dhe850 koka luftarake të raketave LANCE. Të gjitha kokat luftarake bërthamore qëu ishin caktuar këtyre forcave janë hequr nga inventari i NATO-s. Shumica prej tyre tashmë janë eliminuar dhe armët që kanë mbetur duhet tëeliminohen në të ardhmen e afërt.

Shtetet e Bashkuara gjithashtu i kanë eliminuar tërësisht sistemet detarestrategjike/sub-strategjike përveç raketave kryqëzore ta lansuara nga nëndetëset, të cilat nuk janë më të dislokuara në det në kohë paqeje. Përpos kësaj, SHBA i ka dhënë fund tërësisht rolit bërthamor për aeroplan-bartësit me aeroplanë me aftësi të dyfsihtë. Sot, të vetmet armëbërthamore të stacionuara në tokë që i ka në disponim NATO janë bombatbërthamore të Shteteve të Bashkuara që mund të dergohen me aeroplanë meaftësi të dyfishtë të disa Aleatëve.

Lokacionet e deponimeve bërthamore të NATO-s gjithashtu kanë pësuarreduktim masiv (rreth 80 për qind) pasi që sistemet e armëve janë eliminuardhe numri i armëve është zvogëluar. Në të njëjtën kohë, është instaluar një sistem deponimi i armëve, i ri, më i sigurt dhe i qëndrueshëm.

Me fundin e Luftës së Ftohtë, në një ndryshim të mëtejshëm të rëndësishëm, NATO pushoi së mirëmbajturi plane të qëndrueshme bërthamorenë kohë paqeje për situata të paparashikueshme dhe caqe shoqëruese për forcat e saj bërthamore sub-strategjike. Si rezultat i kësaj, forcat bërthamore tëNATO-s nuk e marrin më në thumb asnjë vend. Duke e shfrytëzuar më tej mjedisin e përmirësuar të sigurisë, NATO ka ndërmarrë një numër hapash përtë shkurtuar numrin dhe nivelet e gatishmërisë për aeroplanët e saj me aftësitë dyfishta.

Në një iniciativë tjetër unilaterale, në dhjetor të vitit 1996, Ministrat ejashtëm dhe të Mbrojtjes të NATO-s shpallën se zgjerimi i Aleancës nuk do tëkërkonte ndryshim në pozicionin e saj të reduktuar në masë të madhe dhe seNATO nuk ka “as synim, as plan, dhe as arsye të dislokojë armë bërthamorenë territorin e vendeve të reja anëtare, as kurrfarë nevoje për të ndryshuarasnjë aspekt të pozicionit bërthamor të NATO-s apo të politikës bërthamore,dhe se nuk parashikon asnjë nevojë të ardhshme për të vepruar ashtu”. Forcat e mbetura të NATO-s sub-strategjike shumë më të vogla, në të ardhmene parashikueshme, do të vazhdojnë t’i përmbushin kërkesat e Aleancës përsprapsje.

Kontrolli bërthamor i armëve

Aleatët e NATO-s kanë mbajtur një angazhim të kahmotshëm për kontrollin e armëve bërthamore, çarmatimin, dhe mospërhapjen si pjesë

56

integrale të politikës së tyre të sigurisë, të mishëruar fortësisht në kontekstin mëtë gjerë politik në të cilin Aleatët kërkojnë të shtojnë stabilitetin dhe sigurinë duke ulur nivelet e armëve dhe duke shtuar transparencën ushtarake dhebesimin e ndërsjellë. Në “Vendimin Montebello” të vitit 1983 Aleanca shpalli, dhepastaj dhe e bëri këtë, tërheqjen e 1 400 kokave luftarake nga Traktati SHBA-Rusii Forcave Bërthamore me Largësi të Mesme Qitjeje (INF) i vitit 1987 raketatbërthamore me largësi të mesme qitjeje të bazuara në tokë mbi një bazë globale,duke realizuar kështu aspektin e “vendimit dy-binarësh” të NATO-s të vitit 1979 tëkontrollit të armëve.

Shtetet e Bashkuara dhe Federata Ruse janë të angazhuara thellësisht nënjë proces që synon reduktimin drastik të armëve të tyre bërthamore strategjike.Traktati i i Reduktimeve të Armëve Strategjike (START I), i nënshkruar në korrik tëvitit 1991 dhe në fuqi që nga vitit 1994, do t’i reduktojë armët e dislokuarastrategjike të të dyja palëve nga mbi 10 000 në 6 000. START II (i nënshkruar nëjanar të vitit 1993 dhe i ratifikuar nga SHBA në janar të vitit 1996 dhe nga Rusianë prill të vitit 2000) do të reduktojë më tej armët strategjike të secilës anë për rreht3 000 dhe 3 500 dhe do të eliminojë mjetet me pavarësi ri-hyrjeje të marra nëthumb (MIRV) nga Raketat Ndërkontinentale Balistike (ICBM), si dhe do tëmundësojë procedurat e verifikimit ndërhyrës të respektimit. Pas ratifikimit tëSTART II nga rusia, Shtetet e Bashkuara dhe Ruasia kanë dhënë shenja se janëtë gatshme të angazhohen në negociata të START III për t’i reduktuar edhe mëtej armët strategjike për rreht 2 000 dhe 2 500 dhe për të prezantuar masa qëlidhen me transparencën e inventarëve të kokave luftarake strategjike dhe meshkatërrimin e kokave luftarake bërthamore.

Në fusha të tjera të ndërlidhura, vendet anëtare të NATO-s janë të gjitha palëdhe e mbështetin pIotësisht Traktatin për Mospërhapjen bërthamore (NPT) për tëcilën janë nënshkruar 187 vende. Ato kanë kërkuar me urgjencë nga të gjithavendet që ende nuk e kanë bërë këtë t’i qasen dhe ta zbatojnë plotësisht Traktatin.Në Konferencën Vështruese 5-vjeçare të NPT-së në Nju Jork në maj të vitit 2000,pesë fuqitë bërthamore që janë anëtare të përhershme të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së - Kina, Franca, Rusia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara -midis hapave të tjerë praktikë për zbatimin e traktatit, u zotuan për “një ndërmarrjetë pamëdyshje... të arrijnë eliminimin total të arsenaleve të tyre bërthamore dukeçuar në çarmatimin total”. Ky zotim paraqet avancim të rëndësishëm në fushën ekontrollit të armëve bërthamore dhe është i tiilë që pritet të ushtrojë ndikim pozitivnë agjenden e ardhshme të kontrollit të armatimeve.

NATO mbështet me forcë përpjekjet për të zvogëluar armët bërthamore nënjë mënyrë të urtë dhe të matur. Aleanca ka mirëpritur vazhdimisht progresin meTraktatin e Reduktimit të Armëve Strategjike (START) dhe ka theksuar nevojënpër hyrje në fuqi të Traktatit START II, që do të mund të çonte në

57

reduktime të mëtejshme të ndjeshme të arsenaleve strategjike të parashikuarapërmes Traktatit START III.

Të gjitha këto angazhime dhe zhvillime janë në vijë me objektivin e Aleancëspër të siguruar siguri e stabilitet me nivelin më të ulët të forcave në përputhje mekërkesat e mbrojtjes.

Roli i forcave të mbetura bërthamorë të NATO-sQëllimi fundamental i forcave bërthamore që mbeten është politik: për të

ruajtur paqen dhe për të parandaluar detyrimin. Ato e bëjnë rrezikun e agresionit kundër NATO-s të pakalkulueshëm dhe të papranueshëm në njëmënyrë që forcat konvencionale vetëm nuk mund ta bëjnë. Bashkë me njëpërzierje të duhur të aftësive konvencionale, ato gjithashtu krijojnë pasiguri realepër cilindo vend që mund të mendojë të kërkojë avantazh politik apo ushtarakpërmes kërcënimit të përdorimit të armëve të shkatërrimit në masë kundërAleancës. Duke e sprapsur përdorimin e armëve bërthamore, biologjike dhekimike, forcat e Aleancës gjithashtu kontribuojnë në përpjekjet e Aleancës qësynojnë pengimin e përhapjes së këtyre armëve dhe të mjeteve të dergimit të tyre.

Siguria kolektive që sjell pozicioni bërthamor i NATO-s ndahet midis të gjithëanëtarëve të Aleancës. Për më tepër, prania e forcave bërthamore të SHBA-së tëbazuara në Evropë, që i dedikohen NATO-s, përforcon lidhjen politike dheushtarake midis anëtarëve evropianë të Aleancës dhe të Amerikës së Veriut. Në të njëjtën kohë, pjesëmarrja e vendeve jobërthamore në zbatimin e politikësbërthamore të Aleancës demonstron solidaritetin e Aleancës si dhe zotimin epërbashkët të vendeve anëtare të saj për ruajtjen e sigurisë së tyre dhe ndarjengjerësisht midis tyre të përgjegjësive dhe rreziqeve.

Dështimi i të vërejturit politik i pozicionit bërthamor të NATO-s gjithashtundahet nga kombet anëtare. Grupi i Planifikimit Bërthamor të NATO-s oforn njëforum në të cilin Ministrat e Mbrojtjes të Aleatëve bërthamorë dhe jobërthamorënjësoj (me përjashtim të Francës) marrin pjesë në vendime mbi pozicioninbërthamor të NATO-s dhe në zhvillimin e politikës bërthamore të Aleancës. Kjobazohet në pajtimin midis vendeve anëtare se NATO duhet të ruajë - dhe duhettë shihet se ruan - një bërthamë të aftësive ushtarake me një përzierje të duhur tëforcave që i japin fuqinë themelore ushtarake të nevojshme për vetëmbrojtjekolektive. Forcat bërthamore të NATO-s mbeten një element esencial i asajaftësie thelbësore, përkundër ndryshimeve dramatike në mjedisin e sigurisë që ikanë lejuar NATO-s të ndërmarrë reduktime madhore si në pozicionin e sajbërthamor ashtu dhe në mbështetjen e saj tek armët bërthamore.

58

KAPITULLI 3

HAPJA E ALEANCËS

Procesi i zgjerimit të NATO-s

Partneriteti për Paqe

Bashkëpunimi midis NATO-s dhe Rusisë

Partneriteti i NATO-s me Ukrainën

Dialogu Mesdhetar i Aleancës

Iniciativa e NATO-s për Evropën Jug-Lindore

HAPJA E ALEANCËS

PROCESI I ZGJERIMIT TË NATO-S

“Palët, me pajtim unanim, mund të ftojnë cilindo shtet tjetër evropian qëështë në pozitë t’i çojë më tej parimet e këtij Traktati dhe t’i kontribuojë sigurisësë rajonit të Atlantikut të Veriut t’i bashkohet këtij Traktati. (...)”

Neni 10, Traktati i Atlantikut të Veriut Uashington DC, 4 prill 1949

Që nga nënshkrimi i Traktatit të Atlantikut të Veriut, 2 vende u janëbashkuar 12 të nënshkruarave fillimisht, duke e ngritur numrin e përgjithshëmtë Aleatëve të NATO-s në 19. Republika Çeke, Hungaria dhe Polonia iubashkuan Aleancës në mars të vitit 1999, pas një ftese që u lëshua në Takimine Samitit të Madridit më 1997. Tri vendet e fundit anëtare morën pjesë nëtakimin e parë të Samitit si anëtare në Uashington në prill të vitit 1999. Në atëkohë, liderët e NATO-s nënvizuan hapjen në vazhdimësi të Aleancës për anëtarë të mëtejshëm të ri që janë në pozitë të çojnë më tej parimet e Traktatitdhe t’u kontribuojnë paqes dhe sigurisë në rajonin e Evro-Atlantikut.

Aleanca pret t’u bëjë ftesa të mëtejshme në vitet që vijnë kombeve qëduan dhe janë në gjendje të marrin përgjegjësitë dhe obligimet e anëtarësisë,kur të konsiderojë se përfshirja e këtyre kombeve do t’u shërbente interesavetë gjithmbarshëm strategjikë të Aleancës dhe do të shtonte sigurinë dhe stabilitetin e gjithmbarshëm evropian.

Liderët e NATO-s gjithashtu lëshuan një Plan Aksioni për Anëtarësim, i bërë veçanërisht për t’u ofruar këshilla dhe pikëpamje vendeve që aspirojnët’i bashkohen Aleancës.

Studimi i vitit 1995 mbi zgjerimin e NATO-sNë janar të vitit 1994 në Samitin e Brukselit, liderët Aleatë rikonfirmuan se

Aleanca ishte e hapur për anëtarësimin e shteteve të tjera evropiane që janënë pozitë t’i çojnë më tej parimet e Traktatit të Uashingtonit dhe t’i kontribuojnësigurisë në rajonin e Atlantikut të Veriut.

Pas një vendimi të Ministrave të Jashtëm Aleatë në dhjetor të vitit 1994,“pse-ja dhe si-ja” e pranimeve të ardhme në Aleancë u ekzaminuan nga Aleatëtgjatë vitit 1995. “Studimi mbi zgjerimin e NATO-s” që rezultoi u nda me vendete interesuara Partnere në shtator të vitit 1995 dhe u bë publik. Parimet epasqyruara në studim mbeten baza e qasjes së hapur të NATO-s për thirrjen eanëtarëve të rinj për t’u bashkuar. Sa i përket “pse-së” së zgjerimit të NATO-s,studimi erdhi në përfundim se, me fundin e Luftës së Ftohtë dhe me zhdukjen

61

e Organizatës së Traktatit të Varshavës, ishte edhe nevojë edhe një rast unikpër të ndërtuar siguri të përmirësuar në tërë rajonin e Evro-Atlantikut, pa krijuarvija ndarëse.

Zgjerimi i NATO-s është edhe një hap drejt synimit të Aleancës të shtimit tësigurisë dhe të shtrirjes së stabilitetit gjithandej në rajonin e Evro-Atlantikut,duke plotësuar trendet më të gjera drejt integrimit, në veçanti të zgjerimit tëBashkimit Evropian (BE) dhe të forcimit të Organizatës për Siguri dheBashkëpunim në Evropë (OSBE) (Shih Kapitullin 15). Ai nuk kërcënon askë.NATO do të mbetet Aleancë mbrojtëse qëllimi fundamental i së cilës është taruajë paqen në rajonin e Evro-Atlantikut dhe t’u ofrojë anëtarëve të saj siguri.

Studimi më tej erdhi në përfundim se zgjerimi i Aleancës do t’u kontribuojëstabilitetit të shtuar dhe sigurisë për të gjitha vendet në rajonin e Evro-Atlantikutnë mënyra të shumta. Ai do të nxisë dhe mbështesë reformat demokratike,duke përfshirë themelimin e kontrollit civil dhe demokratik mbi forcat ushtarake.Do t’i kultivojë mostrat dhe shprehitë e bashkëpunimit, të konsultimit dhe ndërtimit të konsensusit që karakterizojnë marrëdhëniet midis Aleatëve të tanishëm dhe do të çojë përpara marrëdhëniet e mira fqinjësore në tërë rajonine Evro-Atlantikut. Do të rrisë transparencën në planifikimin e mbrojtjes dhe nëbuxhetet ushtarake, duke përforcuar kështu besimin midis shteteve, dhe do tapërforcojë tendencën drejt integrimit dhe bashkëpunimit në Evropë. Për më tepër, do të forcojë aftësinë e Aleancës për t’i kontribuar sigurisëevropiane dhe ndërkombëtare dhe për të mbështetur paqeruajtjen nën Kombete Bashkuara apo OSBE-në; dhe do të forcojë dhe zgjerojë partneritetin transatlantik.

Sa i përket “si-së” së zgjerimit, Studimi konfirmoi se, si dhe në të kaluarën,çdo zgjerim i ardhshëm i anëtarësisë së Aleancës do të ishte përmes pranimittë shteteve të reja në Traktatin e Atlantikut të Veriut në pajtim me Nenin 10 tëtij. Sapo të pranohen, anëtarët e rinj do të gëzonin të gjitha të drejtat dhe do tëmerrnin të gjitha obligimet e anëtarësisë sipas Traktatit. Ato do të duhej të pranojnë dhe të jenë konform me parimet, politikën dhe procedurat e adoptuara nga të gjithë anëtarët e Aleancës në kohën kur i bashkohen. Studimi e bëri të qartë se gatishmëria dhe mundësia për t’i përmbushur zotimete tilla, jo vetëm në letër por edhe në praktikë, do të ishin faktor kritik për çdovendim të marrë nga Aleanca për të ftuar një vend të bashkohet.

Shtetet që janë të involvuara në mosmarrveshje etnike ose në mormarrveshje të jashtme territoriale, duke përfshirë pretendimet irredentiste,ose mosmarrëveshjet e brendshme juridike, duhet t’i zgjidhin ato mormarrveshje me mjete paqësore në përputhje me parimet e OSBE-së, para se të mund të bëhen anëtarë.

62

Studimi gjithashtu vërente se aftësia e vendeve të interesuara për t’i kontribuar ushtarakisht mbrojtjes kolektive dhe paqeruajtjes dhe misioneve tëtjera të reja të Aleancës do të ishte një faktor gjatë vendosjes për t’i ftuar osejo t’i bashkohen Aleancës. Më në fund, konkludonte Studimi, Aleatët do të vendosnin me konsensus se a do të ftonin secilin anëtar të ri për t’u bashkuar,duke e bazuar vendimin e tyre në gjykimin e tyre - në kohën kur një vendim itillë duhet të bëhet - nëse anëtarësimi i një vendi të caktuar do t’u kontribuontesigurisë dhe stabilitetit në rajonin e Atlantikut të Veriut ose jo. Asnjë vend jashtëAleancës nuk ka veto apo ‘droit de regard’ rreth procesit të zgjerimit apovendimeve që lidhen me të.

Në Samitin e Madridit në korrik të vitit 1997, në fund të një procesi tëkujdesshëm dhe gjithëpërfshirës të peshimit të çështjeve dhe të dialogut intensiv dhe individual me vendet e interesuara partnere, Krerët e Shtetevedhe Qeverive Aleate ftuan Republikën e Çekisë, Hungarinë dhe Poloninë t’i fillonin bisedimet rreth pranimit me NATO-n. Pas këtij vendimi, u bënë negociata me secilin vend të ftuar në vjeshtë të vitit 1997. Këto Protokole tëPranimit u ratifikuan nga të gjithë 16 anëtarët Aleatë sipas procedurave të tyregjegjëse kombëtare si dhe nga anëtarët e rinj. Të tri vendet formalisht hynë nëTraktat në mars të vitit 1999.

Zgjerimi i NATO-s është një proces i hapur, i vazhdueshëm, e jo njëngjarje e vetme.

Procesi i pranimit

Shkallët kryesore që çuan deri te pranimi i tri vendeve të reja anëtare ishinsi vijon:

• 10 janar 1994. Në Samitin e NATO-s në Bruksel, të 16 liderët Aleatëthanë se pritnin dhe do të mirëpritnin zgjerimin e NATO-s që do të arrintete shtetet demokratike në Lindje. Ata rikonfirmuan se Aleanca, ashtu siçthuhet në Nenin 10 të Traktatit të Uashingonit, ishte e hapur për anëtarësimin e shteteve të tjera evropiane në pozitë të çojnë më tejparimet e Traktatit të Uashingtonit dhe t’i kontribuojnë sigurisë në rajonine Atlantikut të Veriut.

• Shtator 1995. Aleanca miratoi Studimin mbi zgjerimin e NATO-s i cili ipërshkruante faktorët që duhej të merreshin parasysh në procesin ezgjerimt. Ai gjithashtu parashikonte se procesi duhej të merrte parasyshzhvillimet politike dhe ato që lidhen me sigurinë në Evropë. Ky Studimmbetet bazë e qasjes së NATO-s ndaj thirrjes së anëtarëve të rinj përt’iu bashkuar.

63

• Gjatë vitit 1996, një dialog individual i intensifikuar është ndërmarrë me12 vende Partnere të interesuara. Këto sesione përmirësuan të kuptuarit e tyre rreth asaj se si punon Aleanca dhe i dhanë Aleancës rasttë kuptonte më mirë se ku qëndronin këto vende në terma të zhvillimittë tyre të brendshëm si dhe për zgjidhjen e çfarëdo mosmarrëveshjejeme vendet fqinj. Studimi e identifikoi këtë si parakusht të rëndësishëmpër anëtarësim.

• 10 dhjetor 1996. Aleatët e NATO-s filluan t’i skiconin rekomandimetrreth asaj se cili vend apo cilat vende duhet të ftohen për t’i filluarbisedimet e pranimit, në kuadër të përgatitjes për vendimin që duhet tëmerrëj në Samititn e Madridit në korrik 1997.

• Fillimi vitit 1997. Takime dialogu individual të intensifikuar u mbajtënme 11 vende Partnere, me kërkesën e tyre. Paralelisht, autoritetetushtarake të NATP-së ndërmorën një analizë të faktorëve relevantëushtarakë që kishte të bënte me vendet e interesuara për anëtarësim nëNATO.

• 8 korrik 1997. Liderët Aleatë, që u takuan në Madrid, ftuan Republikëne Çekisë, Hungarinë dhe Poloninë për të filluar bisedimet e pranimit meAleancën. Ata gjithashtu rikonfirmuan se NATO do të mbetej e hapur përanëtarë të rin.

• Shtator dhe nëntor 1997. Bisedimet e pranimit u mbajtën me secilinnga tri vendet e ftuara. Në fund të procesit, të tri vendet dërguan letra tëintencës duke konfirmuar angazhimet e marra gjatë bisedimeve.

• 16 dhjetor 1997. Ministrat e Jashtëm të NATO-s nënshkruan Protokolepër Traktatin e Atlantikut të Veriut me rastin e pranimit të tri vendeve.

• Gjatë vitit 1998, Vendet Aleate ratifikuan Protokolet e Pranimit sipasprocedurave të tyre nacionale.

• 12 mars 1999. Pas kompletimit të procedurave të veta kombëtarelegjislative, Ministrat e Jashtëm të Republikës Çeke, Hungarisë dhePolonisë depozituan instrumentat e pranimit në Traktatin e Atlantikut tëVeriut në një ceremoni në Indipendens, Misuri, Shtetet e Bashkuara. Kjo shënoi hyrjen e tyre formale në Aleancë.

• 16 mars 1999. Flamujt kombëtarë të të tri shteteve anëtare të reja ungriten në një ceremoni në shtabin e NATO-s, në Bruksel.

Gjatë kësaj periudhe, një numër masash u kompletuan me sukses ngasecili vend anëtar pespektiv me qëllim që të sigurohet efektiviteti i pjesëmarrjessë tyre të ardhshme në Aleancë. Këtu hynin masat në sferën e sigurisë (p. sh. aranzhmanet për pranimin, deponimin dhe përdorimin e informacionit të

64

klasifikuar), si dhe në fusha siç është mbrojtja ajrore, infrastruktura, planifikimii forcave dhe sistemet e komunikimit dhe të informimit.

Plani i Punës për Anëtarësim (MAP)Plani i Punës për Anëtarësim (MAP) është bërë për të ndihmuar ato vende

të cilat dëshirojnë t’i bashkohen Aleancës me përgatitjet e tyre duke u sjellëkëshilla, ndihmë dhe mbështetje praktike në të gjitha aspektet e anëtarësisë sëNATO-s. Tiparet kryesore të tij janë:

• paraqitja nga aspirantët e programeve individuale nacionale vjetore mbipërgatitjet për anëtarësim të mundshëm në të ardhmen, që mbulojnëaspektet politike, ekonomike, të mbrojtjes, të resursve, të sigurisë dheato legale;

• një mekanizëm i fokusuar dhe i sinqertë fidbeku mbi progresin evendeve aspirante me programet e tyre që përfshin të dyja, këshillat politike dhe teknike, si dhe takimet vjetore 19+1 në nivel tëKëshillit për ta vlerësuar progresin;

• një pastrim-shtëpie për të ndihmuar koordinimin e ndihmës nga NATOdhe shtetet anëtare për shtetet aspirante në fushën embrojtjes/ushtarake;

• një qasje e planifikimit të mbrojtjes për aspirantët që përfshin elaborimindhe vështrimin e caqeve të pajtuara të planifikimit.

Minsitrat e Jashtëm të NATO-s do ta mbajnë procesin e zgjerimit, duke përfshirë implementimin e Planit të Aksionit për Anëtarësim, nën vështrimtë vazhdueshëm. Liderët e NATO-s do ta vështrojnë procesin në Samititn e tyretë ardhshëm që do të mbahet jo më vonë se në vitin 2002.

Lansimi i Planit të Aksionit për Anëtarësim (MAP) në prill të vitit 1999 u kandihmuar vendeve që aspironin anëtarësimin në NATO që t’i fokusojnë përgatitijet e tyre gjithnjë e më shumë në plotësimin e caqeve dhe prioritetevetë shtruara në Plan. Për më tepër, implimentimi i tij nuk është më çështje që uintereson vetëm ministrive të punëve të jashtme dhe të mbrojtjes. Me themelimin e takimeve ndër-ministrore në nivel nacional, përmbushja eobjektivave të Planit gjithnjë e më tepër po i angazhon departamentet e tjeranë një përpjekje të koordinuar dhe sistematike.

Nëntë vendet që kanë deklaruar interesimin për t’iu bashkuar NATO-s dheqë po marrin pjesë në MAP janë Shqipëria, Bullgaria, Estonia, Latvia, Lituania,Rumania, Sllovakia, Sllovenia, dhe ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë1.

65

1 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

MAP-i i jep brumë angazhimit të NATO-s për ta mbajtur derën hapur.Ndërkaq, pjesëmarrja në MAP nuk garanton anëtarësi të ardhshme, dhe asPlani nuk përbëhet thjesht nga një listë kontrolluese të cilën vendet aspirueseduhet ta plotësojnë. Vendimet për t’i ftuar aspirantët për të filluar bisedimet epranimit do të merren brenda NATO-s me konsensus dhe mbi bazën rast-për-rast.

MAP-i ofron pikëpamje konkrete dhe këshilla nga NATO për vendetaspiruese mbi përgatitjet e veta të drejtuara nga arritja e anëtarësisë sëardhshme. Mundëson një gamë të tërë aktivitetesh të planifikuara për të forcuar kandidaturën e vendit aspirues. MAP-i nuk e zëvendëson programin ePartneritetit për Paqe (PfP). Pjesëmarrja e aspirantëve në PfP dhe ProcesiPlanifikues dhe Vështrues (PARP) i tyre u është përshtatur nevojave të tyre.Pjesëmarrja e plotë në PfP/PARP është qenësore sepse u lejon vendeveaspiruese të zhvillojnë ndëroperueshmërinë me forcat e NATO-s dhe të përgatitin strukturën e forcave dhe të aftësive të tyre për anëtarësimin e mundhëm të tyre në të ardhmen.

Sikur edhe PfP. MAP udhëhiqet nga parimi i vetë-diferencimit: vendetaspiruese janë të lira të zgjedhin elementet e MAP-së që më së miri u përshtaten prioriteteve dhe rrethanave të veta nacionale. Të gjithë aspirantët kanë paraqitur Programe Nacionale Vjetore mbi përgatitjet për anëtarësim të mundshëm, që mbulojnë çështje politike dhe ekonomike, të mbrojtjes/ushtarake, të resurseve, të sigurisë dhe legale. Ato shtrojnë objektivat e veta, caqet dhe oraret e veta. Këto programe pritet të sillen në hapme kohën çdo vit nga vendet aspirante por mund të plotësohen në çdo kohë.

NATO po e përcjell përparimin e bërë nga secili aspirant dhe po jepkëshilla politike dhe teknike. Takimet e Këshillit të Atlantikut të Veriut me secilinnga aspirantët po mbahen për të diskutuar përparimin. Gjatë gjithë vitit, mbledhje dhe kurse intensive me ekspertët civilë dhe ushtarakë të NATO-s ngafusha të ndryshme që lejojnë diskutimin e gjithë spektrit të çështjeve relevantepër anëtarësim. Një raport vjetor i konsoliduar i progresit mbi aktivitetet nënMAP do t’i paraqitet ministrave të jashtëm dhe të mbrojtjes të NATO-s nëmbledhjet e tyre të rregullta të pranverës për çdo vit.

Vendet aspirante pritet t’i arrijnë disa caqe në fushat politike dheekonomike. Këtu hynë zgjidhja e mosmarrveshjeve ndërkombëtare, etnike,ose të jashtme territoriale me mjete paqësore; demonstrimi i angazhimit përpushtetin ligjor dhe për të drejtat e njeriut; themelimi i kontrollit demokratik tëforcave të tyre të armatosura; dhe avancimi i stabilitetit dhe i mirëqeniespërmes lirisë ekonomike, drejtësisë sociale dhe përgjegjësisë ndaj mjedisit.

Mbrojtja dhe armata si çështje fokusohen mbi aftësinë e vendit për t’i kontribuar mbrojtjes kolektive dhe misioneve të reja të Aleancës. Pjesëmarrja e

66

plotë në PfP është një komponentë themelore. Përmes programeve të veta individuale të PfP-së, aspirantët mund të fokusohen mbi çështje esenciale qëlidhen me anëtarësimin. Caqet e Partneritetit për aspirantët përfshijnë caqetplanifikuese që mbulojnë ato fusha që janë në mënyrën më të drejtpërdrejtë relevante për kombet që aspirojnë anëtarësinë në NATO.

Resurset dhe çështjet që lidhen me to fokusohen mbi nevojën për cilindovend aspirant që të angazhojë resurse të mjaftueshme për mbrojtje për t’ulejuar t’i përmbushin angazhimet që anëtarësia e ardhshme do të sillte nëterma të ndërmarrjeve kolektive të NATO-s.

Siguria dhe çështjet që lidhen me të përqëndrohen në nevojën për vendetaspirante që të sigurohen se procedurat janë në vend për ta bërë sigurimin einformacionit sensitiv.

Aspektet legale adresojnë nevojën që aspirantët të sigurohen se aranzhmanet ligjore dhe marëveshjet që udhëheqin bashkëpunimin brendaNATO-s të jenë kompatibile me legjislacionin e vendit.

PARTNERITETI PËR PAQE

Qëllimi dhe fushëveprimi

Partneriteti për Paqe (PfP) është një iniciativë madhore e filluar nga NATOnë Takimin e Samitit të Brukselit të Këshillit të Atlantikut të Veriut në janar tëvitit 1994. Qëllimi i Partneritetit është të shtohet stabiliteti dhe siguria kudo nëEvropë. Ftesa e Partneritetit për Paqe iu adresua të gjitha shteteve që merrninpjesë në Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC)2 dhe shtetevetë tjera që merrnin pjesë në Konferencën për Siguri dhe Bashkëpunim nëEvropë (KSBE)3 në gjendje dhe të gatshme t’i kontribuonin programit. Ftesa është pranuar nga gjithsej 30 vende. Pranimi në Aleancë i ish-vendevetë PfP-së, të Republikës Çeke, Hungarisë dhe Polonisë e sjell numrin e tanishëm të pjesëmarrësve në PfP në 27. Aktivitetet që ndërmerr secili Partnerbazohen në Programet Individuale të Partneritetit të elaboruara bashkërisht.

Programi i PfP-së fokusohet në bashkëpunimin që lidhet me mbrojtjen porshkon përtej dialogut dhe bashkëpunimit për të ndërtuar një partneritet të

67

2 NACC është zëvendësuar nga Këshilli i Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC) në maj të vitit 1997. EAPCka 46 Vende anëtare.

3 Konferenca për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (KSBE) u bë një Organizatë (OSBE) në fillim të vitit 1955. Ka 55 shtete anëtare, duke përfshirë të gjitha shtetet e Evropës së bashku meShtetet e Bashkuara dhe Kanadanë.

vërtetë midis secilit vend Partner dhe NATO-s. Është bërë tipar i rëndësishëmdhe i përhershëm i akitekturës evropiane të sigurisë dhe po ndihmon zgjerimindhe intensifikimin e bashkëpounimit ushtarak kudo në Evropë. Programi pondihmon rritjen e stabilitetit, zhdukjen e kërcënimeve ndaj paqes dhe ndërtimine marrëdhënieve të sforcuara të sigurisë të bazuaar në bashkëpunimin praktikdhe angazhimin ndaj parimeve demokratike që e shquajnë Aleancën. Në pajtim me Dokumentin Kornizë të PfP-së, NATO ndërmerr konsultime mecilindo Partner aktiv nëse ai Partner vëren një kërcënim të drejtpërdrejtë ndajintegritetit të vet territorial, pavarësisë politike dhe sigurisë.

Të gjithë anëtarët e PfP-së janë gjithashtu anëtarë të Këshillit tëPartenritetit Evro-Atlantik (EAPC) që ofron kornizën e përgjithshme përbashkëpunim midis NATO-s dhe vendeve të saj Patnere. Ndërkaq, Partenritetipër Paqe ruan identitetin e vet të ndarë në kuadër të kornizës që ofron EAPCdhe mban elementet dhe procedurat e veta themelore. Mbështetet mbi bazëne marrëdhënieve bilaterale midis NATO-s dhe secilit nga vendet e PfP-së.

Objektivat

Dokumenti i Kornizës përfshin ndërmarrje specifike që duhet të bëhen ngasecili pjesëmarrës për të bashkëpunuar me NATO-n në përmbushjen eobjektivave të programit si tërësi. Ato janë si më poshtë:

• për të lehtësuar transparencën në planifikimin e mbrojtjes kombëtaredhe në proceset e buxhetimit;

• për të siguruar kontroll demokratik të forcave mbrojtëse;

• për të mirëmbajtur aftësinë dhe gatishmërinë për t’u kontribuar operacioneve nën autoritetin e Kombeve të Bashkuara dhe/osepërgjegjësisë së OSBE-së;

• për të zhvilluar marrëdhënie bashkëpunuese ushtarake me NATO-n, përqëllim të planifikimit të përbashkët, të trajnimit dhe stërvitjeve, me qëllimqë të forcohet aftësia e pjesëmarrësve të PfP-së për të ndërmarrë misione në fushën e paqeruajtjes, gjurmimit dhe shpëtimit, të operacioneve humanitare, dhe të tjerave për të cilat mund të arrihet pajtim më pas.;

• për të zhvilluar në një afat më të gjatë forca që janë më të afta të operojnë me ato të anëtarëve të Aleancës së Atlantikut të Veriut.

Dokumenti Kornizë gjithashtu thotë se pjesëmarrja aktive në Partneritetinpër Paqe do të luajë një rol të rëndësishëm në procesin evolucionar të pëfshirjes së anëtarëve të rinj në NATO.

68

Procedurat dhe strukturat

Çdo vend që dishiron t’i bashkohet Partneritetit për Paqe së pari ftohet tanënshkruajë Dokumentin Kornizë. Përveç që përshkruan objektivat ePartneritetit, ky përshkruan dhe parimet themelore mbi të cilat mbështetet PfP.Me anë të nënshkrimeve të tyre, vendet përsërisin angazhimin e tyre politik përruajtjen e shoqërive demokratike dhe për ruajtjen e parimeve të ligjit ndërkombëtar. Ato ripohojnë angazhimin e tyre të përmbushin me vullnet tëmirë obligimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe parimet e DeklaratësUniversale mbi të Drejtat e Njeriut; të përmbahen nga kërcënimi i përdorimit tëforcës kundër integritetit territorial dhe pavarësisë politike të cilitdo shtet; tërespektoijnë kufijt ekzistues; dhe t’i zgjidhin mosmarrëveshjet me mjete paqësore. Ato gjithashtu rikonfirmojnë angazhimin e tyre ndaj Aktit Final tëHelsinkit dhe ndaj të gjithë dokumentave të pastajmë të KSBE/OSBE-së dhendaj përmbushjes së angazhimeve dhe obligimeve që kanë marrë përsipër nëfushën e çarmatimit dhe të kontrollit të armëve.

Pas nënshkrimit të Dokumentit Kornizë, hap i ardhshëm në procedurëështë që secili Partner t’ia paraqesë një Dokument Prezentimi NATO-s. Ky dokument tregon hapat që do të merren për të arritur synimet politike tëPartneritetit, aktivet ushtarake dhe të tjera që Partneri ka ndërmend t’i vërë nëdisponim për qëllime të Partneritetit, dhe fushat specifike të bashkëpunimit qëPartneri dëshiron t’i ndjekë bashkërisht me NATO-n.

Bazuar në deklaratat e bëra në Dokumentin e Prezentimit, dhe nëpropozimet shtesë të bëra nga NATO dhe secili vend Partner, një ProgramIndividual i Partneritetit (IPP) zhvillohet dhe pajtohet bashkërisht. Ky mbulonnjë periudhë dy-vjeçare. IPP përmban deklaratën të synimeve politike tëPartnerit në PfP, aktivet ushtarake dhe të tjera që do të bëhen tëdisponueshme për qëllime të PfP-së, objektivat e gjerë të bashkëpunimit midisPartnerit dhe Aleancës në fusha të ndryshme të bashkëpunimit, dhe aktivitetespecifike që do të zbatohen në secilën fushë të bashkëpunimit në PfP.

Seleksionimi i aktiviteteve bëhet nga secili Partner ndaras, në bazë tëkërkesave dhe prioriteteve të tij individuale, nga një listë aktivitetesh që i përmban Programi i Punës së Partneritetit (PWP). Parimi i vetë-diferencimitështë një aspekt i rëndësishëm i PfP-së që pranon se nevojat dhe situatat esecilit vend Partner ndryshojnë, se është punë e secilit prej tyre t’i identifikojëformat e aktivitetit dhe bashkëpunimit që u përshtaten më së miri nevojave tëtyre. Programi i Punës përmban një përshkrim të gjerë të fushave të mundshme të ndryshme të bashkëpunimit dhe një listë aktivitetesh nëdisponim për secilën fushë. PWP, si çdo IPP, gjithashtu mbulon një periudhëdy-vjeçare dhe përtërihet çdo vit. Përgatitet me involvimin e plotë tëPartnerëve.

69

Fushat e BashkëpunimitBashkëpunimi i shtuar i PfP-së mbulon një spektër të gjerë mundësish,

si në fushën ushtarake ashtu dhe në hapësirën që gjerësisht lidhet me mbrojtjen por që nuk është strikte ushtarake. Hapësirat e bashkëpunimit tëdhëna në listën e Programit të Punës së Partneritetit 2001-2002 janë si mëposhtë:

1. çështjet e lidhura me mbrojtjen ajrore;

2. kontrolli/menaxhimi i hapësirës ajrore;

3. konsultimi, komanda dhe kontrolli, duke përfshirë sistemet e komunikimit dhe të informimit, sistemet e orientimit dhe identifikimit,aspektet e ndëroperueshmërisë, procedurat dhe terminologjinë;

4. planifikimi i emergjencës civile;

5. menaxhimi i krizës;

6. kontrolli demokratik i forcave dhe i strukturave mbrojtëse;

7. planifikimi i mbrojtjes, buxhetimi dhe menaxhimi i resurseve;

8. planifikimi, organizimi, dhe menaxhimi i programeve të arritjes sëmbrojtjes kombëtare dhe bashkëpunimi ndërkombëtar në fushën earmatimit;

9. politika e mbrojtjes dhe strategjia;

10. planifikimi, organizimi dhe menaxhimi i punës kërkimore dheteknologjisë së mbrojtjes kombëtare;

11. gjeografia ushtarake;

12. aksioni global humanitar i minave;

13. trajnimi gjuhësor;

14. logjistika e konsumatorit;

15. shërbimet mjekësore;

16. mbështetja meteorologjike për forcat e NATO-s/Partnerëve;

17. infrastruktura ushtarake;

18. mbrojtja dhe ruajtja NBC;

19. aspektet konceptuale, të planifikimit dhe operacionale të paqeruajtjes;

20. armët e vogla dhe armatimet e lehta;

70

21. aspektet operacionale materiale dhe administrative të standardizimit;

22. stërvitjet ushtarake dhe aktivitetet e lidhura me trajnimin;

23. edukimi ushtarak, trajnimi dhe doktrina.

Komiteti Drejtues Politik-Ushtarak mbi Partneritetinpër Paqe (PMSC/PfP)

Komiteti Drejtues Politik-Ushtarak mbi Partneritetin për Paqe është trupthemelor punues me përgjegjësi për çështje të PfP-së. Takohet në konfiguracione të ndryshme, qoftë vetëm me Aleatët ose me Aleatët dhePartnerët.

Përgjegjësitë kryesore të PMSC-së përfshijnë këshillimin e Këshillit tëAtlantikut të Veriut sa u përket çështjeve të PfP-së; të të qenit përgjegjës përkoordinimin e përgjithshëm të Programit të Punës së Partneritetit; për zhvillimine udhëzimeve politike-ushtarake për përdorim nga Autoritetet Ushtarake tëNATO-s për përgatitjen e kontributit të tyre në Programin e Punës sëPartneritetit sa u përket stërvitjeve dhe aktiviteteve ushtarake; për dhënien eudhëzimeve për përgatitjen e Porgrameve Individuale të Partneritetit, dhe përparaqitjen e tyre për aprovim te Këshilli; dhe për zhvillimin dhe koordinimin epunës lidhur me Planifikimin e Partneritetit dhe Procesin e Vështrimit (PARP)(shih më poshtë).

Aspektet ushtarake të bashkëpunimit në PfP janë zhvilluar nga AutoritetetUshtarake të NATO-s në bazë të udhëzimit të propozuar nga PMSC dhe mepajtimin e Këshillit. Forumi punues i PfP-së në anën ushtarake është GrupiPunues i Komitetit Ushtarak mbi Bashkëpunimin (MCWG(COOP)), që vepronsi trup konsuiltativ për Komitetin Ushtarak. MCWG(COOP) takohet ose vetëmmë Aleatët ose me Aleatët dhe vendet Partnere. Komiteti Ushtarak gjithashtutakohet me Partnerët për të diskutuar aspekte të bashkëpunimit në PfP.

Celula e Koordinimit të Partneritetit (PCC)Celula e Koordinimit të Partneritetit është një strukturë unike e PfP-së, me

seli në Mons (Belgjikë) ku është i vendosur edhe Shtabi Suprem i FuqiveAleate për Evropë (SHAPE). Qe themeluar nën autoritetin e Këshillit tëAtalntikut të Veriut dhe i ekzekuton detyrat e veta nën autoritetin e drejtpërdrejtë të të dy Komandatëve Strategjikë të NATO-s.

Detyra e PCC-së është të koordinojë aktivitete të përbashkëta ushtarakebrenda PfP-së dhe të kryejë planifikimin ushtarak të nevojshëm për të zbatuar

71

aspektet ushtarake të Programit të Punës së Partneritetit, veçmas sa u përketstërvitjeve dhe aktiviteteve të lidhura në fusha të tilla si paqeruajtja, operacionet humanitare dhe gjurmimi e shpëtimi. PCC-ja gjithashtu merr pjesënë vlerësimin e aktiviteteve të tilla ushtarake. Planifikimi i detajuar ushtarak përstërvitje ushtarake është përgjegjësi e komandave ushtarake që udhëheqinstërvitjen.

Celula udhëhiqet nga një Drejtor. Stafi i saj, që ka status ndërkombëtar,përbëhet nga personeli i NATO-s dhe, që nga fillimi i vitit 1998, gjithashtu përfshinë personel nga vendet Partnere. Oficerët e stafit ngaMisionet Partnere janë gjithashtu të lidhura me PCC-në për qëllime ndërlidhjeje.

Në Shtabin e NATO-s, vendet Partnere kanë themeluar MisioneDiplomatike të plota formalisht të akrediturara te NATO, si dhe përfaqësimsenior ushtarak në Komitetin Ushtarak.

Shembuj të pasurimit të PfP-sëDuke u ndërtuar mbi vendimet e mara më 1997 për të pasuruar PfP-në,

një nga hapat e rëndësishëm të zbatuar qysh heret ishte themelimi iElementeve të Stafit të PfP-së (PSEs) në shtabe të ndryshme ushtarake tëNATO-s në nivele strategjike dhe regjionale. Një fazë e dytë e këtij procesi,duke përfshirë krijimin e PSEs në nivelin nënregjional, është në shqyrtim esipër. Çdo PSE përbëhet nga një nukleus i oficerëve Aleatë dhe Partnerë mestatus ndërkombëtar duke punuar bashkë rreth planifikimit të stërvitjeve dheudhëheqjes së funksioneve të tjera bashkëpunuese. Një personel i Partnerëveprej afro 56 vetash dhe një numër i ngjashëm i personelit të NATO-s janë tëinvolvuar në tetë PSEs-të që janë themeluar. Këtu hyjnë shtatë oficerëPartnerë që shërbejnë në Celulën e Koordinimit të Partneritetit (PCC) në Mons,përkrah kolegëve të tyre nga vendet e NATO-s.

Vendet Partnere janë të përfaqësuara në mbledhjet e Komitetit Ushtaraktë NATO-s në format EAPC/PfP nga oficerë seniorë që shërbejnë brendamisioneve të vendeve Partnere të themeluara pranë NATO-s dhe të caktuar sipërfaqësues ushtarakë të vendit të tyre.

Partneriteti për Planifikimin e Paqes dhe Procesin eVështrimit (PARP)

Dokumenti Kornizë i PfP-së angazhon NATO-n për zhvillimin me vendetPartnere të një procesi planifikimi dhe vështrimi, të dizajnuar për të ofruar njëbazë për identifikimin dhe vlerësimin e forcave dhe të aftësive që do të mund

72

të bëheshin të disponueshme për trajnim shumëkombësh, për stërvitje dheoperacione në lidhmëri me forcat e Aleancës. Fillimisht operacionet e PfP-sëishin të kufizuara në paqeruajtje, gjurmim dhe shpëtim dhe operacione humanitare. Ndërkaq, si pjesë e pasurimit të PfP-së të prezantuar që nga1997, operacionet e PfP-së dhe planifikimi gjegjës dhe kërkesat e vlerësimitjanë zgjeruar për të kapërthyer gamën e plotë të misioneve të Aleancës, duke përfshirë operacionet në mbështetje të paqes.

Procesi i Planifikimit dhe Vështrimit u ofrohet Partnerëvë në bazëopcionale dhe mbështetet në përvojën e gjerë të NATO-s në fushën e mbrojtjes. Në thelb është një proces bienal që ngërthen elemente bilateraledhe multilaterale. Për çdo cikël dy-vjeçar të planifikimit, Partnerët që dëshirojnë të marrin pjesë në proces marrin përsipër të ofrojnë informacion mbinjë gamë të gjerë subjektesh duke përfshirë politikën e tyre të mbrojtjes, zhvillimet sa u përket kontrollit demokratik të forcave të armatosura, politikës kombëtare që lidhet me bashkëpunimin e PfP-së, si dhe planeve relevante financiare dhe ekonomike. Informacioni jepet në përgjigje të një“Vështrimi të Ndëroperueshmërisë së Përgjithshme të PfP-së” që lëshohet ngaNATO në vjeshtë të çdo të dytit vit. Vendet pjesëmarrëse gjithashtu ofrojnë njëpasqyrë të gjerë të forcave të tyre të armatosura dhe informacion të detajuartë forcave të cilat janë të gatshme t’i vëjnë në disponim për bashkëpunim nëPfP.

Në bazë të përgjigjes së secilit Partner, zhvillohet një Vlerësim iPlanifikimit dhe Vështrimit. Një sërë Caqesh të Partneritetit gjithashtu përgatiten, me qëllim që të parashtrohen masat që çdo Partner duhet t’iprezantojë në mënyrë që t’i bëjë forcat e veta të armatosura më të afta të operojnë në lidhmëri me forcat e armatosura të vendeve të Aleancës. Pas konsultimesh bilaterale dhe multilaterale, Vlerësimi i Planifikimit dheVështrimit dhe Objektivat e Ndëroperueshmërisë aprovohen së bashku ngaAleanca dhe vendi Partner në fjalë. Një Raport i Konsoliduar, që jep përmbledhtas secilin vlerësim për të cilin është arritur pajtim dhe për forcat qëvihen në disponim nga secili Partner, pajtohet nga përfaqësuesit e Aleatëvedhe të të gjithë Partnerëve që marrin pjesë në proces. Raporti sillet nëvëmendjen e Ministrave të EAPC-së.

Cikli i parë i PARP-it u lëshua në dhjetor 1994 me pjesëmarrjen e 15Partnerëve. Një Raport i Konsoliduar rreth të arriturave të tij iu paraqitMinistrave të Aleancës dhe të Partnerëve në pranverë të vitit 1995. Duke u ngritur mbi suksesin e këtij cikli të parë, një numër masash u miratuanpër ta zgjeruar dhe thelluar procesin për ciklin e ardhshëm i cili u lëshua nëtetor të vitit 1996. Cikli i dytë, për të cilin u nënshkruan 18 Partnerë, ofroi njëdemonstrim të mëtejshëm të forcës inherente të procesit. Pati një rritje tëndjeshme në gjerësinë dhe kualitetin e informacionit të këmbyer,

73

duke rezultuar në një pamje shumë më të qartë të forcave që po bëheshin tëdisponueshme nga Partnerët. Numri dhe substanca e Objektivave tëNdëroperueshmërisë poashtu u rritën ndjeshëm, duke iu shtuar më tej masavenë disponim për rritën e aftësive të vendeve Partnere dhe aftësisë së tyre përtë operuar me forcat e Aleancës.

Procesi i zhvillimit dhe i përgatitjes së vlerësimeve individuale dhe Raportii Konsoliduar në pranverë të vitit 1997 çoi në rrugën e zhvillimit të rekomandimeve për shtim të mëtejshëm të procesit. Kjo koincidoi me masat qëpo merreshin për të pasuruar programin e PfP-së si tërësi dhe i kontribuoipunës së Grupit të Nivelit Senior mbi Pasurimin e PfP-së. Efekti i rekomandimeve, që u aprovuan nga Ministrat në takimet e tyre në pranverë të vitit 1997, do t’i shtojë paralelet midis procesit të PARP-it dhe procesit të planifikimit të mbrojtjes që ndodhi me vetë NATO-n. Për shembull,udhëzimi politik duhet të zhvillohet për secilin cikël, për të cilin është arritur pajtim nga Ministrat e Mbrojtjes të vendeve pjesëmarrëse në PARP në ndërlidhje me Raportin e Konsoliduar. Ky udhëzim politik do të luajë një rolshumë të ngjashëm me Udhëzimin Ministror që për një kohë të gjatë ka formuar pjesën kyçe të procedurës së planifikimit të mbrojtjes së Aleancës. Veç kësaj, Objektivat e Ndëroperueshmërisë janë riemruar si Caqe tëPartneritetit, duke reflektuar faktin se fushëveprimi i tyre i ardhshëm do të shtrihet përtej zhvillimit të ndëroperueshmërisë, në fusha të tjera të planifikimit.

PARP ka kontribuar ndjeshëm për bashkëpunimin e ngushtë të vendevePartnere në operacionet e paqes të prira nga NATO në ish-Jugosllavi. Veç kësaj, PARP-i po ndihmon për të forcuar elementin e konsultimit politik dhepër të mundësuar involvim më të madh në vendim-marrjen dhe planifikimin nëPfP. PARP është gjithashtu një element thelbësor për përgatitjen e anëtarëveme përspektivë pranimi në NATO.

Një Partneritet i shtuar dhe më operacional

Partneriteti doli si temë qëndrore bazë në Samitin e Uashingtonit të vitit1999. U aprovuan plane nga Krerët e Shteteve dhe Qeverive për njëPartneritet të shtuar dhe më operacional që do të mundësojë mjete shtesë përtë mbështetur rolin e Aleancës në sigurinë Evro-Atlantike. Vendimet e Samititsollën në dritë një numër rritjesh të rëndësishme për Partneritetin për Paqe tëlëshuar në Samitin e Madridit më 1997. Këto synonin ta bënin PfP-në mëoperacionale dhe t’u jepnin Partnerëve një rol më të madh në planifikimin dhevendim-marrjen e PfP-së. Veç kësaj, një Koncept Strategjik në nivel me kohëni miratuar në Uashington themeloi menaxhimin e krizës dhe Partneritetin sipjesë fundamentale të detyrave të sigurisë të Aleancës. Partneriteti i forcuar dot’i kontribuojë githashtu efektivitetit të dy iniciativave të Samitit, Iniciativës së

74

Aftësive Mbrojtëse dhe Planit të Aksionit për Anëtarësim. Veç kësaj, PfP mundtë pritet të luajë një rol kyç në nxitjen e paqes dhe stabilitetit në regjionin eBallkanit me pas krizës në Kosovë.

Marrë së bashku, vendimet e Uashingtonit e çimentojnë më tej rolin ePartneritetit si një pikëtakim të përhershëm të sigurisë Evro-Atlantike përshekullin që vijon.

Gurshënuesit e PartneritetitKorniza Politike Ushtarake (PMF) për operacionet e PfP-së të prira nga

NATO mundëson involvimin e Partnerëve në konsultimin politik dhe në vendim-marrje, në planifikimin operacional, dhe në aranzhmanet e komandëspër operacionet e PfP-së të prira nga NATO. Dokumenti adreson katër faza: (1)një fazë e pakrizë, (2) një fazë konsultimi para fillimit të planifikimit ushtarak,(3) një fazë planifikimi dhe konsultimi midis fillimit të planifikimit ushtarak dheekzekutimit të operacionit, dhe (4) një fazë e ekzekutimit.

Në terma të involvimit të Partnerëve, bëhet një dallim midis “kombevepotenciale kontribuese”, “kombeve të njohura potenciale kontribuese”, dhe “kombeve që kontribuojnë”. Që nga vera e vitit 1999, parimet dheudhëzimet e PMF-së po zbatohen, për shembull në kontekstin e pjesëmarrjessë vendeve Partnere në Forcën e Kosovës (KFOR) të themeluar në qershor tëvitit 1999.

PMF do të plotësojë dhe mbështesë konceptin e Task Forcës sëPërbashkët të Kombinuar të Aleancës (shih Kapitullin 12).

Planifikimi dhe Procesi i Vështrimit të PfP-së (PARP) i zgjeruar dhe iadaptuar (shih më lartë) do t’i ngjajë për së afërmi procesit të planifikimit të forcave të Aleancës. PARP do të prezantojë Caqet e Partneritetit për të definuar forcat dhe aftësitë e deklaruara nga Partnerët për aktivitetet e PfP-së.Procedurat e Udhëzimit Ministror do të ndihmojnë t’u japin formën forcave dheaftësive.

PfP do të vazhdojë të zhvillohet në bazë të bashkëpunimit të shtuarushtarak dhe atij të lidhur me mbrojtjen, që lejon zgjerim të ndjeshëm tëinvolvimit të vendeve Partnere në punën e PfP-së të komiteteve të NATO-s,duke rritur praninë e oficerëve nga vendet Partnere në strukturat ushtarake nëNATO, dhe duke rritur fushëveprimin dhe kompleksitetin e stërvitjeve të NATO-s/PfP-së.

75

Përforcimi i aftësive operacionale

Përvoja në Bosnjë e Hercegovinë kishte treguar rëndësinë e kontributit tëdhënë nga bashkëpunimi në PfP për operacionet efektive shumëkombëshe nëmbështetje të paqes. Dimensioni i shtuar operacional i PfP-së i theksuar nëSamitin e Uashingtonit mund të merrte parasysh prandaj mësimet e marra dhepërvojën e fituar praktike në operacionet e IFOR/SFOR-it në Bosnjë dhe tëadresonte sfidat e veçanta për efektivitetin ushtarak dhe ndëroperueshmërinëqë paraqesin operacionet e tilla shumëkombëshe.

Një Koncept i Aftësive Operacionale (OCC) i ri është zhvilluar brenda PfP-së për të përmirësuar aftësinë e forcave të Aleancës dhe Partnere për tëoperuar së bashku në operacione të ardhshme të PfP-së të prira nga NATO.Gjithashtu do të ofrojë fleksibilitet duke vendosur bashkë pako forcash të përshtatshme për të ngritur dhe mbajtur operacione të ardhshme të PfP-së tëprira nga NATO. OCC do të fokusohet mbi forcat e aftësitë potencialisht tëdisponueshme për operacione të tilla. Marrëdhëniet e shtuara të punës nëkohë paqeje midis shtabeve të Partnerëve dhe të Aleancës dhe stafeve, dhe midis formacioneve Aleate dhe Partnere, do ta lehtësoje integrimin ekëtyre forcave në forcat e prira nga NATO. Tiparet e tjera qendrore do të jenëmekanizmat e një datoteke dhe vlerësimi dhe reagimi mbi aftësitë operacionaletë forcave të deklaruara nga Partnerët.

OCC përfaqëson një qasje të re dhe të integruar ndaj bashkëpunimitushtarak dhe lidh së bashku elementet e ndryshme të Partneritetit për Paqe.Format më të ngushta dhe më të fokusuara të bashkëpunimit ushtarak tëgjeneruara nga OCC do ta përmirësojnë bashkëpunimin në kohë paqeje dhedo të rezultojnë në forca të vendeve Partnere që janë më efektive ushtarakishtdhe më mirë të përgatitura për të operuar me ato të Aleancës. Kjo do t’u ndihmojë vendeve Partnere për të përgatitur forca vazhduese për Forcën eStabilizimit në Bosnë e Hercegovinë (SFOR) dhe për Forcën e Kosovës(KFOR) dhe për operacione të tjera të prira nga NATO që mund të ndërmerrennë të ardhmen.

OCC gjithashtu themelon një lidhje midis bashkëpunimit normal në kontekstin e Partneritetit për Paqe dhe të procesit të gjenerimit të forcave tëNATO-s që aktivizohen në rast krize. Me kohë, do të ndihmojë të gjenerohenforca dhe aftësi të adaptuara me kërkesat për operacione menaxhimi krizashtë prira nga Aleanca dhe për të përmirësuar efektivitetin e bashkëpunimit nëkëtë fushë. Përmirësimi i aftësive do të ketë ndikim të ndjeshëm në racioninçmim/përfitim të pjesëmarrjes në Partneritetin për Paqe dhe do t’i japë vlerështesë Partneritetit si tërësi.

Koncepti i Aftësive Operacionale do te ketë gjithashtu përfitime për iniciativa të tjera të Aleancës, për shembull për përmirësimin e kontributit të

76

bërë nga Partneriteti për Paqe për koceptin e CJTF-së (shih Kapitullin 12) dhepër zbatimin e Planit të Aksionit të Anëtarësisë. Bashkë me Procesin ePlanifikimit dhe Vështrimit (PARP) të përshkruar më heret, ai gjithashtuthemelon një mekanizëm që do të mundësojë vendimet e marra në kontekstine Iniciativës së Aftësive Mbrojtjëse (DCI) (shih Kapitullin 2) të reflektohen nëzhvillimin e ardhshëm të PfP-së.

Koncepti i Aftësive Operacionale dhe hapat për zbatimin e tij u përfillën nëtakimin Ministror të vjeshtës së vitit 1999. Elementet e tij kryesore po zbatohenhap pas hapi, duke u fokusuar në themelimin e një datoteke mbi grupin e forcave dhe të aftësive të deklaruara nga vendet Partnere si të disponueshmepër stërvitje dhe operacione të PfP-së dhe mbi mekanizmat e ndërlidhur tëvlerësimit dhe fidbekut.

Koordinim më i mirë i përpjekjeve për trajnim dheshkollim

Partneriteti operacional gjithashtu përfshinë masa për të përmirësuar përpjekjet e trajnimit dhe shkollimit, përmes një Programi të Përmirësimit tëTrajnimit dhe Shkollimit (TEEP), të bërë për të përmbushur kërkesat e tashmedhe të ardhshme të Partneritetit. Edhe pse trajnimi dhe shkollimi në mënyrëtipike mbeten përgjegjësi nacionale, programi po ndihmon për të përmirësuarndëroperueshmërinë dhe për të çuar më tej bashkëpunimin më të madh dhedialogun midis bashkësive të gjera të mbrojtjes dhe sigurisë në NATO dhe tëkombeve Partnere, duke siguruar kështu përdorimin më të mirë të resursevenjerëzore dhe të tjera.

TEEP kapërthen gjashtë elemente kryesore, gjegjësisht:

• llidhjet dhe kolaboracionin midis institucioneve për trajnim dhe shkollimtë NATO-s dhe PfP-së;

• fidbekun dhe vlerësimin që lidhen me kativitetet e PfP-së;

• mjetet e ndëroperueshmërisë për Partnerë;

• mjetet dhe metodat e planifikimit të stërvitjeve që u ofrohen Partnerëve;

• këshillat nga NATO në fushën e trajnimit nacional dhe të strategjive tëshkollimit;

• mësimin dhe simulimin e distribuar të avancuar.

Shumica e elementeve të Programit janë vendosur në vend dhe janë nëvitin e parë të zbatimit. Dy fusha janë ende duke u zhvilluar, gjegjësisht:

77

Lidhjet e Kolaboracionit. Deri më tash, NATO ka njohur dhe u ka caktuarstatusin e Qendrës për Trajnim të PfP-së shtatë institucioneve, në Austri,Greqi, Slloveni, Suedi, Zvicër, Turqi dhe Ukrainë. Një konferencë periodike eQendrave për Trajnim dhe e institucioneve të tjera për trajnim dhe shkollim tëPfP-së ofrojnë një forum ku të gjithë pjesëmarrësit mund të gjurmojnë mënyrate këmbimit të informacionit, të përvojës dhe ekspertizës, të hulumtojnë se kuështë i mundshëm koordinimi për të evituar dyfishimin, dhe të ekzaminojnësesi të përdoren sa më mirë resurset.

Mësimi dhe Simulimi i Distribuar i Avancuar. Qëllimi në këtë sferë është tëpërdoren teknologjitë mësimore nga distanca (ngjashëm, për shembull, me kurset e internetit) dhe për të zhvilluar një kornizë të NATO-s për menax-him mësimi dhe simulimi për së largu për përdorim në shkollim dhe trajnim të personelit ushtarak për operacionet e PfP-së të prira nga NATO si dhe përdetyrat e ndërlidhura të PfP-së. Objektivi është të ndërtohet një resurs i kombinuar i mjeteve për trajnim dhe shkollim me përdorim të shumëfishtë, menjë fokus të qartë mbi kërkesat operacionale. Në fazën e parë të projektit, puna ka filluar rreth zhvillimit të një prototipi si dhe të një politike të përkohshmetë përgjithshme për organizimin dhe menaxhimin e ardhshëm të resursit.

Potenciali i Partneritetit për menaxhimin e krizësVendimet e marra në Uashington shënojnë një shkallë të mëtejshme në

zhvillimin e Partneritetit dhe të EAPC-së nga pikëpamja e potencialit të kësajtë fundit për menaxhimin e krizës. Tashmë e ka provuar vlerën e vet si forumpër konsultime politike në tema që shtrihen nga Bosnjë e Hercegovina dheKosova e deri te deminimi humanitar, dhe vazhdon të zhvillohet. Në kombinimme përmirësimet në PfP, po ndihmon për t’u ofruar NATO-s dhe vendeve të sajPartnere mjetet e nevojshme për të përmirësuar sigurinë dhe stabilitetitn nërajonin e Evro-Atlantikut si tërësi.

Që nga prezantimi i tij, Partneriteti ka lozur rol të çmueshëm në mbështetjen e përpjekjes së përgjithshme të NATO-s drejt parandalimit të kofliktitdhe menaxhimit të krizës. Bashkëpunimi praktik në PfP ka ndihmuar përgatitjen eforcave të NATO-s dhe ato Partnere për operacione të përbashkëta.Ndëroperueshmëria e arritur përmes PfP-së i kontribuoi integrimit të suksesshëm të forcave Partnere në IFOR/SFOR dhe më vonë në KFOR.

Ndërkaq, roli i PfP-së nuk ngushtohet vetëm në kontributin në operacionetushtarake. Krejt ndaras fokusit të tij mbi transparencën, reformën, kolaboracionin dhe ndëroperueshmërinë, Partneriteti ka bërë kontributekonkrete në NATO për parandalimin e konfliktit dhe menaxhimin e krizës nëpërgjithësi. Shumë përpara fushatës ajrore në Kosovë dhe zhvillimit të pastajmë të KFOR-it, mekanizmat e PfP-së përdoreshin në Shqipëri dhe në

78

ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë4 për të sinjalizuar angazhimin e NATO-s për regjionin dhe për t’u marrë me efektet e shpërndarjes së krizës.

Programe të përshtatura në mënyrë specifike për situatat në këto vendekanë qenë elemente integrale të qasjes së përgjithshme të Aleancës ndajkrizës në Kosovë. NATO ndihmoj përpjekjet e qeverisë së ish RepublikësJugosllave të Maqedonisë4 për ta përmirësuar menaxhimin e krizës së vet,planifikimin e emergjencës civile, logjistikën dhe aftësitë e tjera për t’ia dalë meefektet e krizës së Kosovës. Programet e asistencës për Shqipërinë, që u vunënë vend së pari pas krizës së brendshme të vitit 1997, ndihmuan ringritjen eforcave të armatosura të Shqipërisë dhe marrjen me pasojat e tjera të asajkrize, në radhë të parë me problemet e shkaktuara nga shkatërrimi dhe plaçkitja e lëndëve shpërthyese nga vend-deponimet. Celula NATO/PfP nëTiranë është demonstrim i dukshëm i interesimit dhe angazhimit të Aleancësnë regjion.

Që të dyja EAPC dhe PfP do të vazhdojë të evoluojnë për të plotësuar sfidat e mjedisit të sigurisë në ndryshim e sipër në rajonin e Evro-Atlantikut.Asnjëra nuk e ka arritur potencialin e vet të plotë në parandalimin, menaxhimindhe shtensionimin e krizave. Natyrisht, arritja e atij potenciali është një nga sfidat madhore të ardhshme të Partneritetit.

Përvoja e PfP-së në forcimin e stabilitetit përmes parandalimit të konfliktitdhe menaxhimit të krizës është vënë në përdorim në zhvillimin e Iniciativës përEvropën Jug-Lindore të NATO-s (SEEI). PfP po i jep kontribut të ndjeshëmSEEI-së duke e zbatuar qasjen e vet ndaj nxitjes dhe zhvillimit tëbashkëpunimit regjional në Evropën Jug-Lindore. Akterët regjionalë prijnë nënjë larmi aktivitetesh që modelohen mbi PfP-në por që pasurohen më tej nganjë fokus i gjerë regjional më parë sesa nga një vend specifik. NATO i plotësonkëto përpjekje me aktivitete të cilat i udhëheq vetë. Zbatimi i përshtatur imjeteve të PfP-së për Evropën Jug-Lindore po ndihmon për të krijuar njëmodel për bashkëpunim në sigurinë regjionale që ka relevancë dhe përdorimpërtej këtij regjioni. Në këtë kontekst, një Punim i Vlerësimit të Përbashkët iEvropës Jug-Lindore mbi Sfidat e Sigurisë Regjionale dhe Mundësitë(SEECAP) është negociuar midis vendeve të regjionit për të parashtruar koncepcionet e përbashkëta të rreziqeve të sigurisë, me pikëpamje të çuarjesmë tej të një agjende për veprime bashkëpunuese për t’ia dalë me sfidatregjionale. Një Grup Drejtues i Bashkëpunimit të Sigurisë i Evropës Jug-Lindore (SEEGROUP) poashtu është themeluar për të forcuarbashkëpunimin praktik. Kjo përbën një komponentë tjetër të rolit në rritje tëPartneritetit në parandalimin e konfliktit dhe menaxhimin e krizës në rajonin eEvro-Atalntikut që është i destinuar të zhvillohet edhe më tej në të ardhmen.

79

4 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

Bashkëpunimi në paqeruajtjeKomiteti Drejtues Politik/Ushtarak/Grupi Ad Hok rreth Bashkëpunimit në

Paqeruajtje (PMSC/AHG), që operon në kuadër të EAPC-së, shërben si forumikryesor për konsultime rreth çështjeve politike dhe konceptuale që lidhen mepaqeruajtjen, dhe për këmbimin e përvojës dhe diskutimin e masave praktikepër bashkëpunim. PMSC/AHG raporton në periudha të rregullta në mbledhjetë Ministrave të Jashtëm dhe të Mbrojtjes rreth këtyre çështjeve. Të gjithambledhjet e PMSC/AHG i përfshijnë edhe Partnerët. Një përfaqësues iKryesuesit të Radhës të OSBE-së rregullisht merr pjesë në mbledhjet e Grupitdhe, ndonjëherë, një pefaqësues i Kombeve të Bashkuara poashtu merrpjesë.

Gjatë punës së vet, Grupi ka nxjerrë dy raporte në detaje mbibashkëpunimin në paqeruajtje. Raporti i parë nga vitit 1993 - i njohur si “Raportii Athinës” - u mor me qasjet konceptuale ndaj paqeruajtjes. Një raport i dytë,“Vazhdimi i Raportit të Athinës” i vitit 1995, rishqyrtoi këto çështje në dritën epërvojave të fituara që nga vitit 1993.

Në vitin 1995, duke u nisur nga përvoja e gjerë e paqeruajtjes nëdisponim, duke përfshirë përvojën në konfliktin në ish-Jugosllavi, anëtarët eGrupit Ad Hok kompletuan një kompendium të “Mësimeve të Marra ngaOperacionet e Paqeruajtjes”. Punimi reflekton përvojat kombëtare të fituaranga vendet Aleate dhe Partnere në fusha si përgatitja, zbatimi dhe aspektetoperacionale të opreacioneve të tilla. Duke këmbyer përvojat kombëtare, anëtarët e Këshillit të Partneritetit të Evro-Atlantikut synojnë të zhvillojnë qasjetë mëtejshme të paqeruajtjes.

Në vitin 1999, PMSC/AHG nxori një “Kompendium Pikëpamjesh dhePërvojash mbi Aspektet Humanitare të Paqeruajtjes”, që reflekton nivelin elartë të të kuptuarit të përbashkët të zhvilluar midis kombeve pjesëmarrëse dhetë organizatave të tjera ndërkombëtare dhe të organizatave joqeveritare aktivenë fushën e ndihmës humanitare.

Grupi ka vazhduar të këmbejë pikëpamje mbi “Parimet, Metodat dhePërvojat mbi Paralajmërimin e Hershëm dhe Parandalimin e Konfliktit” dhe poi zgjeron edhe më tej kontaktet dhe diskutimet me OKB-në, OSBE-në dhe meorganizatat e tjera relevante rreth kësaj teme.

80

BASHKËPUNIMI MIDIS NATO-S DHE RUSISË

Shikim i përgjithshëm i marrëdhënieve NATO-Rusi

Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, NATO i ka kushtuar rendësi të veçantëzhvillimit të marrëdhënieve konstruktive dhe bashkëpunuese me Rusinë. Gjatë dhjetë viteve të kaluara, NATO dhe Rusia ia kanë dalë të arrijnë progrestë ndjeshëm në zhvillimin e partneritetit të vërtetë dhe të tejkalojnë mbeturinat e konfrontimit dhe të konkurimit të mëhershëm me qëllim të forcimittë besimit dhe të bashkëpunimit të ndërsjellë.

Që nga vitit 1991, Aleanca dhe Rusia kanë punuar bashkë në një numërçështjesh të ndryshme që lidhen me sigurinë dhe mbrojtjen. Në vitin 1994,Rusia iu bashkua Programit të Partneritetit për Paqe, duke e shtuar më tej dialogun e gjerë NATO-Rusi që po dilte në dritë. Pjesëmarrja e Rusisë në zbatimin e Marrëveshjes së Paqes për Bosnjë e Hercegovinë ishte një hapveçanërisht i rëndësishëm drejt një relacioni të ri bashkëpunues. Për herë tëparë, kontingjentet aleate dhe ruse punojnë krah për krah në një operacionshumëkombësh.

Me nënshkrimin e Aktit Themelues NATO-Rusi mbi Marrëdhëniet eNdërsjella, Bashkëpunimin dhe Sigurinë në maj të vitit 1997, NATO dhe Rusiakanë institucionalizuar dhe e kanë shtuar ndjeshëm përtneritetin e tyre. Ato u angazhuan t’i çonin më tej zhvillimin e marrëdhënieve të tyre mbi bazëne interesit të përbashkët dhe krijuan një forum të ri për ta arritur këtë synim:Këshillin e Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi (PJC). Prej korrikut të vitit1997 PJC ka qenë vendtakimi kryesor për konsultime midis NATO-s dheRusisë. Objektivi qendror i tij është të ndërtohen nivele më të larta të besimitduke ofruar një mekanizëm për konsultime të rregullta dhe të sinqerta. Që nga konkludimi i Aktit Themelues, përparim i konsiderueshëm dhe inkurajues është arritur në intensifikimin e konsultimit dhe të bashkëpunimit.PJC është zhvilluar në një vendtakim të rëndësishëm në të cilin bëhen konsultime, çohen më tej transparenca dhe ndërtimi i besimit dhe kumbështetet bashkëpunimi.

Puna fillestare konstruktive në PJC ishte, ndërkaq, gjithnjë e më tepër nënhijen e krizës që po paraqitej në Kosovë. Ky zhvillim kulminoi me pezullimin ebashkëpunimit të Rusisë brenda PJC-së më 24 mars 1999, si rezultat ifushatës ajrore të NATO-s për përfundimin e konfliktit të Kosovës. Pas fundit tëfushatës së Kosovës, Rusia u kthye në PJC, por për disa muaj e kufizojagjendën e saj në tema që lidheshin me Kosovën. Rusia gjithashtu u pajtua tëkontribuonte një numër të ndjeshëm të trupave për Forcën e Kosovës (KFOR)të prirë nga NATO, siç parashihej në Rezolutën e Këshillit të Sigurimit 1244.

81

Pas kthimeve mbrapa të vitit 1999, një vizitë në Moskë nga Sekretari iPërgjithshëm, Lordit Robertson, ndihmoi përtëritjen e një relacioni më të gjerë,që shkonte përtej agjendës së Kosovës. Si rezultat i asaj vizite, NATO dheRusia edhe një herë janë të angazhuara aktivisht në zbatimin e objektivave tëAktit Themelues. Duke ndërtuar mbi impulsin pozitiv të arritur gjatë vizitës sëSekretarit të Përgjithshëm, takimet mujore të PJC-së dhe takimet Ministrore tëPJC-së i kanë dhënë edhe një shtysë pozitive bashkëpunimit të dyanshëmNATO-Rusi. Kjo ka përfshirë hapjen e një Qendre për Informim të NATO-s nëMoskë nga Sekretari i Përgjithshëm në shkurt të vitit 2001 dhe fillimin e konsultimeve rreth themelimit të Misionit për Ndërlidhje Ushtarake të NATO-snë Moskë.

Evolucioni i marrëdhënieve NATO-Rusi

Duke u ngritur mbi bashkëpunimin në kornizën e Këshillit përBashkëpunim të Altantikut të Veriut (NACC) nga viti 1991 e këndej, Rusia iubashkua Partneritetit për Paqe (PfP) më 1994 dhe u pajtua të ndiqte “Dialogun e Shtuar, të Gjerë dhe Bashkëpunimin” me NATO-n përtej PfP-së.

Takimet midis vendeve të NATO-s dhe Rusisë në nivele Ministrash,Ambasadorësh dhe ekspertësh çuan te këmbimi i informacionit dhe te konsultimet mbi tema me shtrirje të gjerë të interesit të përbashkët, siç janëpaqeruajtja, siguria ekologjike dhe shkenca. Në fushën e informimit publik, iniciativat e reja përfshinin aranzhmanet për përmirësimin e qasjes ndaj informacionit rreth NATO-s në Rusi. Si një hap fillestar, një oficer për informimi NATO-s u caktua në Ambasadën e Pikës së Kontaktit të NATO-s në Moskënë verën e vitit 1995, për t’iu bashkuar më vonë edhe një oficer tjetër.

Bashkëpunimi i ngushtë midids Rusisë dhe NATO-s rreth zbatimit tëaspekteve ushtarake të Marrëveshjes së Paqes të vitit 1995 për Bosnjë eHercegovinë i shtoi një dimension të ri madhor partneritetit të sigurisë që pozhdrivillohej. Pjesëmarrja e papresedan e trupave ruse, përbri kontingjentevenga vende Aleate dhe vende të tjera Partnere, në Forcën Implimentuese(IFOR) të prirë nga NATO dhe pastaj në Forcën Stabilizuese (SFOR) e cilapasoi, reflektoi synimet e përbashkëta dhe përgjegjësinë e përbashkët politikepër zbatimin e Marrëveshjes për Paqe. Sot, Rusia kontribuon rreth 1 200 trupatë SFOR-it, që numëron përafërsisht 20 000 trupa gjithsej. Pjesëmarrja eRusisë gjithashtu mundëson një demonstrim konkret në Evropë të faktit seNATO dhe Rusia mund të kolaborojnë në mënyrë efektive në ndërtimin e sigurisë bashkëpunuese në Evropë. Përpjekjet e përbashkëta në SFOR dhebashkëpunimi në kuadër të Partneritetit për Paqe kanë ndihmuar të dyja palëtnë tejkalimin e keqkuptimeve rreth njëri-tjetrit.

82

Janë ndërmarrë poashtu iniciativa të rëndësishme në fusha të tjera. Në mars të vitit 1996, një Memorandum i Mirëkuptimit në Planifikimin eEmergjencës Civile dhe Përgatitjes për Katastrofa u nënshkrua midis NATO-sdhe Ministrisë së Federatës Ruse për Mbrojtje Civile, Emergjenca dhe përEliminimin e Pasojave të Katastrofave Natyrore (EMERCOM). Kjo më vonë kasjellë fryt, veçanërisht përmes themelimit të një Qendre Koordinimi në Përgjigjetë Katastrofave dhe të një Njësiti Evro-Atlantik në Përgjigje të Katastrofave nëmaj të vitit 1998, për të cilat propozimet ishin inicuar nga Rusia.

Akti Themelues NATO-Rusi

Në mbledhjen e tyre të 10 dhjetorit 1996, Ministrat e Jashtëm të NATO-skërkuan nga Sekretari i Përgjithshëm që të hulumtonte me Rusinëfushëveprimin për një marrëveshje për të thelluar dhe zgjeruar marrëdhënietNATO-Rusi dhe që të ofrohej një kornizë për zhvillimin e tyre në të ardhmen.Katër muaj negociatash intensive midis Sekretarit të Përgjithshëm Solana dheMinistrit të Jashtëm rus Primakov çuan te marrëveshja rreth një dokumenti nismëtar. “Akti Themelues mbi Marrëdhëniet e Ndërsjella, Bashkëpunimin dheSigurinë midis NATO-s dhe Federatës Ruse” u nënshkrua në Paris më 27 maj1997 nga Krerët e Shteteve dhe Qeverive të Aleancës së Atlantikut të Veriut,Sekretsarit të Përgjithshëm të NATO-s dhe Presidentit të Federatës Ruse.

Akti Themelues është shprehje e një angazhimi të qëndrueshëm, të ndërmarrë në nivelin më të lartë politik, për të punuar bashkë për të ndërtuarnjë paqe të përhershme dhe gjithëpërfshirëse në rajonin e Evro-Atlantikut. Ajo krijon kornizën për një partneritet të ri të sigurisë dhe për ndërtimin eEvropë stabile, paqësore dhe të pandarë. Ajo angazhon Aleancën dhe Rusinëqë të farkojnë një relacion më të ngushtë, jo vetëm për interesin e vetë atyre,por edhe për interesin më të gjerë të të gjitha shteteve të tjera në regjionin eEvro-Atlantikut.

Preambula e dokumentit shtron kontekstin historik dhe politik të marrëdhënieve NATO-Rusi, duke përkujtuar transformimin fundamental që tëdyja NATO dhe Rusia e kanë kaluar që nga ditët e Luftës së Ftohtë. Katër seksionet e dokumentit skicojnë parimet dhe mekanizmat që udhëheqinpartneritetin midis NATO-s dhe Rusisë.

Seksioni I paraqet parimet udhëzuese mbi të cilat bazohet partneritetiNATO-Rusi. Seksioni II krijon një forum të ri për zbatimin e konsultimit dhebashëkpunimit sipas Aktit Themelues: Këshillin e Përbashkët të PërhershëmNATO-Rusi (PJC) Seksioni III parashtron fushat për konsultim dhebashkëpunim. Seksioni IV mbulon çështje politike-ushtarake, duke përfshirëpërsëritjen e angazhimit politik të shteteve anëtare të NATO-s se ato nuk kanë

83

“synim, as plan, as arsye” të dislokojnë armë bërthamore në territorin e anëtarëve të rinj të Aleancës.

Marrë në tërësi, Akti Themelues paraqet një angazhim reciprok për tëndihmuar ndërtimin së bashku të një kontinenti stabil, paqësor dhe të pandarëmbi bazën e partneritetit dhe të interesit të ndërsjellë.

Këshilli i Përbashkët i Përhershmë NATO-RusiKëshilli i Përbashkët i Përhershëm NATO-Rusi (PJC) u takua për herë të

parë më 18 korrik 1997 dhe shumë shpejt u bë pika qëndrore për ndërtimin ebesimit, për tejkalimin e keqpërceptimeve, dhe për zhvillimin e një mostrebashkëpunimi dhe konsultimesh të rregullta.

PJC takohet një herë në muaj në nivel Ambasadorësh dhe përfaqësuesishushtarakë dhe dy herë në vit në nivel Ministrash për Punë të Jashtme dhe tëMbrojtjes, si dhe në nivel të Shefave të Shtabeve apo Shefave të Mbrojtjes.Mund të takohet poashtu në nivel të Krerëve të Shtetit dhe Qeverisë.

Më 18 mars 1998, Federata Ruse formalisht themeloi Misionin e saj pranëNATO-s dhe caktoi një Përfaqësues Senior Ushtarak si pjesë integrale tëMisionit të saj, për të lehtësuar bashkëpunimin ushtarak dhe të atij që lidhet membrojtjen.

Në tri vitet e para të ekzistencës së tij, PJC adresoi një gamë të gjerëtemash me interes të drejtpërdrejtë për të dyja palët. Midis tyre ishin:

• situata në ish-Jugosllavi;

• takimet e Përfaqësuesve Ushtarakë nën kujdesin e PJC-së;

• masat për çuarjen më tej të bashkëpunimit, transparencës dhe besimitmidis NATO-s dhe Rusisë;

• kontributi nga NATO dhe Rusia dhe roli i PJC-së për arkitekturën e sigurisë së regjionit të Evro-Atlantikut;

• përpjekjet politike dhe të mbrojtjes kundër përhapjes së armatimeve tëshkatërrimit në masë;

• çështjet e armëve bërthamore;

• strategjitë dhe doktrinat e NATO-s dhe Rusisë;

• paqeruajtja;

• çarmatimi dhe kontrolli i armëve;

• gjurmimi dhe shpëtimi në det;

84

• ritrajnimi i oficerëve ushtarakë;

• luftimi i terrorizmit ndërkombëtar;

• bashkëpunimi shkencor që lidhet me mbrojtjen;

• çështjet e mjedisit që lidhen me mbrojtjen;

• planifikimi i emergjencës civile dhe ndihma në rast katastrofe.

Nën ombrellën politike të PJC-së doli një rrjet i ngushtë i grupevepunuese, të mbledhjeve të ekspertëve, të projekteve të përbashkëta dhe kontaktet në nivel shtabesh për të vazhduar dhe zbatuar konsultimet e vetë PJC-së.

Konflikti i Kosovës

Derisa situata në Kosovë po keqësohej gjatë vitit 1998, NATO dhe Rusiapërdorën në masë të plotë mekanizmin e PJC-së për t’u konsultuar rrethkrizës. Në qershor të vitit 1998, PJC u takua në nivel Ministrash të Mbrojtjesdhe denoi përdorimin masiv dhe disproporcional të forcës nga Beogradi si dhesulmet e dhunshme nga ekstremistët kosovarë. Ministrat rikonfirmuan vendosmërinë e tyre t’u kontribuonin përpjekjeve ndërkombëtare për zgjidhjene krizës.

Në vjeshtë të vitit 1998, NATO dhe Rusia, të dyja shprehën mbështetje përpërpjekjet diplomatike për të siguruar një zgjidhje politike dhe për të shmangurnjë katastrofë humanitare, dhe theksuan nevojën për përfillje të mënjëhershme, të plotë dhe të pakthyeshme të Rezolutave relevante tëKëshillit të Sigurimit të OKB-së. Derisa situata vazhdonte të keqësohej në fillim të vitit 1999, NATO e informoi Rusinë rreth vendimit të saj që të nxirrteUrdhërin e Aktivizimit për një përgjigje të kufizuar ajrore dhe për operacion ajrornë faza për të ndihmuar t’i jepej fund situatës së padurueshme humanitare nëKosovë dhe për të mbështetur përpjekjet që synonin një zgjidhje politike. Më 30 janar 1999, Këshilli i Atlantikut të Veriut lëshoi një vërejtje për qeverinëe Beogradit se nëse nuk do të përmbusheshin kërkesat e bashkësisë ndërkombëtare NATO do të ndërmirrte çfarëdo masash të nevojshme për tëshmangur një katastrofë humanitare.

Rusia nuk ndante pikëpamjen e Aleatëve rreth përdorimit të mundshëm tëforcës ushtarake për t’i dhënë fund konfliktit dhe për të sjellë në fuqi kërkesate bashkësisë ndërkombëtare që reflektoheshin nga Rezolutat relevante tëKëshillit të Sigurimit të OKB-së. Megjithatë, në shkurt të vitit 1999, si NATOashtu dhe Rusia theksuan mbështetjen e tyre të plotë për bisedat e paqes qëu mbajtën në Rambuje. Më 23 mars, kur bisedimet dështuan dhe kur të gjitha

85

avenitë diplomatike për t’i dhënë fund konfliktit ishin shterruar, NATO vendosise nuk kishte alternativë përveç përdorimit të forcës.

Kur filluan goditjet ajrore të NATO-s mbi Kosovë, Rusia përkohësishtpezulloi konsultimin dhe bashkëpunimin në kuadër të PJC-së. Pa u tërhequrformalisht nga Akti Themelues, Rusia poashtu ndërpreu pjesëmarrjen nëtakimet e Këshillit për Partneritet të Evro-Atlantikut dhe largoi dy oficerët përinformim të NATO-s nga Moska. Mirëpo, bashkëpunimi ushtarak në Bosnjë eHercegovinë vazhdonte.

Fill pas nënshkrimit të Marrëveshjes Teknike Ushtarake nga NATO dhekomandantët ushtarakë jugosllavë më 9 qershor 1999 dhe pas Rezolutës 1244të OKB-së më 12 qershor, u themelua baza për një prani ndërkombëtare nëKosovë (KFOR). Pjesëmarrja e Rusisë në KFOR qe bërë e mundshme menënshkrimin e një marrëveshjeje të ndarë në Helsinki. Forca e integruar u bëoperacionale ndërsa forcat serbe po tërhiqeshin nga provinca dhe puna përrestaurimin e paqes dhe stabilitetit po fillonte. Sot, Rusia kontribuon 3 250trupa në forcën e Kosovës prej 43 000 trupave.

Rifillimi dhe zgjerimi i bashkëpunimit NATO-Rusi

Takimet mujore të PJC-së rifilluan, por Rusia kufizoi agjendën në temat qëlidheshin me Kosovën. E angazhuar, nga ana e saj, për bashkëpunim e plotësiç parashihet me Aktin Themelues NATO-Rusi, NATO kërkonte me ngulm ngaRusia të rifillonte bashkëpunimi i gjithmbarshëm, siç ishin pajtuar meProgramin e Punës së PJC-së më 1999.

Ky do të ishte një proces gradual. Kur Sekretari i Përgjithshëm i NATO-sLordi Robertson vizitoi Moskën më 16 shkurt 2000, pas ftesës nga Rusia, ulëshua një deklaratë e përbashkët në të cilën NATO dhe Rusia u pajtuan tëktheheshin gradualisht te bashkëpunimi i gjerë në bazë të Aktit Themelues.Takimet e PJC-së që pasuan pas kësaj vizite përsëri kishin një agjendë më tëgjerë. Në veçanti, këmbimet e sinqerta dhe të hapura mbi strategjitë dhe doktrinat ushtarake gjegjëse kanë treguar rolin që mund të luajë PJC në heqjen e keqpërceptimeve dhe në shtimin e transparencës dhe besimit.

Në Florencë në maj të vitit 2000, Ministrat e Jashtëm të NATO-s dhe Rusiau pajtuan ta intensifikonin më tej dialogun në PJC dhe të kërkoninbashkëpunim të përmirësuar mbi një gamë të gjerë çështjesh. Aprovuan njëProgram Pune të PJC-së për kohën e mbetur të vitit 2000 dhe konfirmuan pajtimin rreth themelimit të një Zyre për Informim të NATO-s në Moskë siçparashihej me Aktin themelues. Në Florencë, Rusia poashtu rifilloi pjesëmarrjen në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik. Në një takim në nivelMinistrash të Mbrojtjes në qershor të vitit 2000, Ministri rus i Mbrojtjes Sergejev,

86

në një rezonancë të pikëpamjes së vendeve të NATO-s, deklaroi se nuk kishtealternativë ndaj bashkëpunimit NATO-Rusi. Deklarata e lëshuar në fund tëtakimit gjithashtu njihte rolin e rëndësishëm të partneritetit për stabilitet dhe siguri në rajonin e Evro-Atlantikut. U shënua pajtim për intensifikimin e dialogutdhe bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes dhe atë ushtarake mbi bazën einteresit të përbashkët, të reciprocitetit dhe transparencës, ashtu siç ishteshtruar në Aktin themelues.

Situata në Kosovë, dhe vendosmëria e përbashkët e NATO-s dhe Rusisëpër të siguruar zbatimin e plotë të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së, mbeti lartë në agjendën e Këshillit të Përbashkët të Përhershëm. U lëshuan vërejtje të forta kundër akteve të provokimit apo përpjekjeve të tjerapër të prishur procesin e paqes në regjion dhe u veneruan pikëpamje gjithnjëe më të afërta rreth situatës në Ballkan.

Në takimin Ministror të PJC-së në dhjetor të vitit 2000, NATO dhe Rusiarikonfirmuan angazhimin e tyre për të ndërtuar, në kuadër të PJC-së, një partneritet të fortë, të barabartë në interes të sigurisë dhe stabilitetit në rajonine Evro-Atlantikut. Ministrat këmbyen letra rreth themelimit të Zyrës përInformim të NATO-s në Moskë. Ata gjithashtu aprovuan një Program Puneambicioz për vitin 2001, i cili përfshinte pika të reja premtuese, siç ështëbashkëpunimi në fushën e gjurmimit dhe shpëtimit në det dhe të reformës sëmbrojtjes. Ministrat e Mbrojtjes gjithashtu u pajtuan të fillonin konsultimet rrethhapjes së Misionit për Ndërlidhje Ushtarake të NATO-s në Moskë.

Kundrejt sfondit të dialogut të shtuar dhe të bashkëpunimit të përmirësuar,Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson vizitoi përsëri Moskën prej19 - 21 shkurt 2001. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe lidershipi rus morënqëndrim pozitiv rreth asaj që ishte arritur gjatë vitit të mëparshëm dhe diskutuan sesi mund të rrahej në mënyrë më efektive potenciali i AktitThemelues. Gjatë vizitës, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s e inauguroi zyrtarisht Zyrën për Informim të NATO-s në Moskë, e cila pritet të kontribuojëndjeshëm në sferën e kuptimit publik të NATO-s dhe të marrëdhënieve nëzhdrivillim midis NATO-s dhe Rusisë.

Prospektet e ardhme

Bashkëpunimi i SFOR-it dhe KFOR-it janë shembuj kumbues sesi NATOdhe Rusia mund të jenë në interaksion të suksesshëm për të arritur synime tëpërbashkëta. Ato kanë dhënë indikacione se do të vazhdojnë të punojnë sëbashku ngushtësisht në terren, si në Bosnjë e Hercegovinë ashtu dhe nëKosovë.

87

Ato gjithashtu përballen me sfida të panumërta të përbashkëta të sigurisënë fusha të tjera. Puna së bashku për t’i adresuar këto sfida është në interesine të dyja palëve dhe kontribuon në forcimin e mëtejshëm të bazës së besimittë ndërsjellë që është qenësor për paqen dhe stabilitetin në rajonin e Evro-Atlantikut5.

PARTNERITETI I NATO-S ME UKRAINËN

Një vizitë Ukrainës nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në mars të vitit 2000injektoi një shysë të re në Partneritetin Distinktiv midis NATO-s dhe Ukrainëstë themeluar në Madrid në korrik të vitit 1997.

Takimi në Kijev i Komisionit NATO-Ukrainë - i pari i këtij organi, që drejton Partneritetin, i cili po takohej në Ukrainë - ishte një rast për 19Aleatët dhe Ukrainën të vështronin bashkëpunimin e gjithëmbarshëm. U përshëndet si hap i rëndësishëm për sjelljen më afër të Ukrainës ndajbashkësisë dhe kombeve të Evro-Atlantikut.

Nënshkrimi i Kartës mbi Partneritetin Distinktiv në Madrid më 1997 bartibashkëpunimin midis NATO-s dhe Ukrainës në një rrafsh të ri dhe i dha njohjeformale rëndësisë së një Ukraine të pavarur, stabile dhe demokratike përEvropën në tërësi.

Karta është në vijë me strategjinë e deklaruar të Ukrainës për rritjen e integrimit të saj në strukturat evropiane dhe transatlantike. Është bazë mbi tëcilën NATO dhe Ukraina pajtohen të konsultohen në kontekstin e sigurisë dhestabilitetit Evro-Atlantik dhe në fushat siç janë parandalimi i konfliktit, menaxhimi i krizës, mbështetja e paqes dhe operacionet humanitare.

Seminaret, takimet e grupeve të përbashkëta të punës dhe të programevetë tjera bashkëpunuese janë fokusuar në fusha si reforma e mbrojtjes dhe riformësimi i establishmentit të mbrojtjes, të marrëdhënieve civile-ushtarake, tëbuxhetimit dhe planifikimit të resurseve. Janë mbajtur gjithashtu Seminare tëritrajnimit të personelit të pensionuar ushtarak dhe të zvogëlimit dhe konvertimit ushtarak.

Puna e përbashkët në planifikimin e emergjencës civile dhe në gatishmërinë për raste katastrofash është gjithashtu një fushë kryesore e

88

5 Në dhjetor të vitit 2000, Ministrat e Jashtëm të PJC-së miratuan një Program Pune ambicioz përvititn 2001, duke përfshirë bashkëpunimin në fushën e gjurmimit dhe shpëtimit në det, të konsideruar nga të dyja palët si një nga anët më premtuese të interaksionit praktik të së ardhmesmidis NATO-s dhe Rusisë.

bashkëpunimit me përfitime të drejtpërdrejta praktike për Ukrainën. Një Memorandum i Mirëkuptimit mbi planifikimin e emergjencës civile ështëkonkluduar në dhjetor të vitit 1997, që mundëson bashkëpunimin në këtëfushë. Një stërvitje për ndihmë në rast katastrofe është planifikuar pastaj përshtator të vitit 2000, në regjionin e Ukrainës Transkarpatia, për të testuar procedurat e ndihmës humanitare në rast të vërshimeve të mëtejshme6.

Fusha të tjera të forta të bashkëpunimit janë fusha shkencore, në të cilënNATO e ka mbështetur bashkësinë shkencore të Ukrainës përmes granteve;aspektet ekonomike të sigurisë; dhe trajnimi. Në këtë kontekstin e fundit NATOka lansuar një program të mësimit të gjuhës së huaj për deri në 100 oficerëushtarakë të Ukrainës.

Qendra për Informim dhe Dokumentacion e NATO-s e hapur nga Sekretarii Përgjithshëm i NATO-s në maj të vitit 1997 është bërë pikë qëndrore përaktivitete të informimit për t’i shpjeguar publikut ukrainas përfitimet ePartneritetit Distinktiv me NATO-n. Qendra është e para e tillë të jetë hapur nëcilindo vend Partner të NATO-s. Që atëherë ka luajtur rol të rëndësishëm nëshpjegimin e politikës së Aleancës dhe në tejkalimin e keqperceptimeve.

Në dhjetor të vitit 1998 u nënshkrua një Memorandum i Mirëkuptimit, që umundësonte dy Oficerëve të Ndërlidhjes të NATO-s të stacionoheshin në Kijevpër të lehtësuar pjesëmarrjen e plotë të Ukrainës në Partneritetin për Paqe.Zyra e NATO-s për Ndërlidhje u themelua më 1999, e cila lehtëson kontaktetmidis NATO-s dhe agjencive civile dhe ushtarake të involvuara në pjesëmarrjen e Ukrainës në Partneritetin për Paqe dhe në zbatimin e Planit tëPunës NUC.

Zhvillime të tjera pozitive përfshijnë ratifikimin më 1 mars 2000 ngaParlamenti ukrainas të Marrëveshjes së Statusit të Forcave (SOFA) nëPartneritetin për Paqe dhe të protokolit të saj shtesë. Ky zhvillim duhet tëlehtësojë pjesëmarrjen e shtuar ukrainase në Partneritetin për Paqe.Parlamenti gjithashtu dha aprovimin e tij të përfilljes nga Ukraina të Traktatit tëQiejve të Hapur, duke i dhënë një kontribut të rëndësishëm transparencës nëkontrollin e armëve.

89

6 Transkarpatia 2000 u mbajt në kornizën e programit të Partneritetit për Paqe nga 20-28 shtatori2000. Ngërtheu ekipet në përgjigje të katastrofave nga Bellorusia, Kroacia, Hungaria, Moldavia,Polonia, Rumania, Sllovakia, Suedia, Zvicra dhe Ukraina si dhe pjesëmarrjen e Zyrës së OKB-sëpër Koordinimin e Punëve Humanitare. Skenarët e Përgjigjës në Katasrofa që u stërvitën kapningjurmimin dhe shpëtimin, mbështetjen e jetës dhe kujdesin mjekësor, pastrimin e ujit dhe pastrimine kontaminimit në lumenj, si dhe situatat e akcidenteve hekurudhore që involvojnë derdhje toksike.Në pranverën e hershme të vitit 2001, ky mekanizëm është testuar kur vërshimet përsëritura nëTranskarpatia krijuan nevojën për një përgjigje të koordinuar.

Evolucioni i relacionit të NATO-s me Ukrainën

Marrëdhëniet e NATO-s me Ukrainën filluan të zhvilloheshin së shpejtipasi vendi arriti pavarësinë më 1991. Ukraina menjëherë iu bashkua Këshillittë Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NAAC), dhe u bë pjesëmarrëse aktive.Iu bashkua Programit të Partneritetit për Paqe më 1994, dhe ishte ndëranëtaret themeluese në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik që zëvendësoiNACC-në në maj të vitit 1997.

Kur Presidenti Kuçma vizitoi NATO-n më 1 qershor 1995, ai sinjalizoidëshirën e vendit të tij që t’i ngritnin marrëdhëniet NATO-Ukrainë në një niveltë ri. Tre muaj më vonë, më 14 shtator 1995, Ministri i Jashtëm Udovenko vizitoi NATO-n për të pranuar formalisht Programin Individual të PartneritetitUkrainas të PfP-së dhe për të mbajtur diskutime me Këshillin e Atlantikut tëVeriut mbi çështje që lidheshin me sigurinë evropiane. Një Deklaratë Shtypi epërbashkët u lëshua, e cila pasqyronte parimet e përgjithshme të marrëdhënieve NATO-Ukrainë në kontekstin e Partneritetit për Paqe dhe nëfushat e tjera.

Takime të mëtejshme nivelesh të ndryshme u mbajtën në vitet 1996 dhe1997. Një Mision Ukrainas në NATO, duke përfshirë një përfaqësues ushtarak,siç është themeluar edhe përfaqësimi ukrainas në Celulën e Koordinimit tëPartneritetit (PCC) ngjitur me shtabin e SHAPE në Mons të Bëlgjikës. Në përputhje me vendimin e marrë nga Komisioni NATO-Ukrainë në takimin etij në Luksemburg në maj të vitit 1998, një Oficer i NATO-s i Ndërlidhjes u caktua pastaj në Kijev për të lehtësuar pjesëmarrjen e plotë të Ukrainës nëPartneritetin për Paqe dhe për të shtuar bashkëpunimin midis autoriteteveushtarake të NATO-s dhe të Ukrainës në përgjithësi. Ukraina mbetet një pjesëmarrëse aktive në PfP dhe nën patronazhin e saj janë mbajtur një numërstërvitjesh të PfP-së në territorin e saj. Ratifikimi i Marrëveshjes së Statusit tëForcave të Partneritetit për Paqe (SOFA) nga parlamenti ukrainas e ka bërë tëmundshme që ky potencial, duke përfshirë edhe përdorimin e Qendrës së repër Trajnim Javoriv në Ukrainën Perëndimore, të shftytëzohet edhe më tej.

Ukraina u ka dhënë kontribute të ndjeshme aktiviteteve ndërkombëtare tëpaqeruajtjes. Ka dhënë një batalion këmbësorie prej 550 vetash për ForcënImplementuese në Bosnjë (IFOR) të prirë nga NATO, pas arritjes sëMarrëveshjes për Paqe të Dejtonit. Ngjashëm, ajo mori pjesë në Forcën eStabilizimit (SFOR) që zëvendësoi IFOR-in, duke dhënë një batalion tëmekanizuar të këmbësorisë dhe një eskuadron helikopterësh që involvojnërreth 400 veta. Edhe pse nuk i kontribuon më SFOR-it, Ukraina është kontribuese e Forcës së Kosovës (KFOR) të prirë nga NATO dhe poashtu kamarrë pjesë në Task Forcën Policore Ndërkombëtare dhe në forcën e OKB-sënë Sllavoninë Lindore.

90

Karta për një Partneritet DistinktivNë kohën e Takimit të Samitit të Krerëve të Shteteve dhe Qeverive të

NATO-s në Madrid në korrik të vitit 1997, liderët e NATO-s dhe Presidentiukrainas Kuçma nënshkruan një “Kartë për një Partneritet Distinktiv midisNATO-s dhe Ukrainës”, e cila ishte inicuar disa javë më parë, në Sintra tëPortugalisë. Me nënshkrimin e Kartës, vendet anëtare të NATO-s ripohuanmbështetjen e tyre për sovranitetin dhe pavarësinë e Ukrainës, si dhe përintegritetin e saj territorial, zhvillimin demokratik, prosperitetin ekonomik dhestatusin si vend pa armë bërthamore, dhe për parimin e pandryshueshmërisësë kufijve. Këto konsiderohen nga Aleanca si faktorë kyçë të stabilitetit dhe tësigurisë në Evropën Qendrore dhe Lindore dhe në kontinent në tërësi.

Vendimi i Ukrainës për të mbështetur zgjatjen e pacaktuar të Traktatit mbiMospërhapjen e Armëve Bërthamore (NPT) dhe kontributi i saj për tërheqjendhe çmontimin e armëve bërthamore të bazuara në territorin e saj janëmirëpritur ngrohtësisht nga NATO. Sigurimet e dhëna Ukrainës, si shtet paarmë bërthamore palë e NPT-së, nga të gjitha pesë shtetet me armëbërthamore që janë palë të Traktatit poshtu janë konsideruar si faktorë tërëndësishëm.

Përpos Memorandumit të Mirëkuptimit mbi Planifikimin e EmergjencësCivile dhe të Gatishmërisë për Katastrofa, të nënshkruar midis NATO-s dheUkrainës më 16 dhjetor 1997, e cila themeloi planifikimin e emergjencës civilesi fushë kryesore të bashkëpunimit, programe të tjera bashkëpunimi mbulojnënjë gamë të gjerë temash. Konsultimi dhe bashkëpunimi mbahen, përmes seminareve të përbashkëta, në shumë fusha të ndryshme, duke përfshirë marrëdhëniet civile-ushtarake; kontrollin demokratik të forcavetë armatosura dhe reformën ukrainase të mbrojtjes; konvertimin e mbrojtjes;bashkëpunimin ushtarak NATO-Ukrainë dhe ndëroperueshmërinë; trajnimin dhe stërvitjet ushtarake; aspektet ekonomike të sigurisë, çështjet shkencore dhe teknologjike; çështjen e sigurisë së mjedisit duke përfshirë sigurinë bërthamore; gjurmimin e hapësirës ajrore dhe të zhvillimit;dhe koordinimin civil-ushtarak për menaxhimin dhe kontrollin e trafikut ajror.Një Grup i Përbashkët Punues NATO-Ukrainë (JWG) mbi Reformën eMbrojtjes është themeluar për të ndjekur përpjekjet e mëtejshme në këtë fushë.

Komisioni NATO-UkrainëKëshilli i Atlantikut të Veriut takohet në periudha të rregullta me

përfaqësuesit e Ukrainës, zakonisht jo më pak se dy herë në vit, në forumin ethemeluar nga Karta të quajtur Komisioni NATO-Ukrainë. Roli i Komisionitështë të vlerësojë zbatimin e Kartës dhe për të diskutuar mënyrat për të përmirësuar apo për të zhvilluar më tej bashkëpunimin.

91

Një Takim Samiti NATO-Ukrainë u majt në Uashington në prill të vitit 1999dhe, në mars të vitit 2000, Komisioni NATO-Ukrainë u takua për herë të parënë Kijev. Komiteti Politik i NATO-s e ka vizituar Ukrainën tri herë midis viteve1997 dhe 2000 dhe ka mbajtur një larmi konsultimesh dhe këmbimesh informacioni në Kijev dhe në qytete të tjera të Ukrainës.

Prospektet e ardhmeZhvillimet pozitive të përshkruara më lartë kanë ndihmuar të themelohet

një bazë e fortë për bashkëpunimin e ardhshëm dhe ato janë indikative përfushat në të cilat tashmë është arritur përparim. Pjesëmarrja e fuqishme nëPfP, e cila ngërthen programe të aktiviteteve praktike që lidhen me mbrojtjennë të cilat marrin pjesë shumë vende të NATO-s dhe vende Partnere, i mundëson Ukrainës ta masë establishmentin e mbrojtjes së saj kundruallatyre të fqinjve të saj evropianë dhe të themelojë më me efektivitet rolin e sajnë sigurinë evropiane. Pjesëmarrja e Ukrainës në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC) gjithashtu i kontribuon këtij procesi.

DIALOGU MESDHETAR I ALEANCËS

Dialogu Mesdhetar është pjesë integrale e qasjes bashkëpunuese tëAleancës ndaj sigurisë dhe bazohet mbi pranimin se siguria në gjthë Evropënështë e lidhur ngusht me sigurinë dhe stabilitetin në regjionin e Mesdheut.

Dialogu nisi më 1994. Fillimisht gjashtë vende iu bashkuan Dialogut,gjegjësisht Egjipti, Izraeli, Jordani, Mauritania, Maroku dhe Tunisi. Algjeria u bëpjesëmarrëse në shkurt të vitit 2000. Dialogu synon krijimin e marrëdhënievetë mira dhe të mirëkuptimit më të mirë të ndërsjellë kudo në Mesdhe, si dheçuarjen më tej të sigurisë dhe stabilitetit regjional. Mundëson diskutime politike me vendet pjesëmarrëse. Puna e tij organizohet përmes një ProgramiPune vjetor që fokusohet mbi bashkëpunimin praktik në fushat e sigurisë dheato që lidhen me mbrojtjen, në fushën e informimit, të planifikimit tëemergjencës civile dhe të shkencës.

Dialogu plotëson iniciativa të tjera të lidhura por të ndryshme ndërkombëtare nën kujdesin e Bashkimit Evropian (BE) dhe Organizatës përSiguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE).

Aktivitetet marrin forma të ndryshme, duke përfshirë ftesat për pjesëmarrës nga vendet e Dialogut për të marrë pjesë në kurse në Shkollën eNATO-s në Oberamergau të Gjermanisë dhe në Kolegjin e Mbrojtjes të NATO-s në Romë. Kurset e tilla mbulojnë çështje të paqeruajtjes; të kontrollimittë armëve; të mbrojtjes së mjedisit; të bashëkpunimit civil-ushtarak për

92

planifikimin e emergjencës civile; dhe të bashkëpunimit në sigurinë evropiane.Një numër stipendionesh ndërkombëtare për punë kërkimore poashtu janëvënë në disponim për gjurmues nga vendet e Dialogut.

Në parim, aktivitetet brenda Dialogut bëhen në bazë të vetë-financimit.Ndërkaq, Aleatët mund të vendosin - mbi bazën rast-për-rast - t’i shqyrtojnëkërkesat për ndihmë financiare në mbështetje të pjesëmarrjes së partnerëvëmesdhetarë në Dialog. Niveli i pjesëmarrejs ndryshon nga vendi në vend.

Në Samitin e Uashingtonit në prill të vitit 1999, liderët e Aleancës vendosën të shtojnë që të dyja, dimensionet politike dhe praktike të Dialogut.Midis tjerash kjo do të krijonte mundësi të mëtejshme për diskutim dhe përforcimin e bashkëpunimit në fusha ku NATO mund të sjellë vlerë të shtuar. Kjo vlen veçanërisht për fushën ushtarake, dhe për fushat e tjera ku vendet eDialogut kanë shprehur interesim.

Evolucioni i Dialogut Mesdhetar

Dialogu Mesdhetar e ka origjinën e vet në deklaratën e Samitit të Brukselittë janarit të vitit 1994. Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s iu referuanzhvillimeve pozitive në Procesin e Paqes së Lindjes së Mesme si “hapje errugës për të shqyrtuar masat për të çuar më tej dialogun, mirëkuptimin dhendërtimin e besimit midis vendeve në regjion” dhe inkurajuan “të gjitha përpjekjet që çojnë drejt forcimit të stabilitetit regjional”. Në takimin e tyre nëdhjetor të vitit 1994 Ministrat e Jashtëm të NATO-s shprehën gatishmërinë etyre “për të vënë kontakte, mbi bazën rast-për-rast, midis Aleancës dhevendeve jo-anëtare me pikëpamje të dhënies së kontributit për forcimin e stabilitetit regjional”. Për këtë qëllim, ata drejtuan Këshillin në Sesion tëPërhershëm “të vazhdojë ta rishikojë situatën, të zhvillojnë detajet e dialogut tëpropozuar dhe të inicojnë kontaktet e duhura paraprake”. Kjo rezultoi, në shkurttë vitit 1995, në ftesa për Egjiptin, Izraelin, Mauritaninë, Marokun, dhe Tunisinpër të marrë pjesë në një Dialog me NATO-n. Një ftesë i është derguarJordanit në nëtor të vitit 1995, dhe Algjerisë në shkurt të vitit 2000.

Qëllimi i Dialogut është t’u kontribuojë sigurisë dhe stabilitetit në Mesdhe,të arrihet një mirëkuptim më i mirë i ndërsjellë, dhe të korrigjohen keqperceptimet rreth NATO-s midis vendeve të Dialogut Mesdhetar. Bazohet në pranimin se siguria në Evropë është e lidhur ngusht me sigurinëdhe stabilitetin në Mesdhe dhe se dimensioni mesdhetar është një nga komponentet e arkitekturës së sigurisë evropiane.

Dialogu është progresiv, dhe në parim bazohet mbi relacionet bilateralemidis secilit vend pjesëmarrës dhe NATO-s. Mirëpo ai lejon takime multilateralembi bazën rast-për-rast. U ofron të gjithë partnerëve Mesdhetarë të njëjtën

93

bazë për diskutim dhe për aktivitete të përbashkëta dhe synon përforcimin epërpjekjete të tjera ndërkombëtare që involvojnë vendet e Dialogut Mesdhetar,si ato të ndërmarra nga procesi i Barcelonës7, procesi i paqes për Lindjen eMesme dhe të OSBE-së, pa i dyfishuar përpjekjet e tilla apo pa synuar të krijohet një ndarje pune.

Dialogu Mesdhetar përbëhet nga një dialog politik i kombinuar me pjesëmarrje në aktivitete të veçanta.

Dialogu politik përbëhet nga diskutime të rregullta bilaterale. Këto ofrojnëmundësi për brifingje të gjata rreth aktiviteteve të NATO-s, duke përfshirë programet e saj të shtrirjes së ndihmës dhe të partneritetit, adaptimin e saj tëbrendshëm dhe qasjen e saj të përgjithshme ndaj ndërtimit të strukturave tëbashkëpunimit të sigurisë. Nga ana e tyre, vendet e Dialogut Mesdhetar ftohent’i ndajnë pikëpamjet e tyre me NATO-n rreth stabilitetit dhe sigurisë nëregjionin e Mesdheut.

Vendet e Dialogut Mesdhetar janë ftuar të marrin pjesë në aktivitete tëveçanta siç janë shkenca, informimi dhe planifikimi i emergjencës, dhe të marrin pjesë në kurse në shkollat e NATO-s në fusha si paqeruajtja; kontrolli iarmëve dhe verifikimi; përgjegjësitë e forcave ushtarake sa i përket mbrojtjessë mjedisit; planifikimi i emergjencës civile; dhe bashkëpunimi i sigurisë evropiane të NATO-s. Pjesëmarrja në këto kurse është në bazë të vetë-financimit. Me qëllim të rritjes së transparencës, janë shtuar disa aktivitetenë fushën ushtarake.

Dialogu Mesdhetar i NATO-s ka evoluar me një hap të sigurt qëkur ështëlansuar më 1994. Samiti i Madridit i vitit 1997 i shtoi një drejtim të ri dhe mëdinamik duke themeluar Grupin e Bashkëpunimit Mesdhetar. Me këtë u krijuanjë forum që ngërthente shtetet anëtare Aleate drejtpërsëdretji në diskutimetpolitike me vendet e Dialogut, në të cilat mund të këmbeheshin pikëpamjet mbinjë sërë çështjesh relevante për situatën e sigurisë në Mesdhe, si dhe mbizhvillimin e ardhshëm të Dialogut.

94

7 Në nëntor të vitit 1995, 15 shtete anëtare të BE-së dhe vende jo-anëtare të Mesdheut (Algjeria,Qipro, Egjipti, Izraeli, Jordani, Libani, Malta, Maroku, Siria, Tunisi, Turqia dhe Autoriteti Palestinez)nënshkruan Deklaratën e Barcelonës e cila nxirrte në shesh kornizën e Partneritetit Evro-Mesdhetar(gjithashtu të njohur si Procesi i Barcelonës). Deklarata pasqyron tri qëllime kryesore:1. një partneritet politik dhe të sigurisë që synon krijimin e një fushe të përbashkët të sigurisë dhe stabilitetit; 2. një partneritet ekonomik dhe financiar të planifikuar të themelojë në fushë të përbashkët të prosperitetit; dhe 3. një partneritet social, kulturor dhe njerëzor për të rritur këmbimetmidis shoqatave civile dhe vendeve të involvuara. Procesi i Barcelonës parasheh themelimin erajonit plotësisht të lirë tregtar deri në vitin 2010.

INICIATIVA E NATO-S PËR EVROPËN JUG-LINDORE

Iniciativa e NATO-s për Evropën Jug-Lindore (SEEI) u lansua në Samitine Uashingtonit me qëllim që të çojë më tej bashkëpunimin regjional dhe sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë në regjion.

Iniciativa qe bazuar mbi 4 shtylla: një Forum Konsultativ mbi Çështje tëSigurisë në Evropën Jug-Lindore; një Grup Punues Ad Hok i hapur (AHWG)mbi Bashkëpunimin Regjional në Evropën Jug-Lindore nën kujdesin e EAPC-sënë Sesionin e Komitetit Politik; mjetet e punës së Partneritetit për Paqe; dheprogramet e synuaratë bashkëpunimit rreth sigurisë për vendet në regjion.

Forumi Konsultativ përfshinë vendet e NATO-s; gjashtë vende Partnere nëfqinjësinë e Evropës Jug-Lindore (Shqipërinë, Bullgarinë, Kroacinë, Rumaninë,ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë8, Slloveninë); dhe Bosnjë eHercegovinën. U takua fillimisht në nivel Samitit në margjinat e Samitit tëNATO-s në Uashington në prill të vitit 1999 dhe është takuar mëpastaj në nivelAmbasadorësh në shtabin e NATO-s në Bruksel.

EAPC-AHWG identifikoi ide për zhvillim të mëtejshëm për të nxiturbashkëpunimin regjional të cilat janë inkorporuar në një grup aktivitetesh tëmodeluara sipas aktiviteteve të kryera nën programin e Partneritetit për Paqetë NATO-s.

Metodologjia e programit të Partneritetit për Paqe është përdorur për tëadresuar një numër çështjesh që janë të rëndësishme për Evropën Jug-Lindore, duke përfshirë transparencën në planifikimin e mbrojtjes, menaxhimin e krizës dhe menaxhimin e mbrojtjes. Aktivitete të tilla si puna nëgrupe të vogla rreth këtyre temave janë planifikuar që të kenë fokus për gjithëregjionin. Disa udhëhiqen nga vendet pjesëmarrëse në regjion, të ndihmuaranga NATO, dhe të tjerat nga vetë NATO. Të planifikuara që të plotësojnë njëra-tjetrën, ato po ndihmojnë për ta nxitur stabilitetin përmes bashkëpunimitregjional dhe integrimit. Një Grup Koordinues i Sigurisë së Evropës Jug-Lindore është themeluar për të koordinuar projektet regjionale.

Një program plotësues i bashkëpunimit të caktuar të sigurisë meKroacinë, duke u ngritur mbi mekanizmat e PfP-së, është prezantuar në pranverë të vitit 2000. Kroacia iu bashkua Partneritetit për Paqe në maj të vitit2000. NATO ka poashtu një program të veçantë të bashkëpunimit të sigurisëme Bosnjë e Hercegovinën jashtë PfP-së, i cili poashtu plotëson aktivitetet etjera të Iniciativës së Evropës Jug-Lindore.

95

8 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

NATO gjithashtu po jep këshilla dhe ekspertizë rreth ritrajnimit të oficerëveushtarakë tepricë për shkak të reformave në strukturën e forcave në Bullgaridhe Rumani. Ky është një projekt i NATO-s që po kryhet në kuadër të Paktit tëStabilitetit për Evropën Jug-Lindore9, në bashkëpunim më Bankën Botërore,me financim të aranzhuar midis Bankës Botërore dhe vendeve të involvuara.Është prandaj një projekt që reflekton karakterin e ndërsjellë përforcues tëveprimeve ndërkombëtare dhe institucionale që po ndërmirren në këtë fushë.

96

9 Pakti i Stabilitetit është inicuar nga Bashkimi Evropian në maj të vitit 1999. Është miratuar pastaj nënjë konferencë ndërkombëtare të mbajtur në Këln më 10 qershor 1999 dhe u vendos nën kujdesine OSBE-së. Është planifikuar t’i kontribuojë paqes së qëndrueshme, prosperitetit dhe stabilitetit nëEvropën Jug-Lindore përmes aksionit koherent dhe të koordinuar, duke bashkuar vendet e regjionit,vendet e tjera të interesuara dhe organizatat që kanë aftësinë të kontribuojnë. Ai themelonmekanizma specifikë për të koordinuar përpjekjet e tyre të përbashkëta.

KAPITULLI 4

SIGURIA EVROPIANE DHE IDENTITETII MBROJTJES

Evolucioni i ESDI-së

Bashkëpunimi NATO-WEU

Marrëdhëniet NATO-BE

SIGURIA EVROPIANE DHE IDENTITETI IMBROJTJES (ESDI)

EVOLUCIONI I ESDI-SË

Aleanca angazhohet për përforcimin e shtyllës së saj evropiane përmeszhvillimit të një Sigurie Evropiane dhe Identiteti të Mbrojtjes (ESDI) efektive qëdo të mund tu përgjigjej kërkesave, dhe në të njëjtën kohë t’i kontribuojë sigurisë së Aleancës. Duke marrë përgjegjësi më të madhe për sigurinë e vet,vendet anëtare evropiane do të ndihmojnë të krijohet një relacion me i fortë dhemë i balancuar transatlantik që do ta forcojë Aleancën në tërësi.

Së këndejmi, në takimin e tyre në Uashington në prill të vitit 1999, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të Aleancës vunë në lëvizje punën në zhvillimin e mëtejmë të Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes.Diskutimet janë inicuar për të adresuar një numër aspektesh specifike, gjegjësisht:

• mjetet e sigurimit të zhvillimit të konsultimit efektiv të ndërsjellë, të bashkëpunimit dhe transparencës midis Bashkimit Evropian (BE) dheAleancës, mbi bazën e mekanizmave të themeluar midis NATO-s dheUnionit Evropian Perëndimor (WEU);

• pjesëmarrja e Aleatëve Evropianë që nuk janë në BE;

• aranzhmanet praktike për qasjen e BE-së te planifikimi i aftësive tëNATO-s dhe tek pasuritë dhe aftësitë e NATO-s.

Një pjesë qenësore e zhvillimit të ESDI-së është përmirësimi i aftësiveushtarake evropiane. Iniciativa e Aftësive Mbrojtëse të Aleancës (DCI), e lansuar në Uashington, është planifikuar për të siguruar efektivitetin e operacioneve të ardhsme shumëkombëshe në të gjitha misionet e NATO-s dhedo të luajë rol thelbësor në këtë proces. Objektivat që dalin në DCI dhe përpjekjet e BE-së për të forcuar aftësitë evropiane janë përforcues në mënyrëtë ndërsjellë.

Parimet që përbëjnë bazën për punën e ardhshme rreth ESDI-së, të parashtruara në Samititn e Uashingtonit dhe në takimet e mëpastajme, janë si në vijim:

• Aleanca e pranon këmbënguljen e Bashkimit Evropian për të pasurkapacitetin për veprim autonom ashtu që të mund të marrë vendime dhetë aprovojë aksion ushtarak aty ku Aleanca si tërësi nuk është eangazhuar.

99

• Derisa ky proces shkon përpara, NATO dhe BE duhet të sigurojnë zhvillimin e konsultimit të ndërsjellë efektiv, të bashkëpunimit dhe transparencës, duke i ngritur mbi mekanizmat që ekzisotjnë midisNATO-s dhe WEU-së.

• Liderët e Aleancës duartrokasin vendosmërinë e të dyja palëve, të anëtarëve të BE-së dhe të Aleatëve të tjerë Evropianë, për të marrëhapat e nevojshëm për të forcuar aftësitë e tyre mbrojtëse, sidomos përmisione të reja, duke shmangur dyfishimin e panevojshëm.

• Ata i japin rëndësi shumë të madhe sigurimit të involvimit më të plotë tëAleatëve, që nuk janë në BE, në operacionet në përgjigje të krizave tëprira nga BE, duke u ngritur mbi aranzhmanet konsultuese brendaWEU-së, duke vënë re gjithashtu interesimin e Kanadasë në pjesëmarrje në operacione të tilla nën modalitetet e duhura.

• Ata janë të vendosur se duhet të zhvillohen më tej vendimet e marra nëBerlin më 1996, duke përfshirë koceptin e përdorimit të pasurive tëndashme por jo të ndara të NATO-s dhe të aftësitë për operacione tëprira nga WEU.

Puna në këto aranzhmane, që do t’i respektojë kërkesat e operacionevetë NATO-s dhe koherencën të strukturës së saj komanduese, merret meçështje si:

• qasja e siguruar e BE-së ndaj aftësive të planifikimit të NATO-s nëgjendje të kontribuojë në planifikimin ushtarak për operacionet e priranga BE;

• presupozimi i disponueshmërisë për BE-në i aftësive të paraidentifikuara të NATO-s dhe pasurive të përbashkëta për përdorimnë operacionet e prira nga BE;

• idenfikimi i një game opcionesh komanduese evropiane për operacionete prira nga BE dhe zhvillimi i mëtejshëm i rolit të Zëvendës KomandantitSuprem të Forcave Aleate për Evropë, me qëllim që ai të marrë plotësisht dhe në mënyrë efektive përgjegjësitë e tij evropiane;

• adaptimi i mëtejshëm i sistemit të planifikimit të mbrojtjes për të inkorporuar më përgjithësisht disponueshmërinë e forcave për operacionet e prira nga BE.

Në fillim të viteve 1990, shumëkujt i dukej në Evropë dhe në Amerikën eVeirut se kishte ardhur koha për një ribalancim të raporteve midis dy palëve të

100

Atlantikut dhe për hapa konkretë që duhej të merreshin nga vendet anëtareevropiane për të marrë më shumë përgjegjësi për sigurinë e përbashkët dhembrojtjen. Vendet evropiane i hynë një procesi të planifikuar për të ofruar aftësitë vërtetë ushtarake evropiane pa dyfishimin e panevojshëm të strukturavekomanduese, të stafit të planifikimit dhe të pasurive ushtarake dhe aftësivetashmë të disponueshme brenda NATO-s, duke forcuar simultanisht kontributine tyre për misionet dhe aktivitetet e Aleancës. Një qasje e tillë është parë sipërgjigje ndaj të dyjave, dëshirës evropiane për të zhvilluar një Politikë tëPërbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë, dhe nevojës për një partneritet të balancuar midis vendeve anëtare të Aleancës të Amerikës së Veriut dhe atyreevropiane.

Zhvillimi i Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda NATO-sështë pjesë integrale e adaptimit të strukturave politike dhe ushtarake tëNATO-s. Në të njëjtën kohë, është një element i rëndësishëm i zhvillimit tëBashkësisë Evropane (BE). Që të dyja këto procese janë çuar përpara në bazëtë Traktateve të Mastrihtit të Bashkimit Evropian më 1991 dhe të Amsterdamitmë 1997, të deklaratave gjegjëse të bëra nga Unioni Evropian Perëndimor dheBashkimi Evropian, dhe të vendimeve të marra nga Aleanca në takime suksesive të Samitit të mbajtura në Bruksel më 1994, në Madrid më 1997, në Uashington më 1999, si dhe në takimet Ministrore të NATO-s.

Me Traktatin mbi Bashkimin Evropian, i cili u nënshkrua në Mastriht nëdhjetor të vitit 1991 dhe hyri në fuqi më 1 nëntor 1993, liderët e KomunitetitEvropian u pajtuan për zhvillimin e përbashkët të Politikës së Jashtme dhe tëSigurisë (CFSP) “duke përfshirë përkufizimin e një politike për mbrojtje të përbashkët e cila me kohë do të mund të çonte te mbrojtja e përbashkët”. Kjo marrëveshje përfshiu referencën bërë Unionit Evropian Perëndimor sipjesë integrale e zhvillimit të Bashkësisë Evropiane të krijuar nga Traktati; dhe një kërkese bërë WEU-së të elaborojë dhe zbatojë vendimet dhe veprimete Bashkësisë Evropiane që kishin implikime të mbrojtjes. Në takimin e WEU-së që u mbajt në Mastriht në dhjetor të vitit 1991 krahas takimit tëKëshillit të Evropës, shtetet Anëtare të WEU-së lëshuan një deklaratë duke upajtuar rreth nevojës për një siguri evropiane dhe identitet mbrojtjeje të vërtetëdhe për një përgjegjësi më të madhe evropiane në çështje të mbrojtjes.

Në janar të vitit 1994, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-smirëpritën hyrjen në fuqi të Traktatit të Mastrihtit dhe lansimin e BashkimitEvropian si mjet të përforcimit të shtyllës evropiane të Aleancës dhe të lejimittë anëtarëve evropianë të NATO-s që të japin një kontribut më koherent përsigurinë e të gjithë Aleatëve. Ata rikonfirmuan se Aelanca ishte forumi i qenësishëm për konsultim midis anëtarëve të saj dhe vendi për marrëveshjerreth politikës që mbështet angazhimet e sigurisë dhe të mbrojtjes të Aleatëvesipas Traktatit të Uashingtonit. Ata gjithashtu mirëpritën bashkëpunimin e

101

ngushtë dhe në rritje midis NATO-s dhe Unionit Evropian Perëndimor, të arriturnë bazë të parimeve të pajtuara të plotësuesisë dhe transparencës. Ata më tejbënë të ditur se qëndronin të gatshëm për t’i vënë në disponim WEU-së, për operacione të ndërmarra nga Aleatët evropianë duke ndjekur Politikën ePërbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë, pasuritë kolektive të Aleancës në bazëtë konsultimeve në Këshillin e Atlantikut të Veriut.

Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s drejtuan Këshillin e Atlantikuttë Veriut nga ekzaminimi sesi mund të zhvilloheshin dhe të adaptoheshin strukturat politike dhe ushtarake të Aleancës në mënyrë që të udhëhiqninmisionet e Aleancës, duke përfshirë paqeruajtjen, me më shumë efikasitet dhefleksibilitet; dhe për të reflektuar Sigurinë Evropiane dhe Identitetin e Mbrojtjesqë kishte zënë të shfaqej. Si pjesë e këtij procesi, u zhvillua koncepti i TaskForcace të Përbashkëta të Kombinuara (CJTFs). Koncepti CJTF, i përshkruarnë Kapitullin 12, synon të sjellë fleksibilitet të përmirësuar opeacional dhe tëlejojë dislokimin më fleksibil dhe më mobil të forcave të nevojshme për t’iupërgjigjur kërkesave të reja të të gjitha misioneve të Aleancës. Ishte menduar,ndër të tjera, të ofronte shtabe të ndashme por jo të ndara që do të mund tëfuteshin në punë nga Unioni Evropian Perëndimor.

Në takimet e tyre në Berlin dhe Bruksel në qershor të vitit 1996, Ministrate Jashtëm dhe të Mbrojtjes të NATO-s vendosën që Siguria Evropiane dheIdentiteti i Mbrojtjes duhej të ndërtoheshin brenda NATO-s, si pjesë qenësoree adaptimit të brendshëm të Aleancës. Kjo do t’u mundësonte të gjithëAleatëve evropianë të jepnin një kontribut më koherent dhe efektiv për misionetdhe aktivitetet e Aleancës. Do t’i lejonte të vepronin më vete sipas kërkesësdhe në të njëjtën kohë do të përforconte partneritetin transatlantik. Duke e shfrytëzuar plotësisht konceptin e Task Forcës së Përbashkët tëKombinuar, identiteti i forcuar evropian do të bazohej në parime të shëndoshaushtarake i mbështetur nga planifikimi i duhur ushtarak, dhe të do të lejonte krijimin e forcave ushtarakisht koherente dhe efektive të afta për të operuarnën kontrollin politik dhe drejtimin strategjik të WEU-së.

Në takimin e Samitit në Madrid në korrik të vitit 1997, Krerët e Shtetevedhe Qeverive të NATO-s mirëpritën hapat madhorë të bërë sa i përket krijimittë ESDI-së brenda Aleancës. Nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në Sesion tëPërhershëm u kërkua të kompletonte punën në këtë sferë me ekspeditet, në bashkëpunim me WEU-në.

BASHKËPUNIMI NATO-WEU

Si rezultat i vnedimeve për të zhvilluar ESDI-në brenda NATO-s, u bënëaranzhmane për t’u siguruar se adaptimi i mëtejshëm i Aleancës mbulonte të

102

gjitha aspektet e mbështetjes së NATO-s për operacion të prirë nga WEU. Këto përfshinin:

• marrjen parasysh të kërkesave të WEU-së në procedurat e reja të planifikimit të mbrojtjes së NATO-s për zhvillimin e forcave dhe të aftësive. WEU filloi t’i kontribuonte procesit të planifikimit të mbrojtjes sëAleancës më 1997 duke i sjellë mbështetje Udhëzimit Ministror të vitit1997 (shih Kapitullin 7);

• futja e procedurave për identifikimin e pasurive dhe të aftësive të NATO-s nga të cilat WEU mund të dëshironte të merrte me pajtiminin eKëshillit të Atlantikut të Veriut;

• themelimi i aranzhmaneve të komandës shumëkombëshe evropianebrenda NATO-s, të cilat do të mund të përdoreshin për të përgatitur,mbështetur, komanduar dhe udhëhequr një operacion nën kontrollinpolitik dhe nën drejtimin strategjik të WEU-së. (Sipas këtyre aranzhmaneve Ndihmës-Komandanti Suprem i Forcave Aleate përEvropë (Ndimës SACEUR) merr një rol të dalluar, si në kohët normaleashtu dhe në kontekstin e operacioneve të prira nga WEU, në relacionme forcat që do t’i viheshin në disponim WEU-së);

• futja e aranzhmaneve të konsultimit dhe të ndarjes së informacionit përtë ofruar koordinimin e nevojshëm gjatë gjithë operacionit të prirë ngaWEU të ndërmarrë me mbështetjen e NATO-s;

• zhvillimi i planifikimit ushtarak dhe i stërvitjeve për misione ilustrative tëWEU-së.

Në praktikë këto aranzhmane janë bërë për t’u siguruar se nëse paraqitetnjë krizë në të cilën WEU ka vendosur të intervenojë (kurse Aleanca ka zgjedhur të mos intervenojë), WEU do të mund të kërkonte përdorimin epasurive dhe të aftësive të Aleancës, mundësisht duke përfshirë edhe shtabine CJTF-së, për udhëheqjen e operacionit nën kontrollin e vet politik dhe drejtimin strategjik.

Pasuritë e kërkuara mund t’i viheshin pastaj në disponim WEU-së ngaNATO për t’i përdorur mbi bazën rast-për-rast. Kushtet për bartjen e tyre nëWEU, si dhe për monitorimin e përdorimit të tyre dhe për kthimin eventual apokërkimin e tyre pas, do të regjistroheshin në një marrëveshje të veçantë midisdy organizatave. Gjatë operacionit, NATO do të monitoronte përdorimin epasurive të saj dhe do të mbahej ndërlidhja e rregullt politike me WEU-në.Komandantët evropianë nga struktura komanduese e NATO-s do të mund tënominoheshin për të vepruar sipas protokolit politik të WEU-së. Pasuritë do t’iktheheshin NATO-s në fund të operacionit apo kur të kërkoheshin. Gjatë gjithë

103

operacionit, duke përfshirë edhe fazën e tij përgatitore, NATO dhe WEU do tëkonsultoheshin për së afërmi.

Në takimin e Samitit të BE-së në Këln në qershor të vitit 1999 u morënvendime për t’i dhënë BE-së mjetet dhe aftsitë e nevojshme për zbatimin e njëpolitike evropiane të përbashkët të sigurisë dhe të mbrojtjes (ESDP). Në përputhje me këto vendime, roli i marrë përsipër nga WEU sa i përket zhvillimit të Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes është marrë nëmënyrë progresive nga Bashkimi Evropian.

Në përiudhën e ndrëmjeme, NATO vazhdoi të punonte me WEU-në për tëkompletuar dhe zbatuar aranzhmanet për lehtësimin e bashkëpunimit midis dyorganizatave në rast operacioni për menaxhimin e krizës të prirë nga WEUduke përdorur asetet dhe aftësitë e NATO-s. Është ndërmarrë punë e mëte-jshme për t’i përmirësuar aranzhmanet për përdorimin e mjeteve të tilla dhe përndarjen e informacionit. U ndërmor testimi dhe vlerësimi i përbashkët i proce-durave. Një stërvitje e përbashkët NATO-WEU për menaxhimin e krizës umbajt në shkurt të vitit 2000. Në takimin e tyre në Marsej në nëntor të vitit 2000,Ministrat e WEU-së vendosën t’i pezullonin mekanizmat e konsultimit rutinormidis NATO-s dhe WEU-së, përveç atyre që do të kërkoheshin gjatë periudhëskalimtare.

MARRËDHËNIET NATO-BE

Takimi në Helsinki i Këshillit të Bashkësisë Evropiane në dhjetor të vitit1999 themeloi një “Qëllim Ballor” për shtetet anëtare të BE-së në terma të aftësive të tyre ushtarake për operacione të menaxhimit të krizës. Qëllimi ështët’i mundësohet BE-së të dislokojë, deri me vitin 2003, dhe të mbajë së paku përnjë vit, forca ushtarake deri në 60 000 trupa për të ndërmarrë gamën e plotë etë ashtuquajturave detyra të Petersburgut të parashtruara në Traktatin eAmsterdamit të vitit 1997. Këto përbëhen nga detyra humanitare dhe shpëtimi;detyra paqeruajtjeje; dhe nga detyra të forcave luftarake në menaxhimin ekrizës, duke përfshirë krijimin e paqes. Roli i tyre do të ishte të ndërmarrinoperacione ushtarake të prira nga BE në përgjigje të krizave ndërkombëtare,në rrethana ku NATO si tërësi nuk është e angazhuar ushtarakisht. Ky procesështë pjesë e vendosmërisë së BE-së për të zhvilluar një politikë të përbashkëtevropiane për sigurinë dhe mbrojtjen që do të shquante ushtarakisht Politikëne Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë. Do të shmangë dyfishimin e panevojshëm me strukturat e NATO-s dhe nuk nënkupton krijimin e një armateevropiane.

Veç kësaj, BE vendosi të krijonte struktura të përheshme politike dheushtarake, duke përfshirë një Komitet Politik dhe të Sigurisë, një Komitet

104

Ushtarak dhe një Staf Ushtarak, për të siguruar udhëzimin e duhur politik dhedrejtimin strategjik të operacioneve të tilla. BE gjithashtu vendosi të zhvillontearanzhmane për konsultim të plotë, për bashkëpunim dhe transparencë meNATO-n dhe për të siguruar dialogun e domosdoshëm, konsultimin dhebashkëpunimin me anëtarët evropianë të NATO-s që nuk janë anëtarë të BE-së mbi çështje që lidhen me sigurinë evropiane dhe politikën e mbrojtjesdhe menaxhimin e krizës.

Dialogu midis Aleancës dhe Bashkësisë Evropiane po intensifikohet gjithnjë e më shumë në përputhje me vendimet e marra në Takimet eUashingtonit dhe mëpastaj, edhe në dritën e zhvillimeve në BE. Takimet eKëshillit të Evropës në Nicë dhe të Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel nëdhjetor të vitit 2000 shënuan progres të mëtejshëm. Ministrat e Jashtëm tëAleancës u shprehën se ndanin synimin e përfillur nga shtetet anëtare të BE-së për një partneritet të vërtetë në menaxhimin e krizës midis NATO-s dheBE-së. Që të dy organizatat u pajtuan se konsultimet dhe bashkëpunimi do tëzhvilloheshin midis tyre rreth çështjeve të interesit të përbashkët që lidheshinme sigurinë, mbrojtjen dhe menaxhimin e krizës, ashtu që kriza të mund të përballet me përgjigjen më të duhur ushtarake dhe që të sigurohet menaxhimiefektiv i krizës.

Në bazë të takimeve të dhjetorit të vitit 2000 ndodhi një këmbim letrash nëjanar të vitit 2001 midis Sekretarit të Përgjithshëm dhe Presidencës Suedezetë BE-së, rreth mbajtjes së takimeve të përbashkëta në nivel Ambasadorëshdhe në nivel Ministrash. Aranzhmani parasheh së paku tri takime në nivelMinistror për çdo gjashtë muaj (dmth. gjatë çdo Presidence të BE-së). Ndërkaq të dy organizatat angazhohen t’i ngrisin konsultimet në kohë krize.Kështu takimet e rregullta të Komitetit Politik dhe të Sigurisë të BE-së dhe tëKëshillit të Atlantikut të Veriut tani mbahen dhe të dy organizatat me të shpejtpo lëvizin nga teoria e ESDI/ESDP te konsultimi dhe bashkëpunimi rreth çështjeve konkrete topikale, siç është situata në Ballkanin Perëndimor.

Që nga mesi i vitit 2000, Grupe Punuese AD Hok të përziera NATO-BEjanë takuar për të diskutuar çështje të sigurisë (për shembull, procedurat përkëmbimin e informimit të klasifikuar, duke përfshirë atë të shërbimeve të inteligjencës); modalitetet për qasjen e BE-së tek pasuritë dhe aftësitë eAleancës; synimet e aftësive (duke përfshirë çështje që lidhen me sistemin eplanifikimit të mbrojtjes të Aleancës); dhe aranzhmanet e konsultimit të përhershëm, duke marrë parasysh të gjithë faktorët relevantë përfshirë ata qëlidhen me pjesëmarrjen. Në pranverë të vitit 2001, Sekretari i Përgjithshëm iNATO-s u ftua për herë të parë për të njoftuar në pika të shkurtëra Këshillin ePunëve të Përgjithshme të BE-së rreth politikës së NATO-s.

Në verë të vitit 2000, NATO dhe Sekretariati i Këshillit të BE-së themeluannjë marrëveshje të përkohshme të sigurisë midis dy organizatave që udhëhiqte

105

këmbimin e informacionit të klasifikuar. Që të dy organizatat po punojnë drejtkonkludimit të një marrëveshjeje të përhershme të sigurisë midis NATO-s dheBE-së.

Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2000, ekspertët e Aleancës i dhanë kontributme këshilla ushtarake dhe teknike punës së ekspertëve të BE-së rreth themelimit të një katalogu të forcave dhe të aftësive për Qëllimin Ballor të BE-së, në përgatitje të Konferencës së Angazhimit të Aftësive të BE-së të mbajtur në nëntor të vitit 2000. Në takimin e tyre në dhjetor të vitit 2000,Ministrat e Jashtëm të Aleancës shprehën gatishmërinë e NATO-s për të ofruarkëshilla të mëtejshme ekspertësh sipas kërkesës së BE-së, varësisht ngavendimet e duhura.

Brenda NATO-s vazhdon puna rreth çështjeve kryesore që përballen mezhvillimin e ESDI-së, veçanërisht rreth identifikimit të një game të tërëopcionesh komanduese evropiane; rreth presupozimit të disponueshmërisë tëpasurive dhe aftësive të paraidentifikuara; rreth qasjes së siguruar tek aftësitëplanifikuese operacionale të NATO-s; dhe rreth adaptimit të planifikimit tëmbrojtjes të Aleancës.

106

KAPITULLI 5

ROLI OPERACIONAL I ALLIANCËSNË PAQERUAJTE

Procesi i sjelljes së paqes në ish-Jugosllavi

Çuarja më tej e procesit të paqes në Bosnjë e Hercegovinë

Roli i NATO-s në relacion me konfliktin në Kosovë

Cenimi i të drejtave të njeriut në rajonin e Kosovës dhe ndihma e KFOR-it për shkaqe humanitare

ROLI OPERACIONAL I ALLIANCËSNË PAQERUAJTE

PROCESI I SJELLJES SË PAQES NË ISH JUGOSLLAVI

Baza politike për rolin e Aleancës në ish-Jugosllavi u themelua në takimine Këshillit të Atlantikut të Veriut në sesion Ministror në Osllo, në qershor të vitit1992. Në atë kohë Ministrat e Jashtëm të NATO-s bënë të ditur gatishmërinëe tyre për të mbështetur, mbi bazën rast-për-rast, në përputhje me procedurate tyre, aktivitetet e paqeruajtjes nën përgjegjësinë e Konferëncës për Siguridhe Bashkëpunim në Evropë (KSBE) (më pas të riemërtuar Organizata përSiguri dhe Bashkëpunim në Evropë apo OSBE). Kjo përfshinte vënien nëdisponim të resurseve dhe të ekspertizës së Aleancës për operacione paqeruajtëse.

Në dhjetor të vitit 1992, Ministrat e Jashtëm të NATO-s deklaruan seAleanca ishte poashtu e gatshme t’i mbështeste operacionet paqeruajtëse nënautoritetin e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, i cili ka përgjegjësinë primare për paqen dhe sigurinë ndërkombëtare. Ministrat i bënëvështrim paqeruajtjes dhe sanksioneve apo masave të imponimit të embargosqë tashmë po ndërmirreshin nga vendet e NATO-s, individualisht dhe siAleancë, për të mbështetur zbatimin e rezolutave të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së që lidheshin me konfliktin në ish-Jugosllavi. Ata dhanë indikacione seAleanca ishte e gatshme të përgjigjej pozitivisht në iniciativat e mëtejshme qëmund të ndërmirrte Këshili i Sigurimit në kërkimin e ndihmës së Aleancës nëkëtë fushë.

Operacionet e monitorimit dhe të detyrimit

Midis viteve 1992 dhe 1995 Aleanca mori disa vendime kyçe që çuan tekoperacionet e forcave detare të NATO-s, në ndërlidhje me Unionin EvropianPerëndimor, për të monitoruar dhe pastaj për të detyruar embargon dhe sanksionet e OKB-së në Adriatik; dhe nga forcat ajrore të NATO-s, së pari përtë monitoruar e pastaj për të imponuar zonën e ndaluar të fluturimeve të OKB-së mbi Bosnjë e Hercegovinë. Aleanca gjithashtu ofroi mbështetje tëngushtë ajrore për Forcën Mbrojtëse të OKB-së (UNPROFOR) në Bosnjë eHercegovinë dhe autorizoi goditje ajrore për të hequr ngulfatjen e Sarajevësdhe të anëve të tjera të rrezikuara të denominuara nga OKB si Anë të Sigurta.Aksioni vendimtar i Aleancës në mbështetje të OKB-së, bashkë me një përpjekje të vendosur diplomatike, theu rrethimin e Sarajevës, çoi te një zjarrpushim i vërtetë dhe e bëri një zgjidhje të negociuar të mundshme nëvjeshtë të vitit 1995.

109

Evolucioni i konfliktitEvolucioni i konfliktit dhe procesi që kulminoi me nënshkrimin e

Marrëveshjes së Bosnjës për Paqe ishin të gjata dhe të stërzgjatura. Veprimet suksesive të ndërmarra nga Aleanca në mbështetje të Kombeve tëBashkuara midis viteve 1992 dhe 1995 jepen kronologjikisht më poshtë.

Gjatë gjithë kësaj periudhe, NATO udhëhoqi planifikimin për raste tëpapritura për një gamë opcionesh për t’i mbështetur aktivitetet e OKB-së që lidheshin me konfliktin. Planet për raste të paparapara i ofroheshin OKB-së përimponimin e zonës së ndaluar të fluturimeve mbi Bosnjë e Hercegovinë; përthemelimin e zonave për ndihmë dhe të territoreve të sigurta për civilët nëBosnjë; dhe për mënyrat për të parandaluar përhapjen e konfliktit në Kosovë dhe në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë1. Planet për raste tëpaparapara poashtu u vunë në disponim për mbrojtjen e ndihmës humanitare,për monitorimin e armëve të rënda, dhe për mbrojtjen e forcave të OKB-së nëterren.

Korrik 1992 Anijet e NATO-s që i përkisnin Forcës së Përhershme Detare të Aleancës

për Mesdhe, të ndihmuara nga Aeroplanët Patrullues Detarë (MPA) të NATO-s, filluan operacionet monitoruese në Adriatik. Këto operacione u ndërmorën në mbështetje të embargos së armëve të OKB-së kundër të gjitharepublikave të ish-Jugosllavisë (Rezoluta e Këshillit të Sigurimit të OKB-së(UNSCR) 713) si dhe të sanksioneve kundër Republikës Federale tëJugosllavisë (Serbia dhe Mali i Zi) (UNSCR 757).

Tetor 1992 Aeroplanët që i takonin Avionëve për Paralajmërim të Hershëm në

Fluturim dhe Sistem Kontrolli të NATO-s (AWACS) filluan operacionet monitoruese në mbështetje të UNSCR-së 781, e cila themelonte zonën endaluar të fluturimeve mbi Bosnjë e Hercegovinë. Të dhënat rreth cenimit tëmundshëm të zonës së ndaluar për fluturime i përcilleshin autoriteteve të OKB-së në baza të rregullta.

Nëntor 1992 Si zgjerim i operacioneve monitoruese detare, forcat e NATO-s dhe

WEU-së në Adriatik filluan operacionet e vënies në fuqi në mbështetje të sanksioneve dhe të embargos të imponuara nga OKB (UNSCR 787).Operacionet nuk ngushtoheshin më vetëm në regjistrimin e cenimeve por përfshinin ndalimin, inspektimin dhe thyerjen e rrugës së anijeve kur kërkohejkjo.

110

1 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

Mars 1993 Më 31 mars Këshilli i Sigurimit të OKB-së aprovoi Rezolutën 816, e cila

autorizonte vënien në fuqi të ndalimit të fluturimit mbi Bosnjë e Hercegovinëdhe e zgjeroi ndalimin për të mbuluar të gjitha fluturimet e mjeteve me krihë tëfiksuar dhe me krihë rrotullues përveç atyre që ishin autorizuar nga UNPEOFOR-i.

Prill 1993 Një operacion i NATO-s i vënies në fuqi (Moho Fluturimin) filloi më 12 prill.

Fillimisht involvonte nja 50 aeroplanë luftarakë dhe të vëzhgimit (më vonë kynumër u rrit në mbi 200) nga kombe të ndryshme të Aleancës, të cilët fluturoninnga bazat ajrore në Itali dhe nga aeroplan-bartësit në Adriatik. Deri në dhjetortë vitit 1995, pothuaj 100 000 fluturime ishin bërë nga aeroplanët luftarakë dheata mbështetës.

Qershor 1993Në një sesion të përbashkët të Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe Unionit

Evropian Perëndimor më 8 qershor, një koncept i kombinuar operacioneshNATO/WEU u aprovua për vënien në fuqi të embargos së armëve të OKB-sënë Adriatik. Operacioni rezultues (Roja e Mprehtë) përfshinte një rregullim tënjë komande dhe kontrolli të përbashkët nën autoritetin e Këshillave të të dyorganizatave. Kontrolli operacional i Task Forcës së kombinuar NATO/WEUdelegohej, përmes Komandantit Suprem të Forcave Aleate për Evropë(SACEUR) të NATO-s, te Komandanti i Forcave Aleate Detare për EvropënJugore (COMNAVSOUTH) në Napoli.

Gjatë operacionit të vënies në fuqi përafërsisht 74 000 anije janë sfiduarnga forcat e NATO-s dhe të WEU-së, gati 6 000 janë inspektuar në det dhe mbi1 400 janë detyruar ta thyejnë rrugën dhe janë inspektuar në port. Nuk janë raportuar anije që e kanë thyer embargon, edhe pse gjashtë janë përpjekur ta bëjnë këtë dhe janë ndaluar.

Me përfunidimin e embargos së armëve të OKB-së më 18 qershor 1996,Operacioni Roja e Mprehtë është pezulluar. Këshillat e NATO-s dhe WEU-sëdeklaruan se të dy organizatat ishin të gatshme ta rifillonin atë, në përputhjeme UNSCR 1022, nëse sanksonet e OKB-së do të imponoheshin.

Gusht 1993 Një numër vendimesh u morën në Këshillin e Atlantikut të Veriut, pas

adoptimit të një rezolute nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së lidhur me mbrojtjene përgjithshme të Rajoneve të Sigurta (UNSCR 836). Më 2 gusht, përballë sulmeve të vazhdueshme, u arrit pajtimi të bëheshin përgatitje të menjëhershme për ndërmarrjen e masave më të forta kundër atyre që janë përgjegjës, duke përfshirë goditjet nga ajri, nëse vazhdonte ngulfatja e Sarajevës dhe e rajoneve të tjera dhe nëse nuk ndërpritej ndërhyrja me

111

ndihmën humanitare për regjionin. Autoritetet Ushtarake të NATO-s morën përdetyrë t’i skiconin opcionet për goditje nga ajri, në koordinim të ngushtë meUNPROFOR-in.

Më 9 gusht, Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovoi në sërë “OpcioneshOperacionale për Goditje nga Ajri në Bosnjë e Hercegovinë” të rekomanduaranga Komiteti Ushtarak i NATO-s. Këto opcione adresonin procesin e identifikimit të caqeve si dhe aranzhmanet e komandës dhe kontrollitNATO/WEU për goditje nga ajri.

Janar 1994 Në Samitin e Brukselit, liderët e Aleancës rikonfimuan gatishmërinë e tyre

për të kryer goditjet nga ajri me qëllim që të pengohet ngulfatja e Sarajevës dhee Rajoneve të Sigurta të tjera si dhe të rajoneve të rrezikuara në Bosnjë eHercegovinë.

Shkurt 1994 Më 9 shkurt, Këshilli i Atlantikut të Veriut, duke iu përgjigjur një kërkese të

Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, autorizoi Komandantin e Forcave Aleatepër Evropën Jugore (CINCSOUTH) t’i niste goditjet nga ajri - me kërkesën eOKB-së - kundër artilerisë dhe pozicioneve të mortajave në Sarajevë dhe rrethsaj të përcaktuara nga UNPROFOR-i si përgjegjëse për sulme ndaj caqevecivile në atë qytet. Këshilli gjithashtu vendosi që të gjitha armët e rënda duhejtë tërhiqeshin nga një zonë përjashtuese 20 kilometërshe rreth Sarajevës osetë vendoseshin nën kontrollin e UNPROFOR-it brenda 10 ditësh. Pas skadimittë periudhës 10 ditëshe, armët e rënda të cilësdo palë që do të gjendeshinbrenda zonës përjashtuese do t’u nënshtroheshin goditjeve nga ajri, përveç nëse ato do të jenë nën kontrollin e UNPROFOR-it.

Më 28 shkurt, katër aeroplanë lufte që po e cenonin zonën e ndaluar përfluturime mbi Bosnjë e Hercegovinë u goditën dhe u rrëzuan nga aeroplanët eNATO-s në angazhimin e parë ushtarak të ndërmarrë ndonjëherë nga Aleanca.

Prill 1994 Pas një kërkese nga OKB, aeroplanët e NATO-s ofruan mbështetje të

afërt ajrore më 10-11 prill për të mbrojtur personelin e OKB-së në Gorazhde, të caktuar nga OKB si Rajon i Sigurt.

Më 22 prill, në përgjigje të një kërkese nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së për ta ndihmuar OKB-në në përpjekjet e saj për t’i dhënë fund rrethimittë Gorazhdes dhe për të mbrojtur të tjerat Rajone të Sigurta, Këshilli iAtalnatikut të Veriut njoftoi se goditjet ajrore do të fillonin nëse sulmet e serbëve të Bosnjës nuk do të ndërpriteshin menjëherë.

Më 24 prill, forcat serbe të Bosnjës ishin tërhequr tre kilometra nga qendra e Gorazhdes dhe konvojet me ndihmë humanitare dhe ekipet

112

mjekësore u lejuan të futeshin në qytet. Këshilli deklaroi se goditjet nga ajri dotë lansoheshin kundër armëve të rënda të mbetura të serbëve të Bosnjësbrenda Zonës Përjashtuese 20 kilometërshe rreth qendrës së Gorazhdes nga27 prilli.

Gaditjet nga ajri poashtu u autorizuan në Rajonet e tjera të Sigurta të caktuara nga OKB (Bihaq, Srebrenicë, Tuzëll, dhe Zepë) nëse do të sulmoheshin nga armë të rënda nga cilado largësi. Këto rajone mund tëbëheshin poashtu Zona Përjashtuese nëse, sipas gjykimit të KomandantëveUshtarakë të NATO-s dhe OKB-së, kishte koncentrim apo lëvizje të armëve tërënda brenda një radiusi prej 20 kilometrash rreth tyre.

Korrik1994 Autoritetet ushtarake të NATO-s u ngarkuan me detyrën për të ndërmarrë

plane kontingjente për të ndihmuar forcat e OKB-së në tërheqjen nga Bosnjae Hercegovina dhe/ose Kroacia nëse kjo bëhej e pashmangshme.

Gusht 1994 Më 5 gusht, me kërkesën e UNPROFOR-it, aeroplanët e NATO-s sulmuan

një cak brenda Zonës Përjashtuese të Sarajevës. Ishte arritur pajtimi ngaNATO dhe UNPROFOR-i të jepej urdhëri për këtë aksion pasi që ishin grabiturarmë nga një pikë për mbledhjen e armëve afër Sarajevës.

Shtator 1994 Më 22 shtator, pas një sulmi të serbëve të Bosnjës mbi një automjet të

UNPROFOR-it afër Sarajevës, aeroplanët e NATO-s kryen një goditje nga ajrikundër një tanku të serbëve të Bosnjës me kërkesën e UNPROFOR-t.

Nëntor 1994 Më 19 nëntor, duke zbatuar UNSCR 958, Këshilli i Atlantikut të Veriut

aprovoi zgjerimin e Mbështetjes së Afërt Ajrore për të përfshirë Kroacinë përmbrojtjen e forcave të OKB-së në atë vend.

Aeroplanët e NATO-s sulmuan aeroportin e Udbinës në pjesën e Kroacisëqë mbahej nga serbët, në përgjigje të sulmeve që bëheshin nga ai aeroportkundër caqeve në rajonin e Bihaqit të Bosnjë e Hercegovinës.

Më 23 nëntor, pas sulmeve të lansuara nga një bazë raketash tokë-ajër nëjug të Otokut (Bosnjë e Hercegovina veri-perëndimore) mbi dy aeroplanë tëNATO-s, u kryen goditje nga ajri kundër radarëve të mbrojtjes në atë rajon.

Maj 1995 Pas cenimeve të Zonave Përjashtuese dhe granatimit të Rajoneve të

Sigurta, forcat e NATO-s kryen goditje nga ajri më 25 dhe 26 maj kundërdepove të municionit të serbëve të Bosnjës në Pale. Rreth 370 paqeruajtës tëOKB-së në Bosnjë u morën peng dhe pastaj u përdorën si mburojë njerëzorenë caqet e mundshme për të penguar goditjet e mëtejshme nga ajri.

113

Më 30 maj, Ministrat e Jashtëm të NATO-s të cilët takoheshin në Nordwijk,Holandë, gjykuan eskalimin e dhunës në Bosnjë dhe aktet armiqësore kundërpersonelit të OKB-së nga serbët e Bosnjës.

Qershor 1995 Planet për një operacion të prirë nga NATO për të ndihmuar tërheqjen e

forcave të OKB-së u aprovuan në mënyrë provizore në Këshillin e Atlantikut tëVeriut. Aleanca shprehu shpresën se planifikimi dhe përgatitjet e saj do të shërbënin të ngulitnin praninë e vazhdueshme të OKB-së në këtë rajon.

Deri më 18 qershor, pjesa e mbetur e pengjeve të OKB-së ishte liruar.Forcat paqeruajtëse të OKB-së të cilat ishin izoluar në pikat e tubimit të armëverreth Sarajevës ishin tërhequr.

Korrik 1995 Më 11 korrik, OKB kërkoi mbështetje të afërt ajrore për të mbrojtur

paqeruajtësit e OKB-së të kërcënuar nga forcat serbe të Bosnjës që po avanconin në Rajonin e Sigurt të Srebrenicës të deklaruar nga OKB. Nën kontrollin e OKB-së, caqet e identifikuara nga OKB u sulumuan nga aeroplanët e NATO-s. Megjithë mbështetjen ajrore të NATO-s, Rajoni i Sigurt iSrebrenicës ra në duart e forcave serbe të Bosnjës. Rajoni i Sigurt i Zepës atyafër u shkel nga forcat serbe të Bosnjës pak kohë më pas.

Më 25 korrik, Këshilli i Atlantikut të Veriut autorizoi planifikim ushtarak që synonte sprapsjen e një sulmi në Rajonin e Sigurt të Gorazhdes, dhe përdorimin e fuqisë ajrore të NATO-s nëse ky rajon i sigurt kërcënohej apo sulmohej.

Gusht 1995 Më 1 gusht, Këshilli mori vendime të ngjashme që synonin sprapsjen e

sulmeve në Rajonet e Sigurta të Sarajevës, Bihaqit dhe Tuzllës. Më 4 gushtaeroplanët e NATO-s kryen goditje nga ajri kundër radarëve të mbrojtjes ajroretë serbëve të Kroacisë afër aeroportit të dhe Kninit në Kroaci.

Më 30 gusht, pas sulmeve të vazhdueshme nga artileria e serbëve tëBosnjës mbi Sarajevë, aeroplanët e NATO-s filluan një seri goditjesh nga ajrikundër caqeve ushtarake të serbëve të Bosnjës në Bosnjë, me mbështetjen eForcave për Reagim të Shpejtë të OKB-së në Majen Igman. Operacionet ajrorefilluan pasi që komandantët ushtarakë të OKB-së erdhën në përfundim se njësulm me mortajë dy ditë më heret në Sarajevë kishte ardhur nga pozicionet eserbëve të Bosnjës.

Për operacione u arrit vendimi bashkërisht nga Kryekomandanti i ForcaveAleate për Evropën Jugore (CINCSOUTH) dhe nga Komandanti i ForcavePaqësore të OKB-së, në përputhje me autoritetin që u ishte dhënë sipasRezolutës 836 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, në linjë me vendimet e

114

Këshillit të Atlantikut të Veriut të 25 korrikut dhe 1 gushtit të vitit 1996 të përfillura nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së.

Objektivat e përbashkët të NATO-s dhe të OKB-së ishin të zvogëlohej kërcënimi ndaj Rajonit të Sigurt të Sarajevës dhe të sprapseshin sulmet emëtejshme atje apo në cilindo Rajon të Sigurt; të bëhej tërheqja e armëve tërënda të serbëve të Bosnjës nga e tërë Zona Përjashtuese rreth Sarajevës;dhe të sigurohej liri e plotë e lëvizjes për forcat e dhe personelin e OKB-së dhe për organizatat joqeveritare, si dhe përdorimi i pakufizuar i Aeroportit tëSarajevës.

Shtator 1995 Më 20 shtator, Komandantët e Forcave të NATO-s dhe të OKB-së erdhën

në përfundim se serbët e Bosnjës u ishin përmbajtur kushteve të parashtruaranga OKB-ja dhe goditjet ajrore u ndërprenë. Ata theksuan se çfarëdo sulmi mbiZonën Përjashtuese të Sarajevës, apo ndërhyrja në lirinë e lëvizjes apo nëfunksionimin e aeroportit të Sarajevës, do të hetohej dhe do të mund të rifilloningoditjet ajrore.

Tetor 1995 Më 4 tetor, tri raketa u aktivizuan nga aeroplanët e NATO-s mbi bazat e

radarëve të serbëve të Bosnjës në dy lokacione të ndryshme pasi që radarikundër ajror ishte kyçur mbi aeroplanët e Aleancës.

Më 9 tetor, në përgjigje të një kërkese për mbështetje ajrore nga forcatpaqësore të OKB-së që ishte granatuar me artileri të serbëve të Bosnjës për tëdytën ditë rresht, aeroplanët e NATO-s sulmuan një Komandë të ArmatësSerbe të Bosnjës dhe bunkerin e Kontrollit, afër Tuzllës.

Nëntor 1995 Derisa prospektet për paqe në Bosnjë po përmirësoheshin, Aleanca

rikonfirmoi gatishmërinë e saj për të ndihmuar zbatimin e planit të paqes.Përgatitjet ishin shtuar për një forcë të prirë nga NATO për të zbatuar aspektetushtarake të marrëveshjes së paqes. Më 21 nëntor, Marrëveshja për Paqe eBosnjës midis Republikës së Bosnjë e Hercegovinës, Republikës së Kroacisëdhe Republikës Federale të Jugosllavisë (Serbia dhe Mali i Zi) u fillua nëDejton, Ohajo (SHBA).

Konkludimi i Marrëveshjes për Paqe i mundësoi Këshillit të Sigurimit tëOKB-së t’i pezullonte sanksionet dhe t’i jepte fund embargos së armëve, nëse do të plotësoheshin disa kushte (UNSCR 1021).

Imponimi i sanksioneve nga NATO dhe WEU u ndërprit më 22 nëntor1995 por mund të rifillonte nëse nuk do të plotësoheshin kushtet e OKB-së.

Dhjetor 1995 Marrëveshja për Paqe e Bosnjës u nënshkrua në Paris më 14 dhjetor.

115

Operacioni i imponimit i NATO-s (Moho Fluturimin), i filluar në prill të vitit1993, përfundoi. Më 15 dhjetor, Këshilli i Sigurimit i OKB-së miratoi UNSCR1031, që bartte autoritetin për operacione të tilla nga OKB te NATO nga 20dhjetori dhe që i jepte NATO-s një mandat për të zbatuar aspektet ushtaraketë Marrëveshjes së Paqes.

Hapësira ajrore mbi Bosnjë e Hercegovinë pastaj kontrollohej nga ForcaImplimentuese (IFOR) (shih më poshtë) si pjesë e detyrës së saj.

Këshilli i Atlantikut të Veriut gjithashtu vendosi që, në përputhje meRezolutën 1037 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Operacioni Përpjekja ePërbashkët duhej të ofronte mbështetje të afërt ajrore në regjionin e SllavonisëLindore (UNTAES).

Kontrolli i hapësirës ajrore mbi Bosnjë e Hercegovinë dhe provizioni imbështetjes së afërt ajrore për UNTAES vazhduan nën Forcën Stabilizues(SFOR) e cila e pasoi IFOR-in më 20 dhjetor 1996. Provizioni i mbështetjes sëafërt ajrore përfundoi në janar të vitit 1998 me mbarimin e mandatit tëUNTAES.

Forca Implimentuese e prirë nga NATO (IFOR)

Struktura komanduese e IFOR-it

Siç është paraparë në Aneksin 1A të Marrëveshjes së Paqes, OperacioniPërpjekja e Përbashkët ishte operacion i prirë nga NATO nën drejtimin dhekontrollin politik të Këshillit të Atlantikut të Veriut të Aleancës. Forca Implimentuese (IFOR) kishte strukturë komanduese të unifikuar.Autoriteti i përgjithshëm ushtarak ishte në duart e Komandantit Suprem tëForcave Aleate për Evropë (SACEUR), në atë kohë Gjenerali Xhorxh Xhuluan(George Joulwan). Gjenerali Xhuluan caktoi Admiralin Lejton-Smith (Leighton-Smith) (Kryekomandant i NATO-s për Komandën e Jugut (CINCSOUTH)) si Komandantin e parë në Teatër të IFOR-it (COMIFOR). Në nëntor të vitit 1996, kur Shtabi i IFOR-it u transferuar nga Forcat Aleate përEvropën Jugore(AFSOUTH) te Forcat Aleate Tokësore për Evropën Qendrore(LANDCENT), Gjenerali Krauç (Crouch) u bë Komandant në Teatër. Ai u zëvendësua nga Gjenerali Shinseki në korrik të vitit 1997. Detajet e strukturës së pastajme komanduese të IFOR-it dhe të forcës qëpasoi, SFOR-it, jepen në uebsajtin e SFOR-it (www.nato.int.sfor).

Gurshënuesit kryesorë të IFOR-it

Një Forcë Paraprirëse Mundësuese prej 2 600 trupash filloi dislokimin nëBosnjë dhe Kroaci më 2 dhjetor 1995. Ata kishin për detyrë të themelonin

116

shtabet, komunikimet dhe logjistikën e domosdoshme për të pranuar trupënkryesore prej 60 000 trupash të IFOR-it që po dislokoheshin në rajon. Dislokimi i forcës kryesore u aktivizua më 16 dhjetor, pas aprovimit final ngaKëshilli i Atlantikut të Veriut të Planit të Operacionit (OPLAN) dhe Rezolutës1031 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së të datës 15 dhjetor që autorizonmisionin e IFOR-it.

Bartja e autoritetit nga Komandanti i Forcave të Paqes të OKB-së teKomandanti i IFOR-it u bë më 20 dhjetor, 96 orë pas aprovimit të Këshillit tëNATO-s të dislokimit kryesor. Po atë ditë, të gjitha forcat e NATO-s dhe jashtëNATO-s që merrnin pjesë në operacion u futën nën komandën dhe/ose kontrollin e Komandantit të IFOR-it.

Deri më 19 janar, 30 ditë pas dislokimit të IFOR-it (D+30), Palët eMarrëveshjes kishin tërhequr forcat e tyre nga zona e ndarjes të cilësdo anë tëvijës ku ishte arritur pajtimi për armëpushim. Që nga 3 shkurti (D+45), të gjithaforcat ishin tërhequr nga rajonet që duhej të transferoheshin. Transferi i territorit midis entiteteve të Bosnjës u kompletua deri më 19 mars(D+90), dhe një zonë e re e ndarjes u themelua përgjatë vijave të kufiriit midisentiteteve

Sipas termave të Marrëveshjes së Paqes, të gjitha armët e rënda dhe tëgjitha forcat duhej të ishin në pika të grumbullimit ose duhej të demobilizoheshin deri më 18 prill (D+120). Kjo paraqiste gurëshënuesin e fundit në aneksin ushtarak të Marrëveshjes së Paqes. Problemet teknike pengonin Palët e Marrëveshjes së Paqes për të kompletuar tërheqjen dhedemobilizimin apo grumbullimin e armëve të rënda dhe të forcave brenda afatittë caktuar. Ndërkaq më 27 qershor 1996, afati i reviduar i caktuar ngaKomandanti Suprem i Forcave Aleate për Evropë (SACEUR), grumbullimi iarmëve të rënda u kompletua.

Implimnetimi civil

Për të arritur paqe të qëndrueshme në Bosnjë e Hercegovinë, zbatimi iplotë i aspekteve civile të Marrëveshjes së Paqes është poashtu thelbësor. Me zabitimin e aspektit ushtarak të Marrëveshjes, IFOR-i kontribuoi në krijimine një mjedisi të sigurt që çonte nga rindërtimi civil dhe politik. Gjithashtu ofroindihmë të ndjeshme për detyra civile brenda kufijve të mandatit të vet dheresurseve që kishte në disponim. Forca Implimentuese punonte ngusht meZyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR), me Task Forcën Ndërkombëtare tëPolicisë (IPTF), me Komitetin Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (ICRC), me Komisionerin e Lartë për Refugjatë të OKB-së (UNHCR) me Organizarënpër Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) me Tribunalin NdërkombëtarPenal për ish-Jugosllavinë (ICTY) dhe me shumë organizata të tjera,

117

duke përfshirë më se 400 organizata joqeveritare aktive në rajon. U ofronte mbështetje dhe lehtësi të ndryshme këtyre organizatave, si akomodim emergjent, trajtim mjekësor dhe evakuim, riparime dhe bartje tëautomjeteve, si dhe ndihmë në transport, informim dhe këshilla sigurie, dhe mbështetje tjetër logjistike.

IFOR gjithashtu i jepte ndihmë të një shtrirjeje të gjerë OSBE-së, duke asistuar në detyrën e kësaj organizate për përgatitjen, mbikëqyrjen dhe monitorimin e zgjedhjeve që u mbajtën më 14 shtator 1996. Pas këtyre zgjedhjeve, IFOR-i i ofronte mbështetje Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë dukendihmuar palët në ndërtimin e institucioneve të reja të përbashkëta.

Inxhinjerët ushtarakë të IFOR-it qenë në gjendje të riparonin dhe të hapnin më se 50 për qind të rrugëve në Bosnjë e Hercegovinë, dhe të rindërtonin apo të riparonin mbi 60 ura, duke përfshirë ato që e lidhnin vendinme Kroacinë. Ata poashtu u invovluan në deminimin dhe riparimin e hekurudhave dhe në hapjen e aeroporteve për trafik civil, në restaurimin efurnizimit me gaz dhe energji elektrike, në rindërtimin e shkollave dhe spitaleve, dhe në restaurimin e aseteve kyçe të telekomunikimit.

Forca Stabilizuese e prirë nga NATO (SFOR)

Nga IFOR-i te SFOR-i

Pas mbajtjes paqësore të zgjdhjeve të shtatorit 1996 në Bosnjë, IFOR-i ekishte kompletuar me sukses misionin e vet. Mirëpo, ishte e qartë se shumëkishte mbetur të arrihej në anën civile dhe se mjedisi do të vazhdonte të mbetejpotencialisht jostabil dhe i pasigurt. Një javë pas zgjedhjeve, në një mbledhjejoformale në Bergen, Norvegji, Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s erdhën në përfundim se Aleanca kishte nevojë të rivlerësonte sesi mund të vazhdonte tëofronte ndihmë për themelimin e një mjedisi të sigurt pas përfundimit të mandatit të IFOR-it në dhjetor të vitit 1996.

Një muaj më vonë, Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovoi udhëzime të detajuara politike që të ndërmirrej një studim nga Autoritetet Ushtarake tëNATO-s për opcionet e sigurisë pas IFOR-it. Në nëntor dhe dhjetor të vitit 1996,një plan dy-vjeçar konsolidimi u themeleua në Paris dhe u elaborua në Londërnën kujdesin e Këshillit për Implimentimin e Paqes të themeluar sipasMarrëveshjes së Paqes. Në bazë të këtij plani dhe të studimit të vet tëAleancës të opcioneve të sigurisë, Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes tëNATO-s erdhën në përfundim se një prani e zvogëluar ushtarake ishte e nevojshme për të ofruar stabilitetin e domosdoshëm për konsolodimin e paqes.Ata u pajtuan se NATO duhej të organizonte një Forcë Stabilizuese (SFOR), e

118

cila u aktivizua më pas më 20 dhjetor 1996, ditën kur mbaronte mandati i IFOR-it.

Roli dhe mandati i SFOR-t

Sipas Rezolutës 1088 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së të 12 dhjetorit1996, Forca Stabilizuese ishte e autorizuar t’i zbatonte aspektet ushtarake tëMarrëveshjes së Paqes si pasuese legale e IFOR-it, duke operuar sipasKapitullit VII të Kartës së OKB-së (imponimi i paqes). Rregullat e angazhimit tëmiratuara për SFOR-in ishin të njëjtat si për IFOR-in, që autorizonin përdorimforce të fuqishme po qe e domosdoshme që SFOR-i të kompletonte misionine vet dhe ta mbronte veten.

Detyra primare dhënë SFOR-it ishte të kontribuonte për mjedisin e sigurttë domosdoshëm për konsolidimin e paqes. Detyrat specifike të saj përfshinin:

• sprapsjen apo parandalimin e rifillimeve të armiqësive apo të kërcënimeve të reja të paqes;

• konsolidimin e të arriturave të IFOR-it dhe përkrahjen e një klime në tëcilën procesi i paqes mund të vazhdonte të ecte përpara;

• dhënien e ndihmës selektive organizatave civile, brenda mundësive tësaj.

Ajo gjithashtu qëndronte e gatshme për t’u dhënë ndihmë emergjente forcave të OKB-së në Sllavoninë Lindore.

Madhësia e SFOR-it, me rreth 31 000 trupa në Bosnjë, ishte rreth gjysmae asaj të IFOR-it. Duke vazhduar mbi përfilljen e përgjithshme të termave tëMarrëveshjes së Paqes të arritur gjatë misionit të IFOR-it, forca me madhësimë të vogël ishte në gjendje të përqendrohej në zbatimin e të gjitha provizioneve të Aneksit 1A të Marrëveshjes së Paqes. Kjo ngërthente:

• stabilizimin e mjedisit të tanishëm të sigurt në të cilin autoritetet lokaledhe nacionale dhe organizatat e tjera ndërkombëtare të mund tëpunonin, dhe

• dhënien ndihmë agjencive të tjera (mbi bazën selektive dhe të përcaktimit për shkak të numrit të zvogëluar të forcave në disponim).

NATO parashikoi një mision 18-muajsh për SFOR-in, duke u bërëvështrim niveleve të forcave pas 6 dhe 12 muajsh për të mundësuar që fokusitë lëvizte nga stabilizimi te sprapsja, me pikëpamje që misioni të kompletohejnë qershor të vitit 1998. Vështrimi gjashtë-mujor në qershor të vitit 1997 erdhinë përfundim se, me përjashtim të një rirreshtimi të forcave gjatë zgjedhjevekomunale në shtator, ndryshime të tjera të rëndësishme nuk do të ndodhnin

119

rreth madhësisë dhe aftësive të SFOR-it derisa Këshilli i Atlantikut të Veriut, në konsultim me kontributorët e SFOR-it jashtë NATO-s, të ndërmerrte njëvlerësim të thukët të situatës së sigurisë në Bosnjë e Hercegovinë pas zgjedhjeve.

Struktura komanduese e SFOR-it

Forca Stabilizuese ka komandë të unifikuar dhe është një operacion i prirënga NATO nën drejtimin dhe kontrollin politik të Këshillit të Atlantikut të Veriut tëAleancës, ashtu siç parashihet me Aneksin 1 të Marrëveshjes së Paqes. Autoriteti i përgjithshëm ushtarak është në duart e Komandantit Suprem tëForcave Aleate për Evropë (SACEUR) të NATO-s.

Pjesëmarrja e kombeve jashtë NATO-s

Çdo komb i NATO-s që ka forca të armatosura dha trupa për SFOR-in,ashtu siç ishte rasti edhe me IFOR-in. Islanda, i vetmi vend i NATO-s pa forcatë armatosura, ofroi mbështetje mjekësore. Të gjitha 18 kombet jashtë NATO-s që morën pjesë në IFOR gjithashtu morën pjesë edhe në SFOR,gjegjësisht, Shqipëria, Austria, Bullgaria, Republika Çeke, Estonia, Finlanda,Hungaria, Latvia, Lituania, Polonia, Rumania, Rusia, Suedia dhe Ukraina - qëtë gjitha vende të Partneritetit për Paqe - plus Egjipti2, Jordani2, Malejzia dheMaroku2. Edhe katër vende të tjera (Argjentina, Irlanda, Sllovakia dheSllovenia) gjithashtu i janë bashkuar SFOR-it, duke e sjellë gjithsej numrin evendeve pjesëmarrëse jashtë NATO-s në 22.

Kombet jashtë NATO-s janë inkorporuar në operacion mbi të njëjtën bazësi dhe forcat nga vendet anëtare të NATO-s. Rregullime të veçanta vlejnë përforcat ruse që marrin pjesë në SFOR por, në përgjithësi, të gjitha forcat pjesëmarrëse i marrin urdhërat nga Komandanti i SFOR-it përmes shtabitshumëkombësh divizional. Shtabi i SFOR-it në Sarajevë ka personel nga 25vende nga NATO dhe jashtë saj.

Vendet kontributore jashtë NATO-s kanë oficerë të ndërlidhjes në SHAPEdhe janë involvuar në planëzimin e operacioneve dhe në gjenerimin e forcavetë nevojshme përmes Qendrës Ndërkombëtare të Koordinimit. Në shtabin eNATO-s, vendet kontributore jashtë NATO-s konsultohen për pika kyçe dhekanë rastin të shprehin pikëpamjet e veta apo t’u bashkohen vendimeve tëKëshillit të Atlantikut të Veriut. Mekanizmi kryesor për konsultim politik midisvendeve kontributore ishte ai që quhej formati “NAC+N” (të cilit tani i referohemi si “EAPC(SFOR)”), që përbëhet nga takimi i Këshillit të Atlantikut të

120

2 Pjesëmarrës në Dialogun Mesdhetar të NATO-s.

Veriut me vendet kontributore jashtë NATO-s. Konsultimi me kontributorët eNATO-s gjithashtu është bërë në kontekstin e takimeve të EAPC-së dhe tëGrupit për Koordinimin e Politikës (PCG) në formatin SFOR.

Pjesëmarrja nga vendet jashtë NATO-s jo vetëm i kontribuon kryerjes sëmisionit të SFOR-it por ka rëndësi edhe më të gjerë. U ofron të gjitha forcavepjesëmarrëse të Vendeve të Partneritetit përvojën e operimit me forcat eNATO-s dhe dëshmon se vendet e NATO-s dhe jashtë NATO-s mund të punojnë për së afërmi së bashku në një operacion të prirë nga NATO në kërkimtë paqes. Kjo ka një ndikim të gjerë në regjion dhe i kontribuon sigurisë sështuar në gjithë Evropën dhe më larg.

Aspektet civile

Zbatimi plotë i aspekteve civile të Marrëveshjes së Paqes vazhdon të jetëfaktor thelbësor në ndërtimin e bazës për një paqe të qëndrueshme. Ashtu si dhe Forca Implimentuese, edhe Forca Stabilizuese sjell ndihmë përdetyrat civile, por, me më pak forca në disponim, asaj i duhet t’i shikojë prioritetet dhe t’i zbatojë ato në mënyrë selektive.

Sipas drejtimit të Këshillit të Atlantikut të Veriut, SFOR-i ofroi mjedis të sigurt për zgjedhjet komunale që u mbajtën në shtator të vitit 1997. Dha gjithashtu forma të tjera të mbështetjes për OSBE-në në përgatitjen dheudhëheqjen e këtyre zgjedhjeve. Vazhdon ta mbështesë OSBE-në në rolin esaj të asistimit të palëve për zbatimin e marrëveshjeve të arritura mbi Masat eNdërtimit të Besimit dhe Sigurisë dhe të Kontrollimit Sub-regjional të Armatimit.Kjo e fundit kufizon mbajtjen e armëve të rënda nga palët me qëllim të eliminimit të rrezikut të një gare sub-regjionale në armatim dhe për të sjellë njëzvogëlim të përgjithshëm të armatimit të rëndë në rajon.

Ndihma e drejtpërdrejtë për Zyrën e Parfaqësuesit të Lartë (OHR) ofrohetduke i lënë në disponim ekspertizën teknike dhe asistencën në telekomunikimedhe inxhinjeri, në transportin ajror dhe në asetet e përdorura për qëllime tëinformimit. Mbështetja e këtij lloji ofrohet në bazë rutinore.

SFOR-i gjithashtu vazhdon ta mbështesë UNHCN-në në detyrat e saj tërregullimit të kthimit të refugjatëve dhe të të zhvendosurve. Këtë e bën dukendihmuar të zbatohen procedurat e planifikuara për të lehtësuar kthimet nëZonën e Ndarjes, të negociuar midis organiztatave të ndryshme në fjalë dhepalëve të Marrëveshjes së Paqes, për shembull duke u siguruar se kurrfarëarmësh përveç atyre të vetë SFOR-it të mos kthehen në Zonë. SFOR-i gjithahtu e mbështet UNHCR-në duke e vlerësuar infrastrukturën,mundësitë e banimit, faktorët ekonomikë dhe socialë në mbi 80 qytete.Informacioni pastaj ndahet me Qendrën për Informim të Riatdhesimit për të

121

ndihmuar mirëmbajtjen e datotekës mbi projektet e ndërlidhura me marrëveshjet për kthim.

SFOR-i, ashtu si dhe paraardhesi i tij IFOR-i, vazhdon të punojë ngushtme Task Forcën Policore Ndërkombëtare të OKB-së (IPTF) përmes vëzhgimit,komunikimeve dhe transportit, dhe duke ofruar siguri për aktivitetet e saj. Ekipi i SFOR-it për vënien e ligjit në fuqi vazhdon të ofrojë ndihmë teknike përIPTF-në dhe mbështet zbatimin e politikës së pikave të kontrollit të IPTF-së.Zbatimi i Marrëveshjes së Arbitrimit të Bërçkos të 15 shkurtit 1997 gjithashtumbështetet nga SFOR-i duke sjellë mjedis sigurie në Bërçko dhe përreth dheduke mbështetur Mbikëqyrësin e Bërçkos, Task Forcën PolicoreNdërkombëtare, UNHCR-në dhe agjencitë e tjera të involvuara në zbatimin esaj.

Ndihma që tashmë i jepej nga IFOR-i Tribunalit Penal Ndërkombëtar përish-Jugosllavinë (ICTY) vazhdon edhe me SFOR-in. Kjo përfshin kujdesin ndajsigurisë dhe mbështetjen logjistike të ekipeve hetuese të ICTY-së, dhe vëzhgimin dhe patrullimin tokësor të lokacioneve ku aludohet të ketë varreza masive. Këshilli i Atlantikut të Veirut ka autorizuar SFOR-in të ndalojëdhe të transferojë në ICTY individët e akuzuar për krime lufte kur personeli iSFOR-it të vijë në kontakt me ta gjatë kryerjes së detyrave të tyre. Një numërindividësh të tillë janë paraburgosur dhe menjëherë janë transferuar në jurisdikcionin e ICTY-së në Hagë. Disa individë të akuzuar janë dorëzuar vetëvullnetarisht.

Ndihma për zbatimin civil ofrohet nga forcat lokale dhe nga Task ForcaCivile-Ushtarake (CMTF) e SFOR-it. CMTF, me seli në Sarajevë, përbëhet prejpërafërsisht një personeli 350 ushtarakësh. Fillimisht e përbërë nga rezervat eArmatës së SHBA-së, Task Forca mëpastaj u bë shumënacionale. Persopneli i CMTF-së ka shkathtësi civile të lartë dhe të nivelit të mesëm në 20fusha funksionale, duke përfshirë ligjin, ekonominë dhe financat, bujqësinë, industrinë, komercialen dhe biznesin, inxhinjerinë e strukturimit, transportimin,shërbimet, banimin dhe shërbimet sociale (shkollimin, shëndetin publik etj.),çështjet kulturore, qeverisjen, menaxhmentin dhe shkëncën politike.

122

ÇUARJA MË TEJ E PROCESIT TË PAQES NËBOSNJË E HERCEGOVINË

Vazhdimi i pranisë shumëkombëshe të prirë nga NATO

Në dhjetor të vitit 1997, Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të NATO-smorën një numër vendimesh shtesë lidhur me zbatimin e Marrëveshjes sëPaqes në Bosnjë e Hercegovinë. Duke e ditur brishtësinë e paqes, me gjithëtë arriturat pozitive në disa fusha, ata përsëritën angazhimin e NATO-s përthemelimin e një shteti të vetëm demokratik dhe multietnik. Ata u duartrokitënmasave që po merreshin nga Zyra e Parfaqësuesit të Lartë në Bosnjë për tëlehtësuar zbatimin e Marrëveshjes së Paqes duke përdorur autoritetin e tij tëplotë për të ndihmuar zgjidhjen e vështirësive përmes vendimeve obligativembi çështje të identifikuara nga Këshilli për Implimentimin e Paqes. NAC poashtu ka vepruar mbi konsensusin që dilte në Këshillin e Implimentimittë Paqes dhe gjetiu mbi nevojën për një prani ushtarake për të vazhduar passkadimit të mandatit të SFOR-it, dhe kërkoi që Autoritetet Ushtarake të NATO-s të prezantonin opcionet.

Më 20 shkurt të vitit 1998, Këshilli lëshoi një deklaratë duke shpallur se,varësisht nga mandati i duhur nga OKB, NATO do të ishte e gatshme të organizonte dhe t’i printe një force shumëkombëshe në Bosnjë e Hercegovinëpas përfundimit të mandatit të tanishëm të SFOR-it në qershor të vitit 1998,dhe udhëzoi Autoritetet Ushtarake që të fillonin planëzimin e domosdoshëm.

Forca e re do ta ruante emrin “SFOR” dhe të operonte mbi një bazë tëngjashme, në mënyrë që të sprapste përtëritjen e armiqësive dhe të ndihmontepër të krijuar kushtet e domosdoshme për zbatimin e aspekteve civile tëMarrëveshjes së Paqes. Në të njëjtën kohë Këshilli projektoi një strategjikalimtare, që ngërthen vështrime të rregullta të niveleve të forcave dhe tëzvogëlimeve progresive kur të bëhej e mundshme bartja e përgjegjësive teinstitucionet e përbashkëta kompetente, tek autoritetet civile dhe organetndërkombëtare.

Duke u nisur nga situata përgjithësisht stabile në Bosnjë e Hercegovinë,Këshilli i Atlantikut të Veriut i drejtoi Autoritetet Ushtarake të NATO-s në vjeshtëtë vitit 1999 të ristrukturonin dhe të zvogëlonin madhësinë e ForcësStabilizuese. Si rezultat i kësaj, nivelet e forcave që atëherë janë zvoglëuar nëpërafërisht 23 000 trupa. Këto forca vijnë nga 17 vende anëtare të NATO-s dhe17 kombe jashtë NATO-s, midis tyre 12 vende Partnere, duke përfshirëkontingjentin rus prej 1 200 trupash. Për të ardhmen e parapashme, një pranie SFOR-it do të nevojitet për të siguruar mbajtjen e një mjedisi të sigurt dhe për

123

të sforcuar punën që po ndërmirret për të çuar përpara procesin e rindërtimitcivil.

Nuk ka pasur ndërkaq shenja inkurajuese të progresit në këtë kontekst.Kthimi i refugjatëve, dhe veçanërisht shkalla e kthimit spontan, u shtua në vititn1999 dhe 2000 duke reflektuar besim në rritje midis popullatës se ata mund tëkthehen në shtëpitë e veta të mëparshme dhe në fshatrat e tyre në një sigurirelative. Për më tepër, rezultatet e zgjedhjeve komunale në prill të vitit 2000treguan mbështetje të zvogëluar për partitë nacionaliste dhe një shtim në diversitetin politik. Një ngjarje tjetër që shërbeu për ta ndihmuar stabilitetinishte demilitarizimi paqësor i Bërçkos.

Me gjithë këto zhvillime pozitive, u shpreh pakënaqësi në takimin eKëshillit të Implimentimit të Paqes në Bruksel në maj të vitit 2000 me hapin eprogresit në zbatimin e aspekteve civile të Marrëveshjes së Paqes dhe me faktin se, pas pesë vitesh, nuk ishte bërë më shumë progres në fusha kyçe.Këshilli për Implimentimin e Paqes shtroi tri fusha me prioritet: thellimin ereformës ekonomike, shtimin e kthimit të të zhvendosurve dhe të refugjatëve,dhe kujdesin ndaj institucioneve të përbashkëta demokratike të përgjegjshme.

Si pjesë e procesit, Këshilli i Atlantikut të Veriut i ka dhënë detyrë SFOR-it që të ofrojë udhëzim dhe këshilla për Komitetin e Përhershëm mbiÇështjet Ushtarake (SCMM). Një referim i mëtejshëm rolit të SCMM-së i bëhetnë pjesën në vazhdim.

Më 11 nëntor 2000 u mbajtën zgjedhjet në Bosnjë e Hercegovinë. Një qeveri në nivel shtetëror më në fund u formua më 22 shkurt 2001 nga njënumër partish të moderuara që u bashkuan për të formuar një Aleancë përNdryshim. Kjo ishte qeveria e parë e cila nuk përfshinte partitë kryesorenacionaliste të të tri grupeve etinike në vend.

Aktivitetet e bashkëpunimit rreth sigurisëINë dhjetor të vitit 1997, përveç vendimeve që lidheshin me SFOR-in,

Këshilli inicoi një sërë veprimesh të mëtejshme të emërtuara si Aktivitetet eBashkëpunimit rreth Sigurisë. Këto janë krejt të tjera nga operacionet e SFOR-it të planifikuara për të siguruar bindjen e të gjitha palëve ndaj aspekteve ushtarake të Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit. Qëllimi është përtë ngritur besimin dhe bashkëpunimin midis forcave të armatosura të Bosnjë eHercegovinës dhe për të nxitur zhvillimin e praktikave demokratike dhe tëmekanizmave të mbrojtjes qëndrore, siç është Komiteti i Përhershëm mbiÇështjet Ushtarake (SCMM).

Një grup fillimor i Aktiviteteve të Bashkëpunimit rreth Sigurisë i përfillur ngaKëshilli përfshinte organizimin e kurseve në shkollën e NATO-s në

124

Oberamergau të Gjermanisë për zyrtarët e Bosnjë e Hercegovinës për mbrojtjen ushtarake dhe civile. Këto kurse janë planifikuar për rë ndihmuar pajtimin, dialogun dhe të kuptuarit e ndërsjellë midis faksioneve të mëparshmetë luftës brenda tri entiteteve që e përbëjnë vendin dhe të partive të tyre konstituente. Programi gjithashtu përfshinë vizita dhe seminare të planifikuarapër të ndihmuar zyrtarët e mbrojtjes në Bosnjë e Hercegovinë që të familiarizohen me NATO-n dhe ta shtojnë të kuptuarit e tyre të rolit të bashkësisë ndërkombëtare në shtruarjen e themeleve për paqen e sëardhmes, për stabilitetin në vendin e tyre. Veç kësaj, një vlerësim është ndërmarrë për të mësuar sesi NATO do të mund të ndihmonte më së miri qeverinë e Bosnjë e Hercegovinës për t’i bërë institucionin e veta qëndrore tëmbrojtjes, SCMM-në, plotësisht efektive.

SCMM është një prej institucioneve të përbashkëta i paraparë meMarrëveshjen e Paqes së Dejtonit dhe është përgjegjëse për koordinimin e forcave të armatosura të Bosnjë e Hercegovinës. Përbëhet nga Presidentët egrupeve etnike brenda vendit, gjegjësisht të kroatëve të Bosnjës, muslimanëvetë Bosnjës, dhe të serbëve të Bosnjës; nga Ministrat e Mbrojtjes dhe Shefat eMbrojtjes të Federatës Boshnjako-Kroate dhe të Republika Sërpskes; dhe ngavështrues kombëtarë dhe ndërkombëtarë, si dhe nga një Sekretariat.Mbështetet me forcë nga NATO dhe po e zhvillon rolin e vet duke u marrë meçështje të mbrojtjes në nivel shtetëror.

Aktivitetet e Bashkëpunimit rreth Sigurisë të sponsorizuara nga NATOkoordinohen përmes SCMM-së dhe ngërthejnë përfaqësim si nga FederataBoshnjako-Kroate ashtu dhe nga Republika Sërpska, si dhe nga tri grupetetnike. Mbahen kurse mbi çështje të bashkëpunimit rreth sigurisë. Rezultatet gjykohen nga pjesëmarrësit dhe organizatorët si pozitive. Pa e shkëputur shikimin nga qëllimet e kryehershme, Programi iBashkëpunimit rreth Sigurisë (SCP) po fokusohet gjithnjë e më tepër në objektiva më specifikë. Në bashkëpunim me organe të tjera ndërkombëtare,për shembull, dhe si pjesë e Programit, NATO po i ndihmon Bosnjë eHercegovinës t’u përgjigjet detyrave të identifikuara në Planin e Punës së majittë vitit 2000 të bërë nga Këshilli për Implimentimin e Paqes. Këto përfshijnëristrukturimin e Forcave të Armatosura të Entitetit, forcimin e një institucioni tëpërbashkët të mbrojtjes në nivel shtetëror, dhe zhvillimin e një politike të përbashkët të sigurisë për vendin.

Zvogëlimi i Forcave të Aramatosura të Entitetit (EAF)

Pas një zvogëlimi për 15 për qind në vitin 1999, Forcat e Armatosura tëEntitetit (EAF) duhej të arrinin një raund të dytë të zvogëlimit për 15 për qindnë fuqinë aktive njerëzore deri në fund të vitit 2000. SFOR-i po e monitoron

125

situatën dhe gjithashtu po punon me Komandantët e EAF-së rreth zhvillimit tëpolitikës së sigurisë së parbashkët të planifikuar pët t’u siguruar se struktura eardhshme e EAF-së të mund të mbahet financiarisht dhe t’u përgjigjet kërkesave të sigurisë.

Mbledhja e arrmëve (Operacioni TË KORRAT)

Më 1998 SFOR-i filloi të mblidhte dhe të shkatërronte armët e paregjistruara dhe armatimet në duart private, për të përmirësuar sigurinë epërgjithshme të qytetarëve dhe për të ndërtuar besimin në procesin e paqes.Rreth 11 000 armë, 10 000 mina dhe 35 000 granata dore si dhe 3 700 000raunde municioni (2 800 000 më 1999 dhe 900 000 në vitin 2000) janë mbledhur që nga fillimi i operacionit, duke e zvogëluar ndjeshëm kërcëniminndaj popullsisë lokale. Qëllimi i Projektit të të Korrave 2000 ishte të vazhdohejmbi suksesin e punës së ndërmarrë më 1999 duke bartur përgjegjësinë përmbledhjen e armëve dhe armatimeve te autoritetet nacionale dhe te forcat etyre të armatosura. Operacioni po vazhdon në vitin 2001.

Krimet e luftës/Kriminelët e luftës

Kapja e kriminelëve të luftës është përgjegjësi e autoriteteve nacionale.Megjithatë, SFOR-i ka ofruar siguri dhe ndihmë logjistike për ekipet hetuese tëTribunalit Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë (ICTY), si dhe vëzhgimdhe patrullim të terrenit të lokacioneve të aluduara të varrimeve masive. Që nga vitit 1996, forcat e NATO-s kanë qenë të involvuara në paraburgimindhe transferimn për Hagë të 37 njerëzve të akuzuar për krime lufte.

Kontrolli i hapësirës së epërme ajrore

Sipas Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, SFOR-i është përgjegjës përnormalizimin e hapësirës ajrore mbi Bosnjë e Hercegovinë duke u kujdesur përnjë mjedis të hapësirës ajrore stabile, të parrezik dhe të sigurt që më në fundtë mund t’i kthehet kontrollit civil. Një hap në këtë drejtim është marrë në janartë vitit 2000, kur hapësira e epërme ajrore mbi Bosnjë e Hercegovinë iu kthyekontrollit civil. Po bëhen plane për një reduktim të operacioneve të fluturimeveushtarake të NATO-s për t’i lëshuar rrugë normalizimit të nivelit të mesëm tëhapësirës ajrore, me pikëpamje të normalizimit të plotë të hapësirës ajrore derinë fund të vitit 2001.

126

UNHCR/Refugjatët dhe individët e zhvendosur

Prej nëntorit të vitit 1995, siguria e ofruar nga SFOR-i ka rezulturar në mëse 723 000 kthime (368 000 refugjatë dhe 355 000 individë të zhvendosur).Zbatimi efektiv i ligjeve mbi pasurinë është pjesë thelbësore e këtij procesi.Numri i përgjithshëm i shtëpive të riposeduara dhe i banesave arriti 51 500raste deri në dhjetor të vitit 2000. Mitrëpo hapi i progresit mbetet i ngadalshëmdhe vetëm 21 për qind e të gjitha kërkesave që i janë dorëzuar Komisionit përPretendime të Pasurisë (CRPC) janë vendosur.

ROLI I NATO-S NË RELACION MEKONFLIKTIN NË KOSOVË

Prapavija e konfliktit

Kosova shtrihet në Serbinë e jugut dhe ka një popullatë të përzier nga ecila shumica janë shqiptarë. Deri më 1989, regjioni gëzonte një shkallë të lartëtë autonomisë brenda ish-Jugosllavisë, kur lideri serb Sllobodan Millosheviqi endryshoi statusin e regjionit, duke ia hequr autonomië duke e sjellë nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Beogradit, kryeqytetit serb. Shqiptarët e Kosovësiu kundërvunë kësaj me këmbëngulje.

Gjatë vitit 1998, konflikti i hapur midis forcave të ushtrisë dhe policisëserbe dhe forcave të shqiptarëve të Kosovës rezultoi me vdekjen e 1 500shqiptarëve kosovarë dhe 400 000 u detyruan t’i lëshonin shtëpitë e veta.Bashkësia ndërkombëtare u brengos tepër për konfliktin që po eskalonte, për pasojat e tij humanitare, dhe për rrezikun që ai të përhapej në vendet etjera. Mosmarrja parasysh e Presidentit Millosheviq të përpjekjeve ndërkombëtare që synonin zgjidhjen paqësore të krizës dhe roli destabilizuesi forcave militante të shqiptarëve të Kosovës gjithashtu ishin për brengosje.

Më 28 maj 1998, Këshilli i Atlantikut të Veriut, që takohej në nivel Ministrashtë Jashtëm, shtroi dy objektiva kryesore sa i përket krizës në Kosovë, gjegjësisht:

• të ndihmojë të arrihet një zgjidhje paqësore e krizës duke kontribuar nëpërgjigje të bashkësisë ndërkombëtare; dhe

• të ndihmojë stabilitetin dhe sigurinë në vendet fqinjë me theks tëveçantë në Shqipëri dhe në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë3.

127

3 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

Më 12 qershor 1998 Këshilli i Atlantikut të Veriut, që po takohej në nivelMinistrash të Mbrojtjes, kërkoi një vlerësim të masave të mëtejshme të mundshme që NATO do të mund t’i mirrte lidhur me krizën që po zhvillohej nëKosovë. Kjo çoi në shqyrtimin e një numri të madh opcionesh.

Më 13 tetor 1998, pas keqësimit të situatës, Këshilli i NATO-s autorizoiUrdhërat e Aktivizimit për goditje ajrore. Ky hap ishte planifikuar për tëmbështetur përpjekjet diplomatike për ta detyruar regjimin e Millosheviqit t’itërhiqte forcat nga Kosova, të bashkëpunonte që t’i jepej fund dhunës dhe tëlehtësonte kthimin e refugjatëve në shtëpitë e tyre. Në momentin e fundit, pas iniciativave të mëtejshme diplomatike nga NATO dhe të zyrtarëveamerikanë, Presidenti Millosheviq u pajtua t’iu përmbahej kërkesave dhe goditjet ajrore nuk ndodhën.

Rezoluta 1199 e Këshillit të Sigurimit të OKB-së (UNSCR) midis tjerashshprehte brengosje të thellë rreth përdorimit të tëpruar të forcës nga forcat esigurimit serb dhe armata jugosllave, dhe kërkoi armëpushim të të dyja palëvenë konflikt. Në frymën e Rezolutës, u shtruan limite mbi numrin e forcave serbenë Kosovë, dhe mbi fushëveprimin e operacioneve të tyre, pas një marrëveshjeje të ndarë të arritur me qeverinë serbe.

Qe arritur pajtimi, veç kësaj, që Organizata për Siguri dhe Bashkëpunimnë Evropë (OSBE) do të themelonte një Mision Verifikues të Kosovës (KVM)për ta vështruar përfilljen në terren ndërsa NATO do të themelonte një misionvëzhgues ajror. Themelimi i këtyre dy misioneve u miratua me Rezolutën 1203të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Disa kombe jashtë NATO-s u pajtuan të kontribuonin në misionin vëzhgues.

Në mbështetje të OSBE-së, Aleanca themeloi një task forcë të veçantëushtarake për të ndihmuar evakuimin emergjent të anëtarëve të KVM-së, nëse rifillimi i konfliktit do t’i vinte në rrezik. Kjo task forcë qe dislokuar në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë4 nën drejtimin e përgjithshëm tëKomandantit Suprem të Forcave Aleate për Evropë të NATO-s.

Me gjithë këta hapa, situata në Kosovë u ndez përsëri në fillim të vitit1999, pas një numri aktesh provokimi nga të dyja palët dhe pas përdorimit tëforcës së tepruar dhe disproporcionale nga Armata Serbe dhe Policia Speciale.Disa nga këto incidente u zbutën përmes përpjekjeve të ndërmjetësimit të verifikuesve të OSBE-së por nga mesi i janarit situata ishte keqësuar edhe mëpas eskalimit të ofensivës serbe kundër shqiptarëve të Kosovës.

Përpjekje të parreshtura ndërkombëtare u bënë për t’i dhënë shtysë politike gjetjes së një zgjidhjeje paqësore të konfliktit. Grupi i Kontaktit5 prej

128

4 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

5 Franca, Gjermania, Italia, Rusia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara.

gjashtë kombesh i themeluar nga Konferenca e Londrës për ish-Jugosllavinëe vitit 1992 u takua më 29 janar. U arrit pajtimi të thirreshin negociata urgjentemidis palëve në konflikt, me ndërmjetësimin ndërkombëtar.

NATO i mbështeti dhe i përforcoi përpjekjet e Grupit të Kontaktit duke upajtuar më 30 janar për të përdorur goditjet ajrore nëse kërkohej kjo, dhe dukeua tërhequr vërejtjen të dy palëve në konflikt. Këto iniciativa të bashkërenditurakulminuan me negociatat fillestare në Rambuje afër Parisit nga 6 deri më 23shkurt, të pasuara nga raundi i dytë në Paris nga 15 deri më 18 mars. Në fund të raundit të dytë të bisedimeve, delegacioni i shqiptarëve të Kosovëse nënshkroi marrëveshjen e propozuar të paqes, por bisedimet u ndërprenë panënshkrimin e delegacionit serb.

Fill pastaj, forcat ushtarake dhe policore serbe shtuan intensitetin e operacioneve të tyre kundër shqiptarëve etnikë në Kosovë, duke sjellë trupashtesë dhe tankse në regjion, duke thyer qartë detyrimet e marrëveshjes sëtetorit. Dhjetëra mijëra njerëz filluan t’i lëshonin shtëpitë përballë kësaj ofensivesistematike.

Më 20 mars, Misioni Verifikues i Kosovës i OSBE-së u tërhoq nga regjioni,duke u pasë përballur me obstruksione nga forcat serbe deri në atë masë saqë më nuk mund të vazhdonin ta kryenin detyrën e vet. Ambasadori i SHBA-së Holbruk (Holbrooke) pastaj fluturoi për Beograd për një përpjekje tëfundit për ta bindur Presidentin Millosheviq t’i ndalte sulmet mbi shqiptarët eKosovës ose të përballej me goditjet e pashmangshme ajrore të NATO-s.Millosheviqi refuzoi ta përfillte këtë, dhe më 23 mars u dha urdhëri për ekzekutimin e goditjeve nga ajri (Operacioni Forcat Aleate).

Objektivat e NATO-s

Objektivat e NATO-s në relacion me konfliktin në Kosovë qenëparashtruar në një Deklaratë të lëshuar në Mbledhjen e Jashtëzakonshme tëKëshillit të Atlantikut të Veriut të mbajtur në Shtabin e NATO-s më 12 prill 1999dhe janë rikonfimuar nga Krerët e Shteteve dhe Qeverive në Uashington më23 prill 1999:

• një stop i verifikueshëm i veprimit ushtarak dhe përfundimi i menjëhershëm i dhunës dhe represionit;

• tërheqja nga Kosova e forcave ushtarake, policore dhe paramilitare;

• stacionimi në Kosovë i një pranie ndërkombëtsre ushtarake;

• kthimi i pakushtëzuar dhe i sigurt i të gjithë refugjatëve dhe individëve tëzhvendosur dhe qasja e papënguar e organizatave humanitare;

129

• themelimi i një marrëveshjeje kornizë politike për Kosovën në bazë tëdakordimeve në Rambuje, në përputhje me ligjin ndërkombëtar dheKartën e Kombeve të Bashkuara.

Gjatë gjithë konfliktit arritja e këtyre objektivave, bashkë me masat për tësiguruar zbatimin e tyre të plotë, është konsideruar nga Aleanca si parakushtpër t’u dhënë fund dhunës dhe vuajtjes njerëzore në Kosovë.

Më 10 qershor, pas një fushate ajrore që zgjati 77 ditë, Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solana njoftoi se ai e kishte udhëzuarGjeneralin Uesli Klark (Wesley Clark), Komandant Suprem i Forcave Aleatepër Evropë, t’i pezullonte goditjet e NATO-s nga ajri. Ky vendim ishte marrë paskonsultimesh me Këshillin e Atlantikut të Veriut dhe me konfirmimin e GjeneralitKlark se tërheqja e plotë e forcave jugosllave nga Kosova kishte filluar.

Tërheqja ishte në përputhje me Marrëveshjen Ushtarake Teknike të arriturmidis NATO-s dhe Republikës Federale të Jugosllavisë në mbrëmjen e 9 qershorit. Marrëveshja ishte nënshkruar nga Gjeneral-lejtnanti Sër MajkëlXhekson (Sir Michael Jackson) në emër të NATO-s, dhe nga Gjeneral-koloneliSvetozar Marjanoviq nga Armata jugosllave dhe Gjeneral-lejtnanti ObradStevanoviq i Ministrisë së Punëve të Brendshme në emër të qeverive tëRepublikës Federale të Jugosllavisë dhe të Republikës së Sërbisë. Tërheqja ishte po ashtu konsistente me marrëveshjen midis RepublikësFederale të Jugosllavisë dhe Bashkimit Evropian dhe emisarëve specialë tëRusisë, Presidentit Ahtisari të Finlandës dhe Z. Çernomirdin, ish kryeministër iRusisë, të arritur më 3 qershor.

Më 10 qershor Këshilli i Sigurimit të OKB-së aprovoi Rezolutën 1244 duke emirëpritur pranimin nga Republika Federale e Jugosllavisë të parimeve për njëzgjidhje politike të krizës së Kosovës, duke përfshirë dhënien fund menjëherëdhunës dhe tërheqjen rapide të forcave të saj ushtarake, policore dhe paramilitare.Rezoluta, e miratuar me një votë prej 14 në favor dhe asnjë kundër, me njëabstenim (Kina), shpalli vendimin e Këshillit të Sigurimit për të themeluar njëprani ndërkombëtare civile dhe të sigurisë në Kosovë, nën kujdesin e Kombevetë Bashkuara.

Duke vepruar sipas Kapitullit VII të Kartës së OKB-së, Këshilli i Sigurimitvendosi që zgjidhja politike e krizës do të bazohej mbi parimet e përgjithshmetë miratuara më 6 maj nga Ministrat e Jashtëm të Grupit të Shtatë vendeve tëindustrializuara dhe Federatës Ruse - Grupi i 8-ës - dhe të parimeve që përmbante shkresat e prezentuara në Beograd nga Presidenti i Finlandës dhe Përfaqësuesi Special i Federatës Ruse që ishin pranuar nga Qeveria eRepublikës Federale të Jugosllavisë më 3 qershor. Të dyja këto dokumentejanë përfshirë si anekse të Rezolutës.

130

Parimet përfshinin, midis tjerash, një fund të mënjëhershëm dhe të verifikueshëm të dhunës dhe represionit në Kosovë; tërheqjen e forcaveushtarake, policore dhe paramilitare të Republikës Federale të Jugosllavisë;dislokimin e një pranie efektive ndërkombëtare civile dhe të sigurisë, me pajesëmarrje substanciale të NATO-s në praninë e sigurisë dhe nëkomandën dhe kontrollin e unifikuar; themelimin e një administrate tëpërkohshme; kthimin e sigurtë dhe të lirë të të gjithë refugjatëve; një procespolitik që ofron vetë-udhëheqje substanciale; demilitarizimin e UshtrisëÇlirimtare të Kosovës (UÇK); dhe një qasje të përgjithshme ndaj zhvillimitekonomik të regjionit në krizë.

Këshilli i Sigurimit autorizoi Shtetet Anëtare dhe organizatat relevantendërkombëtare të themelonin praninë ndërkombëtare të sigurisë, dhe vendosiqë përgjegjësitë e saj do të përfshinin largimin nga armiqësitë e rifilluara, demilitarizimin e UÇK-së dhe themelimin e një mjedisi të sigurt për kthimin erefugjatëve dhe në të cilin prania ndërkombëtare civile do të mund të operonte.Këshilli i Sigurimit gjithashtu autorizoi Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së tëthemelonte praninë ndërkombëtare civile dhe kërkoi që ai të caktonte nëParfaqësue Special për ta kontrolluar zbatimin e saj.

Pas miratimit të UNSCR-së 1244, Gjenerali Xhekson, i caktuar siKomandant i forcës dhe duke vepruar sipas instruksioneve të Këshillit tëAtlantikut të Veriut, bëri përgatitjet e mënjëhershme për dislokimin rapid të forcës së sigurisë të mandatuar nga Këshilli i Sigurimit të Kombeve tëBashkuara.

Forca e Kosovës e prirë nga NATO (KFOR)

Elementët e parë të KFOR-it u futën në Kosovë më 12 qershor 1999. Siç ishte arritur pajtimi me Marrëveshjen Teknike Ushtarake, dislokimi i forcësishte sinkronizuar me largimin e forcave serbe nga Kosova. Deri më 20 qershor, tërheqja serbe ishte kompletuar dhe KFOR-i kishte arritur detyrënfillestare të dislokimit.

Me forcën e plotë KFOR-i përbëhej nga një personel prej 50 000 vetash.Të gjitha 19 anëtaret e NATO-s dhe 20 vende jashtë NATO-s marrin pjesë nëKFOR nën komandën dhe kontrollin e unifikuar (midis tyre 16 vende Partnere,duke përfshirë një kontingjent rus prej 3 200 vetash).

Gjithashtu më 20 qershor, pas konfirmimit nga Komandanti Suprem iForcave Aleate pë Evropë (SACEUR) se forcat e sigurimit serb e kishin lëshuarKosovën, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s shpalli se, në përputhje meMarrëveshjen Teknike Ushtarake, ai edhe formalisht kishte përfunduarfushatën ajrore.

131

Gjatë gjithë krizës, forcat e NATO-s ishin në ballë të përpjekjeve humanitare për të ulur vuajtjen e mijëra refugjatëve të detyruar ta lëshoninKosovën nga fushata serbe e spastrimit etnik. Në ish-Republikën Jugosllave tëMaqedonisë6 trupat e NATO-s ndërtuan kampe refugjatësh, qendra për pranimin e refugjatëve dhe stacione emergjente të ushqimit, dhe lëvizënshumë mijëra tonë ndihmë dhe i ndihmuan Komsisionit të Lartë për Refugjatëtë OKB-së - UNHCR-së - me koordinimin e fluturimeve humanitare të ndihmave, si dhe me plotësimin e këtyre fluturimeve duke përdorur aeroplënëtë vendeve anëtare. Qendra për Koordinim në Përgjigje të Katastrofave e Evro-Atlantikut (EADRCC) e themeluar në kuadër të NATO-s në qershor të vitit1998 gjithashtu luajti një rol të rëndësishëm në koordinimin e operacioneve tëndihmës humanitare të UNHCR-së.

E një brengosjeje të veçantë për vendet e NATO-s dhe për bashkësinëndërkombëtare në tërësi, që nga fillimi i krizës, ishte situata e shqiparëve tëKosovës që kishin mbetur në Kosovë, hallet e të cilëve përshkruheshin ngarefugjatët që e lëshonin krahinën. Të gjitha indikacionet çonin nga persekutimii organizuar duke involvuar edhe ekzekutimet në masë; shfrytëzimin e civilëvesi mburoja njerëzore; dhunimin; përjashtimin në masë; djegien dhe plaçkitjen eshtëpive dhe të fshatrave; shkatërrimin e të lashtave dhe gjësë së gjallë; suspendimin e identitetit, origjinës dhe pronësimit me konfiskimin e dokumentave; urinë, lënien pa ushqim dhe rraskapitjen; dhe shumë abuzimetë tjera të të drejtave të njeriut dhe të normave ndërkombëtare të sjelljes sëcivilzuar.

Ndihma e vendeve fqinjëAleanca i njihte plotësisht problemet humanitare, politike, dhe ekonomike

me të cilat përballeshin vendet në regjion si rezultat i konfliktit në Kosovë. Në veçanti, përpjekjet e Aleancës u fokusuan në sjelljen e ndihmës së mënjëhershme praktike në marrjen me krizën e refugjatëve duke i ricaktuar forcat e NATO-s në regjion për detyra humanitare.

Në fillim të prillit 1999, Komandanti i NATO-s në ish-RepublikënJugosllave të Maqedonisë7 kishte marrë autoritet të plotë për të koordinuarndihëm e NATO-s në atë vend dhe për të themeluar një shtab të përparshëmnë Shqipëri, në koordinim me autoritetet shqipatre dhe me UNHCR-në, me qëllim të vlerësimit të situatës humanitare dhe për të sjellë ndihmë. Këshilli i Atalnatikut të Veriut gjithashtu u dha për detyrë Autoriteteve Ushtaraketë NATO-s për të ndërmarrë planifikim të mëtejshëm për këtë qëllim. Ndihma e mëpastajme përfshinte dhënien e akomodimit të emergjencës dhë

132

6 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

ndërtimin e kampeve për refugjatë, dhe ndihmën për organizatat humanitareduke u ofruar transportin dhe forma të tjera të ndihmës përfshirë ndarjen eushqimit dhe të ndihmës. Vendet e NATO-s u dhanë ndihmë financiare dhendihmë tjetër Shqipërisë dhe ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë7 dhedhanë garanci se do t’i përgjigjeshin të gjitha sfidave të sigurisë së tyre ngaJugosllavia që do të dilnin nga prania e forcave të NATO-s dhe nga aktivitetetnë territoret e tyre.

Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s në Uashington parashtruanvizionin e tyre për arritjen e paqes së qëndrueshme, të stabilitetit dhe prosperitetit në të ardhmen, të bazuar në integrimin gjithnjë në rritje të vendevenë regjion në rrugën e Evropës, duke punuar dora-dorës me institucionet etjera ndërkombëtare drejt këtyre synimeve. Ata themeluan një proces të konsultimeve dhe diskutimeve individuale midis 19 vendeve të NATO-s dhevendeve të regjionit dhe ndërmorën të ndihmonin bashkëpunimin regjionalbrenda Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC). Ata poashtu u pajtuan tëpërdorin resurset e Partneritetit për Paqe (PfP) për të ofruar ndihmë të drejtpërdrejtë dhe të fokusuar në adresimin e brengave të tyre të sigurisë.Aleanca mirëpriti masat e ndërlidhura të ndërmarra në forumet e tjera, duke përfshirë propozimin e Bashkimit Evropian për të konvokuar një konferencë rreth një pakti të stabilitetit për Evropën Jug-Lindore në fund tëmajit 1999. Aleanca gjithashtu konstatoi se grupi G7 i vendeve dhe institucionet financiare si Banka Botërore dhe Fondi Ndërkombëtar Monetar dotë luanin një rol jetik në procesin e rindërtimit pas përfundimit të krizës sëKosovës.

Situata në Kosovë monitorohet për së afërmi nga Këshilli i Atlantikut tëVeriut. Në mbledhjet Ministrore të mbajtura në maj të vitit 2000, vendet eNATO-s rikonfirmuan vendosmërinë e tyre për të luajtur rolin e plotë për t’ipërmbushur synimet e bashkësisë ndërkombëtare, ashtu siç janë shtruar nëUNSCR 1244, për të punuar drejt një Kosove paqësore, multietnike, multikulturore dhe demokratike në të cilën të gjithë popujt e saj mund të gëzojnë të drejtat dhe liritë. Ministrat e Jashtëm të NATO-s shprehënmbështetje të fortë për punën që po ndërmirrej nga Misioni I Kombeve tëBashkuara në Kosovë (UNMIK) dhe nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit tëPërgjithshëm të OKB-së dhe për vahzdimin e bashkëpunimit në nivel të lartëmidis UNMIK-ut dhe KFOR-it. Ata poashtu rikonfirmuan vendosmërinë e tyrepër t’u siguruar se nivelet e forcave të KFOR-it dhe aftësitë e tyre do të mbahen në nivelet e kërkuara nga sfidat me të cilat përballen. Këto përfshijnëruajtjen e një mjedisi të sigurt në një Kosovë ende të papërcaktuar, duke diskurajuar dhe parandaluar dhunën etnike, duke ofruar siguri dhe

133

7 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

mbrojtje për të gjitha minoritetet, duke ndihmuar kthimin e refugjatëve, qoftë shqiptarë, serbë, apo të bashkësive të tjera, dhe duke ndihmuar OSBE-në në udhëheqjen e zgjedhjeve të lira, të drejta dhe të sigurta.

Në pranverë të vitit 2001, pas përleshjeve të dhunshme në kufirin meKosovën, midis forcave të ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë8 dhe grupeve të ekstremistëve shqiptarë etnikë, që raportohej se ishin të bazuar nëKosovë, KFOR-i nisi veprime shtesë duke përfshirë shtimin e patrullave tokësore dhe ajrore, operacionet kundër kontrabandës, dhe operacionet kontrollo e konfisko. Fluturimet e zbulimit dhe vëzhgimit gjithashtu u shtuan,ashtu si dhe përpjekjet për mbledhjen e materialit të informacionit.

CENIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUTNË RAJONIN E KOSOVËS DHE NDIHMA E KFOR-IT

PËR SHKAQE HUMANITARE

Krijimi i kushteve në të cilat problemet themelore politike të Kosovës mundtë zgjidhen është një detyrë sfiduese dhe afat-gjatë. Duke u nisur nga shkalla ekrizës në rritje humanitare me të cilën përballej Kosova në pranverë të vitit 1999dhe shkatërrimi dhe dhuna e drejtuar nga qeveria e Millosheviqit ne Beograd,situata është përmirësuar në masë të madhe. Ka ende edhe shumë për t’u bërëpor faktet dhe shifrat më poshtë paraqesin një listë solide të të arriturave të cilatpo e shtrojnë rrugën për stabilitetin e ardhshëm të provincës dhe për sigurinë eregjionit në tërësi.

Konstatimet e Misionit Verifikues të Kosovës të OSBE-së, që ishte dërguar në Kosovë nga janari deri në mars të vitit 1998, treguan për mizoritë eorganizuara dhe sistematike të kryera nga forcat serbe dhe jugosllave kundërkomuniteteve shqiptare. Dëbimet, arrestimet arbitrare dhe vrasjet si dhecenimet e tjera të të drejtave të njeriut dhe metodat e frikësimit tashmë ishinevidentuar. Raporti i Misionit konstatoi se shkeljet bëheshin në të dyja anët endarjes etnike gjatë konfliktit por që vuajtja ishte mbizotëruese në anën eshqiptarëve të Kosovës në duart e aparatit të ushtrisë dhe të sigurimit jugosllavdhe serb. Kryeprokurorja e Tribunalit Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë(ICTY) ka raportuar se 526 varreza masive janë identifikuar në Kosovë dhe mëse 4 000 trupa ishin nxjerrë. Edhe 300 lokacione të tjera po hetoheshin.

134

8 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

Refugjatët

Shkalla e problemit që ngërthen rivendosja e individëve të zhvendosurdhe e refugjatëve në Kosovë ka qenë brengë e madhe. Me fillimin e prillit tëvitit 1999, Komisioni i Lartë për Refugjatë i Kombeve të Bashkuara vlerësontese fushata e spastrimit etnik kishte rezultuar në 226 000 refugjatë në Shqipëri,125 000 në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë9, dhe 33 000 në Mal të Zi.Përafërsisht 21 500 refugjatë kishin arritur në Bosnjë dhe mbi 61 000 ishinevakuar në vende të tjera. Një vlerësim prej 1.5 milion njerëzish, pra, 90 përqind të popullsisë së Kosovës, ishin dëbuar nga shtëpitë e tyre dhe brendavetë Kosovës, rreth 580 000 ishin bërë të pastrehë. Përafërsisht 225 000njerëz kosovarë besohej se mungonin dhe deri në 5 000 kosovarë ishinekzekutuar.

Ndihma e dhënë nga forcat e NATO-s për të zbutur situatën e refugjatëvepërfshinte ofrimin e pajisjes dhe ndërtimin e kampeve për të strehuar 50 000refugjatë në Shqipëri; ndihmën në zgjerimin e kampeve në ish-RepublikënJugosllave të Maqedonisë10; dhënien e ndihmës mjekësore dhe kryerjen eoperimeve emergjente, transportin e refugjatëve në vend të sigurt; dhe ofrimine transportit për ndihmë humanitare dhe për pajisje.

Forcat e NATO-s sollën me vijë ajrore mijëra tonë ushqim dhe pajisje nëregjion. Deri në fund të majit 1999, ishin transportuar në regjion mbi 4 666 tonëushqim dhe ujë, 4 325 tonë mallra të tjera, 2 624 tonë çadra dhe pothuaj 1 600tonë furnizime mjekësore.

Progres pozitiv është bërë sa i përket kthimit. Përafërsisht 1 300 000refugjatë dhe individë të zhvendosur, nga brenda Kosovës dhe nga jashtë,kanë qenë në gjendje të kthehen në shtëpitë dhe fshatrat e tyre. Ndërkaq rreth200 000 serbë të Kosovës dhe deri në 40 000 njerëz nga minoritetet e tjerajanë ende të zhvendosur brenda Republikës Federale të Jugosllavisë.

Në maj të vitit 2000, një Komitet i Përbashkët për të Kthyerit (JCR) ështëthemeluar për të gjurmuar mënyrat dhe mjetet e kthimit të sigurt dhe të qëndrueshëm veçanërisht të banorëve serbë të Kosovës. KFOR-i, Misioni iKombeve të Bashkuara për Kosovë (UNMIK), dhe organizatat e tjera ndërkombëtare kanë ndihmuar për të koordinuar dhe mbështetur aktivitetet erivendosjes, brenda mjeteve dhe mundësive të tyre, dhe për të kufizuar potencialin e dhunës etnike. Forcat e KFOR-it e kanë shtuar praninë e tyre nëenklavat e minoriteteve për të ofruar më shumë siguri në zgjimin e dhunës sëlokalizuar kundër serbëve të Kosovës dhe minoriteteve të tjera.

135

9 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

10 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

Rindërtimi

Në qershor të vitit 1999 kishte më se 128 000 shtëpi të dëmtuara dhe tëshkatërruara në Kosovë. Deri më 31 janar 2001, rreth 18 000 shtëpi ishinrindërtuar, me më se 8 000 që ende janë në ndërtim e sipër. Aktiviteti ështëfokusuar poashtu në ndreqjen dhe renovimin e sistemit të energjisë elektrike,në restaurimin e rrugëve dhe të hekurudhave dhe në riparimin e urave.

Ndihma mjekësore

Ndihma mjeksëore ka qenë edhe një sferë madhore e aktivitetit të KFOR-it, me rreth 50 000 pacientë civilë që kanë marrë trajtim mjeksor në vit.

Siguria

Kosova sot është në një masë të gjerë një vend tjetër nga Kosova të cilëne gjeti KFOR-i kur arriti në krahinë në qershor të vitit 1999. Kryeqyteti i saj,Prishtina, tani është një qendër ku gumëzhijnë makinat, trafiku, tregtia dheshitoret e hapura, ashtu si dhe qytetet e tjera më të mëdha. Shumica eqytetarëve të Kosovës gëzojnë një masë sigurie dhe jete normale që u ishinmohuar me vite. Përpjekje të vazhdueshme janë bërë për ta bërë Kosovën tësigurt për të gjithë. KFOR-i bën deri në 800 patrullime çdo ditë, ruan 550lokacione kyçe dhe mban rreth 250 pika kontrollimi të automjeteve. Çdo ditë,dy nga tre ushtarë të KFOR-it janë të dislokuar në operacione të sigurisë.

Një nga prioritetet më të larta për KFOR-in është përmirësimi i sigurisë për minoritetet etnike. Rreth 50 për qind e fuqisë njerëzore të tij ështëe angazhuar në mbrotjen e popullatave të minoriteteve (kryesisht të atij serbe)në Kosovë. Këtu hynë ruajtja e shtëpive individuale dhe e fshatrave, transportimi i njerëzve në shkolla dhe dyqane, patrullimi, mbikëqyrja e pikavetë ndalimit, mbrojtja e lokacioneve dhe ndihma për njerëzit lokalë. Forcat eKFOR-it poashtu janë dislokuar në Mitrovicë për të krijuar siguri në të dy anëte lumit Ibër.

Ka pasur një zbritje të ndjeshme të incidenteve dhe të akcidenteve qëngërthejnë armatimet e paeksploduara, duke përfshirë minat dhe të bombaveme shpërthim togje-togje, në sajë të punës së ndërmarrë nga kompanitë civiletë deminimit që punojnë me kontratë me Aksionin e Minave të Kombeve tëBashkuara dhe Qendrat Koordinuese si dhe me KFOR-in.

136

Kontrollimet kufitare

KFOR-i vazhdon ta kontrollojë rajonin kufitar, duke përdorur një kombinimpatrullimesh më këmbë, me automjete dhe helikopterë për të mbajtur 8 vendkalime kufitare dhe për të mbështetur Misionin e OKB-së në Kosovë(UNMIK) në katër të tjera, krahas ofrimit të mbikëqyrjes ajrore.

KFOR-i vazhdimisht është i angazhuar me detyra të sigurisë kufitare.Automjetet kontrollohen në detaje ose u nënshtrohen kontrollimeve të dokumentave dhe të kontrollimeve tek-tuk në vendkalime kufitare. Mbahet koordinim i ngusht me rojat kufitare në të dy anët dhe me policinëkufitare të UNMIK-ut dhe me zyrtarët e doganave në shumicën e vendkalimevekufutare zyrtare dhe të vijave ndarëse.

Pas eskalimit të dhunës kufitare në pranverë të vitit 2001, autoritetet eNATO-s me sukses ia dolën të vendosin një armëpushim më 12 mars të vitit2001. Këshilli i Atlantikut të Veriut mëpastaj vendosi të zbatonte një zvogëlimnë faza dhe të kushtëzuar të Zonës Tokësore të Sigurisë (GSZ) rreth Kosovësashtu siç ishte paraparë me Marrëveshjen Ushtarake Teknike, të bazuar mbiplanin e dorëzuar nga qeveria e re jugosllave nën Presidentin Koshtunica(Plani Çoviq).

Zbatimi civil

Në qershor të vitit 1999, nuk kishte struktura civile dhe shërbime administrative në Kosovë. Për ndryshim, të gjitha strukturat ekzekutive,legjislative dhe juridike tani janë integruar në Strukturat Administrative tëIntegruara të Përbashkëta (JIAS). Nga 19 departamentet administrative qëduhej të themeloheshin nga JIAS, katër të parat u themeluan në shkurt të vitit2000 dhe të tjerat janë themeluar gradualisht që atëherë.

Më 2 shkurt të vitit 2000, lideri kosovar shqiptar, Dr. Ibrahim Rugova, formalisht e shpalli shpërbërjen e të ashtuquajturës qeveri në hije dhe të strukturave që shkonin me të. Presidenti i Parlamentit, Z. Idriz Ajeti, e konfirmoishpërbërjen.

Këshilli Kalimtar i Kosovës i zgjeruar mbajti sesionin e vet të dytë më 16shkurt 2000 me 28 anëtarë pjesëmarrës, duke përfshirë peshkopin katolik. Që atëherë janë caktuar administratorë në të gjitha 29 komunat. Janë caktuarbuxhetet për të gjitha aktivitetet thelbësore të qeverisjes lokale. Në tetor të vitit2000, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) luajti një roltë rëndësishëm në planifikimin e zgjedhjeve komunale, duke përfshirëregjistrimin e votuesve, nën aranzhmanet e sigurisë që i ofroi KFOR-i, në koordinim me UNMIK-un, për të mbrojtur lirinë e lëvizjes në rajon.

137

Zgjedhjet janë mbajtur pa ndonjë incident të madh, duke rezultuar mefitoren e partisë së moderuar të Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), të prirënga Dr. Rugova. Bashkë me rezultatin e e zgjedhjeve serbe të dhjetorit të vitit2000, në të cilën Opozita Demokratike të Serbisë (DOS), e prirë nga VojisllavKoshtunica, ia doli ta rrëzonte regjimin e ish Presidentit Millosheviq, kjo pritetqë të ketë implikime që shkojnë larg kudo në regjion.

Ligji dhe rendi

Në qershor të vitit 1999, kur KFOR-i arriti në Kosovë mesatarja e vrasjevenë për javë ishte 50. Në pranverë të vitit 2000 kjo shifër kishte zbritur në 7 përjavë, që mund të krahasohet me shumë qytete të mëdha evropiane. Shumë nga dhuna tani mund t’i atribuohet aktiviteteve kriminale, kundruall akteve të motivuara nga urrejtja etnike. Akte të tilla sidoqoftë vazhdojnë të ndodhin. Ndërkaq një pjesë e rëndësishme e resurseve të KFOR-it vazhdon të angazhohet në patrullimin dhe mbajtjen e pikave të kontrollit dhenë mbrojtjen e lokacioneve të trashëgimisë, si pjesë e procesit të restaurimit tëligjit dhe rendit.

Shërbimi Policor i Kosovës (KPS) i themeluar nga OSBE dhe i zotuar përvënien e drejtë dhe pa anim në fuqi të ligjit për popullatën si tërësi, tani ka rreth3 100 policë aktivë dhe ka filluar të kontribuojë ndjeshëm në themelimin e ligjitdhe rendit. Synimi për vitin 2001 është të arrihet një nivel i forcës prej 4 000policësh të Kosovës. Ky është hap i rëndësishëm drejt vetë-mjaftësisë dhe itillë që do të çojë nga zvogëlimi i varësisë prej Policisë së UNMIK-ut.

Ndihma ndërkombëtare gjithashtu po ndihmon rindërtimin e sistemit penaldhe juridik, duke përfshirë caktimin e një numri të ndjeshëm të gjykatësvendërkombëtarë.

Rotacioni i stafit të shtabeve

Forca e Kosovës vjen nën komandën e përgjithshme të KomandantitSuprem të Forcave Aleate për Evropë (SACEUR).

Komanda operacionale e KFOR-it fillimisht është marrë nga KomandaAleate për Evropë (ACE) e Trupave për Reagim Rapid (ARRC), që është komponenta tokësore e Forcave të Reagimit Rapid ACE. Më vonë ajo kaloi nëShtabin e Forcave Tokësore Aleate për Evropën Qendrore (LANDCENT), njëKomandë e Subordinuar Kryesore e njohur si Forcat Aleate për EvropënQendrore (AFCENT).

138

Në prill të vitit 2000, komanda operacionale e KFOR-it kaloi nga ForcatAleate për Evropën Qendroe (LANDCENT) te Evrokorpusit11 5-kombësh. Kjo ishte në vijë me marrëveshjen e arritur midis kombeve që i kontribuoninEvrokorpusit dhe NATO-s në tërësi, se korpusi mund të vihej në disponim përtë mbështetur operacionet nën komandën e NATO-s. Komanda operacionalekaloi te AFSOUTH në fillim të vitit 2001. Në prill të vitit 2001, Shtabi i regjionitVerior të NATO-s (Komanda Regjionale për Veri) merr përsipër komandënoperacionale të forcës.

139

11 Belgjika, Franca, Gjermania, Luksemburgu dhe Spanja.

KAPITULLI 6

ROLI I ALEANCËS NË KONTROLLIMINE ARMËVE

Zhvillimet që lidhen me armët bërthamore, biologjike dhe kimike

Zhvillimet që lidhen me kontrollin e armëve konvencionale dhe çarmatimin

Politika e Aleancës mbi përhapjen e WMD-së

ROLI I ALEANCËS NË KONTROLLIMINE ARMËVE

Politika e NATO-s e mbështetjes së kontrollimit të armëve, çarmatimit dhemospërhapjes luan një rol madhor në arritjen e objektivave të sigurisë tëAleancës. NATO ka një angazhim të kahmotshëm në këtë fushë dhe vazhdontë sigurohet se objektivat e saj të përgjithshme të mbrojtjes, të kontrollimit tëarmëve, të çarmatimit dhe të mospërhapjes mbeten të harmonizuara.

Në Samitin e tyre në Uashington në prill të vitit 1999, liderët e NATO-svendosën t’i shtonin përpjekjet e Aleancës për t’iu kundërvënë përhapjes sëArmëve për Shkatërrim në Masë (WMD) dhe mjeteve të dërgimit të tyre.Iniciativa WMD ka nisur një debat më të fuqishëm dhe të strukturuar rrethçështjeve të WMD-së. Qëllimi kryesor i Aleancës dhe i anëtarëve të saj mbetettë pengohet përhapja ose, po u paraqit, të zhbëhet me mjete diplomatike.

Siç thuhet në Konceptin Strategjik të vitit 1999, Aleanca angazhohet tëkontribuojë aktivisht në zhvillimin e marrëveshjeve të kontrollit të armëve, të çarmatimit dhe të mospërhapjes si dhe të Masave për Ndërtimin e Besimit(CSBMs). Vendet anëtare i konsiderojnë ndërtimin e besimit, kontrollin e armatimit, çarmatimin dhe mospërhapjen si komponente të rëndësishme tëparandalimit të konfliktit dhe e kanë të qartë se Aleanca mund të luajë një roljetik në këtë fushë duke mbështetur një kontroll ndërkombëtar të armëve më tëgjerë, më të gjithmbarshëm dhe më të verifikueshëm si dhe një proces të çarmatimit. Partneriteti, bashkëpunimi dhe programet e dialogut të NATO-sofrojnë rast unik për të mbështetur këta objektiva dhe i kontribuojnë qëllimit tëpërgjithshëm të rritjes së besimit dhe të sigurisë dhe zhvillimit të një qasjejebashkëpunuese ndaj sigurisë ndërkombëtare.

Në Samitin e Uashingtonit Aleatët u pajtuan, në dritën e zhvilimeve tëpërgjithshme strategjike dhe zbritjen e dukshme të armëve bërthamore, të shqyrtojnë opcionet për masat e ndërtimit të besimit dhe të sigurisë, të verifikimit, të mospërhapjes dhe të kontrollit të armëve dhe çarmatimit. Që nga Samiti, organet përgjegjëse të NATO-s kanë ndërmarrë një vlerësim tëgjerë dhe të gjithmbarshëm të zhvillimeve të përgjithshme dhe kanë ekzaminuar një numër opcionesh për të ardhmen.

Një përmbledhje e zhvilleve kryesore në këtë fushë jepet më poshtë.

143

ZHVILLIMET QË LIDHEN ME ARMËT BËRTHAMORE,BIOLOGJIKE DHE KIMIKE

Përhapja e armëve bërthamore, biologjike dhe kimike (NBC) dhe mjetet edërgimit të ytre janë çështje e një brengosjeje serioze për Aleancën. Me gjithë progresin e mirëpritur në forcimin e regjimeve ndërkombëtare përmospërhapje, sfida të mëdha mbeten sa i përket përhapjes. Aleanca e pranonse përhapja mund të paraqitet përkundër përpjekjeve për ta parandaluar atëdhe mund të paraqesë kërcënim të drejtpërdrejtë ushtarak për popullatat, territorin dhe forcat Aleate.

Disa shtete, duke përfshirë disa në periferinë e NATO-s dhe në regjione tëtjera, shesin ose marrin apo përpiqen të marrin armë NBC dhe mjete tëdërgimit. Akterë të tjerë, jo-shtetërorë, poashtu kanë treguar potencialin për tëkrijuar dhe përdorur disa nga këto armë.

NATO e ka zvogëluar në masë të madhe mbështetjen e saj mbi forcatbërthamore në dekadën e fundit dhe janë bërë reduktime të mëdha të vetë forcave nga tri vendet anëtare të Aleancës që mbajnë forca bërthamore,gjegjësisht Shtetet e Bashkuara, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar. Mirëpo, ekzistimi i forcave të fuqishme bërthamore jashtë Aleancës përbën njëfaktor të rëndësishëm të cilin Aleanca duhet ta ketë parasysh nëse duan mbajtur siguria dhe stabiliteti në rajonin Evro-Atlantik. Rusia ende mba njënumër të madh armësh bërthamore të të gjitha tipeve. Kina ka vazhduar t’imodernizojë forcat e saj bërthamore gjatë dekadës së fundit. Veç kësaj, më 1998, India dhe Pakistani që të dyja kryen testime bërthamore, duke paraqitur sfidë serioze për marrëveshjet e mospërhapjes së armëvebërthamore dhe duke shtuar rreziqet që lidhen me konfliktin regjional.

Në qershor të vitit 1999, Shtetet e Bashkuara dhe Rusia konfirmuanobligimet e tyre ekzistuese sipas Traktatit të Raketave Antiballistike (ABM) përtë shqyrtuar ndryshimet e mundshme në situatën strategjike që mund të ndikojnë te Traktati dhe propozimet e mundshme për rritjen e mëtejshme tëvaliditetit të saj. Shtetet e Bashkuara kanë propozuar mëpastaj ndryshime tëTraktatit për të lejuar dislokimin e një sistemi të kufizuar mbrojtës të raketave.Janë duke u mbajtur diskutime bilaterale dhe konsultime multilaterale si rrethTraktatit ABM ashtu dhe mbi një raund të tretë të Bisedimeve për Reduktimine Armëve Strategjike.

Në shtator të vitit 2000, Shtetet e Bashkuara dhe Rusia gjithashtu u pajtuan mbi Iniciativën e Bashkëpunimit të Stabilitetit Strategjik si bazë konstruktive për forcimin e besimit midis tyre dhe për zhvillimin e masave përtë shtuar stabilitetin strategjik dhe për t’iu kundërvënë përhapjes së armëve tëshkatërrimit në masë, të tekonologjive të raketave kudo në botë.

144

Traktati për Mospërhapjen Bërthamore (NPT)

Për shumë vite, Traktati për Mospërhapjen Bërthamore ka qenë gurshënues i marrëveshjeve ndërkombëtare mbi mospërhapjen globale dhe tëprocesit të arritjes së çarmatimit bërthamor. Traktati është zgjatur për kohë tëpacaktuar në Konferencën e Rishikimit dhe Zgjatjes të NPT-së më 1995.Poashtu u vendos të forcohej procesi i vështrimit dhe të adoptohej një grup“Parimesh dhe Objektivash për Mospërhapjen dhe Çarmatimin Bërthamor” meqëllim që të përkrahet zbatimi efektiv i Traktatit.

Në Konferencën e Rishikimit të NPT-së të mbajtur në Nju Jork midis datës24 prill dhe 19 maj, u miratua një dokument final i plotë, substantiv. Konkluzionet e tij reflektojnë mbështetje të vazhdueshme të përfilljes universaletë NPT-së, të përputhjes strikte me provizionet e NPT-së, të AgjencisëNdërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) të forcuar, dhe të hapave në tëardhmen drejt çarmatimit bërthamor.

Një nga arritjet praktike më të rëndësishme të Konferencës Rishikuese ishtepajtimi i vënies në fuqi të Traktatit për Ndalimin e Plotë të Testimit Bërthamor(CTBT), sapo të kompletohen ratifikimet e nevojshme. Vendet anëtare të NATO-s zotohen të punojnë për të siguruar nënshkrimet e nevojshme dhe ratifikimet me qëllim që të arrihet një futje e hershme në fuqi e Traktatit.Konferenca Rishikuese gjithashtu theksoi rëndësinë e arritjes së progresit drejtnjë traktati për të ndaluar prodhimin e materialeve të zbërthyeshme për armëbërthamore apo të mjeteve eksplozive të tjera bërthamore dhe ftoi që të rifillojnënegociatat rreth kësaj teme në kuadër të Konferencës mbi Çarmatimin.

Armët biologjike dhe kimike

Përhapja e armëve biologjike dhe kimike njihet gjerësisht si problem nërritje e sipër për sigurinë ndërkombëtare, si për konflikte midis shtetesh ashtudhe si dimension potencial i terrorizmit.

Më 1925 Protokoli i Gjenevës ndalon përdorimin e armëve kimike dhebiologjike. Shtetet Palë të Konventës së Armëve Bilogjike dhe Helmuese(BTWC), e cila hyri në fuqi më 1975, pajtohen të mos zhvillojnë, prodhojnë,rezervojnë apo të vijnë deri te agjentët biologjikë dhe pajisjet që lidhen me toe që përdoren për qëllime armiqësie. Më 1994 një Konferencë Specialethemeloi një Grup Ad Hoc të Shteteve Palë të Konventës për të ekzaminuarmasat e mundshme të verifikimit dhe propozimet për të forcuar Konventën.Konferenca Rishikuese e katërt më 1996 u pajtua se një Protokol duhej të kompletohej sa më parë që të ishte e mundshme para fillimit të KonferencësRishikuese të pestë më 2001. Gjatë takimit të tyre të mbajtur në Florencë më

145

24 maj 2000, Ministrat e NATO-s përsëriten anagazhimin e tyre për këtë objektiv.

Një Konventë e Armëve Kimike që ndalon armët kimike, e negociuar nëKonferencën mbi Çarmatimin midis viteteve 1980 dhe 1992, hyri në fuqi më1997. Secila palë e Konventës pajtohet të mos zhvillojë, prodhojë, marrë, rezervojë apo të ruajë armë kimike, të mos përdorë apo të mos përgatitet tëpërdorë armët kimike dhe të mos ndihmojë të tjerët që të veprojnë në kundërshtim me provizionet e Konventës. Konventa gjithashtu kërkon ngaShtetet Palë të shkatërrojnë çfarëdo armësh kimike që kanë në posedim, dhe t’i shkatërrojnë mjetet e tyre për prodhimin e armëve kimike.

Raketat dhe mjetet e tjera të dërgimit

Përhapja e teknologjisë së raketave është edhe një çështje që paraqetbrengë të madhe. Regjimi i Teknologjisë Kontrolluese të Raketave (MTCR), i themeluar më 1987, bashkon 32 shtete (duke përfshirë të gjitha 19 shtetet eNATO-s) që kërkojnë të kufizojnë përhapjen e raketave dhe të teknologjisë sëraketave. Partnerët e MTCR-së kontrollojnë eksportin e një liste të përbashkëttë artikujve të kontrolluar në përputhje me një politikë të përbashkët të kontrollit të eksportit.

ZHVILLIMET QË LIDHEN ME KONTROLLIN E ARMËVEKONVENCIONALE DHE ÇARMATIMIN

Gjatë disa viteve të fundit, ka pasur një numër zhvillimesh premtuese nëfushën e kontrollit të armëve konvencionale dhe të masave të ndërlidhura tëndërtimit të besimit dhe sigurisë. Këtu përfshifen:

Adaptimi i Traktatit CFE

Traktati i Forcave Konvencionale në Evropë (CFE) i 19 nëntorit të vitit1990 imponoi kufizime me detyrim ligjor mbi pesë kategori të pajisjes sëkufizuar me traktat dhe përfshiu provizone për këmbim informacioni dhe njoftimesh jashtëzakonsiht gjithpërfshirëse, si inspektime ndërhyrëse në vend dhe aranzhmane verifikimi. Më se 3000 inspektime janë bërë. Kjo transparencë në mbajtjen e armatimeve është një tipar unik në një traktatpër kontrollin e armëve. Traktati ka sjellë reduktime dramatike në pajisjen ekufizuar me traktat brenda Evropës. Më se 50 000 pjesë të pajisjeve janëshkatërruar ose janë hequr. Gjatë Konferencës Rishikuese të Traktatit më

146

1996, Shtetet Palë njohën nevojën për ta adaptuar Traktatin CFE për t’i lejuartë vazhdojë ta luajë rolin kyç në aranzhmanet e sigurisë evropiane.

Negociatat e adaptimit filluan në maj të vitit 1996, duke reflektuar faktin sendryshime fundamentale kishin ndodhur që nga vitit 1990, siç është ribashkimii Gjermanisë, shpërbërja e Paktit të Varshavës dhe e BRSS-së, dalja eshteteve të reja suksesore të cilat e ngritën anëtarësinë e Traktatit prej 22 në30 shtete, procesi i demokratizimit në Evropën Lindore, dhe fundi i Luftës sëFtohtë.

Procesi i adaptimit u kompletua me nënshkrimin e një “Marrëveshjeje tëAdaptimit” me detyrim ligjor të Traktatit CFE në Samititn e OSBE-së nëIstanbull në nëntor të vitit 1999. Në Istanbull, është miratuar gjithashtu një “AktFinal”. Ky tekst me detyrim politik përmban të gjitha ndërmarrjet që lidhen mëtë përmbajturit dhe reduktimet progresive drejt të drejtave të për pajisje qëShtetet Palë i kanë ofruar si shtesë, në kontekstin e adaptimit të Traktatit.Marrëveshja do të hyjë në fuqi pas ratifikimit nga Shtetet Palë. Në pritje të kompletimit të procesit të ratifikimit, zbatimi i plotë dhe i vazhdueshëm iTraktatit dhe i dokumenteve që lidhen me të mbetet gjë thelbësore.

Dokumenti i VjenësNë Samitin e Istanbullit në nëntor të vitit 1999, shtetet anëtare të

Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) gjithashtu miratuan Dokumentin e Vjenës të vitit 1999, i cili rrit Ndërtimin e Masave tëBesimit dhe Sigurisë (CSBMs) të prezantuara nga Dokumenti i Vjenës i viteve1990, 1992 dhe 1994. Dokumenti i Vjenës i vitit 1999 përmirëson CSBM-në etanishme dhe thekson rëndësinë e bashkëpunimit regjional.

Qiejt e Hapur Një element tjetër i rëndësishëm në krijimin e hapjes më të madhe në

fushën ushtarake është Traktati i “Qiejve të Hapur” i marsit të vitit 1992, duke lejuar mbifluturimet e territorit nacional në baza reciproke.

Traktati i Qiejve të Hapur synon të rritë ndërtimin e besimit, të lehtësojëmonitorimin e përfilljes së marrëveshjeve ekzistuese apo të ardhshme të kontrollit armëve, dhe për të forcuar kapacitetin për njohjen e hershme dhemenaxhimin e pastajmë të krizave duke lejuar mbifluturime reciproke të territorit nacional.

Një numër fluturimesh provuese janë bërë mëpastaj, por regjimi i plotë ifluturimeve observuese ashtu siç parashtrohet në Traktat ende nuk ka hyrë nëfuqi. Aleatët vazhdojnë ta mbështetin ratifikimin e këtij Traktati, dhe i kanë

147

nxitur nënshkruesit e mbetur, Rusinë dhe Bellorusinë, ta ratifikojnë atë ashtuqë Traktati të mund të hyjë në fuqi sa më parë.

Armët e vogla dhe armatimet e lehtaKa pasur një vetëdijësim ndërkombëtar në rritje gjatë dekadës së fundit

për nevojën e parandalimit dhe të zvogëlimit të akumulimeve destabilizuesedhe të rrjedhës së armëve të vogla dhe të armatimeve të lehta, veçanërisht përmes transfereve të paligjshme dhe të papërgjegjësi. Një numërinciativash janë ndërmarrë në nivele globale, regjionale dhe lokale. Që ngajanari i vitit 1999, është ndërmarrë punë praktike për këtë çështje nga shtetetanëtare të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EACP). Asambleja ePërgjithshme e OKB-së është pajtuar të thërrasë një konferencë ndërkombëtare rreth tregtisë së paligjshme të armëve në të gjitha aspektet esaj në vitin 2001.

Minat anti-personelGjatë dekadës së fundit, bashkësia ndërkombëtare është bërë gjithnjë e

më aktive në përpjekjet për t’iu kundërvënë problemeve humanitare dhe vuajtjes së shkaktuar nga minat anti-personel. Kombet e NATO-s e kanëdemonstruar angazhimin e tyre duke u marrë me këtë çështje.

Më 1998, është nënshkruar një protokol i ri i Konventës mbi Ndalimet apoKufizimin rreth Përdorimit të Disa Armëve Konvencionale të vitit 1980. Me titullin “Protokoli mbi Ndalimet apo Kufizimet rreth Përdorimit të Minave,të Minave të Kurdisura dhe të Mekanizmave të tjerë”, ai ka hyrë në fuqi në dhjetor të vitit 1998. Një Konventë mbi Ndalimin e Përdorimit, Rezervimit, Prodhimit, dhe Transferit të Minave Anti-personel dhe tëShkatërrimit tjetër është nënshkruar në Otavë më 3 dhjetor të vitit 1997. Ajo kahyrë në fuqi më 1 mars të vititi 1999 dhe është ratifikuar nga më se 100 shtete.

POLITIKA E ALEANCËS MBI PËRHAPEJN E WMD-SË

Duke e ditur se përhapja e armëve të shkatërrimit në masë përbën një kërcënim për sigurinë ndërkombëtare, Krerët e Shteteve dhe Qeverive tëNATO-s e drejtuan Aleancën më 1994 nga intensifikimi dhe zgjerimi i përpjekjeve të saj kundër përhapjes. Në qershor të vitit 1994 Ministrat eJashtëm të NATO-s nxorën “Kornizën e Politikës së Aleancës mbi Përhapjen eArmëve të Shkatërrimit në Masë”, një dokument publik që thotë se qëllimi kryesor i Aleancës dhe i shteteve të saj anëtare është të parandalohet paraqitja

148

e përhapjes ose, nëse paraqitet, të zhbëhet përmes mjeteve diplomatike.Dokumenti gjithashtu vë në dukje se përhapja megjithatë mund të paraqitet megjithë normat dhe marrëveshjet ndërkombëtare për mospërhapje, dhe searmët e shkatërrimit në masë dhe mjetet e dërgimit të tyre mund të paraqesinnjë kërcënim të drejtpërdrejtë ushtarak ndaj territorit të NATO-s, popullatavedhe forcave të saj. Që nga viti 1994, Aleanca është fokusuar gjithnjë e mëshumë në shtrirjen e aftësive të nevojshme mbrojtëse për ta zhvlerësuarpërhapjen dhe përdorimin e WMD-së. Përpjekjet po vazhdojnë të përmirësojnëpozitën mbrojtëse të NATO-s kundër rreziqeve të WMD-së, në mënyrë që tëzvogëlohet cenueshmëria operacionale e forcave ushtarake të NATO-s, duke e ruajtur fleksibilitetin dhe efektivitetin e tyre në situata që ngërthejnëpraninë, kërcënimin apo përdorimin e armëve të NBC-së.

Iniciativa e WMD-së e AleancësPër t’iu përgjigjur rreziqeve për sigurinë e Aleancës që paraqet përhapja e

armëve të shkatërrimit në masë dhe të mjeteve të tyre të dërgimit, Aleanca lansoi një Iniciativë më 1999, në vazhdim të punës së mëparshme,për të përmirësuar politikën e përgjithshme të Aleancës dhe përpjekjetushtarake në këtë fushë. Kjo Iniciativë e WMD-së po ndihmon përkrahjen e njëdebati më energjik, më të strukturuar, që çon drejt të kuptuarit më të mirë ndërvendet e NATO-s të çështjeve të WMD-së dhe si të gjendet përgjigja ndaj tyre:për shembull duke përmirësuar kualitetin dhe kuantitetin e informatave sekretedhe të ndarjes së informacionit. Në maj të vitit 2000, një Qendër e WMD-sëështë themeluar pranë NATO-s për të mbështetur këto përpjekje.

Veç kësaj, janë tri grupe seniore të NATO-s që merren me përpjekjet politike dhe të mbrojtjes të Aleancës kundër përhapjes së WMD-së, gjegjësishtGrupi Senior Politiko-Ushtarak mbi Përhapjen (SGP) dhe Grupi Senior iMbrojtjes mbi Përhapjen (DGP). Ato merren respektivisht me dimensionet politike e të mbrojtjes të përgjigjes së NATO-s; SGP shqyrton një numër tëgjerë faktorësh në fushat politike, të sigurisë dhe ekonomike që mund të shkaktojnë apo të ndikojnë te përhapja dhe diskuton mjetet politike dheekonomike për ta parandaluar apo për t’iu përgjigjur përhapjes. DGP adresonaftësitë ushtarake që nevojiten për të diskurajuar përhapjen e WMD-së, për tësprapsur kërcënimet dhe përdorimin e armëve të tilla, dhe për të mbrojtur popullatat e NATO-s, territorin dhe forcat e saj.

149

PJESA II

KAPITULLI 7

POLITIKA DHE VENDIM-MARRJA

Institucionet kryesore të Aleancës për politikë dhe vendim-marrje

Politika e konsensusit dhe vendim-marrja e përbashkët

Menaxhimi i krizës

Dimensioni i mbrojtjes

Politika bërthamore

Sfera ekonomike

Informimi publik

POLITIKA DHE VENDIM-MARRJA

INSTITUCIONET KRYESORE TË ALEANCËS PËR POLITIKËDHE VENDIM-MARRJE

Këshilli i Atlantikut të Veriut Këshilli i Atlantikut të Veriut (NAC) ka autoritet politik efektiv dhe fuqi

vendosjeje, dhe përbëhet nga Përfaqësues të Përhershëm të të gjitha shteteveanëtare që takohen së bashku së paku një herë në javë. Këshilli gjirhashtutakohet në nivele më të larta duke involvuar Ministrat e Jashtëm, Ministrat eMbrojtjes ose Krerët e Qeverive por e ka të njëjtin autoritet dhe fuqi të vendim-marrjes, dhe vendimet e tij kanë të njëjtin status dhe validitet, në cilindonivel që të takohet. Këshilli ka një profil të rëndësishëm publik dhe lëshondeklarata dhe komunikata që ua shpjegojnë politikën dhe vendimet e Aleancëspublikut të gjerë dhe qeverive të vendeve që nuk janë anëtare të NATO-s.

Këshilli është i vetmi organ i Aleancës që e derivon autoritetin e vet nëmënyrë eksplicite nga Traktati i Atlantikut të Veriut. Këshillit vetë i është dhënëpërgjegjësia sipas Traktatit për të formuar organe ndihmëse. Shumë komitetedhe grupe planifikuese janë krijuar për ta mbështetur punën e Këshillit ose përtë marrë përgjegjësinë në fusha specifike siç është planëzimi i mbrojtjes,planëzimi bërthamor dhe çështjet ushtarake.

Këshilli ofron kështu një forum unik për konsultime të gjera midis qeveriveanëtare rreth të gjitha çështjeve që ndikojnë në sigurinë e tyre dhe është organimë i rëndësishëm vendim-marrës në NATO. Të gjitha vendet anëtare të NATO-s kanë të drejtë të barabartë të shprehin pikëpamjet e veta rreth tryezëssë Këshillit. Vendimet janë shprehje e vullnetit kolektiv të qeverive anëtare teki cili është arritur me pajtim të përbashkët. Të gjitha qeveritë anëtare janë palëtë politikës së formuluar në Këshill apo sipas autoritetit të tij dhe ndajnë konsensusin mbi të cilin bazohen vendimet.

Secila qeveri është e përfaqësuar në Këshill nga një Përfaqësues iPërhershëm me rang ambasadorial. Secili Përfaqësues i Përhershëmmbështetet nga një staf politik dhe ushtarak ose delegacion pranë NATO-s, që ndryshon për nga madhësia.

Kur Këshilli takohet në këtë format, atij shpesh i referohemi si “Këshilli iPërhershëm”. Dy herë për çdo vit, e ndonjëherë edhe më shpesh, Këshilli takohet në nivel Ministrash, kur secili komb parfaqësohet nga Ministri ivet i Punëve të Jashtme. Takimet e Këshillit gjithashtu mbahen në Sesione tëMinistrave të Mbrojtjes. Takimet e Samitit, me pjesëmarrjen e Krerëve të

153

Shteteve dhe Qeverive, mbahen kurdoherë që duhet të adresohen çështje merëndësi të veçantë ose në momente vendimtare në evoluimin e politikës Aleatetë sigurisë.

Derisa Këshilli normalisht takohet së paku një herë në javë, ai mund të ftohet me paralajmërim të shkurtër kurdoherë që ka nevojë. Takimet e tij kryesohen nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s ose, në mungesë të tij, nga Ndihmësi i tij. Ambasadori me shërbim më të gjatë ose Përfaqësuesi iPërhershëm në Këshill e merr titullin e Dekanit të Këshillit. Në radhë të parë menjë funksion ceremonial, Dekani mund të ftohet të luajë një rol më specifik kryesues, për shembull në thirrjen e mbledhjeve dhe kryesimin e diskutimevenë kohën e zgjedhjes së një Sekretari të Përgjithshëm të ri. Në MbledhjetMinistrore të Ministrave të Jashtëm, një Ministër i Jashtëm i një vendi e merrrolin e Presidentit të Nderit. Pozita është me rotacion vjetor midis kombeve meradhën e alfabetit anglez. Një Radhë e Presidencës në Këshillin e Përhershëmthemelohet në bazë të gjatësisë së shërbimit, por në takimet e Këshillit nëçfarëdo niveli, Përfaqësuesit e Përhershëm ulen rreth tryezës sipas radhës sënacionalitetit, sipas rendit të alfabetit anglez. E njëjta procedurë ndiqet në gjithëstrukturën e komitetit të NATO-s.

Pikat që diskutohen dhe vendimet që mirren në mbledhje të Këshillit mbulojnë të gjitha aspektet e aktivitetit të Organizatës dhe shpesh bazohen nëraporte dhe rekomandime të përgatitura nga komitetet vartëse me kërkesën eKëshillit. Po kështu, mund të ngriten tema nga cilido prej përfaqësuesvenacionalë apo nga Sekretari i Përgjithshëm. Përfaqësuesit e Përhershëmveprojnë sipas udhëzimeve nga kryeqytetet e tyre, duke informuar dhe duke uashpjeguar kolegëve të tyre rreth tryezës pikëpamjet e qeverive të tyre dhevendimet rreth politikës nga qeveritë e tyre. Në anën tjetër ata raportojnëmbrapa tek autoritetet e tyre nacionale rreth pikëpamjeve të shprehura dhepozitave të marra nga qeveritë e tjera, duke i informuar rreth zhvillimeve të rejadhe duke i mbajtur në vijë me lëvizjen drejt konsensusit mbi çështjet e rëndësishme ose në fusha ku pozicionet nacionale ndryshojnë.

Kur duhet të mirren vendimet, arrihet pajtim rreth veprimit mbi bazën eunanimitetit dhe dakordimit të përbashkët. Nuk ka votim apo marrje vendimi meshumicë. Secili komb i përfaqësuar në tryezën e Këshilit apo në cilindo komitetvartës ruan sovranitet të plotë dhe përgjegjësi për vendimet e veta.

Puna e Këshillit përgatitet nga Komitetet vartëse që kanë përgjegjësinëpër fusha të ndryshme të politikës. Shumë nga kjo punë e involvon KomitetinSenior Politik (SPC), që përbëhet nga Ndihmës Përfaqësuesit e Përhershëm,ndonjëherë të përforcuar nga ekspertë të duhur nacionalë, varësisht nga tema.Në raste të tilla ai njihet si SPC(R). Komiteti Senior Politik ka përgjegjësi tëveçantë për përgatitjen e shumicës së deklaratave apo të komunikatave që dotë lëshohen nga Këshilli dhe takohet para takimeve ministrore për të bërë

154

draftet e teksteve të tilla që t’i aprovojë Këshilli. Aspektet e tjera të punës politike mund të mirren në dorë nga Komiteti Politik i rregullt, i cili përbëhet ngaKëshilltarë Politikë ose Këshillues nga delegacionet nacionale.

Kur takohet Këshilli në nivel të Ministrave të Mbrojtjes, ose kur merret meçështje të mbrojtjes dhe me çështje që lidhen me strategjinë e mbrojtjes,komitetet e tjera seniore, si Grupi Punues Ekzekutiv, mund të involvohen siorgane kryesore këshilluese. Nëse çështjet financiare janë në rend-dite tëKëshillit, Bordi Senior i Resurseve, apo Komitetet Civile apo Ushtarake tëBuxhetit, ose Komiteti i Infrastrukturës, varësisht se cili organ është i duhur, do të jetë përgjegjës para Këshillit për përgatitjen e punës së tij. Varësisht ngatema që diskutohet, komiteti gjegjës senior me përgjegjësi për fushën e asajteme merr rolin udhëheqës në përgatitjen e mbledhjeve të Këshillit dhe nëvazhdimin rreth vendimeve të Këshillit.

Sekretariati i Këshillit vjen nga Divizione dhe Zyra relevante të StafitNdërkombëtar, dhe në veçanti nga Sekretariati Ekzekutiv, i cili ka një rolkoordinues për t’u siguruar që mandatet e Këshillit të ekzekutohen dhevendimet e tij të shënohen dhe të shpërndahen. Sekretari Ekzekutiv ështëpoashtu Sekretar i Këshillit.

Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes

Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes (DPC) normalisht përbëhet ngaPërfaqësuesit e Përhershëm por takohet në nivel të Ministrave të Mbrojtjes sëpaku dy herë në vit, dhe merret me shumicën e çështjeve të mbrojtjes dhe metemat që lidhen me planifikimin e mbrojtjes kolektive. Me përjashtim tëFrancës, të gjitha vendet anëtare përfaqësohen në këtë forum. Komiteti iPlanifikimit të Mbrojtjes u ofron udhëzim autoriteteve ushtarake të NATO-s dhe,brenda fushës së përgjegjësive të tij, ka të njëjtat funksione dhe atribute dhe tënjëjtin autoritet si dhe Këshilli rreth çështjeve brenda kompetencave të tij.

Puna e Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes përgatietet nga një numërkomitetesh dytësore me përgjegjësi specifike dhe në veçanti nga KomitetiVështrues i Mbrojtjes, i cili mbikëqyr Procesin e Planifikimit të Forcës brendaNATO-s dhe ekzaminon çështje të tjera që lidhen me Strukturën e IntegruarUshtarake. Sikur edhe Këshilli, Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes shikon ngakomiteti senior me përgjegjësi specifike relevante për punën përgatitore dhevazhduese që del nga vendimet e tij.

155

Grupi i Planfikimit Bërthamor

Ministrat e Mbrojtjes të vendeve anëtare që marrin pjesë në Komitetin ePlanifikimit të Mbrojtjes të NATO-s takohen në intervale të rregullta në Grupine Planifikimit Bërthamor (NPG), ku diskutojnë çështje specifike të politikës qëlidhen me forcat bërthamore. Këto diskutime mbulojnë një gamë të gjerë tëçështjeve të politikës bërthamore, duke përfshirë mosdëmtimin, sigurinë dhembijetueshmërinë nga armët bërthamore, sistemet e komunikimit dhe tëinformimit, çështjet e dislokimit dhe pyetje më të gjera të interesit të përbashkëtsiç janë kontrolli i armëve bërthamore dhe përhapja bërthamore. Politika bërthamore e Aleancës mbahet nën vështrim dhe vendimet mirren sëbashku për ta modifikuar apo adaptuar atë në dritën e zhvillimeve të reja dhepër të plotësuar dhe përshtatur procedurat e planifikimit dhe të konsultimit.

Puna e Grupit të Planifikimit Bërthamor përgatitet nga një Grup i StafitNPG të përbërë nga anëtarë të delegacioneve nacionale të vendeve që marrinpjesë në NPG. Grupi i Stafit kryen punë të detajuar në emër të Përfaqësuesvetë Përhershëm të NPG-së. Takohet rregullisht një herë në javë dhe herave tëtjera sipas nevojës.

Grupi i Nivelit të Lartë (HLG) i NPG-së është themeluar si trup seniorkëshilldhënës i NPG-së rreth politikës nukleare dhe çështjeve të planifikimit.Më 1998/1999, përveç portfolios së vet origjinale, HLG mori përsipër funksionet dhe përgjegjësitë e të atëhershmit Grup i Nivelit Senior të Mbrojtjessë Armatimeve (SLWPG) i cili ishte ngarkuar me mbikëqyrjen e mosdëmtimit të armëve bërthamore, të sigurisë dhe të çështjeve të mbijetimit. HLG kryesohet nga Shtetet e Bashkuara dhe përbëhet nga krijuesit e politikësnacionale dhe ekspertë të kryeqyteteve. Takohet disa herë në vit për të diskutuar aspekte të politikës bërthamore të NATO-s, të planifikimit dhe të pozicionimit të forcave, dhe çështje që kanë të bëjnë me mosdëmtimin, sigurinë, dhe mbijetueshmërinë nga armët bërthamore.

POLITIKA E KONSENSUSIT DHE VENDIM-MARRJAE PËRBASHKËT

Formulimi dhe zbatimi i politikës, në një Aleancë vendesh të pavarurasovrane, varet nga të gjitha qeveritë anëtare duke qenë plotësisht të informuara rreth politikës së përgjithshme dhe të synimeve të njëra-tjetrës dhetë konsideratave bazë që i ngritin ato. Kjo fton për konsultime të rregullta politike, kurdoherë që është e mundhsme gjatë fazës së mejtimeve të bërjessë politikës para se të jenë marrë vendimet nacionale.

156

Konsultimi politik pranë NATO-s filloi si ushtrim sistematik kur Këshilli utakua për herë të parë në shtator të vitit 1949, pak pasi që Traktati i Atlantikuttë Veriut hyri në fuqi. Që nga kjo kohë është forcuar dhe adaptuar për t’iu përshtatur zhvillimeve të reja. Forumi kryesor për konsultim politik mbetetKëshilli. Takimet e tij mbahen me një minimum formaliteti dhe diskutimi është isinqertë dhe i drejtpërdrejtë. Sekretari i Përgjithshëm, në bazë të Kryesimit tëtij, luan një rol themelor në mejtimet dhe aktet e tij si përfaqësuesi dhe zëdhënësi i tij kryesor si në kontaktet me qeveri individuale ashtu dhe nëçështje publike.

Konsultimi bëhet gjithashtu në baza të rregullta në forume të tjera, të cilattë gjitha e derivojnë autoritetin e tyre nga Këshilli: Komiteti Politik në niveleseniore dhe të tjera, Grupi i Koordinimit të Politikës, Grupi i EkspertëveRegjionalë, Grupi Punues Politik Ad Hoc, një Grup Këshilldhënës i Politikës Atlantike dhe komitete të tjera të veçanta, që të gjitha kanë një rol tëdrejtpërdrejtë për të luajtur në lehtësimin e konsultimit politik midis qeveriveanëtare. Sikur edhe Këshilli, ato ndihmohen nga një Staf Ndërkombëtarpërgjegjës ndaj Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s dhe një Staf UshtarakNdërkombëtar përgjegjës ndaj Drejtorit të tij, dhe përmes tij, përgjegjës përmbështetjen e aktiviteteve të Komitetit Ushtarak.

Konsultimi politik midis anëtarëve të Aleancës nuk kufizohet në ngjarjet qëndodhin brenda rajonit të Traktatit të NATO-s. Gjithnjë e më shumë, ngjarjet jashtë rajonit gjeografik që mbulohet nga Traktati kanë implikime përAleancën dhe prandaj dalin në agjendën e Këshillit dhe të komiteteve dytësore.Makineria konsultative e NATO-s është gjithnjë në disponim dhe përdoretgjerësisht nga kombet anëtare në rrethana të tilla, madje edhe nëse NATO siAleancë mund të mos jetë e involvuar drejtpërsëdrejti. Duke u konsultuar sëbashku janë në gjendje të identifikojnë në një fazë të hershme rajonet ku, në interes të sigurisë dhe stabilitetit, mund të ndërmirret aksion i koordinuar.

As nuk është nevoja për konsultim të kufizuar në tema politike. Konsultime me shtrirje të gjerë bëhen në shumë fusha të tjera. Procesi është ivazhdueshëm dhe bëhet në bazë informale si dhe formale me një minimumvonese apo papërshtatshmërie, si rezulktat i kolokacionit të delegacionevenacionale pranë NATO-s brenda të njëjtit shtab. Aty ku ka nevojë, ai mundësontë bëhet punë intensive me një paralajmërim të shkurtër rreth çështjeve merëndësi të veçantë apo urgjente me pjesëmarrjen e plotë të përfaqësuesve ngatë gjitha qeveritë e interesuara.

Konsultimi brenda Aleancës merr shumë forma. Në nivelin e saj mëthemelor involvon thjesht këmbimin e informacionit dhe të mendimeve. Në një nivel tjetër mbulon komunikimin e veprimeve apo të vendimeve qëqeveritë tashmë i kanë marrë ose do t’i marrin shpejt dhe të cilat kanë ndikimtë drejtpërdrejtë apo të tërthortë mbi interesat e aleatëve të tyre.

157

Mund të involvojë gjithashtu ofrimin e tërheqjes së vërejtjes së hershme rrethveprimeve dhe vendimeve që do të mirren nga qeveritë në të ardhmen, me qëllim që të ofrojë mundësi që ato të përfillen apo të përkrahen nga të tjerët.Mund të kapërthejë diskutimin me qëllim të arritjes së një konsensusi rreth politikës që do të adoptohet apo veprimeve që do të ndërmirren paralelisht.Dhe së fundi mendohet t’u mundësojë vendeve anëtare të arrijnë marrëveshjereciprokisht të pranueshme rreth vendimeve kolektive apo rreth aksionit tëAleancës si tërësi.

Konsultime të rregullta rreth çështjeve relevante politike gjithashtu bëhenme vendet Partnere në kontekstin e Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik ashtusi dhe me Rusinë, kryesisht përmes Këshillit të Përhershëm të ParbashkëtNATO-Rusi (PJC); me Ukrainën përmes Komisionit NATO-Ukrainë; dhe mepjesëmarrësit në Dialogun Mesdhetar të NATO-s, përmes Grupit tëBashkëpunimit Mesdhetar. Parimet që u prijnë konsultimeve në këto forumemodelohen sipas atyre që për një kohë të gjatë e kanë formuar bazën për konsultim brenda vetë Aleancës dhe udhëhiqen njësoj të hapura dhe me tënjëjtën frymë bashkëpunimi. Roli i secilit nga këto institucione përshkruhet mënë detaje në seksionet që lidhen me to. Më në fund, ka provizione për konsultime të NATO-s me cilindo pjesëmarrës aktiv në Partneritetin për Paqe,nëse ai Partner nuhat ndonjë kërcënim të drejtpërdrejtë ndaj integritetit të vetterritorial, pavarësisë politike, apo sigurisë.

Në bërjen e vendim-marrjes së përbashkët të varur nga konsensusi dhebindja e përbashkët, anëtarët e Aleancës ruajnë rolin e përvojës individualedhe të pasqyrimit të secilit vend derisa në të njëjtën kohë shfrytëzojnë makinerinë dhe procedurat që u lejojnë bashkërisht të veprojnë shpejt dhe mevendosmëri nëse rrethanat kërkojnë prej tyre të veprojnë kështu. Praktika e këmbimit të informacionit dhe e konsultimit së bashku përditë siguron që qeveritë mund të mblidhen me paralajmërim të shkurtër kur të jetënevoja, shpesh duke i ditur që më parë preokupimet e tyre gjegjëse, në mënyrëqë të pajtohen rreth politikës së përbashkët. Po u desh, përpjekje për të pajtuar ndryshimet midis tyre do të bëhen në mënyrë që veprimet e përbashkëta të mbështeten nga forca e plotë e vendimeve me të cilat të gjithaqeveritë anëtare pajtohen. Kur të jenë marrë njëherë, vendimet e tillaparaqesin vendosmërinë e përbashkët e të gjitha vendeve të involvuara për t’izbatuar në tërësi. Vendimet të cilat mund të jenë politikisht të vështira, apo qëpërballen me kërkesa konkuruese rreth resurseve, fitojnë kështu forcë dhekredibilitet të shtuar.

Të gjitha vendet Anëtare të NATO-s marrin pjesë plotësisht në nivelin politik të bashkëpunimit brenda Aleancës dhe angazhohen njësoj ndaj termavetë Traktatit të Atlantikut të Veriut, jo vetëm ndaj ndërmarrjeve reciprole të bërame Nenin 5 që simbolizon pandashmërinë e sigurisë së tyre - gjegjësisht që të

158

konsiderohet një sulm kundër një apo më shumë prej tyre si një sulm mbi tëgjitha ato.

Mënyra në të cilën Aleanca ka evolvuar megjithatë siguron se variacionetnë kërkesat dhe politikën e vendeve anëtare mund të mirren parasysh në pozicionet e tyre brenda Aleancës. Ky fleksibilitet manifestohet në një numërmënyrash të ndryshme. Në disa raste ndryshimet mund të jenë të shumtënprocedurale dhe akomodohen pa vështirësi. Islanda, për shembull, nuk kaforca ushtarake dhe është prandaj e përfaqësuar në forumet ushtarake tëNATO-s nga një civil nëse e dëshiron këtë. Në raste të tjera dallimet mund tëjenë të një natyre më substantive. Franca, një anëtar themelues i Aleancës nëvitin 1949, u tërhoq nga struktura e integruar ushtarake e Aleancës më 1966ndërsa mbeti anëtare e plotë të strukturave të saj politike. Spanja iu bashkuaAleancës më 1982, por në përputhje me një referendum kombëtar të mbajturmë 1986 fillimisht mbeti jashtë strukturës së integruar ushtarake të NATO-s.

Në Samitin e Madridit të vitit 1997, Spanja shpalli gatishmërinë e saj përtë marrë pjesë plotësisht në strukturën e re komanduese të Aleancës që polindte, sapo të jetë arritur pajtimi për këtë. Në dhjetor të vitit 1997, në marrëveshje u arrit rreth një strukture të re komanduese si tërësi, dhe veçanërisht rreth tipit, numrit dhe lokacionit të shtabeve ushtarake. Në komunikatat e tyre të fundvitit, Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjesmirëpritën shpalljen e Spanjës se do t’i bashkohej strukturës së re ushtarakedhe do të mirrte pjesë në strukturën e re komanduese për të cilën sapo ishtearritur pajtimi.

Dallimet midis vendeve anëtare të NATO-s mund të ekzistojnë poashtu sirezultat i situatave të tyre gjeografike, politike, ushtarake dhe kushtetuese.Pjesëmarrja e Norvegjisë dhe Danimarkës në dispozitat ushtarake të NATO-s,për shembull, duhet të përputhet me legjislacionin nacional që nuk lejon armëbërthamore apo forca të huaja të stacionohen në territorin e tyre nacional nëkohë paqeje. Në një kontekst tjetër, aranzhmanet ushtarake të organizuara mbinjë bazë regjionale mund të involvojnë vetëm forcat e atyre vendeve të interesuara drejtpërsëdrejti apo të pajisura për pjesëmarrje në një rajon specifik ku ndodh aktiviteti. Kjo vlen, për shembull, për forcat e kontribuara ngakombet për Forcën Mobile ACE dhe për Forcat Detare të Përhershme tëNATO-s.

MENAXHIMI I KRIZËS

Rëndësia që ua mveshin vendet anëtare të NATO-s çështjeve të menaxhimit të krizës reflektohet në Konceptin Strategjik të publikuar më 1999,i cili identifikon menaxhimin e krizës si një nga detyrat fundamentale të sigurisë

159

të Aleancës. Ai thotë se në mënyrë që të shtohet siguria dhe stabiliteti i rajonittë Evro-Atlantikut, NATO qëndron e gatshme, rast-për-rast dhe me konsensus,në përputhje me Nenin 7 të Traktatit të Uashingtonit, t’i kontribuojë parandalimitefektiv të konfliktit dhe të angazhohet aktivisht në menaxhimin e krizës, duke përfshirë operacionet në përgjigje të krizave. Mirëmbajtja e një aftësie tëpërgjithshme për të menaxhuar krizat me sukses është një pjesë integrale eqasjes së Aleancës ndaj ruajtjes së paqes dhe forcimit të sigurisë dhe stabilitetit Evro-Atlantik.

Politika e menaxhimit të krizës e Aleancës është adaptuar që nga fundi iLuftës së Ftohtë për të marrë parasysh natyrën radikalisht të ndryshme të rreziqeve me të cilat përballet tani. Bazohet në tri elemente që sforcohen reciprokisht: në dialog; në bashkëpunimin me vendet e tjera; dhe në mirëmbajtjen e aftësisë kolektive të mbrojtjes të NATO-s. Secili prej tyre ështëdizajnuar për t’u siguruar se krizat që prekin sigurinë Evro-Atlantike mund tëparandalohen ose të zgjidhen në mënyrë paqësore.

Konsultimi midis vendeve anëtare të NATO-s luan një rol qenësor nëmenaxhimin e krizës dhe merr rëndësi të veçantë në kohë të tensionit dhe tëkrizës. Në rrethana të tilla vendim-marrja rapide, e bazuar në konsensus rrethmasave që duhen marrë në fushat politike, ushtarake dhe të emergjencëscivile, varet nga konsultimi i atypëratyshëm dhe i vazhdueshëm midis qeveriveanëtare. Forumet kryesore të NATO-s për konsultim intensiv i cili kërkohet nëkëtë kontekst janë Këshilli dhe Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes, Komiteti Ushtarak dhe Komiteti Senior i Planifikimit të Emergjencës Civile.Komitetet e tjera të NATO-s gjithashtu mund të luajnë rol kur kërkohet.

Praktikat dhe procedurat që involvohen pastaj formojnë aranzhmanet eAleancës të menaxhimit të krizës. Shërbimet, duke përfshirë komunikimet, në mbështetje të procesit, ofrohen nga Qendra e Situatës e NATO-s, që operonnë bazë të përhershme 24 orëshe. Stërvitjet për të testuar dhe zhvilluar procedurat e menaxhimit të krizës mbahen në intervale të rregullta në lidhmërime kapitalet nacionale dhe Komandantët Strategjikë të NATO-s. Aranzhmanete menaxhimit të krizës, procedurat dhe shërbimet, si dhe përgatitja dheudhëheqja e stërvitjeve të menaxhimit të krizës, koordinohen nga Këshilli iOperacioneve dhe Komiteti i Stërvitjeve (COEC), që gjithashtu koordinonaktivitetet e menaxhimit të krizës me vendet Partnere.

Duke u nisur nga kontributi që vendet Partnere mund të bëjnë në këtëfushë, menaxhimi i krizës është poashtu një nga fushat e aktivitetit ku ështëarritur pajtim në Planin e Punës të Partneritetit për Paqe dhe është futur nëProgramet e Partneritetit Individual. Aktivitetet përfshijnë brifingjet dhe konsultimet, vizitat eksperte, kurset e menaxhimit të krizës, pjesëmarrjen ePartnerëve në stërvitjen e gjerë vjetore të NATO-s për menaxhimin e krizës,dhe pajisjen e Partnerëve me dokumente gjenerikë të menaxhimit të krizës.

160

Menaxhimi i krizës gjithashtu identifikohet si një fushë konsultimi dhebashkëpunimi në Aktin Themelues mbi Marrëdhëniet e Ndërsjella, në Bashkëpunimin dhe Sigurinë midis NATO-s dhe Federatës Ruse, dhe nëKartën mbi Partneritetin Distinktiv midis NATO-s dhe Ukrainës (shih Kapitullin3). Është poashtu një fushë diskutimesh në kontekstin e Dialogut Mesdhetar.

DIMENSIONI I MBROJTJES

Në mjedisin e tanishëm politik dhe strategjik në Evropë, suksesi i rolit tëAleancës në ruajtjen e paqes dhe në parandalimin e luftës varet, madje edhemë tepër se në të kaluarën, në efektivitetin e diplomacisë parandaluese dhe nëmenaxhimin me sukses të krizave që ndikojnë te siguria. Elementet politike,ekonomike, sociale dhe të mjedisit të sigurisë dhe stabilitetit po marrin kështurëndësi gjithnjë e më të madhe.

Sidoqoftë, dimensioni i mbrojtjes i Aleancës mbetet i pazëvendësueshëmdhe kontribuon në ruajtjen e stabilitetit në Evropë si dhe në menaxhimin ekrizës. Riorganizimi i forcave të Aleancës që nga fundi i Luftës së Ftohtë tani imundëson NATO-s të reagojë ndaj një game shumë më të gjerë situatash tëpaparapashme. Ndërkaq, ruajtja e një aftësie adekuate ushtarake dhe gatishmëria e qartë për të vepruar koletivisht në mbrojtjen e përbashkëtmbeten qëndrore për objektivat e sigurisë të Aleancës. Në pikë të fundit, kjo aftësi, e kombinuar me solidaritetin politik, është menduar të parandalojëçdo përpjekje të detyrimit me dhunë dhe të frikësimit, dhe për t’u siguruar se agresioni ushtarak i drejtuar kundër Aleancës kurrë nuk mund të kuptohet si njëopcion që ka ndonjë prospekt për sukses, duke garantuar kështu sigurinë dheintegritetin territorial të shteteve anëtare dhe duke mbrojtur Evropën si tërësinga pasojat që do të pasonin nga cilido kërcënim ndaj Aleancës.

Korniza e NATO-s për procesin e planifikimit të mbrojtjes vjen nga parimetthemelore që janë bazë për sigurinë kolektive si tërësi: solidariteti politik midisvendeve anëtare; promovimi i kolaboracionit dhe lidhjet e forta midis tyre në tëgjitha fushat ku kjo u shërben interesave të tyre të përbashkët dhe individualë;ndarja e roleve dhe e përgjegjësive dhe njohja e angazhimeve të ndërsjella;dhe një ndërmarrje e përbashkët për të ruajtur forcat adekuate ushtarake përta mbështetur strategjinë dhe politikën e Aleancës.

Në përcaktimin e madhësisë dhe të natyrës së kontributit të tyre për mbrojtjen kolektive, vendet anëtare të NATO-s ruajnë sovranitetin e plotë dhepavarësinë e veprimit. Megjithatë, natyra e strukturës mbrojtëse të NATO-skërkon që në arritjen e vendimeve të tyre individuale, vendet anëtare të kenëparasysh nevojat e përgjithshme të Aleancës. Ato prandaj ndjekin procedurate planifikimit për të cilat është arritur pajtim e të cilat ofrojnë metodologjinë dhe

161

makinerinë për përcaktimin e forcave të nevojshme për zbatimin e politikës sëAleancës, për koordinimin e planeve të mbrojtjes nacionale dhe për themelimine synimeve të planifikimit të forcave që janë në interes të Aleancës si tërësi1.Procesi i planifikimit merr parasysh shumë faktorë, duke përfshirë rrethanatpolitike në ndryshim e sipër, vlerësimet që vijnë nga Komandantët Ushtarakëtë NATO-s të forcave që kërkohen për të përmbushur detyrat e tyre, zhvillimet teknike, rëndësinë e një ndarjeje të drejtë të roleve, rreziqet epërgjegjësive brenda Aleancës, dhe aftësitë individuale ekonomike dhe financiare të vendeve anëtare. Procesi siguron kështu që të gjitha konsideratatrelevante të ekzaminohen së bashku për të mundësuar përdorimin më të mirëtë resurseve nacionale kolektive që janë në disponim për mbrojtje.

Koordinimi i ngushtë midis stafeve ndërkombëtare civile dhe ushtarake, i autoriteteve ushtarake të NATO-s, dhe i qeverive, mbahet përmes një këmbimi vjetor të informacionit mbi planet nacionale. Ky këmbim informacioni mundëson që synimet e secilit vend të krahasohen me kërkesat e përgjithshmetë NATO-s dhe, po qe e nevojshme, të rishqyrtohen në dritën e direktivave tëreja Ministrore, të kërkesave të modernizimit dhe të ndryshimeve në rolet dhepërgjegjësitë e vetë forcave. Të gjitha këto aspekte mbahen nën vështrim tëvazhdueshëm dhe shqyrtohen në hollësi në çdo fazë të cilkit të planifikimit tëmbrojtjes.

Si pjesë e adaptimit të Aleancës, i është bërë një vështrim procesit të planifikimit të mbrojtjes të Aleancës. Konkluzionet e tij janë miratuar ngaMinistrat në qershor të vitit 1997. Një proces i vetëm, koherent dhe aerodinamik është tani në vend dhe do të sigurojë që NATO të vazhdojë tëzhvillojë forcat dhe aftësitë për të udhëhequr një gamë të plotë misionesh tëNATO-s. Kjo përfshin dhënien e mbështetjes për operacione që mund të prihen nga Bashkimi Evropian në kontekstin e Sigurisë Evropiane dheIdentitetit të Mbrojtjes. Po në atë kontekst, procesi mundëson që mbështetja tëjetë e disponueshme, brenda Aleancës, për të gjithë Aleatët evropianë sa i përket planifikimit të tyre që lidhet me udhëheqjen e operacioneve të prira ngaBE-ja.

Që nga viti 1991, pikënisje për planifikimin e mbrojtjes ka qenë KonceptiStrategjik i Aleancës që shtron në terma të gjerë objektivat e Aleancës dhemjetet për arritjen e tyre. Koncepti Strategjik është tejkaluar nga KonceptiStrategjik i ri i Aleancës i aprovuar nga Krerët e Shteteve në Samititin e tyre nëUashington që u takuan në prill të vitit 1999. Udhëzime më të detajuara jepennga Ministrat e Mbrojtjes çdo dy vite në një dokument të njohur si “UdhëzimeMinistrore”. Këto janë udhëzime mbi planifikimin e mbrojtjes në përgjithësi dhe

162

1 Franca nuk merr pjesë në Planifikimin e Forcave.

mbi planifikimin e forcave në veçanti. Adresohen faktorët politikë, ekonomikë,teknologjikë dhe ushtarakë që do të mund të ndikonin në zhvillimin e forcavedhe të aftësive të Aleatëve; dhe shtrohen prioritetet dhe fushat e interesimit qëduhet të adresohen nga Autoritetet Ushtarake të NATO-s në skicimin e synimeve të forcave të tyre pikë së pari, dhe së dyti nga kombet në planifikimine vet. Merren me planifikimin për forcat dhe aftësitë që kërkohen si për mbrojtjen kolektive ashtu dhe për të pa paraparat që bien jashtë sferës sëNenit 5 të Traktatit të Uashingtonit2. Ofrohet gjithashtu udhëzim, aty ku ështëme vend, mbi bashkëpunimin me organizatat e tjera, dhe pas vështrimit të vitit1997 të procesit të planifikimit të mbrojtjes, përfshihet udhëzimi politik i zhvilluar nga Unioni Perëndimor Evropian (WEU) që definon shkallën me gjasëtë operacioneve të prira nga Evropa.

Caqet specifike të planifikimit për forcat e armatosura të secilit vend anëtar zhvillohen mbi bazën e udhëzimit Ministror. Këto caqe, të njohura si“Synime të Forcave”, përgjithësisht mbulojnë një periudhë prej gjashtë vitesh,por në disa raste shikojnë më larg në të ardhmen. Sikur dhe udhëzimi i dhënënga Ministrat e Mbrojtjes, ato plotësohen për çdo dy vite.

Planfikimit Aleat të mbrojtjes i bëhet vështrim vjetor dhe i jepet drejtim ngaMinistrat e Mbrojtjes në një “Vështrim Vjetor të Mbrojtjes”. Në përgjigje të njëKestioneri të Planifikimit të Mbrojtjes (DPQ) që nxirret çdo vit, qeveritë evendeve anëtare përgatisin dhe i dorëzojnë Aleancës planet e tyre të forcavedhe planet e tyre për shpenzimet për mbrojtje për periudhën pesë-vjeçare qëmbulohet nga vështrimi. Vështrimi Vjetor i Mbrojtjes është dizajnuar për tëvlerësuar kontribuitn e vendeve anëtare për mbrojtjen e përbashkët në relacionme aftësitë dhe përkufizimet gjegjëse dhe në kontekst të Synimeve të Frocësqë u adresohet atyre. Vështrimi kulminon me kompilimin e një Plani të përbashkët të Forcave të NATO-s që ofron bazën për planfikimin e mbrojtjes tëNATO-s gjatë një kornize kohore pesë vjeçare.

Përgjigjet nacionale në Kestionerin e Planifikimit të Mbrojtjes ekzaminohen në mënyrë simultane nga Stafi Indërkombëtar (IS) dhe ngaAutoritetet Ushtarake të NATO-s. Stafi Ndërkombëtar përgatit drafte të“Kapitujve të Vendeve” për secilin vend. Këta parashtrojnë në detaje çfarëdondryshimesh të pazgjidhura midis Synimeve të Forcave të NATO-s dhe planeve të vendeve, duke përfshirë atë se në ç’masë janë planet kombëtare konsistente me kërkesat e operacioneve të prira nga BE. Ato përshkruajnë nëse vendet kanë përmbushur, ose priten të përmbushin,

163

2 Neni 5 i Traktatit të Atlantikut të Veritu merret në radhë të parë me sprapsjen kundër përdorimit tëforcës kundër anëtarëve të Aleancës dhe mishëron parimin se një sulm kundër cilitdo prej tyre konsiderohet si sulm kundër të gjithëve. Aktiviteteve të Aleancës që bien jashtë sferës së Nenit 5 ureferohemi kolektivisht si “Operacione jashtë Nenit 5”.

angazhimet ekzistuese të forcave të ndërmarra për vitin e tanishëm.Shpjegimet e çfarëdo mangësish parashtrohen, dhe përpjekjet kombëtarevlerësohen kundruall sfondit të aftësive dhe kufizimeve të tyre. Draftet e kapitujve të Vendeve plotësohen me vlerësimet e Komandantëve Kryesorë tëNATO-s, me fokus në aftësinë e forcave në relacion me kërkesat operacionaledhe misionet e tyre.

Draftet e kapitujve të Vendeve shqyrtohen në “ekzaminime multilaterale”.Këto përfshijnë se në ç’masë vendet kanë përmbushur angazhimet e forcavetë ndërmarra për vitin e tanishëm. Ato drejtohen veçanërisht nga pajtimi indryshimeve të mundshme midis planeve të forcave të vendit dhe Synimeve tëForcave të NATO-s apo të planeve. Ato gjithashtu synojnë të vlerësojnëshkallën në të cilën planet e Aleatëve të duhur individualë mund t’i mbështetinkërkesat e operacioneve të prira nga BE dhe t’i kontribuojnë koordinimit tëplanifikimit të mbrojtjes të Aleatëve individualë.

Në dritën e kapitujve të Vendeve dhe të një vlerësimi nga KomitetiUshtarak, një Raport i Përgjithshëm i dorëzohet Komitetit të Planifikimit tëMbrojtjes. Ai rekomandon një plan të forcave pesë vjeçar të NATO-s për miratim nga Ministrat e Mbrojtjes, dhe ekzaminon baraspeshën e përgjithshme,fezibilitetin dhe pranueshmërinë e planit të forcave. Ai gjithashtu përmban seksione mbi përfilljen kombëtare të angazhimeve të forcave të tyre për vitin etanishëm, dhe një vlerësim se sa janë plotësuar objektivat dhe udhëzimetspecifike të shtruara në Udhëzimet Ministrore, duke përfshirë atë që lidhet mekërkesat për operacionet e prira nga BE. Si pjesë e konsultimeve të Aleancës,konsultime shtesë “jashtë ciklit” me Aleatët janë ato të Synimit të Forcës. Kjo gjithashtu paraqitet kur orari për vendime kombëtare pengon shqyrtimin ekëtyre ndryshimeve në Vështrimin e ardhshëm të Mbrojtjes.

POLITIKA BËRTHAMORE

Ndryshimet në strategjinë bërthamore dhe në pozitën e forcave të NATO-s janë ilustrime konkrete për shumë hapa pozitivë që janë ndërmarrëpër t’iu adaptuar mjedisit të ri të sigurisë. Nën përmirësimet e rëndësishme tësigurisë që janë arritur që nga fundi i Luftës së Ftohtë, Aleanca ka qenë nëgjendje të zvogëlojë rrënjësisht mbështetjen e saj në forcat bërthamore. Për më tepër, strategjia e saj duke mbetur ajo e parandalimit të luftës, nuk dominohet më nga mundësia e eskalimit duke involvuar armët bërthamore.

Forcat bërthamore të NATO-s i kontribuojnë paqes dhe stabilitetit tëEvropës duke shquar iracionalitetin e një lufte madhore në regjionin e Evro-Atlantikut. Ato e bëjnë rrezikun e agresionit kundër NATO-s të pallogaritshëm dhe të papranueshëm në një mënyrë që forcat konvencionalevetëm nuk mund ta bëjnë. Ato gjithashtu krijojnë pasiguri për cilindo vend që

164

do të mund të ketë ndërmend të kërkojë avantazh politik apo ushtarak përmeskërcënimit të përdorimit të armëve Bërthamore, Biologjike apo Kimike (NBC)3

kundër Aleancës. Duke përkrahur stabilitetin evropian, duke ndihmuar diskurajimin e kërcënimeve që lidhen me përdorimin e armëve të shkatërrimitnë masë, dhe duke i kontribuar sprapsjes të një përdorimi të tillë, pozita bërthamore e NATO-s u shërben interesave jo vetëm të Aleatëve, por gjithashtu edhe të vendeve të saj Partnere dhe të Evropës në tërësi.

Mbështetja e reduktuar e NATO-s te forcat bërthamore është manifestuarnë reduktime madhore në vetë forcat. Më 1991 NATO vendosi të zvogëlontenumrin e armëve që ishin mbajtur për forcat e saj sub-strategjike4 në Evropëpër më se 85 për qind krahasuar me nivelet e Luftës së Ftohtë. Përveç reduktimeve të forcave sub-strategjike, forcat strategjike në disponim tëAleatëve të NATO-s gjithashtu po reduktohen.

Të vetmet armë bërthamore të stacionuara në tokë që NATO vazhdon t’imbajë në Evropë janë bombat për aeroplanë me aftësi të dyfishtë. Edhe këtoarmë janë zvogëluar ndjeshëm në numër dhe janë deponuar në një numër mëtë vogël lokacionesh në kushte të sigurisë së lartë. Nivelet e gatishmërisë tëaeroplanëve me aftësi të dyfishtë që lidhen me to janë zvoglëuar në mënyrëprogresive, dhe theks i shtuar u është dhënë roleve konvencionale të tyre.Asnjë nga armët bërthamore të NATO-s nuk e kanë në thumb asnjë vend.

Aleatët e kanë gjykuar se kërkesat e Aleancës mund të plotësohen, për tëardhmen e parapashme, me këtë pozitë “sub-strategjike” të forcave. NATO poashtu ka deklaruar se zgjerimi i Aleancës nuk do të kërkojë ndryshimnë pozitën e tashme bërthamore. Vendet e NATO-s nuk kanë synim, as plan,dhe as arsye të dislokojnë armë bërthamore në territorin e anëtarëve të rinj,dhe as ka nevojë të ndryshojë cilindo aspekt të pozitës bërthamore të NATO-s, dhe nuk parashihet ndonjë nevojë në të ardhmen që ta bëjnë këtë.

Siguria kolektive e ofruar nga pozita bërthamore e NATO-s ndahet nga tëgjithë anëtarët e Aleancës, duke sjellë siguracione për cilindo anëtar qëpërndryshe do të ndihej i prekshëm. Prania e forcave bërthamore të SHBA-sëtë bazuara në Evropë dhe të dedikuara për NATO-n ofrojnë një lidhje të

165

3 Termat NBC (armët Bërthamore, Biologjike dhe Kimike) dhe WMD (Armët e Shkatërrimit në Masë)mund të këmbehen në përdorim.

4 Termat “strategjik” dhe “sub-strategjik” kanë pak a shumë kuptime të ndryshme në vende tëndryshme. Armët strategjike bërthamore normalisht definohen si armë me largësi interkontinentale(mbi 5 500 kilometra), por në disa kontekste këto mund të përfshijnë gjithashtu raketat balistike megjatësi të mesme qitjeje të rangjeve më të ulta. Termi armë bërthamore “sub-strategjike” është përdorur në dokumente të NATO-s që nga vitit 1989 duke iu referuar armëve bërthamore me gjatësitë mesme dhe të shkurtër qitjeje dhe tani u referohet në radhë të parë armëve të lëshohen nga ajripër aeroplanët e NATO-s me aftësi të dyfishtë, dhe një numri të vogël të kokave luftarake Trident tëMbretërisë së Bashkuar në një rol të ri sub-strategjik (pasi që armët e tjera bërthamore sub-strategjike janë tërhequr nga Evropa).

qenësishme politike dhe ushtarake midis anëtarëve evropianë të Aleancës dheatryre të Amerikës së Veriut. Në të njëjtën kohë, pjesëmarrja e vendevejobërthamore në pozitën bërthamore të Aleancës demonstron solidaritetin eAleancës, angazhimin e përbashkët të vendeve të saj anëtare për ruajtjen esigurisë së tyre, dhe ndarjen midis tyre në masë të madhe të barrëve dhe rreziqeve.

Edhe mangësia e pozitës bërthamore të NATO-s ndahet midis kombeveanëtare. Grupi i Planifikimit Bërthamor i NATO-s ofron një forum në të cilinMinistrat e Mbrojtjes të Aleatëve bërthamorë dhe jobërthamorë marrin pjesë nëzhvillimin e politikës bërthamore të Aleancës dhe në vendimet e pozitësbërthamore të NATO-s.

Informacion i mëtejshëm mbi rolin e Forcave Bërthamore të NATO-s nëmjedisin e ri të sigurisë dhe mbi reduktimet në këtë fushë jepet në Kapitullin 2.

SFERA EKONOMIKE

Baza për bashkëpunim ekonomik brenda Aleancës është Neni 2 i Traktatittë Atlantikut të Veriut, i cili thotë se shtetet anëtare “do të kërkojnë të eliminojnë konfliktin në politikën e tyre ndërkombëtare ekonomike dhe to tënxitin kolaboracionin ekonomik midis çdonjërës apo të gjithave”. Komiteti Ekonomik i NATO-s, i cili u themelua për të mbështeturbashkëpunimin në këtë fushë, është i vetmi forum i Aleancës që merretekskluzivisht me konsultime rreth zhvillimeve ekonomike që kanë të bëjnëdrejtpërsëdrejti me politikën e sigurisë. Analizat dhe vlerësimet e përbashkëtatë zhvillimeve ekonomike që lidhen me sigurinë janë pjesë kyçe përbërëse nëkoordinimin e planifikimit të mbrojtjes brenda Aleancës. Ato mbulojnë çështje sikrahasimet e shpenzimeve ushtarake, zhvillimet brenda industrisë së mbrojtjes, disponueshmërinë e resurseve për zbatimin e planeve të mbrojtjes,dhe sigurimin e “vlerës për të hollat” në sektorin e mbrojtjes së ekonomisëkombëtare.

Premisa mbi të cilën mbështetet bashkëpunimi ekonomik brendaAleancës është se bashkëpunimi politik dhe konflikti ekonomik janë të papajtueshëm. Duhet prandaj të ketë një angazhim të vërtetë midis anëtarëvepër të punuar bashkë në fushën ekonomike ashtu si dhe në fushën politike,dhe një gatishmëri për t’u konsultuar rreth çështjeve që u përkasin të gjithëveduke u bazuar në njohjen e interesave të përbashkët.

Vendet anëtare e kanë të ditur se në shumë pikëpamje qëllimet dheparimet e Nenit 2 të Traktatit ndiqen dhe zbatohen nga organizatat e tjera dheforumet ndërkombëtare që merren në mënyrë specifike me bashkëpuniminekonomik. NATO prandaj i shmanget dyfishimit të punës që bëhet tjetërkund

166

por e sforcon kolaboracionin midis anëtarëve të saj kurdoherë që involvohençështjet ekonomike të interesit të veçantë për Aleancën. Kjo vlen veçanërishtpër ato që kanë implikime për sigurinë dhe mbrojtjen. Aleanca prandaj vepronsi forum në të cilin ekzaminohen aspekte të ndryshme dhe të ndërlidhura tëçështjeve politike, ushtarake dhe ekonomike. Ajo gjithashtu ofron mjetet ku njëveprim specifik në fushën ekonomike mund të inicohet për të ruajtur interesate përbashkëta të Aleancës.

Në kontekstin e interesave të përgjithshme të sigurisë të Aleancës dhe nëlinjë me prioritetet e saj që po evoluojnë, një gamë e gjerë çështjesh duhet tëadresohen. Këto përfshijnë studimin e shpënzimit për mbrojtje dhe trendet buxhetore; ristrukturimin e industrive të mbrojtjes; trendet në punësimin industrial të mbrojtjes; dhe projektet për shpënzimin në mbrojtje, mundësinë eblerjes së tyre dhe implikimet e tyre për madhësinë dhe strukturën e forcave tëarmatosura.

Në përputhje me Planet e Punës për të cilat është arritur pajtimi, aktivitetet e bëra në sferën ekonomike të bashkëpunimit të NATO-s me Vendet Partnere janë koncentruar në aspektet e sigurisë të zhvillimeve ekonomike, duke përfshirë buxhetet e mbrojtjes dhe shpenzimet e mbrojtjes dhe relacionine tyre me ekonominë dhe ristrukturimin e industrive të mbrojtjes. Çështjet ekonomike të mbrojtjes gjithashtu zënë vend prominent në Planin eAksionit të Këshillit të Partneritet Evro-Atlantik për 2000-2002. Plani i aksionitadreson në mënyrë specifike këto tema:

• menaxhimin e resurseve në shpenzimin për mbrojtje;

• transparencën në planifikimin dhe buxhetimin për mbrojtje;

• kalimin nga armatat me rekrutë në armatë profesionale;

• menaxhimi i ish lokacioneve ushtarake;

• ristrukturimi i industrive të mbrojtjes, duke përfshirë privatizimin;

• çështjet regjionale.

Një dialog i frytshëm midis Vendeve Partnere dhe Aleate tashmë ështëbërë në sferat e buxhetimit të mbrojtjes, të temave të rëndësishme si formulimii buxhetit të mbrojtjes, analiza e kostos-përfitimit të uljes së madhësisë sëmbrojtjes, planifikimi dhe menaxhimi i programeve kombëtare të mbrojtjes,lëshimet legjislative të buxheteve të mbrotjes, aspektet ekonomike të armataveme rekrutë përballë atyre profesionale, dhe roli i sektorit privat në mbrojtje.

Aspektet ekonomike të buxhetimit për mbrojtje dhe të shpenzimit përmbrojtje do të mbetet temë bosht në kontekstin e bashkëpunimit të NATO-s mevendet Partnere. Në veçanti, përpjekjet e bëra në vendet e NATO-s për tëaplikuar kutin ekonomik në menaxhimin e buxheteve të mbrojtjes ka gjasë të

167

jenë me relevancë të veçantë. Shembuj të fushave në të cilat përvoja evendeve të NATO-s po bëhet e disponueshme përfshijnë:

• parimet e reja të menaxhimit, që marrin nga përvojat në sektorin komercial, të drejtuara nga themelimi i agjencive të mbrojtjespërgjegjëse për sigurimin e besueshëm të dërgimit të mallit dhe shërbimeve brenda kufizimeve të një buxheti të dhënë;

• shtrirjen e konkurencës në shërbimet e mbrojtjes, në formë të kontraktimit, testimit të tregut, dhe të financimit të jashtëm;

• përmirësimin e metodave të kufizimit të kostos, dhe rishqyrtimin e prioriteteve në kontekstin e reduktimit të resurseve në disponim.

Bashkëpunimi ekonomik është gjithashtu i rëndësishëm në kontekstin eristrukturimit të industrive të mbrojtjes. Konvertimi i industrive të mbrotjes, si dhe çështjet e tjera si ritrajnimi i personelit ish-ushtarak, paraqesin disa ngafushat e interesit të dyanshëm për konsultim dhe bashkëpunim midis NATO-sdhe Rusisë. Paraqesin gjithashtu fusha për konsultim dhe bashkëpunim midisNATO-s dhe Ukrainës.

Ndryshe nga institucionet e specializuara financiare, NATO nuk ka mandatin apo resurset të financojë zhvillimin e programeve të veçanta tëbashkëpunimit ekonomik. Mirëpo, Aleanca është orvatur të çojë më tej dialogun dhe këmbinim e përvojës me ekspertë nga vendet Partnere tëinvolvuara në procesin e menaxhimit dhe ristrukturimit.

Duke ndjekur këtë lloj bashkëpunimi, është bërë gjithnjë e më e qartë senuk ka model të vetëm për ristrukturimin e industrive të mbrojtjes. Edhe pse kaprobleme dhe sfida të përbashkëta, është në interesin e secilit vend të ndjekëpolitikën e vet specifike, duke marrë parasysh mjedisin politik, social dheekonomik. Me qëllim për ta kuptuar më mirë këtë dualizëm dhe për të nxjerrëmësime të duhura të përbashkëta, theks i veçantë vihet në analizën e përvojave praktike të ristrukturimit të mbrojtjes. Kjo pjesë e punës përfshinstudimin e rasteve individuale dhe merr nga pervojat e një game të gjerë agjencish relevante, admistratash kombëtare, nga ana e menaxhmentit e kompanive private dhe publike, dhe nga autoritetet lokale dhe regjionale.Gjithashtu lejon të merren parasysh dimensionet sektoriale dhe regjionale tëristrukturimit të mbrojtjes.

Bashkëpunimi në këtë fushë do të vazhdojë të përqëndrohet mbi aspektepraktike të ristrukturimit dhe adaptimit të sektorit të industrisë së mbrotjes, duke marrë parasysh ndryshimet regjionale. Në terma të përgjithshëm, zhvillimet në anën e kërkesës së tregut të mbrotjes, si dhe përgjigja e anës sëfurnizimit përmes ristrukturimit industrial, dhe pasojat ekonomike të kësaj të fundit, duhet të monitorohen me kujdes. Për më tepër, industritë e mbrojtjes po e

168

humbin singularitetin e tyre dhe gjithnjë e më shumë po obligohen të përkulenpara forcave të tregut. Është prandaj gjithashtu thelbësore të analizohen efektetmbi ekonominë të privatizimit të kompanive të mbrotjes.

Aspektet e sigurisë të zhvillimeve ekonomike diskutohen një herë në vit nënjë Kolokvium mbi Ekoniminë të NATO-s dhe në seminare dhe kurse intensivetë tjera. Kolokviumi mbi Ekonominë i NATO-s ndiqet nga ekspertë nga biznesi,univesitetet dhe administratat kombëtare dhe ndërkombëtare, dhe ofron njëkornizë për një këmbin intensiv të ideve dhe të përvojave në sferën ekonomike.Temat që janë adresuar në Kolokviumet mbi Ekonominë të mbajtura së vonikanë përfshirë dimensionet sociale dhe njerëzore të zhvillimeve ekonomikedhe reformat në Vendet Bashkëpunuese anëtare; statusi i reformave të tilla,implikimet e tyre për sigurinë dhe mundësitë dhe kufizimet që shoqërohen meto; dhe privatizimin në vendet Partnere Bashkëpunuese5.

INFORMIMI PUBLIK

Përgjegjësia për shpjegimin e mbrojtjes kombëtare dhe të politikës së sigurisë si dhe të rolit të çdo vendi anëtar brenda Aleancës qëndron te qeveritë individuale anëtare. Zgjedhja e metodave që duhet adoptuar dhe eresurseve që duhet t’i kushtohen detyrës së informimit të publikut të vet rrethpolitikës dhe objektivave të NATO-s ndryshon nga vendi në vend dhegjithashtu është punë e secilit komb anëtar që të vendosë. Të gjitha qeveritë eNATO-s e njohin si një të drejtë demokratike të popujve të tyre që të informohen rreth strukturave ndërkombëtare që përbëjnë bazën e sigurisë sëtyre, si dhe rëndësinë e mirëmbajtjes së mirëkutimit dhe mbështetjes nga publiku për politikën e sigurisë të vendit të tyre.

Roli i Zyrës për Informim dhe Shtyp të NATO-s është të plotësojëaktivitetet e informimit publik që ndërmirren brenda secilit vend, duke ofruarçfarëdo ndihme që mund të kërkohet; të menaxhojë relacionet e përditshme tëOrganizatës me shtypin dhe mediat; dhe të ofrojë informacion për t’iu përgjigjurinteresimit për Aleancën nga kombet joanëtare. Një pjesë e madhe e atijinteresimi rrjedh nga bashkëpunimi dhe partneriteti i Aleancës me vendetanëtare të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC), nga marrëdhëniet eveçanta bilaterale me Rusinë dhe nga partneriteti i saj me Ukrainën, si dhe ngazhvillimin i saj i Dialogut Mesdhetar.

169

5 Kolokviumi mbi Ekonominë i majit të vitit 2001 i mbajtur në Bukuresht adresoi ndërlidhmërinë midisBashkëpunimit Regjional Ekonomik, Sigurisë dhe Stabilitetit. Punimet e Kolokviumeve botohen çdovit në formë libri dhe mund të mirren nga Informacioni dhe Shtypi i NATO-s (Reparti i Distribucionit).Punimet publikohen gjithashtu në internet (http://www.nato.int).

Veç kësaj, fokusi i vëmendjes së publikut botëror mbi Bosnjë eHercegovinë dhe mbi Kosovë ka ftuar për rritje gjegjëse të programeve tëinformimit për të shpjeguar rolin e NATO-s në dhënien fund të konfliktit në ishJugosllavi dhe për krijimin e kushteve për stabilitet në të ardhmen në regjion.Zhvillimet e tjera në Aleancë, duke përfshirë zbatimin e iniciativës sëPartneritetit për Paqe, ristrukturimin e forcave ushtarake të NATO-s dhe transformimin e brendshëm të Aleancës, forcimin e identitetit evropian brendaAleancës si dhe tranformimin e jashtëm të NATO-s, që të gjitha kanë kontribuarnë rritjen e interesimit publik dhe në nevojën që të jepet informim adekuat nëpërgjigje të kësaj.

Me hapjen e Aleancës ndaj anëtarëve të rinj, dhe në mënyrë specifike mepranimin e tri vendeve anëtare të reja, një dimension i mëtejshëm i rëndësishëm i është shtuar sfidës së informimit. Në Republikën Çeke, në Hungari dhe Poloni, qeveritë individuale përballen me nevojën e vazhdueshme që t’ia shpjegojnë implikimet e anëtarësimit në NATO publikut tëvet. Në secilin nga vendet e tyre, njohuria mbi NATO-n, i relacioneve civile-ushtarake brenda Aleancës, dhe i procedurave të vendim-marrjes sëAleancës, ka qenë e kufizuar dhe ndonjëherë armiqësisht e ndikuar nga perceptimet e hershmë negative publike, nga qëndrime që dalin nga izolimidhe nga mungesa e informacionit të besueshëm. Zyra për Informim dhe Shtype NATO-s prandaj ka një detyrë të veçantë për të ndihmuar secilën nga triqeveritë dhe për t’iu përgjigjur interesimit të publikut nga vendet e tyre gjegjësebrenda mjeteve që ka në disponim. Veç kësaj, ka pasur një fokus të shtuar mbiçështjet e sigurisë dhe mbi NATO-n në secilën prej nëntë vendeve që marrinpjesë të Planin e Aksionit të Anëtarësimit (MAP) të aprovuar në Takimin eSamitit të Uashingtonit në prill të vitit 1999 (shih Kapitullin 3). Aktivitetet e informimit të NATO-s po adaptohen, prandaj, për të mundësuarpërgjigje adekuate ndaj kërkesës për informim rreth Aleancës dhe që ai të jetëmë gjerësisht i disponueshëm në secilin nga këto vende.

Objektivat e përgjithshëm të politikës së shtypit dhe të informimit tëAleancës janë t’i jipet kontribut njohurisë publike të fakteve që lidhen me sigurinë dhe të çohet më tej involvimi publik në një debat të informuar mirë dhekonstruktiv rreth çështjeve ditore të sigurisë si dhe rreth objektivave të politikëssë të ardhmes. Secili nga planet e aksionit dhe nga programet e punës tëskicuar për të zbatuar synimet e iniciativave kryesore të marra nga vendet eNATO-s në vitet e fundit përmbajnë pjesë të veçanta që adresojnë kërkesat përinformim për t’i plotësuar këta objektiva. Kjo vlen për Planin e Aksionit EAPCtë miratuar nga Ministrat e Jashtëm të EAPC-së, për programet e punës tëKëshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi dhe të Komisionit NATO-Ukrainë, si dhe për punën e paraparë në kontekstin e DialogutMesdhetar të NATO-s.

170

Programet e adminstruara nën buxhetin e Informimit të Shtabit të NATO-s përbëhen nga aktivitete që ndodhin brenda vetë Shtabit; nga ngjarjete jashtme të administruara nga Zyra për Informim dhe Shtyp pranë NATO-s;nga aktivitetet që mbahen nën kujdesin e organizatave qeveritare apo joqeveritare jashtë rrethit të Shtabit të NATO-s të cilat mund të mbështeten ngakontribute konceptuale, praktike apo financiare nga Zyra për Informim dheShtyp; dhe nga ngjarjet që organizohen nga agjenci të tjera të jashtme mendihmë të drejtëpërdrejtë apo të tërthortë nga NATO. Aktivitetet kryesore nënsecilën nga këto ballina përshkruhen më poshtë.

Përveç vetë NATO-s, një numër organizatash të tjera luajnë një rol tërëndësishëm duke ofruar qasje ndaj informacionit rreth temave që lidhen meAleancën, duke shpërndarë materiale të shkruara, duke shfrytëzuar përparësitë e komunikimit elektronik përmes internetit, dhe duke iu përgjigjurpyetjeve të publikut. Lista e këtyre arganeve shtesë është e gjerë dhe përfshinë organizata kombëtare dhe ndërkombëtare. Këto duan përmendur nëveçanti:

• Zyret e informimit publik dhe zyret e shtypit të qeverive të vendeveanëtare të NATO-s dhe të qeverive në EAPC dhe të vendeve Partnere.

• Ambasadat e vendeve anëtare të NATO-s që shërbëjnë mbi bazën erotacionit si Ambasada të Pikës së Kontaktit në kryeqytetet e vendevePartnere.

• Parlamentet kombëtare dhe Asambleja Parlamentare e NATO-s (NPA),një forum parlamentar ndërkombëtar i krijuar për të çuar më tej synimetdhe politikën e Aleancës në nivel parlamentar. NPA e ka shtabin e vetnë Bruksel.

• Këshillat Atlantikë Kombëtarë, Komitetet Atlantike ose AsociacionetAtlantike në vendet Anëtare dhe Partnere, të themeluara si fondacioneedukative që i kushtohen përmirësimit të njohurisë dhe të kuptimit tësynimeve dhe të politikës së Aleancës.

• Institutet dhe fondacionet e themeluara mbi një bazë kombëtare apondërkombëtare në vende të ndryshme kudo në rajonin e Evro-Atlantikut,me qëllim të çuarjes më tej të gjurmimit të politikës dhe të kontributitakademik në debatin rreth çështjeve të sigurisë.

• Zyret e Informimit Publik të shtabit ushtarak të Aleancës të vendosuranë vende të ndryshme anëtare.

• Ente edukative dhe të trajnimit të Aleancës si Kolegji i Mbrojtjes i NATO-s në Romë, Shkolla e NATO-s (SHAPE) në Oberamergau, institucionet e pavarura si Qendra Mareshal në Oberamergau, dhe entetdhe kolegjet nacionale të mbrojtjes.

171

• Strukturat ndërkombëtare që grupojnë së bashku degë kombëtare tëorganizatave të tyre, si Asociacioni i Traktatit të Atlantikut (ATA), që bashkon Komitetet Atlantike, Këshillat dhe Asociacionet e vendeveAnëtare dhe Partnere; dhe Konfederata Ndëraleate e OficerëveRezervë (CIOR), që përfshin asociacionet e Oficerëve Rezervë të gjithëAleancës. ATA ka një sekretariat të vogël në Paris dhe një adresë kontakti në Bruksel. CIOR po kështu ka një Zyrë Ndërlidhjeje në Shtabine NATO-s në Bruksel.

Informacion i mëtejshëm rreth këtyre organizatave jepet në Kapitullin 16.

Zyra për Informim dhe Shtyp lidhet drejtpërsëdrejti me zyrën e Këshilltaritpër Informim Publik në Stafin Ndërkombëtar Ushtarak sa i përket informimit lidhur me aktivitetet e Komitetit Ushtarak.

Zyra për Informim dhe Shtyp mban një zyrë të vogël të informimit regjionalnë Rejkjavik, Islandë. Me këtë përjashtim, nuk ka zyra regjionale për informimnë vendet anëtare të NATO-s. Shtabet ushtarake që i takojnë strukturësushtarake të integruar të NATO-s, të cilat janë të vendosura në pjesë tëndryshme të Aleancës, si dhe një numër agjencish dhe organizatash të NATO-s të vendosura jashtë Shtabit të Bruksleit, përbëjnë një pjesë të rëndësishme të identiteti të Aleancës dhe paraqesin pika shtesë të kontaktitdhe të burimeve të informacionit.

Si pjesë e një programi të gjerë të bashkëpunimit me vendet Partnere, dhe në veçanti marrëdhëniet e bashkëpunimit të NATO-s me Rusinë dheUkrainën, Këshilli i Atlantikut të Veriut ka ndërmarrë hapa për të përmirësuarqasjen ndaj informacionit që lidhet me Aleancën në këto vende. Më 1995, ai aprovoi caktimin e një Oficeri të Informacionit që do të vendosej në Moskë,duke punuar brenda ambasadës frenge, e cila ishte atëherë Ambasada e Pikëssë Kontaktit për NATO-n në Rusi.

Kjo zyrë e vogël e informimit është transferuar në Ambasadën Gjermanemë 1996 kur Gjermania mori rolin e Pikës së Kontaktit. Gjermania pastajmbështeti një Kolonel gjerman të kësaj zyre për t’i ndihmuar NATO-s për tëzhvilluar kontakte informacioni dhe aktivitete me forcat e armatosura ruse.

Në janar të vitit 1998 u hap në Moskë një Qendër e Dokumentimit eNATO-s e pavarur, e vendosur brenda lokaleve të Institutit Rus për Informcionshkencor për Shkenca Shoqërore (INION). E mbështetur nga NATO, Qendra ka ofruar qasje te publikimet dhe dokumentat që lidhen me çështje tësigurisë dhe kohë pas kohe gjithashtu ka botuar një buletin që i adresohet qarqeve akademike dhe të interesuarve të tjerë.

Aktivitetet e Zyrës për Informim dhe Qendrës së Dokumentacionit ishin tëmangëta kur Rusia pezulloi bashkëpunimin me NATO-n, pas aksionit ushtarak

172

të ndërmarrë nga Aleanca për t’i dhënë fund krizës në Kosovë. Gjatë një vizitenë Moskë nga Sekretari i Përgjitshëm i NATO-s, Lordi Robertson, në shkurt tëvitit 2000, u arrit pajtimi i cili, shpresojnë Aleatët e NATO-s, do të çojë te rifillimii gamës së plotë të bashkëpunimit të pajtuar në Aktin Themelues NATO-Rusi.Në shkurt të vitit 2001, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s përsëri vizitoi Moskëndhe formalisht inauguroi një Zyrë për Informim të NATO-s të vendosur nëlokale të pavarura në qendër të qytetit.

Një Qendër për Informim dhe Dokumentacion e NATO-s u hap në Kijevmë 1996. E plotësuar me kuadër dhe e financuar nga Zyra për Informim dheShtyp, Qendra akomodohet brenda Institutit Ukrainas për ÇështjeNdërkombëtare dhe ofron qasje te dokumentacioni si dhe ofron lidhje meaktivitetet e tjera të informacionit, duke përfshirë vizitat që i bëhen NATO-s dheseminaret e organizuara nga NATO.

Adresat e zyrave të ndryshme dhe të qendrave për informim të cilave iureferuam në këtë pjesë janë dhenë në listën në fund të Doracakut, bashkë medetajet e Shërbimit të të Dhënave të Integruara të NATO-s, që ofron qasje elektronike kudo në botë për informacion që lidhet me NATO-n.

Mjetet e komunikimit që përdoren nga Zyra për Informim dhe Shtyp eNATO-s si drejtpërsëdrejti ashtu dhe në mbështetje të pikave liruese dhe tëndërmjetësimeve të sipërme mbështeten në forma konvencionale me gojë dheme shkrim të ofrimit të informacionit dhe të nxitjes së dialogut. Zyra administronnjë program madhor të vizitave, duke sjellë deri në 20 000 formues të opinionitnë vit në shtabin politik të Aleancës, për informacione të shkurtëra dhe diskutime me ekspertë nga Stafi Ndërkombëtar i NATO-s, nga Stafi UshtarakNdërkombëtar dhe nga Delegacionet Kombëtare rreth të gjitha aspekteve tëpunës dhe politikës së Aleancës.

Zyra për Informim dhe Shtyp nxjerr një numër publikimesh që shtrihen ngakompilimi i teksteve zyrtare dhe i deklaratave deri të publikimet periodike dhejoperiodike që shikojnë t’i kontribuojnë një debati të informuar publik rrethaspekteve relevante të politikës së sigurisë.

Tekstet zyrtare të lëshuara nga Aleanca, normalisht në forma komunikatash dhe deklaratsh për shtyp, janë dokumenta të negociuar formalisht që artikulojnë orientimin e pajtuar politik të vendeve anëtare rrethtemave specifike apo rreth kolektivitetit të çështjeve të politikës që vështrohenperiodikisht gjatë gjithë vitit. Ato përbëjnë arkivin publik të Aleancës dhe lejojnëqë procesi i bërjes së politikës dhe i evoluimit të vendimeve t’i vihet në gjurmëngjarjeve politike apo rrethanave me të cilat lidhen ato. Të gjitha tekstet e tillabotohen në dy gjuhët zyrtare të Aleancës dhe shpesh edhe në gjuhë të tjera.

Përveç këtyre dokumenteve, Zyra për Informim dhe Shtyp ndihmon nëshpërndarjen e deklaratave nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, i cili është

173

zëdhënësi kryesor i Organizatës, dhe të teksteve të fjalimeve nga Sekretari iPërgjithshëm dhe nga zyrtarët e tjerë të lartë. Këto dokumente gjithashtu ndihmojnë në shpjegimin e politikës dhe në dhënien e një ndriqimi të objektivave dhe të arsyes që qëndron mbrapa tyre.

Nën autoritetin e Sekretrit të Përgjithshëm, Zyra për Informim publikon njërevistë që quhet NATO Review dhe shumë doracakë, broshura, informatorë dhemateriale të tjera reference që mund t’i kontribuojnë njohurisë dhe kuptimit publik. Këta artikuj shtypen sipas resurseve dhe kërkesave, në të gjitha gjuhët qëpërdoren ne vendet e NATO-s përveç në gjuhët zyrtare, si dhe në gjuhët e shumëvendeve Partnere.

Shpërndarja e materialeve të shkruara gjithashtu mbështetet gjithnjë e mëshumë në mediat elektronike; Shumica e dokumentacionit publik të NATO-sdhe e materialit të informacionit lëshohen nga Shërbimi i të Dhënave tëIntegruara i NATO-s. Detajet jepen në “Burimet për Informim të Mëtejshëm”(Apendiksi 2).

NATO ka një Program Shkecor të ndarë (të përshkruar në Kapitullin 8), i cili publikon një informator dhe ka serinë e vet të publikimeve shkencore qënxirren ndaras nga botues të specializuar në përputhje me aranzhmanet e pajtuara komerciale.

Resurset e personelit të Zyrës për Informim dhe Shtyp përfshijnë njëSeksion të Relacioneve të Vendeve të NATO-s të përbërë nga një OficerNdërlidhjeje përgjegjës për adminsitrimin e programeve të informimit të drejtuara nga vendet e veta anëtare. Programet e tilla përbëhen nga rregullimii vizitave në NATO, organizimi i konferencave dhe i seminareve në lokacionetë ndryshme kudo në Aleancë, ndihma parlamentarëve, akademikëve, gazetarëve dhe grupimeve të tjera relevante profesionale në vendet e tyre përtë pasur qasje tek informacioni që është në disponim publik e që u duhet atyre.Një Seksioni i Relacioneve me Partnerë dhe i Ndihmës përmbush një rol tëngjashëm në shpërndarjen e inforacionit në shumë vende Partnere të NATO-s. Oficerë Kombëtarë të Ndërlidhjes për vendet e NATO-s gjithahtu ikontribuojnë kësaj pune, duke vepruar si oficerë programesh për vendetPartnere për të cilat qeveritë e tyre kombëtare kanë rolin e tanishëm të “Pikëssë Kontaktit” përmes ambasadave të tyre kombëtare në vende të ndryshmePartnere.

Programet e informacionit për kombe individuale mund të përfshijnëdhënien e ndihmës konceptuale, praktike dhe të ndihmës së kufizuar financiarepër aktivitete relevante të publikimit të organizatave joqeveritare në vendetAnëtare dhe Partnere. Ndihmë e ngjashme poashtu mund t’u jepet qeverive tëvendeve Partnere për përgatitjen dhe nxjerrjen e publikimeve të menduara përtë informuar opinionin publik rreth çështjeve që lidhen me NATO-n.

174

Në fushën akademike, aktivitetet e informimit të NATO-s përfshijnë çmiminvjetor të Stipendionit Manfred Uerner, të emërtuar sipas të ndjerit ish Sekretari Përgjithshëm i NATO-s, dhe adminsitrimin e një sërë Stipendionesh të NATO-EACP-së të hapura për shkollarë si në vende të NATO-s ashtu dhe nëato Partnere. Stipendionet, të cilat përbehen nga grante për të ndihmuar ata tëcilëve u jipen për shpenzime udhëtimi dhe pune kërkimore, jipen çdo vit, nëbazë konkuruese, sipas rekomandimit të një jurie të pavarur, për qëllim të bërjes së studimeve në fusha të lëmenjve që përgjithësisht lidhen me fushat epolitikës së NATO-s dhe me agjendën e tashme politike të Aleancës.

Sipas programit të çështjeve akademike, jepet ndihmë periodikisht për konferenca multinacionale që adresojnë tema madhore dhe tema nga fusha e sigurisë.

Interesimi i publikut në politikën e NATO-s dhe qasja ndaj informacionit nëkëtë sferë manifestohen si drejtpërsëdrejti ashtu dhe përmes shtypit dhe mediave që mbulojnë zhvillimet e ngjarjet që lidhen me NATO-n. Një pjesëqëndrore e punës së Zyrës për Informim dhe Shtyp është prandaj e lidhur meaktivitetit e shtypit dhe të mbështetjes që u jep Shërbimi i Shtypit i NATO-s tëakredituarëve dhe përfaqësuesve të tjerë të mediave.

Informimet e shkurtëra të shtypit dhe intërvistat me zyrtarë seniorë, informatat e shkurtëra të prapaskenës, qasja te fotografitë, mjetet për zë dhevideo dhe shërbimet e transmetimeve elektronike që të gjitha përbëjnë pjesë tëaranzhmaneve që kërkohen për të plotësuar nevojat e mediave botërore.Ngjarjet madhore apo zhvillimet në Aleancë, si Takimet e Samitit, mund tëtërheqin më së njëmijë gazetarë në Shtab, për të cilën gjë duhet të ofrohenkushte adekuate. Resurse të ngjashme kërkohen për ngjarje madhore që mbahen larg Shtabit, për shembull gjatë takimeve të Samitit Ministror që mbahen jashtë vendit. Ndihmë për gazetarë jepet nga Shërbimet për Shtypdhe Informim brenda Zyrës për Informim dhe Shtyp, fokusi i Shërbimit tëShtypit duke qenë i drejtuar nga kërkesat imediate dhe afat-gjata, ndërsa Zyrae Informacionit mundëson qasje te një informacion i gjerë i të kaluarës nga i cilipërfaqësuesit e mediave mund të nxjerrin materiale për një periudhe më tëgjatë kohore.

Zëdhënësi i Shtypit dhe Shërbimi i shtypit punojnë në kontakt të ngushtëtë përditshëm me Zyrën e Sekretarit të Përgjithshëm dhe e mbështetinSekretarin e Pergjithshëm me kontaktet e tij me media dhe shtyp. Shërbimi i Shtypit është poashtu përgjegjës për aranzhimin e kontakteve midiszyrtarëve të tjerë të lartë dhe mediave dhe për akreditimin zyrtar të gazetarëveqë marrin pjesë në ngjarjet për shtyp të NATO-s. Rezymetë dhe vështrimet eshtypit ndërkombëtar dhe raportet e agjencive të shtypit përgatiten ngaShërbimi i Shtypit për çdo ditë që të përfitojnë Stafet Ndërkombëtare,Delegacionet Kombëtare, Misionet Diplomatike dhe Zyrtarët e Ndërlidhjes që

175

punojnë brenda ndërtesës së shtabit. Oficerët e Ndërlidhjes së Informacionitdhe stafi i Zyrës së Shtypit gjithashtu përgatitin vështrime të shtypit kombëtarnë vendet e NATO-s dhe ato Partnere për përdorimin e Sekretarit tëPërgjithshëm dhe ndihmojnë në përgatitjen e vizitave të tij zyrtare në këtovende.

Zyra e Informacionit dhe Shtypit gjithashtu menaxhon Bibliotekën eShtabit të NATO-s që u shërbën stafeve kombëtare dhe ndërkombëtare qëpunojnë brenda Shtabit.

176

KAPITULLI 8

PROGRAMET DHE AKTIVITETET

Logjistika e Konsumatorit

Funksionet çelës të logjistikës

Logjistika e konsumatorit dhe operacionet e mbështetjes të paqes

Organizimi i prodhimit dhe logjistikës

Bashkëpunimi, planifikimi dhe standardizimi i armatimit

Sistemet e komunikimeve dhe të informacionit

Koordinimi civil/ushtarak i menaxhimit të trafikut ajror

Mbrojtja ajrore

Planifikimi i emergjencës civile

Bashkëpunimi shkencor

Mjedisi dhe shoqëria

PROGRAMET DHE AKTIVITETET

LOGJISTIKA E KOMSUMATORIT1

Termi “logjistikë” përdoret me kuptime të ndrsyhme në kontekste tëndryshme. Ka gjitashtu ndryshime në përdorimin e termit nga kombet e NATO-s dhe në kategoritë e mbështetjes për operacione ushtarake që konsiderohen se janë komponente të logjistikës. Definicioni i NATO-s i logjistikës i referohet “shkencës së planëzimit dhe kryerjes së lëvizjes dhemirëmbajtjes së forcave”. Në kuptimin e tij më të përgjithshëm, termi u referohet aspekteve të operacioneve ushtarake, të cilat merren me këtosfera:

• Dizajn dhe zhvillim, arritje, deponim, transport, distribuim, mirëmbajtje,evakuim dhe sistemim të materialit.

• Transport të personelit.

• Arritje, ndërtim, mirëmbajtje, operim dhe sistemim të komoditeteve.

• Arritje apo ofrim të shërbimeve.

• Mbështetje Mjekësore dhe të Shërbimit Shëndetësor.

Kategoritë e sipërme involvojnë një shtrirje të gjerë përgjegjësish. Në NATO, këto nën-ndahen, nga pikëpamja e vendim-marrjes si dhe ajo organizative, në këta sektorë:

• Aspektet e prodhimit apo të arritjes të logjistikës, që përfshijnë planifikimin, zhvillimin e dizajnit dhe të sigurimit të pajisjes. Këto janë nëradhë të parë përgjegjësi kombëtare dhe merren në dorë kombëtarisht.Bashkëpunimi dhe koordinimi brenda NATO-s megjithatë ndodh në njënumër sferash, kryesisht nën kujdesin e Konferencës së Drejtorëve tëArmatimit Kombëtar (CNAD) dhe të organeve të saj dytësore. Nga pikëpamja e organizimit, aspektet e prodhimit dhe të arritjes sëlogjistikës brenda NATO-s janë kryesisht përgjegjësi e Divizionit tëMbështetjes së Mbrojtjes të Stafit Ndërkombëtar nga ana civile dhe eDegës së Armatimit, Logjistikës, Divizionit të Armatimit dhe Resursevetë Stafit Ushtarak Ndërkombëtar nga ana ushtarake.

• Aspektet e konsumatorit apo ato operacionale, që përgjithësisht kuptohen si funksione furnizimi dhe mbështetjeje të forcave.

179

1 Shumë nga programet dhe aktivitetet që u referohemi në këtë pjesë implimentohen nga organizatatdhe agjencitë e themeluara nga Këshilli i Atlantikut të Veriut apo Komiteti Ushtarak i NATO-s për tëndërmarrë detyra specifike. Detajet jepen në Kapitullin 14.

Këto janë temë e pjesës së parë të këtij seksioni, dhe bien kryesisht nënpërgjegjësinë e Konferencës së Logjisticienëve Seniorë të NATO-s(SNLC) dhe të Komitetit të Gypave të NATO-s. Komiteti i Shefave të Shërbimeve Mjekësore Ushtarake në NATO (COMEDS), organ këshillues senior ushtarak mjekësor i NATO-s, ka përgjegjësi përtë këshilluar Komitetin Ushtarak mbi çështje mjekësore. Nga një pikëpamje organizative, përgjegjësia për aspektet e konsumatorit apo ato operacionale të logjistikës nga ana civile qëndron tek Investimi i Sigurisë, Divizioni i Logjistikës dhe Planifikimit të Emergjencës Civile të Stafit Ndërkombëtar. Nga anaushtarake, ato janë përgjegjësi të Degës së Logjistikës, Logjistikës,Divizionit të Armatimeve dhe Resurseve të Stafit UshtarakNdërkombëtar.

Mbështetja logjistike për Konceptin Strategjik tëAleancës

Koncepti Strategjik i Aleancës, i aprovuar nga Krerët e Shteteve dheQeverive të NATO-s në prill të vitit 1999, thekson karakterin mobil dheshumëkombësh të forcave të NATO-s dhe nevojën për logjistikë fleksibile tëAleancës për t’i mbështetur ato. Konferenca e Logjisticienëve Seniorë tëNATO-s e ka të ditur se dhënia i mbështetjes logjistike, edhe pse fundamentalisht përgjegjësi kombëtare, ka gjithashtu nevojë për përgjegjësikolektive, koordinim të përmirësuar, bashkëpunim dhe shumëkombësi tështuar nëse ky fleksibilitet duhet të arrihet. Ajo iu përgjigj prezantimit të konceptit të ri strategjik duke ndërmarrë një analizë të implikimit të tij për parimet dhe politikën e logjistikës. Rëndësia e kësaj teme gjithashtu theksohet në Iniciativën e Aftësive të Mbrojtjes të lansuar në Samitin eUashingtonit në prill të vitit 1999 (shih Kapitullin 2). Një Politikë përBashkëpunim në Logjistikë është në fazën e fundit të zhvillimit dhe së shpejtido të shqyrtohet nga Këshilli i Atlantikut të Veriut. Një Kocepti i NATO-s për Bashkëpunim në Logjistikë gjithashtu është duke u zhvilluarmomentalisht.

Parimet dhe politika e logjistikësParimet dhe politika e re e logjistikës u miratuan nga Komiteti i Planifikimit

të Mbrojtjes më 1992 në një dokument të njohur si MC 319. Këto parime dhekjo politikë janë vështruar tërësisht në dritën e përvojave praktike të fituara ngaoperacionet paqeruajtëse të prira nga NATO. Një version i reviduar ështëmiratuar nga Këshilli më 1997 (MC319/1). Parimet e tij dhe politika vlejnë përpaqe, për situata krize dhe konflikti, dhe përfshijnë operacione nën Nenin 5 të

180

Traktatit të Atlantikut të Veriut si dhe operacione “jashtë Nenit 5”2. Ato poashtuvlejnë për operacione brenda kornizës së konceptit të Task Forcës sëKombinuar të Përbashkët dhe për operacione që involvojnë kombet jashtëNATO-s në operacionet e prira nga NATO.

Këto parime të përgjithshme kanë shërbyer si dërrasë kërcimi për zhvillimet e pastajme të parimeve dhe të politikës më specifike që lidhen meanën funksionale të logjistikës, si mbështeja mjekësore (MC 326/1), dhe lëvizjadhe transportimi (MC 336/1).

Parimet kyçePërgjegjësia

Kombet anëtare dhe autoritetet e NATO-s kanë përgjegjësi kolektive përmbështetje logjistike të operacioneve shumëkombëshe të NATO-s. Secili komandant ushtarak i NATO-s shtron kërkesat logjistike dhe koordinonplanifikimin logjistik dhe mbështetjen brenda fushës së përgjegjësisë së tij.

Furnizimi Kombet duhet të sigurohen, individualisht dhe përmes aranzhmaneve të

bashkëpunimit, për furnizimin e resurseve logjistike për të mbështetur forcat ecaktuara për NATO-n gjatë paqes, krizës apo konfliktit.

Autoriteti Komandantët ushtarakë të NATO-s në nivelet e duhura duhet të kenë

autoritet të mjaftueshëm mbi asetet logjistike të nevojshme për t’u mundësuartë futin në punë dhe t’i mbajnë forcat e tyre në mënyrën më efektive. E njëjta vlen për komandantët jashtë NATO-s të forcave shumëkombëshe qëmarrin pjesë në një operacion të prirë nga NATO.

Bashkëpunimi dhe koordinimi Bashkëpunimi dhe koordinimi midis kombeve dhe autoriteteve të NATO-s

janë qenësore. Për më tepër, në bashkëpunimin logjistik midis sektorëve civilëdhe ushtarakë brenda dhe midis kombeve duhet të shfrytëzohen sa më mirëresurset e kufizuara. Aranzhmanet bashkëpunuese dhe asistenca e ndërsjellëmidis kombeve në furnizimin dhe në përdorimin e resurseve logjistike mund tëlehtësojnë prandaj barrën individuale të secilit komb.

Duke shqyrtuar shkallën e zhvillimit të formave të ndryshme tëbashkëpunimit në fushën e logjistikës së konsumatorit me qëllim të

181

2 Neni 5 i Traktatit të Atlantikut të Veriut merret në radhë të parë me sprapsjen kundër përdorimit tëforcës kundër anëtarëve të Aleancës dhe mishëron parimin se një sulm kundër cilitdo prej tyre konsiderohet si një sulm kundër të gjithëve. Aktiviteteve të Aleancës që bien jashtë fushës së Nenit5 u referohemi kolektivisht si “Operacione jashtë Nenit 5”.

maksimizimit të benefiteve të tilla, janë gjurmuar mbështetja logjistikeshumëkombëshe e integruar, specializimi i rolit, financimi i përbashkët i resurseve, dhe aplikimi i parimit të “kombit udhëheqës”. Roli i mundhsëm iAgjencive të NATO-s, si i Agjencisë së NATO-s të Mirëmbajtjes dhe Furnizimit(NAMSA), gjithashtu shikohen nëse kanë gjasë të ofrojnë zgjidhje me kostoefektive.

Nevoja për bashkëpunim në fushën e mbështetjes logjistike del në njënumër nivelesh dhe nuk mund të kufizohet në vetë NATO-n. Për operacionet“jashtë Nenit 5”, bashkëpunimi mund të nevojitet t’u ofrohet kombeve jashtëNATO-s dhe, kur është me vend, Kombeve të Bashkuara, Unionit EvropianPerëndimor, Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë, Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq dhe organizatave të tjera relevante.

Logjistika bashkëpunuese Qëllimi i bashkëpunimit në logjistikë është për të ngritur pozitën e

përgjithshme logjistike të Aleancës duke maksimizuar efektivitetin e mbështetjes logjistike për NATO-n dhe për operacionet shumkombëshe të priranga NATO; si dhe duke e përmirësuar efikasitetin dhe duke arritur kursime nëkosto përmes ekonomive të shkallëzimit dhe eliminimit të dyfishimit të përpjekjeve në kohë paqeje, krize apo konflikti.

Parimet madhore që e udhëheqin bashkëpunimin në logjistikë në NATOjanë: primati i kërkesave operacionale; përgjegjësia kolektive; efikasiteti; dhe vizibiliteti dhe transparenca.

Zhvillimi i aranzhmaneve të logjistikës bashkëpunuese në NATO lehtësohet nga një numër agjencish të prodhimit dhe të logjistikës që janë krijuar për këtë qëllim. Më e shquara ndër këto agjenci është NAMSA -Agjencia e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim. Shkalla për logjistikë efektive bashkëpunuese rritet me përdorimin e teknikave moderne për menaxhimin dhe sistemimin e materialit. Një shembull është koncepti i zhvilluar nga NAMSA i njohur si SHARE (Mbajtja e Stoqeve dhe Kërkesat përKëmbim Asetesh). Siç nënkupton edhe emri i saj, ky është një aranzhman qëlehtëson ndarjen apo këmbimin e mbajtjes së stoqeve midis shfrytëzuesveduke ofruar një lidhje midis nevojave të tyre specifike në njërën anë, dhe disponueshmërisë së aseteve gjegjëse në anën tjetër.

Logjistika shumëkombëshe Sfidat me të cilat do të përballet Aleanca në të ardhmen, duke përfshirë

kufizimet në resurse, shquajnë domosdonë e bashkëpunimit të shtuar dhe të

182

shumëkombësisë në mbështetjen logjistike. Që të dyja, nevoja për të kryeroperacione (si mbështetja e paqes) në lokacionet ku mbështetja logjistike qëofron infrastruktura normale kombëtare nuk është e disponueshme, dhe nevojapër të integruar forcat ushtarake jashtë NATO-s dhe mbështetja logjistike, nënvizojnë rëndësinë e një strukture të përbashkët shumëkombëshe logjistike.Kjo duhet të mbulojë kërkesat logjistike në fushën e transportimit, inxhinjerisë dhe të furnizimit, si dhe aftësitë mjeksore.

Logjistika shumëkombëshe është gjithashtu një shumëfishues i rëndësishëm i forcave që optimizon përpjekjet e mbështetjes logjistike kombëtare. Involvon aranzhmane bilaterale dhe multilaterale që e shtojnëefektivitetin e kostos të aktiviteteve të mbështetjes logjistike të kombeve individuale si dhe efikasitetin e tyre. Aranzhmanet e tilla mund t’i kontribuojnëndjeshëm suksesit të planifikimit si dhe aspekteve të zbatimit të operacionevelogjistike. Një numër konceptesh dhe iniciativash po përdoren për të sjellëshumëkombësi të shtuar në këtë fushë, duke përfshirë specializimin e rolevedhe konceptin e kombit prijës, Njësitet Shumëkombëshe të IntegruaraLogjistike dhe Njësitet Shumëkombëshe të Integruara Mjekësore, Kombin Nikoqir dhe Mbështetjen e Palës së Tretë, dhe zhvillimin e një QendreShumëkombëshe të Përbashkët Logjistike.

FUNKSIONET ÇELËS TË LOGJISTIKËS

Mobiliteti

Lëvizja efikase dhe me kohë e forcave është parakusht për të gjithaoperacionet ushtarake. Sigurimi i mobilitetit strategjik të trupave dhe të materialit duke mundësuar ngritje adekuate, mjete të transportit, pajisje, dhe infrastruktur, është normalisht një kërkesë madhore operacionale. Kjo përfshin përdorimin e mundshëm të resurseve civile dhe mund të involvojëdislokimin, vënien e fazave dhe lëvizjen përpara të sasive të mëdha të materialit dhe të pajisjeve. Planifikimi dhe vlerësimi i aftësive mund të jetëprandaj vendimtar për t’u siguruar që kërkesat e ndryshme politike dheushtarake do të plotësohen. Pika e përqendrimit në pyetje që lidhen memobilitetin strategjik në NATO është Grupi Këshilldhënës i Lëvizjes dheTransportimit (MAG), një nëngrup i Konferencës së Logjisticienëve Seniorë tëNATO-s (SNLC). Ky organ u krijua për të mbështetur qasjet bashkëpunuesendaj anës menaxhuese të çështjeve të lëvizjes, të transportimit dhe mobilitetitmidis agjencive ushtarake dhe civile dhe midis NATO-s dhe kombeve anëtare.

183

Mbështetja e kombit nikoqirMbështetja e kombit nikoqir do të thotë asistencë civile dhe ushtarake e

shfaqur në paqe, emergjencë, krizë dhe konflikt nga Kombi Nikoqir për ForcatAleate, dhe organizatat që janë të vendosura në territorin e Vendit Nikoqiroperojnë në të ose kalojnë nëpër të. Aranzhmanet e arritura midis autoritetevetë duhura të Kombeve Nikoqire dhe të “Kombeve Dërguese” dhe/ose NATO-sformojnë bazën e asisitencës së tillë.

Mbështetja e kombit nikoqir është thëlbësore për mbajtjen e të gjithatipeve dhe kategorive të forcave. Marrëveshjet bilaterale apo multilaterale qëmarrin parasysh kërkesat operacionale të NATO-s i kontribuojnë mbrojtjes sëforcave si dhe ofrimit të mbështetjes së kërkuar logjistike dhe të infrastrukturëspër pranimin, lëvizjen dhe vënien e tyre në punë.

Fleksibiliteti i nevojshëm për forcat shumëkombëshe fton involvimin ekomandantëve të NATO-s në formulimin e kërkesave për mbështetjen eKombit Nikoqir, në negocimin e Memorandumeve të Mirëkuptimit në emër tëNATO-s dhe në koordinimin e zhvillimit të marrëveshjeve relevante tëMbështetjes së Kombit Nikoqir. Për më tepër natyra gjithnjë e më endryshueshme e opcioneve të dislokimit do të thotë se planifikimi i aranzhmaneve të mbështetjes së Kombit Nikoqir tani duhet të bazohet në njëqasje më gjenerike sesa në të kaluarën.

Mbështetja mjeksëoreShërbimet mjekësore përbëjnë një kontribut të madh për operacionet

ushtarake përmes parandalimit të sëmundjes, evakuimit rapid dhe trajtimit të tësëmurëve, të lënduarve dhe të plagosurve, dhe kthimit të tyre të hershëm nëdetyrë. Aftësitë mjekësore në një rajon ku forcat janë të dislokuara duhet tëjenë proporcionale me fuqinë e forcës dhe rrezikun e ekspozimit të tyre ndajsëmundjes dhe lëndimit. Aftësitë e mbështetjes mjekësore gjithashtu duhet tëjenë në vend dhe operacionale para fillimit të operacioneve ushtarake. Komiteti i Shefave të Shërbimeve Ushtarake Mjekësore të NATO-s këshillonKomitetin Ushtarak dhe ofron fokusin për bashkëpunim në këtë fushë.Koordinimi civil/ushtarak bëhet nga Komiteti Mjekësor i Përbashkët (JMC).

Ndëroperueshmëria logjistike dhe standardizimiNdëroperueshmëria operacionale ndikon drejtpërsëdrejti në efektivitetin

luftarak të forcave të NATO-s, veçanërisht tek ato që involvojnë formacioneshumëkombëshe. Standardizimi i pajisjes, i furnizimeve dhe i proceduraveështë prandaj një shumëfishues i përgjithshëm i forcës që duhet të merret

184

parasysh gjatë dizajnimit dhe prodhimit të sistemeve dhe pajisjeve. Objektivat minimale të nevojshëm për të fituar efektivitet luftarak janë ndëroperueshmëria e pajisjeve kryesore, ndërkëmbyeshmëria e furnizimevedhe përbashkësia e procedurave. Këto kërkesa kanë ndikim të drejtpërdrejtëte mbështetja logjistike për pajisje të standardizuar. Gjithashtu duhet të ketëfleksibilitet të mjaftueshëm për të lehtësuar pjesëmarrjen e kombeve jashtëNATO-s në operacione të prira nga NATO.

Logjistika e Konsumatorit dhe Partenriteti për PaqeShumica e aktiviteteve të logjistikës së konsumatorit në Programin e

Punës së Partneritetit dhe në Pragamet Individuale të Partneritetit si dhe nëprogramet bilaterale të aprovuara kombëtarisht bien në këto kategori:

• vizitat ekipore në vendet Partnere për të shqyrtuar shkallën ebashkëpunimit të mundshëm rreth çështjeve të logjistikës dhe organizimit të kurseve të logjistikës;

• këmbimi i informacionit, këshillimi i ekspertëve, ndihma teknike, kurset elogjistikës, futja e logjistikës në kurset paqeruatjëse dhe stërvitjet logjistike;

• kontaktet formale, si bisedat e stafit, seminaret dhe puna në grupe;

• harmonizimi dhe standardizimi i koncepteve, i politikës, i materialit, procedurat dhe aspektet e tjera të strukturave dhe sistemeve logjistike.

Aktivitetet e sipërme të gjitha mbështeten nga takime të forumeve kryesore të NATO-s që merren me pjesëmarrjen e vendeve Partnere. Kjo vlen,për shembull, për Konferencën e Logjisticienëve Seniorë të NATO-s, për Grupin Këshillues për Lëvizje dhe Transportim, për Komitetin e Gypave tëNATO-s dhe për Komitetin e Shefave të Shërbimeve Ushtarake Mjekësore nëNATO, të cilat që të gjitha takohen me vende Partnere në baza të rregullta.Detaje të mëtejshme që lidhen me sa u tha më sipër mund të gjenden nëKapitullin 14.

Kurset e logjistikës dhe partnerëtNjë Kurs i Logjistikës i NATO-s mbahet tri herë në vit, i hapur për

pjesëmarrës si nga vendet e NATO-s ashtu dhe nga vendet Partnere. Të tjera kurse të ndryshme oforhen nga NATO dhe nga kombet Partnere që lidhen me logjistikën e NATO-s, me paqeruajtjen e OKB-së dhe të NATO-s, me planifikimin mjekësor, pjesëmarrjen në një Qendër Shumëkombëshe tëPërbashkët Logjistike, dhe me bashkëpunimin civil-ushtarak në fushën e

185

Planifikimit të Emergjencës Civile. Në fushën mjekësore, një Kurs i PlanifikimitMjekësor i PfP-së është bërë pjesë integrale e programit shkollor në ShkollënSHAPE të NATO-s. 34 studentë nga 17 kombe e kanë ndjekur kursin në prill tëvitit 2000 dhe ka plane për ta shtuar këtë në 80 studentë për një kurs.Përmbajtja e klasës vazhdimisht po modifikohet me mësime të mësuara nëoperacionet e prira nga NATO në Ballkan.

Aktivitete të tjera të ndërlidhura përfshijnë Seminaret e Mbështetjes sëKombit Nikoqir për Partnerët, të menduar për t’i njohur oficerët e stafit civilë dheushtarakë nga kombet Partnere me konceptin e kombit nikoqir dhe me procedurat dhe aranzhmanet e planifikimit të NATO-s në këtë fushë. Ato gjithashtu u ofrojnë mundësinë pjesëmarrësve të adresojnë çështjeregjionale, veçanërisht sa i përket mbështetjes së kombit nikoqir për kombet qëkontribuojnë me forca në operacionet e prira nga NATO në Bosnjë eHercegovinë dhe në Kosovë.

Stërvitja e mbështetjes bashkëpunueseKjo është një stërvitje vjetore e menduar të njohtojë kombet Partnere me

konceptin e Aleancës për mbështetjen logjistike të operacioneve shumëkombëshe. Fillimisht e kufizuar vetëm për operacionet detare, stërvitja tani involvon aktivitete tokësore, ajrore dhe detare me qëllim të familiarizimit të pjesëmarrësve me spektrin e plotë të mbështetjes logjistikeshërbimesh të shumta.

Mbështetja teknike për vendet e PfP-sëAgjencia e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim (NAMSA) është e

autorizuar t’u japë asistencë teknike, mbi një bazë të rikompensimit, vendeve të Partneritetit për Paqe. Fillimisht konsultative përnga natyra, asistenca e tillë do të involvojë menaxhim logjistik dhe operacione për një afattë gjatë

Përveç këtyre aktiviteteve shumëkombëshe, ka kontakte të gjera bilaterale logjistike midis kombeve individuale të NATO-s dhe atyre tëPartneritetit.

186

LOGJISTIKA E KONSUMATORIT DHE OPERACIONET NËMBËSHTETJE TË PAQES

Operacionet monitoruese dhe të imponimit të ndërmarra nga NATO nëmbështetje të iniciativave paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara në Bosnjë eHercegovinë si dhe në Kosovë spikatën rëndësinë e logjistikës së konsumatorit në relacion me Operacionet në Përgjigje të Krizës. Kërkesat e operacioneve të ardhshme shumëkombëshe të Aleancës, që mundtë involvojnë kombe jashtë NATO-s, gjithashtu tregojnë nga nevoja për menaxhimin shumëkombësh të mbështetjes logjistike të bazuar në parime dhepoltikë të pajtuara logjistike. Të mirat që ka gjasë të dalin nga kjo përfshijnëzvogëlimin e shkallës së mbështetjes logjistike që kombet individuale duhet tëofrojnë, efektivitetin e përmirësuar të kostos, koordinimin më të mirë, ndëroperueshmërinë e shtuar dhe më shumë fleksibilitet.

ORGANIZIMI I PRODHIMIT DHE LOGJISTIKËS

Këshilli i Atlantikut të Veriut ka krijuar një numër Organizatash të NATO-spër Prodhim dhe Logjistikë (NPLOs) për të kryer detyra specifike (shihKapitullin 14). Ato që merren në mënyrë specifike me logjistikën e konsumatoritjanë Organizata e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim (NAMSO) dheOrganizata e Menaxhimit të Gypave për Evropën Qëndrore (CEPMO).

Informacion i mëtejshëm rreth logjistikës së konsumatorit brenda NATO-smund të gjendet në “Doracakun e NATO-s për Logjistikë”, të nxjerrë nga sekretariati i Konferencës së Logjisticienëve Seniorë të NATO-s dhe mund tëmerret nga Logistics (IS Element), SILCEP Division, NATO, 1110 Brussels. Doracaku nuk është një dokument me pajtim formal por është treguar të jetënjë udhëzues i dobishëm për një spektër të gjerë çështjesh që mbulohen ngatermi “logjistikë”.

BASHKËPUNIMI, PLANIFIKIMI DHE STANDARDIZIMII ARMATIMIT

Bashkëpunimi rreth armatimeveBashkëpunimi midis vendeve të NATO-s në fushën e armatimeve është

përgjegjësi e Konferencës së Drejtorëve Kombëtarë të Armatimit (CNAD), që takohet në baza të rregullta për të shqyrtuar aspektet politike, ekonomike dhe teknike të zhvillimit dhe sistemimit të pajisjes për forcat e

187

NATO-s. Grupet e Armatimeve për Armatë, Forcë Ajrore dhe Detare ndihmojnëpunën e Konferencës dhe janë përgjegjëse para saj për fushat gjegjëse. Një Bord për Gjurmim dhe Teknologji, që është organ i integruar i NATO-s mepërgjegjësi për gjurmim mbrojtjeje dhe zhvillim teknologjik, sjell këshilla dhendihmë për CNAD-në dhe për Komitetin Ushtarak. Ai udhëheq një program tëaktiviteteve kolaborative me një shtrirje të gjerë të çështjeve të gjurmimit dhetë teknologjisë. Ndihmën rreth çështjeve industriale e sjell Grupi KëshilluesIndustrial i NATO-s (NIAG), i cili i mundëson CNAD-së të përfitojë nga këshillate industrisë sesi të mbështesë bashkëpunimin qeveria-industrisë dhe industria-industrisë dhe ndihmon Konferencën në gjurmimin e mundësive përbashkëpunim ndërkombëtar. Grupet e tjera nën Konferencën, formalisht të njohura si Grupe Kuadri dhe të riemërtuara “Grupet CNAD të Partneritetit”,janë aktive në fushat si ajo e politikës sistemuese të mbrojtjes dhe e praktikavetë arritjes, të kodifikimit, të sigurimit të kualitetit, të kritereve të testimit dhe sigurisë për municion, dhe të standardizimit të materialit.

Në kuadër të strukturës së sipërme, janë themeluar grupe punuese dhegrupe ad hoc për të çuar më tej bashkëpunimin në fusha të veçanta. Struktura e përgjithshme u mundëson vendeve anëtare të zgjedhin pajisjendhe projektet e punës kërkimore në të cilat dëshirojnë të marrin pjesë. Në të njëjtën kohë, ajo lehtëson këmbimin e informacionit mbi programet kombëtare të pajisjes dhe rreth çështjeve teknike dhe logjistike kubashkëpunimi mund të sjellë përfitim për kombet individuale dhe NATO-n sitërësi.

Më 1993, Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovoi politikën e reviduar, strukturat dhe procedurat për bashkëpunimin e armatimeve të NATO-s. Këto ishin menduar të forconin aktivitetet e bashkëpnimit në fushën e pajisjespër mbrojtje; për ta thjeshësuar strukturën e përgjithshme të komitetit CNAD nëmënyrë që të bëhet më efektiv dhe më efikas; dhe për të drejtuar punën eCNAD-së nga këto fusha kyçe:

• harmonizimi i pajisjeve ushtarake mbi një bazë të gjerë të Aleancës;

• Çuarja më tej e ndëroperueshmërisë qenësore të fushëbetejës;

• ndjekja e rasteve të bashkëpunimit të identifikuara nga CNAD dheçuarja më tej e bashkëpunimit të përmirësuar transtalantik;

• zhvillimi i teknologjive kritike të mbrojtjes, duke përfshirë ndarjen eteknologjisë së zgjeruar.

Më 1994, CNAD u pajtua rreth një sërë masash të bashkëpunimit praktikme Grupin e Armatimeve të Unionit Perëndimor (WEAG)3, që sjell mjetin ezgjerimit të dialogut rreth çështjeve të aramtimeve transatlantike midis Evropësdhe aleatëve të Amerikës Veriore.

188

Planifkimi i armatimeve

Më 1989 Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovoi themelimin e një Sistemi tëPlanifikimit të Armatimit Konvencional (CAPS). Synimet e këtij sistemi janë t’iofrohet udhëzim CNAD-së dhe orientim kombeve sesi mund të plotësohen mësë miri kërkesat ushtarake të Aleancës me anë të programeve të armatimeve,individualisht dhe kolektivisht; për të harmonizuar planet e sistemimit të mbrojtjes në planin afat-gjatë; dhe për të identifikuar rastet në të ardhmen përbashkëpunim rreth armatimeve mbi bazë të gjerë të Aleancës.

Rezultat i këtij procesi të planifikimit janë një sërë rekomandimesh qëlëshohen çdo dy vite nga Komiteti i Vështrimit të Armatimeve Konvencionale iNATO-s nën autoritetin e CNAD-së. Rekomandimet janë menduar për tëeliminuar dyfishimin e panevojshëm të përpjekjes në plotësimin e nevojaveushtarake të Aleancës; për të ofruar një kornizë për këmbimin e informacionitdhe harmonizimin e kërkesave operacionale brenda grupeve të armatimeve tëCNAD-së; dhe për të themeluar metoda më racionale dhe efektive tëbashkëpunimit rreth armatimeve dhe sistemimit të mbrojtjes.

Është duke iu bërë një vështrim procedurës së planifikimit të armatimevetë NATO-s, duke u përqëndruar veçanërisht në strukturat dhe proceduratbrenda CNAD-së.

Standardizimi

Standardizimi midis forcave të NATO-s i jep një kontribut jetik efektivitetitoperacional të kombinuar të forcave ushtarake të Aleancës dhe mundësonraste që duhet të shfrytëzohen për përdorimin më të mirë të resurseveekonomike. Përpjekje të gjera bëhen prandaj në shumë sfera të ndryshme përtë përmirësuar bashkëpunimin dhe për të eliminuar dyfishimin në punën kërkimore, në zhvillim, në sistemim dhe mbështetje të sistemeve të mbrojtjes.Marrëveshjet e Standardizimit të NATO-s për procedurat dhe sistemet dhe përkomponentet e pajisjes, të njohura si STANAG, zhvillohen dhe shpërndahennga Agjencia Ushtarake e NATO-s për Standardizim në lidhmëri meKonferencën e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve dhe të autoriteteve tëtjera të interesuara.

189

3 Nga viti 1976 deri 1992, Grupi i Pavarur i Programit Evropian (IEPG) ofronte një forum përmes tëcilit kombet evropiane anëtare të NATO-s mund të diskutonin dhe të formulonin politikën e menduarpër të arritur bashkëpunim më të madh në sistemimin e armatimeve. IEPJ u shua në fund të vitit1992 kur funksionet e tij u barten te Unioni Evropian Perëndimor (WEU). Pastaj, këto çështje janëmarrë në dorë nga Grupi i Armatimeve i Evropës Perëndimore (WEAG) brenda kornizës së WEU-së.

Duke formuluar, pajtuar, zbatuar dhe mirëmbajtur standardet për pajisjedhe procedura të përdorura kudo në NATO, i jipet një kontribut i ndjeshëmkohezionit të Aleancës dhe efektivitetit të strukturës së saj mbrojtëse. Derisa standardizimi ka relevancë në shumë fusha të ndryshme, forumi kryesor për çështjet e politikës standardizuese është Organizata eStandardizimit të NATO-s (NSO), që synon të inkorporojë standardizimin sipjesë integrale të planifikimit të Aleancës dhe vepron si koordinator ndërmjetorganeve seniore të NATO-s që përballen me kërkesat e standardizimit. NSO u themelua më 1995 për t’i dhënë një shtysë të re punës së Aleancës qësynon përmirësimin e koordinimit të politikës aleate dhe të programeve përstandardizim në fushat materiale, teknike dhe operacionale. Detaje të mëtejshme rreth Organizatës së Standardizimit të NATO-s dhe organeve qëlidhen me të jepen në Kapitullin 14.

SISTEMET E KOMUNIKIMEVE DHE TË INFORMACIONIT

Çështjet e Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit njihen brenda NATO-snën emrin kolektiv të “C3”. Organizata e NATO-s për Konsultim, Komandë dheKontroll (NC3O) është përgjegjëse për ofrimin e një aftësie të sigurtë dhe tëndëroperueshme, të gjerë e me kosto efektive të NATO-s për të siguruar njënivel të lartë të konsultimit politik dhe të komandës dhe kontrollit të forcaveushtarake. Kjo arrihet përmes një numri Sistemesh të Komunikimeve dhe tëInformacionit (CIS) të cilat poashtu fërkohen më rrjetat kombëtare të fiksuaradhe mobile për të mbuluar gjithë rajonin e NATO-s, duke i lidhur midis tyreShtabin në Bruksel, të gjitha Shtabet e Strukturës së Komandës së IntegruarUshtarake, kryeqytetet kombëtare dhe nivelet më të larta të komandësushtarake kombëtare. Lidhje të sigurta gjithashtu po themelohen për konsultimpolitik me kombet që marrin pjesë në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik(EAPC).

NC3O kapërthen Bordin C3 të NATO-s (NC3B), që vepron si Bord iDrejtorëve të NC3O-së; Grupin e Përfaqësuesve Kombëtarë C3 (NC3REPS),që vepron si NC3B në sesion të përhershëm; një Agjenci të NATO-s C3(NC3A); dhe një Agjenci Operuese dhe Mbështetëse të Sistemeve tëKomunikimeve dhe të Informacionit të NATO-s (NACOSA). NC3B është organsenior multinacional që vepron në emër të Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe tëKomitetit të Planifikimit të Mbrojtjes dhe ka përgjegjësinë e reklamimit të tyre në të gjitha çështjet e politikës së C3-shës, duke përfshirë ndëroperueshmërinë e NATO-s dhe sistemet nacionale C3, si dhe të këshillimittë CNAD-së mbi pragramet e bashkëpunimit të C3-shës.

Agjencia NC3 bën planifikimin qëndror, inxhinjerinë, dizajnin, integrimin,mbështetjen teknike dhe kontrollin e konfiguracionit për sistemet C3 të

190

NATO-s. Ajo gjithashtu u ofron këshilla shkencore e teknike dhe mbështetjeKomandantëve Strategjikë dhe të tjerëve rreth çështjeve që u përkasinGjurmimit të Operacioneve, mbikëqyrjes, komandës ajrore dhe kontrollit, dhe sjell mbështetje teknike për stërvitje dhe operacione dhe projekte të tjeraqë i caktohen.

NACOSA dhe elementet vartëse operojnë, kontrollojnë dhe mirëmbajnësistemet e Komunikimit dhe të Informit të NATO-s që u caktohen dhe japinmbështetje të duhur dhe trajnim për këto sisteme. Për politikën operacionaledhe dhënien e përparësisë dhe për drejtimet procedurale vendoset bashkërishtnga të dy Komandantët Strategjjikë. Drejtimi jo-operacional ofrohet nga NC3B.

KOORDINIMI CIVIL/USHTARAK I MENAXHIMIT TËTRAFIKUT AJROR

Këshilli i Atlantikut të Veriut themeloi Komitetin për Koordinim Evropian tëHapësirës Ajrore (CEAC) më 1955. Më 1998 Komiteti është rikonstituar siKomitet i Menaxhimit të Trafikut Ajror i NATO-s (NATMC).

Komiteti është përgjegjës për t’u siguruar se të gjitha kërkesat civile dheushtarake të hapësirës ajrore mbi territorin e 19 kombeve të NATO-s të jenëplotësisht të koordinuara. Kjo përfshin udhëheqjen e stërvitjeve madhoreajrore, harmonizimin e sistemeve dhe procedurave të kontrollit të trafikut ajror,dhe ndarjen bashkë të frekuencave të komunikimeve. Vështrues ngaOrganizata Ndërkombëtare e Aviacionit Civil, nga Asociacioni Ndërkombëtar iTransportit Ajror dhe nga Organizata Evropiane për Sigurinë e NavigacionitAjror (EUROCONTROL) gjithashtu e ndihmojnë Komitetin. Në kontekstin emisioneve të reja të Aleancës, siç ështe paqeruajtja, Komiteti është, prandaj,në gjendje të ofrojë një lidhje unike midis Autoriteteve Ushtarake të NATO-s qëjanë përgjegjëse për koordinimin e lëvizjeve në shkallë të gjerë të aeroplanëveushtarakë dhe të organizatave civile që e menaxhojnë hapësirën ajrore.

Në vitet e fundit, vala e trafikut ajror civil dhe vonesat e shkaktuara përshkak të kapacitetit të pamjaftueshëm të kontrollit të trafikut ajror dhe të strukturave aeroportale në shumë pjesë të Evropës për t’ia dalë me trafikun edendur, e kanë spikatur nevojën për koordinim efektiv midis autoriteteve civiledhe ushtarake për t’u siguruar se hapësira ajrore mund të ndahet nga të gjithëshfrytëzuesit në baza të barabarta. Për më tepër, ekziston gjithashtu nevojapër t’u siguruar, në një nivel teknik, se operatorët ushtarakë janë në gjendje tëmbajnë një shkallë të duhur të kompatibilitetit me elementet e ndryshme të njësistemi të menaxhimit të trafikut ajror të cilin agjencitë civile planifikojnë ta fusinnë punë në të ardhmen. Për pasojë, dhe veçanërisht duke u nisur nga përpjekjet e tanishme për të arritur integrim pan-evropian të menaxhimit të

191

trafikut ajror, Komiteti është i përfaqësuar në një numër forumesh ndërkombëtare. Është pjesëmarrës në Programin e aprovuar nga Ministrat eTransportit të Konferencës së Aviacionit Civil Evropian.

Meqë këmbimet e pikëpamjeve rreth menaxhimit të hapësirës ajrore përbëjnë pjesë të zhvillimit të partneritetit midis Aleancës së NATO-s dhePartnerëve të saj, Komiteti është gjithashtu i angazhuar aktivisht në aktivitetet ebashkëpunimit. Që nga viti 1991, janë mbajtur mbledhje periodikisht me pjesëmarrje të nivelit të lartë të anëtarëve të NATO-s dhe të vendeve të tjeraevropiane mbi koordinimin civil/ushtarak të menaxhimit të trafikut ajror. Në maj të vitit 1992, shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore, të Azisë Qendroreqë ishin anëtare të Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (më vonë ezëvendësuar nga Këshilli i Partneriteti Evro-Atlantik) morën pjesë në një seminar mbi këtë çështje, bashkë me përfaqësuesit nga vendet e NATO-s, si dhe të Autoriteteve Ushtarake të NATO-s dhe të pesë organizatave ndërkombëtare me përgjegjësi në këtë fushë.

Nga nëntori i vitit 1992, Partnerët e Bashkëpunimit u ftuan të merrninpjesë në sesione plenare të Komitetit që adresonin dimensionin civil/ushtaraktë integrimit të Evropës Qendrore dhe Lindore në strategjitë e menaxhimit tëtrafikut ajror të Evropës Perëndimore. Në fillim të vitit 1994, vende të tjera neutrale evropiane gjjithashtu u ftuan të merrnin pjesë në aktivitetet e tij. Kjo e bëri Komitetin një forum unik për koordinim midis shfrytëzuesve civilë dheushtarakë të të gjithë hapësirës ajrore kontinentale evropiane, ashtu siç njihetnga Konferenca Evropiane e Aviacionit Civil.

Iniciativa e Partneritetit për Paqe është duke e shtuar më tejbashkëpunimin konkret në këtë lëm, në mënyrë të vënerueshme sa i përketkoordinimit të stërvitjeve ajrore. Takimet e rregullta plenare dhe të punës tanijanë pjesë e aktiviteteve të bashkëpunimit që lidhen me menaxhimin e trafikutajror të paraparë në Programin e Punës së Partneritetit të PfP-së. Me shtimine Partneriteti për Paqe do të ketë një zgjerim dhe thellim të konsiderueshëm tëaktiviteteve të Komitetit në vitet që vijnë.

Menaxhimi dhe Kontrolli i Hapësirës Ajrore përfshihen në seksionin ePlanit ttë Aksionit të EAPC-së për 2000-2001 që jep listën e lëmenjve ku kapajtim për bashkëpunim brenda programit të Partneritetit për Paqe.Bashkëpunimi në relacion me sigurinë ajrore dhe menaxhimin dhe kontrollin ehapësirës ajrore gjithashtu parashihet në kontekstin e marrëdhënieve NATO-Rusi, të partneriteti të NATO-s me Ukrainën dhe të Iniciativës sëEvropës Jug-Lindore.

192

MBROJTJA AJRORE

Komiteti i Mbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC) është përgjegjës për tëkëshilluar Këshillin e Atlantikut të Veriut dhe Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjesmbi të gjitha aspektet e mbrojtjes ajrore, duke përfshirë mbrojtjen taktike meraketa. Ai u mundëson vendeve anëtare t’i harmonizojnë përpjekjet e tyre kombëtare me planfikimin ndërkombëtar që lidhet me komandën dhe kontrollin ajror dhe me armët e mbrojtjes ajrore. Mbrojtja ajrore e Kanadasëdhe e Shteteve të Bashkuara është e koordinuar brenda sistemit të MbrojtjesAjrore të Amerikës Veriore (NORAD).

Më 1994, NADC filloi një dialog me Partnerët e Bashkëpunimit nën patronazhin e Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC) për tënxitur mirëkuptimin dhe besimin e ndërsjellë në çështje të interesit të përbashkët të mbrojtjes ajrore. Zhvillimet nën iniciativën e Partneritetit përPaqe që po e pasurojnë edhe më tej bashkëpunimin në këtë lëndë përfshijnëtakimet e ekspertëve të mbrojtjes ajrore për konstatimin e fakteve, seminaret për mbrojtjen ajrore dhe mirëmbajtjen e një Programi tëBashkëpunimit në Mbrojtjen Ajrore. Dialogu po vazhdon në kuadër të Këshillittë Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC), i cili e zëvendësoi NACC-në, dhe në kontekstin e programit të Partneriteti të Shtuar për Paqe.

Mbrojtja efektive ajrore është fundamentale për sigurinë e Aleancës. Ajo sigurohet nga një sistem i ndërlidhshëm që mundëson hetimin, rënien nëgjurmë dhe prerjen e rrugës aeroplanëve dhe raketave taktike, qoftë përmessistemeve të armatimit detar apo tokësor, apo përmes aeroplanëve pë prerjetë rrugës. Struktura e komandës dhe kontrollit që lehtëson mbrojtjen ajrore përbëhet nga Mbrojtja Ajrore e NATO-s e Mjedisit Tokësor (NADGE) që përfshin lokacione që shtrihen nga Norvegjia Veriore deri te Turqia Lindore,Mbrojtjen Ajrore të Mjedisit Tokësor të Përmirësuar të Mbretërisë së Bashkuar(IUKADGE) dhe Sistemin e Komandës dhe Kontrollit Ajror Portugez(POACCS). Këto sisteme integrojnë lokacionet e ndryshme që janë të pajisurame radarë bashkëkohorë, me procesim të të dhënave dhe sisteme tëeksponimit dhe janë të lidhura përmes komunikimeve bashkëkohore digjitale.Sistemet e armatimeve dhe sistemi i komandës dhe kontrollit e përbëjnë sëbashku të ashtuquajturin Sistem të Integruar të Mbrojtjes Ajrore të NATO-s(NATINADS).

Shumëkombësia është parim kyç i sistemit. Shumë nga strukturaekzistuese e mbrojtjes ajrore është financuar bashkarisht përmes Programit tëInvestimit të Sigurisë të NATO-s (NSIP) (më parë të quajtur Programi iInfrastrukturës) dhe një pjesë e ndjeshme e sistemit sukcesiv, e njohur siSistemi i Komandës dhe Kontrollit Ajror (ACCS), financohet në mënyrë tëngjashme. ACCS është dizajnuar për planifikimin taktik, ngarkimin me detyrë

193

dhe ekzekutimin e gjithë mbrojtjes ajrore, operacionet ofensive ajrore dhe tëmbështetjes ajrore. Fushëveprimi i tij është prandaj shumë më i gjerë sesavetëm mbrojtja ajrore. Ai po zbatohet nën mbikëqyrjen e Organizatës sëMenaxhimit të ACCS-së të NATO-s (NACMO) dhe do të sigurojë një aftësifillestare operacionale brenda disa viteve të ardhshme. Gjatë fundit të viteve1980, aftësia e paralajmërimit të hershëm u shtua përmes realizimit të një floteajrore E-3A të Paralajmërimit të Hershëm dhe Kontrollit në Ajër të NATO-s(NAEW&C). Flota momentalisht është duke u përmirësuar përmes programevetë modernizimit të menaxhuar nga Organizata e Menaxhimit të ProgrameveAEW&C të NATO-s. Këta aeroplanë në pronësi dhe operim të NATO-s, bashkë me aeroplanët E-3D në pronësi dhe operim të Mbretërisë së Bashkuar, përbëjnë Forcën e NATO-s të Paralajmërimit të Hershëm në Ajër. Forcat Ajroretë Francës dhe të Shteteve të Bashkuara gjithashtu kanë aeroplanë E-3, të cilët mund të ndëroperojnë me strukturën e mbrojtjes ajrore të NATO-s.

NATO po i studion përmirësimet për shpërndarjen e shpejtë të informacionit të paralajmërimit të hershëm mbi lansimet e Raketave TaktikeBallistike. Për më tepër, Komiteti i Mbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC) e ka reviduar Programin e Mbrojtjes Ajrore të Aleancës, tash të njohur si Programi iZgjeruar i Mbrojtjes Ajrore të Aleancës. Ky përfshin masat për t’i adaptuarstrukturat e mbrojtjes ajrore të NATO-s për të pasur parasysh situatën endryshuar të sigursë dhe të ndryshimeve gjegjëse të kërkesave të Aleancëspër menaxhimin e krizës. Gjithashtu përfshin provizione për të marrë parasyshtrajnimin shumëkombësh dhe për të ekzaminuar kontributin e mundshëm tëaseteve detare për mbrojtjen ajrore, ashtu si dhe përforcimet e mundshme meelementet e mbrojtjes ajrore të gatshme për transportim. Veç kësaj, meqë raketat taktike tani janë pjesë e inventarit të armëve të shumë vendeve,Aleanca gjithashtu po ekzaminon mënyrat e aplikimit të kundërmasave për sisteme të tilla.

Është duke u bërë punë brenda CNAD-së mbi zhvillimin e një aftësie tëMbikëqyrjes Tokësore të Aleancës për të plotësuar aftësinë e Paralajmërimit tëHershëm në Ajër të NATO-s dhe për të siguruar një sistem efektiv për të ndihmuar operacionet ushtarake në kontekstin e mbrojtjes së zgjeruar ajrore(p. sh. operacionet konvencionale kundërforcash), paqeruatjen dhe menaxhimin e krizës. Për më tepër, në bazë të politikës së aprovuar tëKëshillit, CNAD po lanson studime mbi mbrojtjen e shtresuar nga raketat përtë adresuar pjesën e mbrotjes aktive të Programit të Zgjeruar të MbrojtjesAjrore gjithëpërfshirëse.

194

PLANIFIKIMI I EMERGJENCËS CIVILE

Synimi i planifikimit të emergjencës civile pranë NATO-s është të koordinohet aktiviteti i planifikimit nacional për të siguruar përdorimin më efektiv të resurseve civile në mbështetjen kolektive të objektivave strategjike tëAleancës. Planifikimi i emergjencës civile është përgjegjësi nacionale dheasetet civile mbeten nën kontrollin nacional në çdo kohë. Mirëpo, në nivelin eNATO-s, synimet nacionale dhe aftësitë harmonizohen për të siguruar se do tëpunojnë planet e zhvilluara së bashku dhe procedurat dhe se asetet e domosdoshme janë në disponim. Këto asete përfshijnë anijet, aeroplanët, trenat, komoditetet mjekësore, komunikimet, aftësitë në përgjigje të katastrofave dhe resurset e tjera civile.

Rolet kryesore të planfikimit të emergjencës civile pranë NATO-s reflektojnë detyrat fundamentale të sigurisë së Aleancës dhe përbëhen ngambështetja civile për operacione ushtarake dhe në përgjigje të krizës, reflektojnë mbështetjen për autoritetet nacionale në emergjenca civile dhembrojtjen e popullatave civile. Nën këto ballina shumë të gjera, planifikimi iemergjencës civile ka një rol për të luajtur në menaxhimin e disponueshmërisësë aseteve civile dhe të komoditeteve dhe mirëmbajtjes së jetës normale gjatësituatave të emergjencës siç është lufta, krizat dhe katastrofat. Gjithnjë e mëtepër, kjo punë kryhet në bashkëpunim të gushtë me vendet Partnere, të cilattani luajnë një rol aktiv në planifikimin e emeregjencës civile pranë NATO-s.

E gjithë kjo përmblidhet bashkë nga Komiteti Senior i Planifikimit tëEmergjencës Civile (SCEPC), i cili i raporton drejtpërsëdrejti Këshillit tëAtlantikut të Veriut. SCEPC takohet së paku dy herë në vit në sesion Plenardhe tetë herë në vit në sesion të Përhershëm. Sekretari i Përgjithshëm ështëKryesues i sesioneve plenare, por në praktikë këto kryesohen nga NdimësSekretari i Përgjithshëm për Investim në Siguri, Logjistikë dhe Planfikim tëEmergjencës Civile ndërsa sesionet e Përhershme kryesohen nga Drejtori iPlanifikimit të Emergjencës Civile. Përfaqësimi i vendeve në nivelin Plenartërhiqet nga krerët e organizatave të kryeqyteteve të planifikimit tëemergjencës civile. Në nivelin e Përhershëm, anëtarët e delegacionevenacionale në Shtabin e NATO-s normalisht marrin pjesë por mund të përforcohen nga kryeqytetet. Duke reflektuar involvimin e thellë të planifikimittë emergjencës civile në aktivitetet e PfP-së, takime Plenare dy herë në vit tëSCEPC-së mbahen gjithashtu në formatin e EAPC-së, me pjesëmarrje tëhapur për të gjitha kombet Partnere, dhe mbledhjet e Përhershme mePartnerët mbahen së paku katër herë në vit.

Nën drejtimin e SCEPC-së, një numër Bordesh dhe Komitetesh tëPlanifkimit teknik bashkojnë qeveritë kombëtare dhe ekspertët e industrisë si

195

dhe përfaqësuesit ushtarakë për të koordinuar planifikimin në disa lëmenj tëaktivitetit civil, gjegjësisht:

• Transportin Sipërfaqësor Tokësor Evropian

• Bartjen oqeanike

• Aviacionin civil

• Ushqimin dhe bujqësinë

• Prodhimin industrial dhe furnizimin

• Postën dhe telekokmunikimet

• Çështjet mjekësore

• Mbrojtjen civile

• Prodhimet e naftës dhe furnizimin (edhe pse momentalisht kjo është mestatus të fjetur).

Këto organe takohen rregullisht dhe sigurojnë lidhjen jetike midis politikëssë NATO-s dhe mjeteve për zbatimin e saj. Ato mbështeten në punën e tyrenga grupe punuese me të vogla, fleksibile apo komitete të specializuara.

Drejtimi i përgjithshëm i planifikimit të emergjencës civile, në nivel tëNATO-s dhe atë nacional, bëhet nga Ministrat e Jashtëm, të cilët vendosin përprioritetet. Ndërkaq, pikërisht shtrirja e gjerë e planifikimit të emergjencës civilekëkron koordinim të kujdesshëm në kryeqytete të kontributeve nga shumë ministri dhe agjenci nacionale të involvuara sot në planifikimin e pmergjencëscivile.

Aktivitetet e planifikimit të emergjencës civile nëPartneritetin për Paqe

Në bazë të planeve të zhvilluara dhe të pajtuara individualisht ngaPartnerët me NATO-n, Aleanca dhe Partnerët po punojnë bashkë nëmbështetje të idealeve të përbashkëta te kontrollit demokratik të institucionevekombëtare, duke përfshirë forcat e armatosura, dhe drejt adresimit të shumërreziqeve me të cilat parballen kombet dhe që përshkruhen në KonceptinStrategjik të Aleancës. Aleatët dhe Partnerët ndërmarrin planifikime dhestërvitje të përbashkëta për të përmirësuar aftësinë e tyre për të punuar bashkënë mbështetje të qasjes së gjerë të Aleancës ndaj sigurisë. Planifikimi iEmergjencës Civile vazhdon të jetë programi më i gjerë joushtarak iaktiviteteve të bashkëpunimit dhe ka përfshirë seminare, punë në grupe,stërvitje, kurse trajnimi dhe këmbime të informacionit. Të gjithë Partnerët janë

196

involvuar nga nivele të ndryshme të qeverisjes lokale, regjionale dhe nacionalesi dhe prej organizatave joqeveritare.

Programi adreson drejtpërsëdrejti objektivat politike të Partneritetit dhetani po fokusohet gjithnjë e më shumë në bashkëpunimin konkret nga pjesëmarrja Partnere në punën e Bordeve të Planifikimit dhe të Komiteteve. Ky involvim praktik në planifikimin e emergjencës civile të NATO-s do ta thellojë rolin e Partnerëve dhe do t’i kontribuojë zhvillimit të Partneriteti më tështuar dhe më operacional, në linjë me vendimet e marra nga Ministrat dheKrerët e Shteteve dhe Qeverive.

Në të njëjtën kohë, një numër i madh organizatash ndërkombëtaregjithashtu marrin pjesë në aktivitetet e planifikimit të emergjencës civile. Këto përfshijnë Këshillin e Evropës, Bashkimin Evropian, Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Federatën Ndërkombëtare të Kryqit të Kuq dhe të Shoqatave të Gjysmëhënës (IFRC), Komitetin Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (ICRC), Zyrën e OKB-së përKoordinimin e Çështjeve Humanitare (UNOCHA), Organizatën Edukative,Shkencore dhe Kulturore të Kombeve të Bashkuara (UNESCO) dheKomisionerin e Lartë të OKB-së për Refugjatë (UNHCR).

Përgatitja dhe mbrojtja e popullatës nga katastrofat kanë qenë elementetë rëndomta në shumë aktivitete të Planifikimit të Emergjencës Civile të PfP-së. Vëmendja u është drejtuar orteqeve, akcidenteve kimike, tërmeteve,vërshimeve, akcidenteve bërthamore dhe transportit të mallrave të rrezikshme.Shumë nga kjo është bërë në bashkëpunim me UNOCHA-në dhe projektin esaj rreth përdorimit të Aseteve të Mbrojtjes Civile dhe Ushtarake për Asistencënë rast Katastrofash (MCDA).

Duke iu përgjigjur një dëshire reciproke për bashkëpunim më konkret përndihmë në rast katastrofash, SCEPC në formatin EAPC zhvilloi plane për njëAftësi Evro-Atlantike në Përgjigje të Katastrovave që përbëhet nga Qendra përKoordinimin Evro-Atlantik në Përgjigje të Katastrofave (EADRCC) një NjësiEvro-Atlantike në Përgjigje të Katastrofave (EADRU). Ministrat e EAPC-së përfillën themelimin e EADRCC-së në maj të vitit 1998 dhe ai u hap në muajinqë vijoi. Ka bërë punë të vlefshme në koordinimin e përgjigjes ndërkombëtarendaj vërshimave në Ukrainë dhe ndaj tërmeteve në Turqi dhe Greqi. Gjithashtu ka kontribuar ndjeshëm në operacionet e ndihmës së UNHCR-së nëShqipëri dhe në Ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë4 dhe ishte një aseti çmueshëm në koordinimin e mbështetjes humanitare në krizën e Kosovës.

197

4 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

EADRU do të jetë një resurs jo i përhershëm, i përbërë nga asete dheresurse të cilat kombet do të mund të ishin të gatshme t’i vinin në disponim nëpërgjigje të një kërkese për ndihmë nga një komb i goditur nga katastrofa.Ekzistenca e tij do të ndihmojë shumë zhvillimin e ndihmës si kundërpërgjigjedhe fleksibile.

Bashkëpunimi NATO-RussiBashkëpunimi NATO-Rusi në këtë fushë filloi në dhjetor të vitit 1991 kur

Këshilli i Atlantikut të Veriut i ngarkoi detyrën Komitetit Senior të Planifikimit tëEmergjencës Civile për t’i ndihmuar në koordinimin e transportit të ndihmëshumanitare të atëhershmit Bashkim Sovjetik. Gjatë disa muajve që vijuan,bashkëpunimi NATO-Rusi në aktivitetet humanitare në shtete të ndryshme suksesore të ish-Bashkimit Sovjetik siguroi një bazë solide për aktivitete të pastajme midis NATO-s dhe Rusisë. Bashkëpunimi është vendosur midisstrukturave të planfikimit të emergjencës civile të NATO-s dhe Ministrisë sëFederatës Ruse për Mbrojtje Civile, Emergjenca dhe për Eliminim e Pasojavetë Katastrofave Natyrore (EMERCOM-i i Rusisë), të cilat, që të dyja, kanë qenëmbështetëset kryesore të Zyrës së OKB-së për Koordinimin e ÇështjeveHumanitare dhe të Projektit MCDA të saj. Një punë grupore nismëtare në këtëfushë u bë në Shtabin e NATO-s në dhjetor të vitit 1992. Që atëherë, punë ekonsiderueshme vazhduese është ndërmarrë si nga NATO ashtu dhe ngaRusia.

Më 20 mars 1996, në Moskë, EMERCOM-i i Rusisë dhe NATO nënshkruan një Memorandum të Mirëkuptimit mbi Planifikimin e EmergjencësCivile dhe të Gatishmërisë për Katastrofa. Me këtë të dy palët marrin përsipërtë shtojnë përpjekjet e tyre dhe mbështetjen për bashkëpunimin praktik dhendihmën e ndërsjellë në gatishmërinë ndaj katastrofave dhe në përgjigjen ndajtyre. Të dy palët tani po i shqyrtojnë propozimet për bashkëpunim për të ndihmuar operacionet e UNOCHA-së në rast të ndonjë katastrofe të madhe.

Prej 22-23 prill të vitit 1997, një simpozium i nivelit të lartë të planifikimit tëemergjencës civile rreth Sfidave Humanitare të Shekullit të Ardhshëm u organizua në kuadër të kornizës së Partneritetit për Paqe (PfP), nën patronazhin e EMERCOM-it të Rusisë. Kjo ngjarje ndodhi në ndërlidhje menjë mbledhje Plenare të SCEPC-së me Partnerët e Bashkëpunimit të mbajturnë Moskë më 24-25 prill, duke shënuar rastin e parë që një Simpozium i SCEPC-së është udhëhequr jashtë një vendi të NATO-s. Kjo ishte poashtuhera e parë që një Komitet Senior i NATO-s mbajti një mbledhje formale nëFederatën Ruse.

Pas nënshkrimit në Paris më 27 maj 1997 të Aktit Themelues mbiMarrëdhëniet e Ndërsjella, Bashkëpunim dhe Siguri midis NATO-s dhe

198

Federatës Ruse dhe krijimit të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi (PJC), u krijua një Grup Ekspert mbi Përgatitjen e EmergjencësCivile dhe Ndihmën në rast Katastrofe, i cili identifikoi lëmenjtë për punën nëtë ardhmen. Grupi mbikëqyr zbatimin e Memorandumit të Mirëkuptimit NATO-Rusi. Projekti Pilot PJC rreth përdorimit të Teknologjisë Satelitore nëMenaxhimin e Katastrofave është një shembull i punës vazhduese që ështëinicuar që atëherë.

Bashkëpunimi NATO-UkrainëBashkëpunimi NATO-Ukrainë në planifikimin e emergjencës civile filloi më

1995, pas shirave të mëdha dhe vërshimës së Lumenjve Ouda dhe Donets nëUkrainën lindore. Vërshimet paaftësuan dhe pjesërisht shkatërruan uzinën ekanalizimit të qytetit Karkov, që rezultoi me kontaminim të tepërt të furnizimevetë ujit për qytetin me rreth dy milionë banorë. Drejtorati i Planifikimit tëEmergjencës Civile i NATO-s koordinoi asistencë nga NATO dhe vendetPartnere për t’i tejkaluar këto probleme.

Më 1996 Ukraina ishte mikpritëse e takimit të parë të Bordit të Planifikimittë Emergjencës Civile jashtë NATO-s. Në ndërlidhje me stërvitjen “SiguriaKarpatiane ‘96”, Komiteti i NATO-s i Mbrojtjes Civile me Partnerët eBashkëpunimit mbajti një mbledhje në Lvov. Bashkëpunimi i suksesshëm midisDrejtoratit të Planifikimit të Emergjencës Civile të NATO-s dhe Ministrisë sëEmergjencave dhe Mbrojtjes së Popullatës nga Pasojat e Katastrofës sëÇernobilit shtroi rrugën për një Seminar mbi “Evakuimin e Shpejtë dheOperacionet e Shpëtimit në Emergjenca”, të udhëhequr në shtator të vitit 1997në Kiev.

Bashkëpunimi në lëmin e planifikimit të emergjencës civile dhe tëPërgatitjes për Katastrofa është komponentë kyçe e Kartës NATO-Ukrainë tënënshkruar në Madrid në korrik të vitit 1997. Një Memorandum i Mirëkuptimitme NATO-n në këtë lëm është nënshkruar më 16 dhjetor 1997.

Memorandumi i Mirëkutpimit synon përmirësimin e aftësive në fushën epërgatitshmërisë së emergjencës civile dhe të menaxhimit të katastrofës, sidhe shtimin e mëtejmë të bashkëpunimit të mirë midis palëve. Për këtë arsye,ai fokusohet në fusha të interesit të ndërsjellë, duke përfshirë përgatitshmërinëpër katastrofa regjionale dhe menaxhimin e emergjencës, bashkëpunimin civil-ushtarak, transportin, evakuimin e shpejtë dhe rritjen e aftësisë sëpërgjithshme për t’iu përgjigjur aksidenteve bërthamore.

199

BASHKËPUNIMI SHKENCOR

Aktivitetet e programit të shkencës

Bashkëpunimi shkencor pranë NATO-s bie në kuadër të Komitetit tëShkencës të NATO-s. Komiteti i Shkencës është përgjegjës për Programin eShkencës të NATO-s, nën të cilin ndihma është e disponueshme për kolaboracion në shkencën civile midis shkencëtarëve të vendeve të NATO dheshkencëtarëve të vendeve Partnere EAPC të NATO-s.

Programi i shkencës është i strukturuar në katër nën-programe që përfshijnë një larmi mekanizmash të mbështetjes së kolaboracionit për tëarritur objektiva të ndryshëm:

Anëtarësia shkencore: Objektivi i nën-programeve të AnëtarësiveShkencore është për t’u përgatitur për të ardhmen afat-gjatë duke trajnuarpunëtorë të rinj kërkimorë. Të administruara në një mënyrë të decentralizuar,anëtarësitë ofrojnë mundësi për shkencëtarët e Partnerëve për të vazhduarstudimet e tyre për një periudhë në një vend të NATO-s dhe të kundërtën.

Shkenca e bashkëpunimit dhe teknologjia: Objektivi i këtij nën-programi është të inicojë bashkëpunimin dhe të themelojë lidhje të qëndrueshme personale ndërmjet shkencëtarëve të vendeve të NATO-s apoPartnere, apo të Dialogut Mesdhetar. Mbështetje ofrohet për Grante LidhmërieKolaborative (CLG) dhe Vizita Ekspertësh (EV) për të financuar kolaboracioninrreth projekteve të punës kërkimore, dhe duke financuar organizimin e tutorialeve të nivelit të lartë të Institueve të Studimeve të Avancuara (ASI) dhetë Punës Grupore të Avancuar Kërkimore (ARW) intensive.

Të gjithë lëmenjtë shkencor janë të zgjedhshëm për mbështetje nën këtënën-program, dhe applikacionet nga individët në komunitetin shkencor ekzaminohen nga Panelet Këshilluese mbi Shkencat Fizike dhe të Inxhinjerisëdhe Teknologji (PST), Shkenca e Jetës dhe Teknologjia (LST), Shkenca eMjedisit dhe e Tokës dhe Teknologjia (EST) dhe Shkenca Civile e Lidhur meSigurinë dhe Teknologjia (SST).

Mbështetja e infrastrukturës së punës Kërkimore: Objektivi i këtij nën-programi është të mbështeten vendet Partnere në strukturimin dhe organizimin e programeve të tyre të punës kërkimore dhe krijimin e infrastrukturës së duhur themelore. Ndryshe nga natyra bashkëpunuese e nën-programeve të mëparshme, mbështetja këtu drejtohet nga NATO drejtvendeve Partnere. Aktivitetet e ndryshme janë të hapura për mbështetje në dylëmenj - 1) Rrjeti Komjuteristik dhe 2) Politika dhe Organizimi i Shkencës dheTeknologjisë.

200

Shkenca për paqe: Objektivi i këtij nën-programi është të forcojë punënkërkimore për aplikim në aktivitetet industriale ose në problemet e mjedisit nëvendet Partnere. Ai bashkon shkencëtarët e laboratoreve të punës kërkimore,të industrisë, të shërbimeve të shfrytëzuesve, nga vendet e NATO-s dhe atoPartnere, për punë tri deri në pesë vite në projekte të aplikuara R&D.

Origjina e bashkëpunimit shkencor në NATO mund të gjendet në rekomandimet e vitit 1956 të Komitetit të Treshes rreth Bashkëpunimit jo-ushtarak në NATO. Ky Komitet i “Tre Njerëzve të Urtë” - Ministrat eJashtëm Lange (Norvegji), Martino (Itali) dhe Pirson (Pearson) (Kanada) -veneroi se progresi në shkencë dhe teknologji ishte aq thelbësor për tëardhmen e komunitetit të Atlantikut saqë anëtarët e NATO-s duhet të sigurohen që të ekzaminohet çdo mundësi e bashkëpunimit të frytshëm.Duke pranuar raportin e një Task Force të pastajme mbi BashkëpuniminShkencor dhe Teknik, Krerët e Qeverive të Aleancës, në një mbledhje nëdhjetor të vitit 1957, aprovuan themelimin e një Komiteti të Shkencës tëNATO-s. Komiteti i Shkencës u takua për herë të parë në mars të vitit 1958.

Programi i Shkencës u zhvillua gjatë tridhjetë viteve mbi dy shtylla të ekselencës shkencore dhe të solidaritetit të Aleancës, dhe qe dizajnuar që ngafillimi për të mbështetur kolaboracionin midis shkencëtarëve individualë nëvendet e NATO-s, më parë sesa të financojë punë kërkimore apo institucione.Gjatë viteve të fundit programi ka siguruar gjithnjë e më shumë mundësi përkolaboracion me Partnerët e NATO-s në Këshillin e Partneriteti Evro-Atlantik.Në fillim të vitit 1999 Programi ishte transformuar tërësisht për të siguruar asistencë vetëm për kolaboracion midis shkencëtarëve të vendeve të NATO-sdhe shkencëtarëve në vendet Partnere të NATO-s ose, për aktivitete të nën-programit Shkenca e Bashkëpunimit & Teknologjia, të vendeve të DialogutMesdhetar. Kolaboracioni ekskluzivisht midis shkencëtarëve të vendeve tëNATO-s nuk mbështetet më.

Sot rreth 10 000 shkencëtarë nga vendet e NATO-s dhe Partnere janëtë involvuar në Programin e Shkencës së NATO-s çdo vit, si stipendistë apopjesëmarrs takimesh, apo si referues apo anëtarë të Panelës Këshilluese.Disa shembuj të larmisë së temave të mbështetura janë: “EksploatimiIndustrial Mineral në Komplekset Ofiolite Shqiptare” (Mjedisi CLG - Shqipëriadhe MB); “Kalciumi dhe Lirimi Transmetues në Damarët Vaskularë”(Shkencat e Jetës CLG - Rusia dhe Danimarka); “Bashkërritja Magnetike tekYjet e Rinj” (Fizikë CLG - Uzbekistani, Kazakstani, Armenia, Franca, SHBA

201

5 CLG: Grant Lidhmërie Kolaborative (Collaborative Linkage Grant)

ARW: Grup Pune Kërkimore të Avancuar (Advanced Research Workshop)

ASI: Institut i Studimeve të Avancuara (Advanced Study Institute)

dhe Gjermania); “Aplikimi i Lëndëve Djegëse në Topa dhe Raketa tekEksplozivet Komerciale” (Shkenca Civile e Lidhur me Sigurinë ARW - Rusia,SHBA); “Çështje Shkencore të Reklamimit të Pranueshëm për Mjedisin dhePikat e Fundit të Ndotjes” (Mjedisi ASI - Ukraina dhe SHBA)5.

Komiteti i Shkencës takohet tri herë në vit, dhe një herë në vit mePartnerët ne Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik. Komiteti ndihmohet nëpunën e vet të vlerësimit dhe seleksionimit të aplikacioneve për mbështetje ngaPanelet Këshilluese, anëtarët e të cilave caktohen nga Komiteti ndër shkencëtarët e vendeve të NATO-s dhe Partnere.

Bashkëpunimi NATO-Russi

Të udhëhequr nga dispozitat e Aktit Themelues NATO-Rusi, njëMemorandum i Mirëkuptimit mbi Bashkëpunimin Shkencor dhe Teknologjikmidis NATO-s dhe Ministrisë së Shkencës dhe Teknologjisë të Federatës Ruseu nënshkrua në një takim të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi në Nivel Ministror, në Luksemburg në maj të vitit 1998. Qëllimet e Memorandumit janë (a) të nxisë dhe të çojë më tej bashkëpuniminshkencor dhe teknologjik midis NATO-s dhe Federatës Ruse në lëmenj tëinteresit të përbashkët, dhe (b) të mbështesë punën shkencore kërkimore dhezhvillimin e aktiviteteve që çojnë më tej avancimin e shkencës dheteknologjisë.

Memorandumi siguron ngritjen e një Komiteti të Përbashkët NATO-Rusipër Bashkëpunim Shkencor dhe Teknologjik (JSTC), i cili kryen punën e vetnën autoritetin e Këshillit të Përhershëm të Përbashkët. Komiteti parashihet tëtakohet një herë në vit, alternativisht në Federatën Ruse dhe në Shtabin eNATO-s.

Një takimi i parë i JSTC-së u mbajt në nëntor të vitit 1998, në të cilinkomiteti idetifikoi tre lëmenj për bashkëpunim sipas Memorandumit tëMirëkuptimit: Fizika e Plazmës, Bioteknologjia e Bimëve, dhe Parashikimi dheParandalimi i Katastrofave.

Bashkëpunimi NATO-Ukrainë

Bashkëpunimi me Ukrainën sipas Programit të Shkencës të NATO-s filloinë vitin 1991, dhe po intensifikohet sipas dispozitave të Kartës NATO-Ukrainë.Një Grup Punues NATO-Ukrainë i veçantë mbi Bashkëpunimin Shkencor ështëformuar përmes një këmbimi letrash midis zyrtarëve të Ukrainës dhe NATO-s.Ky grup punues do të vlerësoje nivelin e pjesëmarrjes nga shkencëtarët

202

ukrainas në Programin e Shkencës të NATO-s, dhe do të identifikojë mjetet përnjë mbështetje të shtuar të pjesëmarrjes.

Bashkëpunimi sipas Dialogut MesdhetarKomiteti i Shkencës i NATO-s gjithashtu ndjek një iniciativë të veçantë me

vendet e Dialogut Mesdhetar, dhe shkencëtarët nga vendet e DialogutMesdhetar tani mund t’i përgatitin aplikacionet me kolegët e vendeve të NATO-s për mbështetje të Granteve të Lidhmërisë Kolaborative, për VizitaEkspertësh, Institute të Studimeve të Avancuara dhe Grupe Pune të AvancuarKërkimore. Vëmendje e veçantë i kushtohet identifikimit të temave me interesregjional midis vendeve të Dialogut Mesdhetar, dhe nxitjes së aplikacionevepër bashkëpunim shkencor në këta lëmenj.

MJEDISI DHE SHOQËRIA

CCMS - Sfidat e shoqërisë moderneSfidat e mjedisit me të cilat përballet bashkësia ndërkombëtare u njohën

nga Aleanca më 1969 me themelimin e Komitetit mbi Sfidat e ShoqërisëModerne (CCMS), të krijuar për t’iu përgjigjur brengave rreth çështjeve të mjedisit. Vendet anëtare kanë marrë pjesë përmes këtij Komiteti në një numëriniciativash për të shfytëzuar potencialin e ofruar nga Aleanca përbashkëpunim në shoshitjen e problemeve që ndikojnë te mjedisi dhe kualiteti ijetës.

Nën kujdesin e Komitetit, janë ndërmarrë projekte në fusha si ndotja emjedisit, zhurma, problemet urbane, energjia dhe shëndeti njerëzor, dhe, nëveçanti, çështjet e mjedisit që lidhen me mbrojtjen. Shembujt përfshijnëstudimet pilotë mbi Aspektet e Mjedisit të Ri-shfrytëzimit të ish-TokaveUshtarake, për të ndihmuar Partnerët në shndërrimin e ish-bazave ushtarakepër shfrytëzim civil; Siguria e Mjedisit në një Kontekst Ndërkombëtar; Sistemet e Menaxhimit të Mjedisit në Sektorin Ushtarak; Prodhimet dheProceset e Pastërta; Modelimi Ekosistem i Laguneve Bregdetare dheMenaxhimi që Mund të Mbahet; dhe Vlerësimi i Ndikimit te Mjedisi.

Komiteti siguron një forum unik për ndarjen e dijes dhe të përvojave rrethaspekteve teknike, shkencore dhe të politikës së çështjeve sociale dhe të mjedisit si në sektorin civil ashtu dhe në atë ushtarak midis vendeve të NATO-s dhe Partnere të EAPC-së. Puna e Komitetit kryhet mbi një bazë tëdecentralizuar dhe pjesëmarrja e kombeve në studime pilotë, projekte, punë grupore dhe seminare, që financohen nacionalisht, është vullnetare.

203

Buxheti Civil i NATO-s siguron ca fonde për CCMS për të dhuruar grante përt’u mundësuar ekspertëve të marrin pjesë në aktivitete të CCMS-së.

Për secilin projekt të cilit i hyhet, një apo më shumë kombe paraqiten vullnetarisht për të marrë rolin pilot, që përfshin marrjen e përgjegjësisë përplanifikimin dhe financimin e punës, koordinimin e ekzekutimit të saj, përgatitjen e raporteve të domosdoshme dhe për mbështetjen e veprimit vazhdues. Më 1993 u bë e mundshme që një vend Partner të marrë rolin ebashkë-drejtuesit të studimit pilot, duke punuar me një bashkë-drejtor nga njëvend i NATO-s. Së paku edhe dy vende të tjera të Aleancës duhet të jenëpjesëmarrëse.

Prej vitit 1996 Komiteti ka prezantuar mjete të reja për bashkëpunimbrenda kornizës se Programit CCMS. Këto përfshijnë projekte ad hoc 6-18muaj të fokusuara në tema të veçanta; dhe punë grupore për të shpërndarëinformacionin në lëmenj të definuar mirë. Në këtë kontekst, dy projekte janë nëvazhdim e sipër: “Zhvillimi i një Programi të Menaxhimit të Zonës Bregdetare(INCOM) përmes Monitorimit Bregdetar dhe Tokësor dhe të Modelimit në Detine Zi” dhe “Ndërtimi i Qëndrueshëm i Infrastrukturës Ushtarake”.

Në përputhje me Planin e Aksionit EAPC për 2000-2002, Komiteti mbiSfidat e Shoqërisë Moderne po e zgjeron punën e vet për të përfshirë takimetë përbashkëta me Partnerët e NATO-s dhe kurse intensive mbi çështje të mjedisit që lidhen me mbrojtjen, si dhe studime të reja pilotë mbi tema të interesit të veçantë për vendet Partnere. Si shembuj të tipeve të konferencavetë mjedisit nën kujdesin e CCMS-së, dy konferenca u organizuan më 1999, epara brenda kornizës së Planit të Aksionit të EAPC-së mbi “Sigurinë e Mjedisitnga Gypat e Naftës në Gjeorgji” (Tbilisi, Gjeorgji, tetor 1999) dhe e dyta nëkornizën e Kartës NATO-Ukrainë mbi “Problemet Ekologjike nga Aktivitetet eMbrojtjes në Detin e Zi dhe Detin Azov” (Sevastopol, Ukrainë, tetor 1999).

Mledhjet e CCMS-së në formatin PEAPC bëhen një herë në vit. Aktivitetete inicuara apo në diskutim e sipër përfshijnë studime pilotë për metodologjinëe pastrimit të lokacineve të mëparshme ushtarake; menaxhmentin e mjedisitnë sektorin ushtarak; sigurinë e mjedisit; dhe punën mbi relacionet ndërmjetmbrojtjes, mjedisit dhe çështjeve ekonomike, të menduar për të identifikuarqasjet e shëndosha nga pikëpamja e mjedisit për operacionet e forcave tëarmatosura si në vende të Aleancës ashtu dhe në ato Partnere.

Bashkëpunimi NATO-RussiNjë Memorandum i Mirëkuptimit është duke u përgatitur midis Federatës

Ruse dhe NATO-s mbi Mbrojtjen e Mjedisit.

204

Bashkëpunimi NATO-UkrainëBashkëpunimi me Ukrainën në CCMS ndiqet sipas dispozitave të Kartës

NATO-Ukrainë dhe është fokusuar veçanërisht mbi problemet e mjedisit që lidhen me mbrojtjen.

Bashkëpunimi sipas Dialogut MesdhetarVendet e Dialogut Mesdhetar inkurajohen për të marrë pjesë në projektet

e Komitetit mbi Sfidat e Shoqërisë Moderne.

205

KAPITULLI 9

RESURSET E FONDEVE TË PËRBASHKËTA:BUXHETET E NATO-S

DHE MENAXHMENTI FINANCIAR

Parimet e financimit të përbashkët

Ndarja e shpenzimeve

Buxheti civil

Buxheti ushtarak

Programi i NATO-s për Investimit në Siguri (NSIP)

Menaxhmenti i resurseve

Menaxhmenti financiar

Kontrolli financiar

RESURSET E FONDEVE TË PËRBASHKËTA:BUXHETET E NATO-S

DHE MENAXHMENTI FINANCIAR

PARIMET E FINANCIMIT TË PËRBASHKËT

NATO është një organizatë ndërqeveritare të cilës kombet anëtare i caktojnë resurset e nevojshme për t’i mundësuar të funksionojë mbi bazën prej ditës në ditë dhe të sigurojë lehtësitë e nevojshme për konsultim, vendim-marrje dhe zbatim të pastajmë të politikës dhe të aktiviteteve për tëcilat është arritur pajtim. I shërben një Aleance politike të mbështetur nga njëstrukturë qenësore ushtarake që siguron mbrojtjen e përbashkët të vendeveanëtare, bashkëpunimin me vendet Partnere të NATO-s dhe zbatimin e politikës së Aleancës në paqeruajtje dhe fusha të tjera.

Në kontekstin ushtarak, përveç një numri të kufizuar shtabesh të përhershme dhe forcave të vogla të përhershme, shumica dërmuese e forcaveushtarake dhe e aseteve që i takojnë vendeve anëtare të NATO-s mbeten nënkomandën dhe kontrollin kombëtar derisa të vijë koha kur disa apo të gjitha prejtyre, varësisht nga vendi, mund t’i caktohen NATO-s për qëllime të ndërmarrjessë detyrave specifike ushtarake. Forcat e vendeve të NATO-s që i kontribuojnë Forcës Stabilizuese të prirë nga NATO në Bosnjë e Hercegovinë(SFOR) dhe Forcës së Kosovës (KFOR) i janë caktuar kështu NATO-s perkohësisht në mënyrë që të përmbushen mandatet e Aleancës por ato trajnohen, pajisen, mirëmbahen dhe financohen nga buxhete individuale tëmbrojtjes të vendeve anëtare.

Në mënyrë që të lehtësohet konsultimi dhe vendim-marrja e përbashkëtnë kuadër të Aleancës së tyre, secili vend anëtar mban prani diplomatike dheushtarake në shtabin e NATO-s ashtu si dhe/ose përfaqësim ushtarak në shtabet e agjencive të ndryshme dhe të komandave ushtarake të NATO-s.Shpenzimet e mirëmbajtjes dhe plotësimit me staf të delegacioneve kombëtaredhe misionet ushtarake janë gjithashtu përgjegjësi nacionale, të financuara nëpërputhje me parime e praktika të ndryshme të kontabilitetit të secilit vend.

Dy shembujt e dhënë më lartë - shpenzimet e mirëmbajtjes së forcaveushtarake dhe shpenzimet e përfaqësimeve civile dhe ushtarake në forumet eAleancës - ilustrojnë shpenzimet të cilat duhet të mirren parasysh në çfarëdoanalize të shpenzimeve të gjithmbarshme për secilin komb për anëtarësinë evet. Shpenzimet e tilla do të duhej të kundërbalancohen me një analizë tëngjashme të përfitimeve ekonomike të marra nga secili vend anëtar si rezultati pjesëmarrjes së tij në Aleancë.

209

Ndërkaq, arsyeja për anëtarsim në NATO shtrihet shumë përtej kufijve tënjë flete të bilancit financiar të nxjerrë mbi bazën e mësipërme dhe kapërthenfaktorë politikë, ekonomikë, shkencorë, teknologjikë, kulturorë dhe të tjerë qënuk mund të kthehen në terma financiarë. Për më tepër, për të arritur te njëkonkluzion me kuptim secili vend anëtar do të duhej të faktorizonte në kalkulimshpenzimet me të cilat do të përballej, me kohë, duke dhënë për sigurinë e vetkombëtare pavarësisht ose përmes formave alternative të bashkëpunimitndërkombëtar.

Qëllimi i këtij kapitulli nuk është të përpiqemi të bëjmë ndonjë kalkulim tëtillë, gjë që duhet të mbetet çështje e secilit komb ta adresojë në përputhje meprocedurat dhe praktikat e veta. Synimi i kapitullit është më parë të përshkruhen parimet e financimit të përbashkët dhe ndarja e shpenzimeve qëvlen për gjithë Aleancën dhe për buxhetet kryesore që përdoren për të menaxhuar resurset financiare të Aleancës. Marrë së bashku, këto shpenzimeparaqesin më pak se gjysmën e një përqindshit të të gjitha shpenzimeve tëmbrojtjes të vendeve të NATO-s (shih Tabelën 3).

Fondet e NATO-s u kushtohen në thelb atyre shpenzimeve që reflektojnëinteresat e të gjitha vendeve anëtare. Struktura e financimit të përbashkëtështë e lloj-llojshme dhe e decentralizuar. Disa aktivitete shumëkombëshebashkëpunuese që lidhen me punën kërkimore, zhvillimin, prodhimin dhembështetjen logjistike nuk i përfshijnë të gjitha dhe, në disa raste, mund tëinvolvojnë vetëm një numër të vogël vendesh anëtare. Këto aktivitete, shumica e të cilave menaxhohen nga Organizatat e NATO-s të Prodhimit dheLogjistikës, u nënshtrohen rregullave të përgjithshme të financimit dhe kontrollimit të NATO-s por përndryshe operojnë në autonomi virtuale sipaskodeve me pëlqim të Këshillit të Atlantikut të Veriut. Atyre u referohemi mëposhtë (shih Menaxhmenti financiar).

Me pak përjashtime, financimi i NATO-s nuk e mbulon, prandaj, sistemin eforcave ushtarake apo të aseteve fizike ushtarake siç janë anijet, nëndetëset,aeroplanët, tankset, artilerinë apo sistemet e armatimeve. Fuqia njerëzore dhemateriali ushtarak i caktohen Aleancës nga vendet anëtare, të cilat mbetenfinanciarisht përgjegjëse për furnizimin e tyre. Një përjashtim me rëndësi ështëForca Ajrore e NATO-s për Paralajmërim të Hershëm dhe Kontroll, një flotëaeroplanësh që bartin radarë të sistemuarë bashkë, në pronësi dhe të mirëmbajtura e të operuara nga vendet anëtare dhe të vendosura nënkomandën operacionale dhe kontrollin e Komandantit të Forcës së NATO-spërgjegjës para Komandantëve Strategjikë të NATO-s. NATO gjithashtu financon investimet e drejtuara nga kërkesat kolektive, siç janë mbrojtja ajrore,sistemet e komandës dhe kontrollit ose sistemet e komunikimit në gjithëAleancën që nuk mund të caktohen sikur janë brenda përgjegjësisë të cilitdokomb të vetëm për t’i siguruar ato. Investimet e tilla u nënshtrohen mirëmbajtjes, ripërtëritjes dhe në fund zëvendësimit në përputhje me kërkesat

210

që ndryshojnë dhe zhvillimet teknologjike, dhe shpenzimet që kërkon kjogjithashtu paraqesin një porcion të ndjeshëm të financimit të NATO-s.

Pikënisja e procesit për kërkimin dhe marrjen e aprovimit për financim tëpërbashkët të një projekti të caktuar është identifikimi dhe njohja e nevojës përshpenzim dhe një përcaktim se përgjegjësia për atë shpenzim nuk mund t’iatribuohet me arsye një vendi të vetëm dhe se do t’u shërbejë të gjitha vendeveqë kontribuojnë. Kërkesa duhet të gjenerohet ashtu si duhet, të shprehet dhetë autentikohet dhe kjo vetvetiu fton për një interaksion kompleks të proceseveadministrative kombëtare dhe ndërkombëtare. Kur të njihet, kërkesa përshpenzim duhet të gjykohet si e drejtë për financim të përbashkët nga vendetanëtare në një shkallë të definuar. Përcaktimi nëse kërkesa është e drejtë përfinancim të përbashkët bëhet me konsensusin e vendeve anëtare të cilat do tëmerrnin përsipër t’i heqin shpenzimet.

Gjatë viteve që nga themelimi i Aleancës, zbatimi i këtyre parimeve i kadhënë shkas elaborimit kompleks të rregullave që involvojnë shkallët embështetjes financiare integrale apo të pjesërishme dhe përjashtimit të elementeve të ndryshme të kostos, për shembull, të taksave nacionale apolokale. Edhe një përjashtim madhor e mbase habitës që daton nga koha ethemelimit të NATO-s është pagesa e personelit ushtarak që shërben nëShtabin e NATO-s apo në cilindo nga shtabet ndërkombëtare që përbëjnëpjesë të strukturës ushtarake të Aleancës. Kjo mbetet ngarkesë e kombit që icakton. Rreth 15 000 pjesëtarë të personelit ushtarak caktohen në mënyrë rutinore në poste në shtabet ndërkombëtare, prej të cilëve të gjithë paguhennga kombet e veta. Pagesa e stafit ndërkombëtar civil në Shtabin e NATO-s nëBruksel dhe në shtabet ushtarake të NATO-s financohet gjegjësisht nga buxhetet e NATO-s civile dhe ushtarake për financim të përbashkët. Lëmenj tërëndësishëm që lidhen me financimin e NATO-s u nënshtrohen konventave tëkësaj natyre të pranuara nga të gjitha vendet anëtare.

Kriteret për financimin e përbashkët janë nën vështrim të përheshëm dhendryshimet mund të sillen si rezultat i të rejave të paparaparsa - për shembull,nevoja për të zhvilluar definicione të qarta të atyre pjesëve të shpenzimeve tëNATO-s për paqeruatje që duhet të imputohen në buxhetet ndërkombëtare dhetë atyre që duhet të financohen nga buxhetet nacionale. Ndryshimet e tjera nëkonventat ekzistuese që lidhen me financimin e përbashkët mund të rezultojnë nga zhvillimet organizative dhe teknologjike apo thjesht nga nevojapër t’i kontrolluar shpenzimet me qëllim që të plotësohen kërkesat brendakufizimeve specifike të financimit. Përkundër këtyre sfidave, parimi i financimittë përbashkët në bazë të konsensusit mbetet fundamental për punët eAleancës. Ai vazhdon të mbahet nga të gjitha vendet anëtare dhe mund të shihet si reflektim e angazhimit të tyre politik ndaj NATO-s dhe të solidaritetitpolitik që është vulë e implimentimit të politkës së NATO-s për të cilën ështëarritur pajtim.

211

NDARJA E SHPENZIMEVE

Zakonisht, të gjitha vendet marrin pjesë në shpenzimet që pranohen përfinancim të përbashkët. Kështu, të gjitha vendet anëtare kontribuojnë financiarisht për shpenzimet e agjencive të Stafit Ndërkombëtar, të StafitUshtarak Ndërkombëtar dhe të Komitetit Ushtarak dhe për elementët efinancimit të përbashkët të Operacioneve në Mbështetje të Paqes dhe tëaktiviteteve të Partneritetit për Paqe. Shpenzimet e Forcës Ajrore të NATO-spër Paralajmërim të Hershëm dhe Kontroll, ndërkaq, financohen nga 13 vendetqë marrin pjesë në këtë Forcë. Shpenzimet që lidhen me pjesët apo njësitë etjera në kuadër të strukturës ushtarake ndërkombëtare dhe shpenzimet sipasProgramit të NATO-s për Investim në Siguri ndahen sipas natyrës së pjesëmarrjes së kombit në aranzhmanet komanduese të integruara të NATO-s.

Me konventë, shpenzimet e pajtuara që ndajnë formulat që përcaktojnëkontributet e secilit vend anëtar merren se përfaqësojnë “mundësinë për tëpaguar” të secilit vend. Ndërkaq, baza për formulat që aplikohen është poaqpolitike sa dhe ekonomike. Formulat e aplikuara për Buxhetet Civile dheUshtarake dhe për Programin e NATO-s për Investim në Siguri janë negociuarnë krye të herës në fillim të viteve 1950. Ato mëpastaj janë adaptuar, kryesisht në mënyrë proporcionale, për të reflektuar anëtarësinë e re dheshkallët e ndryshme të pjesëmarrjes në aranzhmanet e komandës së integruar. Relacioni i tyre me matjet e tashme të kapacitetit relativ ekonomik siç ështëGDP apo paritetet e fuqisë blerëse është për pasojë jopreciz.

Momentalisht, Buxheti Civil financohet sipas një formule të vetme 19-kombesh. Pjesa më e madhe e Buxhetit Ushtarak që mbulon strukturënndërkombëtare ushtarake financohet sipas një formule pak më të ndryshme19-kombëshe dhe dy formualve 18-kombëshe. Programi i NATO-s përInvestimin në Siguri financohet në mënyrë të ngjashme sipas dy formualve tëndryshme 19 dhe 18-kombëshe të ndarjes së shpenzimeve. Pjesa e buxhetitushtarak që e financon Forcën Ajrore të NATO-s për Paralajmërim të Hershëmdhe Kontroll udhëhiqet nga një formulë 13-kombëshe dhe 14-kombëshe qëreflekton orientimin industrial/komercial të aranzhmaneve të ndarjes së kostospër organizatën e sistemimit që lidhet me të, NAPMO (shih Kapitullin 14).

Tabelat 1 dhe 2 tregojnë shtrirjen e ndarjes së kostos të vendeve anëtaresipas buxheteve civile dhe ushtarake dhe për Programin e NATO-s përInvestim në Siguri.

212

BUXHETI CIVIL

Buxheti Civil është themeluar dhe ekzekutohet nën mbikëqyrjen eKomitetit të Buxhetit Civil dhe financohet në radhë të parë nga shumat e sanksionuara nga Ministritë e Punëve të Jashtme. Ai mbulon shpenzimet eoperimit të Stafit Ndërkombëtar në Shtabin e NATO-s në Bruksel; ekzekutimin e programeve dhe aktiviteteve të aprovuara civile; dhe shpenzimete konstruktimit, udhëheqjes dhe mirëmbajtjes së pajisjeve duke përfshirë kostot e personelit që shkon me sigurimin e shërbimeve të konferencave për tëgjitha mbledhjet e komiteteve të NATO-s dhe të grupeve të nënrenditura, të shërbimeve të sigurisë etj. Gjatë viteve të fundit, një pjesë gjithnjë e më emadhe e resurseve buxhetore i është kushtuar financimit të aktiviteteve mevendet Partnere. Buxheti i gjijthmabrshëm i aprovuar për vitin 2000 arrinpërafërsisht 133 milionë dollarë amerikanë1. Shpenzimet e personelit absorbojnë përafërsisht 61 për qind (80 milionë dollarë). Shpenzimet e programeve speciale si ato për Programin e Shkencës të NATO-s apo përaktivitete të informitit konsumojnë përafërsisht 26 për qind (35 milionë dollarë).Pjesa e mbetur (13 për qind apo përafërsisht 18 milionë dollarë) i mbulonshpenzimet e tjera operuese apo kapitale.

BUXHETI USHTARAK

Buxheti ushtarak, i themeluar dhe i ekzekutuar nën mbikëqyrjen eKomitetit të Buxhetit Ushtarak, kryesisht financohet nga sanskionimet eMinistrive të Mbrojtjes. Ai mbulon operimin dhe mirëmbajtjen e kostove dhe,me parjashtim të kontruksioneve madhore dhe të investimeve sistemore tëfinancuara nga Programi i NATO-s për Investim në Siguri, kostot kapitale tëstrukturës ndërkombëtare ushtarake. Kjo përfshin Komitetin Ushtarak, Stafin Ndërkombëtar Ushtarak dhe Agjencitë që shkojnë me to, dy KomandatStrategjike të NATO-s (ACE dhe ACLANT) dhe sistemet e komandës, kontrollit dhe informimit, agjencitë e punës kërkimore dhe të zhvillimit, agjencitë e logjistikës dhe të sistemimit, dhe Forcën Ajrore të NATO-s përParalajmërim të Hershëm dhe Kontroll.

Momentalisht, buxheti gjithashtu mbështet kostot e operimit të strukturëskomanduese të NATO-s për aktivitetet e paqeruajtjes në Bosnjë e Hercegovinëdhe në Kosovë. Buxheti i gjithmbarshëm i aprovuar për vititn 2000 arrinpërafërsisht në 751.5 milionë dallorë amerikanë. Duhet vënë re se kjo shifërpërjashton pikërisht shpenzimet substanciale të caktimit të personelit ushtarak,

213

1 Duhet të ushtrohet kujdes kur të krahasohen shifrat e dhëna në këtë kapitull me figurat e publikuaranë edicionet e mëhershme të Doracakut. Ndryshimet mund të jenë për shkak të fluktuimeve të kursit të dollarit.

të cilat barten nga vendet gjegjëse kontribuese. Nga shifra e gjithmbarshme efinancimit të përbashkët, operimi i misioneve dhe mirëmbajtja e shpenzimeveabsorbojnë përafërsisht 43 për qind apo 323 milionë dollarë; personeli civilkushton përafërsisht 30 për qind apo 225 milionë dollarë; shpenzimet epërgjithshme admministrative përafërsisht 22 për qind apo 166 milionë dollarë;dhe investimi kapital përafërsisht 5 për qind apo 37.5 milionë dollarë.

PROGRAMI I NATO-S PËR INVESTIM NË SIGURI(NSIP)

Programi i NATO-s për Investim në Siguri implimentohet nën mbikëqyrjene Komitetit të Infrastrukturës brenda pikave më të larta të kontributit vjetor tëaprovuara nga Këshilli i Atlantikut të Veriut. Pika më e lartë e pajtuar për vitin2000 është përafërsisht e barabartë me 688 milionë dollarë amerikanë.Programi financon pajisjen e instalimeve dhe komoditeteve të nevojshme përtë mbështetur rolet e Komandave Strategjike të NATO-s që njihen se i tejkalojnë kërkesat e mbrojtjes kombëtare të vendeve anëtare individuale.Investimet mbulojnë instalimet dhe komoditetet e tilla si sistemet e komunikimeve dhe të informacionit, radarët, shtabet ushtarake, aeroportet,gypat për lëndë djegëse dhe magazinim, limanet, mjetet ndihmëse të navigacionit. Si dhe për buxhetin ushtarak, Programi NSIP gjithashtu mbulonkërkesat e duhura për Operacione në Mbështetje të Paqes si SFOR-i dheKFOR-i duke përfshirë Komunikimet, Sistemet e Informimit, Komoditetet eShtabeve Lokale, Sistemet e Energjisë, dhe Riparimet e Aeroporteve,Hekurudhave, dhe Rrugëve. Prezantimi i Partneritetit për Paqe më 1994 i shtoiprogramit një dimension të ri konkurues. Më rishtazi, Iniciativa e Aftësive tëMbrojtjes, e lansuar në Samitin e Uashingtonit më 1999 ka sjellë udhëzim tëmëtejshëm mbi zhvillimet e ardhshme të programit.

MENAXHMENTI I RESURSEVE

Që nga mesi i viteve 1990, nën presionin për të optimizuar akordimin eresurseve të financimit të përbashkët, vendet anëtare kanë përforcuar strukturën e menaxhmentit të NATO-s duke mbështetur zhvillimin e “pakova tëaftësive” dhe duke themeluar Bordin Senior të Resurseve (SRB) që kapërgjegjësi për menaxhmentin e përgjithshëm të resurseve dhe të resurseveushtarake të NATO-s (dmth. duke përjashtuar resurset që mbulohen ngaBuxheti Civil). Pakot e aftësisë identifikojnë asetet në dispozicion dhe të arritura nga komandantët ushtarakë të NATO-s për të kryer detyra të caktuara.Ato janë mjete primare për vlerësimin e plotësimeve (në terma si të investimitkapital ashtu dhe të kostove që përseriten për operim dhe mirëmbajtje) si dhe

214

fuqinë njerëzore civile dhe ushtarake që kërkohet për të kryer detyrën. Këtyre pakove u bëhet vështrim nga Bordi Senior i Resurseve i përbërë ngapërfaqësuesit kombëtarë, nga përfaqësuesit e Komitetit Ushtarak dhe tëKomandantëve Strategjikë të NATO-s dhe nga Kryesuesi i Buxhetit Ushtarak,nga Komitetet e Infrastrukturës dhe të Fuqisë Njerëzore të Mbrojtjes të NATO-s. Bordi përfill pakot e aftësive nga pikëpamja e implikimeve të tyre përresurset para aprovimit të tyre nga Këshilli i Atlantikut të Veriut. Ai gjithashturekomandon çdo vit aprovimin nga Këshilli i Atlantikut të Veriut një PlanResursesh Afat-Mesëm gjithpërfshirës i cili përcakton pikat më të larta tëfinancimit për vitin që vjen dhe shifrat e planifikimit për katër vitet e mëpastajme. Me këta parametra Buxheti Ushtarak dhe Komitetet eInfrastrukturës dhe të Fuqisë Njerëzore të Mbrojtjes mbikëqyrin përgatitjen dheekzekutimin e buxheteve dhe të planeve të tyre gjegjëse. Bordi më tej procedon një Raport Vjetor i cili lejon Këshillin e Atlantikut të Veriut të monitorojë akordimin me vend të resurseve në relacion me kërkesat dhe tëvështrojë implikimet e resurseve të financimit të përbashkët ushtarak për buxhetet e NATO-s me financim të përbashkët të politikës së re të Aleancës.

MENAXHMENTI FINANCIAR

Menaxhmenti financiar brenda NATO-s është strukturuar për të siguruarse kontrolli i fundit i shpenzimeve u mbetet vendeve anëtare që e mbështetinkoston e një aktiviteti të definuar dhe i nënshtrohet konsensusit midis tyre.Kontrolli mund të ushtrohet, në të gjitha nivelet e vendim-marrjes, qoftë nëterma të kufizimeve të përgjithshme ose me kufizime specifike. Shembuj tëkufizimeve të përgjithshme janë akordimin i resurseve fikse apo të pikave mëtë larta për shpenzimet e operimit dhe pë investimin kapital (sipas pajtimit tëBordit Senior të Resurseve) apo të plotësimeve civile apo ushtarake me fuqinjerëzore, brenda të cilëve menaxherët financiarë (Sekretari i Përgjithshëm,Komandantët Strategjikë të NATO-s dhe Komandantës Vartës dhe Krerët etjerë të caktuar të organeve të NATO-s) kanë diskrecion relativ për tëpropozuar dhe ekzekutuar buxhetet e tyre. Restrikcionet specifike mund tëmarrin forma të ndryshme, duke u nisur nga imponimi i masave specifikeekonomike deri të imobilizimi i përkohshëm i kredive për një qëllim të caktuarapo restriksioni i transfereve të kredisë. Restriksionet e tilla apo kontrolletmund të kushtëzohen në terma në të cilët aprovimi i buxhetit jepet apo ushtrohet nga vendet kontributore përmes intervenimeve të jashtëzakonshmenë kursin e ekzekutimit të buxhetit. Aprovimi i buxheteve gjegjëse mund të shihet si përkthim në masa konkrete të politikës - politke, organizative apofinanciare - të cilat vendet anëtare kuntribuese dëshirojnë t’i implimentojnë.Politika e tillë me kohë evoluon në përgjigje të mjedisit ndërkombëtar në

215

ndryshim e sipër dhe të kërkesës për adaptim gjegjës të strukturave dhedetyrave të Organizatës.

Ky proces dinamik i përshtatjes gjatë pesë dekadave të ekzistencës sëAleancës kryesisht e shpjegon diversitetin dhe decentralizimin e strukturës sëmenaxhmentit financiar të NATO-s. Asnjë organ i vetëm nuk ushtron kontroll tëdrejtpërderejtë mbi të katër elementet kryesore të strukturës financiare tëOrganizatës, gjegjësisht Stafit Ndërkombëtar (të financuar nga buxheti civil);strukturës ndërkombëtare ushtarake (të financuar nga buxheti ushtarak); të Programit për Investime në Siguri; dhe të Organizatave të specializuara tëProdhimit dhe Logjistikës. Të fundit bien në dy grupe: ato që financohen sipasaranzhmaneve që vlejnë për strukturën ushtarake ndërkombëtare; dhe ato qëoperojnë sipas kodeve që u jipen nga Këshilli i Atlantikut të Veriut, me Bordete veta të Drejtorëve dhe komitetet financiare dhe me burime të veçanta tëfinancimit në kuadër të arkave nacionale të shtetit.

Menaxhmenti financiar i buxheteve organizative (dmth. buxhetet civile dheushtarake) ndryshon nga ai i Programit për Investime në Siguri. Diversiteti dhedecentralizimi i strukturës së menaxhmentit financiar të buxheteve organizativesanksionohet me Rregulacionet Financiare të aprovuara nga Këshilli iAtlantikut të Veriut. Rregullacionet, të cilat plotësohen me rregulla dhe procedura duke iu adaptuar kërkesave të veçanta të organeve dhe të programeve të ndryshme të NATO-s, japin parimet themelore unifikuese rrethtë cilave artikulohet struktura e përgjithshme financiare.

Rregulacionet përcaktojnë se çdo organ i NATO-s do të ketë buxhetin evet, të shprehur në monedhën e vendit nikoqir, me kundër-vlera këmbyese qëpërcaktohen nga një njësi e përbashkët e kontabilitetit. Buxheti është vjetordhe koincidon me vitin kalendarik. Përgatitet nën autoritetin e Kryesuesit tëorganit gjegjës të NATO-s, i vështruar dhe i rekomanduar për aprovim në bazëtë konsensusit nga një komitet i financave, përmes akordimeve të përkohshmetë kufizuara me nivelin e buxhetit të aprovuar për vitin e mëparshëm. Ky regjim mund të zgjatë gjashtë muaj, pas të cilës Këshilli kërkohet të vendosë qoftë ta aprovojë buxhetin ose të autorizojë vazhdimin e financimit tëpërkohshëm. Masa situata të paparapashme, edhe pse rrallë aplikohet, e përforcon parimin e kontrollit kolektiv ndërqeveritar të shpenzimit implicit nëkërkesën për aprovim unanim të buxhetit nga të gjitha vendet kontribueseanëtare.

Kur të jetë aprovuar buxheti, Kryesuesi i organit të NATO-s ka diskrecionqë ta ekzekutojë atë përmes caktimit dhe shpenzimit të fondeve për qëllimet eautorizuara. Ky diskrecion është i kufizuar nga nivele të ndryshme të përkufizimit të përshkruar nga Rregulacionet Fianciare lidhur me çështje të tillasi qasja e kufizuar apo e plotë ndaj ofertave konkuruese ndërkombëtare përkontrata për furnizimin e mallrave dhe shërbimeve, apo të transfereve të

216

kredisë për të korrigjuar mbi apo nën-vlerësimet e financimit të kërkuar.Autoriteti diskrecionar për të ekzekutuar një buxhet mund të kufizohet më tejnga obligimet eveçanta për të kërkuar aprovim të mëparshëm për angazhimedhe shpenzime. Këto ndonjëherë mund të imponohen nga komiteti i financavenë interes të sigurimit të aplikimit strikt të politikës së re apo të monitorimit tëimplimentimit të iniciativave komplekse siç është ristrukturimi organizativ.

Derisa kreditë buxhetore duhet patjetër të caktohen, në shkallën e arsyetuar nga kërkesat aktuale, gjatë vitit financiar për të cilat aprovohen ato,likuidimi i angazhimeve lejohet gjatë dy viteve pasuese financiare.

Implimentimi i Programit për Investim në Siguri e ka pikënisjen në pakot eaftësive. Sapo të jenë aprovuar këto, autorizimi i projekteve individuale mundtë fillojë sipas përgjegjësisë së Komitetit të Infrastrukturës. Kombi Nikoqir(zakonisht kombi në territorin e të cilit duhet të implimentohet projekti) përgatitnjë kërkesë autorizimi që përfshin zgjidhjen teknike, çmimin, një specifikim tëtë drejtës për financim të përbashkët, dhe të procedurave të ofertës që duanpërfillur. Aranzhmane të veçanta vlejnë sa i përket ofertave konkuruesendërkombëtare të dizajnuara për të lehtësuar pjesëmarrejn maksimale ngavendet anëtare. Nëse një komb dëshiron të kryejë çfarëdo procedure të ofertës përveç ofërtës konkuruese ndërkombëtare, ai duhet të kërkojë përjashitm nga Komiteti i Infrastrukturës. Kur të jetë pajtuar Komiteti për projektin, Kombi Nikoqir mund të vazhdojë me implimentimin fizik.

Sistemi i menaxhmentit financiar i cili vlen për Programin për Investim nëSiguri bazohet në një proces spastrimi financiar ndërkombëtar. Kombet raportojnë rreth shpenzimeve të parapara në projekte të autorizuarabrenda përgjegjësisë së tyre. Kombet në shumicën e rasteve do të kenëshpenzime që ose e kalojnë ose janë nën kontributin e pajtuar për buxhetin.Me spastrimin ndërkombëtar financiar këto pabarazi barazpeshohen me bartjen e fondeve midis kombeve. Kur të jetë kompletuar një projekt, ai i nënshtrohet një Inspektimi të Përbashkët Final të Pranimit për t’u siguruar sepuna e ndërmarrë është në përputhje me punën e autorizuar. Vetëm kur të jetëpranuar ky raport nga Komiteti për Infrastrukturë, NATO e merr formalishtpërgjegjësinë për punën dhe për aftësinë që ofron ajo.

Momentalisht ka disa nivele të rotacionit financiar. Dy herë në vit StafiNdërkombëtar përgatit për secilin Komb Nikoqir Raportet Financiare Gjysëm-Vjetore. Këto raportojnë mbi projektet nën implimentim. Çdo tre muaj,publikohen fletëparapagesat dhe fletëpagesat. Këto raporte i referohen bartjessë fondeve midis kombeve nikoqire. Një Profil i Shpenzimeve NSIP përgatitetçdo pranverë. Ky raport mbulon nivelet e shpenzimit NSIP për 10 vitet eardhshme. Ai fokusohet në akordimin e resurseve dhe shërben si bazë për porcionin NSIP të Planit Afat-Mesëm të Resurseve të Bordit Senior tëResurseve. Deklaratat Financiare të NSIP-së përgatiten në pranverë të çdo

217

viti. Deklaratat financiara shfaqin situatën financiare të NSIP-së që nga 31dhjetori i çdo viti dhe përmbledhjen e aktivitetit gjatë vitit në mënyrë tëngjashme me atë të ndërmarrjeve private. Fokusi në raportin e fundit është mbiraportimin financiar dhe shërben si linjë bazë për diskutimin e Komitetit tëInfrastrukturës mbi shtetin e NSIP-së.

KONTROLLI FINANCIAR

Edhe pse Kryesuesi i një organi të caktuar të NATO-s është në pikë të fundit përgjegjës për përgatitjen e saktë dhe ekzekutimin e buxhetit,mbështetja administrative për këtë detyrë i besohet Kontrollorit Financiar të tij.Caktimi i këtij zyrtari është prerogativë e Këshillit të Atlantikut të Veriut, edhe pse ky i fundit mund ta delegojë këtë detyrë te komiteti relevant i financave. Çdo Kontrollor Financiar ka qasje finale te komiteti i financave nërast të mospajtimit ngulitës me Kryesuesin e organit gjegjës të NATO-s lidhurme një transakcion të synuar.

Kontrollori Financiar ngarkohet me detyrën që të sigurohet se të gjithaaspektet e ekzekutimit të buxhetit janë konform me autorizimet e shpenzimeve,për çfarëdo kontrollimesh të veçanta të imponuara nga komiteti i financave dhepër Rregulacionet Financiare dhe rregullat e procedurat implimentuese qëshoqërohen me to. Ai poashtu mund të instalojë, në përgjigje të revizionimit tëbrendshëm, kontrollime dhe procedura të tilla shtesë të cilat ai i sheh të domosdoshme për ruajtur dhënien e përgjegjësisë. Një detyrë madhore eKontrollorit Financiar është të sigurohet se fondet e kërkuara për të financuarekzekutimin e buxhetit shikohen periodikisht nga vendet anëtare kontribuesenë përputhje me pajtimin e tyre për ndarjen e kostos dhe në shuma të kalkuluara për të shmangur akumulimin e mbajtjes së të hollave të tepërta nëthesarin ndërkombëtar. Rezultati i të gjitha këtyre aktiviteteve reflektohet nëdeklaratat vjetore financiare të përgatitura dhe të prezantuara për verifikim tëBordit të Revizorëve Ndërkombëtarë.

Bordi Ndërkombëtar i Revizorëve përbëhet nga përfaqësues të institucioneve kombëtare të kontrollimit. Ai operon sipas një Karte që garantonpavarësinë e tij, të dhënë nga Këshilli i Atlantikut të Veriut të cilit i raporton drejtpërsëdrejti. Ka fuqi të revizionojë llogaritë e të gjitha organeve të NATO-s,duke përfshirë Organizatat e Prodhimit dhe Logjistikës, dhe Programin eNATO-s për Investim në Siguri. Mandati i tij përfshin jo vetëm revizioniminfinanciar por edhe atë të performansës. Roli i tij pra nuk është i kufizuar në ruajtjen e kontabilitetit por zgjerohet për të vështruar praktikat e menaxhmentitnë përgjithësi.

218

219

Ven

di

anët

ar i

B

uxh

eti

civi

lB

uxh

eti

ush

tara

k (S

hta

bet

,B

uxh

eti

ush

tara

k (F

orc

a A

jro

re e

NA

TO

-sN

AT

O-s

Ag

jen

citë

dh

e P

rog

ram

et)

për

Par

alaj

mër

im t

ë H

ersh

ëm &

Ko

ntr

oll

)

VE

ND

ET

“19”

“19”

“18”

“14”

“13”

PJE

SË

MA

RR

ËS

E

Bel

gjik

a2,

762,

83,

32,

5869

3,28

21

Kan

adaj

a5,

355,

335,

957,

1994

9,13

43

Rep

ublik

a Ç

eke

0,9

0,9

1,08

00

Dan

imar

ka1,

471,

681,

941,

5282

1,93

89

Fra

nca

15,3

515

,25

00

0

Gje

rman

ia15

,54

15,5

418

,221

,488

627

,263

8

Gre

qia

0,38

0,38

0,46

0,47

280,

5999

Hun

garia

0,65

0,65

0,78

00

Isla

nda

0,05

0,04

0,05

00

Italia

5,75

5,91

7,08

5,54

857,

0397

Luks

embu

rgu

0,08

0,08

0,1

0,08

250,

1045

Hol

anda

2,75

2,84

3,28

2,86

253,

6317

Nor

vegj

ia1,

111,

161,

361,

1146

1,41

42

Pol

onia

2,48

2,48

2,97

00

Por

tuga

lia0,

630,

630,

750,

5323

0,67

54

Spa

nja

3,5

3,5

4,19

2,77

3,1

Tur

qia

1,59

1,59

1,9

1,24

191,

5757

Mbr

etër

ia e

Bas

hkua

r17

,25

16,0

919

,12

20,8

558

0

Sht

etet

e B

ashk

uara

22,4

123

,15

27,4

931

,716

40,2

39

Gjit

hse

j10

010

010

010

010

0

Tab

ela

1N

DA

RJA

ES

HP

EN

ZIM

EV

ES

IPA

SP

ËR

QIN

DJE

ST

ËV

EN

DE

VE

AN

ËTA

RE

TË

NA

TO

-SB

UX

HE

TE

TC

IVIL

ED

HE

US

HTA

RA

KE

220

Tabela 2NDARJA E SHPENZIMEVE SIPAS PËRQINDJES TË VENDEVE

ANËTARE TË NATO-S TËPROGRAMI I NATO-S PËR INVESTIM NË SIGURI

Vendi anëtar i Shpenzimet e ndara Shpenzimet e ndaraNATO-s në 18 në 19

Belgjika 4,24 3,72

Kanadaja 4,025 3,22

Republika Çeke 1,0333 0,9

Danimarka 3,44 3

Franca 0 12,9044

Gjermania 23,135 20,254

Greqia 1,05 1

Hungaria 0,7463 0,65

Islanda 0 0

Italia 9,1 7,745

Luksemburgu 0,2 0,1845

Holanda 4,74 4,14

Norvegjia 2,895 2,6

Polonia 2,8474 2,48

Portugalia 0,392 0,345

Spanja 3,7793 3,2916

Turqia 1,13 1,04

Mbretëria e Bashkuar 11,7156 10,1925

Shtetet e Bashkuara 25,5311 22,333

221

VE

ND

IA

NË

TAR

1980

1985

1990

1995

1996

1997

1998

1999

2000

MO

NE

DH

A(e

st.)

Bel

gjik

a 11

5 75

414

4 18

315

5 20

513

1 15

613

1 33

413

1 79

613

3 00

713

6 25

214

0 25

6(f

rank

u be

lg)

Rep

ublik

a Ç

eke

////

////

////

//41

167

44 0

22(k

orun

a çe

ke)

Dan

imar

ka9

117

13 3

4416

399

17 4

6817

896

18 5

2119

079

19 4

2819

349

(kro

neri

dane

z)F

ranc

a11

0 51

418

6 71

523

1 91

123

8 43

223

7 37

524

1 10

323

6 22

623

9 48

824

3 93

6(f

rank

u fr

ëng)

Gje

rman

ia48

518

58 6

5068

376

58 9

8658

671

57 6

0258

327

59 8

5459

617

(DM

)G

reqi

a96

975

321

981

612

344

1 17

1 37

71

343

276

1 51

0 68

41

724

621

1 85

3 18

91

981

984

(dra

hmat

)H

unga

ria//

////

////

////

187

672

218

023

(for

int)

Italia

7 64

317

767

28 0

0731

561

36 1

7038

701

40 7

6343

062

4 30

02(1

000

lira

italia

ne)

Luks

embo

urgu

1 53

42

265

3 23

34

194

4 38

04

797

5 19

75

330

5 46

8(f

rank

u i L

uks.

)H

olan

da10

476

12 9

0113

513

12 8

6413

199

13 3

4513

561

14 5

3414

192

(gild

eri h

olan

dez)

Nor

vegj

ia8

242

15 4

4621

251

22 2

2422

813

23 0

1025

087

25 8

0925

675

(kro

nen

norv

egje

z)P

olon

ia//

////

////

////

12 5

9914

065

(z

llotë

)P

ortu

galia

43 4

4011

1 37

526

7 29

940

3 47

840

1 16

541

8 77

242

0 65

445

2 84

347

5 17

8(e

skud

os)

Spa

nja

350

423

674

883

922

808

1 07

8 75

11

091

432

1 12

3 04

61

124

054

1 18

0 07

51

266

429

(pez

etat

)T

urqi

a20

31

235

13 8

6630

2 86

461

1 52

11

183

327

2 28

9 43

04

167

636

6 99

8 96

0(1

000

lira

turk

e)M

bret

. e

Bas

hkua

r11

593

18 3

0122

287

21 4

3922

330

21 6

1222

551

22 5

4822

823

(Pau

nd s

terli

na)

Gjit

h.

NA

TO

Evr

op

ë 11

1 98

192

218

186

189

184

352

186

821

172

732

175

306

179

671

164

559

(do

llars

SH

BA

)K

anad

aja

5 78

810

332

13 4

7312

457

11 5

1110

831

11 1

6812

360

11 9

48(d

olla

rë k

anad

ezë)

Sht

et.

e B

ashk

uara

138

191

258

165

306

170

278

856

271

417

276

324

274

278

280

969

296

373

(dol

larë

SH

BA

)G

jith

sej

143

141

265

731

317

717

287

933

279

860

284

146

281

806

289

288

304

441

Am

erik

a V

er.

(do

llarë

SH

BA

)G

jith

sej

NA

TO

255

122

357

949

503

906

472

284

466

681

456

879

457

112

468

960

468

999

(do

llarë

SH

BA

)

Tab

ela

3*S

HP

EN

ZIM

ET

EM

BR

OJT

JES

TË

VE

ND

EV

ET

ËN

AT

O-S

(198

0-20

00)

(Baz

uar

në

çmim

et e

ku

rsin

e k

ëmb

imit

ta

tash

ëm.

Një

sia

mo

net

ar =

mili

on

ë)

222

* Burimi: Të Dhëna Financiare dhe Ekonomike që Lidhen me Mbrojtjen e NATO-s, M-DPC-2(2000)107publikuar më 5.12.2000.

Shifrat e dhëna në Tabelën 3 paraqesin pagesat që aktualisht janë bërëgjatë rrjedhës të vitit fiskal. Bazohen në definicionin e shpenzimeve për mbrojtje të përdorur nga NATO. Duke u nisur nga ndryshimet midis këtij dhedefinicionit kombëtar, figurat e treguara mund të largohen ndjeshëm nga ato qëjanë cituar nga autoritetet kombëtare apo që janë dhënë në buxhetet kombëtare. Për vendet që japin asistencë ushtarake, kjo përfshihet në shifrëne shpenzimit. Për vendet që marrin asistencë, shifrat nuk përfshijnë vlerën eartikujve të marrë. Shpenzimet për punë kërkimore dhe zhvillim përfshihen nëshpenzimet për pajisje dhe pensionet e paguara të të pensionuarëve nëshpenzime të personelit,

Franca është anëtare e Aleancës pa i takuar strukturës së integruarushtarake dhe nuk merr pjesë në planifikimin kolektiv të forcave. Të dhënat embrojtjes që lidhen me Francën janë vetëm indikative,

Islanda nuk ka forca të armatosura, Republika Çeke, Hungaria dhePolonia iu bashkuan Aleancës më 1999,

223

VE

ND

IA

NË

TAR

1980

-198

419

85-1

989

1990

-199

419

95-1

999

1996

1997

1998

1999

2000

MO

NE

DH

A(e

st.)

Bel

gjik

a 3,

22,

82,

01,

51,

61,

51,

51,

41,

4(f

rnak

u be

lg)

Rep

ublik

a Ç

eke

////

////

////

//2,

22,

3(k

orun

a çe

ke)

Dan

imar

ka2,

42,

01,

91,

71,

71,

71,

61,

61,

5(k

rone

r da

neze

)F

ranc

a4,

03,

83,

42,

93,

02,

92,

82,

72,

7(f

rank

u fr

ëng)

Gje

rman

ia3,

33,

02,

11,

61,

61,

61,

51,

51,

5(D

M)

Gre

qia

5,3

5,1

4,4

4,6

4,5

4,6

4,8

4,8

4,9

(dra

hmat

)H

unga

ria//

////

////

////

1,6

1,7

(for

int)

Italia

2,1

2,3

2,1

1,9

1,9

1,9

2,0

2,0

1,9

(100

0 lir

a ita

liane

)Lu

ksem

burg

u1,

01,

00,

90,

80,

80,

80,

80,

80,

7(f

rnak

u i L

uks,

)H

olan

da3,

02,

82,

31,

81,

91,

81,

71,

81,

6(g

ilder

hol

ande

z)N

orve

gjia

2,7

2,9

2,8

2,2

2,2

2,1

2,3

2,2

1,9

(kro

ner

norv

,)P

olon

ia//

////

////

////

2,0

2,0

(zllo

të)

Por

tuga

lia2,

92,

72,

62,

32,

42,

42,

22,

22,

2(e

skud

os)

Spa

nja

2,3

2,1

1,6

1,4

1,4

1,4

1,3

1,3

1,3

(pez

etat

)T

urqi

a4,

03,

33,

84,

44,

14,

14,

45,

46,

0(1

000

lira

turk

e)M

bret

, e

Bas

hkua

r5,

24,

53,

82,

83,

02,

72,

72,

52,

4(p

aund

ste

rlina

)G

jith

s, N

AT

O E

uro

pe

3,5

3,2

2,6

2,2

2,2

2,2

2,1

2,1

2,1

(do

llarë

SH

BA

)K

anad

aja

2,0

2,1

1,9

1,4

1,4

1,2

1,3

1,3

1,2

(dol

larë

kan

adez

ë)S

htet

e e

Bas

hkua

ra5,

66,

04,

73,

33,

53,

33,

13,

03,

0(d

olla

rë S

HB

A)

Gjit

hse

j Am

erik

a V

er,

5,3

5,6

4,4

3,2

3,3

3,2

3,0

2,9

2,9

(do

llarë

SH

BA

)G

jith

sej

NA

TO

4,5

4,5

3,5

2,7

2,8

2,7

2,6

2,6

2,5

(do

llarë

SH

BA

)

Tab

ela

4S

HP

EN

ZIM

ET

EM

BR

OJT

JES

TË

VE

ND

EV

ET

ËN

AT

O-S

SIP

AS

% S

ËB

RU

TO

PR

OD

HIM

ITT

ËV

EN

DIT

(198

0-20

00)

(Baz

uar

në

çmim

et e

tas

hm

e) (

mes

atar

et)

KAPITULLI 10

ORGANIZIMI CIVIL DHE STRUKTURAT

Shtabi i NATO-s

Përfaqësuesit e Përhershëm dhe Delegacionet Kombëtare

Sekretari i Përgjithshëm

Stafi Ndërkombëtar

Zyra Private

Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm

Sekretariati Ekzekutiv

Zyra për Informim dhe Shtyp

Zyra e NATO-s e Sigurisë

Divizioni i Çështjeve Politike

Divizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve

Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes

Stafi i Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit i Shtabit të NATO-s(NHQC3S)

Divizioni i Investimit në Siguri, i Logjistikës dhe i Planifikimit të Emergjencës Civile

Divizioni i Çështjeve Shkencore dhe të Mjedisit

Zyra e Menaxhmentit

Zyra e Kontrollorit Financiar

Zyra e Kryesuesit të Bordit Senior të Resurseve

Zyra e Kryesuesit të Komiteteve të Buxhetit

Bordi Ndërkombëtar i Revizorëve

Organizatat e NATO-s të Prodhimit dhe Logjistikës

ORGANIZIMI CIVIL DHE STRUKTURAT

SHTABI I NATO-S

Shtabi i NATO-s në Bruksel është shtab politik i Aleancës dhe vatër epërhershme e Këshillit të Atlantikut të Veriut. Ai strehon Përfaqësuesit ePërhershëm dhe delegacionet kombëtare, Sekretarin e Përgjithshëm dhe StafinNdërkombëtar, Përfaqësuesit Ushtarakë kombëtarë, Kryesuesin e KomitetitUshtarak dhe Stafin Ndërkombëtar Ushtarak. Ai gjithashtu akomodon misionetdiplomatike të vendeve Partnere, Stafin e Shtabit të NATO-s për Konsultim,Komandë dhe Kontroll (C3) dhe një numër agjencish të NATO-s.

Janë përafërsisht 3 150 njerëz të punësuar në Shtabin e NATO-s me orartë plotë. Prej tyre rreth1 400 janë anëtarë të delegacioneve kombëtare dhe përfaqësues ushtarakë kombëtarë pranë NATO-s. Ka përafërsisht 1 300 anëtarë civilë të Stafit Ndërkombëtar apo të agjencive dhe 350 anëtarë të StafitUshtarak duke përfshirë personelin prej rreth 80 civilëve. Zyrtarët që përfaqësojnë misionet diplomatike apo oficerët e ndërlidhjes të vendevePartnere gjithahstu i kanë zyrat në Shtabin e NATO-s.

PËRFAQËSUESIT E PËRHERSHËM DHEDELEGACIONET KOMBËTARE

Çdo komb anëtar është i përfaqësuar në Këshillin e Atlantikut të Veriut nganjë Ambasador apo Përfaqësues i Përhershëm i mbështetur nga një delegacion kombëtar i përbërë nga këshilltarë që përfaqësojnë vendin e tyrenë komitete të ndryshme të NATO-s. Delegacionet janë të ngjashme në shumëpikëpamje me ambasada të vogla. Bashkëvendosja e tyre brenda të njëjtësndërtesë të shtabit u mundëson të mbajnë lehtë dhe pa vonesë kontakte formale dhe joformale midis tyre, si dhe me stafin ndërkombëtar të NATO-s,dhe me përfaqësuesit e vendeve Partnere.

SEKRETARI I PËRGJITHSHËM

Sekretari i Përgjithshëm është një burrë shteti senior ndërkombëtar iemëruar nga qeveritë anëtare si Kryesues i Këshillit të Atlantikut të Veriut, i Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes, dhe i Grupit të Planifikimit Bërthamor; si Kryesues titullar i komiteteve të tjera seniore të NATO-s; dhe si Sekretar iPërgjithshëm dhe shef ekzekutiv i NATO-s. Ai është poashtu Kryesues iKëshillit të Partneritetit Evro-Atlantik dhe i Grupit Mesdhetar të Bashkëpunimit,

227

dhe Bashkëkryesues (bashkë me përfaqësuesin e Rusisë dhe përfaqësuesine vendit të NATO-s që shërben si President Nderi) i Këshillit të Përhershëm tëParbashkët NATO-Rusi. Ai është poashtu Bashkëkryesues, bashkë me përfaqësuesit e Ukrainës, i Komisionit NATO-Ukrainë.

Sekretari i Përgjithshëm është përgjegjës për çuarjen më tej të procesit tëkonsultimit dhe vendim-marrjes në gjithë Aleancën. Ai mund të propozojë pikapër diskutim dhe vendim dhe ka autoritetin t’i përdorë shërbimet e mira të zyrëssë tij në rast mormarrëveshjeje midis vendeve anëtare. Është përgjegjës përdrejtimin e Stafit Ndërkombëtar dhe është zëdhënësi kryesor i Aleancës, si nëmarrëdhëniet e saj të jashtme ashtu dhe për komunikimet dhe kontaktet meqeveritë anëtare dhe me media. Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm ndihmonSekretarin e Përgjithshëm në ushtrimin e funksioneve të tij dhe e zëvendësonkur mungon ai. Ai është Kryesues i Task Forcës së Nivelit të Lartë mbiKontrollin e Armëve Konvencionale, i Grupit Punues Ekzekutiv, i Komitetit tëMbrojtjes Ajrore të NATO-s, i Bordit të Përbashkët Konsultativ, i Komitetit tëPërbashkët të Përhapjes së Armatimeve dhe i një numri Grupesh Punuese dheAd Hoc të tjera.

Sekretari i Përgjithshëm është përgjegjës për drejtimin e StafitNdërkombëtar në tërësi dhe e ka nën autoritetin e vet të drejtpërdrejtë ZyrënPrivate dhe Zyrën e Sekretarit të Përgjithshëm. Stafi Ndërkombëtar del ngavendet anëtare dhe i shërben Këshillit dhe Komiteteve dhe Grupeve Punuesenë vartësi të tij si dhe Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik, Këshillit tëPërhershëm të Përbashkët NATO-Rusi, Komisionit NATO-Ukrainë dhe GrupitMesdhetar të Bashkëpunimit. Vepron si një sekretariat si dhe si një stafkëshillues dhe politik dhe punon mbi një bazë vazhdimësie rreth një larmie tëgjerë çështjesh relevante për Aleancën dhe vendet Partnere të saj.

STAFI NDËRKOMBËTAR

Puna e Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe i komiteteve të tij vartësembështetet nga një Staf Ndërkombëtar që përbëhet nga personeli nga vendetanëtare, qoftë të rekrutuar drejtpërsëdrejti nga Organizata apo të mbështeturnga qeveritë e veta. Anëtarët e Stafit Ndërkombëtar i përgjigjen Sekretarit tëPërgjithshëm dhe i janë besnikë Organizatës gjatë gjithë periudhës sa janë tëcaktuar.

Stafi Ndërkombëtar kapërthen Zyrën e Sekretarit të Përgjithshëm, pesë Divizione operacionale, Zyrën e Menaxhmentit dhe Zyrën e KontrolloritFinanciar. Secili nga Divizionet kryesohet nga një Asistent Sekretari iPërgjithshëm, i cili është normalisht kryesuesi i komitetit kryesor që merret metema të fushës së përgjegjësisë së tij. Përmes strukturës së tyre të

228

Drejtorateve, të Seksioneve dhe Shërbimeve, Divizionet mbështetin punën ekomiteteve në fusha të ndryshme të aktivitetit të përshkruar në pjesët e tjera.

Stafi Ndërkombëtar mbështet procesin e ndërtimit të konsensusit dhe tëvendim-marrjes midis vendeve anëtare dhe Partnere dhe është përgjegjës përpërgatitjen dhe vazhdimin e mbledhjeve dhe të vendimeve të komiteteve tëNATO-s, si dhe të atyre të institucioneve të krijuara për të menaxhuar format endryshme të partneritetit bilateral dhe multilateral me vendet joanëtare tëthemeluara që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Veç kësaj, ka një numër agjencishdhe organizatash civile të vendosura në vende të ndryshme anëtare, me përgjegjësi në fusha si ajo e sistemeve të komunikimeve dhe informacionitdhe e mbështetjes logjistike (shih Kapitullin 14).

ZYRA PRIVATE

Zyra Private mbështet Sekretarin e Përgjithshëm dhe Ndihmës Sekretarine Përgjithshëm në të gjitha aspektet e punës së tyre. Stafi i saj përfshin njëKëshilltar Juridik dhe një Këshilltar Special për çështje të Evropës Qendroredhe Lindore.

ZYRA E SEKRETARIT TË PËRGJITHSHËM

Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm përbëhet nga Zyra Private dheSekretariati Ekzekutiv, nga Zyra për Informim dhe Shtyp dhe nga Zyra e NATO-s e Sigurisë.

SEKRETARIATI EKZEKUTIV

Sekratariati Ekzekutiv është përgjegjës për funksionim të rrjedhshëm tëKëshillit të Atlantikut të Veriut (NAC), të Këshillit të Partneritet Evro-Atlantik(EAPC), të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi (PJC), të Komisionit NATO-Ukrainë (NUC), të Grupit Mesdhetar të Bashkëpunimiy(MCG), të Komitetit për Planifikimin e Mbrojtjes (DPC) dhe të Grupit tëPlanifikimit Bërthamor (NPG), si dhe të punës së gjithë strukturës sëkomiteteve dhe grupeve punuese të ngritura për të mbështetur ato organe.Është gjithashtu përgjegjës për planifikimin dhe organizimin e të gjithatakimeve Ministrore dhe të Samitit, si në Shtabin e NATO-s ashtu dhe jashtë tij.Sekretariati Ekzekutiv është, për më tepër, përgjegjës për aranzhmanet administrative që kanë të bëjnë me EAPC-në dhe me organe të tjera që takohen në formatet e EAPC-së apo të Partneritetit për Paqe, dhe për

229

koordinimin e aranzhmaneve të akreditimit të misioneve diplomatike tëvendeve Partnere pranë NATO-s. Anëtarët e Sekretariatit Ekzekutiv veprojnësi Sekretarë Komiteteti dhe Procesmbajtës, duke siguruar kështu mbështetjeadministrative sekretariale për Këshillin dhe komitetet e tij seniore. Ata përgatitin agjenda, fleta vendimesh, shënime të përmbledhura dhe dokumenta të natyrës procedurale të kërkuara nga organet në fjalë dhe veprojnë si këshilldhënës për kryesuesit e komiteteve dhe si pika kontakti përvetë komitetet.

Sekretari Ekzekutiv, si Sekretar i të gjitha organeve Ministrore dheAmbasadoriale, është përgjegjës ndaj Sekretarit të Përgjithshëm që të sigurohet se puna e divizioneve të ndryshme të Stafit Ndërkombëtar kryhet nëpërputhje me direktivat e dhëna. Përmes Shërbimit të Sistemeve tëInformacionit, zyra e tij i siguron teknologjinë mbështetëse të informimit si StafitNdërkombëtar ashtu dhe Stafit Ndëkombëtar Ushtarak dhe komunikimet ezyrave për Shtabin e NATO-s. Ai është gjithashtu përgjegjës për implimentimine Politikës së Menaxhmentit të Informacionit dhe për deklasifikimin, lëshuarjen në publik dhe arkivimin e dokumentave të NATO-s, në përputhje me procedurat e pajtuara, kur të autorizohet nga vendet anëtare.

ZYRA PËR INFORMIM DHE SHTYP

Zyra për Informim dhe Shtyp përbëhet nga një Shërbim për Shtyp dheMedia dhe një Shërbim për Informim të ndarë në Sektorin për Planifikim dheProdukte, nga një Seksion i Relacioneve të Vendeve Anëtare dhe një Sekcioni Zgjatjes së dorës dhe i Relacioneve me Partnerë. Zyra ka një Qendër përInformim dhe Dokumentacion në Kijev. Drejtori i Informimit dhe Shtypit ështëKryesues i Komitetit të Informacionit dhe Relacioneve Kulturore.

Zëdhënësi për Shtyp dhe Shërbimi për Shtyp dhe Media lëshojnëdeklarata zyrtare në emër të Aleancës dhe të Sekretarit të Përgjithshëm dhearanzhojnë brifingje publike formale dhe rrethanore për gazetarë. Shërbimi përShtyp dhe Media aranzhon akreditimin për gazetarë; lëshon komunikata tëshkruara dhe fjalime nga Sekretari i Përgjithshëm; dhe siguron një vështrimditor për shtyp dhe shërbim të prerjes së artikujve nga shtypi për stafin eShtabit të NATO-s në Bruksel. Organizon intërvista për media me Sekretarine Përgjithshëm dhe zyrtarë të tjerë të NATO-s dhe siguron asistencë teknikedhe lehtësi për transmetime për radio dhe televizion.

Zyra për Informim dhe Shtyp ndihmon qeveritë anëtare dhe vendetPartnere të zgjerojnë të kuptuarit publik të rolit dhe politikës së NATO-spërmes një larmie programesh dhe aktivitetesh. Këto përdorin publikimet periodike dhe jo-periodike, prodhimin e videove, fotografitë dhe ekspozitat,

230

vizitat grupore, konferencat dhe seminaret dhe stipendionet për punë kërkimore. Zyra përfshinë një Shërbim të Bibliotekës dhe të Dokumentacionit,një Bibliotekë për Media dhe një Njësi Distribuimi.

Zyra mban kontakte të përafërta me autoritetet e informimit kombëtar dheme organizatat joqeveritare dhe ndërmerr aktivitete të menduara për t’ia shpjeguar opinionit publik në çdo vend anëtar synimet dhe të arriturat eAleancës. Gjithashtu organizon dhe sponsorizon një numër programeshshumëkombëshe duke involvuar qytetarë të vendeve të ndryshme anëtaredhe, në lidhmëri me vendet Partnere të NATO-s, ndërmerr aktivitete informimitë menduara për të shtuar njohurinë publike dhe të kuptuarit e Aleancës nëvendet e përfaqësuara në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik dhe në GrupinMesdhetar të Bashkëpunimit.

ZYRA E NATO-S E SIGURISË

Zyra e NATO-s e Sigurisë koordinon, mbikëqyr dhe zbaton politikën e sigurisë të NATO-s. Drejtori i Sigurisë është këshilltari kryesor i Sekretarit tëPërgjithshëm mbi çështjet e sigurisë dhe është Kryesues i Komitetit të Sigurisëtë NATO-s. Ai drejton Shërbimin e Sigurisë të Shtabit të NATO-s dhe ështëpërgjegjës për koordinimin e përgjithshëm të sigurisë brenda NATO-s.

DIVIZIONI I ÇËSHTJEVE POLITIKE

Divizioni i Çështjeve Politike vjen nën përgjegjësinë e Asistentit tëSekretarit të Përgjithshëm për Çështje Politike i cili kryeson Komitetin SeniorPolitik dhe është kryes i detyrës së kryesuesit i një numri komitetesh të tjera(shih Kapitullin 13). Divizioni ka një Drejtorat Politik dhe një DrejtoratEkonomik. Drejtori i Drejtoratit Politik është Ndihmës Asistenti i Sekretarit tëPërgjithshëm për Çështje Politike. Drejtori i Drejtoratit Ekonomik ështëKryesues i Komitetit Ekonomik.

Puna nga dita në ditë e Drejtoratit Politik bëhet në shtatë sektorë:

• Sektori për Çështje Multilaterale dhe Regjionale i NATO-s fokusohet mbizhvillimin e marrëdhënieve të NATO-s me institucionet e tjera evropianetë sigurisë, në radhë të parë me BE-në dhe WEU-në; me përgatitjen embledhjeve të Ministrave të Jashtëm të NATO-s dhe të Samiteve; me zhvillimet politike që lidhen me NATO-n të vendeve anëtare; me zhvillimet që lidhen me NATO-n në një numër vendesh të tjera qënuk janë pjesëmarrëse në Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik apo nëPartneritetin për Paqe (pikë së pari Japonia dhe disa shtete evropiane);

231

me zhvillimin e Dialogut Mesdhetar të NATO-s; dhe me përgatitjen etakimeve vazhduese të grupeve punuese të ekspertëve nga kryeqytetetrreth çështjeve regjionale.

• Sektori i Planifikimit të Politikës dhe i Shkrimit të Fjalimeve ështëpërgjegjës për bërjen e drafteve të fjalimeve relevante, të artikujve dheshënimeve për Sekretarin e Përgjithshëm dhe zyrtarët e tjerë udhëheqës të Aleancës; për përgatitjen e shkresave për planifikimin epolitikës; për dhënien e brifingjeve për agjendën politike të NATO-s. Ai mban kontakte me komunitetin akademik dhe me vorbullat mejtuesedhe ndërmerr punën përgatitore dhe vazhduese për GrupinKëshilldhënës të Politikës Atlantike (APAG). Ndihma në përgatitjen ekomunikatave dhe të teksteve të tjera dhe kontributi në procesin edrafteve që ndodh në kontekstin e mbledhjeve të Ministrave të Jashtëmtë NATO-s dhe të takimeve në nivele Samiti gjithashtu përbëjnë pjesë tëpunës së Sektorit.

• Sektori i Partnerëve të Evropës Lindore mbulon relacionet e NATO-s meRusinë dhe Ukrainën; zbatimin e Aktit Themelues NATO-Rusi; koordinimin e përgjithshëm të programeve të punës vjetore dhe të përgatitjes së punës që çon në Samit, takime Ministrore dheAmbasadoriale të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi(PJC) dhe të Komisionit NATO-Ukrainë (NUC).

• Sektori i Partneritetit Evro-Atlantik dhe i Bashkëpunimit mbulon relacionet bilaterale midis NATO-s dhe të gjitha vendeve të tjeraPartnere si dhe çështjet që lidhen me zgjerimin e NATO-s dhe zbatimin dhe udhëzimin e përgjithshëm e të gjitha aktiviteteve sipas Planit të Aksionit për Anëtarësim (MAP). Sektori përgatit takime Samiti, Ministrash të Jashtëm dhe Ambasadoriale të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik, dhe merret me çështje të PfP-së nëmbështetje të Divizionit të Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve; koordinon Iniciativën e NATO-s për Evropën Jug-Lindore dhe kontributine saj për Paktin e Stabilitetit për Evropën Jug-Lindore, si dhe relacionete përgjithshme politike të NATO-s me ish-Republikën Jugosllave tëMaqedonisë1 në dritën e angazhimit të KFOR-it të NATO-s.

• Sektori për Siguri Bashkëpunuese dhe Menaxhim të Krizës Politikeështë përgjegjës për çështje të sigurisë bashkëpunuese (duke përfshirëGrupin Ad Hoc të EAPC-së mbi Paqeruajtjen dhe Grupin PunuesPaqeruajtës NATO/Rusi); për relacionet e përgjithshme midis NATO-sdhe Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE); për aspektet politike të planifikimit të ushtrimit të menaxhimit të krizës

232

1 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

(CMX); për aspektet e paqeruajtjes të relacioneve NATO/Kombet eBashkuara. Sektori është fokusi kryesor për çështje të menaxhimit tëkrizës politike brenda Divizionit të Çështjeve Politike, dhe ështëpërgjegjës për përfaqësimin nga dita në ditë të Divizionit në Task Forcënrreth Ballkanit2.

• Sektori për Kontrollin e Armëve Konvencionale dhe për Koordinim ështëpërgjegjës për politikën e kontrollit të armëve dhe për çështje të zbatimitqë lidhen me Traktatin CFE; Dokumentin e Vjenës; Marrëveshjen eDejtonit; për kontrollin regjional të armëve konvencionale dhe për Masate Ndërtimit të Besimit dhe Sigurisë (CSBMs); për Armët e Vogla dheArmatimet e Lehta (SALW) dhe për Minat Tokësore Anti-personel(APLs); për organizimin e ekipeve inspektuese shumëkombëshe CFE tëNATO-s; për menaxhimin dhe zhvillimin e datotekës verifikuese tëNATO-s (VERITY) dhe për menaxhimin, në emër të KomitetitKoordinues të Verifikimit (VCC), të bashkëpunimit me 14 shtetet eEvropës Qendrore dhe Lindore nënshkruese të Traktatit CFE.

• Qendra për Armët e Shkatërrimit në Masë u lansua në maj të vitit 2000si rezultat i Iniciativës mbi Armët e Shkatërrimit në Masë (WMD) që ishteaprovuar në Samitin e Uashingtonit në prill të vitit 1999. Qendra ështënjë sektor i Drejtoratit Politik dhe përfshin një numër personeli ngaSekretariati Ndërkombëtar si dhe nga Ekspertët Kombëtar. Roli i Qendrës është të përmirësojë koordinimin e aktiviteteve që lidhenme WMD-në, si dhe t’i forocojë konsultimet mbi mospërhapjen, kontrollin e armatimeve, dhe të çështjeve të çarmatimit. Qendra poashtumbështet përpjekjet e mbrojtjes për të përmirësuar gatishmërinë eAleancës për t’iu përgjigjur rreziqeve të WMD-së dhe mjeteve tëdergimit të tyre.

Drejtorati i Ekonomisë siguron këshilla lidhur me zhvillimet ekonomike qëkanë implikime për mbrojtje dhe siguri për NATO-n. Ndërmerr studime të trendeve ekonomike dhe të çështjeve të mbrojtjes ekonomike për vëmendjene Sekretarit të Përgjithshëm; kryen studime mbi çështje ekonomike që lidhenme sigurinë në emër të Komitetit Ekonomik; përgatit deklarata ekonomike qëlidhen me vendet e NATO-s për Komitetin e Vështrimit të Mbrojtjes, në kontekstin e planifikimit të mbrojtjes të NATO-s; dhe mban kontakte meorganizatat ndërkombëtare ekonomike. Drejtorati i Ekonomisë gjithashtu kapërgjegjësi për zbatimin e aktiviteteve të bashkëpunimit me Vendet Partnerenë kuadër të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik, të Këshillit të Përhershëm tëPërbashkët NATO-Rusi dhe të Komisionit NATO-Ukrainë. Këto aktivitete

233

2 Task Forca e Ballkanit është një organ koordinues që bashkon përfaqësuesit e Stafit Ndërkombëtardhe të Stafit Ushtarak Ndërkombëtar të involvuar në koordinimin e përditshëm të punëve që lidhenme rolin e NATO-s në Ballkan.

fokusohen në çështje ekonomike që lidhen me sigurinë, duke përfshirë buxhetimin për mbrojtje, për ristrukturimin e mbrojtjes dhe problemetekonomike në lëmin e politikës së mbrojtjes.

DIVIZIONI I PLANIFIKIMIT TË MBROJTJES DHEOPERACIONEVE

Divizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacionevevjen bie nënpërgjegjësinë të Asistentit të Sekretarit të Përgjithshëm për Planifikimin eMbrojtjes dhe Operacioneve, i cili është Kryesues i Komitetit të Mbrojtjes përVështrim (organ senior i planifikimit të mbrojtjes pranë NATO-s nën autoritetine Komitetit për Planifikimin e Mbrojtjes) dhe Nën-kryesues i Grupit PunuesEkzekutiv. Ai është Kryesues i Grupit për Koordinimin e Politikës (PCG).Divizioni gjithashtu mbështet Komitetin e Përhershëm Politik-Ushtarak mbiPartneritetin për Paqe (PMSC/PfP) në koordinimin dhe zhvillimin e aktivitetevetë Partneritetit për Paqe (PfP). Divizioni ka një Drejtorat të Politikës sëMbrojtjes dhe të Planifikimit të Forcave, një Drejtorat të Partneritetit tëMbrojtjes dhe Bashkëpunimit, një Drejtorat të Menaxhimit të Krizës dheOperacioneve dhe një Drejtorat të Politikës Bërthamore. Drejtorati jepmbështetje stafi për Zëvendës Sekretarin e Përgjithshëm në kapacitetin e tij siKryesues i Grupit Drejtues të Nivelit të Lartë (HLSG), i cili mbikëqyr zbatimin eIniciativës së Aftësive Mbrojtëse të Aleancës.

Drejtorati i Politikës së Mbrojtjes dhe Planifikimit të Forcave përbëhet nganjë Sektor i Politikës së Mbrojtjes dhe një Sektor i Planifikimit të forcave.Është përgjegjës për çështje të politikës së mbrojtjes dhe për shumicën epunëve të natyrës politke-ushtarake që shqyrtohen nga Këshilli apo nga Grupipër Koordinimin e Politikës, si dhe për përgatitjen, në kolaboracion me delegacionet kombëtare, të të gjitha shkresave dhe të biznesit që ka të bëjë meVështrimin e Mbrojtjes, duke përfshirë analizën e programeve të mbrojtjeskombëtare; për punët e tjera të natyrës politike-ushtarake që shqyrtohen ngaKomiteti i Planifikimit të Mbrojtjes; për përgatitjen e studimeve të aspekteve tëpërgjithshme apo të veçanta të planifikimit të mbrojtjes të NATO-s dhe të politikës në emër të Grupit Punues Ekzekutiv dhe të Komitetit për Vështrim tëMbrojtjes; për mbështetjen e programit të PfP-së dhe për menaxhimin eProcesit të Planifikimit dhe të Vështrimit të PfP-së (PARP); për zhvillimin e konceptit të Task Forcave të Kombinuara të Përbashkëta (CJTF); për mirëmbajtjen e një datoteke të kompjuterizuar të infomacionit mbi forcat eNATO-s; dhe për organizimin dhe drejtimin e studimeve statistikore që kërkohen për të vlerësuar përpjekjen mbrojtëse të NATO-s. Drejtori për Politikëtë Mbrojtjes dhe Planifikim të Forcave është Zëvendës Asistenti i Sekretarit të

234

Përgjithshëm dhe është gjithahstu Nën-kryesues i Komitetit të Mbrojtjes përVështrim.

Drejtorati i Menaxhimit të Krizës dhe Operacioneve përfshin Sektorin eMenaxhimit të Krizës, Sektorin e Operacioneve të Këshillit, dhe Stafin ePaqeruajtjes. Drejtori i Menaxhimit të Krizës dhe Operacioneve ështëgjithashtu përgjegjës në emër të Sekretarit të Përgjithshëm për zhvillimin dhekontrollin e Qendrës së Situatës së NATO-s (SITCEN).

Sektori i Menaxhimit të Krizës siguron mbështetje të stafit për Sekretarine Përgjithshëm, Këshillin dhe Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes, për grupetrelevante vartëse mbi çështjet e politikës së menaxhimit të krizave madhorepolitiko-ushtarake. Është përgjegjëse për zbatimin , monitorimin dhe raportiminmbi vendimet e Këshillit që shoqërohen me menaxhimin e krizës dhe përgatitjen dhe udhëheqjen e operacioneve të NATO-s dhe të organizatave tëpërkatëse ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara, Organizata për Siguri dheBashkëpunim në Evropë, Bashkimi Evropian, Unioni Evropian Perëndimor,Zyra e Përfaqësuesit të Lartë dhe e Komisionerit të Lartë të Kombeve tëBashkuara për Refugjatë.

Sektori i Operacioneve të Këshillit mbështet menaxhimin e krizës tëNATO-s me zhvillimin dhe përmirësimin e procedurave, të organizimit dhelehtësirave për të mbështetur nevojat e Këshillit dhe të Komitetit të Planifikimittë Mbrojtjes dhe për të lehtësuar konsultimin në periudha tensioni dhe krize.Kjo përfshin koordinimin dhe plotësimin e dy manualeve të menaxhimit tëkrizës të NATO-s, zhvillimin e stërvitjes vjetore të doracakëve të krizës,vështrimin e kërkesave të komunikimeve të menaxhimit të krizës, mbështetjene zhvillimit të mbështetjes ADP për menaxhimin e krizës, dhe udhëheqjen eaktiviteteve me Partnerët e PfP-së për të shtuar kapacitetin për të ndërmarrëmenaxhimin e krizës dhe për të përmirësuar bashkëpunimin në fushën emenaxhimit të krizës.

Stafi Paqeruajtës mbështet procesin e menaxhimit të krizës duke siguruarkëshilla teknike dhe konceptuale mbi operacionet e mbështetjes së paqes.Stafi Paqeruajtës gjijthashtu mbështet aspektet e tjera të punës së NATO-s nëfushën e paqeruajtjes, duke përfshirë zhvillimin e politikës së paqeruajtjes sëAleancës, zhvillimin e politikës së CIMIC-së (Bashkëpunimi Civil-Ushtarak),dhe mbështetjen për Grupin Ad Hoc PMSC mbi Paqeruajtjen.

Qendra e Situatës, e njohur si SITCEN, ka tri role specifike: ta ndihmojëKëshillin e Atlantikut të Veriut, Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes dheKomitetin Ushtarak në përmbushjen e funksioneve të tyre gjegjëse në fushëne konsultimit; të shërbejë si pikë fokale brenda Aleancës për marrjen, këmbimin, dhe shpërndarjen e inteligjencës dhe informacionit politik, ushtarak,dhe ekonomik; dhe për të vepruar si lidhje me shërbimet e ngjashme të

235

kombeve anëtare dhe të Komandave Strategjike të NATO-s. Qendra e Situatësmbështetet nga Qendra e Komunikimit apo “COMCEN”.

Drejtorati i Partneritetit për Mbrojtje dhe Bashkëpunim u themelua më1997. Ai është përgjegjës për politikën dhe zbatimin e PfP-së. Kryeson Komitetin e Përhershëm Politiko-Ushtarak mbi Partneritetin për Paqe(PMSC) dhe kontribuon në punën e organeve të tjera të NATO-s rreth çështjeve që lidhen me EAPC-në, me bashkëpunimin ushtarak në kontekstin ePfP-së, të relacioneve NATO-Rusi dhe NATO-Ukrainë si dhe të DialogutMesdhetar. Në kontekstin e zbatimit të PfP-së, Drejtorati qëndron në kontakt tëngushtë me të gjitha vendet Partnere të PfP-së dhe kryeson mbledhje tëekipeve të NATO-s të themeluara për të ndihmuar vendet Partnere të zhvillojnë Programet e Partneritetit Individual (IPPs) të tyre.

Drejtorati i Politikës Bërthamore siguron mbështetje stafi për Sekretarin ePërgjithshëm, për Grupin e Planifikimit Bërthamor dhe organin e tij senior, për Grupin e Nivelit të Lartë (HLG), dhe për Grupin Senior të Mbrojtjes mbiPërhapjen. Funksionet e tij kryesore janë të ndihmojë në zhvillimin e të gjithapunëve të politikës dhe të strategjisë bërthamore, duke përfshirë zhvillimin eplanifikimit dhe të procedurave bërthamore, të stërvitjeve dhe aktiviteteve tëtrajnimit; dhe të ndihmojë në koordinimin e aktiviteteve që lidhen me mbrojtjene NATO-s në përgjigje të rreziqeve që rrjedhin nga përhapja e armëve tëshkatërrimit në masë dhe të mjeteve të dergimit të tyre që shoqërohen me to.Një pjesë e funksionit të fundit në të ardhmen do të përmbushet nga Qendra eWMD-së e re, që është themeluar brenda Divizionit të Punëve Politike.Drejtorati është gjithashtu përgjegjës për përgatitjen e mbledhjeve të Grupit tëPlanifikimit Bërthamor në nivele Ministrore, të Përfaqësuesve të Përhershëmdhe Grupit të Stafit, dhe për zhvillimin e informimit publik mbi pozitënbërthamore të NATO-s dhe përgjigjen ndaj rreziqeve të përhapjes që lidhen membrojtjen.

DIVIZIONI I MBËSHTETJES SË MBROJTJES

Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes, bie nën përgjegjësinë e Asistentit tëSekretarit të Përgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes dhe ka këto detyra:

• të këshillojë Sekretarin e Përgjithshëm, Këshillin e Atlantikut të Veriut,Komitetin për Planifikimin e Mbrojtjes dhe organet e tjera të NATO-srreth të gjitha çështjeve që lidhen me punën kërkimore të armatimeve,zhvillimin e tyre, prodhimin, ardhjen deri te ato, dhe mbrojtjen e zgjeruarajrore;

• të çojë më tej përdorimin më efikas të resurseve të Aleancës për pajisjen e forcave të saj.

236

Divizioni siguron lidhjen me organizatat e NATO-s për prodhim dhe logjjistikë që kanë të bëjnë me projektit e pajisjeve dhe të ndërlidhet meagjencitë ushtarake të NATO-s që merren me punë kërkimore të mbrojtjes dheçështje të ndërlidhura me të. Merr pjesë në të gjitha aspektet e procesit të planifikimit të mbrojtjes të NATO-s brenda përgjegjësisë dhe kompetencave tëveta. Ndihmës Sekretari i Pargjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes shërben siKryesues i përhershëm i Konferencës së Drejtorëve të Armatimeve Kombëtare(CNAD) i Bordit C3 të NATO-s dhe si Bashkë-kryesues i Komitetit të NATO-spër Standardizim. Divizioni përbëhet nga dy Drejtorate:

Drejtorati i Planifikimit të Armatimeve, Programeve dhe Politikës mbështetNdimës Sekretarin e Përgjithshëm në adresimin e politikës së gjerë dhe tëçështjeve të programimit që lidhen me ardhjen te pajisja e mbrojtjes dhebashkëpunimin e Aleancës në armatim. Drejtor i saj është Zëvendës NdihmësSekretari i Përgjithshëm për Mbështetjen e Mbrojtjes. Drejtorati ështëpërgjegjës për formulimin e iniciativave të politikës në fushën e armatimit tëmenduar për të ndihmuar orientimin e aktiviteteve të CNAD-së nga arritja emisioneve të Aleancës. Është gjithashtu përgjegjëse për harmonizimin e planifikimit të armatimeve të NATO-s me aspektet e tjera të procesit tëpërgjithshëm të planifikimit të mbrojtjes së Aleancës.

Drejtorati siguron mbështetje për Armatën, Grupet e Armatimeve tëDetarisë dhe Forcave Ajrore dhe të organeve të tyre vartëse. Roli i tyre ështëtë lehtësojnë dhe të këmbëjnë informacionin si dhe harmonizimi i konceptevemateriale dhe i kërkesave operacionale për aftësitë e ardhshme tokësore,detare dhe ajrore të Aleancës me qëllim të çuarjes më tej të zgjidhjeve mebashkëpunim të bazuara në hapat programues dhe gurëshënuesit e Sistemittë Programimit të Armatimit në Faza, dhe me qëllim të arritjes së një niveli tëlartë të standardizimit të pajisjes në zbatimin e Programit të Standardizimit tëNATO-s.

Veç kësaj, Drejtorati është përgjegjës për zbatimin e programit të Shtuartë Partneritetit për Paqe në kuadër të fushës së përgjegjësisë së CNAD-së,duke përfshirë Planifikimin e Partneritetit dhe Procesin e Vështrimit; menaxhimin e kontributit të SNAD-së në punën e udhëhequr nga Grupi Seniori Mbrojtjes rreth Përhapjes (DGP) lidhur me dimensionin e mbrojtjes të politikëssë NATO-s të Përhapjes së Armatimeve; mbështetjen e aktiviteteve të CNAD-së në fushën e Mbrojtjes së Zgjeruar Ajrore dhe Mbrojtjen Teatrore tëRaketave dhe koordinimin e tyre me aktivitetet paralele nga AutoritetetUshtarake të NATO-s, nga Komiteti i Mbrojtjes Ajrore i NATO-s dhe DGP; dhe mbikëqyrja e punës së CNAD-së në aspektet e pajisjes së mbrojtjes të operacioneve për mbështetjen e paqes. Drejtorati mban lidhje me organet ejashtme siç është Grupi i Armatimeve të Evropës Perëndimore (WEAG), dhe me agjenci si NATO EF 2000 dhe Zhvillimi i Tornadove, Agjencia e

237

Menaxhimit të Prodhimit dhe Logjistikës (NETMA), Agjencia e Menaxhimit tëDizajnimit, Zhvillimit, Prodhimit dhe Logjistikës së Helikopterëve të NATO-s(NAHEMA) dhe Qendra për Punë Kërkimore Nëndetare SACLANT(SACLANTCEN).

Një pjesë e Stafit të Agjencisë për Punë Kërkimore dhe Teknologji (RTA)është e bashkëvendosur me Drejtoratin e Planifikimit të Armatimeve,Programeve dhe Politikës brenda Divizionit të Mbështetjes së Mbrojtjes.Agjencia e NATO-s për Punë Kërkimore dhe Teknologji, e cila e ka shtabin nëParis, mbështet aktivitetet e Bordit të NATO-s për Punë kërkimore dheTeknologji (RTB). RTA dhe RTB së bashku formojnë Organizatën e NATO-s përPunë kërkimore dhe Teknologji RTO). Drejtori i RTA-së i raporton NdihmësSekretarit të Përgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes, si dhe Drejtorit të StafitUshtarak Ndërkombëtar.

Drejtorati i Mbrojtjes Ajrore dhe Menaxhimit të Hapësirës Ajrore (më parëDrejtorati i Sistemeve të Mbrojtjes Ajrore), ka përgjegjësi për relacionin erëndësishëm midis mbrojtjes ajrore dhe menaxhimit të trafikut dhe hapësirësajrore ushtarake si dhe civile. Drejtorati siguron mbështetjen për Komitetin eMbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC), roli i të cilit është ta këshillojë Këshillin dheKomitetin e Planifikimit të Mbrojtjes mbi të gjitha aspektet e zhvillimit të programit të mbrojtjes ajrore. Këtë e bën në bashkëpunim të ngushtë meAutoritetet Ushtarake të NATO-s. NADC është përgjegjës për mbështetjen dhekoordinimin e përpjekjeve për të siguruar punë adekuate në vazhdimësi, efektivitet dhe efikasitet të Sistemit të Mbrojtjes Ajrore të NATO-s nga pikëpamja e politikës dhe zgjerimit të sistemit për të siguruar aftësitë që imundësojnë Sistemit të Mbrojtjes Ajrore të Integruar të NATO-s (NATINADS)të përmbushë rolin e vet në misionet dhe përgjegjësitë e reja të Aleancës.Zgjerimi i NATINADS-së dhe i konceptit që lidhet me të adresojnë nevojën përmë shumë fleksibilitet në mbrojtjen kolektive, të integrimit funksional të aftësivedetare ajrore, në mbrojtjen ajrore të zgjeruar për të përfshirë mbrojtjen ngaraketat, në zgjerimin e Operacioneve në Mbështetje të Paqes/Operacionevenë Përgjigje të Krizës.

Fushë tjetër kryesore e përgjegjësisë së Drejtoratit është mbështetja eKomitetit të Menaxhimit të Trafikut Ajror të NATO-s (NATMC) (më parë Komitetipër Koordinimin e Hapësirës Ajrore Evropiane “CEAC”). Roli i NATMC-së ështëtë sigurojë koordinimin e kërkesave të hapësirës ajrore civile dhe ushtarake përAleancën. Ai gjithashtu luan rol të rëndësishëm në përpjekjet bashkëpunueseqë ndërmirren me vendet Partnere në relacion me përmirësimin e menaxhimittë trafikut ajror. Roli i Komitetit është zgjeruar për t’u siguruar, në nivelin teknik,se operatorët ushtarakë janë në gjendje të mbajnë shkallën e kërkuar të kompatibilitetit me elementet e ndryshme të sistemit të menaxhimit të trafikut ajror të cilin agjencitë civile e futin në punë tani apo në të ardhmen.

238

Në kontekstin e përpjekjeve të tanishme drejt integrimit të ardhsëmpanevropian të Menaxhimit të Trafikut Ajror, Drejtorati përfaqëson Komitetin eMenaxhimit të Trafikut Ajror në një numër forumesh ndërkombëtare.

Brenda kornizës së aktiviteteve bashkëpunuese të NATO-s, Drejtorati kagjithashtu përgjegjësi për të sjellë këshilla dhe asistencë mbi mbrojtjen ajroredhe çështje të menaxhimit të hapësirës ajrore për kombet aspirante që marrinpjesë në Planin e Aksionit të Anëtarësisë (MAP) dhe për vendet e tjeraPartnere. Punë analitike në këtë kontekst po bëhet nga Celula Analitike eMbrojtjes Ajrore të NATO-s (NAADC) e themeluar për këtë qëllim brendaDrejtoratit.

Drejtorati gjithashtu siguron ndërlidhje me agjencitë përgjegjëse për zbatimin e sistemeve që lidhen me mbrojtjen ajrore, me Programin e NATO-spër Paralajmërim të Hershëm në Fluturim, me Programin e NATO-s përKomandë Ajrore dhe Sistem të Kontrollit, me Sistemin e Raketave HAWK TokëAjër të përmirësuar, dhe me Sistemin me Shtrirje të Mesme të Mbrojtjes Ajrore(MEADS).

STAFI I KONSULTIMIT, KOMANDËS DHE KONTROLLITI SHTABIT TË NATO-S (NHQC3S)

NHQC3S kombinon elementet e ish-C3 si të Stafit Ndërkombëtar ashtudhe të Stafit Ushtarak Ndërkombëtar në një staf të vetëm të integruar. Detyra kryesore e NHQC3S-së është të zhvillojë politikë dhe udhëzime përplanifikim, zbatim, operim dhe mirëmbajtje të Sistemit të NATO-s tëKomunikimit dhe Informacionit (CIS) dhe ta monitorojë aplikimin e tyre. Stafi siguron mbështetje për Bordin e NATO-s për Konsultim, Komandë dheKontroll dhe për nënstrukturën e tij. Gjithashtu siguron mbështetje për Këshilline Atlantikut të Veriut, Komitetin Ushtarak, Konferencën e Drejtorëve tëArmatimeve Kombëtare, Bordin Senior të Resurseve dhe për komitetet e tjerame përgjegjësi që lidhen me çështje të C3-shes. Stafi është i organizuar nëgjashtë Degë: Dega e Kërkesave dhe Koncepteve (RCB); Dega eNdëroperueshmërisë (IOB); Dega e Menaxhimit të Frekuencave (FMB); Dega e Sigurisë së Informacionit (ISB); Dega e Sistemeve të Informacionit dheTeknologjisë (ISTB); dhe Dega e Sistemeve të Komunikimit, Navigacionit dheIdentifikimit (CNISB). Operon nën menaxhimin e koordinuar të NdihmësSekretarit të Përgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes dhe Drejtorit të StafitUshtarak Ndërkombëtar. Drejtori i NHQC3S-së është Bashkë-vice Kryesues iBordit NC3 dhe Kryesues i Përfaqësuesve Kombëtarë C3 (NC3 Reps).

239

DIVIZIONI I INVESTIMIT NË SIGURI, LOGJISTIKË DHEI PLANIFIKIMIT E EMERGJENCËS CIVILE

Divizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe në Planifikimin eEmergjencës Civile vjen nën përgjegjësinë e Ndihmës Sekretarit tëPërgjithshëm për këto çështje. Ai është Kryesues i Komitetit Senior tëPlanifikimit të Emergjencës civile, dhe Bashkë-kryesues i Konferencës sëLogjisticienëve Seniorë të NATO-s. Ai është gjithashtu Kryesues i Komitetit tëInfrastrukturës. Divizioni përbëhet nga Drejtoratet e Investimit në Siguri dhe tëPlanifikimit të Emergjencës Civile, nga Njësia Koordinuese e Logjistikës(Elementi IS) dhe e Politikës së Resurseve.

Drejtorati i Investimit në Siguri vjen nën drejtimin e Kontrollorit, nga Programi i Investimit në Siguri, i cili është Zëvendës Ndihmës Sekretari iPërgjithshëm dhe Kryesues i përhershëm i Komitetit të Infrastrukturës.Drejtorati i Investimit në Siguri mbështet Bordin Senior të Resurseve,Komitetin e Infrastrukturës dhe Komitetin e Buxhetit Ushtarak duke:

• bërë incizimin e Pakove të Aftësive nga pikëpamja teknike, financiare,ekonomike dhe politike (Pakot e Aftësive shtrojnë kërkesat ushtarake tëKomandantëve Strategjikë të NATO-s në terma të investimit të kapitalit,të kostove të operimit dhe të mirëmbajtjes së fuqisë njerëzore);

• siguruar mbështetje të politikës dhe mbikëqyrje teknike dhe financiare tëProgramit të NATO-s të Investimit në Siguri;

• bërë incizimin, nga pikëpamja teknike dhe financiare, të kërkesave tëKomitetit të Infrastrukturës për autorizimet e fushëveprimit dhe tëfondeve për projekte që mund të jenë të përshtatshme për financim tëpërbashkët;

• siguruar incizimin teknik dhe financiar, sipas kërkesës, rreth çështjeveushtarake me financim të përbashkët nën diskutim në Komitetin eBuxhetit Ushtarak;

• siguruar mbështetje teknike dhe financiare për komitetet e tjera tëNATO-s (SPC(R), PCG, PMSC) që prekin çështjet e NSIP-së në mënyrëspecifike dhe çështjet e resurseve në përgjithësi.

Logjistika (Elementi IS) vjen nën drejtimin e Drejtuesit të Logjistikës, i cili është Kryesues i Komitetit të NATO-s të Gypave dhe Zëvendës Bshkë-kryesuesi i Konferencës së Logjisticienëve Seniorë të NATO-s.Logjistika (Elementi IS) është përgjegjëse për:

• zhvillimin dhe koordinimin e planeve dhe të politikës së dizajnuar për tëarritur një qasje koherente rreth çështjeve të logjisitikës së konsumatorit

240

brenda Aleancës dhe përmes Programit të Partneritetit për Paqe, me qëllim të rritjes së efektivitetit të forcave duke arritur gatishmëri mëtë madhe logjistike dhe qëndruehsmëri;

• sigurimin e mbështetjes së stafit të Konferencës së LogjisticienëveSeniorë të NATO-s dhe të organeve që degëzohen prej saj;

• sigurimin e mbështetjes me staf teknik për Komitetin e NATO-s tëGypave;

• mbështetjen, koordinimin dhe mirëmbajtjen e ndërlidhjes me autoritetetushtarake të NATO-s dhe komitetet e NATO-s dhe komitetet e tjera sidhe me organet që merren me planifikimin dhe zbatimin e çështjeve tëlogjistikës së konsumatorit;

• mbajtjen e ndërlidhjes, në emër të Sekretarit të Përgjithshëm, me organet drejtuese të Sistemit të Gypave të Evropës Qendrore(CEPS) dhe me Organizatën e NATO-s për Mirëmbajtje dhe mbështetje(NAMSO).

Drejtorati i Planifikimit të Emergjencës Civile, bie nën drejtimin e Drejtorittë Planifikimit të Emergjencës Civile i cili është Kreysues i Komitetit Senior tëPlanifikimit të Emergjencës Civile në Sesion të Përhershëm, dhe ështëpërgjegjës për:

• koordinimin dhe udhëzimin e planifikimit që synon kalimin e shpejtë tëekonomive të kohës së paqes të kombeve të Aleancës në një rrafsh tëemergjencës;

• zhvillimin e aranzhmaneve për përdorimin e resurseve civile nëmbështetje të mbrojtjes së Aleancës dhe për mbrojtjen e popullatavecivile;

• sigurimin e mbështetjes me staf për Komitetin Senior të Planifikimit tëEmergjencës Civile dhe të nëntë bordeve planifikuese të emergjencëscivile dhe të komiteteve përgjegjëse për aranzhmanet e zhvillimit tëmenaxhimit të krizës në lëmenjtë e transportit civil detar, tokësor dheajror; të energjisë; industrisë; ushqimit dhe bujqësisë; komunikimevecivile; kujdesit mjekësor; dhe mbrojtjes civile;

• mbikëqyrjen e Qendrës Evro-Atlantike të Koordinimit të Përgjigjes nëKatastrofa (EADRCC) e cila koordinon përgjigjet ndërkombëtare ndajkërkesave për asistencë prej apo për një komb të goditur nga katastrofa.

Drejtori i Planifikimit të Emergjencës Civile gjithashtu mbikëqyr aktivitetete planifikimit të emergjencës civile të ndërmarra në kontekstin e EAPC-së, të Partneritetit për Paqe, të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi,të Komisionit NATO-Ukrainë, dhe të Grupit të Bashkëpunimit Mesdhetar.

241

Njesia e Koordinimit të Politikës së Resurseve është përgjegjëse për:

• zhvillimin, në koordinim me organet relevante, të propozimeve të politikës dhe të dokumenteve të planifikimit rreth çështjeve tëpërgjithshme të resurseve që ndikojnë tek Aleanca;

• koordinimin e të gjitha elementeve të stafit mbi çështje të tilla;

• sigurimin e mbështetjes për Bordin Senior të Resurseve rreth zhvillimittë politkkës së resurseve dhe dokumentave të zhvillimit të resurseve.

DIVIZIONI I ÇËSHTJEVE SHKENCORE DHE TË MJEDISIT

Divizioni i Çështjeve Shkencore dhe të Mjedisit vjen nën përgjegjësinë eNdihmës Sekretarit të Përgjithshëm për Çështje Shkencore dhe të Mjedisit, i cili është Kryesues i Komitetit të NATO-s për Shkencë dhe Kryesues i Komitetit mbi Sfidat e Shoqërisë Moderne. Ai ndihmohet nga një ZëvendësNdihmës Sekretari i Përgjithshëm dhe ka këto përgjegjësi:

• këshillimin e Sekretarit të Përgjithshëm rreth çështjeve shkencore dheteknologjike me interes për NATO-n;

• zbatimin e vendimeve të Komitetit për Shkencë; drejtimin e aktivitetevetë nën-komiteteve dhe të paneleve këshilluese të krijuara prej tij; dhe zhvillimin e mënyrave për të përkrahur kolaboracionin në shkencëdhe teknologji midis shkencëtarëve në vendet e Aleancës dhe atyre nëvendet partnere dhe të Dialogut Mesdhetar, duke forcuar kështu aftësitëshkencore dhe teknologjike të këtyre vendeve;

• mbikëqyrjen e zhvillimit të studimeve pilotë, të projekteve afat-shkurtëradhe të punës në grupe të inicuara nga Komiteti i Sfidave të ShoqërisëModerne;

• sigurimin e ndërlidhjes në fushën shkencore me Stafin Ndërkombëtar tëNATO-s, me agjencitë e NATO-s, me agjencitë në vendet anëtarepërgjegjëse për zbatimin e politikës shkencore dhe me organizatatndërkombëtare të angazhuara në aktivitete shkencore, teknologjike dhetë mjedisit;

• mbikëqyrjen e aktiviteteve të menduara për të shtuar pjesëmarrjen eshkencëtarëve nga vendet Partnere në Programin për Shkencë tëNATO-s dhe në projekte të Komitetit mbi Sfidat e Shoqërisë Moderne.

242

ZYRA E MENAXHMENTIT

Zyra e Menaxhmentit vjen nën përgjegjësinë e Drejtorit të Menaxhmentit icili është përgjegjës për të gjitha punët që janë relevante për organizimin dhestrukturën e Stafit Ndërkombëtar, dhe për këshillimin e Sekretarit tëPërgjithshëm rreth politikës së stafit civil dhe pagave në gjithë Organizatën. Ai ngarkohet me përgatitjen, prezentimin dhe menaxhimin e buxhetit të StafitNdëkombëtar. Ai mbikëqyr një Sektor të Koordinimit dhe Politikës (i cili adresonçështjet e menaxhimit që lidhen me Organizatën si tërësi); një Sektor tëBuxhetit dhe Analizës Financiare; dhe një Njësi Këshilluese të Menaxhmentit,që ka përgjegjësi për të këshilluar Sekretarin e Përgjithshëm rreth çështjeve qëlidhen me organizimin, metodat e punës, procedurat dhe fuqinë njerëzore.

Zëvendës Drejtori i Menaxhmentit është përgjegjës për adminsitrimin epërgjithshëm të Stafit Ndërkombëtar duke përfshirë shërbimet e personelit,mirëmbajtjen e shtabit, sigurimin e mjeteve për konferenca, përkthimin, nxjerrjen dhe shpërndarjen e dokumentave të brendshëm.

ZYRA E KONTROLLORIT FINANCIAR

Kontrollori financiar caktohet nga Këshilli dhe është përgjegjës për thirrjen efondeve dhe kontrollin e shpenzimeve brenda kornizës së Buxheteve Civile dheUshtarake dhe në përputhje me rregullat financiare të NATO-s. Zyra e tij përbëhetnga Shërbimi i Arkës dhe Buxhetit dhe nga një Shërbim i Kontrollit të Brendshëm.

ZYRA E KRYESUESIT TË BORDIT SENIOR TËRESURSEVE

Bordi Senior i Resurseve (SRB) është organi kryesor këshillues i Këshillitrreth kërkesave për resurse, dhë të disponueshmërisë së resurseve ushtarakeme financim të përbashkët. SRB kryesohet nga një Kryesues kombëtar tëzgjedhur nga kombet. Kryesuesi ka mbështetjen e një stafi të vogël që e siguron Stafi Ndërkombëtar.

ZYRA E KRYESUESIT TË KOMITETEVE TË BUXHETIT

Kryesuesi i Komiteteve të Buxhetit sigurohet nga njëri nga vendet anëtare.Pozita e tij është me financim nacional për të ruajtur pavarësinë e Komitetevetë Buxhetit. Ai ka një staf të vogël të cilin ia siguron stafi Ndërkombëtar.

243

BORDI NDËRKOMBËTAR I REVIZORËVE

Llogaritë e organeve të ndryshme të NATO-s dhe ato që lidhen me shpenzimet sipas programit të NATO-s të Infrastrukturës me financim të përbashkët kontrollohen nga një Bord Ndërkombëtar Revizorësh. Bordi përbëhet nga zyrtarë qeveritarë nga organet e kontrollimit në vendetanëtare. Ata kanë status të pavarur dhe zgjidhen dhe paguhen nga vendet etyre gjegjëse. Ata caktohen nga Këshilli dhe janë përgjegjës para tij.

ORGANIZATAT E NATO-S TË PRODHIMITDHE LOGJISTIKËS

Ka një numër Organizatash të NATO-s të Prodhimit dhe Logjistikës(NPLOs) të themeluara nga NATO dhe që janë përgjegjëse para Këshillit tëAtlantikut të Veriut për kryerjen e detyrave specifike. Derisa ka ndryshime nëmandatet e tyre, në financimin, autoritetin financiar dhe menaxhimin e tyre, ato të gjitha i raportojnë një Bordi Drejtorësh apo Komiteti Drejtues përgjegjëspër mbikëqyrjen e aktiviteteve të tyre. Detaje të mëtejshme jepen në Kapitullin 14.

244

KAPITULLI 11

ORGANIZIMI USHTARAK DHE STRUKTURAT

Komiteti Ushtarak

Komandantët Strategjikë

Stafi Ushtarak Ndërkombëtar

Përfaqësimi i vendit Partner

ORGANIZIMI USHTARAK DHE STRUKTURAT

KOMITETI USHTARAK

Në kapitujt e mëhershëm është përshkruar Shtabi i NATO-s në Bruksel, i cili është shtabi politik i Aleancës dhe ku Përfaqësuesit e Përhershëm, në nivel Amabadorësh, takohen në Këshillin e Atlantikut të Veriut nënKryesimin e Sekretarit të Përgjithshëm për të diskutuar dhe aprovuar politikëne NATO-s. Në intërvale të rregullta Këshilli dhe komitetet e tjera të nivelit seniortë politikës (kryesisht Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes (DPC) dhe Grupi iPlanifikimit Bërthamor (NPG)) takohen në Bruksel, apo në kryeqytetet e tjeratë Aleancës, në nivele të larta duke involvuar Ministrat e Jashtëm dhe tëMbrojtjes dhe kohë pas kohe, kur thirren takime Samiti, Krerët e Shteteve dheQeverive.

Vendimet që mirren nga secili prej këtyre organeve kanë të njëjtin statusdhe përfaqësojnë politikën e pajtuar të vendeve anëtare, pa marrë parasyshnivelin në të cilin mirren. Dytësore ndaj këtyre organeve seniore janë komitetete specializuara që gjithashtu përbëhen nga zyrtarë që përfaqësojnë vendet eveta. Është kjo strukturë komitetesh ajo që siguron mekanizmin bazë e që i jepAleancës aftësine e konsultimit dhe të vendim-marrjes, duke u siguruar qësecili komb anëtar të mund të përfaqësohet në secilin nivel dhe në të gjithafushat e aktivitetit të NATO-s.

Ngjashëm me këtë, për ta ndihmuar dhe këshilluar Këshillin e Atlantikut tëVeriut, DPC-në dhe NPG-në rreth çështjeve ushtarake, oficerë seniorëushtarakë shërbejnë si Përfaqësues Ushtarakë pranë NATO-s dhe si anëtarëtë Komitetit Ushtarak në sesion të përhershëm, nën kryesimin e një Kryesuesi të zgjedhur (CMC). Sikur edhe organet e vendim-marrjes politike,Komiteti Ushtarak gjjithashtu takohet rregullisht në nivel më të lartë, gjegjësisht në nivelin e Shefave të Mbrojtjes (CHODs). Islanda, e cila nuk kaforca ushtarake, përfaqësohet në takime të tilla nga zyrtar civil. Komiteti ështëautoriteti më i lartë ushtarak pranë NATO-s, i cili punon nën autoritetin epërgjithshëm politik të Këshillit, DPC-së dhe NPG-së.

Mbi bazën nga dita në ditë, puna e Komitetit Ushtarak ndërmirret ngaPërfaqësuesit Ushtarakë, që veprojnë në emër të Shefave të tyre të Mbrojtjes.Ata punojnë në cilësinë nacionale, duke përfaqësuar interesat më të mirë tëkombeve të tyre derisa mbeten të hapur për negociata dhe diskutim ashtu qëkonsensusi të mund të arrihet. Kjo shpesh involvon arritjen e marrëveshjes mbikompromise të pranueshme, kur kjo është në interes të Aleancës si tërësi dheshërbën për të avancuar objektivat e saj të përgjithshme dhe synimet politike.Përfaqësuesit Ushtarakë prandaj kanë autoritet adekuat për t’i mundësuar

247

Komitetit Ushtarak të kryejë detyrat e veta kolektive dhe të arrijë vendime tëshpejta.

Komiteti është përgjegjës për rekomandimin tek autortetet politike tëNATO-s të atyre masave që konsiderohen të domosdoshme për mbrojtjen epërbashkët të rajonit të NATO-s. Roli i tij kryesor është të ofrojë drejtim dhekëshilla rreth politikës dhe strategjisë ushtarake. U ofron udhëzime rrethpunëve ushtarake Komandantëve Strategjikë të NATO-s, përfaqësuesit e të cilëve ndjekin mbledhjet e tij, dhe është përgjegjës për udhëheqjen epërgjithshme të çështjeve ushtarake të Aleancës nën autoritetin e Këshillit, si dhe për operimin efikas të agjencive të Komitetit Ushtarak (shih Kapitullin 14).

Komiteti ndihmon në zhvillimin e koncepteve të përgjithshme strategjike tëAelancës dhe përgatit një vlerësim vjetor afatgjatë të forcës dhe aftësive tëvendeve dhe rajoneve që paraqesin rrezik për interesat e NATO-s.Përgjegjësitë e tij shtesë në kohë krizash, tensioni apo lufte, janë të këshillojëKëshillin dhe Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes rreth situatës ushtarake dhetë bëjë rekomandime rreth përdorimit të forcës ushtarake, zbatimit të planevepër situata të paparapashme dhe për zhvillimin e rregullave të duhura tëangazhimit.

Komiteti Ushtarak takohet çdo të enjte, pas takimit të rregullt të Këshillit tëmërkurën, ashtu që të mund të vazhdojë me shpejtësi rreth vendimeve tëKëshillit. Në praktikë, mbledhjet poashtu mund të thirren kurdo që ka nevojëdhe që të dy, Këshilli dhe Komiteti Ushtarak, shpesh takohen shumë mëshpesh. Si rezultat i rolit të Aleancës në Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë,adaptimi i brendshëm dhe i jashtëm i strukturave të Aleancës, zhvillimi i partneritetit dhe bashkëpunimit me vende të tjera dhe i intitucioneve të reja përtë mbikëqyrur këto zhvillime, shpeshtësia e takimeve e të gjitha organevevendim-marrëse të Aleancës është shtuar në masë të madhe.

Komiteti Ushtarak në Sesionin e Shefave të Mbrojtjes (CHODS) normalisht takohet tri herë në vit. Dy nga këto takime të Komitetit Ushtarakmbahen në Bruksel dhe një nën patronazhin e kombeve të NATO-s, mbi bazëne rotacionit.

Në kornizën e Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC) dhe tëPartneritetit për Paqe (PfP), Komiteti Ushtarak takohet rregullisht me vendetPartnere EAPC/PfP në nivel të Përfaqësuesve Ushtarakë kombëtarë (një herënë muaj) dhe në nivel të CHODS-së (dy herë në vit) për t’u marrë me çështjetë bashkëpunimit ushtarak. Detaje të mëtejshme jepen në Kapitullin 12, bashkë me detaje të takimeve të Komitetit Ushtarak me Rusinë dhe Ukrainën.

248

Kryesuesi i Komitetit Ushtarak

Kryesuesi i Komitetit Ushtarak (CMC) zgjedhet nga Shefat e Mbrojtjes dhecaktohet në zyrë për një afat pret tri vitesh. Ai vepron ekskluzivisht në cilësinëndërkombëtare dhe autoriteti i tij rrjedh nga Komiteti Ushtarak, para të cilitështë përgjegjës për kryerjen e detyrave të tij. Ai normalisht kryeson të gjithatakimet e Komitetit Ushtarak. Në mungesë të tij, Zëvendës Kryesuesi iKomitetit Ushtarak (DCMC) merr vendin e tij.

Kryesuesi i Komitetit Ushtarak është edhe zëdhënës edhe përfaqësues itij. Ai drejton punët e përditshme dhe vepron në emër të Komitetit në nxjerrjene direktivave të domosdoshme dhe të udhëzimeve për Drejtorin e StafitNdërkombëtar Ushtarak (shih më poshtë). Ai e përfaqëson Komitetin Ushtaraknë takime të nivelit të lartë, si ato të Këshillit të Atlantikut të Veriut, të Komitetittë Planifikimit të Mbrojtjes dhe të Grupit të Planifikimit Bërthamor, duke sjellëkëshilla rreth çështjeve ushtarake kur kërkohet.

Në sajë të caktimit të tij, Kryesuesi i Komitetit ka gjithashtu një rol të rëndësishëm publik dhe është zëdhënësi senior ushtarak për Aleancën në kontakte me shtypin dhe mediat. Ai ndërmerr vizita zyrtare dhe detyra përfaqësimi në emër të Komitetit, si në vende të NATO-s dhe në vendet me tëcilat NATO zhvillon kontakte të ngushta në kornizën e programit të Partneritetitpër Paqe, të Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik, të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi, të Komisionit NATO-Ukrainë, të Grupit tëBashkëpunimit Mesdhetar dhe të Iniciativës për Evropën Jug-Lindore.Kryesuesi është poashtu ex-oficio Kryesues i Bordit Këshillues Akademik tëKolegjit të Mbrojtjes të NATO-s. Roli i Kolegjit të Mbrojtjes përshkruhet nëKapitullin 14.

KOMANDANTËT STRATEGJIKË

Komandantët Strategjikë (SCs), gjegjësisht Komandanti Suprem i forcaveAleate për Evropë (SACEUR) dhe Komandanti Suprem i Forcave Aleate përAtlantik (SACLANT), janë përgjegjës para Komitetit Ushtarak për drejtimin epërgjithshëm e të gjitha çështjeve ushtarake të Aleancës brenda fushës sëkomandës së tyre. Ata gjithashtu sjellin këshilla për Komitetin Ushtarak.Çdonjëri ka përfaqësues pranë NATO-s në rangun e Gjeneralit apo të OficeritSinjalizues, të cilët ndihmojnë duke mbajtur lidhje të ngushta si me stafin politik ashtu dhe me atë ushtarakë brenda shtabit dhe duke u siguruar që rrjedhja e informacionit dhe e komunikimeve në të dy drejtimet të shkojë siduhet. Përfaqësuesit e SC-së ndjekin mbledhjet e Komitetit Ushtarak dhesjellin këshilla rreth punës së Komitetit Ushtarak që lidhet me komandat e tyregjegjëse.

249

STAFI USHTARAK NDËRKOMBËTAR

Stafi Ushtarak Ndërkombëtar (IMS) drejtohet nga një oficerGjeneral/Sinjalizues, i zgjedhur nga Komiteti Ushtarak nga kandidatët e nominuar nga kombet anëtare për pozitën e Drejtorit të Stafit UshtarakNdërkombëtar (DIMS). IMS, nën drejtimin e tij, është përgjegjës për planifikimin, vlerësimin dhe rekomandimin e politikës rreth çështjeve ushtarakepër shqyrtim nga Komiteti Ushtarak, si dhe të sigurohet që politika dhevendimet e Komitetit të zbatohen ashtu si janë dhënë drejtimet.

IMS përbëhet nga personeli ushtarak të cilët janë dërguar nga kombet eveta për të zënë vend-caktimet e stafit në Shtabin e NATO-s, për të punuar nëcilësi ndërkombëtare për interesin e pëbashkët të Aleancës më parë sesa përkombin e vet. Disa poste brenda Stafit Ushtarak Ndërkombëtar plotësohen ngapersoneli civil, që punojnë në role të punës së zyrave dhe të mbështetjes. Stafi Ushtarak Ndërkombëtar mbështet punën e Komitetit Ushtarak, duke përgatitur dhe përcjellë vendimet e tij, dhe është gjithashtu aktivisht iinvolvuar në procesin e bashkëpunimit me vendet e Evropës Qendrore dheLindore nën iniciativën e Partneritetit për Paqe (PfP).

Koordinimi i aksionit të stafit, dhe kontrollimi i rrjedhës së informacionitdhe i komunikimeve si brenda IMS-së dhe midis IMS-së dhe pjesëve të tjera tëShtabit të NATO-s, është përgjegjësi e Koordinatorit Ekzekutiv të vendosurbrenda Zyrës së Drejtorit të IMS-së. Koordinatori Ekzekutiv dhe stafi i tijgjithashtu japin mbështetje sekretarie për Komitetin Ushtarak si dhe këshillaprocedurale. Drejtori i Stafit Ushtarak Ndërkombëtar gjithashtu mbështetet ngapesë Ndihmës Drejtorët, secili prej të cilëve udhëheq një Divizion të ndarë funskional.

Divizioni i Planeve dhe Politikës zhvillon dhe koordinon kontributin eKomitetit Ushtarak për politikën mbrotjëse të NATO-s dhe planifikimin strategjik.Kjo përfshin kontributin për zhvillimin e koncepteve politiko-ushtarake, të studimeve, vlerësimeve dhe të dokumentave të ndërlidhur, të planifikimit të forcave të NATO-s, të procesit të Synimit të Forcës, të vështrimit vjetor të mbrojtjes, të Planifikimit të PfP-së dhe Procesit të Vështrimit (PARP) dhe të tëmenduarit konceptual afat-gjatë. Divizioni gjithashtu merr pjesë në emër tëKomitetit Ushtarak në procesin e planifikimit të mbrojtjes së përgjithshme të NATO-s dhe zhvillon dhe përfaqëson pikëpamjet e Komitetit Ushtarak dhe tëKomandantëve Strategjijkë të NATO-s rreth çështjeve të politikës ushtarake nëorgane të ndryshme të NATO-s.

Divizioni i Operacioneve mbështet Komitetin Ushtarak në zhvillimin eplaneve të tashme operacionale dhe në adresimin e çështjeve që ndërlidhenme pozitën e forcës së NATO-s dhe të çështjeve të menaxhmentit ushtarak qëlidhen me rolin e NATO-s në krizat ndërkombëtare. Divizioni përkrah dhe

250

koordinon trajnime dhe stërvitje shumëkombëshe, duke përfshirë ato qëinvolvojnë kombet e PfP-së; dhe koordinon përpjekjet që lidhen me zhvillimine një aftësie operacionale të luftës efektive elektronike të NATO-s dhe të trajnimit dhe stërvitjes që shkon me të. Është përgjegjës për monitorimin dhevlerësimin e programeve të Luftës Elektronike dhe të kërkesave. Siguron mbështetje për Komitetin e NATO-s të Mbrojtjes Ajrore dhe kapërgjegjësi brenda Stafit Ushtarak Ndërkombëtar për çështje të mbrojtjesajrore. Divizioni gjithashtu vepron si pikë kontakti për Oficerin e Ndërlidhjes sëNATO-s pranë Kombeve të Bashkuara, një pozitë që plotësohet nga anëtarishërbyes i Stafit ushtarak Ndërkombëtar, në emër të Organizatës si tërësi, kur të kërkohet.

Divizioni i Inteligjencës u ofron mbështetje të përditshme në fushën einteligjencës strategjike Sekretarit të Përgjithshëm, Këshillit të Atlantikut tëVeriut/Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes, Komitetit Ushtarak, dhe organeve të tjera të NATO-s si elementeve të Stafit Ushtarak Ndërkombëtar, Komitetit Politik dhe Qendrës së Përhapjes së WMD-së. Mbështetet te kombete NATO-s dhe Komandat e NATO-s për nevojat themelore të inteligjencës pasiqë nuk ka funksion apo kapacitet të pavarur për mbedhjen e materialit tëinteligjencës. Në bazë të këtyre kontributeve, vepron si organ qëndrorkoordinues për ballafaqimin, vlerësimin dhe shpërndarjen e inteligjencësbrenda Shtabit të NATO-s dhe në komandat, agjencitë, organizatat dhe kombet e NATO-s. Përveç sigurimit të mbështetjes të inteligjencës rutinë tëstafit, Divizioni i Inteligjencës menaxhon dhe koordinon prodhimin dhe shpërndarjen e vlerësimeve të inteligjencës strategjike të NATO-s, të dokumenteve të politikës së inteligjencës dhe të dokumenteve themelore tëinteligjencës, si dhe të mirëmbajtjes të datotekave të zgjedhura dhe të sistemeve digjitale të informimit të inteligjencës. Gjithashtu bën vërejtjestrategjike dhe kryen funksione të menaxhimit të krizës dhe udhëheq ndërlidhje me organe të tjera të NATO-s dhe kombëtare që kryejnë funksionetë specializuara të inteligjencës dhe të aktiviteteve të ndërlidhura.Përmbledhtazi, Divizioni i Inteligjencës, i mbështetur nga kombet dheKomandat e NATO-s, mban organet seniore të Aleancës vazhdimisht të informuara, lehtëson formulimin e këshillave ushtarake të Komitetit Ushtarakpër autoritetet politike, ofron një themel të inteligjencës për të udhëzuar kompozicionin, organizimin dhe operacionet e forcave të NATO-s, dhe kryennjë shtrirje të gjerë detyrash në mbështetje të mbrojtjes së NATO-s dhe të funksioneve politike.

Divizioni i Bashkëpunimit dhe i Sigurisë Regjionale shërben si pikëfokale për kontakte ushtarake dhe bashkëpunim me vendet e Këshillit tëPartneritetit Evro-Atlantik (EAPC), të Partneritetit për Paqe (PfP), me Rusinënë kuadër të Aktit Themelues NATO-Rusi dhe me Ukrainën në kuadër tëKartës NATO-Ukrainë. Është përgjegjës për zhvillimin dhe koordinimin e të

251

gjithë punës së stafit të IMS-së rreth çështjeve që lidhen me EAPC-në, PfP-në,çështjeve NATO-Rusi, NATO-Ukrainë, si dhe me Dialogun Mesdhetar. Dega e tij e Kontrollimit të Armëve dhe e Politikës së Bashkëpunimit prodhondhe koordinon punën e stafit IMS PfP të politikës, ndërsa Dega Rusi-Ukrainëplanifikon, zhvillon dhe zbaton politikën e MC-së në relacion me këto dy vende.Përveç kësaj Sektori i Kontrollit të Armatimeve të Degës së Politikës sëBashkëpunimit dhe të Kontrollit të Armatimeve koordinon dhe zhvillon këshillaushtarake rreth involvimit të NATO-s në aspekte të ndryshme të çarmatimit,kontrollit të armatimeve dhe të çështjeve të sigurisë bashkëpunuese. Është gjithashtu kanal për fokusim të Komitetit Ushtarak mbi çështjet me tëcilat merret Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) nëfushën e çarmatimit, të kontrollit të armëve dhe sigurisë bashkëpunuese. Një sektor i Divizionit është i vendosur në Zyrën e Konsultimit Perëndimor(WCO) në Vjenë, me qëllim që të lehtësojë dhe të shtojë bashkëpunimin eNATO-s me OSBE-në. Elementi i Stafit IMS PfP (PSE) është i integruar brendaDivizionit si degë e ndarë, në të cilën oficerët Partnerë punojnë krah për krahme kolegët e NATO-s si pikë fokale në IMS për të gjitha elementet e ekspertizës së vendit Partner që lidhet me aspektet ushtarake të PfP-së.Vepron si ndërlidhje primare e IMS-së me Përfaqësuesit Ushtarakë Partnerëdhe me Oficerët Partnerë të Ndërlidhjes pranë Shtabit të NATO-s.

Divizioni i Logjistikës, Armatimeve dhe Resurseve (LA&R), në bashkëpunim me Divizionin SILCEP të Stafit Ndërkombëtar, ështëpërgjegjës për zhvillimin e parimeve logjistike dhe të politikës, duke përfshirëmbështetjen mjekësore dhe transportin e lëvizjen. Ofron mbështetje stafi përKonferencën e Logjisticienëve Seniorë të NATO-s (SNLC) dhe Komitetin eShefave të Shërbimeve Ushtarake Mjekësore (COMEDS), zëvendës bashkë-kryesuesin ushtarak të SNLC-së, dhe bashkë-kryesuesin/kryesuesin ushtaraktë dy organeve të tij vartëse. Divizioni gjithashtu ka një përgjegjësi madhorebrenda lëmit të aspekteve logjistike të menaxhimit të krizës, të ndihmëshumanitare dhe ndihmës në katastrova, dhe jep përfaqësuesin e IMS-së pranëKomitetit Senior të Planifikimit të Emergjencës Civile (SCEPC) dhe COMEDS-së. Divizioni sjell këshilla ushtarake për Komitetin Ushtarak mbiçështje që lidhen me zhvillimin e politikës ushtarake dhe të procedurave përplanifikim të armatimeve, duke përfshirë çështjet e punës kërkimore dheteknologjike. Ai përfaqëson Komitetin Ushtarak në CNAD, në Grupet Madhoretë Armatimeve (MAGs), në organet e Punës Kërkimore dhe Teknologjike dhetë Komitetit Drejtues të Vëzhgimit Ajror/Tokësor (AGS), si dhe në Grupin eArmatimeve të Evropës Perëndimore (WEAG) dhe grupet EUROLONGTERM.Kur kërkohet, divizioni gjithashtu mbështet Grupin Këshillimor Industrial të NATO-s (NIAG). Është gjithashtu përgjegjës për zhvillimin e politikësushtarake dhe të procedurave për menaxhimin e resurseve, duke përshirë buxhetet e përbashkëta ushtarake të NATO-s, infrastrukturën dhe fuqinë

252

njerëzore në bashkëpunim me Stafin Ndërkombëtar dhe me dy KomandantëtStrategjikë. Përfaqëson Komitetitn Ushtarak në NDMC, SRB, IC dhe MBC.Njësia Këshilluese e Menaxhmentit e Komitetit të Mbrojtjes të fuqisë Njerëzoretë NATO-s (NDMC) është një entitet i pavarur brenda Divizionit që punon drejtpërsëdrejti për NDMC-në, duke siguruar ekspertizën dhe nukleusin e stafitpër të kryer shqyrtime të menaxhmentit, kontrollime, vlerësime dhe konsultime.

Qendra e Situatës e NATO-s ndihmon Këshillin e Atlantikut të Veriut,Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes në përmbushjen e funksioneve të tyregjegjëse në fushën e konsultimit. Shërben si pikë fokale brenda Aleancës përmarrjen, këmbimin dhe shpërndarjen e informacionit politik, ushtarak dheekonomik. Monitoron çështjet politike, ushtarake dhe ekonomike me interespër NATO-n dhe vendet anëtare të NATO-s mbi bazën 24 orë në ditë. Qendra e Situatës e NATO-s gjithashtu ofron lehtësi për zgjerimin e shpejtë tëkonsultimit gjatë periudhave të tensionit dhe krizave dhe mban e plotëson informacion të rrethanave gjatë periudhave të tilla.

Këshilltari i Informimit Publik (PIA) këshillon Kryesuesin e KomitetitUshtarak, Zëvendës Kryesuesin e Komitetit Ushtarak dhe Drejtorin e IMS-sërreth çështjeve të informacionit publik dhe vepron si koordinator për informimpublik dhe media të lajmeve, si dhe si zëdhënës i Komitetit Ushtarak dhe IMS-së. Zyra e PIA-së koordinon aktivitetet e informimit publik me Zyrën përInformim dhe Shtyp të NATO-s, dhe me organizatat pandane për informim publik në kuadër të Komandave Strategjike dhe të Ministrive kombëtare tëMbrojtjes.

Kontrollori Financiar i IMS-së është përgjegjës për këshillimin eKryesuesit të Komitetit Ushtarak, Zëvendës Kryesuesit të Komitetit Ushtarakdhe Drejtorit të IMS-së rreth të gjitha çështjeve financiare dhe fiskale që lidhenme grupin e buxheteve që administrohen nga IMS. Ai i përgjigjet Komitetit tëBuxhetit Ushtarak (MBC) për menaxhimin financiar të buxhetit të IMS-së. Ai është gjithashtu përgjegjës për përgatitjen, arsyetimin, administrimin dhembikëqyrjen e të gjitha çështjeve që lidhen me buxhet për t’ia paraqiturKomitetit të Buxhetit Ushtarak. Midis funksioneve të tjera mbikëqyrëse, ai merrkontrollin financiar të organeve të NATO-s, buxhetet e të cilave administrohennga IMS, gjegjësisht Agjencinë e Standardizimit të NATO-s (NSA), Kolegjin eMbrojtjes të NATO-s (NADEFCOL), dhe Agjencinë për Punë Kërkimore dheTeknologji (RTA). Ai është përgjegjës për udhëheqjen e kontrolleve të brendshme të llogarive dhe të aktiviteteve me reperkusione financiare brendafushës së tij të përgjegjësisë. Detaje të mëtejshme rreth menaxhmentit tëBuxhetit Ushtarak gjenden në Kapitullin 9.

Stafi i Shtabit të NATO-s për Konsultim, Kontroll dhe Komunikime(NHQC3S) është një organizatë e vetme e integruar e përbërë prej personelitnga Stafi Ndërkombëtar dhe Stafi Ushtarak Ndërkombëtar. Drejtori, NHQC3S,

253

i raporton drejtpërsëdrejti Drejtorit të Stafi Ushtarak Ndërkombëtar dheNdihmës Sekretarit të Përgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes në plotësimine kërkesave të IMS-së dhe IS-së. Si njëri nga Bashkë-vice Kryesuesit e Bordittë NATO-s C3, Drejtori është gjithashtu përfaqësues i MC-së në Bord.Anëtarët e Stafit të NATO-s C3 mbështetin NC3B-në përmes mirëmbajtjes sëpozitave kyçe në tetë nën-komitetet e Bordit dhe për pasojë mbështet pajisjene këshillave të NC3B-së për MC-në rreth Pakove të Aftësive të C3/CIS-së ngaPolitika C3, nga pikëpamja e Planeve dhe Arkitekturës. Për detaje të mëtejshme shih Kapitujt 10 dhe 14.

PËRFAQËSIMI I VENDIT PARTNER

Që nga viti 1994 një numër vendesh Partnere kanë hapur ZyraNdërlidhjeje dhe, që nga viti 1997, misione të përhershme diplomatike, pranë Shtabit të NATO-s. Lidhjet ushtarake me kombet Partnere po forcohenedhe më tej me themelimin e “Elementeve të Stafit të Partneritetit për Paqe”.Momentalisht tetë nga këto elemente, që përbëhen nga oficerë nga NATO dhenga vendet Partnere të PfP-së, janë të vendosur brenda IMS-së në Shtabin eNATO-s dhe në nivelin e parë dhe të dytë të strukturës së integruar ushtaraketë NATO-s. Një elemet i ri Stafi i PfP-së është themeluar së voni në Shkollën eNATO-s (SHAPE) si element potencialisht i rëndësishëm në lehtësimin e kolaboracionit me Qendrat e Trajnimit të PfP-së dhe me institucionet e tjera tëPfP-së. Oficerë nga vende Partnere që plotësojnë poste të tilla punojnë krahasoficerëve nga kombet e NATO-s në një cilësi ndërkombëtare, duke marrë pjesënë përgatitjen e diskutimeve të politikës dhe në zbatimin e vendimeve të politikës që merren me çështje relevante të Partneritetit për Paqe. Që nga viti1998, oficerët Partnerë të PfP-së gjithashtu kanë qenë pjesë e stafit të PCC-së dhe marrin pjesë plotësisht në punën e tij.

254

KAPITULLI 12

STRUKTURA E KOMANDËS USHTARAKE

Roli i forcave të integruara ushtarake

Evolucioni i strukturës së re ushtarake

Implikime te zhvillimit të Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes

Koncepti i Task Forcës së Kombinuar të Përbashkët (CJTF)

Adaptimi i brendshëm i forcave të Aleancës

Konceptet e reja të komandës dhe kontrollit

Struktura ushtarake

Zgjerimi i NATO-s dhe pranimi i anëtarëve të ri të NATO-s

Aktivitetet dhe iniciativat e Partneritetit për Paqe

Konsultimi dhe bashkëpunimi më i gjerë

STRUKTURA KOMANDUESE USHTARAKE

ROLI I FORCAVE TË INTEGRUARA USHTARAKE

Të gjitha kombet që zgjedhin të jenë anëtare të pjesës ushtarake tëNATO-s kontribuojnë forca që së bashku përbëjnë strukturën e ushtarake tëintegruar të Aleancës. Në përputhje me parimet fundamentale që udhëheqinrelacionet midis institucioneve politike dhe ushtarake brenda shtetevedemokratike, struktura ushtarake e integruar mbetet nën kontrollin dhe udhëzimin politik të nivelit më të lartë në çdo kohë.

Roli i strukturës ushtarake të integruar është të sigurojë kornizë organizimi për mbrojtjen e territorit të vendeve anëtare kundër kërcënimevendaj sigurisë dhe stabilitetit të tyre, në përputhje me Nenin 51 të Traktatit tëAtlantikut të Veriut. Brenda kësaj strukture ushtarake të integruar, Aleanca mban aftësitë e domosdoshme ushtarake për të arritur shtrirjen e plotëtë misioneve të NATO-s. Sa i përket mbrojtjes kolektive sipas Nenit 5 tëTraktatit të Uashingtonit, forcat e kombinuara ushtarake të Aleancës duhet tëjenë në gjendje të sprapsin çfarëdo agresioni të mundshëm kundër saj, të ndalojnë avancimin e agresorit sa më larg përpara që të jetë e mundshmenëse megjithatë ndodh sulmi, dhe të sigurojnë pavarësinë politike dheintegritetin terriotiral të shteteve të saj anëtare. Ato gjithashtu duhet të jenë tëgatshme të kontribuojnë në parandalimin e konfliktit dhe të udhëheqin operacione në përgjigje të krizës jashtë Nenit 5. Forcat e Aleancës kanë roleqenësore të nxitjes së bashkëpunimit dhe mirëkuptimit me Partnerët e NATO-s dhe shtetet e tjera, veçanërisht duke ndihmuar Partnerët të përgatiten për pjesëmarrje të mundshme në operacione të Partneritetit përPaqe të prira nga NATO. Kështu ato i kontribuojnë ruajtjes së paqes, ruajtjes së interesave të përbashkët të sigurisë të të gjithë anëtarëve tëAleancës, dhe mirëmbajtjes së sigurisë dhe stabilitetit të rajonit Evro-Atlantik.Shembulli i parë i rëndësishëm i këtij roli të ri të zgjeruar ishte dislokimi i papresedan i forcave ushtarake të NATO-s krahas atyre të vendeve të tjera nëBosnjë e Hercegovinë, ku NATO-s i është dhënë përgjegjësia nga Kombet eBashkuara, në fund të vitit 1955, e zbatimit të aspekteve ushtarake tëMarrëveshjes për Paqe të Dejtonit.

Në fund të vitit 1996, Forca Implimentuese (IFOR), e krijuar për të ndërmarrë këtë detyrë u zëvendësua nga Forca Stabilizuese (SFOR)shumëkombëshe e prirë nga NATO, që gjithashtu përbëhej nga forca që vininnga vendet e NATO-s duke punuar krahas atyre të vendeve të tjera që

257

1 Shih fusnotën 2 në faqen 158.

merrnin pjesë në përpjekjen për të krijuar kushtet për paqe në ish-Jugosllavi.Në fund të vitit 1997, qeveritë anëtare shpallën se nga mesi i vitit 1998, varësisht nga një mandat i ri nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së, NATO do tëorganizonte dhe do t’i printe një force tjetër shumëkombëshe për t’i konsoliduar të arriturat e deriatëhershme, duke ruajtur emrin SFOR.

Më 1999, pas përfundimit të fushatës ajrore të Aleancës për t’i dhënë fundshtypjes dhe spastrimit etnik kundër shqiptarëve të Kosovës nga udhëheqjaserbe, një Forcë e Kosovës (KFOR) u krijua në përputhje me vendimin eKëshillit të Sigurimit të OKB-së, me NATO-n në thelb, për të zbatuarMarrëveshjen Ushtarake Teknike të arritur më 10 qershor nga Komandanti iKFOR-it dhe përfaqësuesit jugosllavë. Elementet e para u futën në Kosovë më12 qershor. Siç ishte arritur pajtimi në Marrëveshjen Ushtarake Teknike, dislokimi i forcës së sigurimit u sinkronizua me largimin e forcave serbe të sigurimit nga provinca. Me 20 qershor, tërheqja serbe u kompletua dhe KFOR-i ishte vendosur mirë në Kosovë.

Me forcën e vet të plotë KFOR-i përfshinte personel prej rreth 50 000vetash. Është forcë shumëkombëshe nën komandë dhe kontroll të unifikuar mepjesëmarrje të ndjeshme të NATO-s, dhe me aranzhmane për pjesëmarrjen eFederatës Ruse. Më se 12 kombe të tjera jashtë NATO-s morën pjesë fillimisht duke kontribuar trupa për KFOR-in.

Këto vendime dhe procesi politik që çoi deri tek ato, janë përshkruar nëkapituj të tjerë, si dhe aspektet e tjera të roleve të reja dhe përgjegjësive tëAleancës duke përfshirë zbatimin e programit të Partneritetit për Paqe dhezhvillimin e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda Aleancës(ESDI). Bashkë, ato kanë paraqitur kërkesa të gjera te struktura e komandësushtarake ekzistuese e NATO-s dhe kanë ushtruar ndikim të madh mbi adaptimin e mëtejshëm të saj dhe mbi zbatimin e vazhdueshëm të strukturëssë re komanduese, aktivizimi i së cilës filloi më 1 shtator 1999.

Riorganizimi i forcave të saj ka ndryshuar pozitën e përgjithshme të mbrojtjes të Aleancës. Përshtatjet që lidhen me disponueshmërinë dhe gatishmërinë e forcave të NATO-s vazhdojnë të reflektojnë natyrën strikte tëmbrojtjes të Aleancës. Ndërkaq, koncepti i mëparshëm i mbrojtjes paraprakenuk vlen më në Evropën kontinentale, edhe pse diferencat regjionale vazhdojnë të mbeten sa u përket sfidave me të cilat forcat mund të kërkohet tëpërballen dhe nevojat e tyre gjegjëse për dislokim paraprak. Forcat e Shtetevetë Bashkuara në Evropë janë zvogëluar për rreth dy të tretat, dhe shumica e forcave Aleate më parë të stacionuara në Gjermani janëlarguar. Këto manifestime të transformimit të pozitës së mbrojtjes përshkruhenmë plotësisht në Kapitullin 2.

258

Aspektet e tjera gjithashtu kanë luajtur rol të rëndësishëm në transformim.Për shembull, fleksibiliteti dhe mobiliteti i pozitës së tashme të përgjithshmembrojtëse përfshinë klauzola për t’u siguruar se NATO i ka mjetet për t’iuadresuar sfidave dhe rreziqeve që paraqesin armët e shkatërrimit në masë(armëve bërthamore, biologjike dhe kimike) dhe mjetet e shpërndarjes së tyre.Vëmendje e shtuar i kushtohet të siguruarit se këto sfida reflektohen në aftësitëmbrojtëse të Aleancës.

“Shumëkombësia” e shtuar gjithashtu ka qenë faktor në zhvillimin e pozicionit të ri të mbrojtjes. Ajo ka sjellë raste të shtuara për ndarjen e detyraveshumëkokmbëshe midis Aleatëve, duke lejuar aftësitë ushtarake tëdisponueshme për NATO-n të mirëmbahen dhe të rriten dhe duke siguruar semund të bëhet përdorimi më efektiv i resurseve të caktuara për qëllime tëmbrojtjes. Parimi i “shumëkombësisë” aplikohet në të gjitha strukturat eAleancës dhe ka rëndësi kyçe për solidaritetin dhe kohezionin e NATO-s, për udhëheqjen e misioneve të Aleancës, dhe si zbprapës për rinacionalizimine politikës së mbrojtjes.

Parimi i përpjekjes kolektive në mbrojtjen e Aleancës është i mishëruar nëaranzhmanet praktike që u mundësojnë Aleatëve të gëzojnë përparësitë thelbësore politike, ushtarake dhe të resurseve të mbrojtjes kolektive, dhe tëpengojnë rinacionalizimin e politikës së mbrojtjes, pa i privuar Aleatët ngasovraniteti i tyre. Këto aranzhmane gjithashtu u mundësojnë forcave të NATO-s të kryejnë operacione në përgjigje të krizave jashtë Nenit 5 dhe përbëjnë parakusht për një përgjigje koherente të Aleancës ndaj të gjitha tëpaparashikuarave të mundshme. Ato bazohen në procedurat e konsultimit, në një strukturë ushtarake të integruar, dhe në marrëveshje bashkëpunimi.Tiparet kyçe përfshijnë planifikimin e forcës kolektive; financimin e përbashkët;planifikimin e përbashkët operacional; formacionet shumëkombëshe, shtabet dhe aranzhmanet e komandës; një sistem të integruar të mbrojtjesajrore; një baraspeshë të roleve dhe përgjegjësive midis Aleatëve; stacionimin dhe dislokimin e forcave jashtë territorit vendor kur kërkohet;aranzhmanet, duke përfshirë planifikimin, për menaxhimin e krizës dhe të ripërforcimit; standardet e përbashkëta dhe strukturat për pajisje, trajnim dhelogjistikë; doktrina të përbashkëta dhe të kombinuara dhe stërvitje kur të jenëme vend; dhe bashkëpunimin rreth infrastrukturës, armatimit dhe logjistikës.Përfshirja e Partnerëve të NATO-s në aranzhmane të tilla apo zhvillimi iaranzhmaneve të ngjashme për ta, në fusha të duhura, gjithashtu ndihmon nështimin e bashkëpunimit dhe të përpjekjeve të përbashkëta rreth çështjeve tësigurisë Evro-Atlantike.

259

EVOLUCIONI I STRUKTURËS SË RE USHTARAKE

Evolucioni drejt strukturës së re komanduese ushtarake të NATO-s ështëndikuar nga shumë faktorë, prej të cilëve më të rëndësishmit janë zhvillimi i Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes brenda Aleancës; zbatimi i konceptit të Task Forcës së Kombinuar të Përbashkët; reduktimet dheristrukturimi i forcave ushtarake Aleate si tërësi, që u bë e mundshme me transformimin e mjedisit të sigurisë pas përfundimit të Luftës së Ftohtë; dhe marrja nga Aleanca e detyrave dhe përgjegjësive të reja, veçanërisht nësferën e operacioneve në mbështetje të paqes dhe të menaxhimit të krizës.Ndikimi i secilit nga këta faktorë mbi strukturën ushtarake të Aleancës përshkruhet më poshtë.

IMPLIKIMET E ZHVILLIMIT TË SIGURISË EVROPIANE DHEIDENTITETIT TË MBROJTJES

Arsyeja për vendimin e marrë nga qeveritë e NATO-s për të forcuarSigurinë Evropiane dhe Identitetin e Mbrojtjes (ESDI) brenda Aleancës përshkruhet në Kapitullin 4, bashkë me implikimet e atij vendimi dhe të interaksionit rezultues midis NATO-s dhe Unionit Evropian Perëndimor (WEU)dhe Bashkimit Evropian (BE).

Dalja e një roli evropian më qartë të identifikueshëm dhe të forcuar brendaNATO-s ka rëndësi si politike ashtu dhe ushtarake dhe ka luajtur rol të rëndësishëm në definimin e parametrave të transformimit të Aleancës. Procesi është i vazhdueshëm, i cili është ndikuar në faza të ndryshme gjatëdekadës së fundit nga vendimet e marra nga Bashkimi Evropian, nga ato qëjanë marrë nga Unioni Evropian Perëndimor, dhe nga ato që janë marrë ngavetë Aleanca. Derisa këto vendime janë të ndërlidhura dhe formojnë pjesë tëadaptimit të institucioneve evropiane dhe Evro-Atlantike ndaj mjedisit tëndryshuar të sigurisë që erdhi me përfundimin e Luftës së Ftohtë, faktorë tëtjerë gjithashtu kanë luajtur rol kyç. Tre faktorë duhet përmendur veçanërisht.

I pari prej tyre ka qenë intensifikimi i bashkëpunimit në fushën e sigurisëmidis demokracive evropiane dhe amerikane veriore të përfaqësuara në NATOdhe shtetet rishtazi të pavarësuara të ish-Bashkimit Sovjetik dhe të EvropësQendrore dhe Lindore, si dhe vendet evropiane të cilat e kanë adoptuar njëpozitë neutrale apo të painkuadruar gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë. Me përfundimin e ndarjes së Evropës, kundërshtia e përparshme midis Lindjesdhe Perëndimit pushoi të jetë relevante dhe lejoi zhvillimin e një koncepti mëtë gjerë, më inkluziv të sigurisë, në interes të rajonit Evro-Atlantik në tërësi.Faktori i dytë qenësor në këtë kontekst ka qenë rëndësia në rritje e sipër eoperacioneve të menaxhimit të krizës, paqeruajtjes dhe e mbështetjes

260

së paqes, që u shkrehën përnjëherësh para së gjithash në konfliktet në ish-Jugosllavi.

Seria e tretë fundamentale e zhvillimeve pas fundit të Luftës së Ftohtë filloi me dëshirën e shprehur nga një numër i mirë i vendeve të EvropësQendrore dhe Lindore për t’u bërë anëtare të Aleancës, të pasuar me vendimine vendeve të NATO-s për ta hapur Aleancën ndaj anëtarëve të rinj në përputhje me Nenin 10 të Traktatit të Atlantikut të Veriut, dhe më në fund mevendimin historik që u mor në korrik të vitit 1997 për t’i ftuar tri vende për t’i filluar negociatat e pranimit. Ndikimi ushtarak i këtij zhvillimi përshkruhet mëvonë në këtë Kapitull.

Këto zhvillime, marrë së bashku, kanë siguruar kontekstin në të cilin ështëbërë diskutimi i Sigurisë Evropiane dhe i Identitetit të Mbrojtjes brendaAleancës.

Në sferën politike, zhvillimi i ESDI-së synon forcimin e shtyllës evropianetë Aleancës duke përforcuar lidhjen transatlantike. Mendohet t’u mundësojëaleatëve evropianë të marrin përgjegjësi më të madhe për sigurinë dhe mbrojtjen e tyre të përbashkët dhe për të mundësuar kontributin më koherenttë Aleatëve evropianë ndaj sigurisë së Aleancës si tërësi.

Në sferën ushtarake, zhvillimi i ESDI-së fton që asetet e Aleancës bashkëme forcat e vendeve joanëtare të NATO-s, në rrethana të pajtuara, të vendosen nën autoritetin e Unionit Evropian Perëndimor për operacione nëtë cilat vetë Aleanca mund të mos involvohet drejpërsëdrejti.

Një nga kërkesat qendrore të ESDI-së është prandaj për aranzhmanet qëu mundësojnë elementeve të domosdoshme të strukturës komanduese tëNATO-s të përdoren për të ndihmuar në udhëheqjen e operacioneve të priranga Unioni Evropian Perëndimor2. Këto elemente janë përshkruar prandaj si“të ndashëm, por jo të ndarë”, meqë do të mund të vendoseshin nën autoritetine Unionit Evropian Perëndimor duke mbetur pjesë integrale të strukturës së vetushtarake të Aleancës.

Një aspekt tjetër qendror në zhvillimin e Sigurisë Evropiane dhe tëIdentitetit të Mbrojtjes është koncepti i njohur si “Task Forcat e Kombinuara tëPërbashkëta” apo “CJFT”. Ky koncept dhe rëndësia e tij për adaptimin e strukturës ushtarake të NATO-s përshkruhen më poshtë.

261

2 Roli i Unionit Evropian Perëndimor (WEU) sa i përket zhvillimit të Sigurisë Evropiane dhe Identitetittë Mbrojtjes është marrë në mënyrë progresive nga Bashkimi Evropian (BE), në përputhje mevendimet e marra nga Këshilli i Bashkimit Evropian në Helsinki në dhjetor të vitit 1999 dhe në Feiratë Portugalisë në qershor të vitit 2000. Në nëntor të vitit 2000, në Marsej, vendimet gjegjëse u morënnga Këshilli i Ministrave të WEU-së: roli operacional i WEU-së formalisht u transferua te BE dhe uvunë në vend aranzhmane për funksione dhe struktura të mbetura të WEU-së. Shih gjithashtuKapitullin 4 dhe Kapitullin 15.

KONCEPTI I TASK FORCËS SË KOMBINUAR TËPËRBASHKËT (CJTF)

Një CJTF është një task forcë shumëkombëshe (e kombinuar) shumë-shërbimëshe (e përbashkët), e organizuar në bazë të detyrës dhe e formuar për një gamë të plotë misionesh ushtarake të Aleancës që kërkojnëkomandë dhe kontroll shumëkombësh dhe shumë-shërbimesh nga Shtabi iCJTF-së. Mund të përfshijnë elemente nga Kombet Kontribuese të Trupavejashtë NATO-s.

Koncepti CJTF është lansuar nga fundi i vitit 1993 dhe është përfillur nëSamitin e Brukselit të janarit të vitit 1994. Me atë rast, Krerët e Shteteve dheQeverive të Aleancës udhëzuan që zhvillimet e mëtejshme të konceptit duhejtë reflektonin gatishmërinë e tyre për t’i bërë asetet e NATO-s tëdisponueshme, mbi bazën e vendimeve rast për rast nga Këshilli i Atlantikut tëVeriut, për operacionet e prira nga Unioni Evropian Perëndimor (WEU), duke mbështetur kështu ndërtimin e Sigurisë Evropiane dhe të Identitetit tëMbrojtjes. Veç kësaj, ata e lidhën zhvillimin e konceptit të CJTF-së mebashkëpunimin praktik politiko-ushtarak në kontekstin e Partneritetit për Paqe(PfP).

Nevoja, të cilën koncepti ishte krijuar për ta plotësuar, doli nga situata nëndryshim e sigurisë në Evropë dhe lindja e rreziqeve të parashkikueshme mëtë vogla por të llojllojshme për paqen dhe stabilitetin. Veçanërsiht, ishte arriturpajtim se aranzhmanet e ardhshme të sigurisë do të ftonin për formacioneushtarake të dislokueshme lehtë, shumëkombëshe, shumë-shërbimesh të përshtatura për lloje specifike detyrash ushtarake. Këtu hynin ndihma humanitare, paqeruajtja dhe implonimi i paqes, si dhe mbrojtja kolektive.Forcat që do të kërkoheshin do të ndryshonin sipas rrethanave dhe do të duhejtë gjeneroheshin shpejt e me paralajmërim të shkurtër.

Në thelb të konceptit CJTF, që kishte evoluar për t’i plotësuar këto nevoja,janë aranzhmanet e komandës dhe kontrollit qenësore për të lejuar forcat e tillatë operojnë efektivisht. Larmia e gjerë e rrethanave nën të cilat CJTF-të do tëmund të operonin në kërkesa të konsiderueshme mbi aranzhmanet ekomandës dhe kontrollit për operacione të tilla. Roli i shtabit CJTF është prandaj thelbësor. Një shtab i CJTF-së do të formohet rreth elementevebërthamë (“nukleusit”) nga shtabet e zgjedhura “prindore” të strukturës sëkomandës. Ai do të ndajshtohet nga shtabet e tjera të NATO-s dhe nga kombet dhe vendet Partnere kontribuese sipas nevojës, duke përdorur njëqasje të moduluar, për t’i plotësuar kërkesat e misioinit specifik.

Një numër provash të konceptit CJTF janë kompletuar, për shembull, në kontekstin e Stërvitjes Përpjekja Aleate në nëntor të vitit 1997, në të cilën

262

një numër vendesh Partnere morën pjesë si vështruese; dhe në kontekstin eStërvitjes Vendosmëria e Fortë në mars të vitit 1998, në të cilën vendePartnere morën pjesë dhe ishin të integruara në gjithë strukturën e CJTF-së.Qëllimi i provave ishte të vlerësohej koncepti që po evoluonte i Shtabit CJTF.

Bazuar në këto prova dhe në analiza të tjera relevante të stafit, Aleancafilloi një zbatim të plotë të konceptit CJTF më 1999. Ky proces, që përfshinarritjen e domosdoshme të mbështetjes dhe komandës së shtabit, të kontrollitdhe pajisjes së komunikimeve, parashihet të kompletohet nga fundi i vitit 2004.Procesi i zbatimit po i merr plotësisht parasysh mësimet e marra nga operacionet e prira nga NATO në ish-Jugosllavi. Puna gjithashtu vazhdon nëtrajnimin dhe pajisjen e shtabit që i kontribuon CJTF-së. Faza e fundit e zbatimit të Konceptit do të pajisë Aleancën me një mjet të rëndësishëm përmenaxhimin e krizës në shekullin 21.

ADAPTIMI I BRENDSHËM I FORCAVE TË ALEANCËS

Adaptimi i brendshëm i forcave ushtarake të Aleancës është një zhvillim imëtejshëm i reduktimeve dhe i ristrukturimit të ndërmarra në vitet e fundit përt’i mundësuar Aleancës të përballet në mënyrë më efektive me rrethanat e mjedisit të ndryshuar.

Gjurmët e këtij procesi mund të gjenden që nga Deklarata e Londrës nëkorrik të vitit 1990, kur Krerët e Shteteve dhe Qeverive të kombeve të NATO-s ftuan për një proces të adaptimit që u përgjigjet ndryshimeve që po eriformësonin Evropën. Samiti i Londrës ishte një pikë vendimtare kthese në historinë e Aleancës dhe çoi te miratimi, në nëntor të vitit 1991, i një KonceptiStrategjik të ri, që reflektonte një qasje shumë më të gjerë ndaj sigurisë seç’ishte paraparë deri me tani. Kjo u reflektua në evolucionin e situatës së sigurisë evropiane më 1992 dhe 1993 dhe, në janar të vitit 1994, Krerët eShteteve dhe Qeverive të NATO-s kërkuan ekzaminim të mëtejshëm rreth asajsesi do të mund të zhvilloheshin dhe adaptoheshin më tej strukturat ushtarake dhe procedurat për të udhëhequr misione të Aleancës, duke përfshirë paqeruajtjen, më me efektivitet dhe fleksibilitet.

Në shtator të vitit 1994, Komiteti Ushtarak lansoi Studimin Afatgjatë tëNATO-s (LTS) për të ekzaminuar Strukturën Ushtarake të Integruar të NATO-s dhe për të parashturar “propozimet për ndryshim të Strukturave tëForcave të Aleancës, të Strukturave të Komandës dhe të Infrastrukturës sëPërbashkët”. Derisa po vazhdonte puna e Studimit, Ministrat e Jashtëm sollënudhëzime të mëtejshme në takimin e tyre në Berlin në qershor të vitit 1996,duke definuar fushëveprimin e misioneve për NATO-n për të cilat struktura e rekomanduese do të duhej të pajisej.

263

Në takimin e tyre në Berlin në qershor të vitit 1996, Ministrat e Jashtëm tëNATO-s ripohuan se një pjesë esenciale e adaptimit të Aleancës është të ndërtojë një Siguri Evropiane dhe Identitet të Mbrojtjes brenda NATO-s, për t’u mundësuar të gjithë aleatëve evropianë të japin një kontribut më koherent dhe efektiv për misionet dhe aktivitetet e Aleancës si shprehje epërgjegjësisë që e ndajnë bashkë; për të vepruar vetë po u kërkua; dhe për tëpërforcuar partneritetin transatlantik. Ata poashtu ftuan për një zhvillim të mëtejshëm të aftësisë së Aleancës për të kryer role dhe misione të reja që lidhen me parandalimin e konfliktit dhe menaxhimin e krizës dhe përpjekjetkundër përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë dhe të mjeteve të tyre tëdergimit, duke e ruajtur në të njëjtën kohë mbrojtjen kolektive. Kjo u plotësuame kontributin e shtuar të Aleancës për siguri dhe stabilitet kudo në rajonin eEvro-Atlantikut duke e zgjeruar dhe thelluar bashkëpunimin me vendetPartnere të NATO-s.

Impulsi qenësor për punën e Komitetit Ushtarak rreth adaptimit të brendshëm rezultoi nga vendimet e marra kolektivisht nga të gjitha 16 vendetanëtare. Në dhjetor të vitit 1997, Spanja shpalli synimin e saj t’i bashkohetstrukturës së re ushtarake. Franca, e cila merr pjesë në punën e KomitetitUshtarak rreth adaptimit të brendshëm, ka theksuar se nuk është e gatshme tëmarrë pjesë plotësisht në strukturat e integruara të NATO-s, por e ka shprehur qëndrimin e saj të vazhdueshëm pozitiv ndaj procesit në vazhdim esipër të adaptimit të brendshëm dhe ndaj pjesëmarrjes selektive në operacionetë prira nga NATO.

Përpjekjet e Aleancës për të përmirësuar aftësinë e saj për të përmbushurtë gjitha rolet dhe misionet shtruan nevojën e arritjes së tre objektivave fundamentalë. Duhej të sigurohej efektiviteti ushtarak i Aleancës; të ruhej lidhja transatlantike; dhe të zhvillohej brenda Aleancës Siguria Evropiane dheIdentiteti i Mbrojtjes (ESDI).

Imperativ i dorës së parë në zhvillimin e çfarëdo strukture të re ishte seduhej të ishte “e orientuar nga misioni”. Nevojitej të pajiste NATO-n me afësinë për t’ia dalë mbanë të gjithë shtrirjes së roleve dhe misioneve tëAleancës, duke filluar nga detyrat e saj tradicionale të ndërmarrjes së mbrojtjes kolektive, deri te përmbushja e roleve në rrethanat që po ndryshojnë,duke përfshirë misionet “jashtë Nenit 5” siç janë operacionet në mbështetje tëpaqes. Për më tepër, faktorët si fleksibiliteti, efektiviteti i forcave, kohezioni iAleancës, parimi i shumëkombësisë, të qenit në gjendje dhe inkorporimi ikërkesave të ESDi-së dhe CJTF-së, që të gjitha duhej të merreshin parasysh.

Strukturës së re gjithashtu i është dashur potencial dhe fleksibilitet i shtuarpër të akomoduar kombet e reja anëtare pa pasur nevojë për ristrukturim madhor. Në këtë kontekst, është kontstatuar se pranimi i Republikës Çeke, i Hungarisë dhe Polonisë nuk do të kërkonte ndonjë shtab shtesë të strukturës

264

komanduese të NATO-s. Më në fund strukturës i duhej t’ia dilte me mundësinë adekuate për pjesëmarrjen e vendeve Partnere.

KONCEPTET E REJA TË KOMANDËS DHE KONTROLLIT

Në punën e saj esenciale të adaptimit, NATO ka zhvilluar koncepte të rejatë ndërmarrëdhënieve të dizajnuara për të siguruar koordinim të efektshëmmidis niveleve të ndryshme të komandës së themeluar nën strukturan e reushtarake. Këto koncepte të reja reflektojnë një qasje më fleksibile ndajudhëheqjes së misioneve të Aleancës dhe ndaj përmbushjes së kërkesave tëmisionit. Ato bazohen mbi një qasje të stërholluar shumë funksionale ndajgjithë strukturës komanduese. Ato përfshijnë këto karakteristika:

• Një relacion të komandës “të mbështetur/mbështetës”. Ky është njëringa themelet e konceptit të ndërmarrëdhënieve që i ka dhënë formënzhvillimit të strukturës së re. Ajo mëton t’i japë Këshillit të Atlantikut tëVeriut, Komitetit Ushtarak, dhe komandantëve ushtarakë të të gjithaniveleve fleksibilitet më të madh në transferimin e peshës së theksit atyku mund të kërkohet më së shumti.

• Theks më të madh mbi udhëheqjen e aktiviteteve të Aleancës në nivelinregjional. Edhe kjo merr parasysh ndërvarshmërinë e shtuar midisregjioneve. Puna në strukturën e re komanduese i ka vënë theks nevojës për shtabe regjionale në gjendje edhe të pranojnë forca edhe tëmbështetin përforcimin midis dhe brenda regjioneve.

• Një qasje fleksibile lidhur me masat e komandës dhe kontrollit (C2), si kufijt, linjat e koordinimit dhe puna në faza që do të lehtësojnë nëmasë të madhe udhëheqjen e stërvitjeve dhe të operacioneve. Për shembull, në Komandën Aleate për Evropë, vetëm ato masa tëkomandës dhe kontrollit të domosdoshme për udhëheqjen e operacioneve të përditshme paqësore strategjike në nivel regjionalnevojiten të vihen në punë apo të themelohen përgjithmonë. Kërkesa për kufij të themeluar përgjithmonë në nivelin regjional nëKomandën Aleate për Evropë eliminohet kështu, dhe sipas strukturës sëre nuk ka Komanda Sub-regjionale të Përbashkëta (JSRC) Rajone përOperacione të Përbashkëta me aktivizim të përhershëm.

• Fokusi i shtuar mbi parimin e “shumëkombësisë” sa i përket plotësimitme njerëz të shtabeve të reja ushtarake. Kjo lejon shkallë përfaqësimi tëtë gjitha kombeve anëtare në nivel të Komandës Strategjike. Gjithashtu e lehtëson përfaqësimin nëpër strukturën komanduese tëkombeve, territori i të cilave është ngjitur me Komandat Regjionale tëtjera, duke rritur përforcimin fillimor të aftësive; dhe rezulton në

265

pjesëmarrje më të gjerë në nivel të JSRC-së, që lejon kombet, territori itë cilave është ngjitur me një vend në cilin është vendosur një JSRC, që të jenë të përfaqësuara barabarësisht.

Ky adaptim u çua përpara sipas Termave të Referencës të StudimitAfatgjatë të lansuar më 1994. Tipi, numri dhe lokacioni i shtabit që do të përbënte strukturën komanduese qe pajtuar nga Ministrat e Mbrojtjes më 1997.Me këtë vendim si bazë, Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovoi kërkesat eaktivizimit për shtabe në mars të vitit 1999, duke shtruar rrugën për zbatimin eplotë të Strukturës Komanduese Ushtarake të re të NATO-s që filloi në shtator të vitit 1999.

STRUKTURA USHTARAKE

Struktura e integruar ushtarake përfshin forcat në disponim të NATO-s ngakombet anëtare që marrin pjesë në strukturë, në përputhje me kushtet epreskribuara. Këto forca janë tani të organizuara në tri kategori kryesore,gjegjësisht Forcat e Menjëhershme dhe të Reagimit të Shpejtë, Forcat Kryesore të Mbrojtjes, dhe Forcat Ndajshtuese.

Forcat Reaguese janë forca tokësore, ajrore dhe detare të adaptueshme,tejet mobile, të mirëmbajtura në nivele të larta të gatishmërisë dhe tëdisponueshme me paralajmërim të shkurtër për një përgjigje të hershmeushtarake në ndonjë krizë. Forcat e Reagimit të Menjëhershëm përbëhennga komponente tokësore, detare dhe ajrore siç është Shtabi i Forcave Detaretë Përhershme të Aleancës në Atlantik dhe në Mesdhe dhe i Komandës Aleatepër Evropë (ACE) i Forcës Mobile (Tokë) (AMF(L)). Forcat e Reagimit tëShpejtë përbëhen nga komponente të tjera tokësore, ajrore dhe detare siShtabi i Korpusit të Reagimit të Shpejtë ACE dhe Shtabi (Qendror) i DivizionitShumëkombësh (MND(C)).

Forcat Kryesore të Mbrojtjes përfshijnë forca aktive dhe të mobilizueshme tokësore, ajrore dhe detare, të afta të sprapsin dhe të mbrohenkundër detyrimit dhe agresionit. Këto forca kapërthejnë formacioneshumëkombëshe dhe kombëtare në nivele të ndryshme të gatishmërisë qëpërfshijnë katër karpuse kryesore shumëkombëshe të mbrojtjes: një danezo-gjerman, një hlandezo-gjerman dhe dy gjermano-SHBA. Disa ngakëto forca mund të futen në punë gjithashtu për të mbështetur “operacionejashtë Nenit 5”.

Përveç këtyre forcave, një marrëveshje është arritur që shtron aranzhmanet sipas të cilave Korpusi Evropian (Evrokorpusi), që përbëhet prejnjësiteve nga Belgjika, Franca, Gjermania, Luksemburgu dhe Spanja, mund t’ivihen në disponim NATO-s në kohë krize për futje në punë sipas kornizës të të

266

dyjave, të Forcave të Mbrojtjes dhe të Forcave të Reagimit. Në prill të vitit2000, aranzhmane të ngjashme rezultuan në bartjen e komandës operacionaletë Forcës së Kosovës (KFOR) te Evrokorpusi si pjesë e rotacionit tëkomandës, nën komandën e përgjithshme të NATO-s.

Forcat Ndajshtuese përbëhen nga forca të tjera në shkallë të ndryshmetë gatishmërisë dhe disponueshmërisë që mund të përdoren si përforcim nëcilindo regjion të NATO-s apo rajon detar për sprapsje, menaxhim krize osembrojtje.

Këto forca veçohen më tej midis atyre që vijnë nën komandën operacionale ose kontrollin operacional të Komandës Strategjike kur tëkërkohet, në përputhje me procedurat e specifikuara apo kur janë të preskribuara; dhe të cilat shtetet anëtare janë pajtuar t’i caktojnë përkomandën operacionale të Komandantit Strategjik në një datë në të ardhmen, nëse kërkohet.

Disa nga termat e siperm kanë definicione të sakta ushtarake. Termat “komandë” dhe “kontroll”, për shembull, lidhen me natyrën e autoritetittë ushtruar nga komandantët ushtarakë mbi forcat që u caktohen. Kur përdoren ndërkombëtarisht, këta terma nuk kanë domosdo të njëjtat implikime siç kanë kur përdoren në kontekst thjesht kombëtar. Në caktimin eforcave për NATO-n, kombet anëtare caktojnë komandën operacionale dhekontrollin operacional si të dalluar nga komanda e plotë mbi të gjitha aspektete operacioneve dhe të administrimit të atyre forcave. Këto aspektet e funditvazhdojnë të jenë përgjegjësi kombëtare dhe mbeten nën kontrollin kombëtar.

Në përgjithësi, shumica e forcave të NATO-s mbeten nën komandën eplotë kombëtare derisa të caktohen për Aleancën për një operacion specifik përtë cilin është marrë vendimi në nivelin politik. Përjashtime nga kjo rregull janëstafet e integruara në shtabe të ndryshme ushtarake të NATO-s; pjesë ngastruktura e integruar e mbrojtjes ajrore, duke përfshirë Forcën e Paralajmërimittë Heshëm dhe Kontrollit (AWACS); disa njësite komunikimi; dhe Forcat ePërhershme Detare si dhe elemente të tjera të Frocave Reaguese të Aleancës.

Komandanti Suprem i Forcave Aleate për Evropë(SACEUR)

Detyra primare e SACEUR-it është t’i kontribuojë ruajtjes së paqes, sigurisë dhe integritetit territorial të shteteve anëtare të Aleancës. Po u paraqitagresioni, ose po u konsiderua i pashmangshëm, SACEUR-i, si KomandantSuprem, është përgjegjës për ekzekutimin e të gjitha masave ushtarake brendamundësisë dhe autoritetit të tij, të demonstrojë solidaritetin dhe gatishmërinë eAleancës për ta ruajtur integritetin e territorit të Aleancës, për të mbrojtur lirinë

267

e deteve dhe vijave të rëndësisë jetike ekonomike, dhe për të ruajtur apo rikthyer sigurinë e Fushës së Përgjegjësisë së tij (AOR).

SACEUR udhëheq planifikimin ushtarak, duke përfshirë identifikimin dhekërkesën e forcave të duhura për shtrirjen e plotë të misioneve të Aleancës, që përfshijnë mbështetjen e stabilitetit, kontributin në menaxhimin e krizës dheplotësimin e kushteve për mbrojtje efektive. Ai bën rekomandime tek autoritetetpolitike dhe ushtarake të NATO-s rreth cilësdo çështje ushtarake që mund tëndikojë në aftësinë e tij për të kryer përgjegjësitë e veta. SACEUR ka qasje tëdrejtpërdrejtë te Shefat kombëtarë të Mbrojtjes dhe mund të komunikojë meautoritetet e duhura kombëtare, sipas nevojës, për të lehtësuar arritjen emisioneve të tij.

Si Kryesues i Komitetit Ushtarak, Komandanti Suprem i Forcave Aleate përEvropë, ka gjithashtu një profil të rëndësishëm publik dhe është zëdhënësi seniorushtarak për Shtabin suprem të Fuqive Aleate për Evropë (SHAPE). Përmes aktiviteteve të veta dhe të atyre të stafit të informimit publik ai mba kontakte të rregullta me shtypin dhe mediat dhe ndërmerr vizita zyrtare brendavendeve të NATO-s dhe në vendet me të cilat NATO është duke zhvilluar dialog, bashkëpunim dhe partneritet. Ai është poashtu përgjegjës për zhvillimin ekontakteve ushtarake me Partnerët e NATO-s të PfP-së.

Komanda Aleate për Evropë (ACE)SACEUR është komandanti ushtarak senior për Komandën Strategjike

(SC) për Evropë. Ai është një oficer Sinjalizues ose Gjeneral i Shteteve tëBashkuara. Komanda e tij ushtrohet nga Shtabi Suprem i Fuqive Aleate përEvropë (SHAPE) në Kasto, Mons, Belgjikë.

Detyra e Komandës Aleate për Evropë është të ruajë rajonin që shtrihetnga cepi verior i Norvegjisë deri në Evropën Jugore, duke përfshirë gjithëMesdheun, dhe nga bregu i Atlantikut deri te kufiri lindor i Turqisë, dhe përfshinnjë rajon rreth Ujdhesave Kanari dhe hapësirës ajrore që shkon me të. Kjo është baraz me gati dy milionë kilometra katrorë toke, më se tre milionëkilometra katrorë të sipërfaqes detare, dhe një popullatë prej rreth 320 milionënjerëz. Në rast krize, Komandanti Suprem i Forcave Aleate për Evropë bëhetpërgjegjës për zbatimin e masave ushtarake për të mbrojtur dhe ruajtur sigurinë e Rajonit të Përgjegjësisë të Komandës Aleate për Evropë, ose për tërestauruar integritetin e tij, brenda kornizës së autoritetit që i është dhënë atijnga autoritetet politike të Aleancës.

Brenda Komandës Aleate për Evropë janë dy Komanda Regjionale që ipërgjigjen Komandantit Suprem të Forcave Aleate për Evropë:

Forcat Aleate të Evropës Veriore (AFNORTH): Brunsum, Holandë.

268

Forcat Aleate të Evropës Jugore (AFSOUTH): Napoli, Itali.

Forcat Aleate të Evropës Veriore (AFNORTH)

Brunsum, Holandë

Rajoni AFNORTH përfshin Belgjikën, Republikën Çeke, Danimarkën,Gjermaninë, Luksemburgun, Holandën, Norvegjinë, Poloninë dhe Mbretërinë eBashkuar. Gjithashtu përfshin Detin e Veriut, Detin Irlandez, Kanalin Anglez,Skagerrakun, Kategatin, Saund & Belts dhe Detin Baltik. Komandant është një oficer katër-yjësh Sinjalizues ose Gjeneral gjerman ose i Mbretërisë së Bashkuar.Komandat vartëse të tij përbëhen prej:

• Komandat me dy Komponente:

- Forcat Aleate Ajrore për Veri në Ramstein, Gjermani;

- Forca Aleate Detare për Veri në Northvud, Mbretëria e Bashkuar.

• Tri Komandat e Bashkuara Sub-regjionale:

- Komanda e Bashkuar e Qendrës Hajdelberg, Gjermani;

- Komanda e Bashkuar e Verilindjes në Karup, Danimarkë;

- Komanda e Bashkuar e Veriut në Stavanger, Norvegji.

Forcat Eleate për Evropën Jugore (AFSOUTH)

Napoli, Itali

AFSOUTH mbulon një rajon prej nja katër milionë kilometrash katrorë dukepërfshirë Greqinë, Hunagarinë, Italinë, Spanjën dhe Turqinë. Përfshin gjithashtuDetin e Zi, Detin Azov, gjithë Mesdheun dhe qasjet e Atlantikut pranë Gjibraltarit nëgjatësinë 7º 23’ 48” P, dhe një rajon rreth Ujdhesave Kanari dhe hapësirën e sajajrore. Regjioni është fizikisht i ndarë nga regjioni AFNORTH nga vende jashtëNATO-s (Zvicra dhe Austria). Komandanti i AFSOUTH është një oficer katër-yjëshamerikan i rangut Sinjalizues ose Gjeneral. Komandat nën vartësinë e tij përbëhennga:

• Komandat me dy Komponente:

- Forcat Ajrore Aleate të Jugut në Napoli, Itali;

- Forcat Detare të Jugut në Napoli, Itali.

• Katër Komanda të Përbashkëta Sub-regjionale:

- Komanda e Përbashkët e Jugut në Verona, Itali;

269

- Komanda e Përbashkët e Qendrës Jugore në Larissa, Greqi;

- Komanda e Përbashkët e Jug-lindjes në Izmir, Turqi;

- Komanda e Përbashkët e Jug-perëndimit në Madrid, Spanjë.

Stafet dhe komandat e tjera që i përgjigjen SACEUR-it

Stafet apo komandat që i përgjigjen Komandantit Suprem të ForcaveAleate për Evropë dhe që merren kryesisht me Forcat Reaguese përbëhennga:

• Stafi Ajror i Forcave Reaguese (RF(A)S): Kalkar, Gjermani;

• Forca e NATO-s për Paralajmërim të Hershëm në Fluturim (NAEWF):Gajlenkirchen, Gjermani;

• Korpusi i Reagimit të Shpejtë ACE (ARRC): Rajndalen, Gjermani;

• Divizioni Shumëkombësh (Qendror) (MND(C)): Rajndalen, Gjermani;

• Divizioni Shumëkombësh (Jug) (MND(S)) (mbetet të aktivizohet; lokacioni mbetet të përcaktohet);

• Forca Detare e Përhershme për Mesdhe (STANAVFORMED);

• Forcat Mobile ACE, Tokë (AMF(L)): Hajdelberg, Gjermani;

• Forca për Kundërmasa ndaj Minave Veri (MCMFORNORTH);

• Forca për Kundërmasa ndaj Minave për Mesdhe (MCMFORMED).

Stafi i Forcave Reaguese (Ajër) (RF(A)S)

RF(A)S është krijuar për të lehtësuar planifikimin në detaje për ForcatReaguese Ajrore. Stafi prej rreth 80 anëtarësh të personelit është i vendosurnë Kalkar, Gjermani dhe udhëhiqet nga një gjeneral tre-yjësh i Forcës Ajrore tëGjermanisë si Drejtor.

Forca e NATO-s për Paralajmërim të Hershëm në Fluturim(NAEWF)

Forca e NATO-s për Paralajmërim të Hershëm në Fluturim ështëthemeluar pas një vendimi të Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes të NATO-s nëdhjetor të vitit 1978 për të arritur te një aftësi e mbrojtjes ajrore meParalajmërim të Hershëm në Fluturim në pronësi të NATO-s që do të siguronte vëzhgim ajror dhe komandë e kontroll për të gjitha komandat e

270

NATO-s. Forca e NATO-s AEW (NAEWF) është programi më i madh i arriturme financim të përbashkët që është ndërmarrë nga Aleanca.

NAEWF është një forcë shumëkombëshe plotësisht operacionale që përbëhet prej dy komponenteve: kompnenta E-3A, që ka 18 aeroplanë E-3A tëNATO-s dhe operon nga një Bazë Kryesore Operuese (MOB) në Gajlenkirchennë Gjermani dhe komponenta E-3D që përbëhet nga shtatë aeroplanë E-3D nëpronësi të Mbrëtërisë së Bashkuar me bazë në RAF Uodington në Mbretërinëe Bashkuar. NAEWF siguron vëzhgim ajror dhe aftësi paralajmërimi të hershëm që e shton në masë të madhe komandën dhe kontrollin efektiv të forcave të NATO-s duke mundësuar përcjelljen e të dhënave drejtpërsëdrejtinga Paralajmërimi i Hershëm dhe Sistemi i Kontrollit të aeroplanëve (AWACS)te qendrat e komandës dhe kontrollit në tokë, det ose në ajër. Secili aeroplanështë i pajisur me sisteme të sofistikuara radarësh në gjendje të hetojnë aeroplanët në distanca të mëdha mbi shtrirje të gjera të territorit.

Korpusi i Reagimit të Shpejtë ACE (ARRC)

ARRC është një komonentë tokësore e Forcave të Reagimit të ShpejtëACE. Roli i saj është të jetë gati për futje në punë kudo në Komandën Aleatepër Evropë (ACE) me qëllim të ndajshtimit apo përforcimit të forcave lokale kurtë jetë e domosdoshme. Struktura e planifikimit të saj në kohë paqeje përfshin10 divizione të caktuara plus trupa të korpusit nga 14 kombe të NATO-s, duke lejuar një përgjigje të shpejtë për një shtririje të gjerë eventualitetesh.Spektri i saj i gjerë i aftësive u mundëson forcave përshtatjen e duhur në rreziqe të shumëllojshme dhe të paparashikueshme.

Organizimi operacional, përbërja dhe madhësia e ARRC-së do të varejnga tipi i krizës, rajoni i krizës, rëndësia e saj politike, dhe nga aftësitë dhedisponueshmëria e forcave regjionale dhe lokale. Mundësia e bartjes së komponenteve, disponueshmëria e aseteve të ngritjes, distanca që do mbuluardhe aftësitë e infrastrukturës të anëtarit të kombit marrës gjithashtu luajnë njërol të rëndësishëm, përcaktues. Shtabi ARRC do të mund të dislokonte deri nëkatër divizione dhe trupa korpusi. Njësitet madhore në disponim përbëhen nga:

• divizionet kombëtare nga Gjermania, Greqia, Turqia, dhe Shtetet eBashkuara, si dhe nga Divizioni Spanjol për Reagim të Shpejtë idisponueshëm sipas marrëveshjeve të veçanta të koordinimit;

• divizionet kornizë nën udhëheqjen e një kombi: një komponentë britanike me një italiane; një komponentë britanike me një daneze; dhe një komponentë italiane me një partugeze;

• Divizioni Shumëkombësh Qendror (MND(C)) që përfshin njësitet belge,holandeze, gjermane dhe britanike;

271

• Divizioni Shumëkombësh për Jug (MND(S)) (mbetet të aktivizohet; lokacioni mbetet të caktohet);

• njësitet e trupave të korpusit - me predominim britanik por me kontributtë ndjeshëm nga Aleatët e tjerë pjesëmarrës.

Shtabi i ARRC-së është shumëkombësh. Është i vendosur në Rajndalen,Gjermani. Shtabi i ARRC-së është nën komandën dhe kontrollin e KomandantitSuprem të forcave Aleate për Evropë (SACEUR) në kohë paqeje, me Shtabine MND(C)-së nën komandën operacionale të Komandantit, ARRC. Divizionet dhe njësitet e mbetura vijnë nën kontrollin operacional të SACEURvetëm pasi të dislokohen. Komandanti i ARRC-së është një gjeneral britaniktre-yjësh.

Shtabi i ARRC-së mori, për herë të parë, komandën e komponentës tokësore të Forcave të NATO-s për Zbatimin e Paqes (IFOR) në Bosnjë eHercegovinë më 20 dhjetor 1995.

Forcat e Reagimit të Menjëhershëm (Detare)

Ka tri Forca Detare të Reagimit të Menjëhershëm që operojnë në kuadërtë ACE-së. Forca e Përhershme Detare për Mesdhe (STANAVFORMED) përbëhet nga destrojerë apo anije fregata dhe siguron bërthamën e forcësshumëkombëshe detare të SACEUR-it në periudha tensioni apo krize. Dy Forca të Përhershme Detare për kundërmasa ndaj minave, MCMFORNORTH dhe MCMFORMED, sigurojnë aftësi të vazhdueshme përKundërmasat e NATO-s ndaj Minave (MCM), në radhë të parë për përdorimregjional në Rajonet e Përgjegjësisë AFNORTH dhe AFSOUTH. Ato janë nënkomandën operacionale të SACEUR-it dhe mund të dislokohen kudo nëNATO, kër kërkohet.

Këto forca i sigurojnë NATO-s një prani të vazhdueshme detare dhe janëpërkujtues konstantë dhe të dukshëm të solidaritetit dhe kohezionit tëAleancës. Ato janë një forcë sprapse në disponim të menjëhershëm dhe i japinnjë kontribut të rëndësishëm aftësive operacionale të Aleancës.

Forca Detare e Përhershme e Mesdheut (STANAVFORMED) u themeluanë prill të vitit 1992, duke zëvendësuar ish-Forcën Kujdestare Detare përMesdhe (NAVOCFORMED) të krijuar më 1969. Përbëhet nga destrojerë dhefregata të kontribuara nga ato kombe që operojnë me forcat detare nëKomandën Aleate për Evropë (ACE). Anijet e kombeve të tjera të NATO-smarrin pjesë kohë pas kohe.

MCMFORNORTH zëvendësoi Forcën e Përhershme Detare për Kanal(STANAVFORCHAN) më 1998 dhe përbëhet nga njësite në radhë të parë nga

272

vendet në Regjionin Verior. Forcat detare të kombeve të tjera gjithashtu ibashkohen kësaj force kohë pas kohe.

Forca Mobile ACE (AMF)

AMF u krijua më 1960 si një forcë e vogël shumëkombëshe që do tëmund të dërgohej me paralajmërim të shkurtër në cilëndo pjesë të rrezikuartë Komandës Aleate për Evropë. Shtabi i AMF-së është në Hajdelberg,Gjermani. Roli i saj është të demonstrojë solidaritetin e Aleancës dhe aftësinë dhe vendosmërinë e saj për t’u rezistuar të gjitha formave të agresionit kundër cilitdo anëtar të Aleancës. AMF qe dislokuar për herë tëparë në një rol krize në janar të vitit 1991, kur një pjesë e komponentës së sajajrore qe dërguar në Turqinë jug-lindore gjatë Luftës së Gjirit, si demonstrimi dukshëm i solidaritetit kolektiv të NATO-s përballë një kërcënimi potencialndaj territorit Aleat. Komponenta tokësore e forcës, e përbërë nga një formacion i madhësisë së brigadës prej rreth 5 000 vetash, përbëhet nganjësite që i caktohen nga 14 kombe të NATO-s.

Përbërja e AMF-së është adaptuar për t’i plotësuar kërkesat e rolit të saj tëri si pjesë e Forcës së NATO-s për Reagim të Menjëhershëm (IRF). Përbëhet nga elemente ajrore dhe tokësore (IRF(A)) dhe IRF(L)) në të cilat kontribuojnë shumica e Aleatëve të NATO-s.

Komandanti Suprem i Forcave Aleate për Atlantik(SACLANT)

Misioni primar i SACLANT-it, nën autoritetin politik të përgjithshëm tëKëshillit të Atlantikut të Veriut dhe/ose të Komitetit për Planfikimin e Mbrojtjes,është t’i kontribuojë aftësive ushtarake që kërkohen për të ruajtur paqen, sigurinë dhe integritetin territorial të shteteve anëtare të Aleancës. Po u paraqitagresioni, ose po u konsiderua se do të ndodhë, SACLANT, si KomandantSuprem, është përgjegjës për ekzekutimin e të gjitha masave ushtarakebrenda mundësive dhe autoritetit të tij, për të demonstruar solidaritet dhegatishmëri të Aleancës për të ruajtur integritetin e territorit Aleat; për t’ukujdesur për lirinë e deteve dhe të linjave vitale ekonomike; dhe për të ruajturapo restauruar sigurinë e Rajonit të Përgjegjësisë së tij. Si komandantstrategjik i NATO-s i vendosur në Amerikën e Veriut, SACLANT gjithashtu luanrol në mirëmbajtjen e lidhjes transatlantike midis Evropës dhe Amerikës sëVeriut. Si dhe SACEUR-i, ai i këshillon autoritetet ushtarake dhe politike mbiçështje ushtarake dhe ka qasje të drejtpërdrejtë te Shefat e Mbrojtjes, Ministrat e Mbrojtjes dhe Krerët e Qeverive të vendeve anëtare të NATO-s kurkërkohet kjo nga rrethanat.

273

Shtabi i Komandantit Suprem të Forcave Aleate për Atlantik (HQ SACLANT) është i vendosur në Norfok, Virxhinia, SGBA.

Komanda Aleate për Atlantik (ACLANT)Rajoni i Përgjegjësisë (AOR) i ACLANT-it shtrihet nga Poli i Veriut deri te

Tropiku i Gaforres dhe nga Bregu Lindor i Amerikës së Veriut deri të BreguPerëndimor i Afrikës dhe Evropës (duke përfshirë Portugalinë, por jo edheKanalin Anglez, Ujdhesat Britanike apo Ujdhesat Kanari).

NATO është një Aleancë Atlantike, e varur nga linja vitale detare përmirëqenien ekonomike në kohë paqeje dhe për mbijetesë në luftë. Detyra primare e ACLANT-it është prandaj t’i kontribuojë sigurisë në rajonin eAtlantikut duke u kujdesur për linjat detare të komunikimit të Aleatëve, për të mbështetur operacionet tokësore apo amfibie, dhe për të mbrojtur dislokimin sprapsues bërthamor të bazuar në det të Aleancës.

Koncepti Strategjik i Aleancës, i aprovuar nga Krerët e Shteteve dheQeverive në Samitin e Uashingtonit në prill të vitit 1999, reflekton një qasje tëgjerë ndaj sigurisë që vendos theks të shtuar mbi parandalimin e konfliktit dhemenaxhimin e krizës. Duke iu përmbajtur kësaj qasjeje, strukturat e forcavedetare të NATO-s janë adaptuar për t’i përmbushur nevojat e mjedisit të sigurisë të së sotmes me qëllim të sigurimit të një numri opcionesh tënevosjshme në përgjigje të kohës së paqes, krizës apo të situatave të konfliktit.

Struktura e re e komandës ushtarake të NATO-s eliminon nevojën për kufijtë themeluar të përhershëm midis komandave nën nivelin strategjik. Janë pesë komanda madhore vartëse, duke përfshirë tri Shtabe Regjionale, që i raportojnë drejtpërsëdrejti SACLANT-it. Secili nga Shtabet Regjionaleështë përgjegjës para SACLANT-it për planifikimin dhe ekzekutimin eaktiviteteve dhe aranzhmaneve ushtarake, në paqe, në krizë apo në konflikt,duke përfshirë ndërmarrjen e detyrave të cilat mund t’u delegohen brendaRajonit të Përgjegjësisë ACLANT ose përtej tij po u kërkua.

Pesë komandat madhore vartëse janë si në vijim:

274

Shtabet regjionale, Atlantiku Lindor (RHQ EASTLANT)

Northvud, Mbretëria e Bashkuar

Misioni primar i RHQ EASTLANT është të kontribuojë në ruajtjen e paqes,sigurisë dhe integritetit territorial të shteteve anëtare të Aleancës kudo nëRajonin e Përgjegjësisë ACLANT. Kryekomandanti për Atlantik Lindor(CINCEASTLANT) është një admiral katër-yjësh britanik.

CINCEASTLANT është “dy-kapelash” që shërben edhe si komandantregjional brenda strukturës së Komandës Aleate për Evropë (ACE) në cilësinëe tij si CINEASTLANT, edhe si komandant komponente nën CINCNORTH nëcilësinë e Komandantit, Forcat Aleate Detare për Veri (COMNAVNORTH).Duke operuar brenda zinxhirit të komandës e të dy Komandantëve Strategjikëtë NATO-s i mundëson shtabit të jetë një fokus për lëvizjet ushtarake dhe përoperacionet detare pa gabime që involvojnë që të dy Komandat Strategjike.

CINCEASTLANT është gjithashtu përgjegjës për administrimin dhe operimin e Forcës së Përhershme Detare për Atlantik (STANAVFORLANT), në emër të Komandantit Suprem të Forcave Aleate për Atlantik.

Forca Detare e Përhershme për Atlantik (STANAVFORLANT)

Forca Detare e Përhershme për Atlantik (STANAVFORLANT) është njëskuadron i përhershëm i kohës së paqes i përbërë nga destrojerë, kryqëzorë dhe fregata nga forcat detare të kombeve të ndryshme të NATO-s. Forca operon, trajnon dhe stërvit si grup, duke sjellë verifikim dita-ditës të procedurave të tanishme detare të NATO-s, të taktikave dhe efektivitetit.

E krijuar më 1967, Forca që atëherë ka involvuar gjithsej mbi 500 anijedhe më se 150 000 meshkuj e femra në shërbim. Merr pjesë çdo vit në njësërë stërvitjesh të NATO-s dhe ato kombëtare të menduara për të ruajturgatishmërinë dhe për të mbështetur ndëroperueshmërinë. Ajo sjell një shembull të dukshëm e praktik të solidaritetit Aleat dhe të bashkëpunimittransatlantik. Stërvitjet e kohës së fundit gjithashtu kanë demonstruarkapacitetin e Forcës për të ndërmarrë operacione në mbështetje të paqes dhehumanitare jashtë fushës tradicionale të përgjegjësisë së Aleancës, në linjëme politikën e NATO-s të shtrirjes së sigurisë kudo në rajonin e Evro-Atlantikut.

275

Shtabet Regjionale, Atlantiku Perëndimor (RHQ WESTLANT)

Norfok, Virxhinia

Misioni primar i RHQ WESTLANT është t’i kontribuojë ruajtjes së paqes,sigurisë dhe integritetit territorial të shteteve anëtare të Aleancës kudo nëRajonin e Përgjegjësisë ACLANT. Kryekomandant për Atlantikun Perëndimor(CINCWESTLANT) është një admiral amerikan katër-yjësh.

Roli më i rëndësishëm i WESTLANT-it në krizë apo luftë është të sigurojëkalimin e sigurtë të përforcimeve dhe rifurnimizimeve vendimtare nga Amerikae Veriut në Evropë, në mbështetje të spektrit të plotë të forcave të NATO-s qëoperojnë kudo në fushën së përgjegjësisë së NATO-s ose përtej saj.

Në kohë paqeje, CINCWESTLANT sponsorizon stërvitje të përbashkëtashumëkombëshe dhe aktivitete të Partneritetit për Paqe (PfP), krahas ruajtjessë kontrollit operacional dhe dhënies së mbështetjes për forcat e NATO-s tëcaktuara në shtab.

Shtabi Regjional, Atlantiku Jugor (RHQ SOUTHLANT)

Lisbonë, Portugali

Misioni primar i RHQ SOUTHLANT është të kontribuojë në ruajtjen epaqes, sigurisë dhe integritetit territorial të shteteve anëtare të Aleancës kudonë Rajonin e Përgjegjësisë ACLANT. Kryekomandant për Atlantikun Jugor(CINCSOUTHLANT) është një admiral tre-yjësh portugez.

Si komandant i ACLANT-it në kufi me pjesën jugore të Komandës Aleatepër Evropë, CINCSOUTHLANT është fokus i lëvizjeve ushtarake dhe i operacioneve pa gabime detare nëpër shumicën e kufirit jug-lindor midisKomandave Regjionale Evropiane dhe Atlantike.

Flota Goditëse për Atlantik (STRIKFLTLANT)

Norfolk, Virxhinia

Komandant i Flotës Goditëse për Atlantik (COMSTRIKFLTLANT) ështëKomandanti Suprem i forcave Aleate për Atlantik, komandant madhor vartës nëdet. Si i tillë, misioni i tij primar është të spraps agresionin duke themeluar dhembajtur superioritetin detar në Atlantik dhe duke siguruar integritetin e linjavedetare të komunikimit të NATO-s. COMSTRIKFLTLANT është një admiral tre-yjësh amerikan.

Përbërja e Forcës mund të përshtatet për t’ua dalë mbanë situatave tëkrizës ashtu siç paraqiten, duke u ofruar mbështetje forcave të aviacionit si dhe

276

forcave amfibius dhe atyre detare, dhe duke mbështetur drejtpërsëdrejti operacionet tokësore dhe ajrore të Komandës Aleate për Evropë. Forca ngaBelgjika, Kanadaja, Republika Federale e Gjermanisë, Holanda, Norvegjia,Portugalia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara i kontribuojnëForcës. STRIKFLTLANT ka një kompliment të mundshëm të kohës së luftës prej tri deri në katër grupe bartëse luftarake, një apo dy task forca anti-nëndetëse, një task forcë amfibius dhe përafërsisht 22 000 marinsa holandezë, britanikë dhe amerikanë.

Stërvitjet e NATO-s udhëhiqen periodikisht për të siguruar ndëroperueshmërinë e forcave që i janë caktuar flotës nën kushtet realiste tëmjedisit dhe për të përforcuar procedurat e komandës dhe kontrollit.

Komanda Aleate e Nëndetëseve për Atlantik (SUBACLANT)

Norfolk, Virxhinia

Komandanti i Komandës Aleate të Nëdetëseve për Atlantik (COMSUBACLANT) është këshilltari kryesor i Komandantit Suprem Aleat për Atlantik rreth çështjeve të nëndetëseve dhe të luftës nën det. COMSUBACLANT është një admiral tre-yjësh amerikan.

SUBACLANT siguron aftësinë e koordinimit për Komandën Aleate përAtlantik si dhe ndërlidhje të drejtpërdrejtë me Komandën Aleate për Evropë përmenaxhimin e politikës dhe të doktrinës nëndetare të Aleancës. Në thelb ështënjë autoritet koordinues dhe është burimi kryesor i doktrinës operacionale dhetaktike nëndetare për të dy komandat strategjike.

Qendra për Punë Kërkimore Nëndetare SACLANT(SACLANTCEN)

la spezia, Itali

Roli dhe struktura e Qendrës për Punë Kërkimore Nëndetare SACLANT,që përbën pjesë integrale të strukturës madhore komanduese vartëse tëSACLANT, përshkruhet në Kapitullin 14 (Puna Kërkimore dhe Teknologjia).

Grupi Planifikues Regjional Kanada - Shtetet eBashkuara (CUSRPG)

Grupi Planifikues Regjional Kanada - Shtetet e Bashkuara (CUSRPG)përbëhet nga përfaqësues ushtarakë të Kanadasë dhe të Shteteve tëBashkuara. Funksioni i tij është të koordinojë përpjekjet për mbrojtje të

277

NATO-s në regjionin e Kanadasë-Shteteve të Bashkuara (CANUS). Nuk ka komandant të përgjithshëm të NATO-s për këtë regjion. Aranzhmanet e komandës prandaj varen nga strukturat ekzistuese të forcavetë armatosura kanadeze dhe të Shteteve të Bashkuara dhe nga Komanda përMbrojtjen e Hapësirës Ajrore të Amerikës së Veriut (NORAD), përveç nëseautoritetet gjegjëse ushtarake dhe kombëtare e përcaktojnë se kërkohetformimi i shtabeve të tjera të kombinuara për të ushtruar komandë të tillë.

Misioni i CUSRPG-së është të ndërmarrë planifikim të përkatës ushtarakpër të ruajtur paqen, sigurinë dhe integritetin territorial të regjionit CANUS. Kjo përfshin aranzhmanet për bazimin dhe mbrojtjen e forcave bërthamorestrategjike në këtë rajon; paralajmërimin e hershëm dhe mbrojtjen ajrore;mbrojtjen e mobilizimit industrial dhe të potencialit ushtarak; dhe mbrojtjenkundër aksioneve ushtarake që paraqesin kërcënim për sigurinë në regjion.

CUSRPG përbëhet nga Komiteti i Kryekomandantëve (COSC), një Komitet i Planifikimit Regjional (RPC), një Ekip Punues i Komitetit tëPlanifikimit Regjional (RPC WT), dhe një Sekretar i vendosur në Uashington.Vështrues nga Stafi Ushtarak Ndërkombëtar i NATO-s (IMS) dhe ngaKomandantët Strategjikë të NATO-s (SCs) mund të ftohen të ndjekin takimet eRPC-së.

Shefi i Stafit të Mbrojtjes i Kanadasë dhe Kryesuesi i Shteteve tëBashkuara i Shefave të Përbashkët të Shtabeve i përgjigjen Komitetit Ushtaraktë NATO-s (MC) për koordinimin e çështjeve të NATO-s për regjionin CANUS.Kjo përfshin përgatitjen dhe aprovimin e planeve për mbrojtjen e regjionitCANUS që i përcillen Kryesuesit të Komitetit Ushtarak të NATO-s; mbajtjen endërlidhjes me Kryesuesin e Komitetit Ushtarak, me Komandantët Strategjikëtë NATO-s dhe me agjencitë e tjera të NATO-s sipas kërkesave; dhe mbikëqyrjen e aktiviteteve të trajnimit dhe stërvitjes të NATO-s dhePartneritetit për Paqe (PfP) në regjionin CANUS.

ZGJERIMI I NATO-S DHE PRANIMI I ANËTARËVE TËRI TË NATO-S

Qëllimi mbrapa hapjes së Aleancës për anëtarë të rinj është të shtojë stabilitetin në Evropë në tërësi, e jo të zgjerojë ndikimin dhe aftësitë ushtaraketë NATO-s apo të ndërrojë pozicionin e saj themelor të mbrojtjes. Garancat esigurisë kolektive të NATO-s dhe varësimi i saj nga strukturat e forcaveshumëkombëshe ofrojnë mjetin më të mirë të arritjes së objektivit të sipërm,mbi bazën e rrezikimeve të përbashkëta, të përgjegjësive të përbashkëta dhetë shpenzimeve të përbashkëta. Hapja e Aleancës dhe pranimi i tre anëtarëvetë rinj më 1999, e kombinuar me ndikimin e partneritetit dhe koordinimit në

278

kornizën e programit të Partneriteti për Paqe, lejon fokusin ushtarak të drejtohet nga nevojat e tashme dhe të ardhme. Kjo nënkupton aftësi më mobiledhe fleksibile, të menduara për të lehtësuar përgjigjen më të shpejtë, përforcimin dhe kërkesat e tjera në fushën e menaxhimit të krizës. Vendet anëtare të reja marrin pjesë në shtririjen e plotë të misioneve dhedetyrave të NATO-s. Ato janë të involvuara aktivisht, krahas vendeve të tjeraqë marrin pjesë në strukturën e integruar të komandës ushtarake, në planifikimin, zhvillimin dhe plotësimin me kuadër të struktuave të forcave tëNATO-s.

Në Samitin e Madridit në korrik të vitit 1997, Republika Çeke, Hungaria dhe Polonia qenë ftuar t’i fillonin negociatat me Aleancën. Këto u kompletuan dhe Protokolet e Pranimit u nënshkruan nga fundi i vitit1997. Tri vendet anëtare të reja u pranuan në Aleancë në mars të vitit 1999.Në periudhën e ndërmjeme, paralelisht me procesin politik, punë intensiveështë ndërmarrë si në vetë vendet ashtu dhe brenda NATO-s për t’u mundësuar forcave çeke, hungareze dhe polake t’i adaptohen rolit të tyre tëardhshëm ashtu që procesi i bashkëngjitjes strukturave ushtarake të Aleancëstë mund të menaxhohej me efikasitet. Brifingje parapranuese dhe diskutime umbajtën për të përgatitur secilin vend për obligimet që do të merrnin me t’ubërë anëtarë të Aleancës dhe për t’i familiarizuar me procedurat dhe praktikënqë aplikohen. Këto përgatitje ndihmuan për të definuar pjesëmarrjen në strukturat e NATO-s të secilit vend anëtar të ri, për të themeluar metodat me tëcilat do të arrihej integrimi i tyre, dhe për të lehtësuar involvimin e tyre nëaktivitetet e Aleancës gjatë periudhës së pranimit.

AKTIVITETET DHE INICIATIVAT E PARTNERITETPËR PAQE

Brenda kornizës së përgjithshme të iniciativës së Partneritetit për Paqe,dhe veçanërisht në kontekstin e Planifikimit të Partneritetit dhe Procesit tëVështrimit (PARP), një gamë e gjerë aktivitetesh ushtarake dhe iniciativashjanë prezantuar për të forcuar më tej lidhjet midis NATO-s dhe vendevePartnere të saj. Këto nuk kufizohen në pjesëmarrjen në stërvitjet ushtarake porgjithashtu përfshijnë, për shembull, rastet për të ndjekur kurset në Kolegjin eMbrojtjes të NATO-s në Romë dhe në Shkollën e NATO-s (SHAPE) nëOberamergau. Kombet e PfP-së janë ftuar gjithashtu të ofrojnë kandidatë përposte sipas aranzhmaneve të përmendura më heret për Elemente të Stafit tëPartneritetit për Paqe të vendosur në shtabe të ndryshme ushtarake të NATO-s, me pjesëmarrje të plotë në planifikimin dhe udhëheqjen e aktivitetevetë PfP-së.

279

Oficerët nga vendet e Partneritetit kanë marrë gjithashtu funksionendërkombëtare brenda Stafit Ushtarak Ndërkombëtar të NATO-s në Celulën eKoordinimit të Partneritetit (PCC) (shih Kapitullin 3). Ekzaminohet gjithashtufushëveprimi për involvimin e personelit nga vende Partnere në planifikimin estërvitjeve CJTF, në zhvillimin e konceptit dhe doktrinës dhe të operacioneve,si dhe në shtabet CJTF.

Përparimi në zbatimin e shumë prej këtyre masave ka qenë i shpejtë.Rreth 20 vende të Partneritetit morën pjesë në Stërvitjen e Menaxhimit tëKrizës të NATO-s të mbajtur nga 12-18 shkurti 1998. Kjo stërvitje e postit tëkomandës (pra, pa involvuar dislokimin aktual të trupave) ishte menduar tëtestonte dhe të ushtronte aksione që duhej të ndërmirreshin nga NATO, së bashku me Partnerët e saj, na zbatimin operacionit në mbështetje të paqesme mandat të OKB-së në një situatë hipotetike krize. Një pjesë tjetër e stërvitjes u fokusua në involvimin e vendeve të NATO-s dhe atyre Partnere nëpërgjigje të katastrofave materiale.

Gjatë gjithë këtyre aktiviteteve, si dhe përmes bashkëpunimit në relacionme temat e tjera dhe aktivitetet e identifikuara si Fusha Bashkëpunimit të PfP-së, theksi po vihet mbi transparencën në rritje në relacion me aktivitetetushtarake dhe shtimin e konsultimit dhe të bashkëpunimit.

Në udhëheqjen e stërvitjeve NATO/PfP, për shembull në kontekstin emisioneve të gjurmimit dhe shpëtimit dhe në operacionet humanitare dhe tëmbështetjes së paqes, theksi po vihet në kontributin për aftësitë dhe gatishmërinë e vendeve pjesëmarrëse për të ndërmarrë operacione të tilla. Në të njëjtën kohë, kuptimi i ndërsjellë i sistemeve të ndryshme ushtarake dhei procedurave po shtohet dhe po përforcohet.

Ka poashtu një fokus të fortë mbi shumëkombësinë brenda shtabeveushtarake si dhe në forcat që marrin pjesë në stërvitje. Kjo e ka lehtësuarkalimin në forma më të ndërlikuara të stërvitjeve NATO/PfP duke involvuarnivele më të larta të njësiteve ushtarake. Procesi është provuar të jetë me përfitim të dyanshëm për NATO-n dhe vendet Partnere, duke mundësuar tëmirren mësime të çmueshme nga përvoja e punës së bashku në stërvitje tëkombinuara.

KONSULTIMI DHE BASHKËPUNIMI MË I GJERË

Pas Samitit të Madridit në korrik të vitit 1997, si pjesë e procesit të shtimittë konsultimit dhe bashkëpunimit dhe të sjelljes së masave për të rritur transparencën, një numër intstitucionesh të reja u krijuan si në sferën politikeashtu dhe në atë ushtarake.

280

Përveç Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC), Këshillit tëPërhershëm të Parbashkët NATO-Rusi (PJC), dhe Komisionit NATO-Ukrainë(NUC), që operojnë në dimesionin civil, politik dhe që janë përshkruar nëkapitujt e mëhershëm, mbahen takime në formate të ndryshme për të menaxhuar anën ushtarake të bashkëpunimit të këtyre institucioneve bilateraledhe multilaterale. Komiteti Ushtarak i Partneritetit Evro-Atlantik (EAPMC) tashtakohet për të diskutuar dhe këmbyer pikëpamje midis të gjitha vendeve tëEAPC-së rreth çështjeve ushtarake. Po kështu, për të lehtësuar lidhje më tëngushta në mbështetje të relacionit të veçantë midis NATO-s dhe Rusisë, janë themelaur takime midis Përfaqësuesve Ushtarakë dhe Shefave tëShtabeve nën kujdesin e PJC-së (PJC-MR/CS). Takime të ngjashme mbahenme Ukrainën në nivel të Përfaqësuesve Ushtarakë (MC/PS me Ukrainën) dhenë nivel të Shefave të Shtabeve (MC/CS me Ukrainën).

Takimet e Komitetit Ushtarak të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPCM) mbahen qoftë në Sesione Plenare, me të gjitha vendet Partnere, ose nëSesion të Kufizuar, me qëllim për t’u fokusuar mbi çështje funksionale dheregjionale si pjesëmarrja e përbashkët në Operacione në Mbështetje të Paqes.Alternativisht, ato mund të mbahen në Sesione Individuale me një vend tëvetëm Partner. Këto takime mbahen ose në nivel të Shefave të Mbrojtjes(CHODs), që normalisht mbahen dy herë në vit për të koinciduar me takimete CHODs-ve të tjerë që mbahen në Bruksel, ose çdo muaj në nivel tëPërfaqësuesve të Përhershëm Ushtarakë. Këto aranzhmane kufizojnëshpeshtësinë dhe shpenzimet e udhëtimeve për Bruksel që secili Shef iMbrojtjes duhet t’i bëjë. Të gjitha takimet kryesohen nga Kryesuesi i KomitetitUshtarak të NATO-s.

Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi (PJC) në Sesionin Shefatë Shtabit/Shefa të Mbrojtjes (PJC-CS) normalisht takohet së paku dy herë nëvit, për të koinciduar me takimin e Komiteteve Ushtarake në Sesion të Shefavetë Shtabeve në pranverë dhe vjeshtë të secilit vit.

Secila mbledhje ndiqet nga Shefat e Mbrojtjes, Komandantët Strategjikëtë NATO-s dhe përfaqësues ushtarakë të Rusisë. Takimet e PJC-MR-së nëSesion të Përhershëm, që ndiqen nga përfaqësuesit ushtarakë me seli nëBruksel, mund të mbahen më shpesh.

Që të dyja, takimet në Sesion Shefash të Mbrojtjes dhe takimet në Sesion të Përhershëm kryesohen së bashku nga tre pëfaqësues, gjegjësisht Kryesuesi i Komitetit Ushtarak, një Shef i Mbrojtjes i NATO-s osenjë Përfaqësues Ushtarak i NATO-s me seli në shtabin e NATO-s në Bruksel,dhe Përfaqësuesi Ushtarak i Rusisë. Përfaqësimi i NATO-s në takimet esipërme është me rotacion ndërmjet vendeve të NATO-s për periudha prej tremuajsh.

281

Gjatë takimeve të të dy niveleve, të Shefave të Mbrojtjes dhe tëPërfaqësuesve të Përheshëm, tre kryesuesit e përbashkët gjithashtu ndajnëudhëheqjen për secilën pikë të rendit të ditës. Agjenda për secilën mbledhjepërgatitet mbi bazën e pajtimit të themelaur në mënyrë bilaterale midis StafitUshtarak Ndërkombëtar të NATO-s dhe përfaqësimit rus, dhe mëpastajaprovohet nga secili prej tre kryesuesve.

Komiteti Ushtarak me Ukrainën takohet në sesion të Shefave të Mbrojtjessë paku dy herë në vit, dhe gjithahtu planifikohet të koincidojë me takimet etjera që mbahen në të njëjtin nivel. Takimi përfshin Shefat e Mbrojtjes të NATO-s, Komandantët Strategjikë të NATO-s dhe Përfaqësuesin Ukraninas,dhe kryesohet nga Kryesuesi i Komitetit Ushtarak. Takimet e KomitetitUshtarak me Ukrainën në nivlel të Përfaqësuesit Ushtarak gjithashtu konvokohen dy herë në vit.

282

KAPITULLI 13

ÇELËSI I KOMITETEVE KRYESORETË NATO-S DHE I INTITUCIONEVE

TË BASHKËPUNIMIT, PARTNERITETIT DHE DIALOGUT

Çelësi i komiteteve kryesore të NATO-s

Çelësi i institucioneve të bashkëpunimit, partneritetit dhe dialogut

ÇELËSI I KOMITETEVE KRYESORETË NATO-S DHE I INTITUCIONEVE

TË BASHKËPUNIMIT, PARTNERITETIT DHE DIALOGUT

ÇELËSI I KOMITETEVE KRYESORE TË NATO-S

Forumet kryesore të konsultimit dhe vendim-marrjes mbështeten nga njëstrukturë komiteti që siguron që secili komb anëtar të jetë i përfaqësuar në çdonivel në të gjitha fushat e aktivitetit të NATO-s në të cilat merr pjesë. Disa ngakomitetet janë themeluar në ditët e hershme të zhvillimit të NATO-s dhe i kanëkontribuar procesit të vendim-marrjes së Aleancës për shumë vite. Të tjeratjanë themeluar së voni në kontekstin e adaptimit të brendshëm dhe të jashtëmtë Aleancës, pas fundit të Luftës së Ftohtë dhe mjedisit të ndryshuar të sigurisënë Evropë.

Pjesa në vazhdim flet përmbledhtazi për anëtarësinë, kryesimin, rolin,nivelet, strukturën vartëse dhe burimin kryesor të mbështetjes me staf tëKomiteteve kryesore të NATO-s. Do vënë re se Sekretari i Përgjithshëm ështëkryesues titullar i një numri komitetesh të politikës, të cilat kryesohen osebashkëkryesohen në bazë të përhershme nga zyrtarë seniorë përgjegjës përfushën në fjalë të subjektit. Komitetet grupohen sipas kryesimit të tyre normal,të përhershëm. Lista nuk ndjek prandaj një mostër strukturale apo hierarkikerigjide.

Burimi kryesor i mbështetjes në komitetet gjegjëse është Divizioni apoDrejtorati i Stafit Ndërkombëtar me përgjegjësinë primare për fushën në fjalë tësubjektit. Shumica e komiteteve marrin mbështetje administrative, proceduraledhe praktike nga Sekretariati Ekzekutiv. Shumë prej komiteteve gjithashtumbështeten nga Stafi Ushtarak Ndërkombëtar.

Përshkrimet përmbledhëse nuk duhet të ngatërrohen me termat e referencës në detaje për secilin komitet, që aprovohen nga organi prindor nëkohën e themelimit.

Të gjitha komitetet e NATO-s marrin vendime ose formulojnë rekomandime për autoritetet më të larta në bazë të këmbimeve të informacionitdhe të konsultimeve që çojnë në konsensus. Nuk ka votim apo vendim me shumicë.

SHËNIM: Komiteti Ushtarak i NATO-s është vartës ndaj Këshillit tëAtlantikut të Veriut dhe Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes por ka status

285

special si autoritet senior ushtarak në NATO. Roli i Komitetit Ushtarak përshkruhet në Kapitullin 11.

Komiteti Ushtarak dhe shumica e komiteteve të dhëna në listën më poshtëgjithashtu takohen rregullisht me përfaqësuesit e shteteve Partnere të përfshiranë Këshillin e Partneritetit Evro-Atlantik.

1. Këshilli i Atlantikut të Veriut (NAC)

2. Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes (DPC)

3. Grupi i Planifikimit Bërthamor (NPG)

4. Komiteti Ushtarak (MC)

5. Grupi Punues Ekzekutiv (EWG)

6. Task Forca e Nivelit të Lartë mbi Kontrollin e Armëve Konvencionale(HLTF)

7. Komiteti i Përbashkët mbi Përhapjen (e armatimit) (JCP)

8. Komiteti i Përhershëm Politik-Ushtarak mbi Partneritetin për Paqe(PMSC/PfP)

9. Komiteti i Mbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC)

10. Bordi i NATO-s i Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit (C3) (NC3B)

11. Sistemi i Komandës dhe Kontrollit Ajror i NATO-s (ACCS)

12. Komiteti Politik në Nivel Senior (SPC)

13. Grupi Këshillues i Politikës Atlantike (APAG)

14. Komiteti Politik (PC)

15. Grupi i Bashkëpunimit Mesdhetar (MCG)

16. Grupi Senior Politik-Ushtarak mbi Përhapjen (e armatimit) (SGP)

17. Komiteti Koordinues i Verifikimit (VCC)

18. Grupi i Koordinimit të Politikës (PCG)

19. Komiteti i Vështrimit të Mbrojtjes (DRC)

20. Konferenca e Drejtorëve të Armatimit Kombëtar (CNAD)

21. Komiteti i NATO-s për Standardizim (NCS)

22. Komiteti i Infrastrukturës

286

23. Komiteti Senior i Planifikimit të Emergjencës Civile (SCEPC)

24. Konferenca e Logjisticienëve Seniorë të NATO-s (SNLC)

25. Komiteti i Shkencës (SCOM)

26. Komiteti mbi Sfidat e Shoqërisë Moderne (CCMS)

27. Komitetet e Buxhetit Civil dhe Ushtarak (CBC/MBC)

28. Bordi Senior i Resurseve (SRB)

29. Grupi Senior i Mbrojtjes mbi Përhapjen (e armatimit) (DGP)

30. Grupi i Nivelit të Lartë (NPG/HLG)

31. Komiteti Ekonomik (EC)

32. Komiteti mbi Informimin dhe Marrëdhëniet Kulturore (CICR)

33. Operacionet e Këshillit dhe Komiteti i Stërvitjeve (COEC)

34. Komiteti i NATO-s i Menaxhimit të Trafikut Ajror (NATMC)

35. Bordi i Drejtorëve i Organizatës së Menaxhmentit të Gypave nëEvropën Qendrore (CEPMO BOD)

36. Komiteti i Gypave i NATO-s (NPC)

37. Komiteti i Sigurisë i NATO-s (NSC)

38. Komiteti Special

39. Komiteti i Arkivit

287

1. Këshilli i Atlantikut të Veriut (NAC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Sektretari i Përgjithshëm.

Autoritet kryesor vendim-marrës i Aleancës së Atlantikutthemeluar nga Traktati i Atlantikut të Veriut, i mveshur me

Roli autoritetin për të ngritur “organe të tilla degëzuese që mund të jenë të nevojshme” për qëllimin e zbatimit të Traktatit.

I përhershëm (Përfaqësuesit/Ambasadorët e Përhershëm).Nivelet Ministror (Ministrat e Jashtëm dhe/ose të Mbrojtjes).

Samit (Krerët e Shteteve dhe Qeverive).

Komitetet Këshilli mbështetet nga një numër i madh komiteteshkryesore që mbulojnë një gamë të gjerë të aktiviteteve tëvartëse Aleancës.

Të gjitha Divizionet dhe Zyrat e Pavarura të Stafit Ndërkombëtar mbështetin punën e Këshillit drejtpërsëdrejti

Mbështetja ose tërthorazi. Roli i Këshillit si organ përgjegjës për e Stafit përmbushjen e objektivave të Traktatit ka përfshirë Ndërkombëtar krijimin e një numri agjencish dhe organizatash që

gjithashtu e mbështetin punën e tij në fusha të specializuara.

2. Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes (DPC)

Vendet anëtare që marrin pjesë në strukturën e integruarAnëtarët ushtarake të NATO-s (të gjitha vendet anëtare përveç

Francës).

Kryesuesi Sekretari i Përgjithshëm.

RoliAutoritet kryesor vendim-marrës mbi çështje që lidhen me strukturën e integruar ushtarake të NATO-s.

NiveletI përhershëm (Përfaqësuesit/Ambasadorët e Përhershëm).Ministror (Ministrat e Mbrojtjes).

Komitetetkryesore Komiteti i Vështrimit të Mbrojtjes. vartëse

MbështetjaDivizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe i Operacioneve;

e StafitSekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

288

3. Grupi i Planifikimit Bërthamor (NPG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare përveç Francës.

Kryesuesi Sekretari i Përgjithshëm.

RoliAutoritet kryesor vendim-marrës mbi çështje që lidhen me politikën bërthamore të Aleancës.

Nivelet Ministrat e Mbrojtjes, Përfaqësuesit e Përhershëm.

Komitetet kryesore Grupi i Nivelit të Lartë (HLG), Grupi i Stafit NPG. vartëse

MbështetjaDivizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe i Operacioneve;

e StafitSekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

4. Komiteti ushtarak (MC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Kryesuesi i Komitetit Ushtarak.

Autoritet senior i NATO-s nën autoritetin e përgjithshëm Roli të Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe Komitetit të

Planifikimit të Mbrojtjes.

NiveletKryekomandantët/Shefat e Mbrojtjes, Përfaqësuesit Kombëtarë Ushtarakë.

KomitetetGrupet Punuese të Komitetit Ushtarak. Një numër

kryesoreorganesh të përbashkëta civile dhe ushtarake gjithashtu

vartësei raportojnë Komitetit Ushtarak si dhe Këshillit dhe Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes.

Mbështetjae Stafit Stafi Ushtarak Ndërkombëtar.Ndërkombëtar

289

5. Grupi Punues Ekzekutiv (EWG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiZëvendës Sekretari i Përgjithshëm: Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm, Planifikimi i Mbrojtjes dhe Operacioneve.

Organ këshillues senior i Këshillit të Atlantikut të Veriut

Rolirreth çështjeve të mbrojtjes që u përket 19 vendeve anëtare dhe relacioneve me organizata të tjera si UnioniEvropian Perëndimor (WEU).

Nivelet Këshilltarët e Mbrojtjes të delegacioneve kombëtare.

Komitetetkryesore N/A.1

vartëse

Mbështetja Divizioni i Planit të Mbrojtjes dhe i Ekzekutimeve;

e Stafit Sekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

6. Task Forca e Nivelit të Lartë mbi Kontrollimin e ArmëveKonvencionale (HLTF)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm; Kryesi i Detyrës së Kryesuesi Kryesuesit të Ndihmës Sekretarit të Përgjithshëm për

Çështje Politike.

Organ konsultativ dhe këshillues i Ministrave të JashtëmRoli dhe të Mbrojtjes rreth çështjeve të kontrollit të armëve

konvencionale.

Ekspertë nga Ministritë e Punëve të Jashtme dhe MinistritëNivelet e Mbrojtjes në nivel të Drejtorëve Politikë; të Këshilltarëve

Politikë të delegacioneve të NATO-s.

Komitetetkryesore HLTF në nivel Deputetësh.vartëse

Mbështetja Divizioni i Çështjeve Politike (Seksioni i Kontrollimit të e Stafit Armëve Konvencionale dhe i Koordinimit); Sekretariati Ndërkombëtar Ekzekutiv.

290

1 N/A: nuk aplikohet.

7. Komiteti i Përbashkët mbi Përhapjen (JCP)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm.

Organ senior këshillues që sjell raporte të koordinuara

Rolipër Këshillin e Atlantikut të Veriut rreth aspekteve politko-ushtarake dhe të mbrojtjes ndaj përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë.

NiveletAnëtarët e Grupit Senior Politiko-Ushtarak mbi Përhapjen (DGP) që takohen në sesion të përbashkët.

Komitetetkryesore N/A.vartëse

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv. Ndërkombëtar

8. Komiteti i Përhershëm Politik-Ushtarak mbi Partneritetin përPaqe (PMSC/PfP)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm. Kryesuesit e Përhershëm: Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje

Kryesuesi Politike, Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Planifikim të Mbrojtjes dhe të Operacioneve/Drejtori, Partneriteti i Mbrojtjes dhe Drejtorati i Bashkëpunimit.

Organ kryesor i bërjes së politikës dhe organ këshillues i

RoliKëshillit të Atlantikut të Veriut për të gjitha aspektet e Partneritetit për Paqe duke përfshirë Procesin ePlanifikimit dhe të Vështrimit të PfP-së (PARP).

Përfaqësuesit e delegacioneve kombëtare (dy anëtarë Nivelet për delegacion); anëtarësia ndryshon shpesh varësisht

nga temat që diskutohen.

Komitetetkryesore N/A.vartëse

MbështetjaDivizioni i Çështjeve Politike; Divizioni i Planifikimit të

e StafitMbrojtjes dhe Operacioneve; Sekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

291

9. Komiteti i Mbrojtjes Ajrore i NATO-s (NADC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm.

Këshillon Këshillin e Atlantikut të Veriut dhe EAPC-në rreth të gjitha aspekteve të mbrojtjes ajrore, duke

Rolipërfshirë mbrojtjen taktike nga raketat. Mbështet harmonizimin e përpjekjeve kombëtare me planifikimin ndëkrombëtar që lidhet me komandën dhe kontrollin ajrordhe të armatimeve të mbrojtjes ajrore.

Oficerët seniorë ushtarakë kombëtarë ose ekzekutivë të

Niveletinvolvuar në menaxhimin dhe politikën që lidhen me mbrojtjen ajrore apo me sistemet e komandës dhe kontrollit.

Përfaqësuesit e Mbrojtjes Ajrore (ADREPS); Panoja mbiKomitetet Armët e Mbrojtjes Ajrore (PADW); Panoja mbi Filozofinëkryesore e Mbrojtjes Ajrore (PADP): Grupi Ndërlidhës i Stafit përvartëse Paralajmërim të Hershëm (EWISG); Përfaqësuesit

Partnerë të Mbrojtjes Ajrore (PADREPS).

Mbështetja Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes (Drejtorati i Mbrojtjese Stafit Ajrore dhe i Menaxhmentit të Hapësirës Ajrore);Ndërkombëtar Sekretariati Ekzekutiv.

292

10. Bordi i NATO-s i Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit (NC3B)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm.

Kryesuei i Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Mbështetje të Përhershëm Mbrojtjes. Bashkë Vice- Drejtori, Stafi C3 i Shtabit të NATO-s dhe një Bashkë Kryesuesi Vice-Kryesues i zgjedhur.

Organ senior shumëkombësh që vepron në emër të dhei përgjigjet Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe Komitetit të

Roli Planifikimit të Mbrojtjes rreth të gjitha çështjeve që lidhenme Konsultimin, Komandën dhe Kontrollin (C3) në gjithëOrganizatën.

Bordi C3 bashkon 2 përfaqësues seniorë nga secili kombi involvuar në menaxhmentin dhe politikën e Sistemeve të Komunikimit dhe Informacionit (CIS) në mbështetje tëC3, në gjendje të marrë parasysh përgjegjësitë funksionale me shtrirje të gjerë të Bordit; 1 përfaqësues

Nivelet nga Komiteti Ushtarak; 1 përfaqsues nga secila Komandë Strategjike; 1 përfaqësues nga këto komitete të NATO-s: CNAD, SCEPC/CCPC, COEC, NADC, NACMO BOD, NAPMO BOD, NSC, SRB, PMSC, NCS dhe RTB; Menaxheri i Përgjithshëm, NC3A dhe Kontrollori, NACOSA.

Grupi i Përfaqësuesve Kombëtarë C3 që vepron si Bordnë sesion të përhershëm, grupet punuese dhe nënkomitetet + 8 nënkomitete me nënstrukturën e tyre

Komitetettë grupeve punuese, nëngrupet dhe grupet ad hoc

kryesore(Kërkesat dhe Konceptet e C3 të Përbashkët

vartëse(JRCSC-SC/1); Ndëroperueshmëria (ISC-SC/2); Menaxhmenti i Frekuencave (FMSC-SC/3); INFOSEC (INFOSECSC-SC/4); Sistemet e Informimit (ISSC-SC/5);Rrjeti i Komunikimeve (CNSC-SC/6); Identifikimi (IDENTSC-SC/7); dhe Navigacioni (NAVSC-SC/8)).

Mbështetja Stafi C3 i Shtabit të NATO-s (NHQC3S); Sekretariati e Stafit Ekzekutiv.Ndërkombëtar.

293

11. Sistemi i Komandës dhe Kontrollit Ajror i NATO-s (ACCS)Organizata e Menaxhmentit (NACMO) Bordi i Drejtorëve

Anëtarët17 vende pjesëmarrëse (vendet anëtare të NATO-s me përjashtim të Islandës dhe Luksemburgut).

Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm. Kryesuesi Kryesuesi Kombëtar (Vice Kryesuesi i Komitetit të

Mbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC)).

RoliSiguron planifikimin dhe zbatimin e Komandës Ajrore të NATO-s dhe të Programit të Sistemit të Kontrollit.

Oficerë seniorë ushtarakë kombëtarë ose ekzekutivë të Nivelet involvuar në menaxhmentin e mbrojtjes ajrore ose të

komandës ajrore dhe të sistemeve të kontrollit.

Komitetetkryesore Komiteti Këshillues ACCS. vartëse

Mbështetja Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes (Drejtorati i Mbrojtjese Stafit Ajrore dhe i Menaxhmentit të Hapësirës Ajrore); Ndërkombëtar Sekretariati Ekzekutiv.

12. Komiteti Politik në Nivel Senior (SPC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike.

Orga senior këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut

Rolirreth çështjeve politike dhe politiko-ushtarake. Përforcohet me ekspertë kur merret me disa çështje (SPC(R)).

Nivelet Zëvendës Përfaqësuesit e Përhershëm.

Komitetetkryesore N/A.vartëse

MbështetjaDivizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv dhe

e StafitDivizionet e tjera IS/Zyrat sipas kërkesës.

Ndërkombëtar

294

13. Grupi Këshillues i Politikës së Atlantikut (APAG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm i Çështjeve Politike.

Organ këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut, i Roli ngarkuar për të ekzaminuar porjeksionet relevante të

politikës së sigurisë me shikim afatgjatë.

Përfaqësuesit kombëtarë në nivelin e Drejtorëve Politikë,

Niveletqë veprojnë në cilësinë e ekspertëve individualë. APAG takohet një herë në vit, me pjesëmarrje të vendeve Partnere.

Komitetetkryesore N/A.vartëse

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike.Ndërkombëtar

14. Komiteti Politik (PC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike.

RoliOrgan këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth çështjeve politike.

NiveletKëshilltarët Politikë të delegacioneve kombëtare, të përforcuar sipas kërkesës me ekspertë.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv.Ndërkombëtar

295

15. Grupi i Bashkëpunimit Mesdhetar (MCG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike. Kryesuesi Kryesi i Detyrës së Kryesuesit: Ndihmës Sekretari i

Përgjigjshëm dhe Drejtori, Drejtorati Politik.

RoliOrgan Këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth çështjeve të Dialogut Mesdhetar.

Këshilltarët Politikë të delegacioneve të NATO-s. Nivelet Gjithashtu takohet me përfaqësues të Vendeve të

Dialogut Mesdhetar.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv.Ndërkombëtar

16. Grupi Senior Politiko-Ushtarak mbi Përhapjen (SGP)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike.

RoliOrgan senior këshillues rreth aspekteve politko-ushtaraketë përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë.

NiveletZyrtarë seniorë kombëtarë përgjegjës për çështje politikedhe të sigurisë që lidhen me mospërhapjen.

Komitetet Gjithashtu takohet me Grupin Senior të Mbrojtjes mbi kryesore Përhapjen (DGP) duke u bërë Komiteti i Përbashkët mbivartëse Përhapjen (JCP).

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv.Ndërkombëtar

296

17. Komiteti Koordinues i Verifikimit (VCC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike. Kryesuesi Kryesi i Detyrës së Kryesuesit: Udhëheqësi, Sektori

Koordinues i Verifikimit dhe Zbatimit.

Organ kryesor për vendime mbi çështje të zbatimit të Roli kontrollit dhe të koordinimit të verifikimit të armëve kon

vencionale.

Sesionet plenare, Grupet Punuese, Grupet e Ekspertëve,

NiveletSeminaret/Puna në Grupe me ekspertë nga Ministritë e Punëve të Jashtme dhe Ministritë e Mbrojtjes, ekspertëtnga Njësitë e Verifikimit, Sekretarët e Delegacioneve.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetja Divizioni i Çështjeve Politike (Sektori i Koordinimit të e Stafit Kontrollit të Armeve Konvencionale); Sekretariati Ndërkombëtar Ekzekutiv.

18. Grupi i Koordinimit të Politikës (PCG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiNdihmës Sekretari i Përgjithshëm për Planifikim të Mbrojtjes dhe Operacioneve.

Forum kryesor për konsultim dhe organ këshillues iKëshillit të Atlantikut të Veriut mbi çështje politiko-ushtarake

Roli(duke përfshirë opercionet e paqeruatjtjes, zhvillimin e konceptit të Task Forcës së Përbashkët të Kombinuar (CJTF), dhe vështrimin e Konceptit Strategjik të NATO-s).

NiveletZëvendës Përfaqësuesit e Përhershëm dhe PërfaqësuesitUshtarakë kombëtarë.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaDivizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve;

e Stafit Sekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

297

19. Komiteti i Vështrimit të Mbrojtjes (DRC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare përveç Francës.

KryesuesiNdihmës Sekretari i Përgjithshëm, Planifikimi i Mbrojtjesdhe Operacioneve.

Komitet senior këshillues i Komitetit të Planifikimit të Roli Mbrojtjes rreth planifikimit të forcave dhe çështjeve të

tjera që lidhen me strukturën e integruar ushtarake.

Nivelet Këshilltarë të Mbrojtjes të delegacioneve kombëtare.

Komitetetkryesore Grupi Punues DRC. vartëse

MbështetjaDivizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve;

e Stafit Sekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

20. Konferenca e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve (CNAD)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Sekretari i Përgjithshëm. Kryesuesi Kryesues i Përhershëm: Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm

për Mbështetje të Mbrojtjes.

Organ senior nën Këshilin e Atlantikut të Veriut që merretme logjistikën e prodhimit. Mbështet bashkëpunimin e

Roli NATO-s për armatime dhe shqyrton aspektet politike, ekonomike dhe teknike të zhvillimit dhe gjetjes së pajisjes për forcat e NATO-s.

Nivelet Drejtorët Kombëtarë të Armatimeve.

Përfaqësuesit e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve Komitetet (NADREPS); Grupi i NATO-s i Armatimeve të Armatës kryesore (NAAG); Grupi i NATO-s i Armatimeve të Forcës Ajrore vartëse (NAFAG); Grupi i NATO-s i Armatimeve Detare

(NNAG); Grupi Këshillues Industrial i NATO-s (NIAG).

Mbështetja Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes (Drejtorati i e Stafit Planifikimit të Armatimeve, i Programeve dhe i Politikës);Ndërkombëtar Sekretariati Ekzekutiv.

298

21. Komiteti i NATO-s për Standardizim (NCS)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Sekretari i Përgjiththshëm.

Bashkë-Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Mbështetje të

kryesuesi iMbrojtjes dhe Drejtori i Stafit Ushtarak Ndërkombëtar.

Përhershëm

Autoritet senior i Aleancës përgjegjës për sigurimin e Roli këshillave të koordinuara për Këshillin e Atlantikut të

Veriut mbi çështje të përgjithshme të standardizimit.

NiveletZyrtarë seniorë nga kryeqytetet që përfaqësojnë pozicionete koordinuara kombëtare mbi standardizimin.

KomitetetGrup i Përfaqësuesve NCS (NCSREPs); Grupi i Stafit të

kryesoreStandardizimit të NATO-s (NSSG).

vartëse

Mbështetja NCS, Sekretariati Ekzekutive Stafit NCSREPs, NSSG, Agjencia e Standardizimit të NATO-sNdërkombëtar (NSA).

22. Komiteti i Infrastrukturës

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Investim në Siguri, Kryesuesi Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile. Kryesuesi i

Përhershëm: Kontrollor për Programe të Investimit në Siguri.

Përgjegjës për zbatimin e Programit të NATO-s për

RoliInvestim në Siguri, të shoshitur dhe të miratuar nga Bordi Senior i Resurseve dhe të aprovuar nga Këshilli i Atlantikuttë Veriut apo Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes.

Këshilltarët e infrastrukturës të delegacioneve kombëtare;Nivelet përfaqësuesit e Komitetit Ushtarak, Komandantët

Strategjikë të NATO-s dhe Agjencitë e NATO-s.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaDivizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe Planifikim të

e StafitEmergjencës Civile.

Ndërkombëtar

299

23. Komiteti Senior i Planifikimit të Emergjencës Civile (SCEPC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Sekretari i Përgjithshëm. Kryesuesi i Përhershëm: Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm

Kryesuesi për Investim në Siguri, Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile/Drejtori, Drejtorati i Planifikimit të Emergjencës Civile.

Organ senior i politikës dhe këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut mbi planifikimin e emergjencës civile

Roli dhe çështje të ndihmës në rast katastrofe. Përgjegjës përdrejtim të politikës dhe koordinim të Komiteteve dhe Bordeve të Planifikimit.

Zyrtarë seniorë nga kryeqytetet me përgjegjësi për Nivelet aktivitetet e koordinimit të emergjencës civile/përfaqë

suesit nga delegacionet kombëtare.

Bordet e Planifikimit dhe Koordinimit (Bartja Oqeanike, Komitetet Transporti Evropian i Sipërfaqës Tokësore, Aviacioni kryesore Civil, Ushqimi dhe Bujqësia, Gatishmëria Industriale, vartëse Planifikimi i Naftës (i fjetur), Planifikimi i Komunikimeve

Civile, Mbrojtja Civile, Planifikimi Mjekësor).

Mbështetja Divizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe Planifikim tëe Stafit Emergjencës Civile (Drejtorati i Planifikimit të Ndërkombëtar Emergjencës Civile); Sekretariati Ekzekutiv.

300

24. Konferenca e Logjisticienëve Seniorë të NATO-s (SNLC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Sekretari i Përgjithshëm. Kryesuesit e Përhershëm:

KryesuesiNdihmës Sekretari i Përgjithshëm për Investim në Siguri,Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile dhe Zëvendës Kryesuesi i Komitetit Ushtarak.

Organ senior që këshillon Këshillin e Atlantikut të Veriut,Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes dhe Komitetin Ushtarak rreth çështjeve të logjistikës së konsumatorit. Organ i përbashkët civil/ushtarak përgjegjës për

Rolivlerësimin e kërkesave të logjistikës së konsumatorit të Aleancës dhe për sigurimin e mbështetjes adekuate logjistike të forcave të NATO-s. SNLC ka përgjegjësinë primare, në emër të Këshillit, për koordinimin e punëve në gjithë spektrin e logjistikës me organet e tjera të NATO-s të logjistikës.

Zyrtarë seniorë kombëtarë, civil dhe ushtarakë me Nivelet përgjegjësi për çështje të logjistikës së konsumatorit në

vendet anëtare.

KomitetetTakimi i Stafit Logjistik SNLC; Grupi Këshillues për Lëvizje

kryesoredhe Transport.

vartëse

Mbështetja Divizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe Planifikim tëe Stafit Emergjencës Civile (Logjistika (Elementi IS)). Divizioni i Ndërkombëtar Logjistikës, Armatimeve dhe Resurseve ( IMS).

301

25. Komiteti i Shkencës (SCOM)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiNdihmës Sekretari i Përgjithshëm për Punë Shkencore dhe të Mjedisit.

RoliAutoritet kryesor vendim-marrës për Programin e Shkencës të NATO-s.

NiveletEkspertët kombëtarë për Politikën e Shkencës të caktuar nga qeveria dhe organet e pavarura në vendet anëtare.

Komitetet Komiteti i Shkencës cakton një llojshmëri nënkomitetesh,kryesore panelesh këshilluese dhe grupesh të përhershme për vartëse kryerjen e detyrave të veçanta.

Mbështetjae Stafit Divizioni i Punëve Shkencore dhe të Mjedisit.Ndërkombëtar

26. Komiteti i Sfidave të Shoqërisë Moderne (CCMS)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiNdihmës Sekretari i Përgjithshëm për Punë Shkencore dhe të Mjedisit.

RoliAutoritet kryesor vendim-marrës për programin e NATO-s rreth Sfidave të Shoqërisë Moderne.

NiveletPërfaqësuesit kombëtarë me ekspertizë dhe/ose përgjegjësi për programet e mjedisit në vendet anëtare.

KomitetetKombet caktojnë përfaqësues në një nënkomitet

kryesorepërgjegjës për stipendione CCMS.

vartëse

Mbështetjae Stafit Divizioni i Punëve Shkencore dhe të Mjedisit.Ndërkombëtar

302

27. Komitetet e Buxhetit Civil dhe Ushtarak (CBC/MBC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiKryesuesi Kombëtar i caktuar mbi bazën e një bazë rotacioni nga Këshilli i Atlantikut të Veriut.

Përgjegjës para Këshillit të Atlantikut të Veriut për vlerësimin dhe rekomandimin e buxheteve vjetore për

Roli Stafin Ndërkombëtar, Stafin Ushtarak Ndërkombëtar, Komandat kryesore të NATO-s, dhe për Forcën NAEW&C; dhe për vështrimin e ekzekutimit buxhetor.

Nivelet Këshilltarë Financiarë nga delegacionet kombëtare.

KomitetetKomitetet e Buxhetit themelojnë grupe punuese sipas

kryesorekërkesës.

vartëse

MbështetjaZyra e Kryesuesit të Komiteteve të Buxhetit, Zyra e

e Stafit Kontrollorit Financiar, Zyra e Menaxhmentit.

Ndërkombëtar

28. Bordi Senior i Resurseve (SRB)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Kryesuesi Kombëtar i zgjedhur me rotacion.

Organ senior këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut Roli rreth menaxhmentit të resurseve me financim të për

bashkët.

Përfaqësuesit kombëtarë, përfaqësuesit e Komitetit Ushtarak, Komandantët Strategjikë të NATO-s,

Nivelet Kryesuesit e Komitetit të Buxhetit Ushtarak, Komiteti i Infrastrukturës dhe Komiteti i NATO-s i Fuqisë Njerëzore për Mbrojtje.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetja Zyra e Kryesuesit të SRB-së. Divizioni i Investimit në e Stafit Siguri, Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile; Ndërkombëtar Sekretariati Ekzekutiv.

303

29. Grupi Senior i Mbrotjes rreth Përhapjes (së armatimeve) (DGP)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

KryesuesiBashkëkryesimi: një përfaqësues i Amerikës së Veriut, një evropian.

Organ senior këshillues mbi aspektet që lidhen me Roli mbrojtjen nga përhapja e armëve të shkatërrimit në masë

dhe të sistemeve të dërgimit.

NiveletZyrtarë seniorë të NATO-s që merren me çështje të mbrojtjes.

Komiteti i Përhershëm DPG (i përbërë nga ekspertë të Komitetet nivelit të punës); organe të tjera të përkohshme ad hoc kryesore sipas kërkesës. Gjithashtu takohet me Grupin vartëse Politiko-Ushtarak të Përhapjes (SGP), duke u bërë Komitet

i Përbashkët mbi Përhapjen (e armatimeve) (JCP).

Mbështetjae Stafit Divizioni i Çështjeve Politike; Sekretariati Ekzekutiv.Ndërkombëtar

30. Grupi i Nivelit të Lartë (HLG)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare përveç Francës.

Kryesuesi Kryesuesi Kombëtar (Shtetet e Bashkuara).

Organ këshillues i Grupit të Planifikimit Bërthamor (NPG). Takohet disa herë në vit për të shqyrtuar aspektetë politikës bërthamore dhe të planifikimit të NATO-s

Rolidhe çështje që kanë të bëjnë me ruajtjen, sigurinë, dhe mbijetimin nga armët bërthamore.SHËNIM: HLG ka marrë përsipër funksionet e ish-Grupittë Nivelit Senior për Ruajtjen e Armatimeve (SLWPG) qëi jemi referuar në Kapitullin 7.

Nivelet Ekspertët kombëtarë nga kryeqytetet e NATO-s.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaDivizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve

e Stafit(Drejtorati i Politikës Bërthamore).

Ndërkombëtar

304

31. Komiteti Ekonomik (EC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Drejtori i Drejtoratit të Ekonomisë.

RoliOrgan Këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth çështjeve ekonomike.

Përfaqësuesit nga delegacionet e NATO-s (Këshilltarët Nivelet Ekonomikë). Mbledhjet me përforcim ndiqen nga

ekspertë të kryeqyteteve.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaDivizioni i Çështjeve Politike, Drejtorati i Ekonomisë;

e StafitSekretariati Ekzekutiv.

Ndërkombëtar

32. Komiteti i Informacionit dhe i Marrëdhënieve Kulturore (CICR)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Drejtori i Informacionit dhe Shtypit.

RoliOrgan këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth çështjeve të informacionit dhe shtypit.

NiveletPërfaqësues nga delegacionet e NATO-s. Mbledhjet e përforcuara ndiqen nga ekspertë nga kryeqytetet.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetjae Stafit Zyra e Informacionit dhe Shtypit; Sekretariati Ekzekutiv.Ndërkombëtar

305

33. Komiteti i Operacioneve të Këshillit dhe Stërvitjeve (COEC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Drejtori, Drejtorati i Menaxhmentit të Krizës dhe Kryesuesi Operacioneve, Divizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe

Operacioneve.

Forum kryesor për konsultim dhe koordinim të aranzhmaneve të menaxhimit të krizës, të procedurave dhe

Rolilehtësive, duke përfshirë çështje të komunikimeve, çështje që lidhen me Qendrën e Situatës të NATO-s (SITCEN), dhe me përgatitjen dhe udhëheqjen e stërvitjeve të menaxhimit të krizës.

NiveletPërfaqësuesit politikë dhe ushtarakë nga delegacionet kombëtare që merren me menaxhimin e krizës dhe stërvitjet.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetja Divizioni i Planifikimit të Mbrojtjes dhe Operacioneve e Stafit (Sektori i Operacioneve i Këshillit); Sekretariati Ndërkombëtar Ekzekutiv.

34. Komiteti i Menaxhimit të Trafikut Ajror të NATO-s (NATMC)(më parë Komiteti i Koordinimit të Hapësirës Ajrore Evropiane (CEAC))

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

I zgjedhur (momentalisht Drejtori i Mbrojtjes Ajrore dhe i Kryesuesi Menaxhimit të Hapësirës Ajrore, Stafi Ndërkombëtar i

NATO-s).

RoliOrgan senior këshillues rreth çështjeve që lidhen me koordinimin civil/ushtarak të menaxhimit të trafikut ajror.

NiveletMenaxherë seniorë civil dhe ushtarakë nga kryeqytetet kombëtare.

Komitetet Grupi i Komunikimeve dhe i Navigacionit; Grupi i kryesore Vëzhgimit dhe Identifikimit; Grupi i Menaxhimit të Trafikutvartëse Ajror.

Mbështetja Divizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes (Drejtorati i Mbrojtjese Stafit Ajrore dhe i Menaxhimit të Hapësirës Ajrore); SekretariatiNdërkombëtar Ekzekutiv.

306

35. Bordi i Drejtorëve i Organizatës së Menaxhimit tëGypave në Evropën Qëndrore (CEPMO BOD)

Shtatë vende anëtare pjesëmarrëse (Belgjika, Kanadaja,Anëtarët Franca, Gjermania, Holanda, Mbretëria e Bashkuar,

Shtetet e Bashkuara).

Kryesuesi Përfaqësues kombëtar.

RoliOrgan Drejtues senior për Sistemin e Gypave në Evropën Qendrore (CEPS).

Përfaqësuesit e vendeve pjesëmarrëse plus përfaqësuesitNivelet e Agjencisë për Menaxhimin e Gypave në Evropën

Qendrore (CEPMA).

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaDivizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe Planfikim të

e Stafit Emergjencës Civile (Logjistika (Elementi IS));

NdërkombëtarSekretariati Ekzekutiv; Autoritetet Ushtarake të NATO-s (CINCNORTH, AFNORTH).

36. Komiteti i Gypave i NATO-s (NPC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Udhëheqësi, Logjistika (Elementi IS).

RoliOrgan senior këshillues në NATO rreth logjistikës së konsumatorit që lidhet me furnzimet ushtarake me naftë.

Nivelet Ekspertë të qeverisë të çështjeve të naftës ushtarake.

Komitetet Grupi Punues në Detyra Speciale, Grupi Punues për kryesore Lëndë Djegëse dhe Lubrikantë. Grupi Punues për vartëse Përdorimin e Pajisjes për Naftë.

MbështetjaDivizioni i Investimit në Siguri, Logjistikë dhe Planifikim të

e Stafit Emergjencës Civile (Logjistika (Elementi IS));

NdërkombëtarSekretariati Ekzekutiv; Autoritetet Ushtarake të NATO-s (SHAPE, SACLANT).

307

37. Komiteti i Sigurisë i NATO-s (NSC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Drejtori i Zyrës së NATO-s për Siguri (NOS).

RoliOrgan këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth çështjeve që lidhen me Politikën e Sigurisë të NATO-s.

NiveletPërfaqësuesit kombëtar dhe zyrtarë të sigurisë të delegacioneve kombëtare.

Komitetetkryesore Grupi Punues dhe Siguria ADP.vartëse

Mbështetjae Stafit Zyra e NATO-s e Sigurisë.Ndërkombëtar

38. Komiteti Special

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Kryesia vjetore me rotacion midis kombeve anëtare.

Organ këshillues i Këshillit të Atlantikut të Veriut rreth Roli çështjeve të spiunazhit dhe të kërcënimeve terroriste apo

të lidhura me to që mund të ndikojnë tek Aleanca.

Nivelet Krerët e Shërbimeve të Sigurisë të vendeve anëtare.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetjae Stafit Zyra e NATO-s e Sigurisë.Ndërkombëtar

308

39. Komiteti i Arkivit

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare.

Kryesuesi Zëvendës Sekretari Ekzekutiv.

Mbajtja e hapit në adaptimin e NATO-s ndaj mjedisit të ri të sigurisë ndërkombëtare pas përfundimit të Luftës sëFtohtë, dhe në frymën e përkrahjes së transparencës mëtë madhe, Aleanca ka themeluar një politikë të deklasifikimit dhe të shpalljes publike të dokumenteve të

Roli NATO-s me rëndësi historike për qëllime të punës kërkimore. Roli i Komitetit të Arkivit është ta vazhdojë dhe ta zgjerojë programin arkivor (duke përfshirë lehtësitë e qasjes për publikun) dhe për të menaxhuar dhe ruajtur arkivin e mbajtur nga organet civile dhe ushtarake të Aleancës.

NiveletZëvendësat e Përfaqësuesve të Përhershëm të përforcuar nga arkivistë kombëtarë.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

MbështetjaSekretariati Ekzekutiv, Zyra e Menaxhmentit (Sektori i

e Stafit Arkivit).

Ndërkombëtar

309

ÇELËSI I INSTITUCIONEVE TË BASHKËPUNIMIT,PARTNERITETIT DHE DIALOGUT

Pjesa në vazhdim përmbledh anëtarësinë, kryesimin, statusin apo rolin,nivelet dhe strukturat e asocuara, si dhe burimin kryesor të mbështetjes mestaf, të institucioneve të Bashkëpunimit dhe Partneritetit.

Detaje të mëtejshme lidhur me këto institucione mund të gjenden nëKapitullin 3.

• Këshilli i Partneriteti Evro-Atlantik (EAPC)

• Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi (PJC)

• Komisioni NATO-Ukrainë (NUC)

• Grupi i Bashkëpunimit Mesdhetar (MCG)

Këshilli i Partneriteti Evro-Atlantik (EAPC)

AnëtarëtDyzet e gjashtë vende (19 vende anëtare të NATO-s + 27 vende partnere).

Kryesuesi Sekretari i Përgjithshëm.

Themeluar në përputhje me Dokumentin Bazë të

RoliEAPC-së të majit 1997. Korniza që mbulon konsultimet politike dhe të sigurisë dhe ato për bashkëpunim të shtuar sipas programit të Partneritetit për Paqe (PfP).

Ambasadoriale (Përfaqësuesit e Përhershëm të vendeveanëtare të NATO-s dhe Ambasadorët e vendeve

Nivelet Partnere). Ministrore (Ministrat e Jashtëm dhe të Brendshëm). Samit (Krerët e Shteteve dhe Qeverive).

KomitetetKomitetet vartëse të Këshillit të Atlantikut të Veriut që

kryesoretakohen me vende Partnere pjesëmarrëse në EAPC/PfP.

vartëse

Mbështetet nga Misionet Diplomatike dhe Zyrat e Ndërlidhjes të vendeve të EAPC-së dhe nga stafet e

Mbështetja NATO-s. Shumë Divizione dhe Zyra të Stafit e stafit Ndërkombëtar dhe të Stafit Ushtarak Ndërkombëtar

mbështetin punën e EAPC-së, drejtpërsëdrejti ose tërthorazi.

310

Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi (PJC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare të NATO-s dhe Federata Ruse.

Sekretari i Përgjithshëm, Përfaqësuesi i Federatës RuseKryesuesi dhe një Përfaqësues i një vendi anëtar të NATO-s me

bazë rotacioni tre-mujor.

Themeluar në përputhje me Aktin Themelues NATO-RusiRoli të 27 majit 1997. Forum për konsultim, bashkëpunim dhe

ndërtim konsensusi midis NATO-s dhe Rusisë.

NiveletAmbasadoriale. Ministrore (Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes). Samit (Krerët e Shteteve dhe Qeverive).

Nuk ka nënstrukturë formale. Ndërkaq, Shefat e Komitetet Shtabit/Shefat e Mbrojtjes takohen nën kujdesin e kryesore PJC-së jo më pak se dy herë në vit. Përfaqësuesit vartëse ushtarakë takohen çdo muaj. PJC gjithashtu mbështetet

nga një numër grupesh punuese të ekspertëve.

Mbështetet nga stafet ruse dhe të NATO-s. Shumë Mbështetja Divizione dhe Zyra të Stafit Ndërkombëtar të NATO-s e stafit dhe të Stafit Ushtarak Ndërkombëtar mbështetin punën e

PJC-së drejtpërsëdrejti ose tërthorazi.

311

Komisioni NATO-Ukrainë (NUC)

Anëtarët Të gjitha vendet anëtare të NATO-s, dhe Ukraina.

Kryesuesi Sekretari i Përgjithshëm.

Në përputhje me Kartën NATO-Ukrainë të korrikut të vitit1997, Këshilli i Atlantikut të Veriut takohet periodikisht me

Roli Ukraninën si Komision NATO-Ukrainë, zakonisht jo më pak se dy herë në vit, për të vlerësuar zbatimin e relacionit dhe për të shqyrtuar zhvillimin e tij të mëtejshëm.

NiveletAmbasadoriale, Ministrore (Ministrat e Jashtëm dhe të Brendshëm), Samit (Krerët e Shteteve dhe Qeverive).

Një numër komitetesh seniore të NATO-s takohen

Komitetetrregullisht me Ukrainën, duke përfshirë Komitetin Ushtarak

kryesorenë sesion të Përhershëm ose të Shefave të Shtabeve.

vartëseNUC gjithashtu mbështetet nga grupe punuese të ekspertëve si Grupi Punues i Përbashkët mbi Reformën eMbrojtjes.

Mbështetet nga stafet e Ukrainës dhe NATO-s. Shumë Mbështetja Divizione dhe Zyra të Stafit Ndërkombëtar dhe të Stafit e stafit Ushtarak Ndërkombëtar mbështetin punën e Komisionit,

drejtpërsëdrejti ose tërthorazi.

312

Grupi i Bashkëpunimit Mesdhetar (MCG)

Të gjitha vendet anëtare të Aleancës me Algjerinë, Anëtarët Egjiptin, Izraelin, Jordanin, Mauritaninë, Marokon,

Tunizinë.

Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Çështje Politike. Kryesuesi Kryesi i Detyrës së Kryesuesit Zëvendës Ndihmësi i

Sekretarit të Përgjithshëm dhe Drejtori, Drejtorati Politik.

Roli Organ konsultativ rreth çështjeve të Mesdheut.

NiveletTakimet mbahen në nivel të lartë të Këshilltarëve Politikë mepërfaqësuesit e Vendeve të Dialogut Mesdhetar.

Komitetetkryesore N/A. vartëse

Mbështetet nga stafet e vendeve pjesëmarrëse dhe

Mbështetjastafet e NATO-s. Shumë Divizione dhe Zyra të Stafit

e stafitNdëkombëtar dhe të Stafit Ushtarak Ndëkombëtar mbështetin punën e Grupit, drejtpërsëdrejti ose tërthorazi.

313

KAPITULLI 14

ÇELËSI I ORGANIZATAVE, AGJENCIVE DHEI ORGANEVE TË TJERA VARTËSE

Hyrje

Logjistika e Konsumatorit

Logjistika e prodhimit dhe pajisjes

Standardizimi

Planifikimi i emergjencës civile

Menaxhimi i trafikut ajror dhe mbrojtja ajrore

Paralajmërimi i Hershëm në Fluturim

Sistemet e komunikimit dhe të informimit

Lufta elektronike

Meteorologjia

Oqeanografia ushtarake

Puna kërkimore dhe teknologjia

Shkollimi dhe trajnimi

ÇELËSI I ORGANIZATAVE, AGJENCIVE DHE IORGANEVE TË TJERA VARTËSE

HYRJE

Në përgjithësi, organet vartëse të themeluara nga Këshilli i Atlantikut tëVeriut, nga Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes, Grupi i Planifikimit Bërthamorapo Komiteti Ushtarak i NATO-s, veprojnë në cilësinë e këshilldhënies, duke ndërmarrë studime të temave të caktuara në bazë të mandateve që upërcillen nga organet e tyre prindore. Roli i tyre përbëhet në radhë të parë ngarekomandimet e bërjes së politikës që mund të përdoren si bazë për vendim-marrje.

Mirëpo, një numër organizatash dhe agjencish janë themeluar në kohë tëndryshme për të ndërmarrë detyra specifike. Me seli në kuadër të Shtabit tëNATO-s në Bruksel ose në vende të ndryshme anëtare të Aleancës, ato përbëjnë pjesë integrale të strukturës së përgjithshme të NATO-s. Ato sjellin një fokus për punë kërkimore të specializuar dhe këshilla, për zbatimin e vendimeve të Aleancës, për menaxhimin dhe operimin e programeve dhe sistemeve të bashkëpunimit, dhe për shkollim dhe trajnim.

Disa nga organet e sipërme janë drejtpërsëdrejti përgjegjëse ndaj njëorgani prindor, siç është Këshilli i Atlantikut të Veriut apo Komiteti Ushtarak. Të tjerat u raportojnë që të dyve, ose kanë përgjegjësi më të gjera që mund t’iinvolvojnë në menaxhimin ose mbikëqyrjen e sistemeve apo shërbimeve që upërgjigjen nevojave të Aleancës në tërësi. Në raste të tilla “autoritetet e dhëniessë detyrave” të tyre mund t’i përfshijnë Komandantët Strategjikë të NATO-s dhepjesët e tjera të strukturës së NATO-s.

Shumë nga organizatat të cilave u referohemi në këtë pjesë hynë në kategorinë e Organizatave të NATO-s të Prodhimit dhe Logjistikës të njohurasi “NPLOs”. Këto janë organe degëzuese të krijuara brenda kornizës së zbatimit të Traktatit të Atlantikut të Veriut. Secila NPLO e ka të garantuarpavarësinë organizative, administrative dhe financiare nga Këshilli i Atlantikuttë Veriut. Detyrat e tyre janë kërkesat kolektive të kombeve pjesëmarrëse nëfushat relevante të dizajnit dhe zhvillimit, prodhimit, të mbështetjes operacionale apo të logjistikës, dhe menaxhimit, në përputhje me Kartat e tyreindividuale.

Anëtarësia e NPLO-ve është e hapur për të gjitha vendet e NATO-s nëbazë të Memorandumeve të Mirëkuptimit (MOU) të nënshkruara nga secilivend pjesëmarrës.

317

Në mënyrë tipike, NPLO përbëhet nga një komitet senior i politikës, nga një Bord apo Bord i Drejtorëve (që ndonjëherë quhet Komitet Drejtues) qëvepron si organ drejtures dhe është përgjegjës për çuarjen më tej të interesavekolektivë të kombeve anëtare; komitetet vartëse apo grupet punuese tëthemeluara nga Bordi, me përgjegjësi për aspekte të caktuara të detyrës; dhe një agjenci ekzekutive, që është krahu menaxhues i NPLO-së, që zakonisht udhëhiqet nga një Menaxher i Përgjithshëm.

Titulli i përdorur për të përshkruar strukturën e përgjithshme organizativetë NPLO-ve zakonisht mbyllet me fjalën “Organizatë” dhe organi menaxhuesme fjalën “Agjenci”. Kjo reflektohet në akronimet gjegjëse, që rezultojnë nëemra si “NAMSO”, që përshkruan organizatën e NATO-s për Mirëmbajtje dheFrunizim si tërësi, dhe “NAMSA” që përshkruan Agjencinë e NATO-s përMirëmbajtje dhe Furnizim”.

Përveç sa u tha më lartë, ka edhe një numër Komitetesh Drejtuese tëProjekteve të NATO-s (NPSC) dhe Zyra të Projekteve. Një “Projekt i NATO-s" është një status formal, që i dakordohet një projekti bashkëpunimirreth armatimeve apo pajisjes që involvon dy apo më shumë kombe të NATO-s, nga Konferenca e Drejtorëve të Armatimeve (CNAD). CNAD ështëorgan senior në NATO përgjegjës për bashkëpunimin në fushën e logjistikës sëprodhimit.

Çdo Komitet Drejtues i Projektit është subjekt in një marrëveshjejendërqeveritare midis vendeve pjesëmarrëse, që lidhet me koordinimin, ekzekutimin dhe mbikëqyrjen e një programi të sigurimit të pajisjes. Të themeluara në përputhje me procedurat e pajtuara të NATO-s përbashkëpunim në aspektet e punës kërkimore, të zhvillimit dhe prodhimit tëpajisjes ushtarake, NPSC-të i raportojnë CNAD-së, që i bën vështrim përparimit dhe vendos për vazhdimin, adaptimin apo zvogëlimin e projektit,dhe në raste përkatëse, për themelimin e Zyrës së Projektit.

Tani ka rreth 20 Komitete Drejtuese të Projekteve të NATO-s/Zyrës sëProjekteve. Këto janë dhënë në listë në fund të Kapitullit1.

Pjesët në vijim sjellin informacion më në detaje rreth politikës sëkomiteteve, organizatave dhe agjencive të përshkruara më lartë në fushat etyre gjegjëse të specializimit, të grupuara në këto kategori:

• Logjistika e Konsumatorit;

• Logjistika Prodhuese dhe Pajisja;

318

1 Përveç Organizatave të NATO-s të Prodhimit dhe Logjistikës, të Komiteteve Drejtuese tëProjekteve, të Agjencive dhe organizatave të tjera, ky kapitull përshkruan rolin e një numrikomitetesh të politikës që merren me çështje teknike.

• Standardizimi;

• Planifikimi i emergjencës civile;

• Menaxhimi i trafikut ajror, dhe mbrojtja ajrore;

• Paralajmërimi i Hershëm në Fluturim;

• Sistemet e komunikimit dhe informacionit;

• Lufta elektronike;

• Meteorologjia;

• Oqeanografia ushtarake;

• Kërkimi dhe Teknologjia;

• Arsimi dhe Trajnimi.

LOGJISTIKA E KONSUMATORIT

Konferenca e Logjisticienëve Seniorë të NATO-s(SNLC)

Komiteti kryesor që merret me logjistikën e konsumatorit, SNLC, takohet nën Kryesimin e e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s dy herë në vit,në sesione të përbashkëta civile dhe ushtarake. Ka dy bashkë-kryesues të përhershëm, gjegjësisht Ndihmës Sekretarin e Përgjithshëm për Investim nëSiguri, Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile, dhe Zëvendës Kryesuesine Komitetit Ushtarak. Konferenca u raporton bashkë Këshillit dhe KomitetitUshtarak, duke reflektuar varësinë e logjistikës së konsumatorit si nga faktorëtcivilë ashtu dhe ushtarakë.

Anëtarësia e Konferencës rrjedh nga përfaqësuesit seniorë kombëtarëcivilë dhe ushtarakë të Ministrive të Mbrojtjes apo të organeve ekuivalente mepërgjegjësi ndaj aspekteve të konsumatorit të logjistikës në vendet anëtare.Përfaqësuesit e Komandave Strategjike, Agjencia e NATO-s për Mirëmbajtjedhe Furnizim (NAMSA), Agjencia e Standardizimit e NATO-s (NSA), Komiteti i Shefave të Shërbimeve Ushtarake Mjekësore në NATO (COMEDS)dhe sektorë të tjerë të Stafit të Shtabit të NATO-s gjithashtu marrin pjesë nëpunën e konferencës. Mandati i përgjithshëm i SNLC-së është t’u adresohetçështjeve të logjistikës së konsumatorit me pikëpamje të shtimit të përformansës, efikasitetit, qëndrueshmërisë dhe efektivitetit në betejë të forcave të Aleancës dhe për të ushtruar, në emër të Këshillit, një autoritet

319

koordinues gjithpërfshirës mbi gjithë spektrin e logjistikës përballë komitetevetë tjera të logjistikës dhe organeve të NATO-s.

Organizata e NATO-s për Mirëmbajtje dheFurnizim (NAMSO)

Organizata e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim sjell strukturën përmbështetje logjistike të sistemeve të zgjedhura të armatimit në inventaret kombëtare të dy a më shumë kombeve të NATO-s,, përmes gjetjes dhefurnizimit të rëndomtë të pjesëve rezervë, dhe për ofrimin e mirëmbajtjes dhetë shërbimeve të riparimit.

Agjencia e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim(NAMSA)

Agjencia e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim është dora ekzekutive eNAMSO-së. Detyra e saj është të sjellë shërbime logjistike në mbështetje tësistemeve të armatimit dhe pajisjes që mbahen të përbashkëta nga kombet eNATO-s, për të mbështetur gatishmërinë e materialeve dhe pajisjes luftarake,për të përmirësuar efiçiencën e operacioneve logjistike dhe për të ndikuar nëkursime përmes realizimit të konsoliduar në fushat e furnizimit, mirëmbajtjes,kalibrimit, sistemimit, transportit, mbështetjes teknike, të shërbimeve xhenieredhe të menaxhimit të konfiguracionit. Menaxhimi i materialeve moderne tëluftës dhe teknikat e sistemiti të zhvilluara nga NAMSA përfshijnë skemën eMbajtjes së Mallit dhe të Kërkesave të Këmbimit të Aseteve, të njohur siSHARE (shih Kapitullin 8) dhe Menaxhimin e Artikujve të Materialit tëPërbashkët të Luftës (COMMIT). NAMSA gjithashtu siguron mbështetje përGrupin e Drejtorëve Kombëtarë të Kodifikimit, i cili e menaxhon Sistemin eKodifikimit të NATO-s (NCS) për Konferencën e Drejtorëve Kombëtarë tëArmatimeve (CNAD); dhe mbështetjen logjistike për forcat e NATO-s të dislokuara në Bosnjë e Hercegovinë (SFOR) dhe Kosovë (KFOR).

Informacion i mëtejshëm mund të merret nga:

NATO Maintenance and Supply Agency (NAMSA)(Agjencia e NATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim) 8302 Capellen Luxembourg Tel: 352 30 631Faksi: 352 30 87 21

320

Sistemi i Gypave i NATO-s (NPS)

Sistemi i Gypave i NATO-s përbëhet prej nëntë deponimeve të ndaraushtarake dhe të sistemeve të shpërndarjes për lëndë djegëse dhe lubrikantë,dhe është menduar për t’u siguruar se kërkesat e NATO-s për prodhime tënaftës dhe për shpërndarjen e tyre mund të plotësohen në çdo kohë. Sistemi përbëhet nga një numër i sistemeve të gypave të një kombi të vetëmqë mbulojnë Italinë, Greqinë, Norvegjinë, Portugalinë, Turqinë (dy sisteme tëndara, Lindje dhe Perëndim), dhe Mbretërinë e Bashkuar; dhe nga dy sistememultinacionale, gjegjësisht Sistemi i Gypave të Evropës Veriore (që gjendet nëDanimarkë dhe Gjermani) dhe Sistemi i Gypave i Evropës Qendrore, që mbulon Belgjikën, Francën, Gjermaninë, Luksemburgun dhe Holandën.NPS në tërësi shtrihet nëpër dymbëdhjetë kombe të NATO-s dhe ka rreth 11500 kilometra gypa, që lidhin depotë e magazinimit, bazat ajrore, aeroportet civile, pikat e karburanteve, rafineritë dhe pikat hyrëse.

Sistemi i Gypave i Evropës Qendrore (CEPS)

Sistemi i Gypave i Evropës Qendrore është më i madhi i sistemeve tëgypave të NATO-s dhe përdoret nga tetë vende nikoqire apo kombe përdoruese (Belgjika, Kanadaja, Franca, Gjermania, Luksemburgu, Holanda,Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara.

Komiteti i Gypave i NATO-s (NPC)

I kryesuar nga Drejtuesi, Logjistika (Elementi IS), NPC është organi kryesor këshillues mbi logjistikën e konsumatorit që lidhet me petroleumin.Vepron për Këshillin e Atlantikut të Veriut, në konsultim me AutoritetetUshtarake të NATO-s dhe me organet e tjera relevante, rreth të gjitha çështjeve që lidhen me interesat e përgjithshëm të NATO-s lidhur me lëndëtdjegëse ushtarake, lubrikantët dhe prodhimet e pajisjet që shkojnë me to, dhe në mbikëqyrjen e Sistemit të Gypave të NATO-s.

Organizata e Menaxhimit të Gypave të EvropësQendrore (CEPMO)

CEPMO kapërthen organin udhëheqës, Bordin e Drejtorëve në të cilinpërfaqësohet secili vend anëtar i NATO-s që merr pjesë në sistem, dhe vetëSistemin e Gypave të Evropës Qendrore (CEPS). Përfaqësuesit e Autoritetevetë NATO-s si dhe Menaxheri i Përgjithshëm i Agjencisë së Menaxhimit tëGypave të Evropës Qendrore gjithashtu marrin pjesë në Bord.

321

Agjencia e Menaxhimit të gypave të EvropësQendrore (CEPMA)

CEPMA është përgjegjëse për operim 24-orësh të Sistemit të Gypave tëEvropës Qendrore dhe për shërbimet e rezervave dhe të shpërndarjes.

Informacion i mëtejshëm mbi strukturën e organizatës dhe të menaxhimittë Sistemit të Gypave të Evropës Qendrore mund të merret nga:

Central Europe Pipeline Management Agency (CEPMA) (Agjencia eMenaxhimit të Gypave të Evropës Qendrore) BP 552 78005 Versailles France Tel: 33 1 3924 4900 Faksi: 33 1 3955 6539

Komiteti i Shefave të Shërbimeve MjekësoreUshtarake në NATO (COMEDS)

Komiteti i Shefave të Shërbimeve Ushtarake Mjekësore në NATO përbëhet nga autoritetet seniore ushtarake mjekësore të vendeve anëtare. Ai vepron si pikë qendrore për zhvillimin dhe koordinimin e çështjeve të mjekësisë ushtarake dhe për dhënien e këshillave mjekësore KomitetitUshtarak të NATO-s.

Historikisht çështjet mjekësore brenda NATO-s janë konsideruar nëmënyrë strikte si përgjegjësi kombëtare. Gjatë pjesës më të madhe të ekzistencës së Aleancës, nuk ka pasur prandaj kërkesë për themelimin e njëautoriteti të lartë mjekësor ushtarak brenda NATO-s.

Misionet e reja të NATO-s dhe konceptet e operacioneve vendosin theksgjithnjë e më të madh mbi operacionet e përbashkëta ushtarake, duke shtuarrëndësinë e koordinimit të mbështetjes mjekësore në paqeruajte, ndihmë nërast katastrofe dhe operacione humanitare. Komiteti i Shefave të ShërbimeveUshtarake Mjekësore në NATO u themelua më 1994 për këtë qëllim. Kryesuesi dhe Sekretari i COMEDS-së jepen nga Belgjika, dhe Sekretariatiështë i vendosur në kuadër të Zyrës Belge të Gjeneral Mjekut në Bruksel.

I përbërë nga Gjeneral Mjekë të kombeve të Aleancës plus KëshilltarëMjekësorë të Komandave Strategjike të NATO-s (SHAPE dhe ACLANT), një përfaqësues i Agjencisë së Standardizimit të NATO-s, kryesuesit tëKomitetit Mjekësor të Përbashkët, një përfaqësue nga Komiteti Ushtarak, dhe një përfaqësues nga Stafi Ushtarak Ndërkombëtar, COMEDS takohet dyherë në vit në Sesion Plenar dhe i raporton një herë në vit Komitetit Ushtarak.

322

Nga vitit 2001, Gjeneralë Mjekët e Kombeve Partnere janë ftuar të marrin pjesënë Takimin Plenar të COMEDS-it në formatin EAPC.

Objektivat e COMEDS-it përfshijnë përmirësimin dhe zgjerimin e aranzhmaneve midis vendeve anëtare për koordinim, standardizim dhendëroperueshmëri në fushën e mjekësisë; dhe përmirësimin e këmbimit tëinformacionit që lidhet me aspektet organizative, operacionale dhe proceduraletë shërbimeve mjekësore ushtarake në vendet e NATO-s dhe ato Partnere.Nga viti 1997, vendet e PfP-së janë ftuar për të marrë pjesë plotësisht nëpunën e shumicës së Grupeve Punuese të COMEDS-it, dhe që nga viti 1996,edhe në seminarin mjekësor COMEDS/PfP. Ky tani është inkorporuar nëTakimet Plenare të COMEDS-it.

Puna e COMEDS-it koordinohet me organet e tjera të NATO-s mepërgjegjësi në fushën e mjekësisë, duke përfshirë Agjencinë e NATO-s për Standardizim (NSA), Komitetin e Përbashkët Mjekësor (JMC), Këshilltarët Mjekësorë të Komandave Strategjike të NATO-s, Faktorët Njerëzorë dhe Panelën Mjekësore të Organizatës për PunëKërkimore dhe Teknologji (HFM/RTO), Qendrën e Armëve për Shkatërrim nëMasë (WMD) dhe oficerin e stafit mjekësor të IMS-së. Kryesuesi i JMC-së dheKryesuesi i Grupit Punues të Përgjithshëm Mjekësor të MAS-së ndjekinsesionet plenare të COMEDS-it si vështrues.

Për ta ndihmuar në kryerjen e detyrave, COMEDS-i ka këto nëntë grupepunuese vartëse, prej të cilave secila takohet së paku një herë në vit:

Strukturat Mjekësore Ushtarake, Operacionet dhe Procedurat; Mjekësia Ushtarake Parandaluese; Mjekësia e Emergjencës; Psikiatria Ushtarake; Shërbimi Dentar; Farmacia Mjekësore dhe Materiali Mjekësor i Luftës; Bashkëpunimi dhe Koordinimi në Punën Kërkimore Mjekësore; Higjiena e Ushqimit, Teknologjia e Ushqimit, dhe Mjekësia Veterinare; Trajnimi Mjekësor.

323

Informacion i mëtejshëm mund të merret nga:

COMEDS COMEDS(Oficeri i Stafit Mjekësor)c/o Medical Staff Officer Etat-major du Service MédicalLogistics, Armaments Quartier Reine Elisabethand Resource Division Rue d’EvereInternational Military Staff 1140 BrusselsNATO Belgium1110 Brussels - BelgiumTel: 32 2 707 5551Faksi: 32 2 707 4117 Faksi: 32 2 701 3071

LOGJISTIKE E PRODHIMIT DHE PAJISJES

Konferenca e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve(CNAD)

Pjesa më e madhe e punës kolaborative të ndërmarrë brenda NATO-s përtë identifikuar mundësitë për kolaboracion në punën kërkimore, për zhvillim dheprodhim të pajisjes ushtarake dhe të sistemeve të armëve për forcat e armatosura, bëhet nën kujdesin e CNAD-së. Konferenca takohet në sesion plenar dy herë në vit nën Kryesimin e Sekretarit të Përgjithshëm. Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Mbështje të Mbrojtjes është Kryesues ipërhershëm. CNAD bashkon zyrtarët seniorë me përgjegjësi për arrijte të mbrojtjes në kombet anëtare, përfaqësuesit nga Komiteti Ushtarak dheKomandat Strategjike të NATO-s, Kryesuesit e Grupeve Kryesore të CNAD-së,dhe autoritetet e tjera civile dhe ushtarake për aspekte të ndryshme të logjistikëssë prodhimit.

Organizimi i CNAD-së

Përfaqësuesit e Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve (NADREPS),brenda delegacioneve kombëtare të vendeve anëtare, ndërmarrin detyrat rutinore të CNAD-së dhe drejtojnë punën e Grupeve.

Nënstruktura e CNAD-së përbëhet nga:

• grupet, nëngrupet dhe grupet punuese përgjegjëse ndaj tri GrupeveKryesore të Armatimeve të CNAD-së (Grupi i Armatimeve Detare tëNATO-s (NNAG); Grupi i Armatimeve të Forcës Ajrore të NATO-s

324

(NAFAG); Grupi i Armatimeve të Armatës së NATO-s (NAAG)); dhe Grupi i NATO-s i Praktikave të Arritjes;

• Grupi Këshillues Industrial i NATO-s - (NIAG);

• Grupet Ad Hoc të CNAD-së përgjegjëse për projekte speciale të armatimeve (p.sh. Komiteti Drejtues i Aleancës për Njohje Terreni);

• Grupet e Partneritetit të CNAD-së (Grupi i Drejtorëve Kombëtarë mbiKodifikimin; Grupi i Ekspertëve mbi Sigurinë e Transportimit dhe Magazinimittë Municionit Ushtarak dhe Eksploziveve; Grupi mbi Standardizimin eMaterialit të Luftës dhe Praktiva Xheniere; dhe Grupi mbi Sigurinë dhePërshtatshmërinë për Shërbim të Municioneve dhe Eksploziveve);

• Komiteti Vështrues i Armatimeve Konvencionale i NATO-s (NCARC) ipërbërë nga përfaqësues nga stafet e Drejtorëve Kombëtarë tëArmatimeve dhe nga Shefat e Mbrojtjes si dhe nga përfaqësues tëAutoriteteve Ushtarake të NATO-s. Është përgjegjës para CNAD-së përmenaxhimin e Sistemit të Planifikimit të Armatimeve Konvencionale(CAPS).

Sistemi i Dizajnit të Mrojtjes Ajrore të NATO-s meLargësi të Mesme Shtrirjeje dhe Agjencia përZhvillim, Prodhim dhe Menaxhim të Logjistikës(NAMEADSMA)

Informacion i mëtejshëm:

NAMEADSMABuilding 1 620 Discovery Drive Suite 300 Huntsville, AC 35806, USATel: 1 205 922 3972 Faksi: 1 205 922 3900

325

Agjencia për Zhvillimin, Prodhimin dhe MenaxhiminLogjistik të Aeroplanëve të NATO-s të tipit EF 2000 dheTORNADO (NETMA)

NETMA zëvendëson ish-Agjencinë e NATO-s për Zhvillimin dheMenaxhimin e Prodhimit të Aeroplanëve Shumërolesh Luftarakë (NAMMA) dheAgjencinë e NATO-s për Zvillimin e Prodhimit EFA dhe të Menaxhimit tëLogjistikës (NEFMA), dhe është përgjegjëse për zhvillimin dhe prodhimin epërbashkët dhe Aeroplanëve Luftarakë Evropianë të NATO-s dhe MRCA-në eNATO-s (Tornado).

Informacion i mëtejshëm:

NETMAInsel Kammerstr. 12 + 14 Postfach 1302 82008 Unterhaching Germany Tel: 49 89 666 800 Faksi: 49 89 666 80555\6

Agjencia e NATO-s e Menaxhmentit për Planifikim dhe Zhvillim Prodhim dhe Logjistike të Helikopterëve(NAHEMA)

Informacion i mëtejshëm:

NAHEMALe Quatuor Bâtiment A42 Route de Galice 13082 Aix-en-Provence Cedex 2 France Tel: 33 42 95 92 00 Faksi: 33 42 64 30 50

326

Zyra e Menaxhmentit HAWK e NATO-s (NHMO)NHMO është përgjegjëse për programet përmirësuese për sistemin e

raketave tokë-ajër HAWK.

Informacion i mëtejshëm:

NHMO 26 rue Galliéni 92500 Rueil-Malmaison France Tel: 33 147 08 75 00 Faksi: 33 147 52 10 99

STANDARDIZIMI

Organizata e Standardizimit e NATO-s (NSO)Organizata e Standardizimit e NATO-s (NSO) përfshin Komitetin e

NATO-s për Standardizim, Grupin e Stafit të Standardizimit të NATO-s, dhe Agjencinë e Standardizimit të NATO-s.

Roli i saj është të shtojë ndëroperueshmërinë dhe t’i kontribuojë aftësisësë forcave të Aleancës për trajnim, stërvitje dhe operim efektiv së bashku, dhe në raste përkatëse, me forcat Partnere dhe të kombeve të tjera, në ekzekutimin e detyrave që u janë caktuar. Këtë e ndërmerr duke harmonizuar dhe koordinuar përpjekjet e standardizimit kudo në Aleancë dheduke siguruar mbështetje për aktivitetet e standardizimit.

Në përputhje me politikën e Aleancës, autoritetet kombëtare dhe ato të NATO-s nxiten për të zhvilluar, pajtuar dhe zbatuar konceptet, doktrinat, procedurat dhe dizajnet që do t’u mundësojnë të arrijnë dhe ruajnëndëroperueshmërinë. Kjo kërkon themelimin e niveleve të domosdoshme të kompatibilitetit, ndërkëmbyeshmërisë apo përbashkësisë në fushat operacionale, procedurale, të materialit të luftës, ato teknike dhe administrative.

NSO është themeluar nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në janar të vitit1995 dhe është ristrukturuar në vitin 2000 si rezultat i një Vështrimi tëStandardizimit të bërë për t’i plotësuar kërkesat e Samitit të Uashingtonit të vitit1999 dhe sfidat e paraqitura nga Iniciativa e Aftësive Mbrojtjëse e lëshuar nëkëtë Samit.

327

Komiteti i NATO-s për Standardizim (NCS)Komiteti i NATO-s për Standardizim është autoritet senior i NATO-s mbi

çështje të përgjithshme të standardizimit dhe i raporton Këshillit.

Mbështetet nga Grupi i Përfaqësuesve të NCS-së (NCSREPs), që sjellharmonizim dhe udhëzim në nivel të deleguar, nën drejtimin e përgjithshëmdhe menaxhimin e Komitetit. Fokusi i punës së ndërmarrë nga NCSREPs biembi harmonizimin e standardizimit midis NATO-s dhe organeve kombëtare dhembi përkrahjen e interaksionit midis tyre në fushën e standardizimit.

NCS kryesohet nga Sekretari i Përgjithshëm, normalisht i përfaqësuar ngady bashkë-kryesues të përhershëm, gjegjësisht Ndihmës Sekretari iPërgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes dhe Drejtori i Stafit UshtarakNdërkombëtar. Që nga shtatori i vitit 2000, kombet Partnere janë involvuaraktivisht në aktivitetet e NCS-së.

Grupi i Stafit i Standardizimit të NATO-s (NSSG)Grupi i Stafit i Standardizimit të NATO-s është një grup stafi vartës ndaj

Komitetit të NATO-s për Standardizim. Detyra kryesore e tij është t’i harmonizojë politikat e standardizimit dhe procedurat dhe t’i koordinojëaktivitetet e standardizimit. Është përgjegjës për ndërlidhjen e stafit dhe përpërgatitjen e dokumentacionit të ndërlidhur, duke kontribuar, midis tjerash, në formulimin e Kërkesave të Standardizimit Ushtarak nga KomandatStrategjike dhe duke bërë draftin e Objektivave të Standardizimit përProgramin e Standardizimit të NATO-s. Përfshin përfaqësues nga KomandatStrategjike dhe përfaqësues stafi nga Stafi Ushtarak Ndërkombëtar qëmbështet Autoritetet e Dhënies së Detyrave të Standardizimit. Këto janëorgane seniore të NATO-s që kanë autoritetin për t’u dhënë detyra grupevevartëse të tyre për të nxjerrë Marrëveshje Standardizimi (STANAG) dhePublikime Aleate (AP), gjegjësisht Komiteti Ushtarak (MC), Konferenca eDrejtorëve të Armatimeve Kombëtare (CNAD) Konferenca e LogjisticienëveSeniorë të NATO-s (SNLC) dhe Bordi i NATO-s për Konsultim, Komandë dhe Kontroll (NC3B). Përfaqësuesit e stafit të organeve dhe organizatave të tjera gjithashtu marrin pjesë në punën e NSSG-së.

Agjencia e Standardizimit e NATO-s (NSA)Agjencia e Standardizimit e NATO-s është një organ i integruar i vetëm, i

ngritur nga Këshilli i Atlantikut të Veriut dhe i përbërë nga stafi civil dheushtarak. I përgjigjet Komitetit të Standardizimit të NATO-s për koordinimin eçështjeve midis të gjitha fushave të standardizimit. Ajo shtron procedurat,

328

planifikimin dhe funksionet e ekzekutimit që lidhen me standardizimin për zbatim në gjithë Aleancën. Është përgjegjëse për përgatitjen e punës përmbledhjet e NCS-së, NCSREP-së dhe NSSG-së dhe për administrimin egjithëmbarshëm të të gjitha Marrëveshjeve të Standardizimit (STANAGs) dhetë Publikimeve Aleate (APs).

NSA gjithashtu mbështet Bordet e Përbashkëta dhe të Vetme tëShërbimit, secili prej të cilëve vepron si Autoritet Detyrë-dhënës përStandardizimin Operacional, duke përfshirë doktrinën, si të deleguar ngaKomiteti Ushtarak. Bordet e Shërbimit janë përgjegjëse për zhvillimin e standardizimit operacional dhe procedural midis kombeve anëtare. Si dhe Autoritetet e tjera Detyrë-dhënëse, ato e bëjnë këtë duke zhvilluarSTANAG-e dhe AP të zbatueshme me kombet anëtare dhe KomandatUshtarake të NATO-s.

Drejtori i NSA-së është përgjegjës për punën e përditshme të pesëDegëve, gjëgjësisht për Degën e Politikës dhe Kërkesave, Degën ePërbashkët, Degën Detare, Degën e Armatës dhe Degën Ajrore. Degët e Shërbimeve u japin mbështetje stafi bordeve të ndërlidhura dhe janëpërgjegjëse për monitorimin dhe harmonizimin e aktiviteteve të standardizimitnë lëmin e përgjegjësisë së tyre.

Bordet, me nga një anëtar për komb, janë në sesion të përhershëm dhetakohen formalisht një herë në muaj. Vendimet normalisht mirren në bazë të unanimitetit. Ndërkaq, meqë standardizimi është proces vullnetar, marrëveshjet mund të bazohen poashtu në vendime me shumicë të kombeve që marrin pjesë në cilëndo Marrëveshje Standardizimi. Komandantët Strategjikë kanë një përfaqësues stafi në secilin Bord.

Informacion i mëtejshëm:

NATO Standardisation Agency(Agjencia e Standardizimit e NATO-s)NATO1110 BrusselsBelgiumTel: 32 2 707 5576 Faksi: 32 2 707 5718E-mail: NSA@hq.nato.int

329

PLANIFIKIMI I EMERGJENCËS CIVILE

Komiteti Senior i Planifikimit të Emergjencës Civile(SCEPC)

Komiteti Senior i Planifikimit të Emergjencës Civile takohet dy herë në vitnë sesion plenar me përfaqësues nga kryeqytetet dhe çdo muaj në Sesion tëPërhershëm, me pëfaqësues nga delegacionet kombëtare pranë NATO-s.Komiteti kryesohet nga Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Investim nëSiguri, Logjistikë dhe Planifikim të Emergjencës Civile.

Bordet dhe komitetet e planifikimit të emergjencëscivile

SCEPC koordinon dhe ofron udhëzim për aktivitetet e nëntë BordevePlanifikuese dhe Komiteteve vartëse, gjegjësisht: për Bording e Planifikimit përTransport Oqeanik (PBOS); për Bordin e Planifikimit të Transportit EvropianSipërfaqësor Brenda-tokësor (PBEIST); për Komitetin e Planifikimit tëAviacionit Civil (CAPC); për Komitetin e Planifikimit të Ushqimit dhe Bujqësisë(FAPC); për Komitetin e Planifikimit Industrial (IPC) për Komitetin e Planifikimittë Petroleumit (PPC) (i fjetur); për Komitetin e Përbashkët Mjekësor (JMC); për Komitetin e Planifikimeve të Komunikimeve Civile CCPC) dhe përKomitetin e Mbrojtjes Civile (CPC).

Qendra Evro-Atlantike për Koordinim në Përgjigje tëKatasrofave (EADRCC)

Më 29 maj 1998, u themelua në Shtabin e NATO-s një Qendër Evro-Atlantike për Koordinim në Përgjigje të Katasrofave (EADRCC), e udhëhequr nga Drejtori i Drejtoratit të Planifikimit të Emergjencës Civile mestaf nga Drejtorati i CEP-së dhe vendet e NATO-s dhe ato Partnere. EADRCCka poashtu një oficer të ndërlidhës nga Kombet e Bashkuara. Është përgjegjëspër koordinimin, në konsultim të ngushtë me Zyrën e OKB-së për Koordinimine Çështjeve Humanitare (UNOCHA), me përgjigjen e vendeve të EAPC-së nënjë përgjigje që paraqitet brenda rajonit gjeografik të EAPC-së.

Në konsultim me kombet, EADRCC poashtu po zhvillon një Njësi Evro-Atlantike në Përgjigje të Katastrofave. Ky do të jetë resurs jo i përhershëm, që kapërthen personel dhe pajisje që kombet i kanë ndarë sipotencialisht të disponueshme në përgjigje të një kërkese për asistencë nganjë komb i goditur nga një katastrofë e madhe.

330

MENAXHIMI I TRAFIKUT AJROR DHE MBROJTJA AJRORE

Komiteti i NATO-s i Menaxhimit të Trafikut Ajror(NATMC)

(Më parë Komiteti i Koordinimit të Hapësirës Ajrore Evropiane - CEAC) (Shih Kapitullin 8).

Komiteti i Mbrojtjes Ajrore të NATO-s (NADC)E këshillon Këshillin dhe Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes mbi të gjitha

aspektet e zhvillimit të programit të mbrojtjes ajrore. Takohet dy herë në vit nënkryesinë e Zëvendës Sekretarit të Përgjithshëm. (Shih Kapitullin 8).

Grupi Punues i Komitetit Ushtarak për Studimin eMbrojtjes Ajrore (MC-ADSWG)

Grupi Punues i Komitetit Ushtarak për Studimin e Mbrojtjes Ajrore (MC-ADSWG) është organ shumëkombësh, që punon në mbështetje tëKomitetit Ushtarak. Ka për detyrë të bëjë vështrimin, të japë këshilla dhe tëbëjë rekomandime, mbi çështje të mbrojtjes ajrore që ndikojnë te sistemi imbrojtjes së integruar ajrore të NATO-s.

Organizata e Menaxhmentit të Sistemit të Komandësdhe Kontrollit Ajror (ACCS) të NATO-s (NACMO)

Organizata e Menaxhmentit të Sistemit të Komandës dhe Kontrollit Ajrortë NATO-s sjell strukturën për planifikimin dhe implimentimin e sistemit tëkomandës dhe kontrollit që mbështet operacionet ajrore të NATO-s. Ajo zëvendëson ish-Sistemin e Mjedisit Tokësor të Mbrojtjes Ajrore të njohur siNADGE. Shtabi i saj është në Bruksel, Belgjikë. (Shih Kapitullin 8).

Informacion i mëtejshëm:

(Agjencia e Menaxhmentit të Sistemit të Komandës dhe Kontrollit Ajror (ACCS))NATO Air Command Control System (ACCS) Management Agency NACMA8 rue de Genève 1140 Brussels, Belgium Tel: 32 2 707 4111 Faksi: 32 2 707 8777

331

PARALAJMËRIMI I HERSHËM NË FLUTURIM

Programi fillimor AEW involvonte arritjen nga NATO të flotës së vet ajroretë operuar kolektivisht dhe të mirëmbajtur si dhe modifikimin dhe ngritjen e 40lokacioneve ekzistuese të Mjediseve Tokësore të Mbrojtjes Ajrore të NATO-s(NADGE), për t’u mundësuar të ndëroperonin me Sistemin e Paralajmërimit tëHershëm në Fluturim. Këto lokacione gjenden në nëntë vende të ndryshme, që shtrihen nga Norvegjia e veriut deri në Turqinë e lindjes.

Elementi më i madh i programit ishte arritja te 18 aeroplanë të NATO-sE3A gjatë periudhës 1982-85. E-3A ishte bazuar në Sistemin e Paralajmërimitdhe Kontrollit në Fluturim (AWACS) të Forcës Ajrore të SHBA-së (USAF) nëshërbim që nga viti 1977. Bazuar në kuadrin ajror Boing 707-320B, dallohet nga një rotodomë me diametër 30 fita të montuar përmbi trupin eavionit, ku janë vendosur vëzhgimi dhe radarët IFF.

Mëpastaj, janë ndërmarrë që të dy programet e modernizimit, afatshkurtër dhe afatmesëm. Programi afatmesëm do të mbulojë kërkesatAEW të NATO-s nga 1998 deri më 2000.

Organizata e NATO-s e Menaxhimit të Programit përParalajmërim të Hershëm në Fluturim dhe (NAPMO)

NAPMO është përgjegjëse për të gjitha aspektet e menaxhimit dhe zbatimit të Programit AEW&C të NATO-s dhe i raporton drejtpërsëdrejti Këshillittë Atlantikut të Veriut. Organizata përbëhet nga një Bord i Drejtorëve (BOD), i mbështetur nga një Agjenci e Menaxhimit të Programit (NAPMA) që është evendosur në Brunsum, në Holandë, dhe nga një Komitet Legal, i Kontratave dhe Financave (LCF); një Komitet i Operacioneve, Teknik dhe iMbështetjes (OTS); dhe një Grup Drejtues i Mirëmbajtjes se Nivelit të Deposë(DLM).

Secili komb pjesëmarrës është i përfaqësuar në Bordin e Drejtorëve dhenë komitetet e tij. Përfaqësuesit e Sekretarit të Përgjithshëm, KomandantëtStrategjikë të NATO-s, Komandanti i Forcës AEW të NATO-s dhe organe tëtjera të NATO-s gjithashtu i ndjekin mbledhjet e Bordit të Drejtorëve dhe mbledhjet e Komiteteve. Bordi i Drejtorëve normalisht takohet dy herë në vit.

Menaxhmenti i përditshëm i Programit është përgjegjësi e Menaxherit tëPërgjithshëm të NAPMA-së. Shtabi i Komandës së Forcës AEW të NATO-sështë i bashkëvendosur me Shtabin Suprem të Fuqive Aleate për Evropë(SHAPE) në Mons, Belgjikë. Si NAPMA ashtu dhe Komanda e Forcës kanëpersonel nga kombet pjesëmarrëse.

332

Baza Kryesore e Operimit është në Gajlenkirhen në Gjermani dhegjithashtu ka personel nga kombet pjesëmarrëse në NAPMO. Bazat ajrore nëNorvegji, Itali, Greqi dhe Turqi janë modifikuar gjerësisht për të ofruarmbështetje paraprijëse për operacionet e NATO-s me avionë E-3A.

Kombet e tanishme anëtare të NAPMO-së janë Belgjika, Kanadaja,Danimarka, Gjermania, Greqia, Italia, Luksemburgu, Holanda, Norvegjia,Portugalia, Turqia dhe Shtetet e Bashkuara. Republika Çeke, Hungaria dhePolonia janë vështrues. Mbretëria e Bashkuar jep shtatë aeroplanë E-3D përForcën AEW të NATO-s. Franca ndjek mbledhjet e NAPMO-së në rol tëvështruesit, në bazë të posedimit të katër aeoplanëve kombëtarë E-3F.

Nga gushti i vitit 1990 deri në mars të vitit 1991, në përgjigje të invazionittë Kuvajtit nga Iraku, aeroplanë nga Komponenta e NATO-s E-3A u dislokuannë Turqinë lindore për të përforcuar krahun jugor të NATO-s për të monitoruartrafikun ajror dhe detar në Mesdheun lindor dhe për të siguruar vëzhgim tëvazhdueshëm nga ajri përgjatë kufirit Turqi/Irak.

Që nga korriku i vitit 1992 Forca NAEW, që ka në përbërje edheKomponentën E-3A edhe Komponentën MB E-3D, është dislokuar gjerësishtnë rajonin e ish-Republikës së Jugosllavisë për të mbështetur aksionet eNATO-s që lidhen me monitorimin dhe zbatimin e rezolutave të Këshillit tëSigurimit të Kombeve të Bashkuara, dhe mëpastaj për të mbështetur operacionet e Forcës Implimentuese (IFOR) dhe të Forcës Stabilizuese(SFOR) dhe të Forcës së Kosovës (KFOR). Aeroplanët e forcës Frënge E-3Fgjithashtu kanë marrë pjesë në këto operacione.

Informacion i mëtejshmë:

(Programi i NATO-s i Paralajmërimit të Hershëm dhe Kontrollit në Fluturim)NATO Airborne Early Warning and Control Programme Management Agency (NAPMA) Akerstraat 7 6445 CL Brunssum The Netherlands Tel: 31 45 526 + Ext. Faksi: 31 45 525 4373

333

SISTEMET E KOMUNIKIMEVE DHE TË INFORMIMIT

Organizata e NATO-s C3Organizata e NATO-s C3 (NC3O) u krijua më 1996 për të siguruar

pajisjen e gjithë NATO-s me aftësi C3 të sigurtë e të ndëroperueshme, që plotëson kërkesat e përdoruesve të NATO-s duke shfrytëzuar asetetshumëkombëshe dhe kombëtare me financim të përbashkët. NC3O gjithashtusiguron pajisjen me shërbime dhe mbështetje në fushën e C3 të shfrytëzuesvetë NATO-s. Bordi C3 i NATO-s (NC3B) mbikëqyr NC3O-në.

Bordi është organ senior shumëkombësh i politikës, që këshillon Këshillindhe Komitetin e Planifikimit të Mbrojtjes mbi interesat kolektivë të të gjithashteteve anëtare që veprojnë si Bord i Drejtorëve të NC3O. Përbëhet nga përfaqësues seniorë kombëtarë nga kryeqytetet; nga përfaqësues të KomitetitUshtarak dhe të Komandantëve Strategjikë dhe komitetet e NATO-s që kanëinteres në C3, nga Menaxheri i Përgjithshëm i Agjencisë C3 të NATO-s (NC3A),dhe nga Kontrollori i Agjencisë së Operimit dhe Mbështetjes CIS të NATO-s(NACOSA). Bordi kryesohet nga Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm dhe kaKryesues të Përhershëm (Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm për Mbështetje tëMbrojtjes) dhe dy Bashkë-Vice Kryesues (Drejtori i NHQC3SS dhe një Bashkë-Vice Kryesues të zgjedhur nga nominimet kombëtare). Asistohet ngaGrupi i Përfaqësuesve C3 (NC3REPS), që vepron si NC3B në sesion të përhershëm. Këta Përfaqësues Kombëtarë C3 normalisht u janë të ngjitur delegacioneve të veta kombëtare ose përfaqësuesve të tyre ushtarakë pranëNATO-s.

NC3B mbështetet nga Struktura Vartëse C3 e NATO-s e organeveshumëkombëshe e përbërë prej tetë nën-Komitetesh (Kërkesat dhe Konceptete C3 të Përbashkët, Ndëroperueshmëria, Menaxhimi i Frekuencave, Sistemi iInformacionit, Sistemet e Sigurisë së Informacionit, Rrjeti i Komunikimeve,Idnetifikimi dhe Navigacioni). Secili prej tyre ka nënstrukturat e veta. NC3B, NC3REPS dhe Nënstruktura NC3B mbështeten nga Stafi C3 i Shtabittë NATO-s (NHQC3S), një staf i vetëm i integruar civil i drejtuar nga NdihmësSekretari i Përgjithshëm për Mbështetje të Mbrojtjes, IS dhe Drejtori i IMS-së.NHQC3S u jep mbështetje Këshillit, Komitetit Ushtarak, CNAD-së, SRB-së dhekomiteteve të tjera të NATO-s të çështjeve C3.

Bordi gjithashtu mbikëqyr punën e dy agjencive NC3O, të NC3A-së dheNACOSA-së. NC3A kryen planifikimin qendror, dizajnin e integrimit të sistemit, inxhinjerinë e sistemit, mbështetjen teknike dhe kontrollin e konfiguracionit.Gjithashtu ofron këshilla shkencore dhe teknike dhe ndihmë në fushën e sistemevetë sensorëve C3 dhe të punës kërkimore operacionale, si dhe bën prokurën dhezbaton projektet që i caktohen. NC3A është e vendosur në Bruksel, Belgjikë, dhe në

334

Hagë, Holandë. NACOSA ushtron kontrollin e operimit dhe mbështet shërbimin ebrendshëm të CIS-së së NATO-s dhe instalimet që i caktohen. Stafi qendror iNACOSA-s është i vendosur në Mons, Belgjikë.

Agjencia e NATO-s e Konsultimit, Komandës dheKontrollit (NC3A)

Në korrik të vitit 1996. Agjencia C3 e NATO-s u krijua si pjesë e strategjisë sëNATO-s për të ristrukturuar aktivitetet e veta të C3-shes brenda Aleancës. Ky aksion bashkoi planifikimin, funksionet shkencore, të zhvillimit dhe të përfitimittë Sistemeve të Komunikimeve dhe të Informacionit të NATO-s, dhe disa funksione C3, duke shtuar kështu aftësitë mbrojtjëse. Agjencia NC3 sjell planifikimin qendror, sistemet e integrimit, dizajnin, sistemet e inxhinjerisë,mbështetjen teknike dhe kontrollin e konfiguracionit për sistemet C3 të NATO-sdhe instalimet. Agjencia bën prokurën dhe zbatimin e projekteve që i caktohendhe ofron këshilla shkencore e teknike dhe ndihmë për Komandantët Strategjikëdhe për konsumatorët e tjerë rreth çështjeve relevante për punën kërkimoreoperacionale, të vëzhgimit, komandës ajrore dhe kontrollit (duke përfshirë mbrojtjen në teatrin e raketave, të luftës elektronike dhe të paralajmërimit dhe kontrollit të hershëm në fluturim) dhe të sistemeve të komunikimeve dhe të informacionit.

NC3A e ka shtabin në Bruksel, Belgjikë, por operon nga lokacione të ndara në Bruksel (Planifikimi dhe Përfitimi) dhe në Hagë, Holandë, (Mbështetja Shkencore). Momentalisht punëson rreth 450 civilë dhe personelushtarak.

Informacion i mëtejshëm mund të merret nga:

NATO HQ C3 Staff NC3A Brussels NC3A The HagueNATO Headquarters (HQ, Planning & (Scientific &1110 Brussels Acquisition) technical matters)Belgium 8 rue de Genève P.O. Box 174Tel: 32 2 707 4358 1140 Brussels Oude Ëaalsdorperëeg 61Faksi: 32 2 707 5709 Belgium 2501 CD The Hague

Tel: 32 2 707 8267 The NetherlandsFaksi: 32 2 708 8770 Tel: 31 70 3142329

Faksi: 31 70 3142111

Stafi i Konsultimit, Komandës dhe Kontrollit nëShtabin e NATO-s (NHQC3S)

Stafi C3 i Shtabit të NATO-s ofron mbështetje në çështjet C3 për Këshilline Atlantikut të Veriut, Komitetin Ushtarak, Bordin NC3, Konferencën e

335

Drejtorëve Kombëtarë të Armatimeve, Bordin Senior të Resurseve, për komitetet e tjera përgjegjësitë e të cilave lidhen me çështjet C3, dhe përDivizionet dhe Drejtoratet e Stafit Ndërkombëtar dhe të Stafit UshtarakNdërkombëtar.

Nënkomiteti i NATO-s i Menaxhmit të Frekuencave(FMSC)

Organi i specializuar i NATO-s në këtë lëm është Nënkomiteti i NATO-s iMenaxhimit të Frekuencave (FMSC). FMSC e NATO-s vepron si Autoritet iNATO-s për Frekuenca të Aleancës dhe është organ vazhdues i Agjencisë sëRadio Frekuencave Aleate, apo ARFA.

Bashkëpunimi në menaxhimin e frenkuencave nëNATO

Përmes FMSC-së së NATO-s, kombet e Aleancës bashkëpunojnë nëshumë lëmenj të menaxhimit të frekuencave. Kjo përfshin themelimin e politikëssë përgjithshme për të gjitha pjesët e spektrit të radio frekuencave të përdoruranga ushtria dhe themelimin e një politike të veçantë për menaxhimin ushtarak tëradio valëve 225400MHz, që përdoren gjerësisht për avionët ushtarakë, për detari dhe komunikime me satelit dhe është prandaj përgjegjësi e veçantë eFMSC-së së NATO-s. Ka gjithahstu ndërlidhmëri të ngushtë me komunitetin eaviacionit civil përmes Komitetit të NATO-s të Menaxhimit të Trafikut Ajror (më parë Komiteti për Koordinimin e Hapësirës Ajrore Evropiane CEAC)). Veç kësaj, FNSC e NATO-s takohet rregullisht me përfaqësues tëAdministratave Civile të kombeve anëtare për të siguruar qasje adekuateushtarake te pjesët e rëndomta dhe të rezervuara të spektrit. Në këtë kontekst,një Marrëveshje e Përbashkët e NATO-s e Frekuencave Civile/Ushtarake ështëarritur më 1995.

Në nivelin e Komandës, dy Komandat Strategjike të NATO-s, Komanda Aleate për Evropë (ACE) dhe Komanda Aleate për Atlantik(ACLANT), janë përgjegjëse për çështje të detajuara bilaterale të radiofrekuencave me kombet nikoqire dhe për përgatitjen e planeve të bazuara nëradio frekuencat e aprovuara.

Që nga viti 1994 bashkëpunimi në menaxhimin e radio frekuencave ështëzgjeruar për të përfshirë vendet Partnere në kornizën e Partneritetit për Paqe.

FMSC e NATO-s po punon aktivisht me vendet Partnere për të adresuarnevojën për harmonizim. Marrëveshja e Përbashkët e NATO-s e FrekuencaveCivile/Ushtarake po përdoret si bazë për këtë, si në FMSC-në e NATO-s ashtu

336

dhe në Konferencën e Administratave Evropiane Postale dhe tëTelekomunikimeve, në të cilën marrin pjesë edhe vendet Partnere.

Informacion i mëtejshëm:

(Nën-Komiteti i NATO-s për Menaxhimin e Frekuencave)NATO Frequency Management Sub-Committee NATO Headquarters C3 Staff 1110 Brussels Belgium Tel: 32 2 707 5528

Shërbimi i Sistemeve të Informimit në Shtabin e NATO-s (ISS)

Shërbimi i Sistemeve të Informimit në Shtabin e NATO-s formon pjesë tëDrejtoratit të Sistemeve të Informimit brenda Sekretariatit Ekzekutiv. Ky i funditvjen nën Zyrën e Sekretarit të Përgjithshëm. Edhe pse nga pikëpamja emenaxhimit është organ i Stafit Ndërkombëtar, ISS ka personel si nga StafiNdërkombëtar ashtu dhe nga Stafi Ushtarak Ndërkombëtar. Ofron mbështetjenë sistemet e informimit për Këshillin e Atlantikut të Veriut, Komitetin ePlanifikimit të Mbrojtjes dhe Komitetin Ushtarak si dhe për komitetet vartësedhe stafin mbështetës. Veç kësaj, ISS bën furnizimin me dizajn, zhvillim dhembështejte mirëmbajtjeje të sistemeve për Stafin Ndërkombëtar dhe AgjencinëUshtarake për Standardizim. Siguron mbështetje për detyra si menaxhimi ikrizës, si dhe për shërbime për zyra regjistrimi dhe kontroll të dokumentave,sisteme të informacionit për financa dhe menaxhment, dhe për planifikim të forcave. Ka përgjegjësinë e oprerimit të shërbimeve qendrore kompjuterisitikenë shtabet e NATO-s, për zhvillimin dhe mirëmbajtjen e softuerit për aplikimetë përdorimit specifik, për t’u ofruar trajnim dhe ndimë përdoruesve, për mirëmbajtjen e sistemeve të informimit të shtabeve të NATO-s, dhe për tëkëshilluar zyrtarët e stafit rreth çështjeve të sistemeve të informacionit.

Agjencia e NATO-s CIS për Operim dhe Mbështetje(NACOSA)

Agjencia e NATO-s CIS për Operim dhe Mbështetje (NACOSA) dhe elementet e saj vartëse menaxhojnë, operojnë dhe kontrollojnë, për të gjithëpërdoruesit, Sistemin e Komunikimeve dhe të Informimit (CIS) dhe instalimetqë i caktohen nga NC3B. Përveç kesaj, NACOSA dhe elementet e saj vartëseofrojnë mbështjetje operacionale që përfshin mirëmbajtjen e harduerit dhe softuerit, trajnimin e personelit, instalimin dhe shërbimet që shkojnë me to duke

337

përfshirë sigurinë për përdoruesit e caktuar të CIS-së dhe përdoruesit e autorizuar. Në bashkëpunim me organet e tjera të NATO-s, firmat komercialedhe agjencitë kombëtare, NACOSA dhe elementet e saj vartëse, monitorojnëkualitetin e shërbimeve të përdoruesve të autorizuar. Për të mbështetur konsultimin politik dhe komandën dhe kontrollin për të gjitha operacionet eNATO-s, menaxhmenti, kontrolli, operimi dhe mbështetja e aktiviteteve të ndërmarra nga NACOSA dhe elementet e saj vartëse vlejnë si për shtabet fikseashtu dhe për forcat mobile.

NACOSA përbëhet nga një Staf Qendror i vendosur në Mons, Belgjikë, dhe mbështetet nga Shkolla CIS e NATO-s në Latina, Itali, nga Qendra e Integruar eMbështetjes së Softuerit, nga COMSEC i ACE-së dhe Organizata e Operimit dheKontrollit. NACOSA, menaxhohet nga Kontrollori, që gjithshtu ushtron funskonet eACOS-së, CIS-së dhe SHAPE-së. Prioritizimi i politikës operacionale dhe çështjet procedurale vendosen së bashku nga Komandantët Strategjikë. Drejtimi jo-operacional ofrohet nga NC3B.

LUFTA ELEKTRONIKE

Komiteti Këshillues i NATO-s për Luftën Elektronike(NEWAC)

Komiteti Këshillues i NATO-s për Luftën Elektronike është themeluar më1966 për të mbështetur Komitetin Ushtarak, Komandantët Strategjikë të NATO-s dhe kombet duke vepruar si organ i përbashkët shumëkombësh për tëpërkrahur aftësine e një lufte efektive elektronike të NATO-s (EW). Ai monitoron progresin e arritur në nivel kombëtar dhe në kuadër të Strukturëssë Integruar të Komandës Ushtarake në zbatimin e masave të EW-së për tëcilat është arritur pajtim. Është përgjegjës për zhvillimin e politikës, doktrinës,operacioneve dhe kërkesave të shkollimit të EW-së të NATO-s dhe i kontribuon zhvillimit të koncepteve të komandës dhe kontrollit. Aftësitë e luftëselektronike janë faktor kyç në mbrojtjen e forcave ushtarake dhe monitorimin erespektimit të marrëveshjeve ndërkombëtare dhe ato janë qenësore përpaqeruajtjen dhe detyrat e tjera të ndërmarra nga Aleanca. NEWAC gjithashtundihmon në prezantimin e koncepteve të EW-së të NATO-s në vendet Partnerenë kornizën e Partneritetit për Paqe.

NEWAC përbëhet nga përfaqësuesit e secilit vend të NATO-s dhe ngaKomandantët Strategjikë të NATO-s. Anëtarët janë oficerë të lartë ushtarakë nëorganizatat kombëtare të luftës elektronike. Kryesuesi dhe Sekretari i Komitetitjanë të caktuar si të përhershëm në Divizionin e Operacioneve të StafitUshtarak Ndërkombëtar. Ka një numër grupesh vartëse që merren me

338

mbështetjen e bazës së të dhënave të luftës elektronike, me trajnim dhe doktrinë.

Informacion i mëtejshëm:

(Komiteti Këshillues i NATO-s për Luftë Elektronike)NATO Electronic Warfare Advisory Committee (NEWAC) Operations Division International Military Staff 1110 Brussels Belgium Tel: 32 2 707 5627

METEOROLOGJIA

Grupi Meteorologjik i Komitetit Ushtarak (MCMG)Grupi Meteorologjik i Klomitetit Ushtarak është një forum i specializuar, i

përbërë nga përfaqësues kombëtarë dhe nga përfaqësues të KomandantëveStrategjikë të NATO-s, i cili siguron politikën udhëzuese meterologjike përKomitetin Ushtarak, për Komandantët Stragjikë dhe kombet e NATO-s. Është përgjegjës për sigurimin e përdorimin më efikas dhe më efektiv tëaseteve nacionale dhe të NATO-s për t’u ofruar forcave të NATO-s informacion meteorologjik të saktë dhe me kohë. MCMG mbështetet nga dygrupe punuese të përhershme, gjegjësisht nga Grupi Punues i Operacioneve,i Planeve dhe Komunikimeve dhe Grupi Punues mbi Sistemet Meteorologjikedhe Mbështetjen e Rajonit të Betejës.

Grupi Punues i Operacioneve, i Planeve dhe Komunikimeve adresonplanifikimin dhe çështjet operacionale që lidhen me mbështetjen meteorologjike për stërvitjet dhe operacionet e NATO-s. Ai gjithashtu zhvillonaftësi të komunikimeve meteorologjike dhe procedura standarde për komunikime dhe këmbim të të dhënave meteorologjike.

Grupi Punues mbi Sistemet Meteorologjike dhe Mbështetjen në Rajon tëBetejës nxit bashkëpunimin në punën kërkimore, në zhvillim dhe kalim në pajisjet e reja meteorologjike, në teknikat e reja dhe softuerin për aftësi operacionale. Ofron këshilla teknike mbi çështje meteorologjike për grupet e tjeratë NATO-s dhe ndërmerr studime të çështjeve si parashikimi i vërshimave dhe ishpërndarjes artificiale të mjegullës. Parashikimet themelore të motit janëshpesh joadekuate për planifikim taktik apo ekzekutim të misionit. Grupi prandajruan një inventar të Ndihmave të Vendimeve Taktike (TDA) meteorologjike tëzhvilluara nga kombet. Për të standardizuar më tej përdorimin e Ndihmave të

339

Vendimeve Taktike dhe për ta shtuar operueshmërinë, Grupi ka zhvilluar një bibliotekë të TDV-së së aprovuar që u është në disponim të gjitha kombeve tëNATO-s.

MCMG mban mbledhje vjetore me vendet Partnere në kornizën eProgramit të Partneritetit për Paqe dhe ka zhvilluar një Doracak për NdihmëMeteorologjike për vendet Partnere. Grupi Punues mbi Sistemet dhembështetjen Meteorologjike në Rajon Beteje gjithashtu mirëpret pjesëmarrjene kombeve të PfP-së.

Informacion i mëtejshëm:

(Divizioni i Operacioneve MCMG)MCMG Operations Division (IMS) NATO-1110 Brussels, Belgium Tel: 32 2 707 5538 Faksi: 32 2 707 5988 E-mail: imssmo@hq.nato.int

OQEANOGRAFIA USHTARAKE

Grupi i Oqeanografisë Ushtarake (MILOC)Oqeanografia ushtarake është studimi i kushteve oqeanografike, duke u

nisur nga temperatura dhe kripësia deri të lëvizjet e rrymës dhe tiparetbregdetare, që mund të kenë lidhje me operacionet detare. Lënda është relevante për shumë aspekte të operacioneve detare dhe është veçanërsihtrelevante për operacionet e Luftës Anti-Nëndetëse (ASW), të Luftës së Minave(MW) dhe Luftës së Amfibeve (AW). Puna e ndërmarrë nga Grupi MILOC fokusohet në fitimin e avantazhit maksimal ushtarak për forcat e NATO-s ngaefektet e oqeanografisë.

Grupi MILOC përbëhet nga përfaqësuesit kombëtarë, nga përfaqësuesit eatyre Komandantëve të NATO-s me një fokus të veçantë detar dhe nga përfaqësues nga Qendra SACLANT-së për Punë Kërkimore Nëndetare. Ai ofron këshilla për Komandantin Suprem të Forcave Aleate për Atlantik(SACLANT), i cili ka përgjegjësi të përgjithshme për çështje ushtarakeoqeanografike në gjithë NATO-n. Një Nën-Grup MILOC i përhershëm embështet Grupin.

Grupi MILOC sigurohet që aktiviteti ushtarak oqeanografik të jetë konsistent me strategjinë e Aleancës. Aktivitetet rutinë të Grupit përfshijnë

340

mbështetjen e operacioneve dhe stërvitjeve të NATO-s; zhvillimin e planevedhe të politikës së zbatueshme në fushën e oqeanografisë ushtarake; çuarjen më tej të punës kërkimore dhe të zhvillimit në fushën e oqeanografisë;dhe ndërmarrjen e ndërlidhjes me grupet e tjera të NATO-s dhe me atonacionale, duke përfshirë ato me përgjegjësinë në sferat meteorologjike dhegjeografike.

Grupi MILOC nxit aktivisht koncepte të reja në fushën e mbështetjes sëmjedisit dhe është përgjegjës për origjinimin e konceptit të ri në fushën eVlerësimit Rapid të Mjedisit (REA). Kjo është metodologji e re që përdorteknologji zhvillimore si modelimin kompjuteristik, sensorët më të fundit,Ndihmat e Vendimit Taktik (TDA) dhe sistemet e rrjetit për të ofruar me kohëforma të mbështetjes të adaptuara me nevojat e shfrytëzuesit ushtarak.

Puna e Grupit gjithashtu merr parasysh kërkesat që dalin nga zhvillimi iSigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes (ESDI); nga shtimi i Partneritetitpër Paqe; dhe porcesi i zgjerimit të NATO-s, si dhe ndihmon forcimin ebashkëpunimit transatlantik në tërësi.

Nën-Grupi MILOC ekzaminon çështje që i janë dhënë si detyrë ngaGrupet MILOC dhe formulon rekomandime dhe raporte përkatëse.

Grupi MILOC takohet çdo vit. Vendet Partnere të NATO-s inkurajohen përtë marrë pjesë brenda kornizës së programit të Partneritetit për Paqe (PfP).

Informacion i mëtejshëm:

MILOC Group (Grupi MILOC) Strategy Division HQ SACLANT7857 Blandy Road, Suite 1000Norfolk, Virginia 23551-2490 USATel: 1 757 445 3431Fax: 1 757 445 3271Website: http://www.saclant.nato.int

PUNA KËRKIMORE DHE TEKNOLOGJIA

Organizata për Punë Kërkimore dhe Teknologji (RTO)Organizata e NATO-s për Punë Kërkimore dhe Teknologji (RTO) është

përgjegjëse për integrimin e drejtimit dhe koordinimit të punës kërkimore dheteknologjisë së NATO-s në fushën e mbrojtjes; për udhëheqjen dhe çuarjen mëtej të punës së përbashkët kërkimore dhe të këmbimit të informacionit teknik

341

ndërmjet aktiviteteve nacionale të punës kërkimore në fushën e mbrotjes; për zhvillimin e një strategjie afatgjatë të NATO-s për punë kërkimore dhe teknologji; dhe për dhënien e këshillave rreth çështjeve të punëskërkimore dhe të teknologjisë.

RTO mbështetet mbi bashkëpunimin e mëhershëm në punën kërkimore tëmbrojtjes nën ish-Grupin Këshilldhënës për Gjurmin të Hapësirës Ajrore dheZhvillim (AGARD) dhe Grupit të Punës Kërkimore të Mbrojtjes, të cilat janëbashkuar për të formuar Organizatën. Misioni i RTO-së është të udhëheqë dhetë çojë më tej punën kërkimore në bashkëpunim dhe këmbimin e informacionit,të mbështetë zhvillimin dhe përdorimin efektiv të gjurmimit dhe teknologjisë sëmbrojtjes nacionale për të plotësuar nevojat ushtarake të Aleancës, të ruajë njëvend prijës teknologjik dhe t’u ofrojë këshilla NATO-s dhe vendim-marrësvenacionalë. Mbështetet nga një rrjet i gjerë i ekspertëve nacionalë dhe i koordinon aktivitetet e veta me organet e tjera të NATO-s të involvuara në punëkërkimore dhe teknologji.

RTO i raporton si Komitetit Ushtarak ashtu dhe Konferencës së Drejtorëvetë Armatimit Kombëtar. Ka në vetvete një Bord të Punës Kërkimore dheTeknologjisë (RTB) dhe një Agjenci të Punës Kërkimore dhe të Teknologjisë(RTA), me shtab në Neji (Neuilly), Francë. Shtrirja e plotë e aktiviteteve tëpunës kërkimore dhe teknologjisë mbulohet nga gjashtë panele, që merren mekëto tema:

• Studime, analiza dhe Simulim (SAS);

• Konceptet dhe Integrimi i Sistemeve (SCI);

• Teknologjia e Sensorëve dhe Elektronika (SET);

• Teknologjia e Sistemeve të Informimit (IST);

• Teknologjia e Aplikuar e Automjeteve (AVT);

• Faktorët Njerëzorë dhe Mjekësia (HFM).

Secila Panelë përbëhet nga përfaqësues kombëtarë duke përfshirëekspertë shkencorë me kualifikime të larta. Panelet mbajnë lidhje me shfrytëzuesit ushtarakë dhe me organe të tjera të NATO-s. Puna shkencoredhe teknologjike e RTO-së bëhet nga Ekipet Teknike, të krijuara për aktivitetetë veçanta dhe me zgjatje të veçantë. Ekipet Teknike organizojnë punë nëgrupe, simpoziume, prova në fushë, seri ligjëratash dhe kurse trajnimi dhe sigurojnë vazhdimësinë e rrjetave të ekspertëve. Ato poashtu luajnë rol merëndësi në formulimin e planeve afatgjata.

Për t’i lehtësuar kontaktet me shfrytëzuesit ushtarakë dhe aktivitetet etjera të NATO-s, një pjesë e stafit të RTA-së është e vendosur në Zyrën eStudimeve Teknologjike dhe të Koordinimit në Shtabin e NATO-s në Bruksel.

342

Ky staf siguron ndërlidhje me Stafin Ushtarak Ndërkombëtar dhe Divizionin eMbështetjes së Mbrojtjes. Koordinimi i përpjekjeve të drejtuara nga vendetPartnere gjithashtu ndërmirret kryesisht nga Brukseli.

Koordinimi i aktiviteteve të punës kërkimore dhe teknologjisë me pjesët e tjeratë strukturës së NATO-s lehtësohet me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të RTO-së nëBordet relevante dhe në mbledhjet e organeve drejtuese si në Bordin C3 të NATO-s dhe në Komitetin e Shkencës të NATO-s. Ngjashëm, Menaxheri iPërgjithshëm i Agjencisë C3 të NATO-s dhe Drejtori i Qendrës SACLANT përGjrumime Nëndetare, të marrim një shembull tjetër, janë anëtarë ex-oficio të Borditpër Punë Kërkimore dhe Teknologji. Koordinimi i aktiviteteve të punës kërkimore dheteknologjisë me kombet anëtare mirret në dorë përmes Koordinatorëve Nacionalë,të cilët poashtu ndihmojnë në organizimin e aktiviteteve si simpoziumet, mbledhjet e Bordeve, seritë e ligjëratave dhe Misonet Konsultuese.

Në kontekstin e programit të Partneritetit për Paqe, kontaktet me vendetPartnere të NATO-s të inicuara nën programin e mëparshëm të NdihmësAGARD po zgjerohen, me theks të veçantë mbi vendet që janë aspirante përanëtarësi në NATO.

Informacion i mëtejshëm:

(Agjencia për Punë Kërkimore dhe Teknologji)Research and Technology Agency (RTA) BP 25 F-92201 Neuilly sur Seine France Tel: 33 1 5561 22 00 Faksi: 33 1 5561 22 99

33 1 5561 22 98e-mail: mailbox@rta.nato.intUebsajti: http://www.rta.nato.int

SHKOLLIMI DHE TRAJNIMI

Kolegji i Mbrojtjes i NATO-s (NDC)Kolegji i Mbrojtjes i NATO-s, i vendosur në Romë, është nën drejtimin e

Komitetit Ushtarak. Një Bord Këshillues i pavarur këshillon komandantin dhejep rekomandime rreth programeve akademike dhe progameve mësimore tëKomitetit Ushtarak. Kolegji udhëheq kurse të nivelit strategjik mbi çështje politike-ushtarake të menduara për të përgatitur personelin e zgjedhur përNATO dhe për vende pune të lidhura me NATO-n si dhe për të ndërmarrë

343

programe dhe aktivitete të tjera në mbështetje të NATO-s. Oficerët dhe zyrtarët nga vendet Partnere të Bashkëpunimit të Aleancës marrin pjesë nëprogramin e Kolegjit. Komandanti i Kolegjit është një oficer së paku i rangutLajtnent Gjeneral, apo i barabartë me të, i cili caktohet nga Komiteti Ushtarakpër një periudhë tri vjeçare. Ai asistohet nga një Zëvendës Komandant civil dhenga një Zëvendës Komandant ushtarak që vijnë nga kombi nikoqir, Italia.Kryesuesi i Komitetit Ushtarak udhëheq Bordin Këshillues Akademik tëKolegjit. Fakulteti i Kolegjit përbëhet nga oficerë ushtarakë dhe zyrtarë civilënormalisht nga Ministritë e Punëve të Jashtme dhe të Mbrojtjes të vendeveanëtare.

Kolegji është themeluar në Paris më 1951 dhe është transferuar në Romëmë 1966. Ai organizon nëntë apo dhjetë kurse të ndryshme dhe seminare nëvit mbi çështje të sigurisë relevante për situatën e sigurisë Evro-Atlantike, duke plotësuar kërkesat e një ndryshueshmie të gjerë të oficerëve të lartë ngaforcat e armatosura, të punëtorëve të nivelit të lartë të shërbimeve qeveritare,të akademikëve dhe parlamentarëve. Virtualisht të gjitha aktivitetet e Kolegjitjanë të hapura për pjesëmarrësit si për vende të NATO-s ashtu dhe për ato tëPartneritetit për Paqe. Pjesëmarrësit zgjidhen dhe financohen nga autoritetet etyre gjejgjëse kombëtare. Një numër aktivitetesh janë hapur poashtu së vonipër pjesëmarrës nga vende që marrin pjesë në Dialogun Mesdhetar të NATO-s.

Aktiviteti thelbësor i Kolegjit është një Kurs Senior, që mbahet dy herë nëvit dhe zgjat pesë muaj e gjysmë. Ndiqet nga deri në 84 anëtarë të kursit tëzgjedhur nga Qeveritë e veta në bazë të një kuote kombëtare. Anëtarët osejanë oficerë ushtarakë që mbajnë rangun e Kolonelit ose të Lajtnant Kolonelitose zyrtarë civilë të statusit ekuivalent nga Ministritë e Punëve të Jashtme dhetë Mbrojtjes dhe departamentet e tjera relevante qeveritare të intitucionevekombëtare. Shumica e anëtarëve të kursit vazhdojnë me poste stafi nëKomandat e NATO-s apo në poste kombëtare që lidhen me NATO-n në vendete veta. Programi Mësimor i kursit mbulon zhvillimet në politikën ndëkombëtarenë përgjithësi dhe çështje politiko-ushtarake mbi sigurinë dhe stabilitetin qëndikojnë te Kombet Anëtare dhe Partnere. Në fillim të secilit Kurs, pjesëmar-rësit caktohen në Komitete shumëkombëshe, shumëshërbimëshe të udhëhe-qura nga një anëtar i Fakultetit të Kolegjit. Ligjëratat ditore jepen ngaakademikë vizitues, politikanë, ushtarakë të rangut të lartë dhe civilë të shërbimeve shoqërore. Fokusi i përgatitjeve dhe diskutimeve që ndërmirrennga pjesëmarrësit është mbi arritjes e konsensusit.

Më 1991 Kolegji nisi një Kurs dy-javor për oficerë seniorë dhe civilë ngavendet atëherë të KSBE-së. Vitin tjetër, Kursi u integrua në Kursin Senior tërregullt si një Kurs i Integruar i PfP-së/OSBE-së. Qëllimi i tij është të analizojëmisionin, politikën dhe funksionet e sigurisë të Aleancës së NATO-s dhe të

344

strukturave të saj dhe organizimin dhe të diskutojë çështjet e sigurisë së kohësbrenda kontekstit të situatës në ndryshim të sigurisë Evro-Atlantike.

Dy Kurse të Përgjithshme për Oficerë të Sinjalizimit organizohen për çdovit. Ato kanë për synim të shtojnë të kutpuarit e çështjeve politiko-ushtarake tëAleancës për momentin e pikërishëm. Njëri mbahet edhe në Kolegjin eMbrojtjes edhe në Bruksel gjatë një periudhe dy-javore në tetor dhe është ihapur për oficerë dhe zyrtarë nga vendet e NATO-s dhe Partnere. Një tjëtërKurs i Përgjithshëm për Oficerë Sinjalizimi ka nisur më 1998 për pjesëmarrësitnga vendet anëtare të NATO-s dhe për përfaqësues të vendeve që marrinpjesë në Dialogun Mesdehtar të NATO-s. Kursi është menduar t’i kontribuojëforcimit të stabilitetit regjional duke çuar më tej dialogun, mirëkuptimin dhendërtimin e besimit.

Një Konferencë e Komandantëve mbahet çdo vit, duke bashkuarKomandantët seniorë kombëtarë të kolegjit të mbrojtjes të vendeve të NATO-s dhe Partnere për të këmbyer pikëpamje mbi filozofitë akademike dhemetodat edukative. Konferenca kryesohet nga Komandanti i Kolegjit tëMbrojtjes të NATO-s.

Kolegji merr pjesë si anëtar i plotë në Sekretariatin e Konzorciumit tëAkademive të Mbrojtjes dhe Instituteve të Studimeve të Sigurisë, një organedukativ bashkëpunues jashtë NATO-s. Në këtë cilësi, Kolegji ofron pikënfokale të kontaktit brenda NATO-s në këtë Konzocium.

Në çdo të dytin vit, mbahet një Kurs i Oficerëve Rezervë të NATO-s.Qëllimi i kursit është të familiarizojë Oficerët Rezervë nga vendet e NATO-sdhe Partnere me zhvillimet e vonshme organizative, strukturale dhe procedurale që janë relevante për Aleancën dhe për të shtuar të kuptuarit etyre të mjedisit politik-ushtarak në të cilin operon NATO.

Kolegji organizon një Seminar Ndërkombëtar të Punës Kërkimore mbiSigurinë Evro-Atlantike çdo vit, në bashkëpunim me një institucion akademiknga njëri nga vendet Partnere. Objektivi i tij është të bashkojë ekspertët e sigurisë nga vendet e NATO-s dhe Partnere dhe të debatojë tema të rëndësishme për situatën e sigurisë Evro-Atlantike.

Një Seminar Ndërkombëtar i Punës Kërkimore me Vendet e DialogutMesdhetar gjithashtu mbahet çdo vit.

Kolegji ofron një Stipendion dy herë në vit në fushën e studimeve të sigurisë për qytetarë të kombësisë së vendeve të Partneritetit për Paqe.

Stipendioni mëton të çojë më tej punën kërkimore në fushën e dijes nëtema të interesit të veçantë të vendeve të PfP-së, në radhë të parë që kanë tëbëjnë me çështje të sigurisë Evro-Atlantike dhe Evroaziatike. Punimet e paraqitura dhe të diskutuara si pjesë integrale e Seminareve Ndërkombëtare

345

të Punës Kërkimore dhe punimet kërkimore nga fituesit e stipendioneve botohen shpesh në serinë e Monografive të Kolegjit të Mbrojtjes të NATO-s.

Kolegji gjeneron një frymë të fortë grupore midis diplomantëve të vet dheorganizon një seminar vjetor për diplomantët e mëhershëm. Më 1999 Kolegji iMbrojtjes i NATO-s kaloi në lokale të reja të ndërtuara për këtë qëllim, të dizajnuara për të akomoduar kurse më të mëdha dhe për të pajisur Kolegjinpër detyrat e tij të zgjeruara.

Për informacion të mëtejshëm kontaktoni:

(Kolegji i Mbrojtjes i NATO-s)NATO Defense College Via Giorgia Pelosi 100143 RomaItalyTel: 39 06 505 259 (Sëitchboard) Faksi: 39 06 50525799

Shkolla (SHAPE) e NATO-s - Oberamergau, Gjermani Shkolla (SHAPE) e NATO-s (Oberamergau) vepron si qendër për

trajnimin ushtarak dhe të personelit civil që shëben në Aleancën e Atlantikut, si dhe për vendet Partnere. Kurset e saj revidohen vazhdimisht dhe sillen nëhap me kohën për të reflektuar zhvillimet e tanishme në Komandën Aleate përEvropë dhe Komandën Aleate për Atlantik. Çdo vit një numër i ndryshëmkursesh jepen mbi tema si futja në punë e armëve, mbrojtja bërthamore,biologjike dhe kimike, lufta elektronike, komanda dhe kontrolli, forcat e mobilizueshme, forcat shumëkombëshe, paqeruajtja, mbrojtja e mjedisit,menaxhimi i krizës dhe orientimi themelor i NATO-s. Shkolla është nën kontrollin operacional të Komandantit Suprem të Frocave Aleate për Evropën(SACEUR) por operon si shërbim operacional për të dy Komandat Strategjiketë NATO-s. Një Bord Këshilltarësh, që përbëhet nga anëtarë të SHAPE-së dhestafeve të Shkollës, ofron ndihmë dhe udhëzime. Gjermania dhe Shtetet eBashkuara i japin lokalet dhe mbështetjen logjistike, por Shkolla mbështetetmbi pagesat për shkollim nga studentët për t’i hequr shpenzimet e operimit dheështë në esencë e vetëfinancuar.

Shkolla (SHAPE) e NATO-s e ka origjinën në vitet e hershme të historisësë Aleancës por e mori kartën e vet dhe emrin e tanishëm më 1975. Për shumëvite fokusi i saj kryesor ishte mbi çështje që lidheshin me mbrojtjen kolektive tëNATO-s. Më së voni, pas futjes së Konceptit të Ri Strategjik të NATO-s më1991, roli i Shkollës është ndryshuar fundamentalisht për të përfshirë kurse,trajnim dhe seminare në mbështetje të strategjisë dhe politikës së tanishmedhe asaj në zhvillim të NATO-s, duke përfshirë bashkëpunimin dhe dialogun

346

me pesonelin ushtarak dhe civil nga vendet jashtë NATO-s. Veç kësaj, që ngafillimi i operacioneve të NATO-s në Bosnjë në kontekstin e IFOR-it dhe SFOR-it, Shkolla jep mbështetje të tërthortë për operacionet e tanishmeushtarake të NATO-s.

Më 1998, 47 kurse ishin vënë në orarin e Vitit Akademik të Shkollës, duke involvuar më se 5 500 studentë prej rreth 50 vendeve. Kurset ishin organizuar në pesë fusha fundamentale operacionale të NATO-s, gjegjësishtnë procedurat teknike; orientimi i oficerëve të stafit të NATO-s; procedurat operacionale të NATO-s; procedurat operacionale shumëkombëshe të priranga NATO; dhe forumet e tashme të politikës operacionale. Fakulteti i Shkollëspërfshin staf nga vendet e NATO-s të plotësuar me ligjërues mysafirë ngakomandat dhe shtabet e NATO-s, nga vendet e NATO-s dhe të Partneritetit përPaqe dhe nga organizatat botërore humanitare dhe komerciale. Fokusi i tëgjitha kurseve është të zhvillojë oficerë stafi të kombinuar të përbashkët opercionalë nga NATO dhe jashtë saj të cilët mund të punojnë së bashku nëmënyrë më efektive.

Pjesëmarrja joushtarake në kurse është shtuar ndjeshëm gjatë viteve tëfundit, ashtu si dhe kontaktet e Shkollës me organizatat ndërkombëtare siKomiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq (IRCR), Komisioneri i Lartë përRefugjatë i Kombeve të Bashkaura (UNHCR), dhe Banka Botërore si dhegazetarët ndërkomëtarë dhe agjencitë e lajmeve.

Më 1994, Shkolla nisi një kurs mbi Forcat Rezervë dhe Mobilizimin qëndiqet nga oficerë rezervë nga vendet e NATO-s dhe Partnere.

Fusha e rritës më të madhe në programin e aktivitetit të Shkollës ka qenënë mbështetje të programit të Partneritetit për Paqe. Një kurs fillimor mbiBashkëpunimin në Sigurinë Evropiane u ofrua më 1991. Kurse të tjera janështuar më 1993-1994 mbi Inspektorin e Verifikimit të Kontrollit të ArmëveCFE/Procedurat e Eskortit; Përgjegjësitë e Oficerëve Ushtarakë në Mbrojtjen eMjedisit; Forcat Rezervë; dhe Mobilizimi dhe Paqeruajtja.

Kurse të mëtejshme janë zhvilluar më 1995-1996, për të përgatitur oficerëte PfP-së dhe të NATO-s për të punuar bashkë në stafe të përbashkëta të kombinuara. Këto përfshinin Menaxhimin e Resurseve; Orientimin e NATO-s;Planifikimin e Emergjencës Civile/Bashkëpunimin Civil-Ushtarak; Menaxhimin Multinacional të Krizës.

Më 1997 kursi i parë teknik i hapur për vendet e PfP-së është prezantuarrreth Paralajmërimit të Mbrojtjes NBC dhe Procedurave të Sistemit tëRaportimit. Në të njëjtin vit Shkolla ka inicuar dy kurse të sponzorizuara tëNATO-s për liderë ushtarakë dhe civilë të vendeve që janë nënshkruese tëMarrëveshjes së Kornizës së Përgjithshme për Paqe në Bosnjë e Hercegovinë(Marrëveshja e Dejtonit). Kurset përqendrohen në rolin e oficerëve

347

profesionistë në një demokraci dhe mbi çështjet operacionale dhe proceduratrelevante për zbatimin e Marrëveshjes. Më 1998, një Kurs i NATO-s përOficerë Partnerë Operacionalë të Stafit gjithashtu ka filluar. Ky është menduarpër të edukuar Oficerët e NATO-s dhe ata Partnerë Operacionalë të Stafit nëdoktrinën dhe procedurat e NATO-s për përdorim në Shtabin e Përbashkët tëKombinuar të prirë nga NATO për Operacione në Mbështetje të Paqes.Funksionet thelbësore të NATO-s gjithashtu vazhdojnë të kenë vëmendje, për shembull me prezantimin më 1998 të një kursi të ri mbi Planifikimin eFushatës Ajrore.

Zhvillime të mëtejshme të programit mësimor të Shkollës po futen për tëmarë parasysh mësimet e mësuara në kontekstin e Forcës Stabilizuese nëBosnjë të prirë nga NATO si dhe të zhvillimeve të tjera brenda Aleancës. Për shembull, vendet që marrin pjesë në Dialogun Mesdhetar të NATO-sgjithashtu kohë pas kohe dërgojnë studentë për të marrë pjesë në kursetshumëkombëshe të Shkollës.

Informacion i mëtejshëm:

(Shkolla e NATO-s)

NATO School (SHAPE) Am Rainenbichl 54 82487 Oberammergau Germany Tel: 49 8822 4477 (administrata e studentëve) Faksi: 49 8822 1035 E-mail: postmaster@natoschool-shape.de

Shkolla e NATO-s për Komunikime dhe Sisteme tëInformimit (NCISS)

Shkolla e NATO-s për Komunikime dhe Sisteme të Informimit ofron trajnim të avancuar për personel civil dhe ushtarak në operimin dhe mirëmbajtjen e sistemeve të komunikimeve dhe të informimit të NATO-s.Shkolla gjithashtu ofron kurse orientuese dhe trajnim menaxhimi mbi sistemete komunikimeve dhe të informimit të NATO-s dhe udhëheq Kurse OrientueseCIS për vendet Partnere.

Fillimisht e themeluar më 1959, Shkolla ka përjetuar një numër transformimesh që nga ajo kohë dhe ka ekzistuar nën emrin e tanishëm që ngaviti 1989. Më 1994, kurse të reja janë prezantuar në kontekstin e Partneritetinpër Paqe. Nga viti 1995 Shkolla gjithashtu ka ofruar kurse për t’u ndihmuar forcave të NATO-s në ish-Jugosllavi.

348

Shkolla momentalisht udhëheq mbi 50 kurse që zgjatin nga një deri në 10javë dhe pranon përafërsisht 1 650 studentë për vit.

Shkolla ndahet në dy Degë, Trajnim dhe Mbështetje. Dega e Trajnimit vetëndahet në Seksionin e Domenit të Rrjetit përgjegjës për kurse që kanë të bëjnëme sisteme të transmetimit, sistemet të kyçjes dhe kontrollit të rrjetit; dhe nëSeksionin e Domenit të Shfrytëzuesit përgjegjës për kurse që kanë të bëjnë mesistemet e Informacionit të Komandës dhe Kontrollit, me menaxhimin e projektit të inxhinjerisë së softuerit dhe programimin; dhe me një Seksion tëDomenit Infosek për kurse mbi operimin, mirëmbajtjen dhe riparimin e pajisjeskriptografike. Dega e Trajnimit gjithashtu udhëheq kurse për Oficerë CIS dheOrientim, kurse mbi Menaxhimin e Frekuencave dhe një kurs CIS për vendetPartnere.

Dega e Mbështetjes është përgjegjëse për mbështetjen logjistike dheadministrative të Degës së Trajnimit.

Komandanti i Shkollës është një oficer shërbyes nga një vend anëtar iNATO-s me rangun e kolonelit apo i barabartë me të. Një Inxhinjer Kryesor iTelekomunikimeve vepron si këshilltar teknik i tij. Një Zyrë e Menaxhmentit tëTrajnimit është përgjegjëse për aspektet e menaxhimit si zhvillimi i orarit vjetortë kursit dhe dokumentacionit të trajnimit dhe për mbikëqyrjen e statistikës.

Shkolla operon si ent trajnues për të dy Komandat Strategjike të NATO-sdhe merr ndihmë administrative nga AFSOUTH. Shkolla CIS e NATO-s ështëpërgjegjëse para Agjencisë e Operimit dhe Mbështetjes e NATO-s përKomunikime dhe Sisteme të Informimit (NACOSA).

Shkolla mbështetet nga Ministria e Mbrojtjes e Italisë përmes Brigadës sëTrajnimit të Forcës Ajrore në Latina me të cilën është e bashkëvendosur.

Informacion i mëtejshëm rreth Shkollës mund të mirret nga:

(Shkolla CIS e NATO-s)NATO CIS School 04010 Borgo Piave Latina Italy Tel: 39 0773 6771 Faksi: 39 0773 662467

Grupi i Trajnimit i NATO-s (NTG)Grupi i Trajnimit i NATO-s është përgjegjës për konsolidimin e trajnimit

individual. Objektivat e tij janë të përmirësojë dhe zgjerojë aranzhmanetekzistuese të trajnimit midis kombeve anëtare dhe të inicojë aktivitete të reja

349

trajnimi. I raporton Komitetit Ushtarak dhe mban kontakte të ngushta meAgjencinë e NATO-s të Standardizimit (NSA).

Grupi lehtëson këmbimin e informacionit midis vendeve anëtare dheautoriteteve ushtarake të NATO-s mbi aftësitë e trajnimit kombëtar dhe ofronnjë forum për diskutim dhe këmbim pikëpamjesh rreth çështjeve të trajnimitindividual. Duke identifikuar dhe nxitur përdorimin e projekteve të trajnimit qëofrohen për bashkëpunim bilateral dhe multilateral, ai çon më tej përmirësimetkualitative në trajnim si dhe në shpenzime dhe kursime të fuqisë njerëzore, në standardizim dhe ndëroperueshmëri. Pjesëmarrja në projekte të përbashkëta trajnimi nga kombet individuale ndërmirret mbi bazën rast për rastdhe nuk dyfishon apo zëvendëson programet e trajnimit kombëtar. Grupi nxitkombet individuale të marrin përgjegjësinë për projekte të veçanta të trajnimitnë emër të Aleancës si tërësi apo të vendeve anëtare të Aleancës me kërkesatë përbashkëta. Aktivitetet e Grupit janë zgjeruar për të përfshirë projekte tëpërbashkëta trajnimi për vendet Partnere.

Puna udhëhiqet me anë të pesë Nën-Grupeve (i Përbashkët, Detar,Ushtarak, i Forcës Ajrore dhe Financiar) dhe Grupeve Punuese të specializuara, në të cilat janë të përfaqësuara kombet e NATO-s dhe Partnere.Aktivitetet e NTG-së koordinohen nga një Element Stafi me orar të plotë punei vendosur në Shtabin e NATO-s.

Për informacion të mëtejshëm kontakotni:

(Elementi i Stafit i Grupit të Trajnimit të NATO-s)NATO Training Group Staff ElementIMS Operations DivisionNATO 1110 Brussels, Belgium Tel: 32 2 707 5750

Komitetet drejtuese të projekteve/Zyrat e projekteve

Mbrojtja ajrore;Mbledhja e Informacionit në Fushëbetejë dhe Sistemi i Shfrytëzimit

(BICES);Ndëroperueshmëria e Rrjetit të Sistemeve të Komunikimeve;Fuzioni i të Dhënave;Aeroplani Luftarak F-16;Aftësia e Aleancës e njohjës së terrenit;Sistemet e Navigacionit Inercial për Anije;Sistemi i Armëve Anti-Tank i MILAN-it;

350

Distribuimi Multifunksonal i Informacionit (Terminal i Vëllimit të Ulët);Sistemi i Lansimit të Shumëfishtë të Raketave;Përfitimi i Vazhdueshëm i NATO-s dhe Mbështetja e Ciklit Jetësor

(CALS) (Bordi i Menaxhmeëntit);Lidhja II e Përmirësimit e NATO-s;Qendra e NATO-s për Informim të Municionit Josensitiv (NIMIC);Aeroplanët e Patrullimit Detar të NATO-s;Lokacionet Kontrolluese të Saktësisë së Armëve dhe Sensorëve të

Forcave Detare të NATO-s (FORACS);HARABELI DETAR I NATO-s NË Mbrojtje Raketore;Sistemi DETAR GNAT I NATO-s;Topi Kompakt OTO MELARA 76/62;

Sistemet e mbrojtjes ajrore me gjatësi shumë të shkurtër dhe me gjatësitë shkurtër qitjeje.

Informacion i mëtejshëm rreth projekteve të sipërme mund të mirret ngaDivizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes, NATO, 1110 Brussels, ose nga këto Zyratë Projekteve:

Alliance Ground Surveillance Capability Provisional ProjectOffice (AGS/PPO)Aftësia e Njohjes së Terrenit e Aleancës Zyra e Përkohshme e Projekteve (AGS/PPO) NATO, 1110 Brussels Tel: 32 2 707 + Ext. Faksi: 32 2 707 7962

Battlefield Information Collection and Exploitation System (BICES)Mledhja e Informacionit të Fushëbetejës dhe Sistemi i Shfrytëzimit (BICES) 8 rue de Genève 1140 Brussels Tel: 32 2 707 + Ext. Faksi: 32 2 707 8811

NATO Continuous Acquisition and Life Cycle Support Office (CALS)Përfitimi i Vazhdueshëm i NATO-s dhe Mbështetja e Ciklit Jetësor (CALS) NATO 1110 Brussels Tel: 32 2 707 + ext. Faksi: 32 2 707 4190

351

NATO FORACS OfficeZyra FORACS e NATO-s NATO 1110 Brussels Tel: 32 2 707 4244 Faksi: 32 2 707 4103 E-Mail: Foracs@hq.nato.int

NATO Insensitive Munitions Information Centre (NIMIC)Qendra e NATO-s për Informim të Municionit Josensitiv (NIMIC)NATO 1110Brussels Tel: 32 2 707 + Ext. Faksi: 32 2 707 5363 E-Mail: idnnim@hq.nato.int

352

KAPITULLI 15

KORNIZA MË E GJERË INSTITUCIONALEPËR SIGURI

Kombet e Bashkuara (OKB)

Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE)

Bashkimi Evropian (BE)

Unioni Evropian Perëndimor (WEU)

Këshilli i Evropës

KORNIZA MË E GJERË INSTITUCIONALEPËR SIGURI

KOMBET E BASHKUARA (OKB)Karta e Kombeve të Bashkuara është nënshkruar në San Fransisko më

26 qershor 1945 nga 50 kombe. Më 24 tetor 1945 Kombet e Bashkuara lindënedhe formalisht.

Neni 51 i Kartës së OKB-së themelon të drejtën e natyrshme të mbrojtjesindividuale apo kolektive të të gjitha vendeve anëtare të OKB-së. Ai sanksionon masat që mund të mirren në ushtrimin e kësaj të drejte deri nëatë kohë kur Këshilli i Sigurimit i OKB-së të ketë marrë hapat e nevojshmë përtë ruajtur paqen dhe sigurinë ndërkombëtare. Ai përcakton, përveç kësaj, se masat e ndërmarra nga vendet anëtare sipas termave të këtij Neni duhet t’iraportohen menjëherë Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe në asnjë mënyrënuk ndikojnë tek autoriteti dhe përgjegjësia e Këshillit të Sigurimit për të ndërmarrë çfarëdo aksionesh që i gjykon të nevojshme për të ruajtur aporestauruar paqen dhe sigurinë ndërkombëtare.

Relevanca e Kartës së OKB-së për Aleancën e Atlantikut të Veriut ështësë këndejmi e dyfishtë. Së pari, ajo ofron bazën juridike për krijimin e Aleancës;dhe së dyti, themelon përgjegjësinë e përgjithshme të Këshillit të Sigurimit përpaqe dhe siguri ndërkombëtare. Këto dy parime fundamentale janë të ruajturanë Traktatin e Atlantikut të Veriut të nënshkruar në Uashington më 4 prill 1949.Preambula e Traktatit e bën të qartë që në fillim se Karta e OKB-së ështëkorniza brenda së cilës operon Aleanca. Në fazat e tyre operuese, anëtaret eAleancës ripohojnë besimin e tyre në qëllimet dhe parimet e Kartës. Në Nenin1 ato zotohen si për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare me mjetepaqësore në përputhje me synimet e Kartës ashtu dhe për të përmbajturit ngakërcënimi i përdorimit të forcës në çfarëdo mënyre në shpërputhje me qëllimete OKB-së. Neni 5 i Traktatit i referohet në mënyrë eksplicite Nenit 51 të Kartësduke e pohuar të drejtën e të nënshkruarve të ndërmarrin, individualisht osekolektivisht, veprim të tillë që e gjykojnë të nevojshëm për vetëmbrojtje, duke përfshirë përdorimin e forcave të armatosura; dhe, zoton vendet anëtaret’i japin fund përdorimit të forcave të armatosura me restaurimin dhe ruajtjen esigurisë së rajonit të Atlantikut të Veriut kur Këshilli i Sigurimit i OKB-së vetë t’iketë ndërmarrë masat e domosdoshme për të restauruar dhe ruajtur paqendhe sigurinë ndërkombëtare.

Referencë e mëtejshme Kartës së OKB-së i bëhet në Nenin 7 të Traktatittë Atlantikut të Veriut, i cili ua përkujton të nënshkruarve të drejtat dhe obligimete tyre sipas Kartës dhe rikonfirmon përgjegjësinë primare të Këshillit të

355

Sigurimit të OKB-së për ruajtjen e paqes dhe sigurisë. Dhe së fundi, në Nenin12, është futur një klauzolë në Traktat që mundëson rishqyrtimin pas dhjetëvitesh, nëse ndonjëra nga palët e kërkon këtë. Ai përcaktonte se rishqyrtimi dotë ndodhte në dritën e zhvillimeve të reja që ndikojnë te paqja e siguria në rajonin e Atlantikut të Veriut, duke përfshirë zhvillimin e aranzhmaneve universale dhe regjionale sipas Kartës së OKB-së.

Traktati i Atlantikut të Veriut hyri në fuqi më 24 gusht 1949. Asnjë nga Palëtnuk kanë kërkuar rishqyrtim të Traktatit sipas Nenit 12, edhe pse në secilënfazë të zhvillimit të saj Aleanca e ka mbajtur zbatimin e Traktatit nën shqyrtimtë vazhdueshëm me qëllim të sigurimit të objektivave të saj. Relacioni i drejtpërdrejtë midis Traktatit dhe Kartës së Kombeve të Bashkuara është dhedo të mbetet një parim fundamental i Aleancës.

Nga viti 1949 e deri me sot, lidhja formale midis Kombeve të Bashkuaradhe Aleancës së Atlantikut të Veriut ka mbetur konstante dhe është manifestuar pikë së pari në relacionet juridike midis dokumenteve të tyregjegjëse të themelimit. Kontaktet midis institucioneve të Kombeve tëBashkaura dhe të atyre të Aleancës kanë qenë, për shumicën e kësaj periudhe, jashtëzakonisht të kufizuara, si në fushveprim ashtu dhe në përmbajtje. Më 1992, në kontekstin e konfliktit në ish-Jugosllavi, situatandryshoi.

Në korrik të vitit 1992, kundruall sfondit të konfliktit në vlug e sipër, anijet e NATO-s që i takonin Forcës së Përhershme Detare për Mesdhe tëAleancës, të ndihmuara nga Aeroplanët e Patrullimit Detar të NATO-s, filluan operacionet monitoruese në Adriatik në mbështetje të embargos sëarmëve të Kombeve të Bashkuara kundër të gjitha republikave të ish-Jugosllavisë. Në nëntor të vitit 1992, NATO dhe Unioni Evropian Perëndimor(WEU) filluan operacione të imponimit në mbështetje të rezoluatave të Këshillittë Sigurimit të OKB-së që synonim parandalimin e eskalimit të konfliktit me futjen e armëve shtesë në rajon.

Gatishmëria e Aleancës për të mbështetur operacionet paqësore nënautoritetin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së është deklaruar formalisht ngaMinistrat e Jashtëm të NATO-s në dhjetor të vitit 1992. Masat që tashmë pondërmirreshin nga vendet e NATO-s, individualisht dhe si Aleancë, u rishqyrtuan dhe Aleanca dha shenjë se ishte e gatshme të përgjigjej pozitivisht në iniciativa të mëtejshme që Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së dotë mund të ndërmirrte duke kërkuar ndihmën e Aleancës në këtë fushë.

Një numër masash u ndërmorën mëpastaj, duke përfshirë operacione tëpërbashkëta detare nën autoritetin e Këshillave të NATO-s dhe të WEU-së;opracionet ajrore të NATO-s; mbështetja e ngushtë ajrore për ForcënMbrojtjëse të Kombeve të Bashkuara (UNPROFOR); goditjet ajrore për të

356

mbrojtur “Zonat e Sigurta” të OKB-së; dhe plane për raste të paparashikuaradhe për opcione të tjera që do të mund të ndërmirrte OKB. Këto masa, dhe baza mbi të cilën janë ndërmarrë, përshkruhen në Kapitullin 5.

Në dhjetor të vitit 1995, pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Paqes përBosnjë në Paris, më 14 dhjetor, NATO-s iu dha mandati nga OKB, në bazë tëRezolutës 1031 të Këshillit të Sigurimit, të zbatonte aspektet ushtarake përMarrëveshjen e Paqes. Një Forcë Implimentuese (IFOR) e prirë nga NATO i filloi operacionet për ta përmbushur këtë mandat më 16 dhjetor. Detajet epunës së IFOR-it dhe zëvendësimit të tij të mëpastajmë nga një ForcëStabilizuese (SFOR) të prirë nga NATO në dhjetor të vitit 1996, gjithashtu përshkruhen në Kapitullin 5. Gjatë gjithë mandateve të tyre që të dyforcat shumëkombëshe kanë punuar për së afërmi në terren në Bosnjë eHercegovinë me organizata të tjera ndërkombëtare dhe agjenci humanitare,duke përfshirë ato të Kombeve të Bashkuara, si me Komisionerin e Lartë përRefugjatë të OKB-së (UNHCR) dhe Task Forcën Policore Ndërkombëtare tëOKB-së (IPTF).

Në shkurt të vitit 1998, pas diskutimeve me kontributorë të SFOR-it jashtëNATO-s, Këshilli i Atlantikut të Veriut shpalli se, varësisht nga mandati i duhurnga Këshilli i Sigurimit të OKB-së, NATO ishte e gatshme të organizonte dhetë udhëhiqte një forcë shumëkombëshe për të vazhduar punën në Bosnjë eHercegovinë pas përfundimit të mandatit të SFOR-it në qërshor të vitit 1998.Forca e re ruan emrin “SFOR”, duke reflektuar nevojën e vazhdueshme përstabilizimin e situatës së Bosnjës dhe për shtruarjen e themeleve për paqe tëpërhershme në regjion.

Që nga fillimi i konfliktit në Kosovë më 1998 dhe gjatë gjithë krizës, kontakte të ngushta janë mbajtur midis Sekretarit të Përgjithshëm të Kombevetë Nashkuara dhe Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s. Aksionet e ndërmarra nga Aleanca në mbështetje të rezolutave të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së gjatë dhe pas konfliktit, dhe roli i Forcës së Kosovës (KFOR) tëthemeluar në bazë të Rezolutës 1244 të 12 qershorit 1999, përshkruhen nëKapitullin 5.

Jashtë kontekstit të ish-Jugosllavisë,, përballë kërcënimeve të tjera tëpaqes botërore, vendet e NATO-s, megjithëse jo të involvuara drejtpërsëdrejtisi Aleancë, ua kanë ofruar mbështetjen e tyre dhe zërin e tyre përpjekjeve tëKëshillit të Sigurimit dhe Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për të shmangur konfliktin dhe për të përtëritur sundimin e ligjit ndërkombëtar. Në pjesën e hershme të vitit 1998, në kontekstin e zbatimit të rezolutave tëKëshillit të Sigurimit të OKB-së që lidhen me Irakun dhe me regjimin e isnpektimit ndërkombëtar të themeluar për të siguruar dientifikimin dhe eliminimin e armëve të shkatërrimit në masë, dhe kapacitetin për të prodhuararmë të tilla, Aleanca e ka ftuar Irakun që t’i përmbahet kësaj në tërësi.

357

Më 25 shkurt 1998, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshoi një deklaratëduke mirëpritur marrëveshjen midis Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së dheIrakut mbi një zgjidhje diplomatike të krizës së Irakut. Ai lavdëroi përpjekjet diplomatike dhe qendrimin e përcaktuar të bashkësisë ndërkombëtare, duke përfshirë Aleatët e NATO-s, dhe insistoi në nevojën epërmbajtjes së plotë me të gjitha rezolutat relevante të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së. Kur Këshilli i Atlantikut të Veriut e diskutoi përsëri situatën në Irak, më 4 mars 1998, e mirëpiriti adoptimin unanim të Rezolutës 1154 të Këshillit tëSigurimit të OKB-së, që lidhej me zbatimin e marrëveshjes midis Sekretarit tëPërgjithshëm të OKB-së dhe Irakut. Këshilli shprehu mbështetjen e tij përvendimet relevante të OKB-së dhe e theksoi rëndësinë e stabilitetit në regjionine Gjirit për sigurinë e rajonit të Evro-Atlantikut.

Ekzistojnë kështu lidhje të forta, si juridike ashtu dhe praktike, midis Kartës së OKB-së dhe Traktatit të Atlantikut të Veriut, në njërën anë, dhe institucioneve të OKB-së dhe atyre të Aleancës, në anën tjetër. Që të dyjakëto elemente i kontribuojnë kornizës më të gjerë institucionale brenda së cilënoperon Aleanca. Marrëdhëniet e tjera institucionale që i kontribuojnë kësajkornize përshkruhen më poshtë.

ORGANIZATA PËR SIGURI DHE BASHKËPUNIMNË EVROPË (OSBE)1

Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), më parë enjohur si Konferenca për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (KSBE), ishte fillimisht një proces politik konsultativ që involvonte shtetet pjesëmarrësenga Evropa, Azia Qendrore dhe Amerika e Veriut. U bë Organizatë në janar tëvitit 1995.

358

1 Lista e shteteve pjesëmarrëse: Andora, Armenia, Austria, Azerbejxhani, Bellorusia, Belgjika, Bosnjae Hercegovina, Bullgaria, Danimarka, Estonia, Federata Ruse, Finlanda, Franca, Gjeorgjia,Gjermania, Greqia, Holanda, Hungaria, Irlanda, Islanda, ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë*,Italia, Kanadaja, Kazakstani, Kroacia, Latvia, Lihtenshtajni, Lituania, Luksemburgu, Malta, Mbretëriae Bashkuar, Moldavia, Monako, Norvegjia, Polonia, Portugalia, Qipro, Republika e Çekisë,Republika Federale e Jugosllavisë, Republika e Kirgizisë, Rumania, San Marino, Selia e Shenjtë,Sllovakia, Sllovenia, Spanja, Suedia, Shqipëria, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Uzbekistani,Taxhikistani, Turkmenistani, Turkqia, Ukraina, Zvicra**.

* Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

** Jugosllavia qe suspenduar nga OSBE-ja më 8 korrik 1992 për shkak të natyrës së involvimit të sajnë konfliktin në Bosnjë e Hercegovinë. Pas zgjedhjes së Vojisllav Koshtunicës si President në shtator të vitit 2000, Republika Federale e Jugosllavisë u pranua në OSBE më 10 nëntor 2000, si vendi anëtar i 55-të.

I lansuar më 1972, procesi i KSBE-së çoi te adoptimi i Aktit Final tëHelsinkit më 1975. Ky dokument kapërthente një shtrirje të gjerë standardeshpër sjelljen ndërkombëtare dhe për angazhimet që udhëheqin relacionet midisshteteve pjesëmarrëse, masat e dizajnuara për të ndërtuar besimin midis tyre,veçanërisht në fushën politike-ushtarake, respektimin e të drejtave të njeriutdhe të lirive fundamentale, dhe bashkëpunimin në fushat ekonomike, kulturore dhe shkencore.

Institucionalizimi i OSBE-së

Më 21 nëntor 1990, Mbledhja e Samitit të Krerëve të Shteteve dheQeverive të KSBE-së e 34 shteteve pjesëmarrëse të atëhershme adoptoiKartën e Parisit për një Evropë të Re. Karta themeloi Këshillin e Ministrave tëJashtëm të KSBE-së si forum qendror për konsultime të rregullta politike. Ajo gjithahtu themeloi një Komitet të Zyrtarëve të Lartë për të shqyrtuar çështjet e ditës, për të përgatitur punën e Këshillit dhe për të kryer vendimet etij; dhe tri institucione të përhershme të KSBE-së: një sekretariat në Pragë (më vonë i përfshirë në sekretariatin e përgjithshëm në Vjenë), një Qendër përParandalimin e Konflikteve në Vjenë, dhe një Zyrë për Zgjedhje të Lira nëVarshavë (më vonë të emërtuar Zyra e Institucioneve Demokratike dhe e tëDrejtave të Njeriut (ODIHR)).

Më 19 qershor 1991, Mbledhja e parë e Këshillit të Ministrave të Punëvetë Jashtme u mbajt në Berlin. Këshilli adoptoi një mekanizëm për konsultimdhe bashkëpunim lidhur me situatat emergjente në rajonin që mbulohet ngaKSBE. Ky mekanizëm është përdorur në rastin e ish-Jugosllavisë dhe në atëtë Nagorno-Karabahut.

Në mbylljen e Mbledhjes Vazhduese të Helsinkit më 9 korrik 1992, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të shteteve pjesëmarrëse të KSBE-së adoptuan Deklaratën e Samitit të Helsinkit me titull ”Sfidat e Ndryshimit”.Deklarata reflektonte pajtimin për forcim të mëtejshëm të institucioneve tëKSBE-së, për themelimin e një Komisioneri të Lartë për Minoritetet Kombëtaredhe për zhvillimin e një strukture për paralajmërim të hershëm, parandalim konflikti dhe menaxhim të krizës, duke përfshirë misionet për konstatimin e fakteve dhe të raportuesve.

Në takimin e Stokholmit të Këshillit të Minsitrave të Jashtëm më 14 dhjetor 1992, një Konventë rreth Pajtimit dhe Arbitrimit brenda KSBE-së uadoptua. U vendos gjithashtu të themelohej posti i Sekretarit të Përgjithshëmtë KSBE-së.

Këshilli i Ministrave të Jashtëm përfilli ndryshime të reja organizative nëtakimin e tyre në Romë më 1 dhjetor 1993, duke përfshirë themelimin e

359

Komitetit të Përhershëm - organ i parë i përhershëm i KSBE-së për konsultimpolitik dhe vendim-marrje - dhe krijimin e një sekretariati të vetëm tëpërgjithshëm, që të dyja të vendosura në Vjenë. Ministrat e Jashtëm gjithashtushprehën brengën e tyre rreth numrit dhe shkallës së konflikteve regjionale dhe rikonfirmuan angazhimin e tyre për zgjidhjen e këtyre konflikteve, veçanërisht në ish-Jugosllavi. Ata morën hapa për të përmirësuar aftësitë eKSBE-së në menaxhimin e krizës dhe të parandalimit të konfliktit dhe u pajtuanse duhej të zhvilloheshin relacione me të tjera “Organizata Evropiane dheTransatlantike”.

Një numër vendimesh institucionale për të forcuar KSBE-në janë futur nëSamitin e Budapestit më 1994. Këto përfshinin riemërtimin e KSBE-së, që në të ardhmen do të njihej si Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim nëEvropë (OSBE); orarin e mbledhjes së ardhshme të Krerëve të Shteteve dheQeverive të OSBE-së në Lisbonë, në vitin 1996; zëvendësimin e Komitetit tëZyrtarëve të Lartë nga Këshilli Senior, që do të takohej së paku dy herë në vit,si dhe para Takimit të Këshillit Ministror, dhe do të konvokohej gjithashtu siForum Ekonomik; themelimin e Këshillit të Përhershëm (më parë Komiteti iPërhershëm), që takohej në Vjenë, si organ i rregullt për konsultim politik dhevendim-marrje; dhe orarin e shqyrtimit të zbatimit të të gjitha angazhimeve tëKSBE-së në një mbledhje që do të mbahej në Vjenë para secilit Samit.

Në Samitin e Budapestit, shtetet e KSBE-së e deklaruan vullnetin e tyrepolitik për të ofruar një forcë paqeruajtëse shumëkombëshe të KSBE-së pas pajtimit ndërmjet palëve për ndalimin e konfliktit të armatosur në Nagorno-Karabah.

Në Samitin e OSBE-së që u mbajt në Istanbul në nëntor të vitit 1999, uvendos të forcohej procesi i konsultimit politik brenda OSBE-së duke themeluarnjë Komitet Përgatitor nën Këshillin e Përhershëm të OSBE-së si dhe njëQendër të Operacioneve, për të planifikuar dhe dislokuar operacionet fushoretë OSBE-së.

Dialogu i Sigurisë, Kontrollimi i Armatimit, Çarmatimi dhe Masat e Ndërtimit të Besimit dhe Sigurisë (CSBMs)

Ndër shenjat e rëndësishme në punën e KSBE-së mbi Masat e Ndërtimittë Besimit dhe Sigurisë (CSBMs) përfshihet edhe Dokumenti i Stokholmit i vitit1986, i cili më vonë është zgjeruar dhe përmirësuar në Vjenë më 1990 dhe nëDokumentet e Vjenës të 1992-tës. Në Mbledhjen Vazhduese të Helsinkit nëkorrik të vitit 1992 shtetet pjesëmarrëse vendosën të themelonin Forumin eKSBE-së për Siguri dhe Bashkëpunim (FSC) në Vjenë, nën kujdesin e të cilit

360

përkrahet dialogu dhe tani bëhen negociata rreth kontrollimit të armatimit, çarmatimit dhe ndërtimit të besimit dhe sigurisë.

Forumi është inauguruar më 22 shtator 1992. Gjatë dy viteve në vijim, në përputhje me mandatin e pajtuar në Helsinki me titull “Programi për Aksiontë Menjëhershëm”, u mbajtën negociata në Forum mbi një sërë dokumenteshqë adresojnë çështjet e kontrollit të armëve, çarmatimin dhe masat e ndërtimit të besimit dhe sigurisë, shtimin e sigurisë dhe të bashkëpunimit dhe parandalimin e konfliktit.

Në dritën e Programit për Aksion të Menjëhershëm është arritur pajtimedhe për dy elemente të tjera në dhjetor të vitit 1994 në prag të Samitit tëBudapestit: një verzion i ri i Dokumentit të Vjenës (Dokumenti i Vjenës 1994),që përfshin dokumentat e mëparshëm të Stokholmit e Vjenës dhe që inkorporon tekstet e Planifikimit të Mbrojtjes dhe të Kontakteve Ushtarake dhetë Bashkëpunimit për të cilat është arritur pajtimi më 1993; dhe një Dokumentmbi Këmbimin Global të Informacionit Ushtarak. Vetë Dokumenti i Samitit inkorporonte Parime të reja që Udhëheqin Mospërhapjen dhe mori hap tërëndësishëm të pajtimit të një Kodi të Sjelljes në Aspektet Politiko-Ushtarake tëSigurisë, që përfshinte angazhime të reja të rëndësishme mbi KontrollinDemokratik dhe Përdorimin e Forcave të Armatosura.

Në fushën e kontrollit të armëve konvencionale, hapja e Samitit të OSBE-së në Paris më 19 nëntor 1990 u shoqërua me nënshkrimin nga 22 anëtarë të NATO-s dhe të atëhershmit Traktat të Organizatës së Varshavës tënjë Traktati të Frocave Konvencionale në Evropë (CFE) që shkon shumë largnë kufizimin e forcave konvencionale në Evropë që nga Atlantiku deri tekUralet. Traktati hyri në fuqi më 9 nëntor 1992. Nënshkrimi i tij u pasua me negociata rreth Aktit Konkludues CFE-1A, që solli kufizimet e personelitushtarak si dhe themelimin e masave shtuese stabilizuese. Kjo u nënshkrua nëkornizën e Takimit të Samitit të Helsinkit të OSBE-së më 10 korrik 1992.

Marrëveshja e Paqes e Dejtonit e vitit 1995 mandatonte negociata tëCSBM-së midis entiteve të Bosnjë e Hercegovinës dhe të një regjimi Kontrollitë Armatimit midis palëve të vetë marrëveshjes së Dejtonit. Këto janë negociuar nën kujdesin e OSBE-së më 1996. Përfaqësuesit Personalë tëKrytarit të Radhës të OSBE-së (CIO) i kanë kryesuar negociatat dhe kanëndihmuar me zbatimin e tyre. Një celulë brenda Sekretariatit të OSBE-së nëVjenë ka përgjegjësinë për organizimin e inspektimeve të nevojshme, në të cilat shtete të ndryshme pjesëmarrëse kanë marrë pjesë.

Takimi i Samitit të OSBE-së i mbajtur në Stamboll në nëntor të vitit 1999e pa nënshkrimin e një Traktati CFE të Adaptuar, i cili tani ka 30 nënshkrues,dhe një Dokument të Vjenës të reviduar (Dokumenti i Vjenës 1999).

361

Më 1999, Forumi i OSBE-së për Bashkëpunim rreth Sigurimit gjithashtuvendosi të gjurmonte metoda për të kontrolluar trafikimin e armëve të vogladhe të armatimeve të lehta.

Parandalimi i konfliktit dhe menaxhimi i krizës

Në përputhje më Deklaratën e Samitit të Helsinkit të 1992-tës, OSBE kazhvilluar një numër metodash të dërgimit të misioneve zyrtare dhe të përfaqësuesve personalë të Krytarit të Radhës në rajone të tensionitregjional apo të konfliktit potencial, për konstatim faktesh, raportues, monitorim dhe qëllime të “zyrës së mirë”, për ta shpënë më tej fushën eaktivitetit të vet të menaxhimit të krizës dhe parandalimit të konfliktit.

Zyra e Komisionerit të OSBE-së për Minoritete Nacionale, për shembull,ka mandat të udhëheqë misione në vend të ngjarjes dhe të angazhohet nëdiplomaci parandaluese në fazat më të hershme të tensionit. Roli i Zyrës, e cila është themeluar më 1992, është të kërkojë zgjidhje të hershme të tensioneve etnike që mund ta rrezikojnë paqen, stabilitetin dhe marrëdhënietmiqësore midis shteteve të OSBE-së.

Gjatë disa viteve të kaluara aktivitete të tilla të OSBE-së janë ndërmarrënë Kosovë, Sanxhak, Vojvodinë, Shkup, Gjeorgji, Estoni, Taxhikistan, Moldavi,Nagorno-Karabah dhe Çeçeni. Nga shtatori i vitit 1992, OSBE ka operuarMisionet e Asistencës së Sanksioneve (SAM) në Shqipëri, Bullgari, Kroaci, ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë2, Hungari dhe Rumani, për të asistuar në monitorimin dhe zbatimin e sanksioneve të mandatuara nga OKBkundër Republikës Federale të Jugosllavisë (Serbisë dhe Malit të Zi).

Më 1996 OSBE organizoi zgjedhjet e përgjithshme në Bosnjë eHercegovinë pas marrëveshjes së paqes të Dejtonit dhe, në shtator të vitit1997, organizoi zgjedhjet pasuese komunale. Më 1997 Përfaqësuesi Personali Kryetarit të Radhës të OSBE-së ndihmoi në gjetjen e një zgjidhjeje politike përkrizën në Shqipëri. OSBE monitoroi zgjedhjet rezultuese.

Konflikti i Kosovës dhe intervenimi ndërkombëtar për ta përfunduar konfliktin dhe për të ndërtuar paqen dhe stabilitetin u kombinuan për të krijuarnjë nga sfidat më të mëdha me të cilat është përballur OSBE. Zhvillimet nëkrahinë vazhdojnë të paraqesin kërkesa madhore për Organizatën në terma tëresurseve, personelit dhe kohës. Marrëdhëniet në rritje midis OSBE-së dheNATO-s janë një nga produktet anësore të rëndësishme të krizës, pasojat e së

362

2 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

cilës do të mbeten lartë në agjendën ndërkombëtare për shumë vite tëardhshme.

Nga janari deri në mars të vitit 1998, OSBE bashkoi një Mision Verifikuestë Kosovës për të mbikëqyrur përfilljen në terren të marrëveshjeve të armëpushimeve të arritura si rezultat i intervenimit të NATO-s në mbështetje tëRezolutës 1199 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. NATO udhëhoqi një misionvëzhgues paralel. Që të dyja misionet ishin miratuar me Rezolutën 1203 tëKëshillit të Sigurimit të OKB-së.

NATO themeloi një task forcë të veçantë ushtarake për të ndihmuar meevakuimin emergjent të Misionit Verifikues të Kosovës të OSBE-së, nëse konflikti i përtëritur do ta vinte Misionin në rrezik.

Misioni i OSBE-së mbikëqyrte cenimet e të drejtave të njeriut në të dyjapalët të ndarjes etnike por erdhi në përfundim se kishte dëshmi të pamasë tëvuajtjes në anën e shqiptarëve të Kosovës në duart e aparatit ushtarak dhe tësigurimit jugosllav e serb.

Në fillim të vitit 1999, situata në Kosovë u ndez përsëri me akte provokiminga të dyja palët. Disa nga këto incidente u shtensionuan me përpjekje ndërmjetësimi të verifikuesve të OSBE-së por situata u keqësua më tej ngamesi i janarit të vitit 1999, me eskalimin e ofensivës serbe kundër shqiptarëvetë Kosovës. Më 20 mars 1999, Misioni Verifikues i Kosovës u detyrua tëtërhiqej nga regjioni, kur obstrukcioni nga forcat serbe ia bëri të pamundshëmkryerjen e detyrës.

Misioni i OSBE-së në Kosovë (OMIK) u themelua nga Këshilli iPërhershëm i OSBE-së më 1 korrik 1999 për të marrë rolin kryesor, në kuadërtë kornizës së përgjithshme të Misionit të Kombeve të Bashkuara të Kosovës(UNMIK), për çështje që lidhen me ndërtimin e institucioneve dhe tëdemokracisë dhe me të drejtat e njeriut. Misoini i OSBE-së që atëherë kathemeluar një numër zyrash në terren dhe qendrash regjionale nëpër Kosovëdhe po punon bashkë me organizatat ndërkombëtare dhe joqeveritare për tëndërtuar një të ardhshme stabile dhe demokratike. Puna e tij involvon përkrahjen e zhvillimit të aktiviteteve të trajnimit të partive politike demokratike;ndërtimin e kontakteve me strukturat joqeveritare dhe civile; adresimin e çështjeve të të drejtave të njeriut dhe ndihmën për të integruar trajnimin e tëdrejtave dhe të mbrojtjes të njeriut në strukturat shoqërore; pjesëmarrjen nëzhvillimin e institucioneve të judikaturës dhe në edukimin dhe zhvillimin e policisë; ndihmën në adresimin e problemeve civile dhe të regjistrimit elektoral;dhe ndihmesën për të themeluar struktura të mediave dhe të transmetimeve qëmbështetin lirinë e shtypit dhe aktivitetet e informacionit në Kosovë.

363

Modeli i sigurisë i OSBE-së

Në Samitin e Budapestit më 5-6 dhjetor 1994, Krerët e Shteteve dheQeverive të OSBE-së nisën një diskutim të gjerë dhe gjithpërfshirës mbi tëgjitha aspektet e sigurisë me synim të gjetjes së një koncepti të sigurisë përshekullinë 21, duke marrë parasysh debatet në vazhdim e sipër në shtetetpjesëmarrëse rreth kësaj teme.

Deklarata e Samitit të Lisbonës të vitit 1996 mbi një Model të Përbashkëtdhe gjtihpërfshirës të Sigurisë për Evropë për shekullin 21 rikonfirmoi se siguria evropiane kërkonte bashkëpunimin dhe koordinimin më të gjerë midisshteteve pjesëmarrëse dhe të organizatave evropiane dhe transatlantike, dhe identifikoi OSBE-së si forum të përshtatur veçanërisht mirë për ta shtuarbashkëpunimin dhe plotësueshmërinë midis organizatave dhe institucioneve tëtilla. Samiti lansoi zhvillimin e një Karte mbi Sigurinë Evropiane, që synonforcimin e sigurisë dhe të stabilitetit në regjion dhe përmirësimin e mundësiveoperacionale të OSBE-së. Deklarata gjithashtu shprehte synimin e OSBE-së tëforconte bashkëpunimin me organizatat e tjera të sigurisë që janë transparentedhe të parapashme në veprimet e tyre, anëtarët e të cilave individualisht dhesë bashku u përmbahen parimeve dhe zotimeve të OSBE-së, dhe anëtarësiae të cilave bazohet në angazhime të hapura dhe vullnetare.

Hapi i ardhshëm në zhvillimin e Modelit të Sigurisë ishte takimi Ministror iOSBE-së në Kopënhagë në dhjetor të vitit 1997, që nxori udhëzime për zhvillimin e Dokumetit-Kartë mbi Sigurinë Evropiane. Në këtë takim, një Koncept i Përbashkët për zhvillimin dhe bashkëpunimin midis institucioneve me përforcim të ndërsjellë3 gjithashtu u miratua.

Karta mbi Sigurinë Evropiane u miratua në Samitin e OSBE-së nëStamboll në nëntor të vitit 1999. Ajo reflektonte disa iniciativa të politikës dukepërfshirë zhvillimin e rolit të OSBE-së në operacionet paqeruatjëse; adoptimin e Platformës për Siguri Bashkëpunuese; krijimin e Ekipeve përNdihmë të Shpejtë Ekspertësh dhe për Bashkëpunim (REACT) për t’i mundësuar OSBE-së të përgjigjet shpejt në kërkesat për ndihmë civile dhe përoperacione të mëdha civile në terren; zgjerimin e aftësisë së OSBE-së për tëkryer aktivitete policie; themelimin e një Qendre të Operacioneve për të

364

3 Koncepti i “institucioneve më përforcim të ndërsjellë” në fushën e sigurisë, që më parë u referoheshim si “institucione të ndërkyçura”, mund t’u gjenden fijet në Deklaratën e Romës mbiPaqen dhe Bashkëpunimin të lëshuar në Takimin e Samitit të NATO-s në Romë në nëntor të vitit1991. Deklarata e pranonte se sfidat që duhej të përballoheshin në Evropën e re nuk mund tëadresoheshin përgjithësisht nga një institucion i vetëm por vetëm në kornizën e institucioneve tëndërkyçura të lidhura së bashku me vendet e Evropës dhe të Amerikës së Veriut. Vendet e NATO-s do të punonin prandaj drejt një arkitekture të re të sigurisë evropiane në të cilën NATO,KSBE-ja (më vonë OSBE-ja), Komuniteti Evropian (më vonë Bashkësia Evropiane), WEU dheKëshilli i Evropës do të plotësonin njëri-tjetrin dhe në të cilat kornizat e tjera regjionale tëbashkëpunimit gjithashtu do të luanin një rol të rëndësishëm.

planifikuar dhe dislokuar operacionet në terren të OSBE-së; dhe forcimin e procesit të konsultimit politik brenda OSBE-së duke themeluar një KomitetPërgatitor nën Këshillin e Përshershëm të OSBE-së.

Platforma për Siguri Bashkëpunuese synon të forcojë më tej dhe të zhvillojë bashkëpunim të ndërsjellë me organizata kompetente. Në Stamboll,Krerët e Shteteve dhe Qeverive shprehën gatishmërinë në parim të dislokojnëresurset e organizatave dhe institucioneve ndërkombëtare anëtare të të cilavejanë në mbështetje të punës së OSBE-së.

Interaksioni i Aleancës me OSBE-në

Si i vetmi forum që bashkon të gjitha vendet e Evropës, si dhe Kanadanëdhe Shtetet e Bashkuara, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë(OSBE) paraqet një komponentë kyçe të arkitekturës së sigurisë së Evropës. Ajo siguron një kornizë gjithëpërfshirëse për bashkëpunim në fushate të drejtave të njeriut, lirive fundamentale, të demokracisë, rendit ligjor, sigurisë dhe bashkëpunimit ekonomik.

Aleanca ka mbështetur aktivisht KSBE-në/OSBE-në që nga krijimi i saj,dhe ka qenë ndër parashtruesit e procesit të institucionalizimit të KSBE-së tëpajtuar në Takimin e Samitit të KSBE-së në Paris më 1990. Në Samitin eRomës në nëntor 1991, Aleanca konfirmoi angazhimin e saj ndaj procesit tëKSBE-së dhe definoi rolet e KSBE-së dhe të Aleancës, në zhvillimin e dialogutdhe bashkëpunimit në Evropë, si komplemetare. Duke pranuar se siguria eAleatëve ishte e lidhur në mënyrë të pandashme me atë të shteteve të tjera nëEvropë, Aleanca konsideronte dialogun dhe bashkëpunimin midis institucioneve të ndryshme që merren me sigurinë si një faktor të rëndësishëmnë ndihmë për të shtensionuar krizat dhe për të parandaluar konfliktet.

Rëndësia që i atribuohet KSBE-së nga NATO është theksuar më tej nëOsllo, në qershor të vitit 1992. Ministrat e Jashtëm të Aleancës shprehëngatishmërinë e tyre për të mbështetur aktivitetet paqeruajtëse nën përgjegjësinë e OSBE-së, duke përfshirë vënien në disponim të resurseve dhetë ekspertizës Aleate. Ky vendim me rëndësi shtroi rrugën për interaksion tështuar të NATO-s me OSBE-në, veçanërisht në kontekstin e detyrave të reja tëAleancës siç janë operacionet e paqeruajtjes.

Nga dhjetori 1991 e këtej, dialogu dhe bashkëpunimi i NATO-s me shtetetPartnere dhe në Evropën Qendrore dhe Lindore si dhe në ish BashkiminSovjetik u bënë në kuadër të Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut(NACC). NACC arriti rezultate konkrete në një numër fushash të rëndësishme,duke përfshirë përkrahjen e marrëdhënieve të mira fqinjësore, çarmatimin dhekontrollin e armëve, dhe bashkëpunimin në paqeruajtje. Procesi ofronte

365

kontribut të ndjeshëm për forcimin e bashkëpunimit midis Aleatëve të NATO-s dhe vendeve Patnere dhe duke vepruar kështu mbështeste rolin e KSBE-së/OSBE-së në këto fusha.

Një partneritet më i fortë, më operacional, midis NATO-s dhe partnerëvetë saj të NACC-së zuri të merrte formë më 1997, me zëvendësimin e NACC-së nga Këshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC). EAPC ofronkornizë të përgjithshme për bashkëpunim midis NATO-s dhe vendeve të sajPartnere, duke përfshirë Partneritetin për Paqe (PfP) dhe e ngrit atë në njënivel kualitativisht të ri. Një organ i njohur si Komiteti Drejtues Politik-Ushtarak/Grupi Ad Hoc mbi Bashkëpunimin në Paqeruajtje, që punonbrenda kornizës EAPC, sjell një lidhje të rëndësishme insitucionale për OSBE-në. Një përfaqësues i Kryetarit të Radhës të OSBE-së rregullisht i ndjekmbledhjet e tij dhe jep njoftime të shkurtëra mbi çështjet e ditës të OSBE-sërelevante për Grupin. Ky aranzhman i formalizuar është veçanërisht merëndësi në fushën e paqeruajtjes. Sjell dëshmi të komplementaritetit dhe tranparencës që e karakterizojnë zhvillimin e bashkëpunimit në fushën epaqeruajtjes që tani po bëhet në kuadër të EAPC-së dhe PfP-së.

Që nga Samiti i Budapestit të dhjetorit 1994, OSBE është involvuar në njëdiskutim të gjerë dhe gjithpërfshirës rreth të gjitha aspekteve të sigurisë qësynon gjetjen e një koncepti të sigurisë për shekullin 21.

Në dhjetor të vitit 1996, në Deklaratën e Samitit të Lisbonës rreth një modeli sigurie të përbashkët dhe gjithpërfshirëse për Evropën për shekullin 21,Krerët e Shteteve dhe Qeverive të OSBE-së rikonfirmuan se Siguria Evropianekërkon bashkëpunimin dhe koordinimin më të gjerë midis shteteve pjesëmarrëse dhe midis organizatave evropiane dhe transatlantike. Ata gjithashtu u shprehën rreth synimit të tyre për të forcuar bashkëpunimin meorganizatat e tjera të sigurisë. Aleanca i ka kontribuar diskutimit nga OSBE tëmodelit të sigurisë në këtë kontekst.

Në Deklaratën e Madridit të vitit 1997 mbi sigurinë dhe bashkëpunimin eEvro-Atlantikut, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s njohën OSBE-në siorganizatën më gjithpërfshirëse dhe më të gjerë evropiane. Ata theksuan rolinthemelor që luan ajo në sigurimin e paqes, të stabilitetit dhe sigurisë në Evropëdhe nënvizuan rëndësinë e parimeve dhe të zotimeve të miratuara nga OSBEsi themel për zhvillimin e strukturave evropiane të përgjithshme dhebashkëpunuese të sigurisë.

Në Madrid, NATO gjithashtu shprehu mbështetjen e saj të vazhdueshmepër punën e OSBE-së rreth një Modeli të Përbashkët dhe Gjithpërfshirës tëSigurisë për Evropën për Shekullin 21 dhe për shqyrtimin e idesë së zhvillimittë Kartës Evropiane të Sigurisë në përputhje me vendimet e marra në Samitine Lisbonës të OSBE-së më 1996.

366

Koncepti i Përbashkët për Zhvillimin e Bashkëpunimit midis Institucioneveme Përforcim të Ndërsjellë, ashtu siç është arritur pajtimi në takimin Ministrortë OSBE-së në Kopënhagë në dhjetor të vitit 1997, jep tiparet e një listeparimesh dhe angazhimesh për zhvillimin e bashkëpunimit midis organizatavedhe institucioneve me përforcim të ndërsjellë brenda Platformës për SiguriBashkëpunuese. Brenda organizatave dhe isntitucioneve relevante anëtare tëtë cilave janë ato, shtetet pjesëmarrëse zotohen të punojnë për të siguruar përfilljen e Platformës nga organizatat dhe të institucionet. Si grup i parëhapash praktikë drejt zhvillimit të bashkëpunimit midis OSBE-së dhe atyreorganizatave dhe isntitucioneve, Koncepti i Përbashkët preskribon kontakte tërregullta, duke përfshirë takimet, përmes një kornize të vazhdueshme për dialog, transparencë të shtuar dhe bashkëpunim praktik. Kjo përfshin identifikimin e oficerëve të ndërlidhjes apo të pikave të kontaktit, përfaqësimin e ndërsjellë në mbledhjet përkatëse, dhe kontakte të tjera që synojnë rritjen e kuptimit të mjeteve të secilës organizatë për parandalimin ekonfliktit. NATO dhe OSBE i kanë zhvilluar marrëdhëniet e tyre në bazë tëKonceptit të Përbashkët.

Angazhimi i Aleancës për përkrahjen e sigurisë, të prosperitetit dhedemokracisë kudo në regjionin Evro-Atlantik është nënvizuar në KonceptinStrategjik të reviduar dhe në dokumentet e tjera të nxjerra nga Krerët eShteteve dhe Qeverive të NATO-s në Samitin e Uashingtonit në prill të vitit1999. Vendet anëtare të NATO-s i japin kështu mbështetje të plotë si parimevefundamentale të OSBE-së ashtu dhe qasjes së saj të përgjithshme dhebashkëpunuese ndaj sigurisë. Kjo mbështetje është manifestuar në deklaratëne Aleancës për gatishmërinë e saj t’i mbështetë përpjekjet e OSBE-së për të forcuar sigurinë evropiane dhe stabilitetin dhe, veçanërisht,për të mbështetur operacionet e paqeruajtjes nën përgjegjësisnë e OSBE-së.Progresi në definimin e kontributit të OSBE-së ndaj operacioneve të paqeruajtjesreflektohet në Kartën e Sigurisë Evropiane.

Theksi që i jepet në Kartë bashkëpunimit më të ngushtë midis organizatave ndërkombëtare gjithashtu është mirëpritur nga Aleanca.Marrëdhëniet e zhvilluara midis NATO-s dhe OSBE-së gjatë viteve të fundit nëfushat e parandalimit të konfliktit, paqeruajtjes, të menaxhimit të krizës dhe tërehabilimit pas konfliktit, është tërësisht në qëndrimin pranë frymës sëPlatformës për Siguri Bashkëpunuese që do të zhvillohet sipas Kartës.

Bashkëpunimi i ngushtë praktik midis dy organizatave amplifikohet nëkontekstin e përpjekjeve ndërkombëtare për të sjellë paqen në ish-Jugosllavi,në mënyrë specifike në relacion midis OSBE-së dhe Forcës Stabilizuese tëprirë nga NATO (SFOR) në Bosnjë e Hercegovinë, dhe midis OSBE-së dheForcës së Kosovës (KFOR) (shih më poshtë).

367

Midis iniciativave të miratuara në Samitin e Stambollit është edhe krijimi iEkipeve për Asistencë të Shpejtë Ekspertësh dhe Bashkëpunim (REACT). Kjo aftësi e dislokueshme me të shpejtë do të mbulojë një gamë të gjerë tëekspertizës civile për të ndihmuar në parandalimin e konfliktit, menaxhimin ekrizës dhe rehabilitimin pas konfliktit. Forcimi i aftësisë së OSBE-së për dislokim të shpejtë të komponenteve civile të një operacioni paqeruajtës lehtëson bashkëpunimin me forcat paqeruajtëse të prira nga NATO që punojnëkrahas këtyre ekipeve civile.

Në forumin për Bashkëpunim të Sigurisë (FSC) të OSBE-së, shtetet anëtare të NATO-s, bashkë me shtetet e tjera pjesëmarrëse, kanë shtruar në tryezë një numër diskutimesh substantive duke adresuarçështje si këmbimi i informacionit rreth planifikimit të mbrojtjes; mospërhapja dhe transferi i armëve; bashkëpunimi ushtarak dhe kontaktet;këmbimi global i informacionit ushtarak; dhe masat stabilizuese për zgjidhje tëkrizave të lokalizuara. Midis viteve 1993 dhe 1995 të gjitha këto propozime ikontribuan zhvillimit të një numri dokumentesh të OSBE-së. Aleanca poashtubëri propozime për sjelljen në hap me kohën të Masave të Ndërtimit të Besimitdhe Sigurisë (CSBM) të cilat i përmban Dokumenti i Vjenës i OSBE-së dhe ikontribuoi kompletimit të një versioni të reviduar dhe të përmirësuar të dokumentit, për të cilin u arrit pajtimi në dhjetor të vitit 1994 (Dokumenti iVjenës 1994). Versioni i vitit 1994 që atëherë është zëvendësuar meDokumentin e Vjenës 1999.

Fushat e bashkëpunimit praktikEdhe pse rolet e Aleancës së Atlantikut, OSBE-së, dhe të organizatave të

tjera ndërqeveritare që i kontribuojnë kornizës më të gjerë të sigurisë Evro-Atlantike mbeten të veçanta, bashkëpunimi praktik dhe mbështetja midistyre po bëhet gjithnjë e më i domosdoshëm.

Në Bosnjë e Hercegovinë, Forca Implimentuese (IFOR) e prirë nga NATOdhe pasuesja e saj SFOR-i kanë bashkëpunuar ngusht me OSBE-në në zbatimin e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit. IFOR-i mbështeste OSBE-në nëpërgatitjet e saj për zgjedhjet e shtatorit të vitit 1996 dhe ofroi siguri dhembështetje logjistike gjatë zgjedhjeve, të cilat u mbajtën pa ndonjë incident tëmadh. SFOR-i ofroi mbështetje të ngjashme për OSBE-në për planifikimin dheudhëheqjen e zgjedhjeve komunale të vitit 1997.

IFOR-i dhe SFOR-i që të dyja e mbështetën OSBE-në në mënyra të mëtejshme praktike në kontekstin e zbatimit të Nenit II (CSBM) dhe Nenit IV(Marrëveshjet Sub-Regjionale për Kontrollin e Armëve) të Marrëveshjes sëDejtonit. Si IFOR-i ashtu dhe SFOR-i ishin në gjendje t’i asistonin OSBE-sëduke sjellë të dhëna relevante rreth kantonimit të armëve. SFOR-i ka ofruar

368

poashtu mbështetje logjistike për zbatimin e kontrollit të armëve, për shembull duke transportuar armët e rënda nga kantonimet në lokacionet ereduktimit.

Kriza e Kosovës ngriti bashkëpunimin OSBE-NATO në nivele të reja.Natyra unike e bashkëpunimit midis NATO-s dhe Misionit Verifikues të Kosovëstë OSBE-së më 1999 lejoi dy organizatat të punonin së bashku në mënyrëkreative në rrethana me shumë kërkesa. KFOR-i mëpastaj ka vazhduar ta mbështesë OSBE-në - dhe organizatat e tjera të involvuara nëMisionin e Kombeve të Bashkuara në Kosovë - veçanërisht duke ofruar mjedistë domosdoshëm të sigurt në mënyrë që ato ta kryejnë punën e tyre.

Informacion i mëtejshëm rreth OSBE-së mund të mirret nga Sekretariati iOSBE-së, Kärntner Ring 5-7, 1010 Vienna, Austria. Tel: 43 1 514 360; Faksi: 43 1 514 3696 (http://www.osce.org). Sekretariati ka gjithashtu një zyrënë Pragë: OSCE Secretariat Rytirska 31, 110 00 Prague 1, Czech Republic(http://www.osceprag.cz; E-Mail: webmaster@osceprag.cz).

BASHKIMI EVROPIAN (BE)

Bashkimi Evropian u themelua në bazë të Traktatit të Romës të nënshkruar më 25 mars 1957 nga Belgjika, Franca, Gjermania, Italia,Luksemburgu dhe Holanda. Më 1973 atyre iu bashkuan Danimarka, Irlanda dhe Mbretëria e Bashkuar; më 1981 Greqia; më 1986 Portugalia dheSpanja; dhe më 1995 Austria, Finlanda dhe Suedia. Negociatat e pranimit janë kompletuar me sukses me Norvegjinë, por në referendumin nacional të mbajtur në nëntor të vitit 1994, 52% e votuesve norvegjezë refuzuan anëtarësimin në Bashkimin Evropian. Kërkesat për anëtarësim në BE janëparaqitur nga Turqia dhe Qiproja, si dhe nga 10 vende të asocuara të EvropësQendrore (Bullgaria, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Latvia, Lituania,Polonia, Rumania, Sllovakia, Sllovenia).

Në Këshillin Evropian të Mastrihtit më 9 dhe 10 dhjetor 1991, Krerët eShteteve dhe Qeverive miratuan një Traktat mbi Unionin Politik dhe një Traktatmbi Unionin Ekonomik dhe Monetar, që së bashku formojnë Traktatin eBashkimit Evropian. Traktati hyri në fuqi pas ratifikimit nga të gjitha palët më 1nëntor 1993.

Më 16 dhe 17 qershor 1997 në Amsterdam, Krerët e Shteteve dheQeverive të BE-së u pajtuan rreth një numri revidimesh në Traktatin e Mastrihtitqë kanë implikime për të ardhmen në Politikën e Përbashkët të Jashtme dhetë Sigurisë të Bashkimit Evropian. Në veçanti u arrit pajtim që:

369

• Sekretari i Përgjithshëm i Këshillit Evropian të merrte funksionet ePërfaqësuesit të Lartë të Politikës së Përbashkët të Jashtme dhe tëSigurisë;

• një Njësi e Planifikimit të Politikës dhe e Paralajmërimit të Hershëm tëthemelohej nën përgjegjësinë e tij;

• Be-ja të skiconte, bashkë me WEU-në, aranzhmanet për shtimin ebashkëpunimit midis tyre brenda një viti nga hyrja në fuqi e Traktatit tëAmsterdamit;

• detyrat humanitare dhe të shpëtimit, detyra e paqeruajtjes dhe detyrat eforcave luftuese në menaxhimin e krizës, duke përfshirë vendosjen epaqes (të ashtuquajturat “Misionet e Petersbergut” të WEU-së: shih Kapitullin 4) të përfshiheshin në Traktatin e reviduar (Neni J.7).

Përdorimi me kusht i votës së shumicës së kualifikuar është elaboruar mëtej në kontekstin e Politikës së Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë. Sipas strukturës së re të Traktatit, Këshilli evropian do të vendosë mbistrategjitë e përbashkëta që duhet të zbatohen nga Bashkimi Evropian nëlëmenj ku shtetet anëtare kanë interesa të përbashkët të rëndësishëm. Këshilli Evropian do t’i zbatojë ato, veçanërisht duke ndërmarrë aksione të përbashkëta dhe duke miratuar pozita të përbashkëta. Këto vendime do të jenëme shumicë të kualifikuar, por përshijnë dispozitën për një shtet anëtar që tëmarrë pozicionin e “abstenimit konstruktiv”. Kjo do të tregonte se shteti anëtarnë fjalë zgjedh të mos marrë pjesë në vendim, por nuk e pengon aksionin eshteteve të tjera anëtare. Alternativisht, nëse bëhet fjalë për çështje të rëndësishme të politikës nacionale, një shtet anëtar mund të zgjedhë tëbllokoljë votën më shumicë të kualfikuar, duke e lënë mundësinë të hapur përapelacion të shteteve të tjera anëtare te Këshilli Evropian.

Roli i Bashkimit Evropian në relacionet ndërkombëtare shtrihet larg përtejpozicioneve dhe veprimeve të adoptuara brenda kornizës së Politikës sëPërbashkët dhe Sigurisë së Përbashkët. BE është entiteti më i madh botëror itregtisë. Është njëri nga siguruesit më të mëdhenj të fondeve për vendet nëzhvillim, një nga kontribuesit më të mëdhenj financiar në përpjekjet ndërkombëtare që synojnë shtrimin e themeleve për një paqe të qëndrueshmenë ish-Jugosllavi. Shumë aspekte të tjera politike të themeluara mirë, si ato tëbujqësisë dhe peshkimit, kanë gjithashtu dimensione të rëndësishme tëjashtme. Roli i Bashkimit Evropian në relacionet e jashtme do të forcohet mëtej me Bashkimin Monetar dhe Ekonomik Evropian dhe me themelimin e njëmonedhe të përbashkët.

Rëndësi e konsiderueshme i mvishet, prandaj, sigurimit që Politika ePërbashkët e Jashtme dhe e Sigurisë e Bashkimit Evropian të jetë në linjë measpektet e tjera të politikës së jashtme. Këshilli i Ministrave dhe Komisioni

370

Evropian që të dy kanë përgjegjësi, brenda mandateve gjegjëse të tyre, për t’u siguruar që aktivitetet e jashtme të Bashkimit Evropian të jenë konsistente me relacionet e tij të jashtme, të sigurisë, me relacionet ekonomikedhe të aspekteve politike të zhvillimit.

Kjo qasje e ka karakterizuar zhvillimin e politikës sa i përket zgjerimit tëBE-së, strategjisë së BE-së para pranimit ndaj vendeve kondidate të EvropësQendrore, relacioneve BE-Rusi dhe relacioneve të BE-së me vendet eMesdheut. Baza për një Partneritet Evro-Mesdhetar të ardhshëm që do tëmbulonte relacionet politike dhe ekonomike, është shtruar në Konferencën eBarcelonës në nëntor të vitit 1995 (shih Kapitullin 3).

Si elementet politike ashtu dhe ekonomike u përfshinë ngjashëm kur u nisdialogu BE-Azi në mars të vitit 1996 në Samitin e Bankokut të Krerëve tëShteteve dhe Qeverive të 15 vendeve evropiane dhe të 10 kombeve aziatike.Në revidimin gjysmë-kohor të Konventës së Lomesë midis BE-së dhe vendeveafrikane, të Karaibeve dhe të Pacifikut, elementet politike të konventës u përforcuan gjithashtu. Bashkimi Evropian poashtu mban bashkëpunim tëngushtë me vendet e Amerikës Latine. Për më tepër, Bashkimi Evropian mbannjë dialog të vazhdueshëm mbi çështje politike dhe ekonomike me interes tëndërsjellë dhe lidhet në negociata të drejtpërdrejta rreth çështjeve të tregtisëdhe investimit me Shtetet e Bashkuara, në kontekstin e Marrëveshjes sëPërgjithshme mbi Tarifat dhe Tregun (GATT), dhe në kontekstin e Planit tëAksionit BE-SHBA.

Që nga shpërthimi i konfliktit në ish-Jugosllavi dhe zhbërjes së shtetit federal të Jugosllavisë, Bashkimi Evropian ka qenë i angazhuar në përpjekjetpër të sjellë paqe në regjion dhe për të kanalizuar ndihmën humanitare tebashkësitë e goditura nga lufta dhe të prekura nga konflikti. Konferenca eLondrës mbi Jugosllavinë, e mbajtur në gusht të vitit 1992, e kryesuar bashkërisht nga Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara dhe ngaKryeministri i Mbretërisë së Bashkuar (atëherë President i Këshillit Evropian),paraqiste një pikënisje të re për BE-në në fushën e politikës së jashtme. Ky ishte opreacioni i parë i kombinuar ndërkombëtar midis BE-së dhe Kombeve të Bashkuara. U caktua një misionar i ri për Bosnjën, Ambasadori Karlos Uestendorp (Carlos Westendorp) (Spanjë), në maj të vitit1997 pas dorëheqjes së paraardhësit të tij Karl Bild (Carl Biltd), ish-Kryeministër i Suedisë. Karlos Uestendorp u zëvendësua në verë të vitit1999 nga Uolfgang Petriç (Wolfgang Petrisch), ish ambasador austriak dhemisionar i Bashkimit Evropian në Beograd.

371

Struktura e Bashkimit Evropian Bashkimi Evropian përbëhet nga tri “shtylla”. Këto janë:

• Komuniteti Evropian është korniza ligjore e politikës së Komunitetit qëlidhet me tregun unik, tregtinë ndërkombëtare, ndihmën për zhvillim,politikën monetare, bujqësinë, peshkimin, mjedisin, zhvillimin regjional,energjinë, etj.;

• Politika e Përbashkët e Jashtme dhe e Sigurisë (CFSP);

• Drejtësia dhe Punët e Brendhsme, që mbulojnë bashkëpunimin midisUnionit në fusha siç janë ligji civil dhe ai mbi krimin, imigracioni dhe politika e azilit, kontrolli i kufijve, trafikimi i drogës, bashkëpunimi policordhe këmbimi i informacionit.

Që të gjitha këto komponente kryesore të Bashkimit Evropian udhëhiqenpjesërisht nga një grup objektivash fundamentalë dhe parimesh themelore dhepjesërisht nga një kornizë unike institucionale.

Objektivi madhor dominues i brendshëm i Bashkimit Evropian është tëçojë më tej përparimin ekonomik dhe social, veçanërisht përmes krijimit të njërajoni me kufij të lirë, përmes përkrahjes së kohezionit ekonomik dhe social,dhe përmes themelimit të unionit ekonomik dhe monetar, duke përfshirë monedhën unike. Së jashtmi, objektivi kryesor i përgjithshëm i Unionit është taafirmojë identitetin e vet në skenën ndërkombëtare, veçmas përmes njëPolitike të Jashtme dhe Sigurisë të Përbashkët, duke përfshirë zhvillimin e përbashkët të politikës së mbrojtjes. Parimet qendrore bazë që udhëheqinUnionin janë respektimi i identiteve nacionale, i demokracisë dhe i të drejtavefundamentale të njeriut.

Sa i përket kornizës së vetme institucionale të Unionit, institucionet kryesore të BE-së janë këto:

• Parlamenti Evropian përfaqëson 370 milionë qytetarë të BashkimitEvropian. Roli i tij është të nxjerrë legjislacion dhe t’ia nënshtrojëvështrimit të përqendruar dhe kontrollit përdorimin e pushtetit ekzekutivtë insitucioneve të Bashkimit Evropian. Deri më 1979, Anëtarët eParlamentit Evropianë (MEP) janë nominuar nga organet legjislativenacionale ndër anëtarët e vet. Zgjedhjet e drejtpërdrejta të Parlamentitfilluan në qershor të vitit 1979. Fuqitë më kryesore të ParlamentitEvropian bien në tri kategori: së pari, pushteti legjislativ, ku ndikimi iParlamentit është zgjeruar për të plotësuar dhe për të adoptuar legjislacionin e propozuar nga Komisioni. Së këndejmi, Parlamenti dheKëshilli tani ndajnë pushtetin e vendimit në shumë fusha; së dyti,pushteti rreth buxhetit, ku Parlamenti Evropian aprovon buxhetin eUnionit për çdo vit; së treti, mbikëqyrja e degës ekzekutive të Unionit,

372

përmes fuqisë së tij të caktimit të Presidentit dhe anëtarëve tëKomisionit. Parlamenti Evropian mund t’i marrë në pyetje Komisionerëtindividualë dhe në pikë të fundit e ka fuqinë ta shpërndajë vetëKomisionin. Individualisht, ose si grup, qytetarët evropianë kanë tëdrejtë t’i paraqesin peticione Parlamentit. Një Ombudsman ështëpërgjegjës për hetimin e alegacioneve të keqadministrimit të shtruar ngaqytetarët.

• Këshilli i Bashkimit Evropian, i njohur si Këshilli i Ministrave, që vepronsipas propozimeve nga Komisioni dhe është organi primar vendim-marrës i Unionit. Roli i Këshillit është të definojë objektivat politike, ta koordinojë politikën nacionale dhe t’i zgjidhë diferencat midis anëtarëve të vet apo me institucionet e tjera. Kompetenca e Këshillitshtrihet mbi të gjitha tri shtyllat e Unionit. Përbëhet nga ministra të qeverive të Shteteve Anëtare. Takimet Ministrore përgatiten nëPërfaqësuesit e Përhershëm të Shteteve Anëtare.

• Komisioni, i cili është përgjegjës për ruajtjen e Traktateve të BE-së dhepër inicimin dhe propozimin e legjislacionit dhe të politikës së komunitetit, si dhe për mbikëqyrjen e zbatimit të këtij legjislacioni. Veç kësaj, Komisioni vepron si gardian i ligjit të Komunitetit Evropiandhe mund t’i referojë rastet te Gjykata e Bashkimit Evropian. Komisioniështë pra autoriteti menaxhues dhe ekzekutiv i politikës dhe i marrëdhënieve tregtare ndërkombëtare të Bashkimit Evropian. Është organ ekzekutiv i Unionit dhe përbëhet nga 20 Komisionerë tënominuar nga Shtetet Anëtare dhe të caktuar për një periudhë prej pesëvitesh.

• Gjykata, e cila është arbitri final mbi ligjin e Komunitetit. Gjykatësit e saj(një nga secili Shtet Anëtar, prej të cilëve njëri caktohet Kryetar) zgjidhinmosmarrëveshje rreth interpretimit dhe zbatimit të ligjit të Komunitetitdhe kanë fuqinë t’i kthejnë pas vendimet që besohet se janë në kundërshtim me Traktatet që themelojnë Komunitetin. Gjykimet e sajjanë obliguese për Komisionin, qeveritë nacionale, si dhe firmat dheindividët. Ajo pra ofron kujdesin juridik të domosdoshëm për t’u siguruarse nderohet ligji në interpretimin dhe zbatimin e Traktateve dhe nëaktivitetet e BE-së në tërësi.

• Gjykata e Revizorëve kompleton listën e institucioneve kryesore tëBashkimit Evropian. Detyra e saj është të mbikëqyr aspektet financiaretë Komunitetit, të sigurohet se të hollat nuk keqshpenzohen dhe t’i vërënë spikamë rastet e keqpërdorimit. Gjykata përfaqëson kështu interesate tatimpaguesit.

373

• Banka Evropiane e Investimit është institucioni financiar i BashkimitEvropian, që siguron kredi për investim kapital që çojnë më tej zhvilliminekonomik të Unionit.

• Komiteti Ekonomik dhe Social këshillon Parlamentin, Këshillin dheKomisionin mbi aktivitetin ekonomik dhe social në Union, qoftë me iniciativë të veten qoftë me kërkesë të institucioneve.

• Komiteti i Regjioneve është krijuar për të mbrojtur identitetet regjionaledhe lokale të Bashkimit Evropian dhe për t’u siguruar se ato merrenparasysh në mënyrën në të cilën zbatohet politika e BE-së.

• Ombudsmani Evropian përfaqëson mekanizmin që u mundëson viktimave të çfarëdo keqadministrimi jo të duhur nga institucionet e BE-së që të kenë qasje për ankesë.

Më 1999, vendimet e marra nga Këshilli Evropian që takohej në Helsinkirezultuan në themelimin e një numri strukturash të përkohshme dhe të përhershme për të çuar më tej zhvillimin e një Politike të Përbashkët tëJashtme dhe të Sigurisë. Këto përshkruhen në Kapitullin 4, bashkë me evolucionin e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes (ESDI), me zhvillimin e marrëdhënieve midis Bashkimit Evropian dhe Unionit EvropianPerëndimor (WEU), me themelimin e kontakteve midis Bashkimit Evropian dheNATO-s. Informacion i mëtejshëm mbi rolin e WEU-së në relacion me këtoçështje sillet më vonë në këtë kapitull.

Politika e Përbashkët e Jashtme dhe e Sigurisë(CFSP)

Korniza për zhvillimin politik të Unionit gjatë viteve 1970 dhe 1980 formalisht njihej si Bashkëpunimi Politik Evropian apo “EPC”. Themelimi i njëPolitike të Parbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë (CFSP) në kuadër të Traktatitmbi Bashkimin Evropian që erdhi në fuqi më 1993 paraqiste një kërcim tëndjeshëm dhe kualitativ përpara. Objektivat kryesore të CFSP-së, siç janështruar në Traktat, janë si më poshtë:

• të ruhen vlerat e përbashkëta, interesat fundamentalë dhe pavarësia eUnionit;

• të forcohet siguria e Unionit dhe e Shteteve Anëtare të tij në të gjithamënyrat;

• të ruhet paqja dhe të forcohet siguria ndëkombëtare;

• të përkrahet bashkëpunimi ndërkombëtar; dhe

374

• të zhvillohet dhe të konsolidohet demokracia dhe pushteti ligjor, si dherespekti për të drejtat e njeriut dhe liritë fundamentale.

Procedurat e vendim-marrjes të BE-së në fushën e politikës së jashtmedhe të sigurisë janë në thelb ndërqeveritare. Këshilli Evropian definon vijat epërgjithshme për CFSP-në, dhe përveç disa vendimeve mbi zbatimin e aksioneve të përbashkëta të përshkruara më lartë, të gjitha vendimet e mëpastajme të marra nga Këshilli i Ministrave mirren unanimisht.

Si pjesë e procesit të vazhdueshëm të zhvillimit të një CFSP-je efektive,BE ka themeluar një procedurë për emërtimin e emisarëve specialë për tëndërmarrë detyra specifike si përfaqësues të Unionit. Kjo procedurë është përdorur, për shembull, për të caktuar emisarët specialë të BE-së në Bosnjë,në regjionin e Liqeneve të Mëdha në Afrikë, dhe në Lindjen e Mesme.

Në përfundim të Konferencës Ndërqeveritare të BE-së që u mbajt gjatëvitit 1996 dhe 1997, Krerët e Shteteve dhe Qeverive konkluduan Traktatin eAmsterdamit. Implikimet e këtij Traktati për Politikën e Përbashkët të Jashtmedhe të Sigurisë të Unionit për të ardhmen dhe për relacionet BE-WEU përshkruhen më vonë në këtë kapitull.

Hapa të mëtejshëm në zbatimin e CFSP-së dhe CESDP-së janë ndërmarrë në mbledhjet e pastajme të Këshillit të Evropës, dhe veçanërisht nëKëln në qershor të vitit 1999, në Helsinki në dhjetor të vitit 1999, dhe nëLisbonë në mars të vitit 2000.

CFSP synohet të jetë gjithëpërfshirëse dhe të mbulojë të gjitha fushat epolitikës së jashtme dhe të sigurisë. Në Traktatin mbi Bashkimin Evropian, sidhe në deklaratën që i bashohet të Shteteve Anëtare të Unionit EvropianPerëndimor (WEU), u vendos që WEU duhej të ishte pjesë integrale e zhvillimittë Unionit, dhe se BE duhej të ishte në gjendje të kërkonte që WEU tëelaboronte dhe të zbatonte vendimet e CFSP-së dhe veprimet që kanë implikime të mbrojtjes. Me qëllim të sigurimit të koherencës midis BE-së, WEU-së dhe NATO-s, anëtarët e Bashkimit Evropian u ftuan të hynin në WEUose të bëheshin vështrues, dhe anëtarët e tjerë të NATO-s u ftuan të bëheshinanëtarë të asocuar të WEU-së.

Duke i aprovuar këto masa, liderët e Bashkimit Evropian theksuan seNATO mbetej themeli i mbrojtjes kolektive të anëtarëve të saj dhe se do të vazhdonte të kishte një rol të rëndësishëm në menaxhimin e krizës. Për më tepër, zhvillimi i CESDP-së do ishte pa paragjykim qoftë ndajangazhimeve të vendeve anëtare sipas Nenit 5 të Traktatit (të NATO-s) tëUashingtonit apo të Nenit V të Traktatit (të WEU-së) të Brukselit.

Në Helsinki, në dhjetor të vitit 1999, përveç organeve të reja të përhershme dhe të masave të përkohshme të përshkruara më lartë,

375

Këshilli themeloi një cak të përbashkët ballor evropian për aftësitë ushtarake tëdislokimit të menjëhershëm dhe u pajtua të zhvillojë caqe të aftësisë kolektivenë fushat e komandës dhe kontrollit, inteligjencës dhe transportit strategjik, për t’i mundësuar BE-së të kryejë gjithë shtrirjen e detyrave të “Petersbergut”.Këto caqe do të arriheshin përmes përpjekjeve vullnetare, të koordinuaranacionale dhe ndërkombëtare.

Caku ballor për zhvillimin e aftësive ushtarake evropiane fton për mundësinë e dislokimit rapid, brenda 60 ditësh, dhe të qëndrimit së paku njëvit, të forcave të afta operacionalisht të forcave prej deri në 60 000 trupa. Janë shtruar poashtu pikësynime për elemente më të vogla në përgjigje rapidetë një niveli të lartë të gatishmërisë.

Në Lisbonë, tre muaj më vonë, Këshilli Evropian mirëpriti faktin se organete përkohshme të parapara në Helsinki ishin themeluar dhe se një proces ishteelaboruar për zbatimin e cakut ballor dhe identifikimin e kontributeve nacionaleqë do të nevojiteshin për t’i plotësuar pikësynimet e sipërme të aftësisëushtarake. Një Konferencë e Angazhimit të Aftësive është paraparë përvjeshtën e vitit 20004.

Në takimin e Këshillit Evropian për Ministra në Santa Maria da Feira,Portugali, në qershor të vitit 2000, liderët e Bashkimit Evropian çuan më tej procesin e CESDP-së në një numër fushash dhe veçanërisht sa i përketaranzhmaneve që duhej të konkludoheshin nga Këshilli lidhur me kontributetnë BE nga vendet e treta për menaxhimin e krizës.

Këto aranzhmane adresojnë modalitetet e konsultimit dhe/ose pjesëmarrjes që ka të bëjë me anëtarët e NATO-s jashtë BE-së dhe me vendetë tjera që janë kandidate për pranim në BE. Këshilli i BE-së gjithashtu u pajtua që Rusia, Ukranina dhe shtetet e tjera evropiane të angazhoheshin nëdialog politik me Unionin, dhe shtete të tjera të interesuara do të mund të ftoheshin të merrnin pjesë në operacione të prira nga BE. Këshilli mirëpritiinteresin e treguar nga Kanadaja në këtë kontekst.

Për më tepër, Këshilli identifikoi parimet në bazë të të cilave duhej të zhvilloheshin konsultimi dhe bashkëpunimi me NATO-n. Në mënyrë specifike,u propozua të krijoheshin katër grupe punuese ad hoc për të adresuar, gjegjësisht, çështjet e sigurisë; caqet e aftësive; modalitetet që mundësojnëqasjen e BE-së tek asetet dhe aftësitë e NATO-s; dhe definicionin e aranzhmaneve të përhershme për konsultim BE-NATO.5

376

4 Në Konferencën e Angazhimeve të Aftësive të mbajtur në Bruksel në nëntor të vitit 2000, Ministrate Mbrojtjes të BE-së dhe të vendeve Partnere premtuan forca substanciale për Forcën Evropianepër Reagim të Shpejtë në të ardhmen.

5 Grupet Punuese Ad Hoc filluan të takoheshin në verë. Në dhjetor të vitit 2000, ministrat e NATO-svlerësuan progresin, duke e mirëpritur dialogun e intensifikuar NATO-BE dhe kontributin e tij për tëkuptuarit e shtuar midis dy organizatave sesi mund të bashkëpunojnë ato efektivisht.

Informacion i mëtejshëm mund të mirret nga zyrat e institucioneve tëndryshme të Bashkimit Evropian të përshkruara më lartë, nga zyrat regjionalepër informim të Bashkimit Evropian, dhe nga Komisioni Evropian.

The European Commission (Komisioni Evropian) 73 rue Archimède 1040 Brussels Belgium Tel: 32 2 295 3844 Faksi: 32 2 295 0166 Uebsajti: http://www.europa.eu.int

UNIONI EVROPIAN PERËNDIMOR (WEU)6

Unioni Evropian Perëndimor ka ekzistuar që nga viti 1954 dhe sot përfshin10 vende evropiane: Belgjikën, Francën, Gjermaninë, Italinë, Luksemburgun,Holandën, Portugalinë, Spanjën dhe Mbretërinë e Bashkuar. Ka Këshillin dheSekretariatin formalisht të vendosura në Londër dhe me seli në Bruksel që ngajanari i vitit 1993, dhe një Asamble Parlamentare në Paris. WEU e ka origjinënnë Traktatin e Brukselit të Bashkëpunimit Ekonomik, Social dhe Kulturor dhe tëVetëmbrojtjes Kolektive të vitit 1948, të nënshkruar nga Belgjika, Franca,Luksemburgu, Holanda dhe Mbretëria e Bashkuar.

Nënshkrimi i Traktatit të Atlantikut të Veriut më 1949, ushtrimi i përgjegjësive ushtarake i Organizatës së Traktatit të Brukselit apo të UnionitEvropian është bartur tek Aleanca e Atlantikut të Veriut. Sipas Marrëveshjevetë Parisit të vitit 1954, Republika Federale e Gjermanisë dhe Italia u pranuannë Traktatin e Brukselit dhe Organizata u riemërtua Unioni EvropianPerëndimor. Kjo e fundit vazhdoi të ekzistojë për t’i plotësuar kushtet dhedetyrat e shtruara të Marrëveshjeve të Parisit.

Unioni Perëndimor Evropian është riaktivizuar më 1984 me pikëpamjen ezhvillimit të një “identiteti të përbashkët evropian të mbrojtjes” përmesbashkëpunimit midis anëtarëve të tij në fushën e sigurisë dhe të forcimit tështyllës evropiane të Aleancës së Atlantikut të Veriut.

Në gusht të vitit 1987, gjatë luftës midis Iranit dhe Irakut, ekspertët eUnionit Evropian Perëndimor u takuan në Hagë për të shqyrtuar aksionin e përbashkët në Gji për të siguruar lirinë e lundrimit në vijat e transportit të naftës

377

6 Në nëntor të vitit 2000, Këshilli i Ministrave të WEU-së që po takohej në Marsej mirëpriti progresine bërë nga Bashkimi Evropian në fushën e sigurisë evropiane dhe të politikës së mbrojtjes dhembështetjen e Aleancës së Atlantikut për këtë proces. Këshilli mori një numër vendimesh që lidheshin me bartjen të rolit të saj operacional për Bashkimin Evropian dhe aranzhmanet që do tëviheshin në vend për funksionet dhe strukturat e mbetura të WEU-së.

në regjion; dhe në tetor të vitit 1987 vendet e WEU-së u takuan përsëri për tëkoordinuar praninë e tyre ushtarake në Gji pas sulmeve në transportin detar nërajon.

Takimi në Hagë në tetor të vitit 1987, Këshilli Ministror i Unionit EvropianPerëndimor, i përbërë nga Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të vendeveanëtare, miratoi një “Platformë mbi Interesat e Sigurisë Evropiane” në të cilënkonfirmuan vendosmërinë e tyre si për ta forcuar shtyllën evropiane të NATO-s ashtu dhe për të siguruar një Evropë të integruar me dimension të sigurisë dhe të mbrojtjes. Platforma i definoi marrëdhëniet e Unionit EvropianPerëndimor me Nato-n dhe me organizatat e tjera, si dhe zgjerimin e WEU-së dhe kushtet për zhvillim të mëtejshëm të rolit të tij si forum për diskutim të rregullt të çështjeve të mbrojtjes dhe sigurisë që prekin Evropën.

Pas ratifikimit të Traktatit të Asocimit të nënshkruar në nëntor të vitit 1988,Portugalia dhe Spanja u bënë anëtare të Unionit Evropian Perëndimor më1990 në përputhje me vendimet e marra më 1987 për ta lehtësuar zgjerimin eWEU-së. Një hap i mëtejshëm u mor në nëntor të vitit 1989 kur Këshilli vendositë krijonte një Institut të Studimeve të Sigurisë, me seli në Paris, me detyra tëndihmesës së zhvillimit të një identiteti evropian të sigurisë dhe të zbatimit tëPlatformës së Hagës.

Një numër vendimesh janë marrë nga Këshilli Evropian në Mastriht më 9-10 dhjetor 1991 mbi politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë tëBashkimit Evropian dhe nga shtetet anëtare të Unionit Evropian Perëndimormbi rolin e WEU-së dhe marrëdhëniet e tij me Bashkimin Evropian dhe meAleancën e Atlantikut (të shtruara në Deklaratën e Mastrihtit). Këto vendime umirëpritën nga Këshilli i Atlantikut të Veriut kur u takua në Sesionin Ministror më19 dhjetor 1991. Ato përfshinin dërgimin e ftesave anëtarëve të BashkimitEvropian që të futeshin në WEU ose të kërkonin status vështruesi, si dhe ftesashteteve evropiane anëtare të NATO-s që të bëheshin anëtarë të asocuar;marrëveshjen mbi objektivin e WEU-së të ndërtimit të organizatës në faza, si komponentë e mbrojtjes e Bashkimit Evropian, dhe mbi elaborimin dhe zbatimin e vendimeve dhe të veprimeve të Unionit me implikime të mbrojtjes;marrëveshjen mbi objektivin e forcimit të shtyllës evropiane të Aleancës sëAtlantikut dhe rolin, përgjegjësitë dhe kontributet e shteteve anëtare të WEU-së në Aleancë; afirmimin e synimit të WEU-së të veprojë konform pozicioneve të miratuara në Aleancë; forcimin e rolit opeacional të WEU-së;dhe rivendosjen e Këshillit dhe Sekretariatit dhe WEU-së nga Londra nëBruksel. Një numër propozimesh të tjera janë ekzaminuar poashtu duke përfshirë një rol të ri të WEU-së në bashkëpunimin në armatime.

Më 19 qershor 1992, Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të shteteveanëtare të WEU-së u takuan afër Bonit për ta forcuar më tej rolin e WEU-sëdhe lëshuan “Deklaratën e Petersbergut”. Kjo deklaratë shtronte, në bazë të

378

vendimeve të Mastrihtit, pikat udhërrëfyese për zhvillimin e ardhshëm të organizatës. Shtetet anëtare të WEU-së deklaruan gatishmërinë e tyre për t’ivënë në disponim njësitet ushtarake nga i tërë spektri i forcave të tyre tëarmatosura konvencionale për detyra ushtarake nën autoritetin e WEU-së.Këto detyra, të ashtuquajtura “misione të Petersbergut”, përbëheshin ngadetyra humanitare dhe të shpëtimit; detyra të paqeruatjes; dhe të detyra të forcave luftarake në menaxhimin e krizës duke përfshirë paqeruajtjen. Në Deklaratën e Petersbergut, anëtarët e WEU-së u zotuan të mbështetninparandalimin e konfliktit dhe përpjekjet e paqeruajtjes në bashkëpunim meOSBE-në dhe me Këshillin e Sugirmit të Kombeve të Bashkuara.

Aplikimi i parë i dispozitave të shtruara në Traktatin e Mastrihtit sa i përketWEU-së (Nenin J.4.2 i Traktatit të Bashkimit Evropian) u paraqit në nëntor tëvitit 1996. Në atë kohë Këshilli i Bashkimit Evropian miratoi një vendim qëkërkonte nga WEU të ekzaminonte urgjentisht sesi do të mund t’u konbribuontepërpjekjeve humanitare të BE-së në mbështetje të refugjatëve dhe të të zhvendosurve në regjionin e Liqeneve të Mëdha të Afrikës. Bashkëpunimi BE-WEU është ndërmarrë poashtu në relacion me planifikimine operacioneve të evakuimit, të mbështetjes së përpjekjeve afrikane për paqe,dhe në spastrimin e minave.

Dispozitat e themeluara në përputhje me Traktatin e Mastrihtit janë riekzaminuar më pastaj në Konferencën Ndër-Qeveritare (IGC) më 1996/97.Në takimin Ministror në Madrid më 1995, WEU u pajtua mbi një “kontributspecifik të WEU-së Konferencës Ndër-Qeveritare Evropaine në vitin 1996”. Ky dokument i bëri vlerësim zhvillimit të organizatës që nga Mastrihti; shtroi disa opcione për marrëdhëniet BE-WEU në të ardhmen; dhe bëri listëne një numri parimesh dhe udhëzimesh të pajtuara për të ndihmuar IGC-në mbiaranzhmanet evropiane të mbrojtjes. Ai i është dorëzuar formalisht nga WEUKëshillit të Bashkimit Evropian.

Si rezultat i Konferencës Ndër-Qeveritare më 16 dhe 17 qershor 1997 nëAmsterdam, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të BE-së u pajtuan rreth revidimeve të Traktatit të Mastrihtit me implikime për të ardhmen e Politikës sëPërbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë të Unionit dhe të relacioneve BE-WEU.Në veçanti, misionet e Petersbergut, ashtu si janë definuar nga WEU nëtakimin Ministror në qershor të vitit 1992, u pëfshinë në Traktatin eAmsterdamit.

Traktati i Amsterdamit parashihte se WEU ishte pjesë integrale e zhvillimittë Bashkimit Evropian, duke i ofruar këtij të fundit qasje tek aftësia operacionale, sidomos në kontekstin e misioneve të Petersbergut. WEU duhejtë mbështeste BE-në në vënien në kornizë të aspekteve të mbrojtjes të politikës së përbashkët të jashtme dhe të sigurisë; dhe BE duhej, po kështu, të ushqente relacione më të ngushta intitucionale me WEU-në “me pikëpamje

379

të mundësisë së integrimit të WEU-së në BE, nëse vendos kështu KëshilliEvropian”.

Traktati i Amsterdamit gjithashtu thotë se “Unioni do ta shfrytëzojë përparësinë e WEU-së për të elaboruar dhe zbatuar vendimet dhe aksionet eUnionit që kanë implikacione të mbrojtjes”, duke i dhënë Këshillit Evropiankompetencë për të themeluar udhëzime sa i përket WEU-së për ato çështje përtë cilat BE do të shfrytëzonte përparësinë e WEU-së. Në raste të tilla, të gjithashtetet anëtare të BE-së, duke përfshirë të gjitha ato që nuk janë anëtare tëplota të WEU-së, do të kishin të drejtë të merrnin plotësisht pjesë në detyrat nëfjalë. Në po këtë vijë, Këshilli i BE-së, në pajtim me isntitucionet e WEU-së, do të miratonte aranzhmanet e duhura praktike për t’u lejuar të gjitha vendevetë BE-së që kontribuojnë të marrin pjesë plotësisht dhe mbi baza të barabartanë planifikimin dhe marrjen e vendimeve në WEU.

Protokoli i Nenit 17 të Traktatit të Amsterdamit thoshte se BE do të përgatiste, bashkë me WEU-në, aranzhmanet për bashkëpunim të shtuarmidis tyre brenda një viti nga futja në fuqi e Traktatit. WEU në “Deklaratën mbiRolin e Unionit Evropian Perëndimor dhe Relacionet e tij me BashkiminEvropian dhe Aleancën e Atlantikut”, të miratuar nga Ministrat e WEU-së më 22korrik 1997, mori parasysh pjesë të Traktatit të Amsterdamit që kishin të bëninme WEU-në. Deklarata gjithashtu shtronte të kuptuarit e WEU-së të rolit të vetdhe të relacioneve me BE-në si dhe me Aleancën e Atlantikut, duke e përshkruar WEU-në si pjesë integrale të zhvillimit të Bashkimit Evropian, duke i siguruar qasje tek aftësia operacionale, sidomos në kontekstin e misioneve të Petersbergut, dhe një element esencial i zhvillimit të ESDI-sëbrenda Aleancës, në përputhje me Deklaratën e Parisit dhe me vendimet emarra nga Ministrat e NATO-s në qershor të vitit 1996 në Berlin.

Pas Amsterdamit dhe Deklaratës së WEU-së më 22 korrik 1997, hapa tëmëtejmë u ndërmorën në zhvillimin e relacioneve WEU-BE. Në shtator të vitit1997 Këshilli i WEU-së futi masa për harmonizimin sa më shumë që ishte emundshme të kryesimit prej gjashtëdhjetë ditësh me rotacion midis vendeveanëtare si në WEU ashtu dhe në BE. Në takimin e tyre në Erfurt, Gjermani, në nëntor të vitit 1997, Ministrat e BE-së përfillën një vendim që shtonte rolinoperacional të vendeve vështruese të WEU-së, në linjë me dispozitat që përmbante Neni 17.3 i Traktatit të Amsterdamit. Në Erfurt, Ministrat poashtupërfillën një vendim që kishte të bënte me modalitetet e pjesëmarrjes të anëtarëve të asocuar dhe të vështruesve në të gjitha operacionet e WEU-së.

Pas vitit 1991, WEU zhvilloi një kornizë sipas të cilës një numër gjithnjë emë i madh i vendeve evropiane u bënë të asocuara me aktivitetet e tij. Në Deklaratën e dytë të WEU-së të Mastrihtit të vitit 1991, WEU ftoi shtetet qëishin anëtare të BE-së të futeshin në WEU, në bazë të kushteve për të cilat dotë arrihej pajtim në përputhje me Nenin XI të Traktatit të Brukselit të modifikuar,

380

ose të bëheshin vështruese. Në të njëjtën kohë, anëtarët e tjerë evropianë tëNATO-s u ftuan të bëheshin anëtarë të asocuar të WEU-së “në një mënyrë qëdo t’u japë mundësinë të marrin pjesë plotësisht në aktivitetet e WEU-së”.Deklarata e Petersbergut definonte të drejtat dhe obligimet e atyre shteteve qëjanë anëtare të Bashkimit Evropian dhe të NATO-s, si anëtare të ardhshme,vështruese ose anëtare të asocuara. Në takimin Ministror në Romë më 20 nëntor 1992, anëtarët e WEU-së u pajtuan ta zgjeronin organizatën dhe e ftuanGreqinë të bëhej anëtarja e tij e dhjetë, me kusht të ratifikimit parlamentar.

Më 9 maj 1994, në takimin e tyre në Luksemburg, Këshilli i Ministrave tëWEU-së lëshoi “Deklaratën e Kirchbergut”, që u jepte nëntë vendeve tëEvropës Qendrore dhe Lindore të cilat kishin nënshkruar “Marrëveshjet eEvropës” me BE-në statusin e “Partnerëve të Asocuar”7 (si të dalluar ngaAnëtarësia e Asocuar e Islandës, Norvegjisë dhe Turqisë). Sllovenia u bë vendiPartner i Asocuar i dhjetë më 1996.

Greqia iu bashkua WEU-së formalisht më 1995. Islanda, Norvegjia dheTurqia, si vende anëtare të NATO-s, e kishin të garantuar statusin e Anëtarit tëAsocuar; kurse Danimarka dhe Irlanda, si anëtare të Bashkimit Evropian, u bënë Vështruese. Pas pranimit të tyre në Bashkimin Evropian më 1 janar1995, dhe pas kompletimit të procedurave parlamentare, Austria, Finlanda dheSuedia gjithashtu u bënë Vështruese të WEU-së. Më 23 mars 1999, pas pranimit të tyre në NATO, Republika e Çekisë, Hungaria dhe Polonia ubënë Anëtare të Asocuara.

Këto vendime krijuan kështu një sistem të një gjeometrie variabile me trinivele të ndryshme të anëtarësisë dhe përkatësisë, si dhe të statusin sëvështruesit:

• Anëtarët (gjithashtu anëtare të NATO-s dhe BE-së);

• Anëtarët e Asocuar (anëtarë të NATO-s por jo të BE-së);

• Partnerët e Asocuar (as anëtarë të NATO-s as të BE-së), dhe;

• Vështruesit (anëtarë të BE-së por jo të NATO-s. Danimarka gjithashtuzgjodhi statusin e Vështruesit).

Zbatimi i detyrave të PetersbergutGjatë vitete 1990, WEU zhvilloi marrëdhënie me një numër vendesh dhe

regjionesh të tjera. Një dialog me Rusinë solli konsultime politike dhebashkëpunim praktik mbi tema të interesit të përbashkët. Kjo përfshinte,

381

7 Buljgaria, Estonia, Hungaria, Latvia, Lituania, Polonia, Republika e Çekisë, Rumania dhe Sllovakia.

për shembull, furnizimin e pamjeve Ruse në Qendrën Satelitore të WEU-së.WEU gjithashtu zhvilloi një dialog me Ukrainën mbi bazën e një komunikate tëpërbashkët WEU/Ukrainë të shtatorit 1996; dhe një dialog me gjashtë vendemesdhetare jashtë WEU-së (me Algjerinë, Egjiptin, Izraelin, Mauritaninë,Marokon dhe Tunizinë). Këto dialogje kanë sjellë një rast për t’i informuar këtovende rreth aktiviteteve të WEU-së dhe për të këmbyer pikëpamje mbi tema tëinteresit të përbashkët, siç është përvoja e fituar nga operacionet e paqeruajtjes. Në kontekstin e përpjekjeve të bashkësisë ndërkombëtare, WEU ka ndërmarrë punë poashtu për të ndihmuar vendet afrikane për të zhvilluar aftësitë efektive të paqeruajtjes.

Pas vendimeve të marra në Mastriht dhe Petersberg, janë ndërmarrëhapa për të zhvilluar aftësitë operacionale të WEU-së në mënyrë që organizatatë ketë mjetet e domosdoshme për të ndërmarrë misionet e Petersbergut. Në këtë kontekst, një Celulë Planifikimi e WEU-së është ngritur nën autoritetine Këshillit të WEU-së, për të kryer planifikimin për operacione të mundshme tëWEU-së dhe për të themeluar dhe për të mbajtur në hap me kohën listën eForcave që i Përgjigjen WEU-së (FAWEU). WEU nuk ka forca të përhershmeapo struktura komanduese të vetat. Kështu, njësitet ushtarake dhe strukturatkomanduese të caktuara nga anëtaret e WEU-së dhe anëtarët e asocuar mundt’i vihen në disponim WEU-së për detyrat e ndryshme të mundshme të tij. Ato përfshijnë si njësitet nacionale ashtu dhe disa formacione shumëkombëshe, si Evrokorpusin; Divizionin Qendror Shumëkombësh;Forcën Amfibius UK/NL (Mbretëria e Bashkuar/Holanda); Evrofor dheEvromarfor; Shtabin e Korpusit të parë Gjerman-Holandez; dhe ForcënAmfibius Spanjole-Italiane.8

Masat e tjera që synojnë zhvillimin e aftësive përfshinin themelimin eQendrës Satelitore në Torrehon, Spanjë, të inauguruar në prill të vitit 1993, përtë bërë interpretimin dhe analizimin e të dhënave satelitore për verifikimin emarrëveshjes së kontrollit të armëve, monitorimin e krizës dhe menaxhimin nëmbështetje të operacioneve të WEU-së; krijimin e Qendrës të Situatës (e cilau bë operacionale në qershor të vitit 1996) për të monitoruar rajonet e krizës tëcaktuara nga Këshilli i WEU-së dhe progresin e operacioneve të WEU-së; dhekrijimin e një Komiteti të Delegatëve Ushtarakë dhe riorganizimin e strukturësushtarake të shtabit të WEU-së më 1998, në përputhje me vendimet e marranga Ministrat e WEU-së në mbledhjet e takimet e tyre në Paris dhe Erfurt nëmaj dhe nëntor të vitit 1997.

382

8 Evrokorpusi: Belgjika, Franca, Gjermania, Luksemburgu, Spanja. Divizioni Qendror Shumëkombësh(MND(C)) formon pjesë të Forcave Reaguese në disponim të Komandantit Suprem të ForcaveAleate për Evropë, brenda strukturës së integruar ushtarake të NATO-s. Evrofori (forcë e dislokimittë shpejtë) dhe Evromarfori (forcë detare) përshinë forca nga Franca, Italia, Portugalia dhe Spanja.

Bashkëpunimi midis Unionit Evropian Perëndimor dhe NATO-s i dha forcëprocesit të riaktivizimit të WEU-së dhe u bë në mënyrë progresive gjithnjë e më intensiv dhe më i shpeshtë. Më 21 maj 1992, Këshilli i UnionitEvropian Perëndimor mbajti takimin e vet të parë formal me Këshillin eAtlantikut të Veriut në Shtabin e NATO-s. Mëpastaj, Sekretari i Përgjithshëm iWEU-së ndoqi rregullisht takimet ministrore të Këshillit të Atlantikut të Veriut,dhe pokështu Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s mori pjesë në takimet ministrore të WEU-së. Këshillat e Atlantikut të Veriut dhe WEU-së filluan tatakohen katër herë në vit, me mundësinë e takimeve të mëtejshme po qenevoja. Një Marrëveshje e Sigurisë u arrit midis NATO-s dhe WEU-së për tëlehtësuar këmbimin e infomacionit të klasifikuar sekret. Shëmbuj të tjerë tëbashkëpunimit të shtuar praktik përfshinin qasjen e WEU-së në sistemin e integruar të komunikimeve mbi bazën e një Memorandumi të MirëkuptimitNATO-WEU; dhe konsultimet e rregullta midis sekretariateve dhe stafeveushtarake të të dy organizatave.

Një hap i mëtejshëm i rëndësishëm drejt bashkëpunimit midis NATO-s dheWEU-së u mor gjatë Samitit të NATO-s në Bruksel të janarit të vitit 1994. Të 16vendet anëtare të Aleancës i dhanë mbështetjen e tyre të plotë zhvillimit tëSigurisë Evropiane dhe Identitetit të Mbrojtjes që do ta forconte shtyllën evropiane të Aleancës duke e përforcuar në të njëjtën kohë lidhjen transatlantike dhe do t’u mundësonte Aleatëve Evropianë për të marrëpërgjegjësi më të mëdha për sigurinë e tyre të përbashkët dhe mbrojtjen. Ato shprehën mbështetjen e tyre për forcimin e kësaj shtylle evropiane tëAleancës përmes Unionit Evropian Perëndimor, i cili po zhvillohej si komponentë e mbrojtjes e Bashkimit Evropian. Me qëllim të shmangies sëdyfishimit të aftësive, NATO u pajtua që t’i vërë në disponim asetet e veta, mbi bazën e konsultimeve në Këshillin e Atlantikut të Veriut, “për operacionete WEU-së të ndërmarra nga Aleatët evropianë duke ndjekur Politikën e tyre tëPërbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë”. Veç kësaj, Krerët e Shteteve dheQeverive përfillën konceptin e Task Forcave të Kombinuara të Përbashkëta(CJTF - shih Kapitullin 12) si mjet të lehtësimit të operacioneve në raste të paparashikuara. Ata udhëzuan që koncepti të zbatohej ashtu që të sillte aftësiushtarake të ndashme por jo të ndara që do të mund të futeshin në punë ngaNATO ose nga WEU dhe do t’u përgjigjeshin kërkesave evropiane dhe do t’ikontribuonin sigurisë së Aleancës. Në të njëjtën kohë, ata rikonfirmuan seAleanca mbetej forum qenësor për konsultim midis anëtarëve të saj dhe vendpër marrëveshje mbi politikën që lidhet me angazhimet e Aleatëve për siguridhe mbrojtje sipas Traktatit të Uashingtonit.

Në takimin e tyre në qershor të vitit 1996, Ministrat e Jashtëm dhe tëMbrojtjes të NATO-s vendosën që, si pjesë qenësore e adaptimit të brendshëm të NATO-s, Siguria Evropiane dhe Identiteti i Mbrojtjes duhej tëndërtoheshin brenda NATO-s. Kjo do t’u mundësonte të gjithë Aleatëve

383

evropianë të jepnin kontribut më koherent dhe efektiv për misionet dheaktivitetet e Aleancës si një shprehje e përgjegjësive të tyre të përbashkëta; që të vepronin vetë sipas kërkesave; dhe që ta përforconin partneritetintransatlantik. Duke shfrytëzuar plotësisht koncetpin CJTF, ky identitet do tëbazohej mbi parime të shëndosha ushtarake, do të mbështetej nga planifikimipërkatës ushtarak dhe do të lejonte krijimin e forcave ushtarakisht koherentedhe efektive, të afta për të operuar nën kontrollin politik dhe drejtimin strategjikte WEU-së, duke marrë parasysh pjesëmarrjen e plotë të të gjithë Aleatëveevropianë po qe se do të zgjidhnin kështu. Në takimin e Samitit në Madrid nëkorrik të vitit 1997, Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s mirëpritën hapatmadhorë të ndërmarrë për krijimin e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit tëMbrojtjes brenda Aleancës, duke zbatuar vendimet e rëndësishme politike tëbëra nga Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes në qershor të vitit 1996, dhe i dhanë për detyrë Këshillit të Atlantikut të Veriut në Sesion të Përhershëmqë ta kompletonte punën në mënyrë ekspeditive në bashkëpunim me WEU-në.

Një Stërvitje e Përbashkët mbi Menaxhimin e Krizës WEU/NATO u mbajtpër herë të parë në shkurt të vitit 2000, për të testuar konceptet e lidhura mëESDI-në dhe aranzhmanet për përdorimin e operacioneve të prira nga WEUduke shfrytëzuar asetet dhe aftësitë e NATO-s, dhe një Studim Stërvitës iPërbashkët NATO-WEU (JES-01) qe paraparë për vitin 2001.

Në dritën e vendimeve të marra nga Këshilli i Evropës në Helsinki më1999, Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të WEU-së e pranuan se përmbushja e përgjegjësive të reja nga BE në fushën e sigurisë do të kishtereperkusione të thella për WEU-në si organizatë. Në takimin e tyre në Porto,Portugali, në maj të vitit 2000, ata udhëzuan Këshillin e Përhershëm të WEU-së që të ekzaminonte masat që do të nevojiteshin në kohën e duhur. U nxorën poashtu sqarime lidhur me implikimet e Sigurisë së PërbashkëtEvropiane dhe Politikës së Mbrojtjes te Traktati i Brukselit dhe WEU-së. Në bazë të vendimeve të marra në takimin Ministror të Marsejt të WEU-së, në nëntor të vitit 2000, Presidenca frënge e WEU-së që po e merrte detyrëntheksoi se Neni V i Traktatit të Brukselit do të vazhdonte të reflektonteangazhimin e ndërsjellë të vendeve anëtare sa i përket mbrojtjes së tyre kolektive. U bënë aranzhmane për kryerjen e funksioneve të mbetura të WEU-së, sapo të bëhej operacional Bashkimi Evropian.

Detyrat operacionale të ndërmarra nga WEU

WEU u kontribuoi përpjekjeve të ndërmarra nga bashkësia ndëkombëtarenë kontekstin e konfliktit në Bosnjë e Hercegovinë nga vitit 1992 e pas, dhe tëkrizës në Shqipëri më 1997, si duke ngritur operacionet e WEU-së ashtu dheduke udhëhequr një operacion të përbashkët me NATO-n për të mbështetur

384

përpjekjet e Kombeve të Bashkuara për t’i dhënë fund konfliktit në ish-Jugosllavi.

Në korrik të vitit 1992, vendet anëtare të WEU-së vendosën t’i bënin tëdisponueshme forcat detare për monitorimin e përfilljes në Adriatik tëRezolutave të Këshillit të Sigurimit të OKB-së kundër Republikës Federale tëJugosllavisë (Serbisë dhe Malit të Zi). Masa të ngjashme janë ndërmarrëpoashtu nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në një Sesion Ministror të mbajtur nëmargjinat e Samitit të OSBE-së në Helsinki me 10 korrik 1992 në koordinim meWEU-në.

Në një sesion të përbashkët më 8 qershor 1993, Këshilli i Atlantikut tëVeriut dhe Këshilli i Unionit Evropian Perëndimor aprovuan konceptin e operacioneve të kombinuara të imponimit të embargos nën autoritetin e dyorganizatava. U caktua një komandant i vetëm për të udhëhequr task forcën ekombinuar NATO/WEU në Adriatik. Zbatimi i këtij vendimi përshkruhet më nëdetaje në Kapitullin 5.

Më 5 prill 1993, Këshilli i Ministrave të WEU-së vendosi t’u japë asistencëBullgarisë, Hungarisë dhe Rumanisë në përpjekjet e tyre për të imponuarembargon e OKB-së në Danub. Asistenca mori formën e policisë civile dhe tëoperacioneve të doganës të koordinuar me organizatat e tjera dhe në veçnatime BE-në dhe OSBE-në. Pas përfundimit të sanksioneve të OKB-së, përfunduan që të dyja, operacionet në Adriatik dhe në Danub.

Në fillim të korrikut të vitit 1994, WEU iu përgjigj një kërkese për t’i dhënëmbështetje Administratës së BE-së që po themelohej në Mostar duke dërguarnjë kontingjent policor. Qëllimi i kontingjentit policor të WEU-së ishtë për t’indihmuar palët boshnjake dhe kroate në Mostar për të ngritur një forcë policoretë përbashkët për Mostar. Pas përfundimit të mandatit të Administratës së BE-së në korrik të vitit 1996, një Emisar Special i BE-së u caktua deri në fundtë vitit. Kontingjenti policor i WEU-së vazhdoi të jepte asistencë deri me bartjen e fuqive ekzekutive të Emisarit te autoritetet lokale më 15 tetor 1996.

Më 1997, Këshilli i WEU-së, në kontekstin e krizës shqiptare, vendosi tëdislokonte një Element Policor Këshilldhënës Shumëkombësh (MAPE) për tëplotësuar aksionin e Forcës Mbrojtëse Shumëkombëshe të krijuar dhe të dislokuar nga disa vende evropiane nën autoritetin e Këshillit të Sigurimit tëOKB-së (Rezoluta 1101). Operacioni i parë i WEU-së që do të drejtohej ngaKëshilli i WEU-së me mbështetjen e Sekretariatit të WEU-së dhe Celulës sëPlanfikimit mbi rolin e MAPE-së duhej t’i jepte autoriteteve policore shqiptareinformacion dhe këshilla rreth aspekteve përkatëse të punëve policore dhe tërestaurimit të rendit, si dhe rreth përgjegjësive të tyre në procesin zgjedhor.Dislokimi filloi në maj të vitit 1997, me Anëtarët e WEU-së, Anëtarët e Asocuar,Vështruesit dhe Partnerët e Asocuar, të gjithë duke i kontribuar këtij misioni.

385

Në përgjigje kërkesave nga qeveria shqiptare, mandati i MAPE-së ështëzgjeruar mëpastaj.

Në maj të vitit 1999, me kërkesën e Bashkimit Evroian, WEU inicoi njëMision Asistence të Deminimit në Republikën e Kroacisë. Një vendim u mornga Këshilli i Ministrave të WEU-së në Marsej, në nëntor të vitit 2000, se misioni duhet të ndërmirrej në kuadër të kornizës WEU derisa të skadontemandati i tij në maj të vitit 2001.

Informacion i mëtejshëm mbi Unionin Evropian Perëndimor dhe rrethvendimeve të lidhura me bartjen e rolit operacional të WEU-së tek aranzhmanet e BE-së për funksionet e mbetura të WEU-së dhe të strukturavemund të merret nga:

Western European Union Western European Union Assembly(Unioni Evropian Perëndimor) (Asamblea e Unionit Evropian Perëndimor)Secretariat-General 43 avenue du Président Wilson(Sekratariati i Përgjithshëm) 75775 Paris Cedex 16,4 rue de la Régence France Brussels, Belgium Tel: 32 2 500 4455 Tel: 33 1 53 67 22 00Faksi: 32 2 511 3519 Fax: 33 1 47 20 45 43E-mail: eo.presse@skynet.be E-Mail: 100315.240@compuserve.comuebsajti: http://www.weu.int uebsajti: http://www.weu.int/assembly

WEU Institute for Security Studies(Instituti i WEU-së për Studime të Sigurisë)43 Avenue du Président Wilson75775 Paris Cedex 16FranceTel 33 1 53 67 22 00Faksi: 33 1 47 20 81 78 E-Mail: weu.iss@csi.com uebsajti: http://www.weu.int/institut

386

387

KËSHILLI I EVROPËS

Këshilli i Evropës është themeluar më 5 maj 1949, “për të arritur një unitetmë të madh midis anëtarëve të tij me qëllim të ruajtjes dhe realizimit të idealevedhe të parimeve që janë trashëgimi e përbashkët dhe të lehtësimit të progresittë tyre ekonomik dhe social”. Synimi i përgjithshëm i Këshillit është të mirëmbajë parimet themelore të të drejtave të njeriut, të demokracisë pluralistedhe të rendit ligjor dhe të shtojë kualitetin jetësor të qytetarëve evropianë9.

Këshilli i Evropës ka 43 vende anëtare (shih më poshtë). Anëtarët më të vonshëm të ri janë: Hungaria (1990); Polonia (1991); Bullgaria (1992); Estonia, Lituania, Sllovenia, Republika Çeke, Sllovakia dhe Rumania (1993); Andora (1994) Latvia, Shqipëria, Moldavia, ish-Republika Jugosllave eMaqedonisë10 dhe Ukraina (1995) Rusia dhe Kroacia (1996) Gjeorgjia (1999)dhe Armenia dhe Azerbejxhani (2001).

Këshilli përbëhet nga një Komitet i Ministrave, në të cilin arrihen marrëveshje mbi aksionin e përbashkët të qeverive, dhe nga një AsambleParlamentare me 291 anëtarë, e cila bën propopzime për aktivitete të reja dheshërben, më përgjithësisht, si një forum parlamentar. Disa nga aktivitetet eKëshillit të Evropës janë të hapura për shtetet joanëtare. Bosnja e Hercegovina(që nga 28 janari 1994) dhe Republika Federale e Jugosllavisë (që nga 22janari 2001) kanë status të veçantë mysafiri me Asamblenë Parlamentare. Më 1997, statusi special i mysafirit për Bellorusinë në AsamblenëParlamentare është suspenduar dhe procedura e pranimit në Këshillin eEvropës është ngrirë. Kanadaja, Izraeli dhe Meksika janë Vështrues në Asamblenë Parlamentare dhe Kanadaja, Selia e Shenjtë, Japonia, Meksika dhe Shtetet e Bashkuara kanë status vështruesi në Komitetin eMinistrave të Këshillit.

Nja 165 konventa dhe marrëveshje ndërqeveritare janë konkluduar ngaKëshilli, kryesore midis të cilave janë Konventa për Mbrojtjen e të Drejtave dheLirive Fundamentale të Njeriut; Konventa Kulturore Evropiane; dhe KartaSociale Evropiane. Na takimin e Samitit në Vjenë më 1993, Këshilli i Evropësnënvizoi kontributin e tij për sigurinë demokratike në Evropë. Koncepti i sigurisë demokratike ka dy aspekte: së pari, insistimin absolut në demokracinëpluraliste parlamentare, mbi pandashmërinë dhe universalitetin e të drejtave tënjeriut, dhe mbi rendin ligjor dhe trashëgiminë e përbashkët kulturore të pasuruar nga diversiteti i saj, si parakushte fundamentale për siguri; dhe sëdyti, një theksim të fortë mbi bashkëpunimin evropian mbi bazën e këtyre vlerave si metodë të ndërtimit të rrjetave të besimit kudo në kontinent, që në të

9 Statuti i Këshillit të Evropës, Kapitulli 1, Neni 1.

10 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

njëjtën kohë mund të parandalojnë konfliktet dhe të ndihmojnë gjetjen e zgjidhjeve të problemeve të përbashkëta. Çuarja më tej e sigurisë demokratikei kontribuon detyrës së marrjes me një shtrirje të rëndësishme të rreziqeve tësigurisë në Evropë. Përveç zvogëlimit të rreziqeve të çfarëdo kthimi pas nëpushtetin totalitar, u përgjigjet sfidave që dalin nga: cenimi serioz dhe masivilirive fundamentale dhe të drejtave të njeriut, duke përfshirë diskriminimin ndajnjë pjese të popullsisë; mangësitë madhore në strukturat e pushtetit ligjor;nacionalizmi agresiv, racizmi dhe jotoleranca, si dhe tensionet dhe konfliktetndëretnike; terrorizmi dhe krimi i organizuar; dhe dezintegrimi social, shpërputhjet dhe tensionet në nivel lokal dhe regjional.

Këshilli i Evropës mbajti Takimin e Samitit të vet të dytë në Strasburg nëtetor të vitit 1997, duke adopruar një Plan Aksioni për detyrat kryesore tëKëshillit në përiudhën që çon në pesëdhjetë vjetorin e tij në maj të vitit 1999dhe më tej. Plani i Aksionit adresonte çështje që lidheshin me demokracinë dhetë drejtat e njeriut; kohezionin social; sigurinë e qytetarëve; dhe vleratdemokratike dhe diversitetin kulturor. Më 1 shkurt 1998, Konventa Kornizë eKëshilit të Evropës për mbrojtjen e Minoriteteve Nacionale hyri në fuqi. Veç kësaj, duke filluar nga 1 nëntori 1998, Këshilli aprovoi themelimin e Gjyqitpër të Drejta të Njeriut me orar të plotë, sipas termave të Protokolit mbiKonventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut që e themelon Gjyqin.

Plani i Aksionit poashtu u dha fillin aranzhmaneve për caktimin eKomisionerit të Këshillit të Evropës për të Drejta të Njeriut, i pari prej të cilëveështë caktuar me 1999. Më në fund, një procedurë monitoruese është kurdisurpër të siguruar që angazhimet e pranuara nga shtetet anëtare të respektohennë mënyrë efektive. Një dialog konfidencial, konstruktiv dhe jodiskrimues mbahet si në nivelin qeveritar në Komitetin e Ministrave ashtu dhe në nivelinparlamentar në Asamblenë Parlamentare.

Zgjerimi i ndjeshëm i anëtarësisë së Këshillit të Evropës që nga fundiLuftës së Ftohtë dhe numri gjithnjë në rritje i konventave të arritura paraqesinnjë vendosmëri nga qeveritë anëtare për të themeluar strukturabashkëpunuese të menduara për të shmangur përçarjet e reja në kontinentdhe për të ndërtuar një qytetrim të përbashkët evropian të kombevedemokratike. Përpjekjet e Këshilit të Evropës në këto sfera janë prandaj plotësuese ndaj atyre të Aleancës së Atlantikut të Veriut. Këshilli i Evropëskërkon zbatimin e Planit të Aksionit në bashkëpunim me organizatat evropianedhe ndërkombëtare, sidomos me Bashkimin Evropian dhe OSBE-në.

388

389

Këshilli i Evropës - vendet anëtare

AndoraArmeniaAustriaAzerbejxhaniBelgjikaBullgariaDanimarkaEstoniaFinlandaFrancaGjeorgjiaGjermania

GreqiaHolandaHungariaIrlandaish-RepublikaJugosllave eMaqedonisë11

IslandaItaliaKroaciaLatviaLihtenshtajni

LituaniaLuksemburguMaltaMbretëria eBashkuarMoldaviaNorvegjiaPoloniaPortugaliaQiproRepublika ÇekeRumania

RusiaSan MarinoShqipëria

Anëtarët Aplikantë

Bosnja

Statusi i Mysafirit Special pranë Asamblesë Parlamentare

Bosnja Republika Federale e Jugosllavisë

Statusi i Vështruesit pranë Komitetit të Ministrave

Japonia Kanadaja Meksika Selia e Shenjtë Shtetet e Bashkuara

Statusi i Vështruesit pranë Asamblesë Parlamentare të Këshillit

Izraeli Kanadaja Meksika

Infromacion i mëtejshëm:

Council of Europe, (Këshilli i Evropës)67075 Strasbourg, France Tel: 33 3 88 41 20 00 Faksi: 33 3 88 41 27 81/82/83 uebsajti: http://www.coe.fr

11 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

KAPITULLI 16

ORGANIZATAT PARLAMENTARE DHEJOQEVERITARE

Asambleja Parlamentare e NATO-s (NATO PA)

Shoqata e Traktatit të Atlantikut (ATA)

Konfederata Ndëraleate e Oficerëve Rezervë (CIOR)

Konfederata Ndëraleate e Oficerëve Rezervë Mjekësorë (CIOMR)

ORGANIZATAT PARLAMENTARE DHEJOQEVERITARE

ASAMBLEJA PARLAMENTARE E NATO-S(NATO PA)

Kohezioni i Aleancës shtohet ndjeshëm nga mbështetja e përfaqësuesveparlamentarë të zgjedhur lirisht.

Asambleja Parlamentare e NATO-s (NATO PA) (më parë e njohur siAsambleja e Atlantikut të Veriut) është një organizatë ndërparlamentare e cila,që nga viti 1955, ka vepruar si forum për legjislatorë nga vendet e Amerikës sëVeriut dhe të Evropës anëtare të Aleancës së Atlantikut të Veriut për t’u takuarsë bashku për të shqyrtuar çështje të interesit dhe të interesimit të përbashkët.Gjatë disa viteve të fundit, krahas ndryshimeve madhore politike që janëparaqitur në Bashkimin Sovjetik dhe në Evropën Qendrore dhe Lindore (CEE),Asambleja i ka zjgeruar ndjeshëm si anëtarësinë ashtu dhe mandatin.

Shtatëmbëdhjetë nga vendet Partnere të Aleancës kanë status të delegacioneve të asocuara në Asamblenë Parlamentare të NATO-s. Kjo u mundëson atyre të marrin pjesë në punën e Asamblesë dhe në debatete saj. Këto po fokusohen gjithnjë e më shumë mbi sigurinë e Evropës në tërësi,si dhe mbi probleme specifike ekonomike, politike, të mjedisit dhe kulturore tëEvropës Qendrore dhe Lindore.

Vendet që kanë status të delegacioneve të asocuara në AsamblenëParlamentare të NATO-s janë këto:

Shqipëria, Austria, Bullgaria, Kroacia, Finlanda, Gjeorgjia, Latvia, Lituania,Moldavia, Rumania, Federata Ruse, Sllovakia, Sllovenia, Zvicra, ish-RepublikaJugosllave e Maqedonisë1, Ukraina.

Asambleja është tërësisht e pavarur nga NATO por përbën një lidhje midisparlamenteve nacionale dhe Aleancës që nxit qeveritë që t’i marrin parasyshbrengat e Aleancës me rastin e vënies në kornizë të legjislacionit nacional. Ajo gjithashtu vepron si përkujtuese e përhershme se vendimet ndërqeveritaretë arritura brenda NATO-s janë në pikë të fundit të varura nga përfilljet politikenë përputhje me procesin përkatës kushtetues të parlamenteve të zgjedhuranë mënyrë demokratike. Asambleja ishte kështu e interesuar drejtpërsëdrejti tëndihmonte në procesin e ratifikimit të Protokoleve të Pranimit të nënshkruara

393

1 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

në fund të vitit 1997, që kulminuan në pranimin e Republikës Çeke, Hungarisëdhe Polonisë në Aleancë në mars të vitit 1999.

Delegatët e Asamblesë Parlamentare të NATO-s nominohen nga parlamentet e tyre sipas procedurave të tyre nacionale, në bazë të përfaqësimitpartiak në parlamente. Asambleja prandaj përfaqëson një spektër të gjerë tëopinionit politik.

Asambleja takohet dy herë në vit në Sesion Plenar. Takimet mbahen nëvende anëtare dhe të asocuara mbi bazë rotacioni me ftesën e parlamentevenacionale. Asambleja funksionon përmes gjashtë komiteteve: Politik; të Mbrojtjes dhe Sigurisë; të Ekonomisë dhe Sigurisë; të Shkencës dheTeknologjisë; të Dimensionit Civil të Sigurisë; dhe të Grupit Special tëMesdheut. Këto janë edhe grupe studimore si dhe forume madhore për diskutim. Komitetet studiojnë dhe ekzaminojnë të gjitha çështjet madhorebashkëkohore që dalin nga fushat e tyre gjegjëse të interesimit. Ato takohenrregullisht gjatë gjithë vitit dhe i raportojnë Sesionit Plenar të Asamblesë. Ka një Sekretariat me një staf prej 30 njerëzish, me seli në Bruksel.

Qëllimi primar i Asamblesë është ai edukativ dhe i ndërtimit të konsensusit. U lejon legjislatorëve të Aleancës t’ua përcjellin preokupimet dheinteresimet nacionale qeverive të tyre dhe organeve vendim-marrëse tëAleancës si dhe të informojnë njëri-tjetrin për përspektivat krejt të ndryshmenacionale dhe regjionale që ekzistojnë rreth shumë çështjeve kyçe të interesit të përbashkët. Ngjashëm, anëtarët e Asamblesë janë në gjendje tëpërdorin përvojën dhe informacionin e fituar përmes pjesëmarrjes nëaktivitetet e saj duke ushtruar rolet e tyre brenda parlamenteve nacionale. Kjo ndihmon për t’u siguruar se interesave dhe konsideratave të Aleancës ujepet vizibilitet maksimal në diskutimet nacionale. Asambleja gjithashtu përbën një kut të rëndësishëm për vlerësimin e opinionit parlamentar dhe publik rreth çështjeve të Aleancës dhe, përmes debateve të saj, ofron njëindikacion të qartë të interesimeve publike dhe parlamentare lidhur me politikën e Aleancës. Në këtë kuptim Asambleja luan një rol të tërthortë por tërëndësishëm në formimin e politikës. Rekomandimet dhe Rezolutat eAsamblesë, që formulojnë përgjigjet e bazuara në diskutime brenda Këshillittë Atlantikut të Veriut, u përcillen qeverive nacionale, parlamenteve dhe organizatave të tjera relevante, dhe Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s.

Marrëdhëniet me vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore janë koordinuarsipas Iniciativës së ashtuquajtur Rouz-Roth, të inicuar më1990 ngaKongresmeni amerikan Çarls Rouz (Charles Rose), atëherë president iAsamblesë, dhe Senatorit amerikan Bill Roth. Iniciativa ka tri aspekte:

• pjesëmarrjen aktive të parlamentarëve të Evropës Qendrore dheLindore në takimin bienal të Asamblesë;

394

• mbajtjen e seminareve speciale Rouz-Roth në intervale të rregullta rrethtemave me interes specifik për parlamentarët e vendeve të CEE-së. Këto organizohen në bashkëpunim me parlamentet anëtare të parlamenteve të vendeve të CEE-së dhe sigurojnë një dialog të rregulltmidis legjislatorëve mbi çështje të interesit të përbashkët. Që nga fillimii iniciativës, më se 30 seminare të tilla janë mbajtur;

• programi gjithashtu mbështet zhvillimin e stafit parlamentar përmes programeve trajnuese dy-javore ose përmes periudhave të shkurta tëkaluara në Sekretariatin e Asamblesë në Bruksel. Ky program ështëplanifikuar për stafin parlamentar që punon në Punët e Jashtme apo Komitetet e Sigurisë, ose në fusha të tjera të relacioneve ndërkombëtare.

Qëllimet e Iniciativës Rouz-Roth janë:

• të integrojë dhe involvojë parlamentarët nga vendet e CEE-së nëaktivitetet e Asamblesë;

• të përkrahë një ndjenë të partneritetit dhe bashkëpunimit në nivelinlegjislativ;

• të përmirësojë kuptimin e ndërsjellë midis legjislatorëve të problemevedhe të përspektivave të tyre të ndryshme;

• t’u sigurojë parlamentarëve të CEE-së informacion mbi çështjet e tanishme;

• të përkrahë zhvillimin e relacioneve përkatëse civile-ushtarake nëvendet e CEE-së duke u ndihmuar legjislatorëve të CEE-së për t’u bërëmë të ditur rreth çështjeve të sigurisë; dhe duke demonstruar relacioninqë ekziston në vendet e Aleancës midis parlamentarëve, punëtorëvecivil dhe zyrtarëve ushtarakë;

• t’u sigurojë legjislatorëve të CEE-së ekspertizë praktike dhe përvojë nëpraktikat dhe procedurat parlamentare;

• të ndihmojë zhvillimin e strukturës së stafit parlamentar në parlamentete CEE-së për t’u ofruar parlamentarëve asistencë të atillë që është edisponueshme për pandanët e tyre Perëndimorë.

Roli i Asamblesë në zhvillimin e relacioneve me parlamentet e EvropësQendroe dhe Lindore është pranuar në Aktin Themelues NATO-Rusi dhe nëKartën NATO-Ukrainë, që të dyja të nënshkruara më 1997. Këta dokumentaftonin për dialog të zgjeruar dhe bashkëpunim midis Asamblesë së Atlantkut tëVeriut dhe Asamblesë Federale të Federatës Ruse dhe, gjegjësisht, të Parlamentit Ukrainas (Verkhovna Rada).

395

Programi i zgjatjes së dorës i asamblesë është i ndarë nga puna e Këshillittë Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC) dhe të iniciativës së Partneritetit përPaqe të Aleancës (PfP), por i përforcon ato. Theks i veçantë vihet mbi ndihmënpër të arritur një objektiv kyç të PfP-së, gjegjësisht themelimin e kontrollitdemokratik të forcave të armatosura. Aktivitetet e Asamblesë synojnë të sigurojnë ekspertizën, përvojën dhe informacionin që do t’u ndihmojnë parlamentarëve të CEE-së të bëhen më efektivë në influencimin e zhvillimit tëpolitikës nacionale të mbrojtjes dhe për t’u siguruar se kontrolli i forcave të tyretë armatosura të jetë plotësisht demokratik.

Informacion i mëtejshmë mbi Asamblenë Parlamentare të NATO-s mundtë merret nga Sekretariati i saj Ndërkombëtar:

Place du Petit Sablon 3 1000 BrusselsTel: 32 2 513 2865 Faksi: 32 2 514 1847 E-Mail: secretariat@naa.be uebsajti: http://ëëë.naa.be

SHOQATA E TRAKTATIT TË ATLANTIKUT (ATA)Shoqata e Traktatit të Atlantikut, e krijuar më 18 qershor 1954, bashkon,

si Anëtarë, organizatat nacionale vullnetare dhe joqeveritare në secilin nga 19shtetet anëtare të Aleancës për të mbështetur aktivitetet e NATO-s dhe për tëpërkrahur objektivat e Traktatit të Atlantikut të Veriut.

Që nga fillimi i viteve ’90, ATA rregullisht pranon, si Anëtarë të Asocuar,organizata nacionale vullnetare dhe joqeveritare të themeluara në vendetPartnere të NATO-s. Ka momentalisht 18 shoqata që janë Anëtare tëAsocuara. Në përputhje me kushtetutën e ATA-së, Anëtarët e Asocuar mund tëbëhen anëtarë të plotë të Shoqatës kur vendet e tyre të bëhen anëtare tëNATO-s dhe kur pozita e tyre e re të jetë njohur nga Asambleja e ATA-së sipaspropozimit të Këshillit të ATA-së.

Që nga 1999, pas amandamentit të kushtetutës, Asambleja e ATA-së, me propozimin e Këshillit, poashtu mund të garantojë pozitën e AnëtaritVështrues për organizatat joqeveritare të krijuara në vendet që marrin pjesë nëDialogun Mesdhetar të NATO-s apo në ato që janë drejtpërsëdrejti apogjeografikisht të interesuar për problemet e sigurisë Evro-Atlantike, madjeedhe nëse nuk i kanë nënshkruar marrëveshjet e Partneritetit për Paqe2.

396

2 Gjatë Asamblesë së vet të mbajtur në tetor-nëntor të vitit 2000 në Budapest, ATA pranoi Aleancënpër Siguri të Bosnjës e Hercegovinës si shoqatën e parë me status të Anëtarit Vështrues.

Objektivat e ATA-së dhe të organizatave nacionale të bashkëngjitura metë janë:

• të informojnë publikun lidhur me misionet dhe përgjegjësitë eOrganizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut;

• të udhëheqin punën kërkimore në qëllime dhe aktivitete të ndryshme tëNATO-s dhe zgjerimin e tyre në vende të Evropës Qendrore dhe Lindoresi dhe çuarjen më tej të Dialogut Mesdhetar të NATO-s;

• të përkrahin solidaritetin e popullit të rajonit të Atlantikut të Veriut dhe tëatyre, vendet e të cilëve marrin pjesë në Programin e Partneritetit përPaqe të NATO-s;

• të përkrahin demokracinë;

• të zhvillojnë bashkëpunimin midis të gjitha organizatave anëtare për t’ipërkrahur objektivat e sipërm.

ANËTARËT E SHOQATËS SË TRAKTATIT TË ATLANTIKUT

397

BELGJIKAAssociation Atlantique BelgeQuartier Reine Astrid12 rue Bruyn1120 Brussels Tel: 32 2 264 40 17Faksi: 32 2 268 52 77E-mail: aabav.ata@skynet.be

FRANCAFrench Association for the Atlantic Community10 rue Crevaux 75116 Paris Tel: 33 1 45 53 15 08Faksi: 33 1 47 55 49 63E-mail: afca@club-internet.fr

GREQIAGreek Association for Atlantic and European Cooperation160 A Ioannou Drossopoulou Str.112 56 AthensTel: 30 1 865 5979Faksi: 30 1 865 4742E-mail: gaaec@ath.forthnet.gr

DANIMARKADanish Atlantic AssociationRyvangs Allé 1 - Postboks 25212100 Copenhagen 0Tel: 45 39 27 19 44Faksi: 45 39 27 56 26E-mail: atlant@atlant.dk

GJERMANIAThe German Atlantic AssociationAm Burgweiher 1253123 BonnTel: 49 228 62 50 31Faksi: 49 228 61 66 04E-mail: DtAtlGes@aol.com

HOLANDANetherlands Atlantic CommitteeBezuidenhoutseweg 237-2392594 AM Den HaagTel: 31 70 363 9495Faksi: 31 70 364 6309E-mail: atlcom@xs4all.nl

398

HUNGARIAHungarian Atlantic CouncilMargit Krt. 43-451024 Budapest Tel: 36 1 326 8791Faksi: 36 1 326 8793E-mail: tmagyarics@hotmail.com

ITALIAItalian Atlantic CommitteePiazza Firenze 2700186 RomeTel: 39 0 6 687 37 86Faksi: 39 0 6 687 33 76E-mail: italata@iol.it

LUKSEMBURGULuxembourg Atlantic CommitteeBP 8052018 LuxembourgTel: 352 463 563Faksi: 352 462 932E-mail: birden@compuserve.com

NORVEGJIANorwegian Atlantic CommitteeFridtjof Nanssens Plass 60160 Oslo 1Tel: 47 22 40 36 00Faksi: 47 22 40 36 10E-mail:post@atlanterhavskomiteen.no

PORTUGALIAPortuguese Atlantic CommitteeAv. Infante Santo 42, 6e 1350-174 Lisbon Tel: 351 21/- 390 59 57 ose 397 59 06

ISLANDAAssociation of Western CooperationPO Box 28121 Reykjavik Tel: 354 561 0015 Faksi: 354 551 0015E-mail: infonato@islandia.is

KANADAjAThe Atlantic Council of Canada 6 Hoskin avenue (Trinity College)TorontoOntario M5S 1H8Tel: 1 416 979 1875Faksi: 1 416 979 0825E-mail: atlantic@idirect.com

MBRETËRIA E BASHKUARThe Atlantic Council of the United Kingdom185 Tower Bridge Road London SEI 2UFTel: 44 20 7403 0640/0740Faksi: 44 20 7403 0901E-mail:acuk@atlanticcouncil.demon.co.uk

POLONIAPolish Atlantic ClubAl. 3 Maja 5/51 00-401 WarszawaTel/Faksi: 48 22 625 47 49

Euro-Atlantic AssociationUl. Sienkiewicza 12/1400-944 WarszawaTel: 48 22 828 11 45Faksi: 48 22 828 11 46

REPUBLIKA ÇEKECzech Atlantic Commission Ritirska 31110 00 Praha 1 E-mail: pavel.bilek@volny.cz

399

ANËTARËT E ASOCUAR TË SHOQATËS SËTRAKTATIT TË ATLANTIKUT

Faksi: 351 21 397 84 93E-mail: cpa@mail.telepac.pt

SHTETET E BASHKUARAThe Atlantic Council of the United States Suite 1000 - 910 17th Street, N.W. Washington DC 20006Tel: 1 202 463 7226Faksi: 1 202 463 7241E-mail: info@acus.org

TURQIATurkish Atlantic CommitteeG.O. Pasa Kuleli Sokak 44/106700 AnkaraTel: 90 312 446 34 23Faksi: 90 312 446 50 11

SPANJASpanish Atlantic AssociationC/Montesa, 34, 1° 28006 MadridTel/Faksi: 34 91 309 3975:401 2617Faksi: 34 91 349 5392E-mail: ata@spain.ms

AUSTRIAEuro-Atlantic Association of AustriaErlaufstrasse 7/12346 Maria EnzersdorfSüdstadt Tel: 43 22236 41196Faksi: 43 2236 41196/9E-mail: Institute@oeies.or.at

BULLGARIAThe Atlantic Club of Bulgaria29 Slavyanska StreetSofia 1000Tel: 359 2 981 0699Faksi: 359 2 981 5782E-mail: passy@bulnet.bg

AZERBEJXHANIAzerbaijan Atlantic CooperationAssociationAzerbaijan prospekti 37Baku 370000Tel: 994 12 983 176 Faksi: 994 12 675 353E-mail: peace@elkhan.baku.az

FEDERATA RUSE Association for Euro-AtlanticCooperation3 Prechistenka St. 119034 Moscow Tel: 7 095 203 62 71 Faksi: 7 095 230 22 29E-mail: aeac@mail.ru

400

3 Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

FINLANDAThe Atlantic Council of FinlandC/o Karollina HonkanenThe Finnish Institute of International AffairsMannerhelmintle 15A00260 Helsinki Tel: 358 9 434 207 25Faksi: 358 9 434 207 69E-mail: karollina.honkanen@upifila.fl

ISH-REPUBLIKA JUGOSLLAVE E MAQEDONISË3

Euro-Atlantic ClubMarshal Tito 22/1/151000 Skopje Tel/Faksi: 389 2 16 2221 E-mail: atamacedonia@mt.net.km

LATVIAThe Latvian TransatlanticOrganisationAcademic Library Rupniecibas street 10 3rd fl.Riga 1235Tel: 371 7 322883Faksi: 371 7 106202E-mail: lato@lato.lv

MOLDAVIAEuro-Atlantic Association of Moldova8, N. Iorga str.2009 ChisinauTel: 373-2 23-8 6-33 Faksi: 37 3-2 238 666E-mail: magic@cni.md

RUMANIAEuro-Atlantic Council of RomaniaKiseleff Av., 47

GJEORGJIAEuro-Atlantic Club of Georgia23a Khoshtaria str.Tbilisi 380008Tel: 995 32 98 6956Faksi: 995 32 93 1476E-mail: atlantic_geo@hotmail.com

KROACIAThe Atlantic Council of Croatia2 Lepusiceva 610000 ZagrebTel: 385 1 4558 022Faksi: 385 1 4647 545E-mail:radovanvukadinovic@hotmail.com

LITUANIALithuanian Atlantic Treaty AssociationP.O. Box 29112000 VilniusTel: 370 2 362 423Faksi: 370 2 362 519 E-mail: lata_aslb@yahoo.com

REPUBLIKA SLLOVAKESlovak Atlantic CommissionC/o EuroAtlantic CentreKuzmanyho 3 974 01 Banska BystricaTel/Faksi: 421 48 415 1689E-mail: eac@calipso.sk

SLLOVENIAThe Atlantic Council of SloveniaKardeljeva pl. 16

ANËTARËT VËSHTRUES TË SHOQATËS SËTRAKTATIT TË ATLANTIKUT

BOSNJA E HERCEGOVINAAlliance for Security B&HObala Kulina bana 4SarajevoTel/Faksi: 387 33 212 026/667 737E-mail: amv/fda@bih.net.ba

REPUBLIKA FEDERALE E JUGOSLLAVISË8 Kosovska Str.11000 BelgradeTel/Faksi: 381 11 322 0343E-mail: bgatlantic@yahoo.com

Një Komitet i Edukimit Atlantik (AEC) dhe një Shoqatë Atlantike eLiderëve të Rinj Politikë (AAYPL) janë aktive në fushat e veta. Një Shoqatëe Traktatit të Atlantikut e Rinisë (YATA) është formuar brenda ATA-së më1996.

401

71268 Bucharest 20 Tel/Faksi: 40 1 222 71 62E-mail: euro_atl@rnc.ro

SUEDIAAtlantic Council of SwedenBox 5434 114 84 StockholmTel/Faksi: 46 8 87 15 78E-mail: Bo.hugemark@war-and-peace.se

UKRAINAThe Atlantic Council of UkraineDep.110 Vorovsky Str.01052 Kyiv Tel/Faksi: 380 44 212 5837 Tel: 380 44 243 6207E-mail: galenko@gala.net

1000 LjubljanaTel: 386 1 589 2327Faksi: 386 1 589 2290E-mail: zass@atlantski-svet.org

SHQIPËRIAAlbanian Atlantic Association Bul. Dëshmorët e KombitPallati i Kongreseve, Kati i DytëTiranëTel/Faksi: 355 4 364 659E-mail: amoisiu@abissnet.com.al

Informacion i mëtejshëm lidhur me Shoqatën e Traktatit të Atlantikut mundtë merret nga:

ATA10 rue Crevaux 75116 Paris France Tel: 33 145 53 28 80 Faksi: 33 145 55 49 63 E-mail: ata-sg@wanadoo.fr

KONFEDERATA NDËRALEATE E OFICERËVE REZERVË(CIOR)

CIOR është themeluar më 1948 nga Shoqata e Oficerëve Rezervë eBelgjikës, Francës dhe Holandës. Konfederata tani bashkon të gjitha Shoqatatekzistuese të Oficerëve Rezervë ne vendet e NATO-s - 18 gjithsej.

Anëtarët e këtyre Shoqatave janë aktivë si civilë në fushën e biznesit, atë industriale, akademike, politike në fusha të tjera të jetës profesionale,përkrye rolit të tyre si Oficerë Rezervë.

Ata janë prandaj në pozitë t’u kontribuojnë në kuptimin më të mirë çështjeve të sigurisë dhe të mbrojtjes së popullatës si tërësi, si dhe sjelljes sëekspertizës dhe përvojës civile për detyrat dhe sfidat me të cilat përballen forcat rezervë në NATO.

CIOR është titulli i shkurtuar i organizatës dhe rrjedh nga emri i plotë në frengjisht “Confédération Interalliée des Officiers de Réserve”. Konfederata është një organizatë jopolitike, joqeveritare dhe joprofitbërëse qëi dedikohet bashkëpunimit midis Shoqatave të Oficerëve Rezervë të vendevetë NATO-s dhe solidaritetit brenda Aleancës.

Objektivat kryesore të CIOR-it përfshijnë punën në mbështetje të politikëssë NATO-s dhe ndihmën në arritjen e objektivave të Aleancës: në mbajtjen ekontakteve me autoritetet ushtarake dhe komandat e NATO-s; dhe në zhvillimin e kontakteve ndërkombëtare midis Oficerëve Rezervë për të përmirësuar diturinë dhe të kuptuarit e ndërsjellë.

Delegatët e CIOR-it zgjedhen nga Shoqatat e tyre nacionale të OficerëveRezervë. Kryesuesi i secilit delegacion është një vice-president i CIOR-it.Presidenti Ndërkombëtar i CIOR-it dhe Sekretari i Përgjithshëm zgjedhen ngaKomiteti Ekzekutiv. Ata shërbejnë dy vite dhe janë anëtarë të të njëjtës shoqatënacionale.

402

Përveç Presidentit dhe Sekretarit të Përgjithshëm, Komiteti Ekzekutiv përbëhet nga 18 Vice-Presidentë dhe deri në katër delegatë të tjerë nga secilaShoqatë nacionale. Vota është mbi bazën e votës së vetme nga secili Vice-President në emër të delegacioni të vet. Komiteti Ekzekutiv është organii politikës së CIOR-it dhe vendos se cili vend do të marrë presidencën, se ku do të mbahen kongreset, se cilat projekte do të merren nga komisionete ndryshme dhe cilat aksione finale duhet të ndërmirren rreth këtyre projekteve.

CIOR financohet me parapagesa vjetore nga shoqatat përbërësenacionale mbi bazën e madhësisë së anëtarësisë të secilës shoqatë dhe mesubvencione, dhurata dhe trashëgimi. Katër komisione të përheshme dhe njëkomitet legal punojnë për Komitetin Ekzekutiv nën udhëheqjen e Presidentit.Komisionet janë këto:

• Komisoni 1 - Qëndrimet ndaj Mbrojtjes dhe Çështjet e Sigurisë;

• Komisoni 2 - Bashkëpunimi Civil/Ushtarak;

• Komisoni 3 - Komunikimi;

• Komisoni 4 - Garat.

Komiteti Ekzekutiv kohë pas kohe mund të caktojë një nën-komitet aponën-komision për të shqyrtuar çështje specifike jashtë termave të referencës tëkomisioneve të përhershme apo komiteteve.

Për t’i arritur objektivat e vet, CIOR takohet në bazë vjetore duke e ndërruar lokacionin midis vendeve anëtare. Një konferencë në mes të dimritpër Komitetin Ekzekutiv dhe për Komisionet mbahet në Shtabin e NATO-s nëBruksel, Belgjikë, zakonisht gjatë pjesës së parë të shkurtit.

KONFEDERATA NDËRALEATE E OFICERËVE REZERVËMJEKËSORË (CIOMR)

CIOMR (Confédération Interalliée des Officiers Médicaux de Réserve)është themeluar në Bruksel më 1947 si organizatë zyrtare e oficerëve mjekësorë brenda forcave rezervë të NATO-s. Fillimisht e themeluar ngaBelgjika, Franca dhe Holanda, Konfederata tani përfshin të gjitha vendetanëtare të CIOR-it. Objektivat e saj përfshijnë themelimin e marrëdhënieve tëngushta profesionale me doktorët e mjekësisë dhe shërbimeve të forcave rezervë të vendeve të NATO-s; studimin e çështjeve të rtë forcave rezervëmjekësore, duke përfshirë trajnimin mjekësor-ushtarak; dhe përkrahjen e kolaboracionit efektiv meforcat aktive të Aleancës.

403

CIOMR është anëtare e asocuar e CIOR-it. CIOMR i mba sesionet e vetanë të njëjtën kohë dhe vend si dhe kongresi veror i CIOR-it dhe konferencadimërore por e ndjek agjendën e vet për diskutimin e çështjeve mjekësore.

Informacion i mëtejshëm rreth CIOR-it dhe CIOMR-së mund të merret nga:

CIOR Liaison Office Reserve Affairs The Secretary Generalin NATO Advisor CIOMRNATO/IMS/P1P/CIOR Public Inform. Office 6 Boterdorpse NATO HQ 7010 SHAPE Verlaat1110 Brussels Belgium 3054 XL RotterdamBelgium Tel: 32 65 44 33 89 The NetherlandsTel: 32 2 707 5295 Faksi: 31 10 4635307

Informacion i mëtejshëm rreth shoqatave nacionale të Oficerëve Rezervëmund të merren nga këto adresa:

BELGJIKË L’Union Royale Nationale des Officiers de Réserve de Belgique(URNOR-KNVRO) 24 rue des Petits Carmes 1000 Bruxelles Tel: 32 2 701 3815

DANIMARKË Reserveofficersforeningen I Danmark (ROID) GI Hovedvagt Kastellet 1 2100 Copenhagen - O Tel: 45 33 14 16 01

FRANCËL’Union Nationale des Officiers de Réserve de France (UNOR)12 rue Marie Laurencin 75012 Paris Tel: 33 1 43 47 40 16

GREQIThe Supreme Pan-Hellenic Federation of Reserve Officers (SPFRO)100 Solonos Street 10680 Athens Tel: 30 1 362 50 21

404

GJERMANIVerband der Reservisten der Deutsche Bundeswehr. V. (VdRBw) P.O. Box 14361 Bonn 1 Tel: 49 228 2590920

HOLANDË Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reserve Officieren (KVNRO) Postbus 95395 2509 CJ’s-Gravenhage Tel: 31 70 316 29 40

HUNGARIANational Association of Reserve Soldiers (HUNGARY)HUVOSH - Volgyi int 21/231026 Budapest

ITALIUnione Nazionale Ufficiali in Congedo d’Italia (UNUCI) Via Nomentana 313 00162 RomaTel: 39 068 414108

KANADAThe Conference of Defence Associations of Canada (CDA)Suite 502359 Kent StreetOttawa, Ontario K2P OR7Tel: 1 603 236 1552

LUKSEMBURGAmicale des Anciens Officiers de Réserve Luxembourgeois (ANORL) 124 A. Kiem 8030 Strassen

MBRETËRIA E BASHKUARThe Reserve Forces Association of the United KingdomCentre Block Duke of York’s Headquarters Chelsea London SW3 4SG Tel: 44 207 4145588

NORVEGJINorway Norske Reserveoffiseres Forbund (NROF) Oslo Mil. Akershus 0015 Oslo 1 Tel: 47 224 78260

405

POLONIFederation of Reservists and Veterans Association of the Polish Armed Forces Ul. Nowowiejksa 2600-911 WarszawaTel: 48 22 682 5147/6937Fax: 48 22 682 6937E-mail: federez@poland.com

PORTUGALIUniao Portuguesa de Officiais de ReservaEstado Maior General das Forcas ArmadosAv. Ilha da Madeira1400-204 LisbonTel: 351 21 301 00 01

REPUBLIKA ÇEKESvaz Dustojnikua a Praporciku ArmadycrVitezne Namesti, 416000 Praha 6Tel: 420 2 20215393

SPANJËFederacion de Organizaciones de la Reserva de Espana (FORE)Mayor, 1628013 MadridTel: 34 91 661 6041

SHTETET E BASHKUARAThe Reserve Officers Association of the United States (ROA) 1 Constitution Avenue, N.E. Washington, D.C. 20002 Tel: 1 202 479 22 00

TURQITurkiye EmekliSubaylar DernegiSelanik Caddesi 34/6Kizilay, AnkaraTel: 90 312 418 77 61

406

APPENDIKSI 1

SHKURTESAT NË PËRDORIM TË ZAKONSHËM

AAPAllied Administrative PublicationPublikim Administrativ Aleat

AAYPLAtlantic Association of YoungPolitical LeadersShoqata e Atlantikut e Liderëve tëRinj Politikë

ABMAntiBallistic Missile (Treaty 1972)Raketë Antiballistike (Traktati 1972)

ACAlliance CommitteeKomiteti i Aleancës

ACCHAN Allied Command ChannelKomanda Aleate për Kanalin

ACCISAutomated Command and ControlInformation SystemSistemi i Automatizuar i Informacionitpër Komandë dhe Kontroll

ACCSAir Command and Control SystemSistemi i Komandës dhe i KontrollitAjror

ACEAllied Command EuropeKomanda Aleate për Evropë

ACLANTAllied Command AtlanticKomanda Aleate për Atlantik

ADPAutomated Data ProcessingProcesimi i Automatizuar i tëDhënave

ADREPSAir Defence RepresentativesPërfaqësuesit e Mbrojtjes Ajrore

AECAtlantic Education CommitteeKomiteti Atlantik i Edukimit

AEW Airborne Early WarningParalajmërimi i Hershëm në Fluturim

AFCENTAllied Forces Central EuropeForcat Aleate për Evropën Qendrore

AFNORTHAllied Forces Northern EuropeForcat Aleate për Evropën Veriore

AFNORTHWESTAllied Forces Northwestern EuropeForcat Aleate për Evropën Veri-Perëndimore

AFSOUTHAllied Forces Southern EuropeForcat Aleate për Evropën Jugore

409

1 Kjo listë përfshin shumicën e akronimeve që dalin në Doracak si dhe të tjera në përdorim të përditshëm. Nuk janë përfshirë, ndërkaq, të gjitha akronimet që përdoren brenda NATO-s.

APPENDIKSI 1SHKURTESAT NË PËRDORIM TË ZAKONSHËM1

AGARDAdvisory Group for AerospaceResearch and Development (re-organised under the NATOResearch and TechnologyOrganisation (RTO) as the Research& Technology Agency)Grupi Këshilldhënës për Gjurmin tëHapësirës Ajrore dhe Zhvillim (riorganizuar nën Organizatën përGjurmim & Teknologji (RTO) tëNATO-s si Agjencia për Gjurmim dheTeknologji)

AGSAir/Ground SurveillanceNjohja e Terrenit Ajror/Tokësor

AHWGAd Hoc Working GroupGrup Punues Ad Hoc

AIRCENTAllied Air Forces Central EuropeForcat Aleate Ajrore për EvropënQendrore

AIRNORTHWESTAllied Air Forces NorthwesternEuropeForcat Aleate Ajrore për EvropënVeri-Perëndimore

AJPAllied Joint PublicationPublikim i Përbashkët Aleat

ALMCAir-Launched Cruise MissileRaketë Kryqëzore e Lansuar nga Ajri

ALPAllied Logistic PublicationPublikim Logjistik Aleat

AMFACE Mobile ForceForcë Mobile ACE

AMF(L)ACE Mobile Force (LAND)Forcë Mobile ACE (TOKË)

AORArea of ResponsibilityFusha e Përgjegjësisë

APAllied PublicationPublikim Aleat

APAGAtlantic Policy Advisory GroupGrupi Këshilldhënës për PolitikënAtlantike

AQAPAllied Quality Assurance PublicationPublikim Aleat për Siguri Kualiteti

ARRCACE Rapid Reaction CorpsKorpusi për Reagim të Shpejtë ACE

ARWAdvanced Research Workshop(NATO Science Programme)Reparti për Gjurmim të Avancuar(Program Shkencor i NATO-s)

ASGAssistant Secretary GeneralNdihmës Sekretar i Përgjithshëm

ASIAdvanced Study Institute (NATO Science Programme)Instituti i Studimit të Avancuar(Program Shkencor i NATO-s)

410

ASRAlliance StandardisationRequirementsKërkesat e Standardizimit tëAleancës

ASWAnti-Submarine WarfareLufta Anti-Nëndetëse

ATAAtlantic Treaty AssociationShoqata e Traktatit të Atlantikut

AWACSAirborne Warning and ControlSystemSistemi i Paralajmërimit dheKontrollit në Fluturim

BALTAPAllied Forces Baltic ApproachesQasjet Baltike të Forcave Aleate

BICESBattlefield Information Collection andExploitation SystemMbledhja e Informacionit nëFushëbetejë dhe Sistemi iShfrytëzimit

BMEWSBallistic Missile Early WarningSystemSistemi për Paralajmërim tëHershëm i Raketave Ballistike

BODBoard of DirectorsBord i Drejtorëve

BTWCBiological and Toxin WeaponsConventionKonventa për Armë Biologjike dheHelmuese

CALSContinuous Acquisition and LifeCycle SupportArritja e Vazhdueshme dheMbështetja e Ciklit Jetësor

CANUSCanada-United StatesKanada-Shtetet e Bashkuara

CAPCCivil Aviation Planning CommitteeKomiteti për Planifikim të AviacionitCivil

CAPSConventional Armaments PlanningSystemSistemi i Planifikimit të ArmatimeveKonvencionale

CASClose Air SupportMbështetja e Ngushtë Ajrore

CBCCivil Budget CommitteeKomiteti për Buxhet Civil

CBMConfidence Building MeasureMasë për Ndërtimin e Besimit

CCCCapabilities Coordination CellCelula e Koordinimit të Aftësive

CCMSCommittee on the Challenges ofModern SocietyKomiteti mbi Sfidat e ShoqërisëBashkëkohore

411

CCPCCivil Communications PlanningCommitteeKomiteti i Planifikimit tëKomunikimeve Civile

CDEConference on Security andConfidence Building Measures andDisarmament in EuropeKonferenca e Sigurisë dhe e Masavetë Ndërtimit të Besimit dheÇarmatimit në Evropë

CEACCommittee for European AirspaceCoordinationKomiteti për Koordinimin eHapësirës Ajrore Evropiane

CEECentral and Eastern EuropeEvropa Qendrore dhe Lindore

CENTAGCentral Army Group, Central EuropeGrupi Ushtarak Qendror, Evropa Qendrore

CEOACentral Europe Operating AgencyAgjencia Operuse e EvropësQendrore

CEPCivil Emergency PlanningPlanifkimi i Emergjencës Civile

CEPMO(A)Central Europe PipelineManagement Organisation (Agency)Organizata për Menaxhimin eGypave për Evropën Qendrore(Agjenci)

CEPSCentral Europe Pipeline SystemSistemi i Gypave të EvropësQendrore

CESDPCommon European Security andDefence PolicyPolitika e Përbashkët Evropiane eSigurisë dhe Mbrojtjes

CFEConventional Armed Forces inEurope (CFE of Treaty 1990)Forcat e Armatosura Konvencionalenë Evropë (CFE e Traktatit 1990)

CFE-IAConcluding Act of the Negotiationson Personnel Strength of theConventional Armed Forces inEurope Treaty (1992)Akti Përfundimtar i Negociatave mbiEfektivin e Personelit i Traktatit tëForcave të ArmatosuraKonvencionale në Evropës (1992)

CFSPCommon Foreign and SecurityPolicyPolitika e Përbashkët e Jashtme dhee Sigurisë

CHANCOMChannel CommitteeKomiteti i Kanalit

CICRCommittee on Information andCultural RelationsKomiteti i Informimit dhe iMarrëdhënieve Kulturore

CIMICCivil/Military CooperationBashkëpunimi Civil/Ushtarak

412

CINCEASTLANTCommander-in-Chief Eastern AtlanticAreaKryekomandanti për Rajonin eAtlantikut Verior

CINCENTCommander-in-Chief Allied ForcesCentral EuropeKryekomandanti i Forcave Aleate përEvropën Qendrore

CINCHANAllied Commander-in-Chief Channel(position dissolved 1994)Kryekomandanti Aleat për Kanal(pozicioni është shuar më 1994)

CINCIBERLANTCommander-in-Chief Iberian AtlanticAreaKryekomandanti për Rajonin eAtlantikut Iberian

CINCNORTHCommander-in-Chief Allied ForcesNorthern EuropeKryekomandant i Forcave Aleate përEvropën Veriore

CINCSOUTHCommander-in-Chief Allied ForcesSouthern EuropeKryekomandant i Forcave Aleate përEvropën Jugore

CINCUKAIRCommander-in-Chief UnitedKingdom AirforcesKryekomandant i Forcave Ajrore nëMbretërinë e Bashkuar

CINCWESTLANTCommander-in-Chief WesternAtlantic AreaKryekomandant i Forcave Aleate përRajonin e Atlantikut Perëndimor

CIOChairman-in-Office (OSCE)Kryesuesi i Radhës (OSBE)

CIOMRConfédération Interalliée desOfficiers Médicaux de RéserveKonfederata Ndëraleate e eOficerëve Rezervë Mjekësorë

CIORConfédération Interalliée desOfficiers de RéserveKonfederata Ndëraleate e OficerëveRezervë

CISCommonwealth of IndependentStatesKomonvelti i Shteteve të Pavarura

CISCommunications and InformationSystemsSistemet e Komunikimeve dhe tëInformimit

CJTFCombined Joint Task ForceTask Forcë e Përbashkët eKombinuar

CLGCollaborative Linkage GrantsGrante Kolaborative të Lidhmërisë

C-MCouncil MemorandumMemorandum i Këshillit

413

CMTFCivil-Military Task ForceTask Forcë Civile-Ushtarake

CMXCrisi Management ExerciseStërvitje e Menaxhimit të Krizës

CNADConference of National ArmamentsDirectorsKonferencë e Drejtorëve tëArmatimeve Kombëtare

CNISBCommunication, Navigation andIdentification Systems BranchDega e Sistemeve të Komunikimit,Navigacionit dhe Identifikimit

COMIFORCommander in Theatre of IFORKomandant në Teatër i IFOR-it

COMNAVSOUTHCommander Allied Naval ForcesSouthern EuropeKomandant i Forcave Aleate Detarepër Evropën Jugore

COECCouncil Operations and ExerciseCommitteeOperacionet e Këshillit dhe Komiteti iStërvitjeve

COMCENCommunication CentreQendër e Komunikimit

COMEDSCommittee of the Chiefs of MilitaryMedical Services in NATOKomiteti i Shefave të ShërbimeveMjekësore Ushtarake në NATO

COMNAVNORTHCommander Naval Forces NorthKomandant i Forcave Detare përVeri

COMSTRIKFLTLANTCommander Striking Fleet AtlanticKomandant i Flotës Goditëse përAtlantik

COMSUBACLANTCommander Submarine AlleadCommand AtlanticKomandant Nëndetëseje iKomandës Aleate të Atlantikut

CONMAROPSConcept of Maritime OperationsKoncepti i Operacioneve Detare

COSCChiefs of Staff CommitteeKomiteti i Shefave të Shtabit

CPCapability PackagePakoja e Aftësive

CPCConflict Prevention CentreQendra për Parandalimin eKonflikteve

CPCCivil Protection CommitteeKomiteti i Mbrojtjes Civile

CPSUCommunist Party of the Soviet UnionPartia Komuniste e BashkimitSovjetik

CPXCommand Post ExerciseUshtrim i Postës Komanduese

414

CRGCollaborative Research Grant (NATOScience Programme)Granti Kërkimor Kolaborativ(Program Shkencor i NATO-s)

CRPCCommission for Real PropertyClaimsKomisioni i Kërkesave të Pasurisësë Patundur

CSBMConfidence and Security BuildingMeasureMasë për Ndërtimin e Besimit dheSigurisë

CSCEConference on Security andCooperation in Europe (from January 1995, Organisation onSecurity and Cooperation in Europeor OSCE)Konferenca për Siguri dheBashkëpunim në Evriopë - KSBE(prej janarit 1995, Organizata përSiguri dhe Bashkëpunim në Evropë - OSBE)

CSTConventional Stability TalksBisedimet për StabilitetKonvencional

CTBTComprehensive Nuclear Test-BanTreatyTraktati i Përgjithshëm i Ndalimit tëTestimeve Bërthamore

C3Consultation, Command and ControlKonsultim, Komandë dhe Kontroll

CUSRPGCanada-US Regional PlanningGroupGrupi i Planifikimit RegjionalKanada-SHBA

CWCChemical Weapons Convention(1993)Konventa për Armë Kimike (1993)

DCADual-Capable AircraftAeroplan me Aftësi të Dyfishtë

DCIDefence Capabilities InitiativeIniciativë e Aftësive të Mbrojtjes

DGPSenior Defence Group onProliferationGrupi Mbrojtës Senior mbi Përhapjene Armatimit

DIMSDirector International Military Staff(IMS)Drejtor Ndërkombëtar i StafitUshtarak (MS)

DCMCDeputy Chairman of the MilitaryCommitteeZëvendës Kryesuesi i KomitetitUshtarak

DOSDemocratic Opposition of SerbiaOpozita Demokratike e Serbisë

DPAODivision of Defence, Planning andOperationsDivizioni i Mbrojtjes, Planifikimit dheOperacioneve

415

DPCDefence Planning CommitteeKomiteti i Planifikimit të Mbrojtjes

DPQDefence Planning QuestionnairePyetësor i Planifikimit të Mbrojtjes

DRCDefence Review CommitteeKomiteti Vështrues i Mbrojtjes

DRGDefence Research Group (absorbedinto the NATO Research andTechnology Organisation (RTO))Grupi Kërkimor i Mbrojtjes (i absorbuar në Organizatën përKërkim dhe Teknologji të NATO-s(RTO))

DSDivision of Defence SupportDivizioni i Mbështetjes së Mbrojtjes

EADRCCEuro-Atlantic Disaster ResponseCoordination CentreQendra Evro-Atlantike e Koordinimitnë Përgjigje të Katastrofave

EADRUEuro-Atlantic Disaster ResponseUnitNjësiti Evro-Atlantik në Përgjigje tëKatastrofave

EAFEntity Armed ForcesForcat e Armatosura të Entitetit

EAPCEuro-Atlantic Partnership CouncilKëshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut

EAPMCEuro-Atlantic Partnership MilitaryCommitteeKomiteti Ushtarak i Partneritetit Evro-Atlantik

EPCEuropean Political CooperationBashkëpunimi Politik Evropian

ESAEuropean Space AgencyAgjencia e Hapësirës Evropiane

ESDIEuropean Security and DefenceIdentityIdentiteti Evropian i Sigurisë dheMbrojtjes

ESDPEuropean Security and DefencePolicyPolitika e Sigurisë dhe MbrojtjesEvropiane

ESTAdvisory Panels on Environmentaland Earth Science and TeknologyEkipet Këshilluese mbi Mjedisin,Shkencën e Natyrës dheTeknologjinë

EUEuropean UnionBashkimi Evropian (BE)

EUROGROUPInformal Group of NATO EuropeanDefence Ministers (dissolved 1993)Grupi Joformal i Ministrave tëMbrojtjes Evropianë të NATO-s(është shuar më 1993)

416

EVExpert Visit (NATO ScienceProgramme)Vizitë Ekspertësh (Program shkencor i NATO-s)

EWElectronic WarfareLufta Elektronike

EWISGEarly Warning Inter-Staff GroupGrupi Ndër-Stafi i Paralajmërimit tëHershëm

EWGExecutive Working GroupGrupi Punues Ekzekutiv

FAWEUForces Answerable to the WesternEuropean Union (WEU)Forcat që i Përgjigjen UnionitEvropian Perëndimor (WEU)

FMBFrquency Management BranchDega e Menaxhimit të Frekuencave

FORACSNATO Naval Forces Sensors andWeapons Accuracy Check SitesSenzorët e Forcave Lundruese tëNATO-s dhe Lokacionet përKontrollimin e Saktësisë së Armëve

FRPFinancial Rules and ProceduresRregullat Financiare dhe Procedurat

FSCForum for Security Cooperation(OSCE)Forumi për Bashkëpunim të Sigurisë(OSBE)

FSUFormer Soviet UnionIsh Bashkimi Sovjetik

GLCMGround-Launched Cruise MissileRaketat Kryqëzore të Lansuara ngaToka

GNWGroup on Nuclear WeaponsGrupi mbi Armët Nukleare

GSZGround Safety ZoneZona e Sigurisë Tokësore

HCNMOSCE High Commission on NationalMinoritiesKomisioni i Lartë i OSBE-së përMinoritetet Kombëtare

HLGHigh Level GroupGrup i Nivelit të Lartë

HLTFHigh Level Task ForceTask Forcë e Nivelit të Lartë

HNSHost Nation SupportMbështetje e Kombit Nikoqir

HLSGHigh Level Steering GroupGrup Drejtues i Nivelit të Lartë

IATAInternational Air TransportAssociationShoqatata e Transportit AjrorNdërkombëtar

417

ICAOInternational Civil AviationOrganisationOrganizata e Aviacionit CivilNdërkombëtar

ICBInternational Competitive BiddingOfërta Konkuruese Ndërkobëtare

ICBMIntercontinental Ballistic MissileRaketë Ballistike Ndërkombëtare

ICRCInternational Committee for the RedCrossKomiteti Ndërkombëtar i Kryqit tëKuq

ICTYInternational Criminal Tribunal for theformer YugoslaviaTribunali Penal Ndërkombëtar përish Jugosllavinë

IEPGIndependent European ProgrammeGroupGrupi i Pavarur i Programit Evropian

IFORImplementation Force (for Bosniaand Herzegovina)Forca e Implimentimit (për Bosnjë eHercegovinë)

IFRCInternational Federation of the RedCross and Red Crescent SocietiesFederata Ndërkombëtare eShoqatave të Kryqit të Kuq dhe tëGjysmëhënës së Kuqe

IGCInter-Governmental ConferenceKonferencë Ndër-Qeveritare

IISSInternational Institute for StrategicStudiesInstituti Ndërkombëtar për StudimeStrategjike

IMSInternational Military StaffStafi Ushtarak Ndërkombëtar

INCOMDevelopment of an IntegratedCoastal Zone ManagementProgrammeZhvillimi i një Programi të Integruartë Menaxhimit të Zonës Bregdetare

INFIntermediate-Range Nuclear Forces(Treaty, 1987)Forcat Bërthamore me Largësi tëMesme Qitjeje (Traktati, 1987)

IOInteroperability ObjectiveObjektivi i Nderoperueshmërisë

IOBInteroperability BranchDega e Ndëroperueshmërisë

IPPIndividual Partnership Programme(PfP)Programi Individual i Partneritetit(PfP)

IPTFUnited Nations International PoliceTask ForceTask Forcë e PolicisëNdërkombëtare të Kombeve tëBashkuara

418

IRBMIntermediate-Range Ballistic MissileRaketë Ballistike me Largësi tëMesme Qitjeje

IRFImmediate Reaction ForcesForca të Reagimit të Menjëhershëm

IRF(A)Immediate Reaction Forces AirForcat e Reagimit të Menjëhershëm - Ajër

IRF(L)Immediate Reaction Forces LandForcat e Reagimit të Menjëhershëm - Tokë

ISInternational StaffStafi Ndërkombëtar

ISBInformation Security BranchDega e Sigurisë së Informacionit

ISTBInformation Systems and TechnologyBranchDega e Sistemeve të Informimit dheTeknologjisë

IUKADGEImproved United Kingdom AirDefence Ground EnvironmentMjedisi Tokësor i Mbrojtjes Ajrore iPërmirësuar i Mbretërisë sëBashkuar

JCPJoint Committee on ProliferationKomiteti i Përbashkët mbi Përhapjene Armatimit

JCRJoint Committee on ReturnsKomiteti i Përbashkët mbi tëArdhurat

JIASJoint Integrated AdministrativeStructuresStrukturat e Përbashkëta tëIntegruara Administrative

JMCJoint Medical CommitteeKomiteti i Përbashkët Mjekësor

JSBJoint Service Board (MAS)Bordi i Shërbimeve të Përbashkëta(MAS)

JSRCJoint Sub-Regional CommandKomanda e PërbashkëtNënregjionale

JSTCJoint NATO-Russia Scientific andTechnological CooperationCommitteeKomiteti i Përbashkët NATO-Rusipër Bashkëpunim Shkencor dheTeknologjik

JWGJoint Working Group (NATO-UkraineJoint Working Group on DefenceReform)Grupi Punues i Përbashkët (GrupiPunues mbi Reformën e MbrojtjesNATO-Ukrainë)

KFORKosovo ForceForca e Kosovës

419

KLAKosovo Liberation ArmyUshtria Çlirimtare e Kosovës

KPSKosovo Police ServiceShërbimi Policor i Kosovës

KVMKosovo Verification MissionMisioni Verifikues i Kosovës

LANDCENTAllied Land Forces Central EuropeForcat Aleate Tokësore për EvropënQendrore

LANDSOUTHAllied Land Forces Southern EuropeForcat Aleate Tokësore për EvropënJugore

LANDSOUTHCENTAllied Land Forces South CentralEuropeForcat Aleate Tokësore për EvropënJugore Qendrore

LANDSOUTHEASTAllied Land Forces South EasternEuropeForcat Aleate Tokësore për EvropënJug-Lindore

LA&RLogistics, Armaments andResources DivisionDivizioni i Logjistikës, Armatimeve dhe Resurseve

LCCLogistics Coordination CentreQendra e Koordinimit të Logjistikës

LDKDemocratic League of KosovoLidhja Demokratike e Kosovës

LGLinkage Grant (NATO ScienceProgramme)Granti për Lidhmëri (Program Shkencor i NATO-s

LSTAdvisory Panels on Life, Science and TechnologyEkipet Këshilluese mbi Jetën,Shkencën dhe Teknologjinë

LTSLong Term StudyStudim Afatgjatë

LTDPLong-Term Defence ProgrammeProgrami Afatgjatë i Mbrojtjes

MAGMovement and TransportationAdvisory GroupGrupi Këshilldhënës për Lëvizje dheTransport

MAPMembership Action PlanPlani i Aksioni të Anëtarësimit

MAPEMultinational Advisory PoliceElementElementi Policor KëshilluesShumëkombësh

MARAIRMEDMaritime Air Forces MediterraneanForcat Ajrore Detare për Mesdhe

MAREQMilitary Assistance RequirementKërkesa për Asistencë Ushtarake

420

MASMilitary Agency for StandardisationAgjencia Ushtarake përStandardizim

MBCMilitary Budget CommitteeKomiteti për Buxhet Ushtarak

MBFRMutual and Balanced ForceReductionsReduktimet e Ndërsjella dhe tëBalancuara të Forcave

MCMilitary CommitteeKomiteti Ushtarak

MCDAMilitary and Civil Defence AssetsAsetet e Mbrojtjes Ushtarake dheCivile

MCGMediterranean Cooperation GroupGrupi i Bashkëpunimit Mesdhetar

MCMMine CountermeasuresKundërmasat ndaj Minave

MCMFORMEDMine Counter Measures ForceMediterraneanForca e Kundërmasave Ndaj Minavepër Mesdhe

MCMFORNORTHMine Counter Measures Force NorthForca e Kundërmasave Ndaj Minavepër Veri

MCWGMilitary Committee Working GroupGrupi Punues i Komitetit Ushtarak

MDFMain Defence ForcesForcat Kryesore të Mbrojtjes

MEADSMedium Extended Air DefenceSystemSistemi i Mbrojtjes Ajrore me Largësitë Mesme

MEPsMembers of the EuropeanParliamentAnëtarët e Parlamentit Evropian

MILREPMilitary Representative (to the MC)Përfaqësues Ushtarak (në MC)

MLMMilitary Liaison MissionMisioni i Ndërlidhjes Ushtarake

MLRSMultiple Launch Rocket SystemSistemi Raketor për Lansim tëShumfishtë

MNCMajor NATO Command/Commander(renamed NATO StrategicCommand/Commander)Komandë/Komandant Kryesor iNATO-s (riemërtuar siKomandë/Komandant Strategjik iNATO-s)

MND(C)Multinational Division CentralDivizioni Shumëkombësh Qendror

MOBMain Operating BaseBazë Kryesore e Operimit

421

MODMinistry of DefenceMinistria e Mbrojtjes

MOUMemorandum of UnderstandingMemorandum i Mirëkuptimit

MPAMaritime Patrol AircraftAeroplan Patrollues Detar

MRCAMulti-Role Combat Aircraft(TORNADO)Aeroplanët Luftarakë Shumë-Rolesh(TORNADO)

MSCMajor SubordinateCommand/CommanderKomandë/Komandant KryesorNënoficerësh

MSUMultinational Security UnitNjësiti Shumëkombësh i Sigurisë

MTCRMissile Technology Control RegimeRegjimi i Teknologjisë së Kontrollit tëRaketave

MTRPMedium Term Resources PlanAfatmesëm i Resurseve

NAANorth Atlantic AssemblyAsambleja e Atlantikut të Veriut

NAADCNATO Analytical Air Defence CellCelula Analitike e Mbrojtjes Ajrore tëNATO-s

NAAGNATO Army Armaments GroupGrupi i Armatimeve Ushtarake tëNATO-s

NACNorth Atlantic CouncilKëshilli i Atlantikut të Veriut

NACCNorth Atlantic Cooperation CouncilKëshilli i Bashkëpunimit të Atlantikuttë Veriut

NACMANATO Air Command and ControlSystem (ACCS) ManagementAgencyAgjencia e NATO-s e Menaxhimit tëKomandës Ajrore dhe Sistemit tëKontrollit

NACMONATO ACCS ManagmentOrganisationOrganizata e Menaxhimit NATOACCS

NACOSANATO CIS Operating and SupportAgencyAgjencia e Operimit dhe Mbështetjese NATO-s CIS

NADCNATO Air Defence CommitteeKomiteti i Mbrojtjes Ajrore të NATO-s

NADEFCOLNATO Defense CollegeKolegji i Mbrojtjes i NATO-s

NADGENATO Air Defence GroundEnvironmentMjedisi Tokësor i Mbrojtjes Ajrore tëNATO-s

422

NADREPSNational Armaments DirectorsRepresentativesPërfaqësuesit e DrejtorëveNacionalë të Armatimeve

NAEW&CNATO Airborne Early Warning andControlParalajmërimi i Hershëm në Fluturimdhe Kontrolli i NATO-s

NAEWFNATO Airborne Early WarningForcesForcat e NATO-s për Paralajmërimtë Hershëm në Fluturim

NAFAGNATO Airforce Armaments GroupGrupi i Armatimeve të Forcave Ajroretë NATO-s

NAHEMANATO Helicopter (NH90) Design,Development, Production andLogistics Management AgencyAgjencia për Planifikim, Zhvillim dheMenaxhim të Prodhimit tëHelikopterëve të NATO-s (NH90)

NAMEADSMANATO Medium Extended AirDefence System ManagementAgencyAgjencia e Menaxhimit të Sistemit tëMbrojtjes Ajrore me Largësi tëMesme të NATO-s

NAMFINATO Missile Firing InstallationInstalimi i Dhënies Zjarr të Raketavetë NATO-s

NAMMANATO Multi-Role Combat AircraftDevelopment and ProductionManagement AgencyZhvillimi i Aeroplanëve LuftarakëShumë-Rolesh të NATO-s dheAgjencia e Menaxhimit të Prodhimit

NAMMONATO Multi-Role Combat AircraftDevelopment and ProductionManagement OrganisationZhvillimi i Aeroplanëve LuftarakëShumë-Rolesh të NATO-s dheOrganizata e Menaxhimit tëProdhimit

NAMPNATO Annual Manpower PlanPlani Vjetor i Fuqisë Njerëzore tëNATO-s

NAMSANATO Maintenance and SupplyAgencyAgjencia e Mirëmbajtjes dheFurnizimit të NATO-s

NAMSONATO Maintenance and SupplyOrganisationOrganizata e Mirëmbajtjes dheFurnizimit të NATO-s

NAPMANATO Airborne Early Warning andControl (AEW&C) ProgrammeManagement AgencyAgjencia e NATO-s e Menaxhimit tëProgramit për Paralajmërim tëHershëm në Fluturim dhe Kontroll

423

NAPMONATO Airborne Early Warning andControl Programme ManagementOrganisationOrganizata e NATO-s e Menaxhimittë Programit për Paralajmërim tëHershëm në Fluturim dhe Kontroll

NAPRNATO Armaments Periodic ReviewVështrimi Periodik i Armatimeve tëNATO-s

NATINADSNATO Integrated Air DefenceSystemSistemi i Integruar i Mbrojtjes Ajrore iNATO-s

NATMCNATO Air Traffic ManagementCommitteeKomiteti i Menaxhimit të TrafikutAjror të NATO-s

NATONorth Atlantic Treaty OrganisationOrganizata e Traktatit të Atlantikut tëVeriut

NATP PANATO Parliamentary AssemblyAsambleja Parlamentare e NATO-s

NAUNATO Accounting UnitNjësiti i Llogaritjes i NATO-s

NAVNORTHWESTAllied Naval Forces North WesternEuropeForcat Detare Aleate të EvropësVeri-Perëndimore

NAVOCFORMEDNaval On-Call Force, MediterraneanForca Detare Kujdestare përMesdhe

NAVSOUTHAllied Naval Forces SouthernEuropeForcat Detare Aleate të EvropësJugore

NBCNuclear, Biological and ChemicalWeaponsArmët Bërthamore, Biologjike dheKimike

NCARCNATO Conventional ArmamentsReview CommitteeKomiteti Vështrues i ArmatimeveKonvencionale të NATO-s

NCCISNATO Command, Control andInformation SystemKomanda, Kontrolli dhe Sistemi iInformimit të NATO-s

NCISSNATO Communications andInformation Systems SchooShkolla e NATO-s për Komunikimedhe Sisteme të Informimit

NC3ANATO Consultation, Command andControl AgencyAgjencia e NATO-s për Konsultim,Komandë dhe Kontroll

NC3BNATO Consultation, Command andControl BoardBordi i NATO-s për Konsultim,Komandë dhe Kontroll

424

NC3ONATO Consultation, Command andControl OrganisationOrganizata e NATO-s për Konsultim,Komandë dhe Kontroll

NC3REPSGroup of National C3RepresentativesGrupi i Përfaqësuesve Nacionalë C3

NCSNATO Committee of StandardisationKomiteti i NATO-s i Standardizimeve

NDCNATO Defense CollegeKolegji për Mbrojtje i NATO-s

NDMCNATO Defence ManpowerCommitteeKomiteti i NATO-s i Fuqisë Njerëzoretë Mbrojtjes

NDMPNATO Defence Manpower PlanPlani i NATO-s i Fuqisë Njerëzore tëMbrojtjes

NEFMANATO European Fighter AircraftDevelopment, Production andLogistics Management AgencyAgjencia për Zhvillimin, Prodhimin dhe Menaxhimin Logjistiktë Aeroplanëve Luftarakë Evropianëtë NATO-s

NEFMONATO European Fighter Aircraft(EFA) Development, Production andLogistics Management OrganisationOrganizata për Zhvillimin, Prodhimin dhe Menaxhimin Logjistiktë Aeroplanëve Luftarakë Evropianëtë NATO-s (EFA)

NEPSNorth European Pipeline SystemSistemi i Gypave të Evropës sëVeriut

NETMO(A)NATO Eurofighter 2000 andTORNADO Development, Production and LogisticsManagement Organisation (Agency)Organizata (Agjencia) për Zhvillimin,Prodhimin dhe Menaxhimin Logjistiktë Aeroplanëve të NATO-s të tipitEurofighter 2000 dhe TORNADO

NFRNATO Financial RegulationsRregullacionet Financiare të NATO-s

NGONon-Governmental OrganisationOrganizatë Joqeveritare

NHMONATO HAWK Management OfficeZyra e Menaxhimit HAWK të NATO-s

NHPLONATO HAWK Production andLogistics OrganisationOrganizata e Prodhimit dheLogjistikës së NATO-s HAWK

425

NHQC3SNATO Headquarters Consultation,Command and Control StaffStafi i Konsultimit, Komandës dheKontrollit në Shtabin e NATO-s

NIAGNATO Industrial Advisory GroupGrupi Këshilldhënës Industrial iNATO-s

NICSNATO Integrated CommunicationsSystemSistemi i Integruar i Komunikimit tëNATO-s

NIDSNATO Integrated Data ServiceShërbimi i Integruar i të Dhënave tëNATO-s

NIGNetworking Infrastructure Grant(NATO Science Programme)Granti i Rrjetit të Infrastrukturës(Program Shkencor i NATO-s)

NIMICNATO Insensitive MunitionsInformation CentreQendra e NATO-s për Informim përMunicion Insensitiv

NMANATO Military AuthorityAutoriteti Ushtarak i NATO-s

NMRNational Military Representative (to SHAPE)Përfaqësuesi Ushtarak Kombëtar (në SHAPE)

NNAGNATO Naval Armaments GroupGrupi i Armatimeve Detare të NATO-s

NORADNorth American Air Defence SystemSistemi i Mbrojtjes Ajrore tëAmerikës së Veriut

NORTHAGNorthern Army Group, Central EuropeGrupi Ushtarak Verior, Evropa Qendrore

NOSNATO Office of SecurityZyra e Sigurisë e NATO-s

NPCNATO Pipeline CommitteeKomiteti i Gypave të NATO-s

NPGNuclear Planning GroupGrupi i Planifikimit Bërthamor

NPLONATO Production and LogisticsOrganisationOrganizata e NATO-s për Prodhimdhe Logjistikë

NPSNATO Pipeline SystemSistemi i Gypave të NATO-s

NPSCNATO Project Steering CommitteeKomiteti Drejtues i Projekteve tëNATO-s

426

NPTTreaty on the Non-Proliferation ofNuclear Weapons (1968)Traktati për Mospërhapjen e ArmëveBërthamore (1968)

NSANATO Standardisation AgencyAgjencia e Standardizimit e NATO-s

NSCNATO Supply CentreQendra e NATO-s për Furnizim

NSIPNATO Security InvestmentProgrammeProgrami i NATO-s për Investim nëSiguri

NSLBNATO Standardisation Liaison BoardBordi i Ndërlidhjes për Standardizimi NATO-s

NSNNATO Stock NumberNumri i Inventarit të NATO-s

NSONATO Standardisation OrganisationOrganizata e NATO-s përStandardizim

NTGNATO Training GroupGrupi i NATO-s për Trajnim

NUCNATO-Ukraine CommissionKomisioni NATO-Ukrainë

OCCOperational Capabilities ConceptKomcepti i Aftësive Operacionale

ODIHROffice for Democratic Institutions andHuman RightsZyra për Institucione Demokratikedhe të Drejtat e Njeriut

OECDOrganisation for EconomicCooperation and DevelopmentOrganizata për BashkëpunimEkonomik dhe Zhvillim

OHROffice of the High Representative(Bosnia)Zyra e Përfaqësuesit të Lartë(Bosnjë)

OMIKOSCE Mission in KosovoMisioni i OSBE-së në Kosovë

ONSOffice for NATO StandardisationZyra për Standardizimin e NATO-s

OPECOrganisation of Petroleum ExportingCountriesOrganizata e Vendeve qëEksportojnë Naftë

OPLANOperational PlanPlan Operacional

OSCEOrganisation for Security andCooperation in Europe (formerly CSCE)Organizata për Siguri dheBashkëpunim në Evropë (OSBE, më parë KSBE)

427

OTANOrganisation du Traité de l’AtlantiqueNordOrganizata e Traktatit të Atlantikut tëVeriut

PADivision of Political AffairsDivizioni i Çështjeve Politike

PADREPSPartner Air Defence RepresentativesPërfaqësuesit Partnerë të MbrojtjesAjrore

PADWPanel on Air Defence WeaponsEkipi i Armëve të Mbrojtjes Ajrore

PAPSPeriodic Armaments PlanningSystemSistemi Periodik i Planifikimit tëArmatimeve

PARP(PfP) Planning and Review Process(PfP) Procesi i Planifikimit dheVështrimit

PBEISTPlanning Board for European InlandSurface TransportBordi Planifikues për Transportin nëSipërfaqen Tokësore Evropiane

PBOSPlanning Board for Ocean ShippingBordi Planifikues për TransportimOqeanik

PCPolitical CommitteeKomiteti Politik

PMFPolitical Military FrameworkKorniza Politike Ushtarake

PCCPartnership Coordination CellCelulë Koordinimi e Partneritetit

PCGPolicy Coordination GroupGrup i Koordinimit të Politikës

PERM REPPermanent Representative (to the NAC)Përfaqësues i Përhershëm ( në NAC)

PIAPublic Information AdvisorKëshilltar i Informimit Publik

PfPPartnership for PeacePartneriteti për Paqe

PICPeace Implementation CouncilKëshilli për Implimentimin e Paqes

PJCPermanent Joint Council (NATO-Russia)Këshilli i Përhershëm i Përbashkët(NATO-Rusi)

POACCSPortuguese Air Command andControl SystemSistemi Portugez i Komandës dheKontrollit Ajror

PMFPolitical Military FrameworkKorniza Politike Ushtarake

428

PMSCPolitical-Military Steering Committeeon Partnership for PeaceKomiteti Drejtues Politk-Ushtarakmbi Partneritetin për Paqe

PMSC/AHGPolitical-Military SteeringCommittee/AdHoc Group onCooperation in PeacekeepingKomiteti Drejtues Politk-Ushtarak/Grupi Ad-Hoc mbiBashkëpunimin në Paqeruajtje

PNETPeaceful Nuclear Explosion Treaty(1976)Traktati për Eksplodim PaqësorBërthamor (1976)

POPrivate OfficeZyra Private

PPCGProvisional Policy Coordination GroupGrupi i Përkohshëm për Koordinimine Politikës

PSCPrincipal Subordinate Command/CommanderKomandë/Komandant KryesorëNënoficerësh

PSEPartnership for Peace Staff ElementElement Stafi i Partneritetit për Paqe

PSOPeace Support OperationsOperacionet në Mbështetje të Paqes

PSTAdvisory Panels on Physical andEngineering Sciences andTechnologyEkipet Këshilluese mbi ShkencatFizike dhe të Inxhinjerisë dheTeknologjinë

PTBTPartial Test Ban TreatyTraktat për Ndalim të Pjesërishëm tëTestimit

PWPPartnership Work Programme (PfP)Program Pune i Partneritetit (PfP)

RCBRequirements and Concepts BranchDega e Kërkesave dhe Koncepteve

R&DResearch and DevelopmentPuna Kërkimore dhe Zhvillimi

REACTRapid Expert Assistance andCooperation TeamsAsistenca e Shpejtë me Ekspertëdhe Ekipet e Bashkëpunimit

RHQ EASTLANDRegional Headquarters, Eastern AtlanticShtabeti Regionale, Atlantiku Lindor

RHQ SOUTHLANDRegional Headquarters, Southern AtlanticShtabi Regjional, Atlantiku Jugor

RHQ WESTLANDRegional Headquarters, WesternAtlanticShtabi Regjional. AtlantikuPerëndimor

429

RPCRegional Planning CommitteeKomiteti Planifikues Regjional

RPCWTRegional Planning CommitteeWorking TeamEkipi Punues i Komitetit Regjional tëPlanifikimit

RRFRapid Reaction ForceForca për Reagim të Shpejtë

R&TResearch and TechnologyPuna Kërkimore dhe Teknologjia

RTAResearch and Technology AgencyAgjencia për Punë Kërkimore dheTeknologji

RTBResearch and Technology BoardBordi për Punë Kërkimore dheTeknologji

RTOResearch and TechnologyOrganisationOrganizata për Punë Kërkimore dheTeknologji

SACStrategic Air CommandKomanda Strategjike Ajrore

SACEURSupreme Allied Commander EuropeKomandant Suprem i Forcave Aleatepër Evropë

SACLANTSupreme Allied Commander AtlanticKomandant Suprem i Forcave Aleatepër Atlantik

SACLANTCENSACLANT Undersea Research CentreQendra Kërkimore NëndetSACLANT

SALTStrategic Arms Limitation TalksBisedat për Kufizim të ArmëveStrategjike

SALWSmall Arms and Light WeaponsArmët e Vogla dhe Armatimet eLehta

SAMSanctions Assistance MissionsMisionet për Asistencë tëSanksioneve

SAMSurface-to-Air MissileRaketë Tokë-Ajër

SATCOMSatellite CommunicationsKomunikimet me Satelit

SCStrategic CommanderKomandant Strategjik

SCEPCSenior Civil Emergency PlanningCommitteeKomitet Senior për Planifikimin eEmergjencës Civile

SCGSpecial Consultative GroupGrupi Special Konsultativ

SCOMScience CommitteeKomiteti i Shkencës

430

SCMMStanding Committee on MilitaryMatters (Bosnian Peace Agreement)Komiteti Afatgjatë për ÇështjeUshtarake (Marrëveshja për Paqe eBosnjës)

SCPSecurity Cooperation ProgrammeProgrami për Bashkëpunim tëSigurisë

SDIStrategic Defence InitiativeIniciativa e Mbrojtjes Strategjike

SEECAPSouth East Europe CommonAssessment Paper on regionalSecurityChallenges and OpportunitiesPunim i Përbashkët Vlerësues iEvropës Jug-Lindore mbi Sfidat dheMundësitë e Sigurisë regjionale

SEECAPSouth East Europe CommonAssessment Paper on Regional Security Challenges and OportunitiesPunim i Përbashkët Vlerësues mbiSfidat e Sigurisë Regjionale dheMundësitë

SEEGROUPSouth East Europe SecurityCooperation Steering GroupGrupi Drejtues i Bashkëpunimit përSiguri në Evropën Jug-Lindore

SEEISouth East Europe InitiativeIniciativa për Evropën Jug-Lindore

SILCEPSecurity Investment Logistics & CivilEngineering Planning DivisionDivizioni Planifikues i Logjistikës sëInvestimit në Siguri & dheInxhinjerisë Civile

SFORStabilisation ForceForca e Stabilizimit

SfPScience for PeaceShkenca për Paqe

SGSecretary GeneralSekretari i Përgjithshëm

SGPSenior Political-Military Group onProliferationGrupi Senior Politik-Ushtarak mbiPërhapjen e Armatimit

SG PLEStanding Group of Partner LogisticExpertsGrupi i Përhershëm i EkspertëvePartnerë të Logjistikës

SHAPESupreme Headquarters AlliedPowers EuropeShtabi Suprem i Fuqive Aleate përEvropë

SHAREStock Holding and AssetRequirements ExchangeKëmbimi i Holdingut të Stoqeve dheKërkesave të Pronës

431

SLBMSubmarine-Launched BallisticMissileRaketë Ballistike e Lansuar ngaNëndetësja

SLCMSea-Launched Cruise MissileRaketë Kryqëzore e Lansuar ngaDeti

SLWPGSenior Level Weapons ProtectionGroupGrupi për Armë të Mbrojtjes i NivelitSenior

SNFShort-Range Nuclear ForcesForcat Nukleare me Largësi tëShkurtër Qitjeje

SNLCSenior NATO Logisticians’ConferenceKonferenca e LogjisticienëveSeniorë të NATO-s

SOStandardisation ObjectiveObjektivi i Standardizimit

SOFAStatus of Forces AgreementsMarrëveshjet për Statusin e Forcave

SPCSenior Political CommitteeKomiteti Senior Politik

SPC(R)Senior Political Committee(Reinforced)Komiteti Senior Politik (i Përforcuar)

SRBSenior Resource BoardBordi Senior i Resurseve

SSTAdvisory Panels on Security-RelatedCivil Science and TechnologyEkipet Këshilluese mbi ShkencënCivile dhe Teknologjinë që Lidhenme Sigurinë

STANAGStandardisation AgreementMarrëveshja e Standardizimit

STANAVFORCHANStanding Naval Force ChannelForca e Përhershme Detare eKanalit

STANAVFORLANTStanding Naval Force AtlanticForca e Përhershme Detare eAtlantikut

STANAVFORMEDStanding Naval Force MediterraneanForca e Përhershme Detare eMesdheut

STARTStrategic Arms Reduction TalksBisedat për Reduktimin e ArmëveStrategjike

STCSHAPE Technical CentreQendra Teknike SHAPE

STRIKFLTLANTStriking Fleet AtlanticFlota Goditëse për Atlantik

STRIKFORSOUTHNaval Striking and Support ForcesForcat Detare Goditëse dhe tëMbështetjes

432

SUBACLANTSubmarine Allied Command AtlanticKomanda Aleate Nëndetare përAtlantik

TEEPTraining and EducationEnhancement ProgrammeProgrami për Rritjen e Trajnimit dhetë Shkollimit

UNHCRUnited Nations High Commissionerfor RefugeesKomisioneri i Lartë për Refugjatë iKombeve të Bashkuara

UNMIKUnited Nations Mission in KosovoMisioni i Kombeve të Bashkuara nëKosovë

UNOCHAUnited Nations Office for theCoordination of Humanitarian AffairsZyra e Kombeve të Bashkuara përKoordinimin e Punëve Humanitare

UNPROFORUnited Nations Protection ForceForca Mbrojtëse e Kombeve tëBashkuara

UNSCUnited Nations Security CouncilKëshilli i Sigurimit të Kombeve tëBashkuara

VCCVerification Coordinating CommitteeKomiteti Koordinues Verifikues

VERITYNATO Verification DatabaseDatoteka Verifikuese e NATO-s

WCOWestern Consultation OfficeZyra Perëndimore e Konsultimit

WEAGWestern European ArmamentsGroupGrupi i Armatimeve për EvropënPerëndimore

WEUWestern European UnionUnioni Evropian Perëndimor

WGWorking GroupGrupi Punues

WHOWorld Health OrganisationOrganizata Shëndetësore Botërore

WMDWeapons of Mass DestructionArmët e Shkatërrimit në Masë

WMDCWeapons of Mass DestructionCentreQendra për Armë të Shkatërrimit nëMasë

WPWorking PartyPalë Punuese

YATAYouth Atlantic Treaty AssociationShoqata e Rinisë e Traktatit tëAtlantikut

433

APENDIKSI 2

BURIMET E INFORMACIONIT TË MËTEJSHËM

437

APENDIKSI 2BURIMET E INFORMACIONIT TË MËTEJSHËM

Shtabi i NATO-s Zyra e NATO-s për Informim dhe Shtyp NATO1110 Brussels - Belgium Tel: 32 2 707 4111 Faksi: 32 2 707 1252 E-mail: natodoc@hq.nato.int uebsajti: http://www.nato.int

Informacion i mëtejshëm mbi Programet Shkencore të NATO-s dhe aktivitetete mjedisit mund të gjendet në këto uebsajte (websites):http://www.nato.int/sciencehttp://www.nato.int/ccms

Zyrat Regjionale të Informimit

Zyra e NATO-s për InformimNATO Information Office, Box 28 121 Reykjavik Iceland Tel: 354 561 00 15 Faksi: 354 551 00 15 E-mail: infonato@islandia.is

Zyra e NATO-s për InformimNATO Information OfficeMytnaya Street 3117049 MoscowRussiaTel: 7 095 937 3640Tel: 7 095 937 3641Tel: 7 095 937 3676Faksi: 7 502 937 3809 (satellite line)

7 095 937 3809E-mail: nato@garnet.ru

Zyra e NATO-s për Informim dheDokumentacionNATO Information andDocumentation Centre 36/1 Melnikov St. Kyiv, 254 119 Ukraine Tel: 380 44 246 86 16 Faksi: 380 44 246 86 22

SACLANT7857 Blandy Road - Suite 100 Norfolk VA 23551-2490, USATel: 1 757 445 3400 Faksi: 1 757 445 3234 E-mail: pio@saclant.nato.int uebsajti: http://www.saclant.nato.int

Adresat dhe pikat e kontaktit për këto organizata janë në listën e Kapitullit 16:

Asambleja Parlamentare e NATO-s (NATO PA)

Shoqatat e Traktatit të Atlantikut (ATA) dhe Shoqatat kombëtare tëbashkuara të Atlantikut, Këshillat e Atlantikut dhe Komitetet

Konfederata Ndëraleate e Oficerëve Rezervë (CIOR).

Shërbimi i Integruar i të Dhënave të NATO-s (NIDS)

NIDS-i lehtëson ardhjen me kompjuter deri te deklaratat për shtyp, komunikatat dhe deklaratat zyrtare, fjalimet, librat e shtypur të referencave dhedokumentat e tjerë të NATO-s. Temat që mbulohen përfshijnë ato politike,ushtarake ekonomike si dhe çështje shkencore dhe informacionin më të ri rrethrolit të NATO-s në zbatimin e Marrëveshjes së Paqes për Bosnjë (SFOR) dhenë Forcën e Kosovës (KFOR). Revista “NATO Review” dhe publikime të tjera,që sjellin informacion dhe analiza të çështjeve që lidhen me NATO-n, publikohen gjithashtu përmes NIDS-t.

NIDS-i poashtu ofron qasje tek informacioni dhe dokumantacioni i lëshuarnga agjencitë civile dhe ushtarake të NATO-s si dhe nga organizatat e tjera të

438

Këshilltari i Informimit PublikStafi Ndërkombëtar UshtarakPublic Information AdvisorInternational Military StaffNATO HQ1110 BrusselsTel: 32 2 707 5422Faksi: 32 2 707 5713E-mail: pia@hq.nato.int

dep.pia@hq.nato.int

SHAPE 7010 SHAPE/Mons - Belgium Tel: 32 65 44 71 11 Faksi: 32 65 44 35 44/74 42 E-mail: shapepio@shape.nato.int uebsajti: http://www.shape.nato.int

Zyrat Publike të Informimit Ushtarak

ndërlidhura siç është Asambleja Parlamentare e NATO-s dhe Këshillat dheKomitetet e Atlantikut që i janë bashkuar Shoqatës së Traktatit të Atlantikut.

Rrjeti i kontakteve elektronike i themeluar nga NIDS-i me Ministritë përPunë të Jashtme dhe Mbrojtje, me parlamentet dhe institutet akademike nëvendet e NATO-s dhe EAPC-së është duke u zgjeruar gradualisht, ashtu si dhekëmbimet e informacionit elektronik me organizatat e tjera ndërkombëtare.

Deri tek informacioni që është në disponim përmes NIDS-it mund të vihetpërmes uebsajtit të NATO-s. Ky informacion gjithashtu mund të merret me anëtë distribuimit të postës elektronike.

Për të bërë pajtimin në distribuimin me E-mail, dërgoni një kërkesë në listserv@listserv.cc.kuleuven.ac.be, duke përmendur njërën nga referencat nëvijim:

• SUB NATODATA (informacioni i fundit nga NATO dhe nga agjencitë eNATO-s dhe komandat ushtarake, si dhe organizata të tjera relevantendërkombëtare);

• SUB NATOPRES (komunikata që në radhë të parë u adresohen gazetarëve, duke përfshirë fjalime, komunikata Ministrore dhe deklaratapër shtyp.);

• SUB NATOSCI (të dhëna që lidhen me programin Shkencor dhe tëMjedisit të Nato-s).

Në secilin rast, ata që bëjnë pajtimin duhet ta japin emrin dhe mbiemrin.

439

APPENDIKSI 3

KRONOLOGJIA

KRONOLOGJIA

Kjo Kronologji gjurmon zhvillimet kryesore në evolucionin e NATO-s kundrejt sfondit të ngjarjeve të rëndësishme botërore. Ajo reflekton intensitetine kontakteve diplomatike dhe të këmbimeve në vitet e hershme fill pas fundittë Luftës së Ftohtë dhe konsultimet e nivelit të lartë që mbahen në bazë tëvazhdueshme lidhur me fushat kyçe të politikës së Aleancës. Ngjarje të shumtatë tjera, që kanë ndodhur në kornizën e Partneritetit për Paqe dhe të Këshillittë Partneritetit Evro-Atlantik, duke përfshirë seminare dhe konferenca, kursetrajnimi, ushtrime ushtarake dhe të menaxhimit të krizës, vizita, këmbime sidhe aktivitete të tjera, nuk jepen këtu për arsye të hapësirës së kufizuar.Informacioni për ngjarje të tilla mund të gjendet në komunikatat dhe deklaratatpër shtyp të dhëna në listën e Shërbimit të NATO-s për të Dhëna të Integruaranë Internet (http://www.nato.int).

Referencat që i bëhen në këtë kronologji Ish-Republikës Jugosllave tëMaqedonisë shënohen me një asterisk (*) duke iu referuar kësaj fusnote:Turqia e njeh Republikën e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues.

1945

26 qershor Karta e Kombeve të Bashkuara nënshkruhet në SanFransisko.

6 gusht Shpërthimi i bombës atomike në Hiroshimë.

1946

5 mars Fjalimi “Perdja e Hekurt” mbajtur nga Uinston Çerçilli(Winston Churchill) në Fulton, Mizuri.

1947

19 janar “Komiteti Lublin” i sponzoruar nga Sovjeti Komunistmonopolizon pushtetin në Poloni.

12 mars Presidenti Truman kërkon me urgjencë nga Shtetet eBashkuara “të mbështetin popujt e lirë që janë duke i rezistuar nënshtrimit nga minoritetet e armatosura ose ngapresioni nga jashtë” (Doktrina e Trumanit).

5 qershor Sekretari i Shtetit të Shteteve të Bashkuara, Xhorxh K.Marshalli (George C. Marshall), shpall planet për rehabilitimin ekonomik të Evropës (Plani Mareshal).

443

1945-1947

22-27 shtator Themelimi i Kominformës, organizatë për unitetin ideologjik të Bllokut sovjetik, pas refuzimit të NdihmësMareshal nga Bashkimi Sovjetik dhe aleatët e tij.

1948

22 janar Ernest Bevin, Sekretar Shteti për Punë të Jashtme iMbretërisë së Bashkuar, duke folur në Dhomën e Ulët tëParlamentit (House of Commons), propozon një formë tëUnionit Perëndimor. Më pas themelohet Organizata eMbrojtjes e Unionit Perëndimor nga Ministrat e Mbrojtjestë Traktatit të Fuqive të Brukselit më 27-28 shtator 1948.

22-25 shkurt Partia Komuniste e Çekosllovakisë merr kontrollin eqeverisë në Pragë me grusht-shtet.

17 mars Nënshkrimi i Traktatit të Brukselit për BashkëpunimEkonomik, Shoqëror dhe Kulturor dhe për VetëmbrojtjeKolektive nga Ministrat për Punë të Jashme të Belgjikës,Francës, Holandës, Luksemburgut dhe Mbretërisë sëBashkuar.

11 qershor Senati i Shteteve të Bashkuara miraton “RezolutënVandenberg”, që vë bazën për asocim të ardhshëm tëSHBA-së me organizimet kolektive regjionale dhe të tjerapër siguri.

24 qershor Fillimi i bllokadës së Berlinit nga Bashkimi Sovjetik. 28 qershor Përjashtimi formal i Jugosllavisë nga Kominforma.6 korrik Fillojnë bisedimet në Uashington mbi mbrojtjen e Atlantikut

të Veriut midis Shteteve të Bashkuara, Kanadasë dheFuqive të Traktatit të Brukselit.

25-26 tetor Këshilli Konsultativ i Fuqive të Traktatit të Brukselit shpall“pajtim të plotë për parimin e një pakti mbrojtës përAleancën e Veriut”.

10 dhjetor Negociatat mbi Traktatin e Atlantikut të Veriut hapen nëUashington midis përfaqësuesve të Fuqive të Traktatit tëBrukselit, Kanadasë dhe Shteteve të Bashkuara.

1949

15 mars Fuqitë negociuese ftojnë Danimarkën, Islandën, Italinë,Norvegjinë dhe Portugalinë t’i përmbahen Traktatit tëAltlantikut të Veriut.

2 prill Qeveritë në fjalë hedhin poshtë pohimet sovjetike seTraktati i Atlantikut të Veriut është në kundërshtim meKartën e Kombeve të Bashkuara.

4 prill Traktati i Atlantikut të Veriut nënshkruhet në Uashingtonnga Belgjika, Kanadaja, Danimarka, Franca, Holanda,

444

1947-1949

Islanda, Italia, Luksemburgu, Mbretëria e BashkuarNorvegjia, Portugalia, dhe Shtetet e Bashkuara.

8 prill Fuqitë e Traktatit të Brukselit, Danimarka, Italia dheNorvegjia kërkojnë asistencën ushtarake dhe financiare tëShteteve të Bashkuara.

4 maj Marrëveshja e Londrës midis Dhjetë Fuqive themelonKëshillin e Evropës. Takimi inaugurues i Këshillit nëStrasburg bëhet me 10 gusht.

9 maj Hiqet bllokata e Berlinit.

24 gusht Hyn në fuqi Traktati i Atlantikut të Veriut.

17 shtator Sesioni i parë i Këshillit të Atlantikut të Veriut nëUashington.

6 tetor Akti për Asistencë të Ndërsjellë të Mbrojtjes i vitit 1949nënshkruhet nga Presidenti Truman.

1950

27 janar Presidenti Truman aprovon planin për mbrojtje të integruartë hapësirës së Atlantikut të Veriut, duke lëshuar $ 900,000,000 të fondeve të ndihmës ushtarake.

9 maj Qeveria frënge propozon krijimin e një autoriteti të vetëmpër të kontrolluar prodhimin e çelikut dhe të thëngjillit nëFrancë dhe në Gjermani, të hapur për anëtarësim përvendet e tjera (Plani Shuman (Schuman)).

25 qershor Forcat e Koresë së Veriut sulmojnë Republikën e Koresësë Jugut.

25 korrik Mbledhja e parë e Deputetëve të Këshillit të NATO-s nëLondër. Ambasadori Çarlz M. Spoford (Charles M.Spofford), Përfaqësues i Shteteve të Bashkuara nëKëshillin e Atlantikut të Veriut, zgjedhet Kryetar iPërhershëm.

24 tetor Kryeministri frëng, Rene Pleven (René Pleven), përvijonplanin e tij për një armatë të unifikuar evropiane, dukepërfshirë kontingjentet gjermane, në kuadër të NATO-s.

19 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut cakton Gjeneralin Duajt D.Ajzënhauer (Dwight D. Eisenhower) për të qenë i pariKomandant Suprem i Forcave Aleate për Evropë(SACEUR).

20 dhjetor Fuqitë e Traktatit të Brukselit vendosin ta shkrijnë organizatën ushtarake të Unionit Perëndimor nëOrganizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut.

445

1949-1950

1951

15 shkurt Konferenca e ftuar nga Qeveria frënge mbi formimin e njëArmate Evropiane hapet në Paris.

2 prill Komanda Aleate për Evropën bëhet operacionale meShtabin Suprem të Fuqive Aleate për Evropë (SHAPE) tëvendosur në Rokenkur (Rocquencourt), afër Parisit.

18 prill Themelimi i Komunitetit Evropian për Thëngjill dhe Çeliknga Belgjika, Franca, Holanda, Italia, Luksemburgu, dheRepublika Federale e Gjermanisë.

3 maj Përfshirja e Komitetit të Mbrojtjes dhe e KomitetitFinanciar e Ekonomik të Mbrojtjes në Këshillin e Atlantikuttë Veriut.

19 qershor Palët e Traktatit të Atlantikut të Veriut nënshkruajnë njëmarrëveshje mbi statusin e forcave të tyre.

20 shtator Vendet anëtare nënshkruajnë një marrëveshje në Otavëmbi Statusin e NATO-s, të Përfaqësuesve Nacionalë dhetë Stafit Ndërkombëtar (Marrëveshja e Statusit për Civilë).

9-11 tetor Mbledhja e parë e Komitetit të Përkohshëm të Këshillit(TCC) në Paris, i themeluar nga Këshilli i Atlantikut tëVeriut për të pajtuar kërkesat e sigurisë kolektive meaftësitë politike dhe ekonomike të vendeve anëtare.

17-22 tetor Nënshkrimi në Londër i protokolit të Traktatit të Atlantikuttë Veriut me rastin e pranimit të Greqisë dhe Turqisë.

19 nëntor Inaugurimi i Kolegjit të Mbrojtjes të NATO-s, Paris (i transferuar në Romë më 10 tetor 1966).

1952

30 janar Caktimi i Vice-Admiralit Lindi D. Mëkormik (Lynde D.McCormick) (Shtetet e Bashkuara) për të qenë i pariKomandant Suprem i Forcave Aleate për Atlantik(SACLANT).

18 shkurt Greqia dhe Turqia i bashkohen Traktatit të Atlantikut tëVeriut.

20-25 shkurt Takimi i Këshilit të Atlantikut të Veriut në Lizbon riorganizon strukturën e Aleancës dhe NATO bëhet organizatë e përhershme me shtabin e saj në Paris.

21 shkurt Këshilli themelon një Komandë për Kanalin, dhe caktonAdmiralin Sër Arthër Xhon Pauer (Sir Arthur John Power)si të parin Kryekomandant për Kanalin (CINCHAN).

12 shkurt Lordi Izmej (Ismay) (Mbretëria e Bashkuar) caktohetNënkryetar i Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe Sekretar iPërgjithshëm i Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut.

446

1951-1952

10 prill Komanda Aleate e Atlantikut (ACLANT) bëhetoperacionale, me Shtabin në Norfok, Virxhinia, (Norfolk,Virginia), SHBA.

16 prill NATO hap shtabin e vet të përkohshëm në Pale de Shajo(Palais de Chaillot), Paris.

28 prill Takimi i parë i Këshillit të Atlantikut të Veriut në sesion tëpërhershëm në Paris.

27 maj Nënshkrimi në Paris i Traktatit që themelon KomunitetinEvropian të Mbrojtjes nga Belgjika, Franca, Holanda,Italia, Luksemburgu dhe Republika Federale eGjermanisë. (Pas vendimit të Asamblesë Nacionale frëngemë 29 gusht 1954, Traktati nuk hyn në fuqi).

28 gusht Nënshkrimi në Paris nga kombet anëtare të Aleancës i njëProtokoli mbi Statusin e Shtabit Ndërkombëtar Ushtarak.

1953

5 mars Vdekja e Stalinit.23 korrik Armëpushimi korean i nënshkruar në Panmunxhon

(Panmunjon).20 gusht BRSS lëshon një komunikatë rreth posedimit të bombës

hidrogjenike.4-8 dhjetor Konferenca në Bermuda e Krerëve të Qeverisë të

Francës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve tëBashkuara, me pjesëmarrjen e Lordit Izmej (Ismay) sivështrues për NATO-n.

1954

25 jan./18 shkurt Konferenca e pasuksesshme e Katër Fuqive në Berlinrreth ribashkimit të Gjermanisë.

7 maj Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara nuk e pranojnë ofertën e BRSS-së për t’iu bashkuar Organizatëssë Traktatit të Atlantikut të Veriut.

17-18 qershor Mbledhja në Hagë e Konferencës Konstitutive të Shoqatëssë Traktatit të Atlantikut të sponzoruar nga KomitetiNdërkombëtar i Atlantikut.

29 gusht Asambleja Nacionale Frënge vendos kundër ratifikimit tëTraktatit që themelon Komunitetin Evropian të Mbrojtjes(EDC).

6 shtator Hapja e Konferencës së Manilas që kulminon me nënshkrimin e traktateve që themelojnë SEATO-n(Organizatën e Traktatit të Azisë Jug-Lindore)1.

447

1952-1954

1 Vendet anëtare: Australia, Franca, Zelanda e Re, Pakistani, Filipinet, Tajlanda, Mbretëria e Bashkuardhe Shtetet e Bashkuara.

28 shtat.-3 tet. Takimi në Londër i Konferencës së të Nëntëve për tëkërkuar alternativë për EDC-në. (Vendet pjesëmarrëse:Belgjika, Franca, Holanda, Italia, Kanadaja, Luksemburgu,Mbretëria e Bashkuar, Republika Federale e Gjermanisëdhe Shtetet e Bashkuara).

23 tetor Nënshkrimi i Marrëveshjes së Parisit. Republika Federalee Gjermanisë ftohet t’i bashkohet NATO-s, dhe RepublikaFederale e Gjermanisë dhe Italia i bashkohen UnionitEvropian Perëndimor (WEU).

1955

6 maj Republika Federale e Gjermanisë bëhet anëtare e NATO-s.

14 maj BRSS konkludon Traktatin e Varshavës me, Bullgarinë,Çekosllovakinë, Gjermaninë e Lindjes, Hungarinë,Poloninë, Rumuninë dhe Shqipërinë.

18-23 korrik Konferenca e Parë e Parlamentarëve të NATO-s (që nganëntori 1966, Asambleja e Atlantikut të Veriut) në Paris.

30 dhjetor BRSS nënshkruan traktatin me regjimin në Gjermaninë eLindjes, duke i garantuar asaj prerogativat e një Shteti.

1956

24 shkurt Në Kongresin e 20-të të Partisë Komuniste Sovjetike,Krushçovi e denoncon Stalinin në një fjalim “sekret”.

18 prill Shpërbërja e Kominformës.

28 qershor Shpërthejnë trazira kundër regjimit në Poznan të Polonisë.

26 korrik Egjipti nacionalizon Kanalin e Suezit.

4 nëntor Shtypja sovjetike e rebelimit popullor hungarez.

13 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon rekomandimet qëpërmban Raporti i Komitetit të Treshes mbiBashkëpunimin Jo-Ushtarak në NATO.

1957

25 mars Nënshkrimi i Traktatit të Romës që themelon Evratomindhe Komunitetin Ekonomik Evropian.

2-3 maj Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bon.Këshilli vendos të intensifikojë përpjekjet në të mirë të ribashkimit të Gjermanisë me anë të zgjedhjeve të lira.

448

1954-1957

16 maj Pol-Henri Spak (Paul-Henri Spaak) (Belgjikë) ështëpasardhës i Lordit Izmej (Ismay) si Sekretar i Përgjithshëmi NATO-s.

29 korrik Nënshkrimi në Berlin in një deklarate nga qeveritë eFrancës, Mbretërisë së Bashkuar, Republikës Federale tëGjermanisë dhe Shteteve të Bashkuara, duke konfirmuaridentitetin e politikws së tyre lidhur me ribashkimin eGjermanisë dhe sigurinë evropiane.

14 shtator Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuaradënon intervenimin sovjetik në Hungari.

4 tetor Lansohet Sputniku i parë sovjetik.31 tetor Intervenimi Franko-Britanik në hapësirën e Kanalit të

Suezit.16-19 dhjetor Në një mbledhje të Këshillit të Atlantikut të Veriut në Paris,

Krerët e Qeverive rikonfirmojnë parimet dhe qëllimet eAleancës së Atlantikut të Veriut.

1958

1 janar Hyn në fuqi Traktati i Romës që themelon KomunitetinEkonomik Evropian.

26-29 mars Takimi i parë i Komitetit të Shkencës të NATO-s.15-17 prill Ministrat e Mbrojtjes të vendeve të NATO-s që takohen në

Paris ripohojnë karakterin mbrojtës të strategjisë sëNATO-s.

10 nëntor Krushçovi shpall se BRSS dëshiron t’i japë fundMarrëveshjes së Katër Fuqive mbi statusin e Berlinit.(Plani nuk është pranuar nga fuqitë Perëndimore më 31dhjetor).

16-18 nëntor Mbledhja Ministrore e Dhjetorit e Këshillit të Atlantikut tëVeriut. Këshilli u bashkohet pikëpamjeve të shprehura ngaqeveritë e Francës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shtetevetë Bashkuara rreth Berlinit dhe rreth të drejtës së FuqivePerëndimore për të mbetur atje.

1959

1 janar Përmbysja e regjimit të Batistës në Kubë nga Fidel Kastro. 11 qershor Hapja e Mbledhjes së Ministrave të Punëve të Jashtme të

Katër Fuqive në Gjenevë (Francës, Mbretërisë sëBashkuar, Shteteve të Bashkuara dhe BRSS-së) rrethçështjes gjermane.

19 gusht Pakti i Bagdadit i nënshkruar më 24 shkurt 1955 bëhetOrganizata Qendrore e Traktatit (CENTO). Anëtarët eplotë: Iraku, Irani, Mbretëria e Bashkuar, Pakistani dhe

449

1957-1959

Turqia. Anëtar i asociuar: Shtetet e Bashkuara. Shtabi i sajformohet në Ankara. (Shpërbëhet, më 26 shtator 1979).

20 nëntor Austria, Denimarka, Mbretëria e Bashkuar, Norvegjia,Portugalia, Suedia dhe Zvicra nisin Konventën eStokholmit duke themeluar Shoqatën Evropiane tëTregtisë së Lirë (EFTA)2.

15-22 dhjetor Inaugurimi i Shtabit të NATO-s në Port Dofinë (PorteDauphine) në Paris.

1960

15 mars Hapja në Gjenevë e negociatave të Komitetit të Kombevetë Bashkuara për Çarmatimin e Dhjetë Fuqive. Shtetet komuniste tërhiqen më 27 qershor.

1 maj Aeroplani amerikan U2 rrëzohet mbi territorin sovjetik. 19 maj Ministrat e Punëve të Jashtme të Francës, Mbretërisë së

Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara i raportojnë Këshillittë Atlantikut të Veriut rreth prishjes së mbledhjes së Samitittë Parisit me pjesëmarrjen e BRSS-së më 16 maj.

27 maj Grusht-shtet ushtarak në Turqi.23 shtator Krushçovi merr pjesë në Asamblenë e Përgjithshme të

Kombeve të Bashkuara në Nju Jork.10 nëntor Takim Samiti në Moskë i liderëve komunistë të 81 vendeve.

Aprovohet koncepti i Krushçovit për koekzistencë paqësore.

14 dhjetor Konventa për Themelimin e Organizatës përBashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) në vend tëOEEC-së e nënshkruar nga 18 vende evropiane dheShtetet e Bashkuara dhe Kanadaja. Australia, Zelanda eRe dhe Japonia i bashkohen më pas Organizatës.

196112 prill Majori sovjetik Juri Gagarin bëhet njeriu i parë i orbituar në

hapësirë. 21 prill Dirk U. Stiker (Dirk U. Stikker) (Holandë) vjen pas

Pol-Henri Spakut (Paul-Henri Spaak) si Sekretar iPërgjithshëm i NATO-s.

13 gusht Ngritja e Murit të Berlinit.13-15 dhjetor Në një takim Ministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut në

Paris, Aleanca ripohon pozicionin e vet rreth Berlinit, duke

450

2 Finlanda u bë anëtare e asociuar e EFTA-s më 1961. Islanda u bashkua më 1970. Danimarka dheMbretëria e Bashkuar u tërhoqën nga EFTA me t’iu bashkuar KEE-së më 1 janar 1973. Portugalia utërhoq nga EFTA më 1 janar 1986.

1959-1961

dënuar fort ndërtimin e Murit, dhe aprovon përtëritjen ekontakteve diplomatike me Bashkimin Sovjetik për tëpërcaktuar nëse mund të gjendet një bazë për negociata.Ajo gjithashtu shpall themelimin e një task force mobile.

1962

8-20 janar “Konventa e Aleancës” e qytetarëve të vendeve të NATO-s takohet dhe miraton “Deklaratën e Parisit” në tëmirë të përforcimit të Aleancës dhe të Komunitetit tëAtlantikut.

18 mars Marrëveshjet e Ivianit (Evian) themelojnë Algjerinë epavarur.

29 mars Themelimi i Organizatës Evropiane për Zhvillimin dheKonstruktimin e Mjeteve të Lansuesve Kozmikë (ELDO).Vendet anëtare: Australia, Belgjika, Franca, Holanda,Italia, Mbretëria e Bashkuar dhe Republika Federale eGjermanisë,.

10 prill Mëkmillan (Macmillan) dhe Kenedi apelojnë te Krushçovipër një marrëveshje traktati për ndalimin e provave.

4-6 maj Ministrat e Punëve të Jashtme dhe Ministrat e Mbrojtjes tëAleancës së Atlantikut të Veriut rishikojnë rrethanat në tëcilat Aleanca mund të ishte e detyruar të mbështetej tekarmët bërthamore (Udhëzimet e Athinës).

14 qershor Themelimi i Organizatës Evropiane për KërkimeHapësinore (ESRO). Vendet anëtare: Belgjika,Danimarka, Franca, Holanda, Italia, Mbretëria e Bashkuar,Republika Federale e Gjermanisë, Spanja, Suedia dheZvicra. (ELDO dhe ESRO u shkrinë për t’u bërë AgjenciaKozmike Evropiane (ESA) më 31 maj 1975.)

22 tet.-20 nënt. Bllokadë e pjesërishme e Kubës nga SHBA pas zbulimit tëkonstruktimit sovjetik të bazave raketore në ujdhesë; ajoështë hequr me pajtimin sovjetik për t’i çmontuar bazat.

18-20 dhjetor President Kenedi dhe Kryeministri Mëkmillan (Macmillan)këshillohen në Nasau, Bahame. Ata pajtohen të kontribuojnë një pjesë të forcave të tyre strategjikebërthamore për NATO-n.

1963

16 janar Pas një deklarate të Përfaqësuesit frëng, Këshilli vëren sepërsa u përket Departamenteve Algjeriane të Francës,klauzolat relevante të Traktatit të Atlantikut të Veriut u bënëtë pazbatueshme që nga 3 korriku 1962.

451

1961-1963

20 qershor Marrëveshja për “linjën e nxehtë” midis Uashingtonit dheMoskës nënshkruhet në Gjenevë nga Shtetet e Bashkuaradhe Bashkimi Sovjetik.

15-25 korrik Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar dhe Bashkimisovjetik inicojnë një marrëveshje që ndalon provatbërthamore në atmosferë, në hapësirën e jashtme dhenën ujë.

10 tetor Traktati i Moskës për një ndalim të pjesërishëm të provavebërthamore, nënshkruar më 5 gusht, hyn në fuqi.

22-23 tetor Në një stërvitje ushtarake (Operacioni “Big Lift”) 14 500ushtarë amerikanë barten me aeroplanë nga Shtetet eBashkuara në Gjermani për të demonstruar aftësinë eShteteve të Bashkuara për të përforcuar forcat e NATO-snë Evropë në mënyrë rapide në rast emergjence.

22 nëntor Presidenti Kenedi vritet në Dallas, Teksas.

1964

1 gusht Manlio Brosio (Itali) vjen pas Dirk Stiker (Dirk Stikker) siSekretar i Përgjithshëm i NATO-s.

14 tetor Krushçovi hiqet nga posti. Atë e zëvendëson LeonidBrezhnjevi si Sekretar i Përgjithshëm i PKBS dhe AlekseiKosigin si Kryeministër.

16 tetor Kina e bën shpërthimin e parë të bombës atomike.

1965

6 prill Sateliti i parë komercial në botë “Early Bird” (Zogu iHershëm) lansohet nga Shtetet e Bashkuara. U provua me sukses si sistemi i parë i komunikimeveglobale për telefon, TV dhe komunikime telegrafike.

7 prill Autoritetet sovjetike dhe të Gjermanisë së Lindjesbllokojnë qasjen nga toka për Berlin në intërvale për njëjavë kur Parlamenti i Republikës Federale të Gjermanisëmban sesionin plenar në Hollin e Kongreseve në Berlinine Perëndimit.

23 prill Bashkimi Sovjetik lanson satelitin e vet të parë tëkomunikimeve.

31 maj-1 qershor Takimi i Ministrave të Mbrojtjes të NATO-s i kushtonvëmendje të veçantë problemeve të mbrojtjes të Greqisëdhe Turqisë, dhe pajtohet ta shqyrtojë një propozim për

452

1963-1965

përmirësimin e konsultimit dhe shtrirjes së pjesëmarrjesnë planifikimin e forcave bërthamore.

9 shtator Në një konferencë shtypi Presidenti de Gol (de Gaulle)shpall se integrimit të ushtrisë frënge brenda NATO-s do t’ijepej fund më 1969.

20 tetor Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon misionet e reviduaratë Komandantëve Kryesorë të NATO-s dhe të GrupitRegjional Planifikues Kanada-SHBA.

14-16 dhjetor Takimi i Këshillit të Atlantikut të Veriut në sesion Ministrornë Paris pranon procedura të reja të planifikuara për tëpërmirësuar procesin vjetor të vështrimit të përpjekjeve tëmbrojtjes të vendeve anëtare dhe pajtohet rreth kontributittë forcave të tyre.

1966

10 mars Presidenti de Gol (de Gaulle) formalisht shpall synimin eFrancës për tërheqje nga struktura e integruar ushtarakee Aleancës.

14 dhjetor Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes themelon Komitetin eÇështjeve të Mbrojtjes Bërthamore dhe Grupin ePlanifikimit Bërthamor.

1967

18 janar Inaugurimi i Kolegjit të Mbrojtjes të NATO-s në Romë.31 mars Ceremonia e hapjes zyrtare të SHAPE në Kasto

(Casteau), afër Monsit (Mons), Belgjikë.6-7 prill Takimi i parë i Grupit të Planifikimit Bërthamor në

Uashington. 21 prill Regjimi ushtarak merr pushtetin në Greqi.14 qershor Takimi i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Luksemburg

vështron situatën në Lindjen e Mesme pas Luftës Gjashtë-Ditëshe midis Izraelit dhe fqinjëve të tij Arabë.

16 tetor Hapja zyrtare e Shtabit të NATO-s në Bruksel.12 dhjetor Komiteti për Çështje të Mbrojtjes Bërthamore mban një

mbledhje në Bruksel për të ekzaminuar Raportin e Grupittë Planifikimit Bërthamor mbi forcat strategjikebërthamore, raketat antibalistike, përdorimin taktik tëarmëve bërthamore, dhe pjesëmarrjen nacionale në planifikimin bërthamor.

13-14 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon Raportin Harmel rrethDetyrave të Ardhme të Aleancës. Komiteti i Planifikimit tëMbrojtjes miraton konceptin e rei strategjik të NATO-s për

453

1965-1967

përgjigjen fleksibile dhe aprovon themelimin e ForcësDetare të Përhershme për Atlantik (STANAVFORLANT).

1968

19 janar Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik shtrojnë nëtryezë në traktat draft për mos-shtimin bërthamor nëKonferencën e Gjenevës për Çarmatim.

24-25 qershor Takimi Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut nëRejkjavik, Islandë, rishikon masat e tashme që ndikojnë terrugët e qasjes për Berlin dhe lëshon një Deklaratë mbiReduktimet e Ndërsjella të Balancuara të Foircave.

20-21 gusht Trupat sovjetike, polake, gjermano lindore, bullgare dhehungareze invadojën Çekosllovakinë.

12 shtator Shqipëria braktis anëtarësinë e saj në Organizatën eTraktatit të Varshavës.

13-14 nëntor Formimi i Evrogrupit.15-16 nëntor Këshilli i Atlantikut të Veriut dononcon aksionet sovjetike

në Çekosllovaki si të kundërta me parimet bazë të Kartëssë Kombeve të Bashkuara dhe i lëshon një vërejtje BRSS-së.

1969

28 maj Themelimi i forcës detare kujdestare në Mesdhe (NAVOCFORMED).

8-10 dhjetor Takimi i parë i Komitetit të Sfidave të ShoqërisëBashkëkohore (CCMS), themeluar nga Këshilli i Atlantikuttë Veriut më 6 nëntor, në bazë të një propozimi PresidentiShB-së Nikson (Nixon) i zgjedhur së voni.

1970

5 mars Traktati për Mos-Përhapjen Bërthamore i nënshkruar më 1 korrik 1968 hyn në fuqi.

20 mars Sateliti i parë i komunikimeve i NATO-s i lansuar nga KejpKenedi (Cape Kennedy).

16 prill Hapja në Vjenë e negociatave SHB-BRSS mbi kufizimet earmëve strategjike (SALT).

11 qershor Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes në sesion Ministrordiskuton ekspansionin e vazhdueshëm të pranisë sovjetike në Mesdhe dhe e mirëpret aktivizimin e forcësdetare kujdestare për Mesdheun.

2-4 dhjetor Në takimin Ministror i Këshillit dhe Komitetit të Planifikimittë Mbrojtjes (DPC) në Bruksel Shtetet e Bashkuara shpalliun se nuk do të reduktojnë forcat e SHB-së në

454

1967-1970

Evropë përveç në aksion reciprok Lindje-Perëndim. DPC-ja miraton studimin mbi “Mbrojtjen e Aleancës nëVitet ’70.” Dhjetë vende evropiane miratojnë një ProgramPërmirësimi të Mbrojtjes Evropiane të veçantë.

1971

2 shkurt Sateliti i dytë i NATO-s i komunikimeve lansohet nga KejpKenedi (Cape Kennedy).

1 tetor Xhozef Luns (Joseph Luns) (Holandë) vjen pas ManlioBrosios si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s.

5-6 tetor Ish Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Manlio Brosio caktohet për të mbajtur biseda gjurmuese rreth reduktimeve të balancuara të ndërsjella të forcave meqeverinë sovjetike dhe me qeveri të tjera të interesuara.

1972

26 maj Nënshkrimi në Moskë i marrëveshjes së përkohshme mbikufizimin e armëve strategjike (SALT) dhe sistemet e raketave anti-ballistike (ABM).

30-31 maj Në mbledhjen e vet Ministrore në Bon, Këshilli i Atlantikuttë Veriut pajtohet të fillojë bisedat përgatitore multinacionale për një Konferencë të Sigurisë dheBashkëpunimit në Evropë (KSBE). Gjurmimet multilateralepër reduktimet e balancuara dhe të ndërsjella të forcave(MBFR) propozohen nga vendet pjesëmarrëse në strukturën e integruar ushtarake të NATO-s.

3 qershor Marrëveshja Katër-palëshe mbi Berlinin e nënshkruar ngaMinistrat e Punëve të Jashtme të Francës, Mbretërisë sëBashkuar, Shteteve të Bashkuara dhe BRSS-së.

21 nëntor Hapja e negociatave SALT II në Gjenevë.22 nëntor Hapja në Helsinki e bisedave përgatitore multilaterale rreth

një KSBE-je. 21 dhjetor Nënshkrimi në Berlinin e Lindjes i “Traktatit Bazik” midis

Republikës Federale të Gjermanisë dhe RepublikësDemokratike Gjermane.

1973

1 janar Danimarka, Irlanda dhe Mbretëria e Bashkuar i bashkohenKomunitetit Ekonomik Evropian (EEC).

31 jan.-29 qershor Biseda multilaterale eksploruese mbi MBFR-në në Vjenë.11 maj Inaugurimi i Forcës së Përhershme Detare për Kanalin

(STANAVFORCHAN).

455

1970-1973

3-7 korrik Hapja e Konferencës mbi Sigurinë dhe Bashkëpunimin nëEvropë (KSBE) në Helksinki.

6-24 tetor Lufta Arabo-Izraelite Jom Kipur.30 tetor Negociatat mbi Reduktimin e Ndërsjellë dhe të Balancuar

të Forcave (MBFR) hapen në Vjenë.

1974

25 prill Grusht-shtet ushtarak në Portugali.26 qershor Krerët e Qeverive të NATO-s që takohen në Bruksel

nënshkruajnë një Deklaratë mbi Relacionet Atlantike tëaprovuar dhe të publikuar nga Këshilli i Atlantikut të Veriutnë Otava më 10 qershor.

23 korrik Konstantinos Karamanlisi bëhet Kryeministër i Greqisëpas dorëheqjes së qeverisë ushtarake.

14 gusht Tërheqja e forvace greke nga struktura e integruarushtarake e NATO-s.

23-24 nëntor Presidenti Ford dhe Sekretari i Përgjithshëm Brezhnjev,duke u takuar në Vladivostok, pajtohen për hapat drejtkufizimit të armëve strategjike bërthamore të SHB-BRSS-së.

1975

31 maj ELDO dhe ESRO shkrihen për t’u bërë AgjenciaEvropiane Kozmike (ESA). Vendet anëtare: Belgjika,Danimarka, Franca, Republika Federale e Gjermanisë,Italia, Irlanda, Holanda, Spanja, Suedia, Zvicra, dheMbretëria e Bashkuar.

31 korrik-1 gusht Krerët e Shtetevedhe dhe Qeverive të 35 shteteve pjesëmarrëse nënshkruajnë Aktin Final të Helsinkit tëKSBE-së.

1976

21-22 janar Në mbledhjen e Grupit të Planifikimit Bërthamor (NPG) neHamburg, Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s diskutojnë rritjen e vazhdueshme të aftësive strategjike bërthamoresovjetike dhe rishikojnë prospektet për stabilizim përmesSALT-it.

2 shkurt Themelimi i i Grupit të Pavarur Evropian të Programit mepjesëmarrjen e të gjitha vendeve anëtare evropiane tëNATO-s për të ofruar bashkëpunim në punën kërkimore,zhvillimin dhe prodhimin e pajisjeve.

20-21 maj Në Këshillin e Atlantikut të Veriut në Oslo, Ministrat ePunëve të Jashtme rishikojnë marrëdhëniet

456

1973-1976

Lindje-Perëndim dhe progresin drejt zbatimit të Aktit Finaltë KSBE-së dhe diskutojnë prospektet per MBFR-në.

9-10 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut hedh poshtë propozimet eTraktatit të Varshavës për të hequr dorë nga përdorimi iparë i armëve bërthamore dhe për të ngushtuar anëtarësinë e Aleancës dhe fton të gjitha shtetet e KSBE-së të heqin dorë nga kërcënimi ose përdorimi i forcës duke përfshirë të gjitha tipet e armëve në pajtim meKartën e OKB-së dhe Aktin Final të Helsinkit.

1977

10-11 maj Mbahet mbledhja e Këshillit të Atlantikut të Veriut nëLondër me pjesëmarrjen e sapo të zgjedhurit PresidentitKarter (Carter) të SHBA-së si dhe të Krerëve të tjerë tëShteteve dhe Qeverive. Inicohet një program afat-gjatë imbrojtjes.

4 tetor Mledhja Vazhduese e KSBE-së në Beograd (4 tetor 1977- 9 mars 1978).

12 tetor Themelimi i Grupit të Nivelit të Lartë të NGG-së mbi modernizimin e teatrit të forcës bërthamore.

1978

30-31 maj Takimi i Këshillit të Atlantikut të Veriut me pjesëmarrjen eKrerëve të Shteteve dhe Qeverive në Uashington.

31 tet.-11 dhjet. Mbledhja e Ekspertëve të KSBE-së rreth ZgjidhjevePaqësore te Mosmarrveshjeve, Montro (Montreux).

18 nëntor Sateliti i tretë i NATO-s për komunikime i lansuar nga KejpKanaveral (Cape Canaveral), Florida.

5-6 dhjetor Aprovimi i Paralajmërimit të Hershëm në Fluturim dhe iSistemit të Kontrollit (AWACS).

1979

13 shkurt-26 mars Mbledhja e Ekspertëve të KSBE-së mbi BashkëpuniminMesdhetar, Valleta.

11 prill Themelimi i Grupit Special për të studiuar aspektet e kontrollimit të armatimit të sistemeve teatrore bërthamore.(Grupi Special përfundoi punën e vet më 11 dhjetor 1979).

18 qershor Marrëveshja SALT II nënshkruhet në Vjenë nga PresidentiKarter (Carter) dhe Sekretari i Përgjithshëm Brezhnjev.(Kjo marrëveshje nuk u ratifikua nga Shtetet e Bashkuara).

4 nëntor Marrja e Ambasadës së Shteteve të Bashkuara nëTeheran dhe e 53 pengjeve nga revolucionarët islamikë.

457

1976-1979

12 dhjetor Mbledhje Speciale e Ministrave të Punëve të Jashtme dhetë Mbrojtjes në Bruksel. Vendimi “dy-shtigjesh” mbi modernizimin e forcës teatrore bërthamore duke përfshirëvendosjen në Evropë të sistemeve amerikane Kruz(Cruise) dhe Pershing II që lansohen nga toka dhe një përpjekje kontrolli paralel dhe plotësues armatimesh për tëshmangur nevojën për vendosje të tilla.

25-26 dhjetor Pushtimi sovjetik i Afganistanit.29 dhjetor Mbledhje speciale e Këshillit të Atlantikut të Veriut pas

pushtimit sovjetik të Afganistanit më 25-26 dhjetor.

1980

24 janar Anëtarët e Aleancës që morën pjesë në MbledhjenSpeciale më 12 dhjetor 1979 themelojnë Grupin SpecialKonsultativ mbi kontrollin e armatimeve duke përfshirë forcat teatrore bërthamore.

18 shkurt-3 mars Forumi i KSBE-së mbi Bashkëpunimin Shkencor,Hamburg.

4 maj Vdekja e Presidentit Tito të Jugosllavisë.31 gusht Marrëveshja e Gdanskit, që çoi te themelimi dhe njohja

zyrtare e unionit sindikal polak “Solidariteti”. 12 shtator Udhëheqja ushtarake turke merr administrimin e vendit.22 shtator Shpërthen lufta midis Irakut dhe Iranit.20 tetor Ri-integrimi i forcave greke në strukturën e integruar

ushtarake të Aleancës.11 nëntor Hapja e Mbledhjes Vazhduese të KSBE-së në Madrid.9-12 dhjetor Takimi Ministror i Këshillit dhe i Komitetit të Planfikimit të

Mbrojtjes reflekton brengosje rreth situatës sa i përketPolonisë dhe vazhdimit të okupimit sovjetik të Afganistanit.

1981

1 janar Greqia bëhet anëtari i dhjetë i Komunitetit EkonomikEvropian.

23 shkurt Përpjekje e dështuar e gardave rebele civile për të rrëzuarqeverinë e përkohshme spanjole.

6 tetor Vrasja e Presidentit Sadat të Egjiptit.27 tetor Nëndetësja sovjetike përtokësohet në ujërat territoriale

suedeze. 18 nëntor Presidenti Regan (Reagan) shpall iniciativa të reja për

kontrollimin e armatimeve duke përfshirë negociatat përforcën bërthamore me largësi të mesme qitjeje (INF) dhebisedimet për reduktimin e armëve strategjike (START).

458

1979-1981

30 nëntor Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik hapin nëGjenevë negociatat rreth forcave bërthamore me largësi tëmesme qitjeje (INF).

10-11 dhjetor Nënshkrimi i Protokolit për Pranimin e Spanjës nëTraktatin e Atlantikut të Veriut.

13 dhjetor Imponimi i qeverisjes ushtarake në Poloni.

1982

11 janar Sesioni Special Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriutlëshon një Deklaratë mbi Ngjarjet në Poloni.

2 prill-14 qershor Konflikti i Folklandeve.30 maj Spanja bëhet anëtari i 16-të i Organizatës së Traktatit të

Atlantikut të Veriut.10 qershor Takim Samiti i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bon.

Krerët e Shteteve dhe Qeverive lëshojnë Deklaratën eBonit që shpall Programin e Aleancës për Paqe dhe Liri.

30 qershor Hapja e Bisedimeve për Reduktimin e Armëve Strategjike(START) në Gjenevë.

1983

23 mars Presidenti Regan (Reagan) njofton për një program tëpërgjithshëm kërkimor që synon elmiminim e rrezikut qëparaqesin raketat bërthamore strategjike (Iniciativa eMbrojtjes Strategjike).

22 korrik Përfundon qeverisja ushtarake në Poloni. Ligje të reja përforcojnë kontrollet e qeverisë.

1 shtator Një aeroplan i Koresë së Jugut, me 269 njerëz në të, rrëzohet nga mbrojtja ajrore sovjetike tutje bregut tëSakalinit.

9 shtator Mbyllja e Mbledhjes Vazhduese të KSBE-së në Madrid.25 tetor Intervenimi ushtarak në Granadë nga Shtetet e Bashkuara

dhe forcat e Karibineve të Lindjes.25 tet.-11 nënt. Mbledhje përgatitore në Helsinki për Konferencën e

Stokholmit mbi Sigurinë dhe Masat e Ndërtimit të Besimitdhe Çarmatimit në Evropë (CDE).

27 tetor Vendimi Montebello. Ministrat e Mbrojtjes që u takuan nëGrupin e NATO-s për Planifikimin e Mbrojtjes Bërthamorenë Montebello, Kanada, njoftojnë për vendimin e tyre përtë tërhequr edhe 1 400 koka-lufte nga Evropa, duke esjellë numirn e gjithmbarshëm të tërheqjeve të tilla që ngaviti 1979 në 2 400.

23 nëntor Dërgimi i komponenteve të Raketave Kryqëzore tëLansuara nga Toka në Mbretërinë e Bashkuar shënon

459

1981-1983

fillimin e vendosjes nga NATO të forcave bërthamore melargësi të mesme qitjeje (INF). Vendimi nga BashkimiSovjetik për mosvazhdimin e raundit të negociatave që pozhvilloheshin në Gjenevë mbi forcat bërthamore megjatësi të mesme qitjeje (INF).

8 dhjetor Përfundimi i raundit të tanishëm të negociatave SHBA-Sovjet të Gjenevës mbi Reduktimin e ArmëveStrategjike (START) pa u caktuar një datë nga pala sovjetike për vazhdimin e tyre.

8-9 dhjetor Ministrat e Jashtëm që takoheshin në Sesion Ministror tëKëshillit të Atlantikut të Veriut lëshojnë Deklaratën eBrukselit duke shprehur vendosmërinë e tyre për tëkërkuar marrëdhënie të balancuara dhe konstruktive meLindjen dhe duke ftuar Bashkimin Sovjetik dhe vendet etjera të Traktatit të Varshavës t’i përgjigjeshin kësaj.

13 dhjetor Formimi i një qeverie civile në Turqi pas zgjedhjeve parlamentare me një kushtetutë të re.

1984

17 janar Hapja në Stokholm e Konferencës mbi Sigurinë dhe Masate Ndërtimit të Besimit dhe Çarmatimin në Evropë (CDE).

21 mars-30 prill Mbledhje e Ekspertëve të KSBE-së mbi ZgjidhjenPaqësore të Mosmarrveshjeve, Athinë.

31 maj Ministrat e Punëve të Jashtme të NATO-s lëshojnëDeklaratën e Uashingtonit mbi Marrëdhëniet Lindje-Perëndim.

7-9 qershor Takim Samiti në Londër. Krerët e Shteteve dhe Qeverivetë shtatë vendeve kryesore të industrializuara lëshojnë njëdeklaratë mbi Marrëdhëniet Lindje-Perëndim dhe mbiKontrollimin e Armatimeve.

12 qershor Ministrat për Punë të Jashtme të shtatë vendeve të UnionitEvropian Perëndimor duke u takuar në Paris vendosin tëriaktivizojnë WEU-në.

25 qershor Lordi Karington (Carrington) (Mbretëria e Bashkuar) vjenpas Xhozef Lunsit (Joseph Luns) si Sekretar iPërgjithshëm i NATO-s.

16-26 tetor Seminari i KSBE-së mbi Bashkëpunimin Ekonomik,Shkencor dhe Kulturor në Mesdhe, Veneci.

26-27 tetor Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të vendeve anëtare tëUnionit Evropian Perëndimor publikojnë “Deklaratën eRomës” duke shpallur vendimin e tyre për të shtuarbashkëpunimin me WEU-në.

460

1983-1984

7 dhjetor Prezentimi nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s i të paritShpërblim Atlantik Per Markusenit (Markussen)(Danimarkë), për kontributin e tij gjatë shumë viteve dhënëobjektivave të Aleancës Atlantike.

1985

11 mars Mihal Gorbaçovi bëhet Sekretari Përgjithshëm i PartisëKomuniste të Bashkimit Sovjetik pas vdekjes sëKonstantin Çernenkos.

12 mars Shtetet e Bashkuara dhe BRSS fillojnë negociatat e rejapër kontrollimin e armatimeve në Gjenevë, duke përfshirësistemet e mbrojtjes dhe hapësinore, forcat strategjikebërthamore dhe forcat bërthamore me largësi të mesmeqitjeje.

26 pril Traktati i Miqësisë 1955, Bashkëpunimi dhe Asistenca eNdërsjellë, që themeloi Organizatën e Traktatit tëVarshavës, vazhdohet edhe për 20 vite nga liderët eshtatë shteteve anëtare.

7 maj-17 qershor Mbledhja e Ekspertëve të KSBE-së mbi të Drejtat eNjeriut, Otavë.

15 tet.-25 nënt. Forumi Kulturor i KSBE-së në Gjenevë.

12 nëntor Profesori van der Beugel (Holandë) bëhet fituesi i dytë iShpërblimit të Atlantikut të NATO-s për shërbimet eshquara për Aleancën Atlantike.

19-21 nëntor Në Samitin e Gjenevës, Presidenti i Shteteve tëBashkuara Ronald Regan (Reagon) dhe lideri sovjetikMihajl Gorbaçov pajtohen në parim për reduktimin eforcave strategjike bërthamore për 50 për qind dhe për njëmarrëveshje të përkohshme të INF-së.

21 nëntor Presidenti Regan (Reagan) raporton rreth bisedave të tijnë Gjenevë me liderin sovjetik Mihajl Gorbaçovin në njëtakim të veçantë të Këshillit të Atlantikut të Veriut mepjesëmarrjen e Krerëve të Shteteve dhe Qeverive dhe tëMinistrave të Jashtëm.

1986

1 janar Portugalia dhe Spanja bëhen anëtare të KomunitetitEkonomik Evropian (EEC).

12 mars Në një referendum të organizuar nga Felipe Gonzales,votuesit spanjolë mbështetin vazhdimin e anëtarësisë sëSpanjës në Aleancën Atlantike pa pjesëmarrje në strukturën e integruar ushtarake të NATO-s.

461

1984-1986

15 prill Në përgjigje të sulmeve terroriste që i atribuoheshinLibisë, forcat e Shteteve të Bashkuara sulmojnë caqe nëTripoli dhe Bengazi.

15 prill-26 maj Mbledhja e Ekspertëve të KSBE-së mbi KontaktetNjerëzore, Bern.

26 prill Aksident bërthamor në stacionin energjetik në Çernobil tëBashkimit Sovjetik.

29-30 maj Ministrat e Jashtëm lëshojnë një Deklaratë mbi mbledhjenMinistrore të Këshillit të Atlantikut të Veriut në Halifaks,Kanada, duke ftuar Bashkimin Sovjetik t’u bashkohej nëmarrjen e “hapave të ri të guximshëm” për të çuar më tejpaqen, sigurinë dhe një dialog të frytshëm Lindje-Perëndim. Ministrat themelojnë një Task Forcë tëNivelit të Lartë për Kontrollimin e Armëve Konvencionale.

22 shtator Mbarimi i Konferencës së Stokholmit mbi Masat eNdërtimit të Besimit dhe Sigurisë dhe të Çarmatimit nëEvropë (CDE). Dokumenti përmbyllës (i datuar më 19shtator) përfshin masa mandatore për njoftimin, vështrimindhe inspektimin në vend të manovrave ushtarake tëvendeve pjesëmarrëse.

13 tetor Në një sesion të veçantë të Këshillit të Atlantikut të Veriutme pjesëmarrje të Ministrave të Jashtëm dhe të Mbrojtjesnë Bruksel, Sekretari amerikan i Shtetit Shulc (Schultz)njofton në pika të shkurtëra Këshillin mbi rezultatin negativ të Samitit të Rejkjavikut të 11-13 tetorit.

21-22 tetor Takimi Ministror i Grupit të NATO-s për Planifim Bërthamornë Glenigëlz (Gleneagles), Skotlandë. Ministrat eMbrojtjes i shprehin mbështetje programit të PresidentitRegan (Reagan) për kontrollimin e armatimeve.

4 nëntor Konferenca e Tretë Vazhduese e KSBE-së hapet nëVjenë.

24 nëntor Profesori Karl Kaizer (Kaiser) (Republika Federale eGjermanisë) merr të tretin Shpërblim të Aleancës përshërbimet që i ka bërë Aleancës.

11 dhjetor Ministrat e Jashtëm të NATO-s lëshojnë Deklaratën eBrukselit mbi Kontrollimin e Armëve Konvencionale dukeftuar për negociata mbi stabilitetin konvencional, me synimeliminimin e mospajtimeve ekzistuese nga Atlantiku deri tek Uralet dhe për themelimin e stabilitetit konvencional në nivele më të ulta; si dhe mbi masa tëmëtejshme të ndërtimit të besimit dhe sigurisë.

462

1986

1987

26 janar Spanja rifillon negociatat me partnerët e saj të NATO-srreth rolit të ardhshëm të forcave spanjole me Aleancën.

17 shkurt Hapen bisedimet në Vjenë midis vendeve të NATO-s dheTraktatit të Varshavës për një mandat për negociata mbiforcat konvencionale në Evropë nga Atlantiku deri tekUralet.

27 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Karington(Carrington), pas një mbledhjeje emergjente të Këshillit tëAtlantikut të Veriut, ofron të përdorë shërbimet e zyrës sëtij për të ndihmuar zgjidhjen e mosmarrveshjes së DetitEgje midis Greqisë dhe Turqisë.

4 qershor Parlamenti i Republikës Federale të Gjermanisë formalishtmiraton një propozim që fton për eliminimin e raketave megjatësi të mesme qitjeje (INF) dhe me gjatësi të shkurtërqitjeje (SRINF) në Evropë.

5 qershor Qeveria Kanadeze shpall vendimin për të ridrejtuarangazhimin e vet për përforcimin e Evropës nga RegjioniVerior deri tek ai Qendror.

19 qershor Kancelari i Republikës Federale Helmut Kol (Kohl) propozon formimin e brigadës së përbashkët franko-gjermane si hap të parë drejt një force luftarake të përbashkët evropiane.

22 korrik Lideri sovjetik Mihajl Gorbaçov njofton për gatishmërinësovjetike për të eliminuar të gjitha armët bërthamore melargësi të mesme qitjeje duke përfshirë ato që janë vendosur më 1987 në pjesën aziatike të BashkimitSovjetik në kontekstin e një traktati INF midis Shteteve tëBashkuara dhe Bashkimit Sovjetik.

23 korrik Negociatorët sovjetikë paraqitin një propozim në negociatat midis Shteteve të Bashkuara dhe BashkimitSovjetik në Gjenevë duke pranuar parimin e “opcionit zeroe dyfishtë” për eliminimin e raketave tokësore sovjetikedhe amerikane me largësi të mesme qitjeje (LRINF dheSRINF) mbi një bazë globale.

20 gusht Takimi i ekspertëve të Bashkimit Evropian Perëndimor nëHagë shqyrton aksionin e përbashkët në Gjirin Persik përtë siguruar lirinë e lundrimit në linjat e bartjes së naftës tëkëtij regjioni.

28-30 gusht Inspektorët e Shteteve të Bashkuara marrin pjesë nëmanovrat ushtarake afër Minskit, një inspektim i parë i tillë

463

1987

që bëhet sipas klauzolave të Dokumentit të Stokholmit tëShtatorit 1986.

5-7 tetor Inspektorët sovjetikë marrin pjesë në ushtrimet e NATO-snë Turqi, një inspektim i parë i tillë që bëhet në një vend tëAleancës sipas klauzolave të Dokumentit të Stokholmit tëShtatorit 1986.

27 tetor Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të shtatë vendeveanëtare të Unionit Evropian Perëndimor miratojnë“Platformën e Hagës mbi Interesat Evropiane të Sigurisë”.

25 nëntor Prezentimi i Shpërblimit Atlantik vjetor të NATO-s PierrHarmelit (Belgjikë), autor i Raportit Harmel 1967.

8 dhjetor Presidenti Regan (Reagan) i SHBA-së dhe Lideri sovjetikMihail Gorbaçov, duke u takuar në fillim të bisedave tësamitit të tyre tre ditor, nënshkruajnë Traktatin eUashingtonit mbi Forcat Bërthamore me Gjatësi të MesmeQitjeje (INF), që eliminon mbi një bazë globale raketatbërthamore tokësore me gjatësi të mesme qitjeje.

9 dhjetor Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik arrijnë marrëveshje rreth masave që lejojnë monitorimin eshpërthimeve bërthamore në vendet për testim të njëri-tjetrit.

10 dhjetor Në fund të takimit në nivel samiti 3-ditësh në Uashington,Presidenti Regan (Reagan) i SHBA-së dhe lideri sovjetikMihail Gorbaçov zotohen për zvogëlime të thella tëarmëve strategjike dhe udhëzojnë negociatorët nëGjenevë të bëjnë një draft të marrëveshjes në linjë meTraktatin ABM të 1972-ës.

11 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut shënon 20 vjetorin e raportitHarmel. Sekretari i Shtetit të Shteteve të Bashkuara dheMinistrat e Jashtëm të Belgjikës, Holandës, Italisë,Mbretërisë së Bashkuar dhe Republikës Federale tëGjermanisë dhe nënshkruajnë marrëveshje bilaterale lidhur me zbatimin e Traktatit të INF-së dhe inspektimin nëvend dhe procedurat e verifikimit.

1988

22 janar Themelimi i Këshillit të Përbashkët të Sigurisë ngaQeveritë e Republikës Federale të Gjermanisë dheFrancës. Dy Qeveritë gjithashtu nënshkruajnë një marrëveshje që lidhet me formimin e një BrigadeUshtarake Franko-Gjermane të përbashkët.

2-3 mars Takimi në nivel Samiti i Këshillit të Atlantikut të Veriut nëBruksel thekson unitetin e Aleatëve dhe ripohon objektivat

464

1987-1988

dhe parimet e përbashkëta dhe vlerën e vazhdueshme tëpolitikës së Aleancës.

15 maj Fillimi i tërheqjes së trupave sovjetike nga Afganistani.26-27 maj Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s bëjnë komisionimin e

Grupit Punues Ekzekutiv për të udhëhequr një rishikim tëroleve, rreziqeve dhe përgjegjësive të përbashkëta tëkombeve anëtare në kontekstin e përpjekjeve të tyre për tëruajtur kredibilitetin dhe efektivitetin e sigurisë dhe tëmbrojtjes kolektive.

31 maj Gjatë një takim Samiti pesë-ditësh në Moskë, PresidentiRegan (Reagan) dhe Sekretari i Përgjithshëm Gorbaçovkëmbejnë dokumenta të zbatimit të Traktatit INF tëDhjetorit 1987 të ratifikuar së voni dhe nënshkruajnë marrëveshje bilaterale mbi testimin bërthamor dhe nëfusha të tjera.

9-10 qershor Në mbledhjen e parë Ministrore të Këshillit të Atlantikut tëVeriut që do të mbahej në Madrid, Ministrat e Jashtëmrishikojnë përparimin pozitiv në marrëdhëniet Lindje-Perëndim të regjistruar në takimin e Samitit tëMoskës, dhe mirëpresin evolucionin e kontributit spanjolpër mbrojtjen e përbashkët.

24 qershor Shpallja e formimit të Force Kompozite të NATO-s për tëpërforcuar Norvegjinë Veriore në periudha tensioni apoarmiqësie, për të zëvendësuar Brigadën Kanadeze CASTqë do të ricaktohet në Regjionin Qendror në përputhshmëri me planet e Qeverisë Kanadeze.

28 qershor-1 korrik Konferenca e 19-të e CPSU-së në Moskë e vë në binarënjë program të reformave politike, kushtetuese dhe legale.

1 korrik Manfred Uerner (Woerner), ish Ministër i Mbrojtjes tëRepublikës Federale të Gjermanisë, vjen pas LorditKarington (Carington) si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s.

20 gusht Hyrja në fuqi e një armëpushimi në Luftën e Gjirit Persikmidis Iranit dhe Irakut, në kuadër të Rezolutës 598 tëKëshillit të Sigurimit të KB-së.

14 nëntor Portugalia dhe Spanja nënshkruajnë Traktatin e Pranimitnë Unionin Evropian Perëndimor.

5 dhjetor Pol Nitze (Paul Nitze), Këshilltar Special i PresidentitRegan (Reagan) mbi Kontrollimin e Armatimeve, merrShpërblimin e Atlantikut për vitin 1988.

7 dhjetor Presidenti Grobaçov, gjatë një adresimi kryesorAsamblesë së Përgjitshme të KB-së, paralajmëron reduktime unilaterale të forcave konvencionale sovjetike.

465

1988

Një termet i madh në Armeni shkretëron disa qytete dheshkakton humbje masive jete.

8 dhjetor Ministrat e Jashtëm të Aleancës mirëpresin reduktimetsovjetike të forcave konvencionale dhe publikojnë njëdeklaratë që jep një skicë të propozimeve të Aleancës përnegociatat e ardhshme mbi stabilitetin konvencional dhemasat e mëtejshme të ndërtimit të besimit dhe sigurisë.

1989

7-11 janar 149 vende marrin pjesë në një Konferencë mbi ArmëtKimike në Paris.

18 janar Presidenti Gorbaçov sjell detaje të mëtejshme të reduktimeve të synuara në forcat e armatosura sovjetikeqë u është referuar duke iu drejtuar Kombeve tëBashkuara më 7 dhjetor 1988, duke paralajmëruarzvogëlime për 14.2 për qind në shpenzimet e mbrojtjessovjetike dhe 19.5 për qind në prodhimin e armëve dhe tëpajisjeve ushtarake.

19 janar Mbyllet në Vjenë Mbledhja Vazhduese e KSBE-së dhebëhet miratimi i nje Dokumenti Konkludues që përfshinmandatet për negociata të reja mbi Forcat e ArmatosuraKonvencionale në Evropë (CFE) dhe negociatat e reja mbiMasat e Ndërtimit të Besimit dhe Sigurisë (CSBMs).

23-27 janar Paralajmërohen reduktime në të ardhmen në forcat konvencionale dhe buxhetet ushtarake nga RepublikaDemokratike Gjermane , Polonia, Hungaria, Çekosllovakia,dhe Bullgaria. Ato mirëpriten nga vendet e Aleancës sikontribute për pabarazitë e forcave konvencionale nëEvropë.

2 shkurt Takimi final i negociatave të Vjenës mbi Reduktimet eBalancuara dhe të Ndërsjella të Forcave.

11 shkurt Komiteti Qendror i Partisë Komuniste Hungareze miratontranzicionin “gradual e të palëkundshëm” në sisteminpolitk shumë-partiak.

15 shkurt Bashkimi Sovjetik kompleton tërheqjen e forcaveushtarake nga Afganistani në përputhje me orarin e shpallur nga Presidenti Gorbaçov.

6 mars Ministrat e Jashtëm të shteteve të KCBE-së takohen nëVjenë për të shënuar hapjen e negociatave të reja mbiForcat e Armatosura Konvencionale në Evropë (CFE)midis 23 anëtareve të NATO-s dhe Organizatës sëTraktatit të Varshavës dhe mbi Masat e Ndërtimit të

466

1988-1989

Besimit dhe Sigurisë midis të gjitha 35 shteteve pjesëmarrëse të KBSE-së.

26 mars Zgjedhjet e para me shumë kandidatë në Kongresin eBRSS-së të Deputetëve të Popullit rezultojnë me ngecje tëmëdha mbrapa për kandidatët zyrtarë të Partisë në shumëzona elektorale.

4 prill Përvjetori i dyzetë i nënshkrimit të Traktatit të Atlantikut tëVeriut shënohen me anë të një sesioni të veçantë tëKëshillit të Atlantikut të Veriut dhe me ceremoni të tjera nëNATO dhe në kryeqytete.

5 prill Bëhet nënshkrimi i marrëveshjeve në Varshavë ngaQeveria dhe negociatorët e opozitës rreth masave qëçojnë në reformat politike në Poloni duke përfshirë zgjedhjet e lira dhe regjistrimin e lëvizjes së unionitsindikal të ndaluar Solidariteti.

18 prill-23 maj Forumi për Informim i KSBE-së, Londër.

12 maj Presidenti Bush propozon regjimin e “Qiejve të Hapur” përtë rritur besimin dhe transparencën lidhur me aktivitetetushtarake. Propozimi parashikon hapje reciproke tëhapësirës ajrore dhe pranimin e mbifluturimeve të territoreve nacionale nga vendet pjesëmarrëse.

29-30 maj Takim Samiti i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel mepjesëmarrje të Krerëve të Shteteve dhe Qeverive. Shpalljanga Presidenti Bush i iniciativave madhore të reja përreduktimet e forcave konvencionale në Evropë. Adoptimi iKonceptit të Gjithmbarshëm të Aleancës të Kontrollit tëArmëve dhe Çarmatimit dhe publikimi i Deklaratës sëSamitit.

30 maj-23 qershor Mbledhja e parë e Konferencës së OSBE-së mbiDimensionet Njerëzore (CDH) në Paris.

31 maj Gjatë një vizite Republikës Federale të GjermanisëPresidenti Bush pasqyron propozimet e çuarjes më tej tëzgjedhjeve të lira dhe pluralizmit në Evropën Lindore dhetë shembjes së Murit të Berlinit.

3-4 qershor Liderët kinezë përdorin forcat e armatosura në peking përtë shtypur demonstratat e paarmatosura popullore tëudhëhequra nga studentët në favor të demokracië, dukeshkaktuar humbje jete në shkallë të madhe dhe dukeshkaktuar trazira të mëdha në qytetet e tjera, spastrimedhe shkelje të të drejtave themelore.

4 dhe 18 qershor Zgjedhjet e lira për Senatin Polak dhe zgjedhje të pjesërishme duke përfshirë 35 për qind të vendeve në

467

1989

Sejm rezultojnë me sukses madhor elektoral përSolidaritetin.

8-9 qershor Takim Ministror i Komitetit për Planifikimin e Mbrojtjes.Ministrat e Mbrojtjes shqyrtojnë implikimet për planifikim tëmbrojtjes të propozimeve Perëndimore për reduktimin eforcave konvencionale në Evropë.

16 qershor Imre Naxhi (Nagy), lider i revolucionit hungarez të vitit1956 që ishte varur më 1958, rivarroset me nderime tëplota në Budapest.

19 qershor Rihapja e Bisedimeve për Reduktimin e ArmëveStrategjike (START) në Gjenevë.

2 korrik Vdekja e veteranit sovjetik Ministrit të Jashtëm dhe ish-Presidentit Andrei Gromiko.

9 gusht Lëshohet një deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm iNATO-s në emër të Aleatëve lidhur me situatën e turqveetnikë në Bullgari, duke i bërë thirrje qeverisë së bullgaret’u përgjigjet pozitivisht apeleve për të përfillurpërgjegjësitë e veta në përputhje me angazhimet meKSBE-në.

24 gusht Tadeush Mazoviecki (Tadeusz Mazowiecki) bëhetKryeministër i qeverisë së parë jokomuniste në Poloni për40 vjet. Partia (Komuniste) e Punëtorëve të Bashkuar ePolonisë mban katër ministri.

10 shtator Hungaria hap kufirin e saj Perëndimor, duke u mundësuarnjë numri të madh refugjatësh të Gjermanisë së Lindjes talëshonin vendin për destinacione të ndryshme nëPerëndim.

3 tetor Pas eksodit të 6 390 qytetarëve të Gjermanisë së Lindjesnga ambasadat Perëndimore në Pragë më 1 tetor sipasaranzhmaneve të bëra nga Qeveria e Gjermanisë sëLindjes, rreth 20 000 emigrantë të Gjermanisë së Lindjesmblidhen në ambasadat e Pragës dhe Varshavës tëRepublikës Federale të Gjermanisë.

6-7 tetor Mihail Gorbaçovi, duke marrë pjesë në Paradën e DyzetëVjetorit në Berlinin e Lindjes, nxit reforma në DDR.

16 tetor Mledhja e KSBE-së mbi Mbrojtjen e Mjedisit në Sofje.18 tetor Erik Honekeri (Erich Honecker), Sekretari i Përgjithshëm i

Partisë Socialiste (Komuniste) të Unitetit që nga viti 1971,zëvendësohet nga Egon Krenzi si lider i RepublikësDemokratike Gjermane derisa qytetarët e Gjermanisë sëLindjes demonstrojnë për reformë politike dhe numra tëemëdhenj refugjatësh vazhdojnë të largohen nga RepublikeDemokratike Gjermane përmes Pragës dhe Budapestit.

468

1989

23 tetor Kushtetuta e re e miratuar në Parlamentin hungarez më18 tetor sjell në ekzistencë Republikën e Hungarisë si“shtet të lirë, demokratik, të pavarur e ligjor” dhe haprrugën për zgjedhje shumëpartiake më 1990.

7 nëntor Dorëheqja e Kabinetit të Gjermanisë së Lindjes pastubimeve në shumë qytete duke kërkuar zgjedhje të liradhe heqjen e monopolit Komunist mbi pushtetin dhethirrjet nga brenda Partisë për ndryshime të mëdha nënivelet më të larta. Kjo lëvizje përcillet të nesërmen medorëheqjen e përbashkët të Politburosë në pushtet.

9-10 nëntor Hapja e Murit të Berlinit. Në një atmosferë të pasigurisëpolitike dhe të një krize të autoritetit në Berlinin e Lindjes,berlinezët e Lindjes dhe të Perëndimit shpartallojnë murindhe e festojnë fillimin e procesit të bashkimit. Pas demonstratave të mëdha dhe kërkesës për reformëpolitike, qeveria e Republikës Demokratike Gjermanelajmëron për heqjen e kufizimeve të udhëtimit nëPerëndim dhe cakton pika të reja kalimi.

10 nëntor Heqja e Todor Zhivkovit, liderit të Partisë KomunistëBullgare që nga viti 1954, e përcjellë nga ndryshime tëmëtejshme të mëdha në lidershipin e partisë.

14 nëntor Parlamenti i Gjermanisë së Lindjes zgjedh Hans Modroun(Hans Modrow) për Kryeministër. Portugalia dhe Spanja nënshkruajnë një Traktat tëPranimit në Unionin Evropian.

17 nëntor Shpërndarje me dhunë e domnstratave të studentëve nëPragë shkreh një lëvizje popullore kundër qeverisë. Dalja e Forumit Civik, e udhëhequr nga Vaclav Havel.

20 nëntor Demonstrata masive në Lajpcig u japin zë thirrjeve popullore për bashkim.

24 nëntor Dorëheqja e lidershipit të Partisë Çekosllovake. Karel Urbanek bëhet Sekretar i Përgjithshëm dhe thërretpër dialog Forumin Civik.

3 dhjetor Dorëheqja e Politburosë së re të Gjermanisë së Lindjesdhe e Komitetit Qendror midis zbulimeve të keq-qeverisjesdhe korrupcionit të lidershipit Komunist.

4 dhjetor Takim Samiti i NATO-s në Bruksel. Presidenti amerikaXhorxh Bush (George Bush) njofton në pika të shkurtëraliderët e NATO-s rreth bisedave të tij me Presidentin sovjetik Mihail Gorbaçov në takimin e Samitit SHB-B.Sovjetik në Malta më 2-3 dhjetor. Takimi i Samitit të liderëve të Organizatës së Traktatit të Varshavës nëMoskë publikon një deklaratë të përbashkët që denoncon

469

1989

pushtimin e vitit 1968 të Çekosllovakisë nga forcat e Paktittë Varshavës dhe hedh poshtë Doktrinën e Brezhnjevit tësovranitetit të kufizuar.

7 dhjetor Dorëheqja e Presidentit Gustav Husak dhe formimi i qeverisë së koalicionit në Çekosllovaki. Shpërblimi iAtlantikut i NATO-s për vitin 1989 i dhurohet Sër MajkëlHauardit (Sir Michael Howard), President dhebashkëthemelues i Institutit Ndërkombëtar për StudimeStrategjike (IISS).

11 dhjetor Demonstrata popullore në Bullgari çojnë në premtimin ezgjedhjeve të lira dhe mohimin e rolit udhëheqës të PartisëKomuniste.

14-15 dhjetor Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel.Ministrat e Jashtëm rishikojnë ndryshimin politik në rritje esipër në Evropën Qendrore dhe Lindore.

19 dhjetor Ministri i Jashtëm sovjetik Eduard Shevardnadze vizitonShtabin e NATO-s për bisedime me Sekretarin ePërgjithshëm Manfred Uerner (Manfred Woerner) dhe mePerfaqësuesit e Përhershëm te vendeve të NATO-s, vizitae parë e tillë nga një Ministër i një qeverie të EvropësQendrore apo Lindore.

20 dhjetor Trupat dhe policia hapin zjarr mbi mijëra protestuesantiqeveritarë në qytetin rumun të Timisoarës.

22 dhjetor Rënia e regjimit të Çausheskut (Ceausescu). Nikolai Çaushesku arrestohet nga forcat e armatosurarumune dhe ekzekutohet më 25 dhjetor. Fronti i ShpëtimitKombëtar nga Ian Iliesku merr kontrollin dhe premtonzgjedhje të lira.

29 dhjetor Parlamenti polak anulon rolin udhëheqës të PartisëKomuniste dhe përtërin emrin e vendit si Republika ePolonisë. Vaclav Haveli zgjedhet President iÇekosllovakisë.

1990

15 janar Qeveria bullgare i jep fund monopolit 44 vjeçar të pushtetipolitik të Partisë Komuniste.

16 jan.-5 shkurt Seminar 35-kombesh mbi Doktrinat Ushtarake në Vjenënë kuadër të KSBE-së.

6 shkurt Në një fjalim të papresedan në Sesionin Plenar tëKomitetit Qendror të Partisë Komuniste të BashkimitSovjetik, Mihail Gorbaçovi flet për aspektet kryesore tëprogramit të tij të reformës duke përfshirë braktisjen e rolit

470

1989-1990

udhëheqës të Partisë Komuniste dhe të prezantimit të pluralizmit politik.

12-14 shkurt Ministrat e Jashtëm të NATO-s dhe të vendeve tëOrganizatës së Traktatit të Varshavës, me vështrues ngavendet e tjera të KSBE-së, takohen në Otavë në hapjen eKonferencës “Qiejt e Hapur”.

13 shkurt Në margjinat e Konferencës “Qiejt Hapur” në Otavë, arrihet marrëveshje nga Ministrat e Jashtëm në fjalë për tëmbajtur diskutime mbi aspektet e jashtme të themelimit tëunitetit gjerman në një kornizë “Dy plus Katër”. Ministrat eJashtëm të NATO-s dhe të Organizatës së Traktatit tëVarshavës gjithashtu pajtohen rreth hapave për të mundësuar konkludimin e një marrëveshjeje CFE më1990.

3 mars Ministri i Jashtëm çekosllovak Jirzhi Dinstbir (Jiri Dienstbier) viziton Shtabin e NATO-s për diskutimeme Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s Manfred Uerner(Woerner).

8 mars Në një mbledhje me pjesëmarrje të Kancelarit Helmut Kol(Kohl), bëhen konsultime në Këshillin e Atlantikut të Veriutrreth pozitës së Qeverisë së Republikës Federale mbizhvillimet në Gjermani dhe çështjet që lidhen me sigurinë.

11 mars Parlamenti lituanez voton për shkëputje nga BashkimiSovjetik dhe për rifitimin e pavarësisë.

17 mars Ministrat e Jashtëm të Organizatës së Traktatit tëVarshavës në takimin e tyre në Pragë mbështetinvazhdimin e që të dyjave, NATO-s dhe Paktit tëVarshavës.

18 mars Në zgjedhjet e tyre të lira të parat për 40 vjet qytetarët eRepublikës Demokratike Gjermane i japin një shumicëdermuese “Aleancës pë Gjermani” me orientim konzervativ, duke shënuar edhe një hap të mëtejshëm kyçnë procesin e unifikimit të Gjermanisë.

19 mars -11 prill Konferenca e KSBE-së mbi Bashkëpunimin Ekonomik nëEvropë, Bon.

21 mars Kërzistof Skubizevski (Krzystof Skubiszeëski), Ministër iJashtëm i Polonisë, viziton Shtabin e NATO-s për diskutime me Sekretarin e Përgjithshëm Manfred Uerner(Woerner) dhe me Përfaqësuesit e Përhershëm tëvendeve të NATO-s.

26 mars Qeveria çekosllovake urdhëron që të çmontoheninstalimet kufitare përgjatë kufijve të saj me Austrinë dheRepublikën Federale të Gjermanisë.

471

1990

27 mars Hyrja formale e Portugalisë dhe Spanjës në WEU paskompletimit të procesit të ratifikimit.

7 prill Zgjedhjet në Hungari rezultojnë me fitore vendimtare përForumin Demokratik Hungarez (parti e qendrës sëdjathtë).

12 prill Qeveria e koalicinit të Republikës Demokratike Gjermanepronocohet në favor të bashkimit me Republikën Federaletë Gjermanisë në bazë të Nenit 23 të Ligjit Themelor dhetë anëtarësisë së vendit të bashkuar në Aleancën eAtlantikut të Veriut.

3 maj Presidenti Bush shpall anulimin e programeve të modernizimit për granatat artilerike bërthamore të vendosura në Evropë dhe për një “vazhdim” me raketatme gjatësi të shkurtër qitjeje LANCE. Ai fton për negociatarreth raketave të SHBA-së dhe atyre sovjetike me largësitë shkurtër qitjeje të fillojnë pak pasi të nënshkruhet njëtraktat për CFE-në.

4 maj Parlamenti latvian deklaron pavarësinë e RepublikësBaltike.

8 maj Parlamenti estonian modifikon emrin e Republikës dhekushtetutën dhe ripërtërin flamurin e paraluftës dhehymnin kombëtar.

9-10 maj Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s, në takimin e Grupit tëPlanifikimit Bërthamor në Kananaskis, Kanada, diskutojnëimplikimet e ndryshimeve politike që po ndodhin nëEvropë për politikën e sigurisë të NATO-s.

20 maj Pas zgjedhjeve në Rumani, ish-anëtari i QeverisëKomuniste Ion Iliesku zgjedhet President përkundërakuzave të opozitës për çrregullësi elektorale. Fronti i Shpëtimit Kombëtar fiton shumicën në Parlament.

22-23 maj Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s, duke u takuar nëKomitetin e Planifikimit të Mbrojtjes, vlerësojnë implikimetpër politikën e sigurisë të NATO-s që vijnë nga ndryshimetqë po bëhen në Evropë dhe nisin një rishikim të strategjisëushtarake të NATO-s. Premieri i ri i Hungarisë, JozefAntall, shpall synimin e qeverisë së tij për t’u tërhequr ngaOrganizata e Traktatit të Varshavës pas negociatave.

30 maj Boris Jelcini zgjedhet President i Republikës Ruse nëraundin e tretë të zgjedhjeve.

30 maj -2 qershor Takim Samiti SHBA-B. Sovjetik në Uashington.5 qershor Ministrat e Jashtëm të 35 vendeve që marrin pjesë në

Konferencën e dytë të KSBE-së mbi Dimensionin Njerëzor

472

1990

(CHD2) në Kopenhagë pajtohen t’i dakordojnë statusin evështruesit Shqipërisë.

7-8 qershor Në Takimin Ministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut nëTërnberi (Turnberry) në Skotlandë, Ministrat e Jashtëm tëAleancës publikojnë një “Mesazh nga Tërnberi” në të cilinata shprehin vendosmërinë e tyre për të shfrytëzuar rastetqë rezultojnë nga ndryshimet në Evropë dhe t’i shtrijnëdorën Bashkimit Sovjetik dhe të gjitha vendeve të tjeraevropiane dorën e miqësisë dhe të bashkëpunimit.

8 qershor Zgjedhjet parlamentare në Çekosllovaki. Forumi Civik dhepartitë aleate fitojnë një shumicë në Asamblenë Federale.

10 dhe 17 qershor Zgjedhjet në Bullgari rezultojnë me një shumicë të PartisëSocialiste Bullgare.

18 qershor NATO shpall stipendione për punëtor kërkimorë për 70kandidatë për 1990/91 duke përfshirë 55 për punë kërkimore mbi instituet demokratike që u ndahen për herëtë parë qytetarëve të NATO-s dhe të vendeve të EvropësQendrore dhe Lindore.

28 qershor Në Konferencën e KSBE-së në Kopenhagë mbiDimensionin Njerëzor, vendet e Evropës Lindore (dukepërjashtuar Shqipërinë, e cila iu bashkua procesit tëKSBE-së në qershor të vitit 1991) u zotuan për demokraciparlamentare shumëpartiake dhe për pushtet ligjor.

29 qershor Geza Jezensky, Ministër i Jashtëm i Hungarisë, pranohetnë Shtabin e NATO-s nga Sekretari i PërgjithshëmManfred Uerner (Woerner).

2 korrik Themelohet unioni monetar midis Republikës Federale tëGjermanisë dhe Republikës Demokratike Gjermane. Taro Nakajama, Ministër i Jashtëm i Japonisë, pranohetnga Sekretari i Përgjitshëm Manfred Uerner (Woerner) nëShtabin e NATO-s.

6 korrik Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s nga takimi ityre në Londër publikojnë “Deklaratën e Londrës” rreth njëAleance të Atlantikut të Veriut të Transformuar. Deklaratapasqyron propozimet për zhvillimin e bashkëpunimit mevendet e Evropës Qendrore dhe Lindore që kap një spektër të gjerë të aktivitetit politik dhe ushtarak, dukepërfshirë themelimin e lidhjeve të rregullta diplomatikemidis atyre vendeve dhe NATO-s.

10 korrik Ministri i Jashtëm i Republikës Demokratike Gjermane,Markus Mekel (Meckel), viziton NATO-n.

13-17 korrik Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton Moskën me ftesën e Ministrit të Jashtëm

473

1990

Shevarnadze për bisedime me lidershipin sovjetik paspublikimit të Deklaratës së Londrës.

16 korrik Kancelari Kol (Kohl) dhe Presidenti Gorbaçov pajtohenrreth masave që i mundësojnë Gjermanisë të rifitojësovranitet të plotë dhe të ushtrojë të drejtën e saj të mbetetanëtare e plotë e Aleancës së Atlantikut të Veriut.

17 korrik Konkludimi i Konferencës “Dy plus Katër” në Paris rrethbashkimit të Gjermanisë.

18 korrik Kryeministri hungarez Josef Antall viziton Shtabin eNATO-s.

2 gusht Trupat e Irakut pushtojnë Kuvajtin pas një mosmarrveshjejemidis dy vendeve rreth eksplorimit të të drejtës mbi naftënnë Gjirin Persik.

6 gusht Këshilli i Sigurimit i KB-së pajtohet unanimisht për sanksione të gjera kundër Irakut dhe kërkon tërheqjen eIrakut nga territori i okupuar i Kuvajtit.

8 gusht Këshilli i Sigurimit i KB-së e deklaron shpalljen e aneksimittë Kuvajtit nga Iraku si të pavlefshëm.

10 gusht Mbledhje Speciale e Këshillit të Atlantikut të Veriut në niveltë Ministrave të Jashtëm për konsultime dhe këmbim informacioni mbi zhvillimet në Gjirin Persik.

22 gusht Legjislatura e Republikës Demokratike Gjermane voton nëtë mirë të bashkimit të DDR-së me Republikën Federale tëGjeranisë më 3 tetor 1990 dhe pajtohet të mbajë zgjedhjetnë vendin e bashkuar më 2 dhjetor 1990.

4 shtator Nëntë vendet anëtare të Unionit Evropian Perëndimor pajtohen rreth udhërrëfimit për koordinimin e operacioneve të tyre detare në regjionin e Gjirit Persik nëmënyrë që të përforcojnë embargon kundër Irakut. Një numër vendesh të WEU-së dhe vendesh të tjera dërgojnë forca në rajon.

5-8 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton Republikën Federale Çeke dhe Sllovakepër diskutime me Presidentin, Kryeministrin dhePresidentin e Parlamentit.

7 shtator Konsultimet vazhdojnë në Këshillin e Atlantikut të Veriutrreth zhvillimieve politike, ushtarake dhe ekonomike nëGjirin Persik në kuadër të harmonizimit të, politikës aleatedhe angazhimit të Aleatëve për të punuar për zbatimin erezolutave të Kombeve të Bashkuara në relacion mekrizën e Gjirit Persik.

10 shtator Sekretari amerikan i shtetit Xhejmz Bejker (James Baker)njofton në pika të shkurtëra një mbledhje speciale të

474

1990

Këshillit të Atlantikut të Veriut në sesion Ministror rrethrezultatit të takimit të samitit SHBA-Bashkimi Sovjetik mbikrizën në Gjirit Persik.

12 shtator Në një deklaratë të lëshuar me rastin e nënshkrimit tëTraktatit “Dy Plus Katër” në Moskë, Aleanca mirëpret këtëmarrëveshje historike e cila shtron rrugën për bashkimin eGjermanisë dhe kthimin e saj në sovranitet të plotë.

13-15 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) në vizitën e tij të parë në Poloni i drejtohetSejmit rreth rasteve historike për krijimin e një rendi tëqëndrueshëm paqeje dhe prosperiteti në Evropë të bazuarnë bashkëpunim dhe miqësi.

14 shtator Inicimi i konsultimeve Aleate në Grupin Special Konsultativtë NATO-s mbi negociatat e ardhshme mbi forcatbërthamore me largësi qitjeje të shkurtër sipas ftesës përkëtë në Deklaratën e Londrës. Në një deklaratë që dënonfutjen e ushtarëve irakianë në rezidencat e ambasadave tëNATO-s në Kuvajt, Aleanca fton Irakun t’i lirojë ato që janëmarrë dhe të frenohet nga aktet e mëtejme agresive.

24 shtat.-19 tet. Mbledhja e KSBE-së mbi Mesdheun, Palma de Majorka.1-2 tetor Konferenca e Ministrve të Jashtëm të KSBE-së në Nju

Jork miraton rezolutën e cila dënon agresionin e Irakutkundër Kuvajtit.

3 tetor Në ditën e bashkimit gjerman Këshilli i Atlantikut të Veriute shënon këtë rast me një mbledhje të veçantë dhe i dëshiron mirëseardhje vendit të bashkuar si anëtar i plotëi Aleancës.

15 tetor Mihajl Gorbaçovit i jepet Çmimi Nobel për vitin 1990. 23 tetor Petre Roman, Kryeministër i Rumanisë, pritet në Shtabin

e NATO-s nga Sekretari i Përgjithshëm Manfred Uerner(Woerner).

25-26 tetor Vizitë NATO-s nga Zëvendës Ministri i Parë i Mbrojtjes dheShef i Shtabit të Përgjithshëm Sovjetik, Gjenerali M. A.Mojsejev.

26 tetor Dr. Lajosh Fur, Ministër i Mbrojtjes të Republikës sëHungarisë viziton NATO-n.

15 nëntor Luben Gocev, Ministër i Jashtëm i Bullgarisë, pritet nëShtabin e NATO-s nga Sekretari i Përgjithshëm ManfredUerner (Woerner).

17 nëntor Negociatorët e KSBE-së miratojnë “Dokumentin e Vjenës”mbi Masat e Ndërtimit të Besimit dhe Sigurisë (CSBMs).

19 nëntor Në kuadër të Takimit në Nivel Samiti të KSBE-së në Paris,22 shtete, anëtare të NATO-s dhe nga Organizata e

475

1990

Traktatit të Varshavës, nënshkruajnë në Traktat mbi Forcate Armatosura Konvencionale me rëndësi të madhe dhepublikojnë një Deklaratë të përbashkët mbi jo-agresionin.

21 nëntor Krerët e Shteteve dhe Qeverive të KSBE-së publikojnëKartën e Parisit për një Evropë të Re dhe përkrahin miratimin e Dokumentit të Vjenës mbi Masat e Ndërtimit tëBësimit dhe Sigurisë (CSBMs).

22-25 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton Hungarinë.

26-28 nëntor Asambleja e Atlantikut të Veriut në një takim në Londër udakordon status të deleguar asociues parlamentarëve ngaBashkimi Sovjetik, Bullgaria, Çekosllovakia, Hungaria dhePolonia.

6-7 dhjetor Takim Ministror i Komitetit për Planifikimin e Mbrojtjes dheGrupit të Planifikimit Bërthamor në Bruksel. Ministrat eMbrojtjes mbështetin Rezolutën e KB-së 678 që kërkontërheqjen e forcave të Irakut nga Kuvajti deri në janar1991. Ata i bëjnë një vështrim progresit në zhvillimin e njëkoncepti të ri strategjik për NATO-n dhe hapave të tjerë qëpo merreshin për t’i adaptuar forcat e NATO-s me mjedisine ri strategjik në Evropë.

9 dhjetor Leh Ualesa zgjedhet President i Polonisë.11 dhjetor Partia Komuniste e Shqipërisë shpall legjislacionin e

partive politike të opozitës pas 45 vjetësh të diktaturës një-partiake.

13 dhjetor Sekretari Rumun i Shtetit për Mbrojtje, Gjenerali VasileIonel viziton NATO-n.

15 dhjetor Në një Takim Samiti në Romë liderët e BE-së hapinKonferenca Ndërqeveritare rreth Unionit Ekonomik dheMonetar dhe Unionit Politik.

17-18 dhjetor Takimi Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut. Ministrat eJashtëm i bëjnë vështrim progresit të bërë që nga Takimi iSamitit në korrik në përmbushjen e objektivave tëDeklaratës së Londrës dhe lëshojnë një deklaratë rrethkrizës në Gjirin Persik.

20 dhjetor Ministri i Jashtëm sovjetik Eduard Shevardnadze jepdorëheqje, duke tërhequr vërejtjen për rreziqet e diktaturës së përtëritur në Bashkimin Sovjetik.

1991

2 janar NATO dislokon aeroplanë të Forcës Mobile ACE (AMF) nejug-lindje të Turqisë në një rol operacional.

476

1990-1991

8 janar Trupat sovjetike dislokohen rreth kryeqytetit lituanez për tëimponuar rekrutimin mandator.

9 janar Në një takim në Gjenevë midis Ministrave të Jashtëm tëSHBA-së dhe Irakut, Iraku vazhdon të refuzojë tërheqjene forcave të veta nga Kuvajti.

11 janar NATO lëshon një deklaratë që nxit autoritetet sovjetike tëpërmbahen nga përdorimi i forcës dhe kërcënimit nëRepublikat Baltike.

15 jan.-8 shk. Takimi i Ekspertëve të KSBE-së mbi Zgjidhjen Paqësore tëMosmarrveshjeve në Valeta propozon themelimin eMekanizmit për Zgjidhjen e Mosmarrveshjeve.

17 janar Forcat e koalicionit lansojnë sulme ajrore kundër Irakut nëfillim të Luftës së Gjirit Persik, pas refuzimit të Irakut për t’utërhequr nga Kuvajti në përputhje me Rezolutat e Këshillittë Sigurimit të OKB-së.

9 shkurt Tetëdhjetë-e-pesë për qing e atyre që votuan në njëplebisit lituanez favorizuan lëvizjet drejt pavarësisë.

18 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i WEU-së Uim van Ekelen vizitonNATO-n për të diskutuar me Sekretarin e Përgjithshëm tëNATO-s Manfred Uerner (Woerner) në kuadër të konsultimeve të vazhdueshme rreth zhvillimit të Identitetittë Sigurisë dhe Mbrojtjes Evropiane dhe rrethbashkëpunimit midis NATO-s dhe WEU-së.

19 shkurt Një plan sovjetik pak para dymbëdhjetëve për të shmangur Luftën e Gjirit nuk përmbush kërkesat Aleatepër një tërheqje pa kushte të forcave të Irakut.

24 shkurt Forcat e koalicionit fillojnë ofensivën tokësore në Kuvajt.25 shkurt Përfaqësuesit e pesë vendeve të Paktit të Varshavës

mblidhen në Budapest për të shpallur shpërbërjen e strukturës ushtarake të tij. Komiteti i Paktit të Varshavës iMinistrave të Mbrojtjes, Komanda e Përbashkët e tij, dheUshtarakët e tij, Këshilli Shkencor dhe Teknik shpërndahen.

27 shkurt Ministri i Jashtëm çekosllovak Jirzhi Dinsbir (Jiri Dienstbier) viziton NATO-n.

28 shkurt Forcat e koalicionit e çlirojnë Kuvajtin. Presidenti amerikanXhorxh Bush (George Bush) suspendon operacionetluftarake të koalicionit aleat. Iraku i pranon pa kushte tëgjitha 12 rezolutat e OKB-së që lidhen me tërheqjen e forcave të veta nga Kuvajti.

3 mars Në referendumet e mbajtura në Estoni dhe Latvi, votuesitfavorizojnë pavarësinë me 77 për qind dhe 73 për qind,respektivisht.

477

1991

4 mars Legjislatura sovjetike ratifikon Traktatin që lejon bashkimingjerman, duke përfunduar formalisht autoritetin e aranzhmaneve katër-palëshe sa i përket Gjermanisë pasLuftës së Dytë Botërore.

5 mars Forca Aleate Mobile e NATO-s tërhiqet nga Turqia pas përfundimit të Luftës së Gjirit.

13-26 mars Kompletimi i Shteteve të Bashkuara të tërheqjes së raketave nga Evropa në përputhje me Traktatin INF.

21 mars Vizitë NATO-s nga Presidenti i Republikës Çeke dheSllovake, Vaclav Havel. Në një fjalim historik, PresidentiHavel i drejtohet Këshillit të Atlantikut të Veriut.

31 mars Zhbërja formale e strukturave ushtarake e Paktit tëVarshavës.

5 prill Inaugurimi në Londër i Bankës Evropiane për Rindërtimdhe Zhvillim (EBRD), e themeluar për të ndihmuar vendete Evropës Lindore dhe Bashkimin Sovjetik në zhvillimin edemokracisë dhe ekonomisë së tregut.

23-24 prill Vizitë e Kryetarit të Komitetit Ushtarak të NATO-s,Gjeneralit Vigleik Aide (Eide), Republikës Federale Çekedhe Sllovake.

25-26 prill Konferencë mbi të Ardhmen e Sigurisë Evropiane nëPragë e sponzorizuar bashkarisht nga Ministri i Jashtëm iRepublikës Çeke dhe Sllovake dhe Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s.

29 prill Shpërblimi i Atlantikut i NATO-s që jepet një herë në vit iprezentohet pas vdekjes Senatorit Xhovani (Giovanni)Malagodi të Italisë.

30 prill Vizitë Shtabit të NATO-s nga Kryeministri bullgar, DimitarPopov dhe Koloneli Mutafçiev, Ministër i Mbrojtjes.

7 maj Ministri jugosllav i Mbrojtjes deklaron se vendi i tij është nëgjendje lufte civile.

12 maj Eliminimi nga Bashkimi Sovjetik i raketave të mbeturaSS20 në përputhje me Traktatin INF.

21 maj Dhoma e Përfaqësuesve të SHBA-së fton për zvogëlim tëfuqisë së trupave në Evropë nga 250 000 në 100 000 derinë vitin 1995. Sovjeti Suprem aprovon një ligj që liberalizon udhëtimet jashtë vendit dhe emigrimin.

23 maj Vizitë NATO-s nga Ministri i Mbrojtjes i Polonisë, PiotrKolodziejczyk.

28-29 maj Takime Ministrore të Komitetit të NATO-s për Planifikimine Mbrojtjes dhe Grupit të Planifikimit Bërthamor. Ministratpajtohen midis tjerash rreth bazës së një strukture të re tëforcës së NATO-s.

478

1991

28 maj-7 qershor Simpoziumi i KSBE-së i Trashëgimisë Kulturore, Krakov.1 qershor Zyrtarët amerikanë dhe sovjetikë raportojnë zgjidhje të

ndryshimeve të mbetura rreth Traktatit CFE.6-7 qershor Ministrat e Jashtëm të NATO-s në takimin e tyre në

Kopenhagë lëshojnë Deklarata mbi Partneritetin meVendet e Evropës Qendrore dhe Lindore, mbi FunksionetThelbësore të Sigurisë të NATO-s, dhe mbi Zgjidhjen eProblemeve Lidhur me Traktatin CFE.

12-14 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) i bën një vizitë zyrtare Republikës së Bullgarisë.

19 qershor Shqipëria bëhet shteti i 35-të pjesëmarrës në KSBE.19-20 qershor Mbledhje e Këshillit të KSBE-së, Berlin.

Ministrat e Jashtëm krijojnë Mekanizmin e Emergjencës tëKSBE-së që lejon takimin e Zyrtarëve Seniorë me paralajmërim të shkurtër në rast se pajtohen 13 shtete,dhe përfillin Raportin Valeta mbi Zgjidhjen Paqësore tëMosmarrveshjeve.

20 qershor Ligjvënësit gjermanë votojnë për të bërë Berlinin përsërikryeqytet të vendit.

25 qershor Parlamentet e Sllovenisë dhe Kroacisë shpallin pavarësinë.

28 qershor Zhbërja e COMECON-it.1 korrik Organizata e Traktatit të Varshavës shpërndahet zyrtarisht

në përputhje më një protokol që fton për “tranzicion nëstrukturat gjithë-evropiane.”

1-19 korrik Mbledhja e Ekspertëve të KSBE-së rreth MinoriteteveKombëtare, Gjenevë.

3 korrik Presidenti polak Leh Valesa (Lech Walesa) viziton NATO-n.

4-5 korrik Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton Rumaninë.

30 korrik Presidenti rus Boris Jelcin (Yeltsin) nënshkruan një traktatme Lituaninë me të cilin e njeh pavarësinë e saj.

30-31 korrik Presidentët amerikan dhe sovjetik shpallin samitin e tyredy-ditor si hapje të një ere të re të marrëdhënieve bilaterale dhe nënshkruajnë Traktatin START përzvogëlimin e armëve bërthamore strategjike.

19 gusht Presidenti sovjetik Gorbaçov zhvendoset nga zyra me njëgrusht-shtet dhe zëvendësohet nga një “komitet iemergjencës”. Duke u takuar në një sesion emergjent,Këshilli i NATO-s i tërheq vërejtjen Bashkimit Sovjetik për“pasoja serioze” nëse e braktis reformën. Programet endihmës perëndimore pezullohen. Presidenti rus Boris

479

1991

Jelcin fton për grevë të përgjithshme derisa tankset e lojalistëve duke valëvitur flamuj rusë pozicionohen afërndërtesës së Parlamentit rus.

21 gusht Takim Ministror i Këshillit të Atlantkut të Veriut. Ministrat eJashtëm vështrojnë situatën politike në Bashkimin Sovjetikdhe publikojnë një deklaratë me të cilën dënojnë zhvendosjen jokushtetuese të Presidentit Gorbaçov dheftojnë për përtëritjen e reformës demokratike. PresidentiGorbaçov kthehet në Moskë kur grusht-shteti i 19 gushtitpo kolapsonte dhe liderët e tij arrestohen. LiderëtPerëndimorë lavdërojnë rolin e Presidentit Jelcin për rezistencën ndaj grusht-shtetit dhe heqin ngrirjen mbindihmën për Bashkjimin Sovjetik. Ministri i Jashtëm rumun viziton NATO-n.

25 gusht Bashkimi Sovjetik shpall spastrim të përgjithshëm tëKomandës së Lartë Ushtarake. Presidenti Gorbaçovpropozon që Partia Komuniste të shpërndahet dhe jepdorëheqje nga posti i Sekretarit të Përgjithshëm.

26 gusht Presidenti Gorbaçov jep shenja se kërkesat e republikaveme synim secesioni për pavarësi nuk të rezistohen më.Vendet e BE-së pajtohen të themelojnë lidhje diplomatikeme tri shtetet baltike.

28 gusht Presidenti Gorbaçov cakton Boris Pankinin, ish-ambasadornë Çekosllovaki, Ministër të Jashtëm, zhvesh KGB-në ngatrupat e saj dhe urdhëron hetimin e aktiviteteve të saj.

29 gusht Ligjvënësit sovjetikë votojnë për pezullimin e të gjithaaktiviteteve të Partisë Komuniste.

5 shtator Kongresi Sovjetik i Deputetëve të Popullit, pajtohet t’udorëzojë Republikave aspekte kyçe të pushtetit.

10 shtator-4 tetor Takimi i Tretë i KSBE-se i Konferencës mbi DimensioninNjerëzor, në Moskë. Estonia, Latvia dhe Lituania bëhenpjesëmarrëse të Shteteve të KSBE-së.

17 shtator Estonia, Latvia dhe Lituania pranohen në OKB.27 shtator Presidenti amerikan Bush shpall shkurtime të mëdha në

armatimet amerikane bërthamore dhe fton BashkiminSovjetik të veprojë ngjashëm. Shkurtimet amerikane përfshijnë shkatërrimin e të gjitha raketave bërthamoretaktike me lansim nga toka dhe heqjen e raketave kryqëzore bërthamore nga nëndetëset dhe anijetluftarake.

6 tetor Mbledhje në Krakov, Ministrat e Jashtëm të Polonisë,Hungarisë dhe Çekosllovakisë shprehin dëshirën e tyre qëvendet e tyre të përfshihen në aktivitetet e NATO-s.

480

1991

Presidenti Gorbaçov shpall zhdukjen e armëvebërthamore sovjetike me largësi të shkurtër qitjeje dheheqjen e të gjitha armëve taktike bërthamore nga anijet,nëndetëset dhe nga flota ajrore me bazë tokësore.

17 tetor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s në takimin në Taormina,Itali, shpallin reduktime të rezervave të tanishme të NATO-s të armëve bërthamore sub-strategjike në Evropëpër rreth 80 për qind.

21 tetor Vizitë NATO-s nga Zëvendës Ministri i Jashtëm SovjetikDerjabin.

24-25 tetor Seminar mbi Koordinimin Civil/Ushtarak të Menaxhimit tëTrafikut Ajror në NATO me pjesëmarrje nga NATO dhevendet e Evropës Qendrore dhe Lindore.

28 tetor Kryeministri hungarez Josef Antall viziton NATO-n.30 tetor Konferenca e Parë e Paqes për Lindjen e Mesme hapet në

Madrid nën kryesimin e përbashkët të Shteteve tëBashkuara dhe Bashkimit Sovjetik.

4-15 nëntor Seminar i Ekspertëve të KSBE-së mbi InstitucionetDemokratike, Oslo.

7-8 nëntor Takim Samiti i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Romë.Krerët e Shteteve dhe Qeverive publikojnë KonceptinStrategjik të ri të Aleancës dhe lëshojnë Deklaratën eRomës mbi Paqen dhe Bashkëpunimin.

11 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) pret në NATO Ministrin e Jashtëm polakKërzystof Skubizevski.

12 nëntor Ministri i Jashtëm i Estonisë Lenart Meri pritet në NATO.Ministri i Jashtëm i Bullgarisë viziton NATO-n.

14 nëntor Presidenti i Bullgarisë Zhelju Zhelev viziton NATO-n.25 nëntor Ministri rumun i Mbrojtjes Kombëtare Lt. Gjeneral Nikolae

Spiroiu pritet në NATO.1 dhjetor Në një referendum 90 për qind e votuesve në Ukrainë

zgjedhin pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik.8 dhjetor Përfaqësuesit e tri ish-Republikave sovjetike të Rusisë,

Bellorusisë dhe Ukrainës takohen në Minsk dhe pajtohettë formojnë një Komonuelt të Shteteve të Pavarura që dota zëvendësoje Bashkimin Sovjetik.

9-10 dhjetor Në Këshillin Evropian të Mastrihtit, Krerët e Shteteve dheQeverive të BE-së miratojnë traktatet (me kusht që të ratifikohen) mbi Unionin Ekonomik dhe Monetar dheUnionin Politik. Shtetet anëtare të WEU-së që gjitashtutakohen në Mastriht ftojnë anëtarët e Unionit Evropian qëtë hynë të WEU ose të bëhen vështrues, dhe anëtaret e

481

1991

tjera evropiane të NATO-s të bëhen anëtare të asocuara tëWEU-së.

12-13 dhjetor Takim Ministror i Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes nëBruksel. Ministrat e Mbrojtjes i bëjnë vështrimndryshimeve kryesore në strukturat e forcave për të cilatbëhet thirrje në Konceptin Strategjik të ri të Aelancës, dukepërfshirë reduktime substanciale të trupave dhe pajisjes.

13 dhjetor Zëvedës Kryeministri i Parë i Rusisë, Genadij Burbulis,viziton NATO-n për diskutime me Sekretarin ePërgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) rreth situatës nëBashkimin Sovjetik pas themelimit të Komonveltit tëShteteve të Pavarura nga Rusia, Ukraina dhe Bellorusia.

17 dhjetor Gjatë bisedimeve në Moskë Presidenti Jelcin dhePresidenti Gorbaçov pajtohen se tranzicioni nëKomonveltin e Shteteve të Pavarura do të bëhej në fund tëdhjetorit 1991.

19 dhjetor Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel.Ministrat e Jashtëm denojnë dhunën në Jugosllavi dhendjekin iniciativat e ndërmarra në Takimin e Samitit tëRomës në nëntor, midis tjerash edhe mbi asistencën eNATO-s në sjelljen e ndihmës humanitare BashkimitSovjetik.

20 dhjetor Takim inaugurues i Këshillit Bashkëpunues të Atlantikut tëVeriut me pjesëmarrje të Ministrave të Jashtëm dhe tëPërfaqësuesve të 16 vendeve të NATO-s dhe të 9vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore. Në të njëjtënditë, zhvillimet në Moskë shënojnë fundin efektiv të BRSS-së.

21 dhjetor Njëmbëdhjetë nga republikat përbërëse të ish BashkimitSovjetik takohen në Alma Ata dhe nënshkruajnë aranzhmanet për krijimin e një Komonvelti të ri të Shtetevetë Pavarura.

25 dhjetor Presidenti Gorbaçov shpall dorëheqjen e tij si Presidentsovjetik dhe nënshkruan një Dekret me të cilin heq dorënga funksioni i tij si Kryekomandant Suprem i ForcaveSovjetike.

1992

1 janar Butros Butros-Gali i Egjiptit bëhet Sekretari Përgjithshëm iKombeve të Bashkuara pas pensionimit të Havier Perezde Kuelarit (Javier Perez de Cuellar) të Perusë.

7-8 janar NATO merr pjesë në aranzhmanet për dërgim ajror tëndihmës humanitare të BE-së për Moskë dhe Shën

482

1991-1992

Peterburg në aeroplanë që ofrojnë qeveritë e Kanadasëdhe Gjermanisë.

8-10 janar Takim i Zyrtarëve Seniorë të KSBE-së, Pragë.10 janar Në takimin e parë të një Grupi Punues të Nivelit të Lartë të

themeluar nga Këshili për Bashkëpunim i Atlantikut tëVeriut për të diskutuar ratifikimin dhe zbatimin e Traktatit tëCFE-së, arrihet pajtim për një qasje në faza për sjelljen nëfuqi të Traktatit CFE.

22-23 janar Në një konferencë koordinuese 47-kombëshe nëUashington rreth asistencës Bashkimit Sovjet, e sponzoruarnga Shtetet e Bashkuara, merr pjesë edhe Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner (Woerner) si dhepërfaqësues të tjerë të organizatave ndërkombëtare.

28 janar Në adresimin e tij Unionit të Shtetit, Presidenti amerikanBush propozon kontroll të ri armatimi dhe iniciativa tëmëdha çarmatimi.

30 janar Takimi i parë i Samitit të 15 kombeve të Këshillit tëSigurimit të KB-së me pjesëmarrjen e Boris Jelcinit,President i Federatës Ruse.

30-31 janar Takimi i Këshillit të Ministrave të Jashtëm të KSBE-së nëPragë njeh Federatën Ruse si vazhduese të personalitetitlegal të ish Bashkimit Sovjetik dhe pranon 10 ishRepublika Sovjetike si shtete pjesëmarrëse të KSBE-së.

19 shkurt Kryeministri Gasanov i Azerbejxhanit viziton NATO-n.21 shkurt Manfred Uerner (Woerner), Sekretar i Përgjithshëm i

NATO-s, viziton Rumaninë dhe një Qendër të re Evro-Atlantike në Bukuresht.

22-23 shkurt Sekretar i Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) vizitonUkrainës.

24-25 shkurt Sekretar i Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) vizitonRusinë.

26 shkurt Qeveria kanadeze informon Aleancën për vendimin e sajpër të anuluar planet e mbajtjes së 1 100 forcavekanadeze në Evropë pas vitit 1994, por konfirmon synimine saj t’i përmbushë angazhimet e tjera ndaj Aleancës dheStrukturës së saj të Integruar Ushtarake. Këshilli i Atlantikut të Veriut, në një Deklaratë mbiJugosllavinë, apelon te të gjitha palët t’i respektojnëaranzhimet e armëpushimit për të lejuar dislokimin e forcës paqeruajtëse të KB-së.

5-6 mars Ministrat e Jashtëm të Danimarkës, Estonisë, Finlandës,Gjermanisë, Latvisë, Lituanisë, Norvegjisë, Polonisë,

483

1992

Rusisë dhe Suedisë, në takimin e tyre në Kopenhagë,shpallin formimin e Këshillit të Shteteve të Detit Baltik.

10 mars Mbledhje e Jashtëzakonshme e Këshillit për Bashkëpunimtë Atlantikut të Veriut dhe të Përfaqësuesve të vendeve tëpublikojnë një Plan Pune për Dialog, Partneritet dheBashkëpunim.

11 mars Presidenti i Republikës së Italisë Françesko Kosiga(Francesco Cossiga) viziton NATO-n.

11-12 mars Sekretar i Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) vizitonPolonië dhe hap një Seminar mbi “Sigurinë në EvropënQendrore”.

13-16 mars Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton Shtetet Baltike me ftesën e qeverive tëLatvisë, Estonisë dhe Lituanisë.

24 mars Hapja e Mbledhjes së Katërt Vazhduese të KSBE-së nëHelsinki. Kroacia, Gjerogjia dhe Sllovenia bëhen shtetepjesëmarrëse të KSBE-së. Nënshkrimi i Traktatit të Qiejvetë Hapur që lejon mbifluturimin e territorit kombëtar nëbazë reciproke. Misioni i ekspertëve i sponzoruar nga Grupi PunuesMjekësor i Konferencës Koordinuese të Uashingtonit mbiAsistencën Komonveltit të Shteteve të Pavarura viziton 10qytete në bordin e një Boingu 707 për të vlerësuar nevojatmjekësore.

1 prill Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s takohen me Partnerët eBashkëpunimit dhe identifikojnë fushat e bashkëpunimit tëmëtejmë në çështje të lidhura me mbrojtjen.

8-10 prill Kolokvijumi i NATO-s i Ekonomisë mbi Marrëdhëniet eJashtme Ekonomike të vendeve të Evropës Qendrore dheLindore.

10 prill Takimi i Parë i Komitetit Ushtarak të NATO-s në SesioninBashkëpunues me Shefat e Mbrojtjes dhe Shefat eShtabeve të Përgjithshme të Shteteve të EvropësQendrore dhe Lindore.

30 prill Forca Kujdestare Detare e NATO-s për Mesdhe zëvendësohet Forca Detare e Përhershme Mesdhetare(STANAVFORMED).

4 maj Vizitë NATO-s nga Ministri i Shtetit Japonez për Mbrojtje,Sohei Mijashita.

7 maj Takim i Sekretatir Rus të Shtetit Ganidi Bubulis me Kryesine Detyrës së Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-sAmedeo de Françis (Franchis) në Shtabin e NATO-s.

484

1992

11 maj Vizitë e Minstrave të Jashtëm të Estonisë, Latvisë dheLituanisë Shtabit të NATO-s.

11-12 maj Seminar i CEAC-së me Partnerët Bashkëpunues naShtabin e NATO-s mbi koordinimin civil/ushtarak e menxhimit të trafikut ajror.

15 maj Nënshkruhen Marrëveshje në Takimin e Samitit të pestë tëliderëve të Komonveltit të Shteteve të Pavarura nëTashkent që përfshijnë përpjestimin e të drejtave dheobligimeve midis tetë ish-shteteve sovjetike që kanë tëbëjnë me Traktatin CFE.

20-22 maj Seminar i Konvertimit të Mbrojtjes i NATO-s me PartnerëtBashkëpunues.

21 maj Takimi i parë formal i Këshillit të Atlantikut të Veriut meKëshillin e Unionit Evropian Perëndimor në Shtabin eNATO-s.

26-27 maj Takime Ministrore të Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes tëNATO-s me Grupin e Planifikimit Bërthamor. Ministrat eMbrojtjes diskutojnë mbështetjen e NATO-s për aktivitetetpaqeruajtëse të KSBE-së.

4 qershor Ministrat e Jashtëm të NATO-s, në takimin e SesionitMinistror në Oslo, shpallin gatishmërinë e tyre t’imbështetin me kusht aktivitetet paqeruajtëse nëpërgjegjësinë e KSBE-së mbi bazën rast-për-rast.Ministrat e Jashtëm poashtu lëshojnë deklarata mbi krizënnë territorin e ish Jugosllavisë dhe mbi krizën në Nagorno-Karabah.

5 qershor Ministrat e Jashtëm dhe Përfaqësuesit e vendeve pjesëmarrëse në NACC, në takimin në Oslo, konsultohenrreth konflikteve regjionale dhe rreth çështjeve të tjerakryesore të sigurisë. Gjeorgjia dhe Shqipëria mirëpriten sianëtarë të NACC-it. Finlanda merr pjesë si vështruese.Dokumenti Final i lëshuar në përfundimin e njeKonference të Jashtëzakonshme të mbajtur në Oslo nëlidhmëri me këto takime formalisht shtron obligimet nënTraktatin CFE të tetë vendeve të ish Bashkimit Sovjetik meterritor në rajonin e zbatimit të Traktatit.

11-12 qershor Seminar me Partnerët Bashkëpunues i udhëhequr ngaKomiteti Koordinues i Verifikimit i NATO-s mbi zbatimin eTraktatit CFE.

16 qershor Arrihet marrëveshje nga Presidenti amerikan Bush dhenga Presidenti rus Jelcin për t’i zbritur kokat bërthamore tëluftës të raketave strategjike në një masë të madhe, përtejcaqeve të Traktatit START.

485

1992

19 qershor Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes shteteve anëtare tëWEU-së takohen në Petersberg, afër Bonit, dhe lëshojnënjë Deklaratë duke shtruar vijat udhërrëfyese për zhvillimine ardhshëm të Organizatës.

1-3 korrik Seminar i Nivelit të Lartë mbi Politikën e Mbrojtjes dheMenaxhimin në Shtabin e NATO-s, me pjesëmarrje të zyrtarëve nga 30 vende Aleate dhe PartnereBashkëpunimi.

2 korrik Shtetet e Bashkuara njoftojnë Aleatët e saj për kompletimin e tërheqjes nga Evropa të granatave artilerikebërthamore të bazuara në tokë, të kokave të luftës përraketa LANCE dhe të bombave bërthamore të thellësisë,në përputhje me iniciativën e shpallur më 27 shtator 1991,si dhe për heqjen e të gjitha armëve taktike bërthamorenga anijet sipërfaqësore dhe nëndetëset amerikane.Parlamenti i Kazakstanit aprovon ratifikimin e START-it.

8 korrik Vizitë NATO-s nga Leonid Kravçuk, President i Ukrainës. 10 korrik Në mbyllje të Konferencës Vazhduese të KSBEsë të

Helsinkit në Nivel Samiti, liderët e 51 kombeve pjesëmarrëse aprovojnë një Dokument Final (“Sfidat eNdryshimit”) që i adresohet, ndër të tjera, mbështetjes përaktivitetet paqeruajtëse të KSBE-së nga NATO dhe organizatat e tjera ndërkombëtare. Nënshkruhet gjithashtuAkti Përmbyllës mbi Negociatat për Madhësinë ePersonelit të Forcave të Armatosura Konvencionale nëEvropë (CFE1A). Këshilli i Atlantikut të Veriut në SesionMinistror në Helsinki pajtohet rreth një operacioni detar tëNATO-s në Adriatik në koordinim dhe me bashkëpunim tëWEU-së, për të monitoruar përfilljen e sanksioneve tëOKB-së të imponuara ndaj Serbisë dhe Malit të Zi meRezolutat 713 dhe 757 të Këshillit të Sigurimit.

16 korrik Vendet anëtare të WEU-së takohen në Romë me përfaqësuesit e Danimarkës, Greqisë, Islandës, Irlandës,Norvegjisë dhe Turqisë për të diskutuar hapar drejtzgjerimit.

16-18 korrik Vizitië zyrtare Hungarisë nga Sekretari i Përgjithshëm iNATO-s Manfred Uerner (Woerner).

17 korrik Traktati CFE, i nënshkruar më 19 nëntor 1990, hyn në fuqipërkohësisht, duke lejuar të zbatohen procedurat verifikuese.

26-28 gusht Konferenca e Londrës për Jugosllavinë.28 gusht Nënshkrimi NATO-Spanjë i marrëveshjes për koordinimin

e mbrojtjes ajrore.

486

1992

2 shtator Këshilli i Atlantikut të Veriut pajtohet rreth masave për t’ibërë të disponueshme resurset e Aleancës në mbështetjetë përpjekjeve të KB-së, KSBE-së dhe KE-së për të sjellëpaqen në ish Jugosllavi, duke përfshirë furnizimin e resurseve për mbrojtjen e ndihmës humanitare dhembështetjen për monitorimin e KB-së të armëve të rënda.

3 shtator Një aeroplan me ndihma humanitare goditet dhe rrëzohetnë perëndim të Srajevës në Bosnjë e Hercegovinë.

8 shtator Ministri i Jashtë çekosllovak Jozef Moravçik viziton NATO-n.

12-13 shtator KB fillon monitorimin e armëve të rënda në Bosnjë eHercegovinë. Aleatët e NATO-s shprehin gatishmëri tëmbështetin KB-në në këtë orvatje.

22 shtator Forumi i KSBE-së për Bashkëpunim Sigurie (FSC), ithemeluar në Samitin e Helsinkit në korrik 1992, inaugurohet në Vjenë. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së voton për të përjashtuar Serbinë dhe Malin e Zidhe vendos që Beogradi duhet të aplikojë për t’u pranuarnë Kombet e Bashkuara.

23 shtator Vizitë NATO-s nga Presidenti i Lituanisë, VitautasLandsbergis.

29 shtator Ministrja e Jashtme suedeze, Margareta af Uglas(Margaretha af Ugglas), pritet në NATO nga Sekretari iPërgjithshëm Manfred Uerver (Woerner). Ministri i Jashtëm i Argjentinës, Guido di Tella, vizitonNATO-n për diskutime me Sekretarin e PërgjithshëmManfred Uerner (Woerner).

1 tetor Senati amerikan ratifikon Traktatin START, që zvogëlonforcat bërthamore amerikane dhe ruse për një të tretën.

2 tetor Trupat për Reagim Rapid (ARRC) të Komandës së reAleate per Evropë (ACE) të NATO-s inaugurohen nëBielfeld, Gjermani, nga SACEUR, Gjenerali XhonShalikashvili (John Shalikashvili).

7 tetor Vizitë NATO-s nga Kryeministri i Polonisë, Hana Suçocka. 14 tetor Këshilli i Përhershëm i WEU-së takohet në nivel

Ambasadorësh me tetë vende të Evropës Qendrore dheLindore. Këshilli i Atlantikut të Veriut autorizon përdorimine vërejtjes së hershme me fluturake të NATO-s dhe forcëne kontrollit (AWACS) për të monitoruar zonën e “ndaluar tëfluturimeve” të mandatuar nga BE-ja për zbatim mbiBosnjë e Hercegovinë.

20-21 tetor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s në takimin e Grupit përPlanifikim Bërthamor (NPG) në Glenigëlz (Gleneagles),

487

1992

Skotlandë, fokusohen në implikimet e rolit të Aleancës nëaktivitetet paqeruajtëse për planifikimin e mbrojtjes kolektive të NATO-s. Udhëzime të reja politike që mundësojnë mbështetje të zvogëluar tek armëtbërthamore gjithashtu miratohen.

28 tetor Presidenti finlandez Mauno Koivisto takohet me Sekretarine Përgjithshëm të NATO-s Manfred Uerner (Woerner) nëBruksel.

30 tetor Klubi i Atlantikut i Bullgarisë bëhet organizata e parë e njëvendi Partner që asocohet me Shoqatën e TraktatitAtlantik (ATA) si vështrues.

1-5 nëntor Sekretari i Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) eviziton Bellorusinë, Kazakstanin dhe Kirgistanin.

3 nëntor Guverneri Bill Klinton (Clinton), kandidati Demokrat, fitonzgjedhjet amerikane Presidenciale.

6 nëntor NATO furnizon Forcën Mbrojtëse të OKB-së në Bosnjë eHercegovinë me një shtab operacional, duke përfshirë njëstaf prej rreth 100 vetave, me pajisje, furnizime dhembështetje fillestare financiare.

9 nëntor Traktati CFE zyrtarisht hyn në fuqi pas ratifikimit nga tëgjitha 29 shtetet nënshkruese.

16 nëntor SACEUR, Gjenerali Xhon (John) Shalikashvili, takonPresidentin Leonid Kravçuk gjatë një vizite në Ukrainë.

20 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Manfred Uerner(Woerner), ftohet për herë të parë të marrë pjesë nëtakimin Ministror të WEU-së në Romë. Greqia ftohet tëbëhet anëtari i dhjetë i WEU-s; Danimarkës dhe Irlandës ugarantohet statusi i vështruesit në WEU; dhe Turqisë,Norvegjisë dhe Islandës u garantohet statusi i anëtarit tëasocuar të WEU-së.

22 nëntor Operacionet e vënies në jetë në mbështetje të sanksioneve të OKB-së nga forcat detare të NATO-s dheWEU-së në Adriatik fillojnë si zgjerim i operacioneve tëmonitorimit detar që filluan në korrik të vitit 1992.

25 nëntor Presidenti i Estonisë, Lennart Meri, viziton Shtabin eNATO-s.

27 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) viziton trupat ruse të stacionuara nëGjermaninë e Lindjes.

4 dhjetor Ministrat e Mbrojtjes Evropianë të NATO-s vendosin tëshuajnë IEPG-në dhe t’ia bartin funksionet e saj WEU-së.

11 dhjetor Ministrat e Mbrojtjes pjesëmarrës në Komitetin ePlanifikimit të Mbrojtjes të NATO-s shprehen se

488

1992

mbështetja për paqeruajtjen e OKB-së dhe KSBE-sëduhet të përfshihet ndër misione të forcave të dheshtabeve të NATO-s.

14 dhjetor Aleanca përkujton 25 vjetorin e Raportit Hermel të NATO-s.

15 dhjetor Sekretari i KB-së Butros Butros-Gali (Boutros Boutros-Ghali) kërkon qasje te planet e NATO-s për situata të paparashikuara për operacione të mundshmeushtarake në ish-Jugosllavi, duke përfshirë vënien në jetëtë zonës së ndaluar për fluturime mbi Bosnjë eHercegovinë, dhe për mënyrat e pëngimit të përhapjes sëKonfliktit në Kosovë dhe në ish-Republikën Jugosllave tëMaqedonisë*.

16 dhjetor Presidenti shqiptar Sali Berisha takohet me Sekretarin ePërgjithshëm të NATO-s Manfred Uerner (Woerner) nëShtabin e NATO-s.

17 dhjetor Në Sesionin Ministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut,Ministrat e Jashtëm shpallin gatishmërinë e tyre për tëmbështetur aksionin e mëtejshëm të KB-së në ish-Jugosllavi, dhe pajtohen ta forcojnë koordinimin eAleancës në paqeruajtje dhe të zhvillojnë masa praktikepër ta shtuar kontributin e Aleancës në këtë fushë.

18 dhjetor Ministrat e Jashtëm dhe përfaqësuesit e NACC-it pajtohenpajtohen të këmbejnë përvojën dhe ekspertizën rrethpaqeruajtjes dhe çështjeve të ndërlidhura dhe lëshojnëPlanin e Punës së NACC-it 1993.

1993

1 janar Republika e Çekisë dhe Republika e Sllovakisë bëhenshtete të pavarura.

3 janar Presidentët Bush dhe Jelcin nënshkruajnë TraktatinSTART II në Moskë, duke zvoglëuar edhe më tej armëtofensive strategjike amerikane dhe ruse duke eliminuar tëgjitha Raketat Ballistike Interkontinentale (ICBMs) mekoka lufte të shumëfishta dhe duke zvoglëuar rezervatnekleare strategjike për dy të tretat.

13 janar Konventa par Armë Kimike (CWC), që ndalon tërësishtarmët kimike, hapet për nënshkrim në Paris dhe nënshkruhet nga 127 kombe.

14 janar Aleatët pajtohen mbi planet për përforcimin e zonës sëndaluar të fluturimit mbi Bosnjë e Hercegovinë, nësekërkohet kjo nga KB-ja.

489

1992-1993

21 janar Nënshkrimi i marrëveshjes me kushte për përdorimin eTrupave Evropiane brenda kornizës së Aleancës ngaKomandanti Suprem Aleat për Evropë dhe Shefat eMbrojtjes të Francës dhe Gjermanisë.

26-27 janar Komiteti Koordinues i Verifikimit i NATO-s mban një seminar me vendet Partnere të Bashkëpunimit mbiBashkëpunimin në Zbatimin e Traktatit CFE.

27 janar Sekretari i Përgjithshëm i WEU-së Uillem van Ekelen takohet me Sekretarin e Përgjithshëm Manfred Uerner(Woerner) në Shtabin e NATO-s për herë të parë që kurWEU ka transferuar zyrat e veta në Bruksel më 18 janar,për të diskutuar bashkëpunimin praktik midis dy organizatave.

1 shkurt Nursultan Nazarbajev, President i Kazakstanit, takohet meSekretarin e Përgjithshëm në Shtabin e NATO-s.

4 shkurt Bellorusia ratifikon Traktatin START I.17 shkurt Presidenti i Rumanisë, Ion Iliesku, takohet me Sekretarin

e Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner) në Shtanin eNATO-s.

23 shkurt Kryeministri i Sllovakisë, Vlladimir Meçiar, i bën një vizitëzyrtare Shtabit të NATO-s. CCMS-ja e NATO-s, në takimpër herë të parë në sesion formal me Partnerët eBashkëpunimit, diskuton, midis tjerash, problemet ndërkufitare të ndotjes së mjedisit.

24 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratë metë cilën mbështet vendimin amerikan për të ndërmarrëhedhje nga ajri të asistencës humanitare në Bosnjën lindore.

25 shk.-4 mars NATO drejton një ushtrim procedural të menaxhimit tëkrizës (“NATO CMX 93”).

26 shkurt Takim Ministror Special i Këshillit të Atlantikut të Veriut nëShtabin e NATO-s, me pjesëmarrjen e Sekretarit të riamerikan të Shtetit, Uoren Kristofer (Warren Christopher).

1-3 mars Në një vizitë SHBA-së, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-sManfred Uerner (Woerner) takohet me Presidentin Klinton(Clinton), Sekretarin e Shtetit Kristofer (Christopher),Sekretarin e Mbrojtjes Aspin, dhe me liderë kyçë tëKongresit.

4 mars Presidenti i Italisë, Oskar Luigji Skalfaro (Oscar LuigiScalfaro), viziton Shtabin e NATO-s.

8 mars Kryeministri i Greqisë Konstantin Micotakis (ConstantinMitsotakis) viziton Shtabin e NATO-s.

490

1993

8-9 mars Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s, FeldmareshaliSër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent), i bën një vizitëzyrtare Shqipërisë.

9 mars Kryeministri i Bullgarisë, Luben Berov, viziton Shtabin eNATO-s.Ministri i Jashtëm çek Josef Zieleniec viziton Shtabin eNATO-s.Ministri i Jashtëm i Polonisë, Kërzysztof Skubiszevski,viziton Shtabin e NATO-s.

10 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut i drejton Autoritetet Ushtaraketë NATO-s të zhvillojnë opcione për situata të paparapashme për zbatim të mundshëm të plani paqësortë OKB-së për Bosnjë e Hercegovinë.

15 mars Koreja e Veriut nxjerr jashtë inspektorët nga AgjenciaNdërkombëtare për Energji Atomike (IAEA) dhe shpallsynimin e saj të tërhiqet nga regjimi i Traktatit përMospërhapjen Bërthamore (NPT).

16 mars Italia udhëheq inspektimin e parë të përbashkët multinacional CFE të udhëhequr nga një shtet anëtar iNATO-s me pjesëmarrjen e Partnerëve të Bashkëpunimit(Azerbejxhanin, Hungarinë dhe Poloninë) për të deklaruarnjë vend të verifikuar në Rumani.

18-20 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) i bën një vizitë zyrtare Shqipërisë.

26 mars Ministri çek i Mbrojtjes Antonin Baudis takohet meSekretarin e Përgjithshëm të NATO-s dhe me Kryesuesine Komitetit Ushtarak në Shtabin e NATO-s.

29 mars Takim i Ministrave të Mbrojtjes të NATO-s me Partnerët eBashkëpunimit për t’i bërë një vështrim progresit nëbashkëpunim rreth çështjeve të lidhura me mbrojtjen, sidhe për të këmbyer pikëpamje mbi çështje më të gjera tësigurisë.

2 prill Këshilli i Atlantikut të Veriut udhëzon SACEUR-in për tëndërmarrë hapa përgatitorë për zbatimin e Rezolutës 816,që autorizon imponimin e ndalimit të zonës së fluturimitmbi Bosnjë e Hercegovinë.

3-4 prill Samiti SHBA-Rusi midis Presidentëve Klinton (Clinton)dhe Jelcin mbahet në Vankuver.

12 prill Fillimi i operacionit të NATO-s për të imponuar zonën endalimit të fluturimit mbi Bosnjë e Hercegovinë, sipasautoritetit të Rezolutës 816 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe me vendimin e Këshillit të Atlantikut të Veriutmë 8 prill. Aeroplane luftarakë dhe vëzhgues nga disa

491

1993

kombe aleate marrin pjesë, si dhe aeroplanë të NATO-s tëForcës për Paralajmërim të Hershëm në Fluturim(NAEWF).

19 prill Njësitet amerikane të gjurmimit dhe shpëtimit u bashkohenrusëve në Siberi në trajnimin e parë të përbashkëtushtrues SHBA-Rusi në tokën ruse që nga Lufta e DytëBotërore.

22 prill Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Butros Butros-Gali(Boutros Boutros-Ghali) takohet me Sekretarin ePërgjithshëm të NATO-s Manfred Uerner (Woerner) nëBruksel për të diskutuar për situatën në ish-Jugosllavi, për rolin e NATO-s në paqeruajtje dhe për marrëdhënietNATO-OKB në përgjithësi.

28 prill Komiteti Ushtarak takohet në nivel Shef i Mbrojtjes/Shef iShtabit të Përgjithshëm me Partnerët e Bashkëpunimit nëShtabin e NATO-s.

6 maj Sekretari amerikan i Shtetit Uoren Kristofer (WarrenChristopher) viziton Shtabin e NATO-s për të diskutuar përkrizën e Bosnjës.

17 maj Ministri i Jashtëm hungarez, Dr. Geza Jezenski, vizitonShtabin e NATO-s.Serbët e Bosnjës refuzojnë planin Vans-Ouen (Vance-Owen) për Paqe.

22 maj Programi i Veprimit të Përbashkët rreth Bosnjë eHercegovinës shpallet nga anëtarët e Këshillit të Sigurimittë OKB-së (Franca, Rusia, Spanja, Mbretëria e Bashkuar,Shtetet e Bashkuara) për të ndaluar luftimet, duke përfshirë furnizimet për “rajonet e sigurta”.

24 maj Ministrat e Mbrojtjes Evrogrup bartin trajnimin e Evrogrupitdhe aktivitetet mjekësore te NATO-ja kurse aktivitetet epublicitetit dhe të komunikimeve të Evrogrupit te WEU.

25-26 maj Takimi Ministror DPC/NPG në Shtabin e NATO-s për tëdiskutuar, midis tjerash, implikimet e planifikimit të mbrojtjes të mbështetjes e aktiviteteve të paqeruajtjes përOKB-në dhe KSBE-në dhe aspektet e mbrojtjes të përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë.

8 qershor Në sesionin e përbashkët të Këshillit të Atlantikut të Veriutdhe të Këshillit të Unionit Evropian Perëndimor në Shtabine NATO-s, dy organizatat aprovojnë një marrëveshje përnjë komandë dhe kontroll të vetme për operacione të kombinuara detare NATO/WEU në Adriatik për tëimponuar embargon e OKB-së kundër Serbisë dhe Malittë Zi.

492

1993

10 qershor Në takimin Ministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut nëAthinë, Ministrat e Jashtëm të NATO-s ofrojnë të sjellinfuqi mbrojtëse ajrore në rast të sulmit kundër UNPROFOR-it në kryerjen e mandatit të tij tëpërgjithshëm, nëse kjo kërkohet nga OKB-ja.

11 qershor Ministrat e Jashtëm të NACC-it, në takimin e tyre nëAthinë, shpallin një program bashkëpunimi si përgatitje përaktivitete të përbashkëta paqeruajtjeje në mbështetje tëOKB-së dhe KSBE-së dhe publikojnë një raport nga GrupiAd Hok i NACC-it mbi Bashkëpunimin dhe Paqeruajtjen.

18 qershor Këshilli i Sigurimit të OKB-së aprovon dislokimin e 300 trupave në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë * përt’iu bashkuar 70 trupave të OKB-së që tashmë janë atje simasë parandaluese për të mos lejuar përhapjen e konfliktit të Bosnjës.

23 qershor Eduard Shevardnadze, Kryetar Parlame, ti dhe KryetarShteti i Gjeorgjisë i bën një vizitë zyrtare Shtabit të NATO-s.

28-30 qershor Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s, FeldmareshaliSër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent), vizitonRepublikën e Çekisë.

30 qershor-2 korrik Seminar i nivelit të lartë të NACC-së mbi paqeruajtjenmbahet në Pragë për të çuar më tej punën e Grupit Ad Hoktë NACC-së mbi Bashkëpunimin në Paqeruajtje.

30 qershor-2 korrik Kolokvijumi i Ekonomisë 1993 mbahet në Shtabin eNATO-s me temën “Zhvillimet Ekonomike në VendetPartnere të Bashkëpunimit nga një PerspektivëSektorale”.

22 korrik Bellorusia formalisht hyn në NPT si shtet pa armëbërthamore, në përputhje me Protokolin e Lizbonit STARTI të vitit 1992.

2 gusht Në një takim të veçantë rreth situatës në Bosnjë eHercegovinë Këshilli i “Atlantikut të Veriut shpall përgatitjetë menjëhershme për ndërmarrjen e masave më të forta,duke përfshirë goditjet nga ajri ndaj atyre që janëpërgjegjës, nëse vazhdon ngulfatja e Sarajevës dhe eregjioneve të tjera, duke përfshirë ndërhyrjen në njëshkallë të gjerë në asistencën humanitare.

9 gusht Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon opcionet operacionalepër goditje nga ajri në Bosnjë e Hercegovinë, sipas kërkesës së Këshillit më 2 gusht, që të zbatohen meautorizimin e Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së.

493

1993

Albert II, Mbret i belgëve, merr fronin pas vdekjes sëMbretit Boduen I (Baudouin) më 31 korrik.

16-18 gusht Kryesuesi i Komitetit Ushtarak, Feldmareshali Sër RiçardVinsent (Sir Richard Vincent), i bën një vizitë zyrtareRumanisë dhe Moldovës.

31 gusht Rusia kompleton tërheqjen e trupave të saj nga Lituania. 1 shtator Sekretari i Pëergjithshëm i NATO-s Manfred Uerner

(Woerner) takon Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-sëButros Butros-Galin (Boutros Boutros-Ghali) në Gjenevëpër të diskutuar prospektet i një zgjidhjeje paqësore nëBosnjë e Hercegovinë dhe rolin e NATO-s në mbështetjetë misionit paqeruajtës të OKB-së në ish-Jugosllavi, si dhezhvillimin e lidhjeve më të ngushta midis NATO-s dheOKB-së.

18 shtator Ministri i Jashtëm i Ukrainës Anotoli Zlenko viziton Shtabine NATO-s.

20 shtator Përfaqësuesit e NACC-it në takim në Shtabin e NATO-slëshojnë një deklaratë duke ftuar për ndalimin e luftimevenë Gjerogji dhe duke dënuar prishjen e zjarrpushimit tëforcave abkaziane.

21 shtator Shefi i Mbrojtjes i Republikës çeke, Majo-gjenerali JirzhiNevasil (Jiri Nekvasil), viziton Shtabin e NATO-s.Presidenti rus Jelcin pezullon parlamentin dhe shpallzgjedhjet e reja më 11-12 dhjetor. Nënkryetari AleksanderRutskoi dhe Kryetari i Parlamentit Ruslan Khasbulatovnxisin forcat e armatosura ta rezistojnë pezullimin. Ata dhe individë të tjerë të vijës së fortë okupojnë Shtëpinëe Bardhë Ruse.

22 shtator Thorvald Stoltenberg dhe Lordi Ouen (Owen),Bashkëkryesues të Konferencës Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë, vizitojnë Shtabin e NATO-s për të diskutuarzbatimin e një plani eventual të paqes për Bosnjë eHercegovinë me Sekretarin e Perjgithshëm dhe meKryesuesin e Komitetit Ushtarak.

29 shtator Vizitë zyrtare e Presidentit të Turkmenistanit, SaparmuradNijazov, Shtabit të NATO-s.

4 tetor Trupat besnike ndaj Presidentit rus Jelcin gjuajnë nëShtëpinë e Bardhë, shtabin e Parlamentit Rus, me tanksedhe mitralozë duke i dhënë fund okupimit të ndërtesës ngaparlamentarë të linjës së fortë që kundërshtonin programin e reformës të Presidentit Jelcin.Kështilli i Sigurimit u vazhdon mandatin paqeruajtëse tëOKB-së në Kroaci dhe Bosnjë për gjashtë muaj.

494

1993

Ai autorizon paqeruajtësit në Kroaci “të ndërmarrin masate nevojshme, duke përfshirë përdorimin e forcës, për tësiguruar sigurinë e vet dhe lirinë e lëvizjes”.

6-7 tetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner), në një vizitë SHBA-së, takohet me PresidentinBill Klinton (Clinton) në Uashington, dhe me Sekretarin ePërgjithshëm të OKB-së Butros Butros-Galin (GeneralBoutros Boutros-Ghali) në Nju Jork.

18 tetor Kryeministri i Republikës së Estonsë, Mart Laar, i bën njëvizitë zyrtare Shtabit të NATO-s.

20-21 tetor Ministrat e Mbrotjes të NATO-s takohen në Travemynde,Gjermani, për të diskutuar joformalisht një sërë subjekteshduke përfshirë edhe propozimin e Partneritetit për Paqedhe koceptin e CJTF-it dhe përhapjen e armëve përshkatërrim në masë.

2-3 nëntor Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s, FeldmareshaliSër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent), i bën një vizitëBullgarisë ku takohet më Prsidentin Zhelju Zhelev.

4 nëntor Presidenti i Republikës së Sllovakisë, Mikhail Kovaç, i bënnjë vizitë zyrtare Shtabit të NATO-s.

15-17 nëntor Komiteti për Verifikim dhe Koordinim i NATO-s udhëheqnjë seminar në Shtabin e NATO-s me Vendet Partnere tëNACC-së mbi bashkëpunimin dhe në verifikimin dhe zbatimin e kontrollit të furnizimeve me armë konvencionale, duke përfshirë Traktatin CFE.

30 nëntor Sekretari i NATO-s Manfred Uerner (Woerner) i drejtohetKëshillit të Ministrave të Jashtë të KSBE-së që po takoheshin në Romë.

2 dhjetor Në takimin Ministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut,Ministrat e Jashtëm të NATO-s diskutojnë konceptin ePartneritetit për Paqe dhe propozimet që lidhen me tëduke u përgatitur për Samitin e janarit 1994.

3 dhjetor Në takimin Ministror të NACC-së, Ministrat e Jashtëm tëNATO-s dhe NACC-së aprovojnë një raport të dytë ngaGrupi Ad Hok i NACC-së mbi Bashkëpunimin dhePaqeruajtjen, si dhe Planin e Punës së NACC-së për vitin1994.

7 dhjetor Ministrat e EVROGRUPIT njoftojnë se disa nëngrupe osedo të inkorporohen në NATO ose do të transferohen nëWEU, dhe se vetë EVROGRUPI do të pushojë së ekzistuari prej datës 1 janar 1994.

8-9 dhjetor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s në takimin e tyre nëDPC/NPG në Bruksel diskutojnë detyrat e reja të mbrojtjes

495

1993

të Aleancës, duke përshirë mbështetjen për OKB-në dheKSBE-në në paqeruajtje, dhe për konceptin e TaskForcave të Përbashkëta të Kombinuara. Ministrat shprehinmbështetjen e tyre të fortë për Partneritetin për Paqe.

9 dhjetor Sekretari i NATO-s Manfred Uerner (Woerner) takohet mePresidentin rus Boris Jelcin në Bruksel.

12 dhjetor Zgjedhjet e para parlamentare shumëpartiake në Rusi qënga viti 1917. Një kushtetutë e re që i jep pushtet të shtuarPresidentit aprovohet me 58.4 për qind të votave.

14 dhjetor Mbledhje e parbashkët e Këshillit të Atlantikut të Veriut dheKëshillit të WEU-së në nivel ambasadorësh në Shtabin eWEU-së në Bruksel.

1994

10-11 janar Na Samitin e Brukselit, Krerët e Shteteve dhe Qeverive tëAleancës lansojnë Partneritetin për Paqe (PfP), duke ubërë ftesë të gjitha vendeve partnere të NACC-së dheshteteve të KSBE-së, që janë në gjendje dhe që duan, tëmarrin pjesë. Publikohet Dokumenti Kornizë i PfP-së.Koncepti i Task Forcave të Përbashkëta të Kombinuarapërfillet, ashtu si dhe masa të tjera për të mbështetur zhvillimin e një Identiteti Sigurie dhe Mbrojtjeje Evropiane.Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s ripohojnëgadishmërinë e NATO-s për të kryer goditjet nga ajri për tëpenguar ngulfatjen e Sarajevës dhe të rajoneve të tjera tëdeklaruara si të sigurta nga OKB-ja në Bosnjë eHercegovinë.

14 janar Prsidentët e SHBA-së, Rusisë dhe Ukrainës nënshkruajnënjë marrëveshje tripalëshe në Moskë duke detajuar procedurat për bartjen e kokave bërthamore luftarake tëUkrainës në Rusi dhe kompensimin bashkëvajtës dhegarancat e sigurisë. Presidenti amerikan Klinton (Clinton)dhe Presidenti rus Jelcin nënshkruajnë një pëlqim që i jepfund marrjes në thumb me raketa bërthamore me largësitë gjatë qitjeje të vendeve të njëri-tjetrit duke filluar nga 30maji 1994.

18 janar Zgjedhjet për Duman (Parlamentin) e Shtetit rus rezultojnëme fitime të oponentëve të Presidentit Jelcin.

20 janar Presidenti i Bosnjë e Hercegovinës, Alija Izetbegoviqi,viziton Shtabin e NATO-s.

24-27 janar Konferenca e Dytë Ndërkombëtare NATO/CCMS mbiRolin e Ushtrisë në Mbrojtjen e Shtresës së Ozonit.Pjesëmarrësit zotohet t’u përmbahen afateve të shtruara

496

1993-1994

nga Protokoli i Montrealit mbi Substancat që VarfërojnëShtresën e Ozonit.

26 janar Ministri i Jashtëm i Rumanisë, Teodor Meleskanu, vjen nëShtabin e NATO-s për të nënshkruar Dokumentin Kornizëtë Partneritetit për Paqe.

27 janar Presidenti i Lituanisë, Algirdas Brazauskas, i bën një vizitëzyrtare Shtabit të NATO-s për të nënshkruar DokumentinKornizë të PfP-së.Një program i bashkëpunimit ushtarak midis Rusisë dheNATO-s, i nënshkruar në Moskë, mundëson këmbimet evizitave nga komandantë seniorë dhe ekspertë ushtarakëdhe ushtrime e trajnime të përbashkëta.

1 shkurt Serxhio (Sergio) Silvio Balanzino (Itali) vjen pasAmbasadorit Amedeo de Françis (Franchis) siNënsekretar i Përgjithshëm i NATO-s.

2 shkurt Kryeministri polak Valdemar Pavlak nënshkruanDokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin e NATO-s.

3 shkurt Juri Luik, Ministër i Punëve të Jashtme i Estonisë, nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin eNATO-s.Parlamenti i Ukrainës shfuqizon kushtet e mveshura mëheret ratifikimit të START I më 18 nëntor 1993, duke autorizuar qeverinë t’i këmbejë instrumentat e ratifikimit.

6 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Butros Butros-Gali(Boutros Boutros-Ghali) kërkon nga NATO të përgatitetpër goditje të mundshme nga ajri kundër pozitave artilerikenë Sarajevë dhe rreth saj, pas një sulmi me mortajë në njëtreg përplot me njerëz në qytet me humbje të madhejetësh.

8 shkurt Ministri për Punë të Jashtme i Hungarisë, Geza Jezensky,viziton NATO-n për të nënshkruar Dokumentin Kornizë tëPfP-së. Anatoly Zlenko, Ministër i Jashtëm i Ukrainës, nënshrkuanDokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin e NATO-s.

9 shkurt Këshilli i Atlantikut të Veriut dënon shtetrrethimin e vazhdueshëm të Sarajevës dhe njofton se armët e rëndatë cilësdo palë që mbeten në rajon brenda 20 kilometravenga qendra e qytetit pas 20 shkurtit do t’u nënshtrohengoditjeve të NATO-s nga ajri të udhëhequra në koordinimtë ngushtë me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së, nëpajtim me vendimet e NAC-së të datave 2 dhe 9 gusht1993. Kryeministri i Sllovakisë, Vladimir Meçiar,

497

1994

nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin eNATO-s.

14 shkurt Zhelju Zhelev, President i Bullgarisë, viziton Shtabin eNATO-s ku e nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-së.Kryeministri i Latvisë, Vladis Birkavs, nënshkruanDokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin e NATO-s.Kazakstani formalisht hyn në Traktatin e Mospërhapjes(NPT) si shtet pa armë bërthamore, në pajtim meProtokolin e Lizbonit START I të vitit 1992.

14-15 shkurt Kryesuesi i Komitetit Udshtarak të NATO-s, FeldmareshaliSër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent) i bën një vizitëzyrtare Polonisë, nën kujdesin e programit NACC.

15 shkurt Mbretëria e Bashkuar dhe Rusia pajtohen të riprogramojnë raketat e tyre bërthamore ashtu që, prejdatës 30 maj 1994, të mos e marrin më në thumb njëra-tjetrën.

21 shkurt Pas skadimit të afatit të 9 shkurtit për të tërhequr armët erënda nga zona përjashtuese e Sarajevës, Sekretari iPërtgjithshëm i NATO-s shpall se, pasi po arriheshinobjektivat, zyrtarët e OKB-së dhe të NATO-s kishin rekomanduar të mos përdorej fuqia ajrore në këtë fazë.

23 shkurt Presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha, vjen në Shtabin eNATO-s për të nënshkruar Dokumentin Kornisë të PfP-së.

28 shkurt Katër aeroplanë luftarakë që kishin cenuar zonën endaluar të fluturimit mbi Bosnjë-Hercegovinë, sipas mandatit të OKB-së, rrëzohen të goditur nga aeroplanëtreaktivë të Aleancës.

4 mars Ngarkesa e parë prej 60 kokash luftarake bërthamorebarten nga Ukraina për Rusi, sipas termave të DeklaratësTripalëshe të 14 janairt 1993 midis Ukrainës, Rusisë dheSHBA-së.

10 mars Vaclav Klaus, Kreyministri i Republikës çeke, nënshkruanDokumentin Kornizq të PfP-së në Shtabin e NATO-s.

14-17 mars Feldmareshali Sër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent),Kryesues i Komitetit Ushtarak, u bën një vizitë Estonisë,Latvisë dhe Lituanisë për të diskutuar Programin eBashkëpunimit Ushtarak të NATO-s dhe ineresat e sigurisë për secilin vend.

16 mars Presidenti i Moldovës, Mirçea Snegur, viziton Shtabin eNATO-s për të nënshkruar Dokumentin Kornizë të PfP-së.

23 mars Aleksandër Çikvaixe, Ministër i Jashtëm i Gjeorgjisë, nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin eNATO-s.

498

1994

30 mars Kryeministri i Sllovenisë, Janez Drnovshek, viziton Shtabine NATO-s për të nënshkruar Dokumentin Kornizë të PfP-së.

10 prill Me kërkesën e Komandës së Forcës së OKB-së, aeroplanët e NATO-s i ofrojnë mbështetje të afërt personelit të OKB-së në Gorazhde, një rajon në Bosnjë eHercegovinë i caktuar nga OKB-ja si i sigurt, nën udhëheqjen e një kontrolluesi ajror udhëzues të OKB-së.

16 prill Një aeroplan detar reaktiv britanik Harrier rrëzohet derisapo e kryente misionin e mbështetjes së ngushtë të NATO-s për të mbrojtur trupat e UNPROFOR-it në Bosnjëe Hercegovinë.

22 prill Në përgjigje të një kërkese të 18 prillit nga Sekretari iPërgjithshëm i OKB-së, Këshilli i Atlantikut të Veriut merrvendime të mëtejhsme lidhur me përdorimin e fuqisëajrore për të mbrojtur personelin e OKB-së kudo në Bosnjëe Hercegovinë dhe në rajonet e sigurta të caktuara ngaOKB. Këshilli gjithahstu autorizon goditje nga ajri nëseserbët e Bosnjës nuk i tërheqin armët e rënda deri më 27prill nga hapësira brenda 20 kilometrash të Gorazhdes. Kyafat poashtu vlen për rajonet e tjera të sigurta të caktuaranga OKB nëse ato sulmohen me armë të rënda.

25 prill Ministri i Mbrojtjes i Polonisë, Piotër Kolodziejczik, vizitonShtabin e NATO-s për të paraqitur DokumentinPrezantues të PfP-së të vendit të tij.

27 prill Këshilli i NATO-s, duke i bërë një vështrim zbatimit tëvendimeve të saj të 22 prillit sa i përket situatës nëGorazhde dhe rreth saj dhe rajoneve të tjera të sigurta nëBosnjë e Hercegovinë, konstaton se përgjithësisht ka përputhje me afatin. Komiteti Ushtarak i NATO-s takohetnë Sesion Bashkëpunimi në nivel Shefatsh tëMbrojtjes/Shefash të Shtabit të Përgjithshëm në Shtabin eNATO-s.

27-29 prill Seminar i NACC-it mbi Planifikimin dhe Menaxhimin eProgrameve Nacionale të Mbrojtjes mbahet në Budapest,Hungari.

28 prill Ceremonitë e hapjes së Celulës se Koordinimit tëPartneritetit, në bashkëlidhje me SHAPE në Mons,Belgjikë.Ministri i Mbrojtjes Georgi Tinka paraqet DokumentinPrezantues të PfP-së të Rumanisë në Shtabin e NATO-s.

4 maj Presidenti i Azerbejxhanit, Gaidar Alijev, nënshkruanDokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin e NATO-s.

499

1994

9 maj Ministrja e Jashtme e Suedisë Baronesha Margareta afUglas, dhe Ministri i Jashtëm i Finlandës, Heiki Havisto,vizitojnë Shtabin e NATO-s për të nënshkruar DokumentinKornizë të PfP-së. Mbledhje e Këshillit të Ministrave të WEU-së në Kirçberg,Luksemburg, me Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes tëBullgarisë, Republikës së Çekisë, Estonisë, Hungarisë,Latvisë, Lituanisë, Rumanisë dhe Sllovakisë. Arrihet pajtimpër një status të ri sipas të cilit këto vende bëhen PartnereAsociuese të WEU-së.

10 maj Finlanda e Suedia ia paraqitin NATO-s Dokumentat e tyrePrezantues të PfP-së.Zëvendës Kryeministri i Turkmenistanit, BorisShikmuradov, nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-sënë Shtabin e NATO-s.

11-14 maj Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s, FeldmareshaliSër Riçard Vinsent (Sir Richard Vincent), vizitonSllovakinë dhe Rusinë për t’u takuar me ushtarakë tërangut të lartë dhe zyrtatë civilë të qeverive në të dyjavendet në kontekstin e NACC-së.

17 maj Republika e Çekisë ia paraqet NATO-s Dokumentin e sajPrezentues të PfP-së.

24 maj Në takimin Ministror të DPC/NPG-së, Ministrat e Mbrojtjestë NATO-s i hedhin një vështrim progresit në implikimet embrojtjes së PfP-së, të konceptit të CJTF-së, të kundër-përhapjes dhe përpjekjeve të paqeruajtjes.Ministri rus i Mbrojtjes Pavel Graçev vjen në Shtabin eNATO-s për t’i njoftuar në pika të shkurtëra Ministrat eMbrojtjes të NATO-s mbi doktrinën e re të mbrojtjes tëRusisë.

25 maj Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s takohen me Ministrat eMbrojtjes dhe Përfaqësuesit e vendeve Partnere tëBashkëpunimit duke përfshirë, për herë të parë, ata ngaFinlanda, Suedia dhe Sllovenia, nën kujdesin e PfP-së,për të diskutuar bashkëpunimin në çështje që lidhen membrojtjen, përfshirë paqeruajtjen.Sllovakia dhe Ukraina ia paraqitin NATO-s Dokumentat etyre të Prezantimit të PfP-së.

26-27 maj Konferencë Inauguruese mbi Paktin e Stabilitetit nëEvropë, në Paris. Ministrat e Jashtëm evropianë diskutojnë një iniciativë të re që synon shmangien e konflikteve rreth kufijve dhe të drejtat e minoriteteve, çuarjen më tej marrëdhëniet e mira fëinjësore në Evropën

500

1994

Qendrore dhe Lindore, dhe forcimin e bashkëpunimitregjional dhë të institucioneve demokratike.

27 maj Ministri i Jashtëm i Republikës së Kazakstanit, KanetSaudabaev, viziton Shtabin e NATO-s për të nënshkruarDokumentin Kornizë të PfP-së.

1 qershor Presidenti Askar Akajev i Kirgistanit nënshkruanDokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin e NATO-s.

3 qershor Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm Serxhio (Sergio)Balanzino formalisht hap zyrat e Partnerëve në KrahunManfred Uerner (Woerner) në Shtabin e Nato-s.

6 qershor Bullgaria dhe Hungaria ia paraqitin NATO-s Dokumentat etyre të Prezentimit të PfP-së.

9 qershor Ministrat e Jashtëm të NATO-s në takimin e tyre nëIstanbul rishikojnë progresin rreth zbatimit të vendimeve tëSamitit të Brukselit, duke vënë re se 20 vende tashmë iishin bashkuar PfP-së. Ministrat miratojnë një kornizë tëpërgjithshme të politikës rreth qasjes së Aleancës ndajpërhapjes së armëve të shkatërrimit në masë.

10 qershor Takimi Ministror i NACC-it në Istanbul. Ministrat e Jashtëmnxjerrin një Raport mbi Paqeruajtjen, të tretin me radhë,nga Grupi Ad Hok mbi Bashkëpunimin dhe Paqeruajtjen.Ministrat e Jashtëm nga Finlanda, Suedia dhe Slloveniagjithashtu marrin pjesë.Lituania paraqit Dokumentin e saj Prezentuas të PfP-së.

22 qershor Ministri i Jashtëm rus Andrei Kozirev viziton Shtabin eNATO-s për të nënshkruar Dokumentin Kornizë të PfP-sëdhe për të mbajtur diskutime me Këshillin. Nxirret njëPërmbledhje e Konkluzioneve të diskutimeve.

26-28 qershor Gjenerali Xhorxh Xhuluan (George Joulwan) (SACEUR)viziton Moskën për diskutime rreth pjesëmarrjes së Rusisënë PfP si dhe rreth një programi të veçantë bashkëpunimime Rusinë.

29 qershor Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Jasushi Akashi, i shoqëruar nga Lt. Gjen.Bertrand de Lapresle, Komandant i Forcave Mbrojtëse tëKombeve të Bashkuara (UNPROFOR) në ish Jugosllavi,dhe Lt. Gjen. Sër Majkël Rouz (Sir Michael Rose),Komandant i UNPROFOR-it në Bosnjë e Hercegovinë,vizitojnë Shtabin e NATO-s për t’u takuar me ZëvendësSekretarin e Përgjithshëm, Serxhio (Sergio) Balanzinon.

29 qershor-1 korrik Mbahet Kolokvijumi vjetor i Ekonomisë i NATO-s, duke ufokusuar mbi privatizimin në industrinë e mbrojtjes.

501

1994

5 korrik Programi Individual i Partneritetit të PfP-së i Polonisë meNATO-n pranohet formalisht.Rusia paraqet Dokumentin e vet të Prezentimit të PfP-së.

8 korrik Estonia paraqet Dokumentin e vet të Prezantimit të PfP-së.

11 korrik Këshilli i Atlantikut të Veriut lëshon një deklaratë dukepërsëritur vullnetin e Aleancës për të marrë pjesë në zbatimin e një marrëveshjeje të paqes në Bosnjë eHercegovinë; dhe duke u pajtuar se hapat e ravijëzuar nëplanin e nxjerrë nga Ministrat e Jashtëm në Gjenevë më 5korrik mund të rezultonte në marrjen e detyrave të reja ngaAleanca në ish-Jugosllavi me kërkesën e OKB-së.

12 korrik Gjyqi Kushtetues Federal Gjerman sqaron bazënkushtetuese të pjesëmarrjes gjermane jashtë vendit, dukehequr kundërshtimet kushtetuese për pjesëmarrjen gjermane në misione paqeruajtëse të OKB-së, NATO-sose WEU-së.

13 korrik Ministri i Jashtëm i Uzbekistanit, SaidmukhtarSaidkasimov, dhe Ministri i Mbrojtjes Rustam Ahmedovvizitojnë Shtabin e NATO-s për të nënshkruar DokumentinKornizë të PfP-së.

18 korrik Latvia paraqet Dokumentin e Prezantimit të PfP-së.20 korrik Sllovenia paraqet Dokumentin e Prezantimit të PfP-së.5 gusht Aeroplanët e NATO-s sulmojnë një cak brenda Zonës

Përjashtuese të Sarajevës me kërkesën e UNPROFOR-it,pasi që serbët e Bosnjës rrëmbejnë armët nga një vend iOKB-së afër Sarajevës për mbledhjen e armëve.

13 gusht Vdes Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Manfred Uerner(Woerner) në Bruksel. Zëvendës Sekretri i PërgjithshëmSerxhio (Sergio) Balanzino merr detyrat si Kryes i Detyrëssë Sekretarit të Përgjithshëm.

18 gusht Mbledhje komemorative e NAC-së për nder të të ndjerit,Sekretarit të Përgjithshëm Manfred Uerner (Woerner).

22 gusht Programi Individual i Parteritetit të PfP-së i Suedisë meNATO-n pranohet formalisht.

31 gusht Trupat e fundit ruse largohen nga Estonia, duke kompletuar tërhejen e tyre nga tri shtetet baltike.

1 shtator Trupat ruse largohen nga Berlini duke kompletuar tërheqjen e tyre nga territori gjerman.

2-10 shtator Manovrat e para të përbashkëta SHBA-Rusi që mbahennë territorin rus fokusohen në ushtrime trajnimi përpaqeruajtje.

502

1994

6 shtator Moldova ia paraqet NATO-s Dokumentin e Prezentimit tëPfP-së.

8 shtator SHBA, Mbretëria e Bashkuar dhe Franca tërheqin trupat embetura Aleate nga Berlini.

12-16 shtator Ushtrimi i parë i përbashkët i trajnimit nën PfP-në (Ura Bashkëpunuese) mbahet afër Poznanit, Poloni, mepjesëmarrjen e ushtarëve nga 13 vende të NATO-s dhePartnere.

13 shtator Lt. Gjen. Xhon Shihan (John Sheehan) caktohetKomandant Aleat Suprem për Atlantik (SACLANT).

14 shtator Programi Individual i Partneriteti të PfP-së i Rumanisë meNATO-n pranohet formalisht.

22 shtator Pas një sulmi mbi një automjet të UNPROFOR-it afërSarajevës, aeroplanët e NATO-s kryejnë një goditje ngaajri kundër një tanku serb, me kërkesën e UNPROFOR-it.Shqipëria paraqit Dokumentin e Prezantimit të PfP-së.

28 sht.-7 tet. Mbahet ushtrimi detar i PfP-së Ndërmarrja e RrezikshmeBashkëpunuese në rajonin e Skagerrakut të Detit tëVeriut, me forcat detare të NATO-s dhe të Partnerëve tëBashkëpunimit që udhëheqin operacione paqeruajtjeje,humanitare dhe të gjurmimit dhe shpëtimit.

29 shtator Këshilli i Atlantikut të Veriut, duke u takuar në nivel tëMinistrave të Jashtëm në Nju Jork, fton Uilli Klaesin (Willy Claes), Ministrin belg të Punëve të Jashme, të bëhetSekretar i Përgjithshëm i NATO-s.

29-30 shtator Ministrat e Mbrojtjes dhe përfaqësuesit e 16 kombeve tëAleancës takokhen në Sevill, Spanjë, për diskutime joformale rreth një sërë temash me interes dhe rëndësi tëndërsjellë, duke përfshirë situatën në ish Jugosllavi;paqeruajtjen dhe konceptin e Task Forcave tëPërbashkëta të Kombinuara; bashkëpunimin e mbrojtjesme Evropën Qendrore dhe Lindore, duke përfshirëPartneritetin për Paqe; dhe sigurinë në Mesdhe.

5 tetor Ministri i Punëve të Jashtme i Armenisë, Vahan Papazian,nënshkruan Dokumentin Kornizë të PfP-së në Shtabin eNATO-s.

5-7 tetor Seminar mbi Paqeruajtjen dhe Relacionin e saj meMenaxhimin e Krizës në Shtabin e NATO-s në Bruksel, mepjesëmarrjen e 38 vendeve përpos organizatave të tjerandërkombëtare.

10 tet.-2 dhjet. Konferencë Rishikimi e KSBE-së në Budapest.12 tetor Programi Individual i Partenritetit të PfP-së i Finlandës me

NATO-n pranohet formalisht.

503

1994

Presidenti gjerman Roman Hercog i bën një vizitë zyrtareShtabit të NATO-s.

17 tetor Uilli Klaes (Willy Claes), ish Zëvendës Kryeministri dheMinistër i Punëve të Jashtme i Belgjikës, vjen pas ManfredUernerit (Woerner) si Sekretar I përgjithshëm i NATO-s.

17 tet.-8 nënt. Trupat e Aleancës për Reagim të Shpejtë (ARRC) mbajnëushtrime në Danimarkë.

21-28 tetor Ushtrimi i parë në trajnimin e përbashkët për paqeruajtje iPfP-së i mbajtur në territorin Aleat “Fryma eBashkëpunimit” bëhet në Holandë, me pjesëmarrjen e 12vendeve të NATO-s dhe Partnere.

28 tetor NATO dhe OKB lëshojnë një deklaratë të përbashkët rrethpërdorimit të forcës ajrore të NATO-s në Bosnjë eHercegovinë në mbështetje të rezolutave relevante tëOKB-së. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Uilli Klaes(Willy Claes) i drejtohet Asamblesë së Përgjithshme të 40-të të Shoqatës së Traktatit të Atlantikut në Hagë.

4 nëntor Ion Iliesku, President i Rumanisë, viziton Shtabin e NATO-s.

7 nëntor Mbledhje e Përbashkët Speciale e Drejtorëve të ArmatimitNacional të aleatëve për të adresuar implikimet e pajisjestë operacioneve paqeruajtëse.

11 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Uilli Klaes (Willy Claes)lëshon një deklaratë mbi shpalljen e kufizimeve të pjesëmarrjes së Shtetet e Bashkuara në OperacioninGarda e Mprehtë.

14 nëntor Takimi i Këshillit të Ministrave të WEU-së me pjesëmarrjene Ministrave të Jashtëm dhe të Mbrojtjes të nëntë vendevePartnere të Asociuara. Publikimi i Deklaratës Noordëijk qëpërfill ndër të tjera konkluzione preliminare të politikës mbiformulimin e Politikës së Përbashkët të MbrojtjesEvropiane.

15 nëntor Ministri i Jashtëm hungarez Laslo Kovaç dhe Ministri iMbrojtjes Gioergi Keleti vizitojnë NATO-n. ProgramiIndividual PfP i Partneritetit të Hungarisë me NATO-n pranohet formalisht.

21 nëntor Aeroplanët e NATO-s sulmojnë aeroportin e Udbinës nëpjesën që mbahet nga serbët në Kroaci me kërkesën eUNPROFOR-it dhe në koordinim të ngushtë me të, sikundërpërgjigje ndaj sulmeve të lansuara nga Udbinakundër caqeve në rajonin e Bihaçit të Bosnjë eHercegovinës.

504

1994

23 nëntor Pas sulmeve kundër aeroplanëve të NATO-s, forcat eNATO-s kryejnë goditje nga ajri mbi një bazë raketashtokë-ajër në jug të Otoka, në pajtim me masat vetëmbrojtëse të shpallura më heret.Programi Individual PfP i Partenritetit të Sllovakisë meNATO-n pranohet formalisht.

24 nëntor Këshilli i Atlantikut të Veriut lëshon një deklaratë me tëcilën dënon sulmet e kohës së fundit në rajonit e sigurt tëOKB-së të Bihaçit nga forcat e serbëve të Bosnjës dheKrajinës; dhe lajmëron masat që po merren në mbështetjetë përpjekjeve negociuese të Kombeve të Bashkuara.

25 nëntor Nën-Ministri çëk i Punëve të Jashtme Aleksander Vondradhe Nën-Ministri i Mbrojtjes Jirzhi Pospisil vizitojnë NATO-n. Programi Individual PfP i Partneritetit të Çekisëme NATO-n pranohet formalisht.Zëvendës Ministri i Jashtëm i Bullgarisë Todor Tçurovviziton NATO-n. Programi Individual PfP i Partneritetit tëBullgarisë me NATO-n pranohet formalisht.

30 nëntor Sekretari lituanez i Shtetit për Punë të Jashtme, AlbinasJanuska viziton NATO-n. Programi Individual PfP iPartneritetit të Lituanisë me NATO-n pranohet formalisht.

1 dhjetor Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Brukseltë cilin e ndjek edhe Ministri i Jashtëm rus Andrei Kozyrev.

5 dhjetor Nënshkrimi i Traktatit të Mospërhapjes Bërthamore (NPT)nga Presidenti Kuçma i Ukrainës, në Takimin e Samitit tëKSBE-së në Budapest.

5-6 dhjetor Takim Samiti i Krerëve të Shteteve dhe Qeverive të KSBE-së në Budapest, të cilin e ndjek edhe Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s Uilli Klaes (Willy Claes).KSBE-ja riemrohet Organizata për Siguri dheBashkëpunim në Evropë (OSBE).Publikohet Daokumenti i Budapestit “Drejt një Partneritetitë Vërtetë në një Epokë të Re”.

1995

1 janar Fillon armëpushimi katër muajsh në Bosnjë.Austria, Finlanda dhe Suedia i bashkohen UnionitEvropian.Organizata e Tregëtisë Botërore (WTO) themelohet sipasardhëse e GATT-it.

11 janar Ministri i Punëve të Jashtme i Bellorusisë, VladzmirSjanko, viziton NATO-n dhe nënshkruan DokumentinKornizë të Partneritetit për Paqe.

505

1994-1995

13 janar Konventa për Armë Kimike e OKB-së e vitit dështon tëmarrë fuqi ligjore: vetëm 20 vende e ratifikojnë traktatin.Për t’u zbatuar nevojiten 65 vende.

18 janar Këshilli i NATO-s pajtohet rreth një programi të standardizimit të NATO-s për të përmirësuar koordinimin epolitikës aleate dhe të programeve të standardizimit material, teknik dhe operacional.

23 janar Zëvendës Ministri shqiptar i Punëve të Jashtme, ArjanStarova, dhe Zëvendës Ministri i Mbrojtjes, Alfred Moisiu,vizitojnë NATO-n dhe deklarojnë pranimin e ProgramitIndividual të Partneritetit të Shqipërisë.

24 janar Këshilli i NATO-s pajtohet rreth themelimit të njëOrganizate të re të Standardizimit të NATO-s.

31 janar SHBA shpall zgjatjen për një vit të moratoriumit unilaterlatë saj mbi testimet bërthamore.

8 shkurt Ministri latvian i Mbrojtjes, Janis Trapans, viziton NATO-ndhe deklaron pranimin e Programit Individual tëPartneriteti të Latvisë. NATO aprovon planet për dialog tëdrejtpërdrejtë me Egjiptin, Izraelin, Mauritaninë, Marokondhe Tunisin për të luftuar rezikun e fundamentalizmitislamik.

9 shkurt Vizitë NATO-s nga Kryeministri hungarez Giula Horn.10 shkurt Ministri austriak për Punë të Jashtme, Aloiz Mok (Alois

Mock), viziton NATO-n për të nënshkruar DokumentinKornizë të PfP-së.

14-21 shkurt Ministri i Mbrojtjes i Ukrainës, Valery Shmarov, takohet meKryesuesin e Komitetit Ushtarak të NATO-s dhe nënshkruan një protokol mbi bashkëpunimin e ndërsjellëmidis Ukrainës dhe NATO-s.

16 shkurt Nënkryetari i Federatës Muslimane-Kroate aprovon njëplan ndërkombëtar për pezullimin e sanksioneveekonomike kundër Serbisë si këmbim për njohjen eBosnjës dhe Kroacisë me kusht të mbylljes së plotë tëkufirit Bosnjë-Serbi.

23 shkurt Bellorusia pezullon programin e shkatërrimit të armëve,duke cenuar kështu Traktatin CFE.

24 shkurt NATO hap bisedimet në Bruksel me Marokon, Egjiptin,Mauritaninë, Tunisin dhe Izrealin për të diskutuar sigurinënë Afrikën e Veriut.

27 shkurt Ministrat e Mbrojtjes të Estonisë, Latvisë dhe Lituanisënënshkruajnë një marrëveshje mbi bashkëpuniminushtarak që mbulon politikën ndërkombëtare dhe logjistikën.

506

1995

Vizitë NATO-s nga Nënkryetari i SHBA-së Al Gor (Gore).1 mars SHBA, Franca, Gjermania dhe Italia pajtohen në fushën e

bashkëpunimit aleat të armatimeve të zhvillojnë Sistemme Shtrirje të Mesme të Mbrojtjes Ajrore (MEADS).Estonia nënshkruan një program bashkëpunimi ushtarakindividual me NATO-n pas anëtarësimit të tyre në PfP qënga vit 1994.

6 mars Kroacia formon alencë ushtarake me federatënMuslimane-Kroate. UNPROFOR-i vazhdoin të mbetet nëKroaci.

8 mars Sekretari i Përgjithshëm Uilli Klaes (Willy Claes) dhePresidenti amerikan Bill Klinton (Clinton) takohen nëUashington për të diskutuar mundësinë e nxjerrjes së forcave paqeruajtëse të OKB-së nga Kroacia dhe Bosnja.

16 mars Një marrëveshje sllovako-hungareze arrihet rreth një taktati mbi të drejtat e minoriteteve.

18-20 mars Një Konferencë e Sigurisë Pan-Evropiane që mblidhet nëParis, e ndjekur nga 50 vende, miraton një pakt stabilitetipër të eliminuar rreziqet e krizës në Evropë dhe pajtohetpër një sërë masash që lidhen me kufijt dhe të drejtat eminoriteteve etnike.

30-31 mars Takimi i Këshillit Senior të OSBE-së diskuton një Model tëSigurisë së Përbashkët dhe të Përgjithshme për shekullin21 - një koncept i përgjithshëm, gjithpërfshirës i sigurisë, i planifikuar për të mirën e të gjitha shteteve pjesëmarrëse.

11 prill Këshilli i Sigurimit i OKB-së miraton Rezolutën 984, që garanton ndihmë për shtetet jobërthamore të cilat ekanë nënshkruar Traktatin e Mospërhapjes bërthamore tëvitit 1970 (NPT) nëse i nënshtrohet kërcënimit apo sulmitbërthamor.

26 prill Zëvendës Kryeministri dhe Ministri i Punëve të Jashtme tëMaltës, Profesori Guido de Marko, nënshkruajnëDokumentin Kornizë të Partneritetit për Paqe (Malta mëvonë tërhiqet nga PfP).

7 maj Përkujtimi i 50-vjetorit të përfundimit të Luftës së DytëBotërore.

11 maj Traktati i Mospërhapjes shtrihet në afat të pacaktuar mekonsensus.

15 maj Ministrat e Punëve të Jashtme dhe të Mbrojtjes të WEU-sëu mblodhën në Lizbon, ku diskutuan marrëdhëniet në tëardhmen midis WEU-së dhe NATO-s.

25 maj Në përgjigje të një kërkese nga OKB, aeroplanët e NATO-s sulmojnë një depo municioni të serbëve të

507

1995

Bosnjës afër Pales. Edhe një sulm tjetër kryhet të nesërmen.

27 maj Në një takim, Këshilli i Atlantikut të Veriut kërkon që serbëte Bosnjës t’i ndalojnë sulmet në rajonet e sigurta të OKB-së dhe t’i përmbahen ultimatumit të UNPROFOR-itpër të larguar të gjitha armët e rënda nga zona përjashtuese e Sarajevës ose t’i vendosin nën kontrollin eOKB-së. Dënohet vrasja dhe paraburgimi i paqeruajtësvetë OKB-së.

30-31 maj Ministrat e Jashtëm të NATO-s dhe Këshilli iBashkëpunimit të Atlantikut të Veriut takohen nëNoorduijk, Holandë. Në një takim të veçantë me Ministrine Jashtëm rus Kozirev, Rusia formalisht e pranonProgramin e Partneritetit Individual të Rusisë në PfP-nëdhe dokumentin “Fushat për Ndjekjen e një Dialogu dheBashkëpunimi të Gjerë, të Shtuar NATO-Rusi”. Në një deklaratë mbi situatën në ish-Jugosllavi, Këshilli iAtlantikut të Veriut dënon eskalimin e dhunës nga palëtdhe aktet armiqësore kundër personelit të OKB-së.

1 qershor Presidenti i Ukrainës, Leonid Kuçma viziton NATO-n.28-30 qershor Një Kolokvijum Ekonomik i NATO-s i ndjekur nga vende të

NATO-s dhe Partnere diskuton statusin e reformaveekonomike në vendet Partnere të Bashkëpunimit.

2 korrik Srebrenicës i bëhet granatimi më i rëndë që kur ështëdeklaruar rajon i sigurt i OKB-së. Tribunali për Krime Luftei OKB-së formalisht i padit Radovan Karaxhiqin dheGjeneral Mlladiqin me akuza të gjenocidit dhe krimevekundër njerëzimit.

11 korrik Aeroplanët e NATO-s sulmojnë caqe në rajonin eSrebrenicës të Bosnjë e Hercegovinës.

12 korrik Këshilli i Atlantikut të Veriut i dënon fort sulmet e serbëvetë Bosnjës në rajonin e sigurt të Srebrenicës.

1 gusht Shtëpia e Përfaqësuesve e SHBA-së voton për t’i hequrBosnjës embargon e armëve.NATO lanson Operacionin Forca e Qëllimshme, duke sulmuar pozicionet serbe me aeroplanë dhe artileri nëpërgjigje të granatimit të Sarajevës.

30 gusht Aeroplanët e NATO-s qëllojnë kundër pozicioneve të serbëve të Bosnjës afër Sarajevës.

1 shtator Aeroplanët e NATO-s rifillojnë bombardimin e pozicionevetë serbëve të Bosnjës; serbët e Bosnjës përgjigjen me granatimin e Sarajevës.

508

1995

Aeroplanët e NATO-s sulmojnë caqet serbe të Bosnjësafër Pales.NATO pezullon Operacionin Forca e Qëllimshme pasi qëserbët e Bosnjës pajtohen të tërheqin armët e rënda ngazona përjashtuese prej 20 km rreth SarajevësMarrëveshja mbi kornizën e rregullimeve kushtetuese përBosnjën e Hercegovinën nënshkruhet në Nju Jork.

2 shtator Komandantët ushtarakë të NATO-s autorizohen ngaKëshilli i NATO-s të rifillojnë goditje ajrore mbi pozicionet eserbëve të Bosnjës në çdo kohë për të kundërshtuar agresionin e mëtejshëm kundër rajoneve të sigurta të caktuara nga OKB.

5 shtator Aeroplanët e NATO-s rifillojnë sulmet mbi caqe të serbëvetë Bosnjës.

12 shtator Një kornizë për Rregullimin Uasenar (Wassenaar),pasardhët i COCOm-it, që themlon kontrolle të eksportitmbi disa armë konvencionale dhe teknologjitë me përdorim të dyfishtë arrihet në Hagë.

14 shtator Greqia dhe ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë* nënshkruajnë një marrëveshje për të themeluar marrëdhënie diplomatike dhe lidhje ekonomike.NAC takohet në një sesion të veçantë me Ministrin ePunëve të Jashtme të Ukrainës, Genadi Udovenko, për tëdiskutuar forcimin e marrëdhënieve NATO-Ukrainë.Ushtarakët serbë të Bosnjës dhe liderët politikë nënshkruajnë një marrëveshje për të tërhequr armët eveta të rënda nga zona përjashtuese prej 20 km rrethSarajevës.

20 shtator Takim i Këshillit me Rusinë rreth zbatimit të Traktatit CFE. 21 shtator Ambasadorët e NATO-s aprovojnë një Studim mbi

Zgjerimin e NATO-s që jep skicën e kërkesave për vendetqë dëshirojnë t’i bashkohen Aleancës.

25 shtator Konferenca Vështruese e Armëve Konvencionale të OKB-së hapet në Vjenë.

26 shtator NATO ia paraqet një propozim draft të një “Kornize Politiketë Marrëdhënieve NATO-Rusi” Ambasadorit rus Çurkinit.

28 shtator NATO ia paraqet konkluzionet e Studimit mbi Zgjerimin eNATO-s partnerëve të Bashkëpunimit të NACC-it dhePfP-së.

2 tetor Kroatët dhe Serbët arrijnë marrëveshje rreth SllavonisëLindore për vendosjen e saj nën administrimin kroat pasnjë periudhe kalimtare.Tri baza serbe SAM sulmohen nga aeroplanët e NATO-s.

509

1995

Armëpushimi në Bosnjë hyn në fuqi.5-6 tetor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s takohen në Uilliamzburg,

SHBA. 12 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti Sali Berisha i Shqipërisë.13 tetor Konferenca e OKB-së mbi Armët Konvencionale

përfundon pa u pajtuar rreth ndalimit global të minavetokësore anti-personel.

19 tetor Këshilli i NATO-s takohet me përfaqësuesit rusë për tëdiskutuar Planifikimin e Zbatimit të Paqes në Bosnjë.

21 tetor Uilli Klaes (Willy Claes) jep dorëheqje nga posti i Sekretarittë Përgjithshëm të NATO-s.

27 tetor Një Memorandum i Mirëkuptimit nënshkruhet midis NATO-s dhe WEU-së për të mundësuar kominikim të drejtpërdrejtë dhe të mirëfilltë midis këtyre dy organizatave.Vizitë NATO-s nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit tëPërgjithshëm të OKB-së dhe Emisar Special në NATO,Kofi Anan.

1 nëntor Bisedimet për paqe në Bosnjë fillojnë në Dejton, Ohajo.Një marrëveshje nënshkruhet në Dejton rreth ri-integrimittë Sllavonisë Lindore në Kroaci.Këshilli i Sigurimit të OKB-së pezullon sanksionet mbi ishJugosllavinë.

8 nëntor Sekretari amerikan e Mbrojtjes Uilliam Peri (William Perry)dhe Ministri rus i Mbrojtjes Gjenerali Pave Graçev vizitojnëNATO-n për të diskutuar pjesëmarrjen e forcave ruse nëIFOR.

13 nëntor Komiteti për Marrëdhënie me Jashtë i Senatit të SHBA-sëbllokon ratifikimin e Konventës për Armë Kimike.

14 nëntor Ministrat e Punëve të Jashtme dhe të Mbrojtjes tëkombeve të WEU-së takohen në Madrid dhe konfirmojnëobjektivin e zhvillimit të WEU-së si mjet për forcimin eshtyllës evropiane në NATO.

15 nëntor Presidenti i ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë*,Branko Crvenkovski, viziton NATO-n. Vendi i tij i bashkohet PfP-së.

22 nëntor Vizitë NATO-s nga Presidenti Martti Aktisaari i Finlandës,dhe Kryesuesitë OSBE-së Lazlo Kovaç.

27 nëntor Marrësit nga 14 vende të Aleancës marrin medale përshërbim në relacion me ish Jugosllavinë.

28 nëntor Unioni Evropian dhe 12 fqinj mesdhetarë nënshkruajnënjë marrëveshje në Barcelonë mbi bashkëpuniminekonomik dhe politik në të ardhmen.

510

1995

1 dhjetor Havier (Javier) Solana Madariaga caktohet Sekretar iPërgjithshëm i NATO-s.

5 dhjetor NAC takohet në nivel ministror. Ministrat e Jashtëm dhe tëMbrojtjes të të gjitha 16 kombeve konfirmojnë angazhimine tyre për t’i vazhduar përpjekjet e Aleancës për të sjellëpaqe në Bosnjë e Hercegovinë.

NATO formalisht përkrah dislokimin e 60 000 trupave nëBosnjë. Parlamenti gjerman voton për të kontribuar 4 000trupa.

Në Paris, Presidentët e Bosnjës e Hercegovinës, Kroacisëdhe Serbisë nënshkruajnë Pëlqimin e PërgjithshëmKornizë për paqe në Bosnjë e Hercegovinë.

Trupat e SHBA-së arrijnë në Tuzla dhe OKB ia dorëzonNATO-s komandën e operacioneve ushtarake në Bosnjë.Komandanti i NATO-s, Admirali Leiton (Leighton) Smith,refuzon kërkesat e liderit të Asamblesë Serbe të Bosnjës,Momçillo Krajishnik, për shtyrje për së paku nëntë muaj tëbartjes së rajoneve serbe të Bosnjës që i takojnëSarajevës nën kontrollin Musliman.

Franca shpall se do të rikthehet në selinë e saj nëKomitetin Ushtarak të NATO-s. Ministri frëng i Mbrojtjesgjithashtu do të ndjekë rregullisht Komitetin e Planifikimittë Mbrojtjes të NATO-s si dhe mbledhje të tjera.

7-8 dhjetor Këshilli Ministror i OSBE-së në Budapest jep udhëzimepër Modelin e Sigurisë dhe konfirmon rolin e vet në Bosnjëe Hercegovinë.

14 dhjetor Presidenti Sllobodan Millosheviq i Serbisë, President AliaIzetbegoviq i Bosnës e Hercegovinës dhe PresidentiFranjo Tugjman i Kroacisë nënshkruajnë Marrëveshjenpër Paqe në Bosnjë në Paris.

15 dhjetor Këshilli i Sigurimit të OKB-së miraton Rezolutën 1031 mbithemelimin e një Force Implimentuese UshtarakeShumëkombëshe.

16 dhjetor Fillimi i dilslokimit të Forcës Implimentuese (IFOR) tëudhëhequr nga NATO në Bosnjë.

19 dhjetor Njëzet e tetë vende nënshkruajnë Rregullimin Wassenaarmbi kontrollet e eksportit të armëve dhe teknologjisë.

20 dhjetor Forcat paqeruajtëse të OKB-së (UNPROFOR) ia dorëzojnë komandën e operacioneve ushtarake në BosnjëForcës Implimentuese (IFOR) të udhëhequr nga NATO.

511

1995

1996

3 janar Sekretari amerikan i Mbrojtjes Uilejm Peri (William Perry)fluturon për në Sarajevë për të diskutuar paqeruajtjen meoficerët ushtarakë të NATO-s dhe me liderët e Bosnjës.

4 janar Hapen negociatat në Vjenë në kujdesin e OSBE-së mbimasat e ndërtimit të besimit dhe kontrollin e armëve nëBosnjë. Palët e Marrëveshjes së Paqes nënshkruajnëmarrëveshje mbi masat për shtimin e besimit të ndërsjellë,për zvogëlimin e rrezikut të konfliktit, për kufizimin e forcësushtarake dhe përmirësimin e bashkëpunimit politik.

5 janar Parlamenti rus voton në favor të dislokimit të forcave rusenë Bosnjë për t’iu bashkuar misionit të mbajtjes së paqestë udhëhequr nga NATO. Përdoren rregullime të veçantapër komandën dhe kontrollin e forcave ruse në IFOR.

11 janar Princi El-Hassan Bin Talal i Jordanit takohet me Sekretarine Përgjithshëm Solana në kontekstin e DialogutMesdhetar të NATO-s.

13 janar Fillimi i dislokimit të trupave ruse që mbështetin IFOR-innë Bosnjë.

15 janar Këshilli i Sigurimit i OKB-së autorizon një forcë prej 5 000njerëzish të mbështetur nga forca ajrore e NATO-s përSllavoninë Lindore.

17 janar Vizita NATO-s nga Presidenti Aleksander Kvasnievski iPolonisë dhe nga Hans Koshnik, Administrator i UE-së përMostar.

19 janar Riçard Goldstoun, Prokuror i Tribunalit për Krime Lufte iOKB-së, viziton NATP-n.

23 janar Gjenerali Xhorxh Xhuluan (George Joulëan) (SACEUR)viziton Rusinë për diskutime me Ministrin rus të Mbrojtjesdhe Shefin e Shtabit.

24 janar Tiit Vahi, Kryeministër i Estonisë, viziton NATO-n

26 janar Federata Ruse i bashkohet Këshillit të Evropës.

Senati Amerikan ratifikon Traktatin START II, i cili do tëzvogëlojë nivelet e që të dyjave amerikane dhe ruse tëraketave bërthamore strategjike.

29 janar Sekretari i Përgjithshëm i OSBE-së fillon një vizitë dy-ditore ish-Jugosllavisë për të shtruar rrugën embikëqyrjes nga OSBE-ja të zgjedhjeve të lira tëpasluftës.

12 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s viziton Mostarin.

512

1996

Autoritetet e Bosnjës japin aprovimin e tyre për dorëzimine dy oficerëve serbë të Bosnjës në TribunalinNdërkombëtar për Krime të Luftës.

26 shkurt Vizitë NATO-s nga Vice-Kancelari austriak UolfgangShusel (Wolfgang Schüssel).Austria nënshkruan Programin e Partneritetit Individual(IPP) me NATO-n.

8 mars Përfaqësuesit e Përhershëm të Këshillit të Atlantikut tëVeriut vizitojnë Sarajevën.

13 mars Rusia nënshkruan pjesëmarrjen në IFOR dheMarrëveshjet Financiare.

15 mars Sekretari Amerikan i Shtetit Uoren Kristofer (WarrenChristopher) viziton SHAPE-n pët t’u takuar meKomandantin Suprem i Forcave Aleate për Evropë,Gjenerali Xhorxh Xhuluan (George Joulwan), për të diskutuar përpjekjet për të marrë pajtimin e përfilljes sëMarrëveshjes së Dejtonit për Paqe në Bosnjë dhe rrethtemës së zgjerimit të NATO-s.

20-21 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Solana i bën një vizitëzyrtare Moskës për të diskutuar marrëdhëniet e NATO-sdhe Rusisë. Ai takohet me Presedentin rus Jelcin, meZëdhënësin e Dumas, Seleznev Genadi dhe me zyrtarë tëtjerë lartë.

20 mars Një memorandum i Mirëkuptimit mbi BashkëpuniminEmergjent Civil midis NATO-s dhe Rusisë nënshkruhet nëMoskë.

23 mars Ministrat e Jashtëm të Grupit të Kontaktit për ishJugosllavinë takohen në Moskë.

25 mars Presidenti Zhelev i Bullgarisë viziton NATO-n.26 mars Kryeministri i Bellorusië, Mihail Çigir, Presidenti i Latvisë,

Guntis Ulmanis, dhe Presidenti i Estonsë, Lennart Merivizitojnë NATO-n.

23 prill Vizitë NATO-s nga Presidenti i Gjeorgjisë EduardShevardnadze dhe Presidenti i Armenisë, Levon TerPetrossian.

24 prill Ministri i Punëve të Jashtme dhe Zëvendës Kryeministër iMaltës, Profesor Guido de Marko, viziton NATO-n.

26 prill Lartmadhëria e Tij Mbreti Huan Karlos (Juan Carlos) iSpanjës viziton NATO-n.

29 prill NAC deklaron se IFOR i ka sjellë një mjedis sigurieBosnjës e Hercegovinës gjatë katër muajve të parë të tijnë këtë mision.

513

1996

2 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanadhe Sekretari i Përgjithshëm i WEU-së Hoze Kutileiro(José Cutileiro) nënshkruajnë një marrëveshje të sigurisë.Kjo Marrëveshje shtron procedurat për mbrojtjen dhe ruajtjen einformacionit dhe të materialit të klasifikuar tësjellë nga cilado nga këto dy organizata.

7 maj Ministrat e Punëve të Jashtme dhe të Mbrojtjes tëkombeve të WEU-së takohen në Birmingëm.

8 maj Karl Bild (Carl Bildt), Përfaqësues i Lartë përgjegjës përkoordinimin e aspekteve civile të marrëveshjes për paqepër ish-Jugosllavinë, viziton NATO-n.

9 maj SHAPE dhe Tribunali Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë konkludojnë një Memorandum tëMirëpkuptimit që kodifikon rregullimet praktike përparaburgosjen dhe bartjen e individëve të paditur përkrime lufte.

15-31 maj Mbledhja e Parë Vështruese e Traktatit CFE mbahet nëVjenë. Negociatat arrijnë një zgjidhje për “MarrëveshjenAnësore” dhe arrihet pajtimi për negociata të mëtejshmeqë lidhen me Traktatin.

16 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Solana viziton BanjaLlukën dhe Beogradin bashkë me Gjeneralin XhorxhXhuluan (George Joulëan), SACEUR.

19-21 maj Përfaqësuesit nga NATO dhe vendet Partnere tëBashkëpunimit takohen në Bon për t’u bërë një vështrimpërpjekjeve kudo në botë për të shkatërruar dhe çmontuararmët kimike, bërthamore dhe konvencionale.*

21 maj Vizitë NATO-s nga Kryeministri Janez Drnovshek iSllovenisë.

3 qershor Takim i Ministrave të Jashtëm të NATO-s në Berlin.Ministrat pajtohen të ndërtojnë Sigurinë Evropiane dheIdentitetin e Mbrojtjes brenda NATO-s si pjesë të adaptimittë brendshëm të Aleancës.

12 qershor Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë* nënshkruanProgramin Individual të Partneritetit për Paqe.

13 qershor NAC takohet në sesion Ministrash të Mbrojtjes.14-15 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Solana viziton Zagrebin

dhe Sarajevën.18 qershor Pas përfundimit të embargos së armëve të OKB-së ndaj

ish Jugosllavisë, Operacioni Roja e Mprehtë pezullohet.26-28 qershor Kolokvijumi i Ekonomisë i NATO-s mbi Zhvillimet

Ekonomike dhe Reformat në vendet Partnere tëBashkëpunimit.

514

1996

1 korrik Themelimi i Një Agjencie të re të NATO-s për Konsultim,Komandë dhe Kontroll (C3).

3 korrik Boris Jelcini rizgjedhet President i Federatës Ruse.17 korrik Admirali Lejton (Leighton) Smith nderohet me medalen e

NATO-s për rolin e tij si Komandant i ForcësImplimentuese dhe Kryekomandant i Regjionit Jugor.

19 korrik Këshilli i Atlantikut të Veriut përfill një Program tëPWRGJITHSHËM Standardizimi të NATO-s që involvon50 objektiva të harmonizuar standardizues.

13 gusht Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Solana dhe SekretariAmerikan i Shtetit Uoiren Kristofer (Warren Christopher)takohen në Bruksel për të diskutuar zgjedhjet në Bosnjë,zgjerimin e Aleancës dhe marrëdhëniet me Rusinë.

27 gusht Një marrëveshje e nënshkruar rreth përfundimit të konfliktit në Çeçeni që filloi në fund të vitit 1995 arrihet ngaemisari special rus Aleksander Lebed.

14 shtator Trupat e IFOR-it kujdesen për sigurinë për zgjedhjet embajtura në Bosnjë e Hercegovinë që do të monitorohennga OSBE-ja.

16 shtator Vizitë NATO-s nga Presidenti Hungarez Arpad Göncz.20 shtator Takim i Sekretarit të Përgjithshëm Solana me Ministrin e

Jashtëm rus Primakov në Vjenë.24 shtator Kina, Franca, Rusia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e

Bashkuara nënshkruajnë një Traktat Ndalimi tëPërgjithshëm të Testimeve.

25-26 shtator Takim joformal i Ministrave të Mbrojtjes të NATO-s nëBergen, Norvegji, për të diskutuar operacionin e paqeruajtjes në Bosnjë.

2 tetor Këshilli i WEU-së vendos të përfundojëOperacionin eImponimit të Embargos së Danubit kundër RepublikësFederale të Jugosllavisë.

7 tetor Sekretari i Këshillit të Sigurimit të Federatës Ruse,Gjenerali Aleksandër Lebed, viziton Shtabin e NATO-s.

16 tetor Presidenti Algirdas Brazauskas i Lituanisë viziton NATO-n.17 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti Mihal Kovaç i Sllovakisë.19 tetor Presidenti rus Boris Jelcin zëvendëson Sekretarin e tij të

caktuar së voni të Këshillit të Sigurimit Aleksandër Lebedme Zëdhënësin e Dumas Ivan Ribkin.

29 tetor Malta shpall synimin e saj të tërhiqet nga Programi iPartneritetit për Paqe.

5 nëntor Bill Klintoni (Clinton) rizgjedhet President i Shteteve tëBashkuara.

13 nëntor Presidenti i Uzbekistanit Islam Karimov viziton NATO-n.

515

1996

14 nëntor Parlamenti spanjol përfill pjesëmarrjen e Spanjës në strukturën e re ushtarake të NATO-s.

27 nëntor Kryeministri Pavo Liponen i Finlandës viziton NATO-n.2-3 dhjetor Samit i PSBE-së në Lizbon mbi çështje të Sigurisë

Evropiane miraton një Deklaratë mbi Modelin e Sigurisësë Përgjithshme të Përbashkët për Evropë për shekullin21.

9 dhjetor Kancelari gjerman Kol (Kohl) dhe Presidenti frëng ZhakShirak (Jacques Chirac) nënshkruajnë një marrëveshjembi sigurinë e ndërsjellë dhe mbrojtjen.

10 dhjetor Takim Ministrror i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Shtabine NATO-s në Bruksel konfirmon gatishmërinë e NATO-s tëorganizojë dhe udhëheqë një Forcë Stabilizuese (SFOR)në Bosnjë e Hercegovinë, kushtëzuar nga mandati iKëshillit të Sigurimit të OKB-së. Ministrat poashtu njoftojnëpër hapa të mëteshëm që duhet të ndërmerren në transformimin e brendshëm dhe të jashtëm të Aleancësduke u përgatitur për Samitin e Madridit në korrik të vitit të1997.

11 dhjetor Zvicra nënshkruan Dokumentin Kornizë të Partneritetit përPaqe gjatë një mbledhjeje me Këshillin e Atalntikut tëVeriut.

17 dhjetor Kofi Anan bëhet Sekretar i Përgjithshëm i Kombeve tëBashkuara.

18 dhjetor Lartmadhëria e Tij Sulltani i Brunait viziton NATO-n.20 dhjetor Forca Implimentuese e NATO-s (IFOR) në Bosnjë

zëvendësohet nga SFOR (Forca Stabilizuese).

1997

16-17 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Solana viziton Austrinëdhe takon Kancelarin Federal Franc Vranickin (FranzVranitzky) dhe liderë të tjerë ppolitikë.

17 janar Riçard Holbruk (Richard C. Holbrooke) merr i pariMedalen Manfred Uerner (Woerner) për kontributin e tijpër paqe në ish Jugosllavi.

19-21 janar Raundi i parë i bisedimeve midis Sekretarit tëPërgjithshëm Havier (Javier) Solanës dhe Ministrit tëJashtëm rus Jevgeni Primakov mbi një Dokument NATO-Rusi në Moskë.

21 janar Fillojnë në Vjenë negociatat rreth një revidimi të traktatitCFE të vitit 1990.

22 janar Kryeministri Thorbjörn Jagland i Norvegjisë viziton NATO-n.

516

1996-1997

28 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaviziton Parisin për të takuar Presidentin frëng Zhak Shirak(Jacques Chirac).

29 janar Vizita NATO-s nga Presidenti bullgar Petar Stojanov dhePresidenti rumun Emil Konstantinesku (Constantinescu).

30 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solana idrejtohet Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës.

4 shkurt Në adresimin e tij Unionit të Shtetit Presidenti amerikanBill Klinton (Clinton) zotohet të ndjekë zgjerimin e NATO-sderi më 1999 dhe të themelojë një “partneritet stabil” meRusinë.

5-6 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanatakohet me Presidentin turk Sulejman Demirelin dheKryeministrin Nexhmetin Erbakan në Ankara për të diskutuar zgjerimin e Aleancës dhe mbi temën më të gjerëtë vendit të Turqisë në Evropë.

10-14 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaviziton Moldovën, Gjeorgjinë, Armeninë dhe Azerbejxhaninpër të takuar Krerët e Shtetit dhe qeverisë dhe politikanëtë tjerë kryesorë të këtyre vendeve.

12 shkurt ish-lideri gueril Aslam Maskhadov jep betimin si Presidentii ri i Çeçenisë.

18 shkurt Sekretarja e sapocaktuar amerikane e Shtetit, ModlinOlbrajt (Madeleine Albright) ndjek Mbledhjen e saj të parëtë Ministrave të Jashtëm të NATO-s në Bruksel dhe epropozon krijimin e brigadës së përhershme Rusi-Nato.

19 shkurt Përfaqësuesi i UE-së në Bosnjë Karl Bild (Carl Bildt)viziton NATO-n.

20 shkurt Aleatët e NATO-s propozojnë ndryshime të mëdha tëTraktatit CFE, i cili kufizon forcat konvencionale nëEvropë. NATO tani e pranon parimin e kufizimeve të arsenalit të vendeve individuale karshi atyre të regjioneve.Aleanca gjithashtu pranon dëshirën e Rusisë që të ketëkufizime territoriale më parë sesa kufizime kombëtare tëtrupave të dislokuara, që në mënyrë efektive pengonNATO-n nga grumbullimi i trupave në një rajon të caktuarafër kufirit të Rusisë.

21 shkurt Vizitë NATO-s nga Kryeministri polak WlodzimierzCimoczewicz.

23 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanatakon Ministrin e Jashtëm rus Jevgeni Primokov për njëraund të dytë bisedimesh rreth një dokumenti NATO-Rusinë Moskë.

517

1997

7 mars Sekretari amerikan i Mbrojtjes Uiljem Kohen (WilliamCohen) i bën vizitën e tij të parë shtabit të NATO-s nëBruksel.

9-10 mars Sekretari i Përgjithshëm Havier (Javier) Solana takonMinistrin e Jashtëm rus në Jevgeni Primakov në Moskëpër raundin e tretë të negociatave rreth një dokumenti qëdo të shtrojë bazën për marrëdhëniet NATO-Rusi.

10-15 mars Sekretari i Përgjithshëm Havier (Javier) Solana vizitonanëtarët e PfP-së bë Azinë Qendrore: Kazakstanin,Republikën e Kirgizisë, Uzbekistanin dhe Turkmenistanin.

11 mars Konferencë e WEU-së në Athinë për të diskutuar problemet e sigurisë në dritën e zgjerimit të NATO-s dheBE-së.

16 mars Ministrat e Jashtëm të BE-së takohen në Apeldom,Holandë, për të diskutuar ndër çështje të tjera zgjerimin eBE-së.

20-21 mars Presidenti amerikan Bill Klinton (Clinton) dhe pandani i tijrus Boris Jelcin takohen në Helsinki për të biseduar rrethmarrëdhënieve NATO-Rusi në të ardhmen. Palët nuklëshojnë deklaratë të përbashkët rreth planeve të NATO-stë zgjerimit drejt lindjes, por nënshkruajnë një deklaratë tëpërgjithshme rreth sigurisë evropiane.

21 mars Vizitë zyrtare NATO-s nga Lartmadhëria e Tij Alberti II,Mbret i belgëve.

24-25 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanadhe Gjenerali Xhorxh A. Xhuluan (George A. Joulwan)(SACEUR) vizitojnë ish-Republikën Jugosllave tëMaqedonisë* dhe Republikën e Bosnjë e Hercegovinës.

2 prill Ministrat baltikë të Mbrojtjes takohen në Vilnius, Lituani,për të diskutuar formimin e një batalioni të përbashkëtpaqeruajtës (BALTBAT) dhe një eskadron detar të përbashkët (BALTRON).

9-11 prill Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanatakon Sekretaren amerikane të Shtetit Modlinë Olbrajt(Madeleine Albright) rreth marrëdhënieve NATO-Rusi dheviziton Kanadanë.

15 prill Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanatakon Ministrin e Jashtëm rus Jevgeni Primakov në Moskëpër një raund të katërt bisedimesh rreth një dokumentiNATO-Rusi.Forca e parë shumëkombëshe tokësore e sigurisë eudhëhequr nga Italia prej 6 000 trupash arrin në aeroprtin

518

1997

e Tiranës. Operacioni Alba synon mbrojtjen e ndihmëshumanitare për Shqipërinë.Anëtarët e WEU-së pajtohen që jo-anëtarët Turqia dheNorvegjia do të kishin opcionin që të luanin rol të plotë nëçfarëdo operacioni të WEU-së të lansuar me pajisje tëNATO-s.

17 prill Polania shpall se do të zvogëlojë numrin e trupave prej220 000 në 180 000 gjatë shtatë viteve të ardhshme për t’iarritur standardet e NATO-s.

24 prill Senati amerikan aprovon Konventën e Armëve Kimike, njëtraktat global që ndalon armët kimike. (Konventa hyn nëfuqi më 29 prill).

6 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaka një raund të pestë të bisedimeve me Ministrin eJashtëm rus në Luksemburg rreth një dokumenti NATO-Rusi.

7 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaviziton Ukrainën për t’u takuar me Presidentin LeonidKuçma dhe inauguron një Qendër të NATO-s për Informimdhe Dokumentacion në Kiev.

12-13 maj Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të 28 vendeve evropiane takohen në Paris, nën kujdesin e WEU-së, përtë diskutuar çështje të sigurisë.

13-14 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanadhe Ministri i Jashtëm rus Jevgeni Primakov takohen nëMoskë për raundin e gjashtë të negociatave rreth njëdokumenti NATO-Rusi.

14 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanadhe Ministri i Jashtëm rus Jevgeni Primakov pajtohen rreth“Aktit Themelues mbi Marrëdhëniet, Bashkëpunimin dheSigurinë të Ndërsjella midis NATO-s dhe Federatës Ruse”.

22 maj Presidenti rus Boris Jelcin e zëvendëson Ministrin eMbrojtjes Igor Radionovin me Viktor Samsonovin.

27 maj Takim Samiti NATO-Rusi në Paris. Nëshkrimi i AktitThemelues mbi Marrëdhëniet, Bashkëpunimin dheSigurinë të Ndërsjella midis NATO-s dhe Federatës Ruse.

29 maj Në margjinat e takimit të Ministrave të Jashtëm të NATO-s në Sintra, Portugali, Sekretari i Përgjithshëm iNATO-s Solana dhe Ministri i Jashtëm i UkrainësUdovenko inicojnë një “Kartë për Partneritet DistinktivMidis NATO-s dhe Ukrainës”.

30 maj Takim përmbyllës i Këshillit për Bashkëpunim të Atlantikuttë Veriut (NACC) dhe takim inaugurues të Këshilit të

519

1997

Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC) në Sintra, Portugali.NATO dhe Ministrat e JaSHTËM TË Partnerëve tëBashkëpunimit aprovojnë Dokumentin Bazë të EAPC-së.

2 qershor Nënshkrimi i Traktatit të Miqësisë dhe Bashkëpunimitmidis Rumanisë dhe Ukrainës.

12-13 qershor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s takohen në Bruksel përtakimet e tyre vjetore të pranverës.

16-17 qershor Samiti i Këshillit të Evropës në Amsterdam pajtohet për njëTraktat të ri të UE-së, por nuk bën lëvizje të ndjeshme drejtmarrjes përsipër të mbrojtjes së tyre të përbashkët. WEU mbetet një organ i pavarur i subkontraktuar për tëkryer misione humanitare, të paqeruajtjes dhe të menaxhimit të krizave për Unionin.

16-27 qershor Ushtrimi detar i PfP-së “Operacionet Baltike 1997” (BALTOPS) mbahet në Poloni dhe Gjermani për udhëheqjen e kërkimeve detare dhe të operacioneve tëshpëtimit, vëzhgimit bregdetar dhe imponimit të doganave.Pjesëmarrësit janëe Shtetet e Bashkuara, Danimarka,Estonia, Finlanda, Gjermania, Latvia, Lituania, Holanda,Norvegjia, Polonia, Rusia, Suedia dhe Mbretëria eBashkuar.

20-22 qershor Rusia i bashkohet Samitit G7 (tash e mbrapa “G8”).

25-27 qershor Kolokvijumi i Ekonomisë i NATO-s mbi ZhvillimetEkonomike në Vendet e Partnere të Bashkëpunimit.

26 qershor Konferenca mbi Çarmatimin (CD) në Gjenevë pajtohet përdalje nga çorrsokaku dhe për hapjen e negociatave globale për eliminimin e minave tokësore. Të 61 vendetpjesëmarrëse caktojnë Ambasadorin Xhon Kambell (JohnCampbell) të Australisë për koordinator special. Negociata të ndara mbi ndalimin global të minave tokësore, të inicuar nga Kanadaja, vazhdojnë në Bruksel.

8 korrik Takim Samiti në Madrid i Këshillit të Atlantikut të Veriut .Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s pajtohen të ftojnë Republikën e Çekisë, Hungarinë dhe Poloninë përtë filluar bisedimet e pranimit me NATO-n me pikëpamje tëbërjes anëtarë të Aleancës, pas kompletimit të procesit tëratifikimit, në prill 1999. Ata rikonfirmojnë se NATO mbetete hapur për anëtarë të rinj sipas Nenit 10 të Traktatit tëAtlantikut të Veriut dhe pajtohen të rishikojnë procesin nëmbledhjen e tyre të ardhshme më 1999.

Nënshkrimi formal i Kartës për Partneritet Distinktiv midisNATO-s dhe Ukrainës.

520

1997

Krerët e Shteteve dhe Qeverive të NATO-s lëshojnë njëdeklaratë të veçantë për Bosnjë e Hercegovinën dukeripohuar angazhimin e tyre për zbatimin e plotë tëMarrëveshjes së Paqes dhe të themelimit të Bosnjë eHercegovinës si shtet të vetëm, demokratik dhe multietnik.

9 korrik Takim i Krerëve të Shteteve dhe Qeverive të NATO-s dhePartnerëve të Bashkëpunimit nën patronazhin e Këshillittë Bashkëpunimit Evro-Atlantik (EAPC). Takimi fokusohetrreth asaj sesi EAPC-ja mund të përdoret sa më efektivishtpër t’i kontribuar sigurisë dhe stabilitetit.

11 korrik Gjenerali amerikan Uezli Klark (Wesley Clark) e zëvendëson Gjeneralin G. Xhuluan (G. Joulwan) për t’ubërë Komandant i ri Suprem Aleat për Evropë (SACEUR).

16 korrik Koordinimi i ndihmës për vërshimet në Poloni bëhet përPolitikës së NATO-s për Ndihmë në Rast Katastrofe mekërkesën e qeverisë polake.

18 korrik Takimi i parë i Këshillit të Përbashkët të PërhershëmNATO-Rusi (PJC) në nivel Ambasadorësh në Bruksel pajtohet përr rregullime organizative dhe precedurale.

22 korrik WEU lëshon një Deklaratë rreth Rolit të Unionit EvropianPerëndimor dhe Marrëdhëniet e tij me Unionin Evropiandhe me Aleancën Atlantike.

10 shtator Përfaqësuesit e Hungarisë fillojnë bisedimet për pranimme NATO-n.

15 shtator Operacioni Hapi Kozatskiy 97 nën Partneritetin për Paqefillon në Ukrainë, duke involvuar trupat e NATO-s, tëPolonisë dhe Ukrainës. Ushtrimi është planifikuar të simulojë një konflikt etnik.

16 shtator Përfaqësuesit nga Polonia fillojnë bisedimet e pranimit meNATO-n.

22 shtator Kryeministri suedez Goran Person (Göran Persson)viziton NATO-n.

23 shtator Përfaqësuesit nga Republika e Çekisë fillojnë bisedimet epranimit me NATO-n.

24 shtator Kryeministri i Latvisë Guntars Krasts viziton NATO-n.26 shtator Ministrat e Jashtëm të NATO-s dhe Rusisë takohen për

herë të parë si Këshill i Përbashkët i Përhershëm NATO-Rusi. Një Plan Pune aprovohet, që mundëson konsultimet rreth masave të ndërtimit të besimit në kontrollin e armatimit, paqeruajtjen e përbashkët nëBosnjë dhe stacionimin e përfaqësuesve ushtarakë rus nëNATO.

521

1997

30 shtator Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s mbajtën dy ditë takimeshinformale në Mastriht, Holandë. Ata planifikuan ta hapninNATO-n për anëtarë të rinj, vazhdimin e mandatit tëNATO-s në Bosnjë dhe është diskutuar adaptimi i strukturës së komandës së Aleancës.

1 tetor Ministri rus i Mbrojtjes, Igor Sergejev, duke u takuar meMinistrat e Jashtëm të NATO-s, pajtohet që Rusia të dërgojë një oficër ndërlidhës ushtarak në Shtabin eAleancës në Bruksel në të ardhmen e afërt.Me kërkesën e Përfaqësuesit të Lartë në Bosnjë, SFORndërmerr aksion kundër transmetuesve të radios dhe TV-së serbe, pas cenimeve dhe keqpërdorimit.

2-8 tetor Asambleja e Përgjithshme e Shoqatës së Traktatit tëAtlantikut të Veriut në Sofje, nën mikpritjen e Klubit tëAtlantikut të Bullgarisë.

8 tetor Përfaqësuesi i Lartë në Bosnjë Karlos Uestendorp (CarlosWestendorp) dhe Ambasadori Robert H. Frouik (Frowick)vizitojnë NATO-n.

9 tetor Ukraina dhe Hungaria bëhen vendet e para jo-anëtare tëNATO-s që hapin misione diplomatike te Aleanca.

13 tetor Sesioni Vjetor i 43-të i Asamblesë së Atlantikut të Veriutmbahet në Bukuesht.

24 tetor Pas vizitës së NATO-s të 23 tetorit të Shefit rus të Shtabittë Përgjithshëm, Gjeneralit Kvashnin, pjesëmarrësit nëmbledhjen e tretë të Këshillit të Përbashkët të PerhershëmNATO-Rusi në nivel Ambasadorësh lëshojnë një deklaratëduke mirëpritur caktimin e Leftenant-Gjeneralit Zavarzin sipërfaqësues ushtarak të Rusisë në NATO.

16 nëntor Hungarezët votuan me shumicë dermuese (85 për qind)në një referendum kombëtar për t’iu bashkuar NATO-s.

18 nëntor Ministrat e Jashtëm dhe të Mbrojtjes të WEU-së u takuannë Erfurt, Gjermani, dhe u pajtuan t’i harmonizonin kryesitë e UE-së dhe WEU-së.

25 nëntor Përfaqësuesi ushtsarak i Rusisë në NATO, Leftenant-Gjeneral Zavarzini, mbajti takimin e tij të parëzyrtar me Kryesuesin e Komitetit Ushtarak të NATO-s,Klaus Nauman.

27 nëntor Vizitë NATO-s nga Kryeministri polak Jerzy Buzek.2-3 dhjetor Takimi i parë i Këshillit të Përbashkët të Perhershëm

NATO-Rusi në nivel të Ministrave të Mbrojtjes. Shefat ushtarakë të shtabeve nga 44 vende gjithashtutakohen në kuadër të Këshillit të Partneritetit të Evro-Atlantikut. Ministrat e Mbrojtjes të 15 vendeve

522

1997

anëtare të NATO-s takohen brenda Grupit të PlanifikimitBërthamor dhe Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes. Të 16 anëtarët e Aleancës takohen pak më pas nëKëshillin e Atlantikut të Veriut.

4 dhjetor Takim i PJC-së NATO-Rusi në nivel të Shefave tëShtabeve.

16 dhjetor NATO dhe Ukraina nënshkruajnë një Memorandum tëMirëkuptimit mbi Planifikimin e Emergjencës Civile dheGatishmërisë për Katastrofa.

16-17 dhjetor Ministrat e Jashtëm të NATO-s nënshkruajnë Protokole tëPranimit për Republikën e Çekisë, Hungarisë dhePolonisë në praninë e Ministrave të tyre Të Jashtëmgjegjës.

18-19 dhjetor Mbledhja e Asamblesë së Përgjithshme të OSBE-së mbyllet me një marrëveshje rreth udhëzimeve për të përpunuar një Kartë të Sigurisë Evropiane.

1998

14 janar Këshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC) publikonPlanin e Aksionit për 1998-2000.Vizitë NATO-s nga Komisionerja e Lartë e OKB-së përRefugjatë, Sadako Ogata.

26 janar Vizitë NATO-s nga Presidenti Petra Lucinschi e Moldovës.4 shkurt Vizitë NATO-s nga Kryeministri i ish Republikës Jugosllave

të Maqedonisë*, Branko Crevenkovski.11 shkurt Inaugurimi i Qendrës së Dokumentacionit të NATO-s për

Çështje të Sigurisë Evropiane në Institutin e InformacionitShkencor për Shkenca Shoqërore (INION) në Moskë.

12-18 shkurt Ushtrim Vjetor i NATO-s për Menaxhimin e Krizës dukengërthyer pjesëmarrje aktive të Vendeve Partnere tëNATO-s për herë të parë.

20 shkurt NATO shpall gatishmërinë për të organizuar dhe udhëhequr një forcë shumëkombëshe në Bosnjë eHercegovinë pas skadimit të mandatit të SFOR-it në qershor 1998, nëse për këtë merret mandati i Këshillit tëSigurimit të OKB-së.

23 shkurt Vizitë NATO-s nga Presidenti Saparmurat Nijazov iTurkmenistanit.

25 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s mirëpret marrëveshjenmidis Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së dhe Irakutrreth një zgjidhjeje diplomatike të krizës së Irakut. Ai nënvizon rëndësinë e mundësimit të qasjes së menjëhershme të pakushte dhe të pakufizuar për

523

1997-1998

inspektorët e armëve UNSCOM në përputhje me rezolutate Këshillit të Sigurimit të OKB-së.Bashkëpunimi i Këshillit të Përbashkët të PerherëshëmNATO-Rusi në SFOR me pikëpamje të vazhdimit të tij nëkuadër të të forcës shumëkombëshe në Bosnjë pas përfundimit të mandatit ta tashëm të SFOR-it në qershor tëvitit 1998.

4 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut përshëndet Rezolutën 1154 TËKëshillit të Sigurimit të OKB-së që ka të bëjë me Irakundhe i jep mbështetjen e vet të fortë insistimit të OKB-së përpërfillje të plotë nga Iraku.

5 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut lëshon një deklaratë ku shprehbrengosjen e vet rreth incidenteve të dhunshme të kohëssë fundit në Kosovë dhe thërret të gjitha palët të marrinhapa të menjëhershëm për t’i zvogeluar tensionet.Këshilli lëshon një deklaratë në mbështetje të përpjekjevetë Misionit të OSBE-së në Kroaci lidhur rivendsojen erefugjatëve dhe të personave të zhvendosurve dhe iapërkujton Kroacisë obligimet e saj sipas Marrëveshjes përPaqe në Bosnjë.

11 mars Ambasadorët dhe përfaqësuesit e vendeve të EAPC-së idiskutojnë zhvillimet serioze në Kosovë dhe numërojnëkushtet e duhura për zgjidhje paqësore.

7 prill Inaugurimi zyrtar i Ndërtesës Manfred Woerner në Shtabine NATO-s në Bruksel, që strehon misionet diplomatikepranë NATO-s të vendeve Partnere.

20 prill Përfaqësuesit e Përhershëm në Këshillin e Atlantikut tëVeriut vizitojnë Bosnjë e Hercegovinën, të shoqëruar ngaSekretari i Përgjithshëm Havier (Javier) Solana dheKryesuesin e Komitetit Ushtarak Gjenerali Nauman.

23 prill Vizitë NATO-s nga Presidenti Valdas Adamkus i Lituanisë.27-28 prill Seminar i EAPC-së në Bratislava mbi Kontrollin

Demokratic të Shpenzimeve të Mbrojtjes.28 prill Vizitë NATO-s nga Josef Tosovsky, Kryeministër i

Republikës Çeke.20 maj Këshilli i Atlantikut të Veriut dënon vendimin e Indisë për të

kryer teste bërthamore.28 maj Në Mbledhjen e Këshillit të Përbashkët të Përhershëm

NATO-Rusi në Luksemburg, NATO dhe Rusia dënojnëtestet bërthamore të kryera nga India dhe Pakistani.Në mbledhje nënshkruhet një Memorandum i Mirëkuptimitmbi Bashkëpunimin Shkencor dhe Teknologjik midis

524

1998

NATO-s dhe Ministrisë së Shkencës dhe Teknologjisë tëFederatës ruse.Në takimin e Këshillit të Atlantikut të Veriut, Ministrat eJashtëm të NATO-s lëshojnë një deklaratë duke shprehurbrengosje rreth situatës në Kosovë dhe pasqyrojnë masatqë po merren për ta përmbajtur krizën dhe për të kërkuarnjë zgjidhje paqësore.

29 maj Themelimi i Qendrës Evro-Atlantike për Koordinimin ePërgjigjes ndaj Katastrofave (EADRCC) në NATO nënpatronazhin e EAPC-së.

30 maj Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dënon testet e mëtejshme bërthamore nga Pakistani dhe fton Indinë dhePakistanin t’i ndalin testimet bërthamore dhe të raketave,t’u përmbahen NPT-së dhe CTBT-së dhe të fillojnë dialogun për të zvogëluar tensionet.

12 qershor Këshilli i Përbashkët i Përhershëm NATO-Rusi (Ministrat eMbrojtjes) pajtohet të vazhdojë bashkëpunimin NATO-Rusi në SFOR dhe dënon përdorimin e forcës tëBeogradit në Kosovë si dhe sulmet nga ekstremistët kosovarë.

15 qershor Ushtrim ajror i NATO-s “Skifteri i Vendosur” mbahet nëShqipëri dhe në ish Republikën Jugosllave tëMaqedonisë* me pajtimin e qeverive gjegjëse.

18 qershor Në një takim të Këshillit të Përbashkët të Përhershëm,NATO dhe Rusia ripohojnë vendosmërinë e tyre për t’ukontribuar përpjekjeve ndërkombëtare për të gjetur njëzgjidhje paqësore të krizës në Kosovë.

17-19 qershor Kolokvijumi i Ekonomisë i NATO-s mbi Zhvillimet dheReformat në Bashkëpunimin e Vendeve Partnere mbahetnë Lublanë, Slloveni.

2-3 korrik Seminari Informativ i NATO-s mbahet në Sarajevë, mesynim nxitjen e zhvillimit të praktikave demokratike nëBosnjë e Hercegovinë.

10 korrik Vizitë NATO-s nga Presidenti bullgar Petar Stojanov.24 korrik Vizitë NATO-s nga Presidenti hungarez Viktor Orban.12 gusht Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solana

shpreh brengosje të thellë rreth dhunës së vazhdueshmenë Kosovë, duke theksuar se Këshilli i Atlantikut të Veriut ikishte bërë vështrim planifikimi ushtarak rreth opcionevepër t’i dhënë fund dhunës dhe për të krijuar kushtet përnegociata.

14 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solana ithërret të gjitha palët të jenë të përmbajtur dhe të krijojnë

525

1998

kushtet për kthim në një mjedis paqësor dhe stabil kudo nëShqipëri.

18 shtator M. Hubert Vedrin, Ministër i Punëve të Jashtme i Francës,bëhet President i Këshillit të Atalntikut të Veriut3.

24 shtator Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon nxjerrjen e një vërejtjeje të aktivimit (ACTWARN) si për një opcion tëkufizuar ajror ashtu dhe për një fushatë ajrore në faza nëKosovë.

24-25 shtator Takim joformal i Ministrave të Mbrojtjes të NATO-s nëVilamoura, Portugali.

30 shtator Në një takim të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët,NATO dhe Rusia diskutojnë vazhdimin e bashkëpunimitNATO-Rusi në SFOR dhe përsërisin brengën për situatënhumanitare në Kosovë.

5 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti Millan Kuçan i Sllovenisë.

7 tetor Vizitë NATO-s nga Kryministri i Republikës çeke, MiloshZeman dhe nga Kryeministri i Bullgarisë, Ivan Kostov.

9 tetor NATO dhe Rusia shprehin mbështetje të plotë për përpjekjet diplomatike që synojnë të sigurojnë një zgjidhjepolitike të krizës në Kosovë dhe theksojnë nevojën për t’iupërmbajtur mënjëherë, plotësisht dhe pakthyeshëmRezolutave 1160 dhe 1199 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

13 tetor Në mungesë të përfilljes nga Republika Federale eJugosllavisë të Rezolutës 1199 të KS të OKB-së, Këshilli iAtlantikut të Veriut e vështron situatën në Kosovë dhe jepurdhërat e aktivimit (ACTORDs) si për goditje ajrore tëkufizuara ashtu dhe për fushatë ajrore në faza nëJugosllavi pas përafërsisht 96 orësh.

13-15 tetor Nën patronazhin e Komitetit të Mbrojtjes Ajrore të NATO-s, mbahet një ushtrim i parë i përbashkët në bazënajrore Kajzeri në Turqi, duke ngërthyer ngarkimin strategjiktë radarit të mbrojtjes ajrore mobile të NATO-s nga njëaeroplan për transport të rëndë rus Illujshin 76. Ushtrimi bëhet për përgatitje për bashkëpunimin e mundshëm në operacione të kombinuara në mbështetje tëpaqes.

15 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti i Latvisë, Guntis Ulmanisdhe nga Kryeministri i Polonisë Jerzy Buzek.

526

1998

3 Një pozitë nderi e mbajtur me rotacion nga Ministrat e Jashtëm të njërës nga vendet anëtare.

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaviziton Beogradin, i shoqëruar nga Kryesuesi i KomitetitUshtarak gjenerali Nauman dhe Komandantë Suprem iForcave Aleate për Evropën (SACEUR) Gjenerali Klark(Clark), për të insistuar që Millosheviqi t’i përmbahet plotësisht dhe menjëherë Rezolutës 1199 të KS të OKB-sëlidhur me Kosovën. Nënshkruhet marrëveshja për forcën everifikimit ajror mbi Kosovën.

16 tetor Këshilli i Atlantikut të Veriut shpall vendimin e vet për tëruajtur gadishmërinë të nisë operacionet ajrore kundërJugosllavisë dhe e zgjeron periudhën para ekzekutimit tëgoditjeve ajrore deri më më 27 tetor.

20 tetor Komandanti Suprem Aleat për Evropë (SACEUR)Glenerali Klark (Clark) takon lidershipin serb në Beogradrreth krizës në Kosovë.

21 tetor Karlos Uestendorp (Carlos Westendorp), Përfaqësues iLartë përgjegjës për koordinim të organizatave dhe agjencive civile në Bosnjë e Hercegovinë, viziton NATO-npër diskutime me Sekretarin e Përgjithshëm dhe për t’iudrejtuar Këshillit të Atlantikut të Veriut.Në takimin e Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi, Ambasadorët diskutojnë për situatën nëBosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë. NATO dhe Rusiambështesin synimet për të siguruar një zgjidhje politike tëkrizës në Kosovë të bazuar në të përmbajturit në mënyrëstrikte të Rezolutave 1160 dhe 1199 të KS të OKB-së.

20 tetor Vizitë NATO-s nga Radu Vasile, Kryeministër i Rumanisë.22 tetor Vizitë NATO-s nga Kryeministri i ish Republikës Jugosllavë

të Maqedonisë* Branko Crvenkovski.24-25 tetor Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s, Gjenerali

Nauman dhe Gjenerali Klark (Clark) kthehen në Beogradpër ta takuar lidershipin serb rreth krizës në Kosovë.

27 tetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanalëshon një deklaratë duke vënë re përmirësimin e situatëshumanitare dhe të sigurisë në Kosovë pas vendimeve qëu morën nga Këshilli i Atlantikut të Veriut më 13 tetor; dukerikonfirmuar nevojën e përmbajtjes së plotë me Rezolutat1199 dhe 1203 të KS të OKB-së; duke shpallur mbajtjenACTORD-it të NATO-s për operacione të kufizuara ajrorevarësisht nga vendimi dhe vlerësimet nga Këshilli dhembajtja e ACTORD-it për një fushatë ajrore në faza; dheduke ftuar shqiptarët e Kosovës që t’i përmbahen njësojRezolutave të KSOKB-së.

527

1998

4 nëntor Vizitë NATO-s nga Presidenti Lenart Meri i Estonisë.5 nëntor Vizitë NATO-s nga Mikulas Dzurinda, Kryeministër i

Sllovakisë.11 nëntor Takim i Komisionit NATO-Ukrainë. Anëtarët e mirëpresin

informacionin për Programin Shtetëror të Ukrainës përBashkëpunimin me NATO-n të aprovuar së voni ngaPresidenti Kuçma dhe diskuotjnë çështje të tjera dukepërfshirë stacionimin e dy oficerëve të NATO-s për ndërlidhje në Kiev për të lehtësuar pjesëmarrjen e Ukrainënë PfP.

16 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s ndjek takimin ministrortë WEU-së në Romë, Itali.

18-20 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s takon Sekretarin ePërgjithshëm të OKB-së Kofi Anan dhe zyrtarë senior tëadministratës amerikane dhe Senatorë amerikanë në NjuJork dhe Uashington.

19 nëntor Takimi i parë i Komitetit të Përbashkët për Shkencë dheTeknologji NATO-Rusi në Moskë, Rusi.Këshilli i Atlantikut të Veriut shpreh brengosje rreth situatës në keqësim e sipër në Kosovë, duke insituar që tëgjitha palët patjetër t’u përmbahen plotësisht rezolutaverelevantë të Këshillit të Sigurimit të Kombeve tëBashkuara.

25 nëntor Presidenti i Rumanisë, Dr. Emil Konstantinesku(Constantinescu), viziton Shtabin e NATO-s.

26 nëntor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe KomandantiSuprem Aleat për Evropë vizitojnë ish RepublikënJugosllave të Maqedonisë* për të diskutuar për situatën eKosovë me Presidentin Kiro Gligorovto dhe zyrtarëseniorë të qeverisë.

26-27 nëntor Komisioni Shtetëror i Ndër-Agjencor i Ukrainës vizitonNATO-n për të paraqitur pragramin e Ukrainës tëbashkëpunimit me NATO-n (1999-2001).

27 nëntor Vizitë NATO-s nga Kryministri i Sllovakisë, MikulasDzurinda.

30 nëntor dhe për mënyrat e bashkëpunimit në mbështetje tëmisionit ndërkombëtar verifikues në Kosovë.

2 dhjetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanalëshon një deklaratë rreth paraburgosjes nga trupat eSFOR-it të kriminelit të akuzuar të luftës, GjeneralitRadislan Kërstiq.Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë* pajtohet të lejojënjë forcë të NATO-s të stacionohet në territorin e saj, për

528

1998

të bërë evakuimin e personelit ndërkombëtar të involvuarnë misionin e OSBE-së të verifikimit në Kosovën fqinj,nëse kërkohet një gjë e tillë.

3 dhjetor Vizitë NATO-s nga Kryeministri i Shqipërisë, PandeliMajko.

7 dhjetor Vizitë NATO-s nga Kryeministri i ish Republikës Jugosllavetë Maqedonisë*, Lubço Georgievski.

8 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut takohet në nivel të ministravetë jashtëm, me pjesëmarrjen e tri vendeve të ftuara -Republikës çeke, Hungarisë dhe Polonisë. Ministrat dikutojnë përgatitjet për Samitin e Uashingtoni nëprill 1999, i bëjnë një vështrim situatës në Bosnjë eHercegovinë dhe ardhmerisë së SFOR-it, dhe konsultohen rreth situatës në Kosovë. Ata poashtu i bëjnëvështrim përparimit të bërë në adaptimin e NATO-s dhe nëmbajtjen në hap me kohën të Konceptit Strategjik tëAleancës. Një deklaratë e ndarë lëshohet në emër të 19Qeverive rreth adaptimit të Traktatit CFE.Këshilli iPartneritetit të Evro-Atlantikut takohen në nivelministrash të jashtëm. Ministrat diskutojnë sfidat eardhshme të sigurisë dhe bashkëpunimin NATO-Partnernë kontekstin e EACP-së dhe PfP-së, duke u fokusuar mbisituatat në Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë. Ata i bëjnëvështrim përparimit në zbatimin e Dokumentit Bazë tëEAPC-së dhe sforcimit të Partneritetit për Paqe, si dhepërfillin një pPlan Veprimi të EAPC-së në hap me kohënpër 1998-2000.Ministri i Jashtëm i Austrisë, Uolfgang Shysel (WolfgangSchüssel), në cilësinë e tij si President i Kshillit të UnionitEvropian, takohet me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s për një këmbim joformal pikëpamjesh mbi çështjetë interesimit të përbashkët, duke përfshirë situatat nëKosovë dhe në Bosnjë e Hercegovinë.

9 dhjetor Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi takohet nënivel ministrash të jashtëm. Ministrat i hedhin një vështrimzbatimit të Programit të Punës së PJC-së për vitin 1998,duke përshëndetur përparimin e bërë në zhvillimin e njëpartneriteti të fortë e stabil dhe duke theksuar dobishmërinë e PJC-së në çuarjen më tej të konsultimit, koordinimit dhe veprimit të përbashkët. Komisioni NATO-Ukrainë takohet në nivel ministrashMinistrat i bëjnë një vështrim zbatimit të Kartës NATO-Ukrainë dhe pajtohen rreth programit të punës për

529

1998

1999. Një Memorandum i Mirëkuptimit nënshkruhet lidhurme caktimin e Oficeëve të Ndërlidhjes të NATO-s në Kiev.Ministrat e NATO-s përshëndesin shpalljen e Ukrainës të“Programit Shtetëror të Bashkëpunimit me NATO-n përVitin 2001”.

10 dhjetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s viziton Bosnjë eHercegovinën i shoqëruar nga Gjenerali Uesli K. Klark(Wesley K. Clark) (SACEUR).

17 dhjetor Këshilli i Atlantikut të Veriut takohet në nivel të ministravetë mbrojtjes, me pjesëmarrjen e tri vendeve të ftuara -Republikës çeke, Hungarisë dhe Polonisë. Ministrat ibëjnë një vështrim përparimit në zbatimin e vendimeve tëSamitit të Madridit në fushën e mbrojtjes, diskutojnëaftësitë mbrojtëse të NATO-s dhe përgatitjet për Samitin eUashingtonit. Ata gjithashtu morën në dijeni situatën nëBosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë.

Takim Ministror i Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes dhetë Grupit të planifikimit Bërthamor. Ministrat aprovojnëUdhëzimin Ministror 1998 që sjell udhëzim politik përAutoritetet Ushtarake të NATO-s për periudhën deri më2006 dhe më tej.

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratëduke ftuar Presidentin Sadam Husein t’u përmbahet plotësisht të gjitha obligimeve të Irakut dhe të rifillojëbashkëpunimin me Komisionin Special të Kombeve tëBashkuara mbi çarmatimin (UNSCOM).

18 dhjetor Këshilli i Partneritetit të Evro-Atlantikut takohet në nivelministrash të mbrojtjes për të diskutuar sfidat e sigurisëpër të ardhmen dhe bashkëpunimin NATO-Partner në kontekstin e EACP-së dhe PfP-së nga përspektiva embrojtjes. Ministrat gjithashtu këmbejnë pikëpamje rrethsituatës në Bosnjë e Hercegovinë dhe theksojnë nevojënpër një zgjidhje të hershme të negociuar të krizës nëKosovë. Ministrat e NATO-s përshëndetin gatishmërinë ePartnerëve për të kontribuar në misionin e verifikimit ajrortë Kosovës të udhëhequr nga NATO.

Komisioni NATO-Ukrainë takohet në nivel ministrash tëmbrojtjes për ti bërë një vështrim zbatimit të aktiviteteve qëlidhen membrojtjen dhe bashkëpunimin midis NATO-s dheUkrainës.

530

1998

1999

1 janar Programmi i i Shkencës i NATO-s është reviduar dheristruktuar ashtu që të drejtojë mbështetjen ngabashkëpunimi midis shkencë nga NATO dhe vendetPartnere.

Një njësi e vetme monetare evropiane, euro, është pranuar nga 11 shtete anëtare të Bashkësisë Evropiane.

7 janar Sekretari i përgjithshëm i NATO-s viziton ish RepublikënJugosllave të Maqedonisë* për ta takuar Ministrin ePunëve të Jashtme, Aleksander Dimitrov, dhe Ministrin eMbrojtjes, Nikola Klusev. Sekretari i Përgjithshëm gjithahstu e viziton Celulëne Koordinuese të Verifikimit tëKosovës (KVCC) në Kumanovë dhe Forcën e NATO-s përEkstraktim.

9 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratërreth aksionit të trupave frënge të SFOR-it që rezulton nëvrasjene kriminelit të akuzuar të luftës Dragan Gagoviqgjatë rezistimit të tij të arrestit.

17 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, në emër të Këshillit tëAtlantikut të Veriut, dënon masakrën mbi shqiptarët eKosovës nga forcat serbe në Reçak dhe fton autoritetetjugosllave të bashkëpunojnë tërësisht me ICTY në përputhje me rezolutat e OKB-së dhe t’i sjellin para drejtësisë ata që janë përgjegjës.

18 janar Gjeneralët e NATO-s Uezli Klark (Wesley Clark),Komandant Suprem i Forcave Aleate për Evropë, dheKlaus Nauman, Kryesues i Komitetit Ushtarak, shkojnë nëBeograd për tia ngulitur në kokë Presidentit jugosllavSllobodan Millosheviqit gjendjen serioze të situatës nëKosovë.

20 janar Këshilli i Përbashkët i Përhershëm NATO-Rusi i nënvështrim situatës në keqësim e sipër në Kosovë dhe rikonfirmon mbështetjen e plotë për misionin verifikues tëOSBE-së. NATO dhe Rusia ftojnë të gjitha palët t’i japinfund dhunës dhe të hapin shtegun për zgjidhje të negociuar.

28 janar Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratë nëmbështetje të propozimeve të Grupit të Kontaktit të ndërmjetësojë në konkludimin e një zgjidhjeje tëpërkohshme politike në Kosovë brenda një kornize tëspecifikuar kohore. NATO vendos të shtojë gatishmërinë

531

1999

ushtarake për t’u siguruar që kërkesat e bashkësisëndërkombëtare të përmbushen. Sekretari i Kombeve të Bashkuara, Kofi Anan, vizitonNATO-n dhe i drejtohet Këshillit të Atlantikut të Veriut.Diskutimet fokusohen mbi situatën në Bosnjë eHercegovinë dhe në Kosovë. Grupi i Kontaktit gjashtë-kombësh për ish Jugosllavinëfron qeverinë e Republikës Federale të Jugosllavisë dhepërfaqësuesit e shqiptarëve të Kosovës t’i fillojnë negociatat në Rambuje (Rambouillet), Francë.

30 janar Këshilli i Atlantikut të Veriut autorizon goditje ajrore mbiterritorin e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe ia delegon autoritetin për zbatimin e këtij vendimi Sekretarittë Përgjithshëm të NATO-s në rast të të mospërfilljes sëkërkesave të bashkësië ndërkombëtare. Këshilli njofton semasat e duhura do të merren poashtu nëse pala e shqiptarëve kosovarë dështon të veprojë në përputhje mekërkesat.Sekretari i Jashtëm i Mbretërisë së Bashkuar, Robin Kuk(Cook), fluturon për në Beograd dhe i tërheq vërejtjenPresidentit Millosheviq për t’i ndalur vrasjet ose të përballet me goditje ajrore kundër pozicioneve serbepërgjegjëse për udhëheqjen e represionit në Kosovë.

3 shkurt Seminar i përbashkët NATO-WEU për menaxhimin ekrizës mbi ndërtimin e Sigurisë Evropiane dhe Identitetit tëMbrojtjes (ESDI) mbahet në Shtabin e NATO-s.

7 shkurt Bisedimet për Paqe në Kosovë fillojnë midis përfaqësuesve serbë dhe shqiptarë të Kosovës nëRambuje, (Rambouillet), Francë.

9 shkurt Parlamenti hungarez voton me shumicë dërmuese përanëtarësim në NATO.

10-12 shkurt Komiteti Politik i NATO-s viziton Ukrainën për diskutimeme zyrtarë senorë në kontekstin e zbatimit të KartësNATO-Ukrainë.

12 shkurt Tek po afrohej afati i caktuar për mbylljen e negociatavepër Kosovën në Rambuje (Rambouillet) Këshilli i Atlantikuttë Veriut i përsërit kërkesat e mëhershme dhe thekson seforcat e NATO-s janë të gatshme të ndërmarrin çfarëdomasash të nevojshme për të evituar një katastrofë humanitare dhe për të arritur një zgjidhje politike.

17 shkurt Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi diskutonpër situatën në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë,duke theksuar rëndësineë e bisedimeve të paqes në

532

1999

Rambuje (Rambouillet) dhe duke nxitur palët të punojnëme përgjegjësi dhe intensivisht për të arritur një marrëveshje të përkohshme politike. Që të dy dhomat e parlamentit polak votojnë me shumicëdërmuese për anëtarësim në NATO.

18 -19 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe Gjenerali UezliKlark (Wesley Clark) Komandant Suprem i Forcës Aleatepër Evropën, vizitojnë ish republikën Jugosllave tëMaqedonisë* si dhe Bosnjë e Hercegovinën.

23 shkurt Sekretari i Përgjithshëm, Havier (Javier) Solana, lëshonnjë deklaratë duke apeluar te palët e involvuara nëBisedimet e Paqes në Kosovë ta pranojnë Planin për Paqetë Grupit të Kontaktit në tërësinë e tij.

24-26 shkurt Ambasadorët e NATO-s dhe përfaqësuesit e Vendeve tëDialogut të Mesdheut takohen së bashku për herë të parënë një konferencë në Valencia për të diskutuar rrugët qëpresin lidhur me Dialogun Mesdhetar të NATO-s.

1 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon kërkesat e aktivimitpër shtabin e strukturës së re ushtarake komanduese tëNATO-s.

3 mars Emisarët e SHBA-së dhe të Bashkimit Evropian,Ambasadori Kristofer (Christopher) Hill, dhe UolfgangPetriç (Wolfgang Petritsch), njoftojnë në pika të shkurtëraKëshillin e Atlantikut të Veriut.

5 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s përshëndet njoftimin eArbitrit të Pavarur, Z. Rober Ouen (Owen), për statusin eardhshëm të Bërçkos dhe fton të gjitha palët ta nderojnëkëtë vendim, duke garantuar liri të lëvizjes për të gjithëqytetarët e Bosnjë e Hercegovinës nëpër rrethin eBërçkos.Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s shpreh mbështetjen e tijpër vendimin e Përfaqësuesit të Lartë, Karlos Uestendorp(Carlos Westendorp), në përputhje me pushtetin që i ështëdhënë nga Marrëveshja Kornizë e Përgjithshme për Paqenë Bosnjë e Hercegovinë, për ta hequr NikollaPopllashënin nga Zyra e Presidentit të RepublikaSërpskes.

12 mars Ministrat e Jashtëm çek, hungarez dhe polak ia deponojnëTraktatit të Uashingtoni instrumentat e tyre të prannimit njëBibliotekën Truman, Indipendenca, Mizuri, në përputhjeme Nenin 14 të Traktatit të Atlantikut të Veriut. Me këtë akt,Republika çeke, Hungaria dhe Polonia zyrtarisht bëhenanëtare të Aleancës.

533

1999

15 mars Negociatat për një Marrëveshje të Përkohshme të Paqespër Kosovën rifillojnë në Paris.

16 mars Një ceremoni e ngritjes së flamurit në Shtabin e NATO-sdhe një takim i veçantë i Këshillit të Atlantikut të Veriutshënojnë pranimin e Republikës çeke, Hungarisë dhePolonisë.

17 mars Në takimin e Këshillit të Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi, Ambasadorët vazhdojnë konsultimet mbikrizën në Kosovë, duke nënvizuar rëndësinë e nnegociatave në Paris.

19 mars Negociatat në Paris për një Marrëveshje të Përkohshme tëPaqes për Kosovën pezullohen pasi që RepublikaFederale e Jugosllavisë (FRY) shpall vendimin e vet për tëmos e nënshkruar Marrëveshjen e Përkohshme të Paqes.

22 mars Pas pezullimit të negociatave të Parisit më 19 mars dhe nëshenjë përgjigjeje për mospajtimin e Beogradit, Këshilli iAtlantikut të Veriut autorizon Sekretarin e Përgjithshëm tëNATO-s të vendosë, varësisht nga konsultimet e mëtejshme, mbi një gamë më të gjerë operacionesh ajrorepër t’i dhënë fund represionit në Kosovë.Në një mbledhje të Komisionit NATO-Ukrainë,Ambasadorët diskutojnë rreth situatës në keqësim të sigurisë në Kosovë, duke nxitur Republikën Federale tëJugosllavisë ta pranojë Marrëveshjen e Përkohshme tënënshkruar nga delegacioni i shqiptarëve kosovarë.Aleatët e NATO-s shprehin vlerësimin e tyre për ofertën eUkrainës të kontribuojë në misionin e verifikimit ajror tëKosovës dhe në një forcë të mundshme paqësore implimentuese të udhëhequr nga NATO.

23 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanaurdhëron Gjeneralin Uezli Klark (Wesley Clark) (SACEUR)t’i nisë operacionet ajorore në Republikën Federale tëJugosllavisë, që synojnë të ndalin dhunën dhe t’i japinfund krizës humanitare në Kosovë, parandalimin epërhapjen së jostabilitetit në regjion dhe sigurimin e njëzgjidhjeje politike.

24 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,njofton për intencën e NATO-s të veprojë ushtarakishtkundër Republikës Federale të Jugosllavisë pas ndërprerjes së negociatave politike për të përfunduarkrizën e Kosovës. Ai thekson se objektivat e aksioneve tëNATO-s janë për të parandaluar vuajtjen e mëtejshmenjerëzore dhe dhunën dhe përhapjen e jostabilitetit në

534

1999

regjion dhe drejtohen kundër politikës shtypëse të lidershipit serb. Operacionet ajrore të NATO-s fillojnëkundër caqeve ushtarake.

27 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s drejton SACEUR-in tënisë një varg më të gjerë operacionesh ajrore nëRepublikën Federale të Jugosllavisë, duke intensifikuarveprimin kundër forcave jugosllave.

3 prill Këshilli i Atlantikut të Veriut autorizon Komandantin eKomandës Aleate për Evropën (ACE) Korpusin përReagim të Shpejtë (ARCC), Gjeneralin Sër MajkënXhekson (Sir Michael Jackson), të koordinojë përpjekjetAleate humanitare në ish Republikën Jugosllave tëMaqedonisë*, duke përdorur të gjitha forcat e NATO-s nërajon.

4 prill Këshilli i Atlantikut të Veriut mban një mbledhje në Shtabine NATO-s me shtetet anëtare të BE-së, me Kryetarin eradhës të OSBE-së, me Komisionerit e Lartë të OKB-sëpër Refugjatë, me Këshillin e Evropës dhe me UnioninEvropian Perëndimor për të koordinuar përpjekjet për tëadresuar krizën e rëndë humanitare të shkaktuar ngaaksionet e forcave serbe në Kosovë.

5-7 prill Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, AmbasadoriSerxhio (Sergio) Balanzino, viziton Rumaninë, Bullgarinë,ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë* dhe Shqipërinëpër t’u takuar me autoritetet e këtyre vendeve. Ai poashtuviziton trupat e NATO-s në ish Republikën Jugosllave tëMaqedonisë* dhe e sheh nga afër situatën e refugjatëvenë rajon.

6 prill Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanalëshon një deklaratë me të cilën hedh poshtë si të pamjaftueshëm armëpushimin e propozuar nga RepublikaFederale e Jugosllavisë, duke theksuar se kërkesat ebashkësisë ndërkombëtare duhet të plotësohen para se tëmund të shqyrtohet një armëpushim.

9 prill Ministri i Jashtëm Aleksander Dimitrov dhe Ministri iMbrojtjes Nikolla Klusev të ish Republikës Jugosllave tëMaqedonisë* takohen me Këshillin e Atlantikut të Veriut nëShtabin e NATO-s. Aleatët përsërisin vlerësimin e tyre përrolit vital që po luante vendi i tyre në adresimin e krizës sërefugjatëve dhe për pasojat e vrazhda për vetë vendin.

12 prill Mbledhje Ministrore e Jashtëzakonshme e Këshillit tëAtlantikut të Veriut. Ministrat e Jashtëm të NATO-s lëshojnë një deklaratë formale mbi situatën në dhe rreth

535

1999

Kosovës, rikonfirmojnë solidaritetin e Aleancës në tëvepruarit në emër të bashkësisë ndërkombëtare për tëpërfunduar konfliktin, dhe numërojnë pesë kushtet qëduhet të plotësohen nga lidershipi jugosllav (fundi iaksionit ushtarak dhe i represionit; tërheqja e të gjitha forcave serbe; pranimi i një pranie ndërkombëtareushtarake; kthimi i refugjatëve; gatishmëria për t’u hyrënegociatave drejt një zgjidhjeje politike të bazuar nëMarrëveshjen e Rambujesë (Rambouillet Accords)).

14 prill Vizitë NATO-s nga Komisionerja e Lartë për Refugjatë,Sadako Ogata.

21 prill Kryeministri bullgar Ivan Kostov viziton Shtabin e NATO-s.23 prill Hapja e Zyres së NATO-s për Ndërlidhje në Kijev.23-25 prill Takim Samiti në Uashington i Këshillit të Atlantikut të

Veriut. Liderët e Aleancës përkujtojnë 50 vjetorin eAleancës dhe përsërisin vendosmërinë e tyre t’i japin fundpolitikës shtypëse të regjimit jugosllav në Kosovë dhe tëvazhdojnë me fushatën ajrore derisa të jenë plotësuar tëpesë kushtet e bashkësisë ndërkombëtare. Puna niset ose kryhet në një sërë iniciativash për ta përgatitur NATO-n për sfidat e shekullit 21. Liderët e NATO-s lëshojnë Deklaratën e Uashingtonit dheparalajmërojnë aprovimin e një Koncepti Strategjik në hapme kohën si dhe iniciativa të që kanë për qëllim të përmirësojnë aftësitë mbrojtëse; u adresohen rreziqeve qëparaqesin armët e shkatërrimit në masë; çojnë më tej procesin e zhvillimit të Sigurisë Evropiane dhe Identitetit tëMbrojtjes brenda Aleancës; forcojnë dimensionin operacional të PfP-së si dhe të konsultimit dhebashkëpunimit të EAPC-së; ndjekin Dialogun Mesdhetartë NATO-s; dhe ndihmojnë vendet që aspirojnë anëtarësimin në NATO përmes një Plani Veprimi tëAnëtarësimit.Një mbledhje mbahet me përfaqësuesit e vendeve fqinjëme Republikën Federale të Jugosllavisë për të diskutuarpër ndikimin e krizës në vazhdim në Kosovë dhe rreth saj.Liderët e Aleancës propozojnë masa për të shtuar sigurinëregjionale dhe për të çuar përpara bashkëpuniminregjional në Evropën Jug-Lindore.Krerët e Shteteve dhe Qeverive të 19 shteteve anëtare tëAleancës dhe Ukraina takohen për herë të parë në nivelSamiti për t’i bërë një vështrim zbatimit të Kartës për njëPartneritet Distinktiv; situatës në Kosovë; sfidave më të

536

1999

cilat përballet siguria Evro-Atlantike; adaptimit tëAleancës; dhe kontributit të Ukrainës për stabilitetin nëEvropë.

Mbledhja e Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik në NivelSamiti, Uashington DC. Lidërët e EAPC-së miratojnë njëraport nga Komiteti Drejtues Politik Ushtarak mbiPartenritetin për Paqe (“Drejt një Partneriteti për Shekullin21 - Partneritet i Shtuar dhe më Operacional”).

28 prill Këshilli i Atlantikut të Veeriut i vazhdon afatin deri në fundtë vitit 1999 misionit të ekipit të ekspertëve nga vendet eNATO-s dhe ato Partnere për trajnimin e ushtarakëveshqiptarë në spastrimin e municionit të paeksploduar.

3 maj Emisari rus për Ballkan, Viktor Çernomirdin, arrin nëUashington pas vizitës në Romë, Bon dhe Beograd, për t’utakuar me Presidentin Klinton (Clinton) dhe me Sekretarine Përgjithshëm të OKB-së Kofi Anan në kontekstin e iniciativave për të gjetur një zgjidhje diplomatike të krizësnë Kosovë.

4 maj Presidenti Klinton (Clinton) viziton Shtabin e NATO-s përdiskutime rreth krizës së Kosovës.

10 maj Ministrat e Mbrojtjes dhe të Jashtëm evropianë pajtohen tëpunojnë për një aftësi mbrojtjeje të përbashkët për t’umarrë me krizat siç është konflikti në Ballkan.

14 maj Komisionerja e Lartë e OKB-së për të Drejta të Njeriut Meri(Mary) Robinson dënon spastrimin etnik në Kosovë.

18 maj Vizitë NATO-s nga Dr. Ibrahim Rugova, Lider i LidhjesDemokratike të Kosovës.

20 maj Vizitë NATO-s nga Kryeministri italian, Masimo Dalema(Massimo D’Alema). Ai lëshon një deklaratë me të cilënpropozon ndërprerjen e bombardimit në Jugosllavi për triditë për të pritur një pajtim nga kombet e NATO-s dheRusisë për një rezolutë draft të Këshillit të Sigurimit tëOKB-së.

25 maj Vizitë NATO-s nga Presidenti i Qeverisë tëMbretërisë sëSpanjës, Hoze (José) Maria Aznar.

Vizitë NATO-s nga Kryeministri i Shqipërisë, PandeliMajko.

1 qershor Programi Stipëndionesh Kërkimore NATO-EAPC për1999=2001 shpall fituesit e shpërblimeve.

Vizitë NATO-s nga Kryeminisri i sllovenisë, JanezDrnovshek.

537

1999

4 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,caktohet në postin e ri të Përfaqësuesit të Lartë të BE-sëpër Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisëis.

10 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Havier (Javier) Solanalëshon një deklaratë mbi pezullimin e operacioneve ajrorepasi që Presidenti Millosheviq pajtohet t’i tërheqë trupat etij nga Kosova pas 78 ditësh e netësh goditjesh ajrore.Këshilli i Sigurimit të OKB-së autorizon diskolkimin e njëforce ndërkombëtare (KFOR) në Kosovë, me NATO-n nëbërthamë, sipas termave të Marrëveshjes TeknikoUshtarake të nënshkruar nga Lt. Gjeneral Sër MajkëlXhekson (Sir Michael Jackson), Komandant i KFOR-it dhepërfaqësuesit jugosllavë.

11 qershor Trupat ruse futen në Prishtinë parpara trupave të KFOR-it

18 qershor Në një Mbledhje të Jashtëzakonshme të Ministrave tëJahstëm dhe të Mbrojtjes të Këshillit të Atlantikut të Veriutmbajtur në NATO, lëshohet edhe një deklaratë mbi“Situatën në Kosovë dhe rreth saj”.

20 qershor Sekretari i pPërgjithshëm i NATO-s njofton se të gjitha forcat ushtarake dhe policaore jugosllave e kanë lëshuarKosovën në përputhje me Martrëveshjen TeknikoUshtarake.

23 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,viziton Kosovën. Vizitë NATO-s nga Presidenti i Armenisë,Rober Koçarian.

29 qershor Qendra e parë e Trajnimit të Partneritetit për Paqe (PfP)hapet në Ankara, Turqi.

12 korrik Ish Zëvendës Kryeministri serb i Bosnjës, RadisllavBërxhanin del para tribunalit të OKB-së për krime lufte.

13 korrik Vizitë NATO-s nga Bernar Kushner (Bernard Kouchner),Përfaqësue Special i OKB-së për Kosovë.

Vizitë NATO-s nga Presidenti i Sllovakisë, Rudolf Shuster(Schuster).

23 korrik Deklaratë e lëshuar nga Këshilli i Përhershëm iPërbashkët NATO-Rusi rreth situatës së sigurisë nëKosovë, duke konfirmuar angazhimin për zbatimin e plotëtë të gjitha pikave dhe qëllimeve të Rezolutës 1244 tëKëshillit të Sigurimit të OKB-së.

30 korrik Arrihet pajtimi në Këshillin e Ministrave të BashkësisëEvropiane në Këln të Gjermanisë për një Pakt Stabilitetipër Evropën Jug-Lindore.

538

1999

2 gusht Deklaratë e lëshuar nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana, rreth aksionit kundër tëakuzuarit për krime lufte, Radomir Kovaç.

4 gusht Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,shpall se Lordi Xhorxh (George) Robertson, Ministër iMbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar, do të jetë Sekretari iardhshëm i Përgjithshëm i NATO-s.

19 gusht Shtetet e Bashkuara dhe Rusia pohojnë se një traktat i vitit1972 që ndalonte sistemet e raketave mbrojtëse është gurshënues i stabilitetit strategjik midis dy kombeve.

6 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,viziton Kosovën.

8 shtator Vizitë NATO-s nga Përfaqësuesi i Lartë Uolfgang Petriç(Wolfgang Petritsch), përgjegjës për koordinimin e punëssë organizatave civile në Bosnjë e Hercegovinë.

9 shtator Komisioni NATO-Ukrainë përshëndet të arriturat e KFOR-it dhe përkrah pjesëmarrjen e Ukrainës në tëardhmen në praninë ndërkkombëtare të sigurisë nëKosovë.

9-11 shtator Inaugurimi i lokacionit të ri të Kolegjit të Mbrojtjes tëNATO-s në Romë në praninë e Përfaqësuesve tëPërhershëm në Këshillin e Atlantikut të Veriut.

10 shtator Caktimi i Gjeneralit Dr. Klaus Rajnhard (Reinhardt), ngaArmata gjermane, që të pasojë Lt. Gjeneral Sër MajkëlXheksonin (Sir Michael Jackson) si Komandant i KFOR-it.

10-11 shtator Liderët e më shumë se 20 shteteve të Detit të Zi dhe tëBaltikut mbledhen në Jalta, Ukrainë, për të diskutuarçështje të integrimit evropian.

13 shtator Trupat e Gjermanisë, Polonisë, Danimarkës, Rumanisë,dhe Lituanisë marrin pjesë në stërvitje ushtarake të mbajtura në Lituani.

15 shtator Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi diskutonpër situatën në Kosovë dhe rreth saj dhe bashkëpuniminNATO-Rusi në praninë ndërkombatare të sigurisë nëKosovë.

21 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Havier (Javier) Solana,përshëndet deklaratën e KFOR-it se Ushtria Çlirimtare eKosovës u është përmbajtur angazhimeve të veta përçmilitarizim.

21-22 shtator Mbledhje joformale e Ministrave të Mbrojtjes të NATO-s nëToronto.

539

˘

1999

23 shtator Bashkimi Evropian përshëndet kompletimin e çarmatimittë Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe formimin e TrupaveMbrojtëse të Kosovës multietnike.

24 shtator Aeroplanët luftarakë rusë fillojnë një fushatë bombardiminë rajone rreht provinces rebele të Groznit në një esklim tëkonfliktit në Çeçeni.

6 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti i Republikës Federale tëGjermanisë, Johannes Rau.

11 tetor NATO dhe Ukraina nënshkruajnë një marrëveshje për tëofruar trajnim civil për oficerët ushtarakë të pensionuar tëUkrainës.

13 tetor NATO lëshon një deklaratë mbi punën kërkimore, zhvillimin dhe nxënien e programeve që lidhen me armëtjovdekjeprurëse.

14 tetor Lordi Roberstson merr postin e Sekretarit të Përgjithshëmtë NATO-s, duke e pasuar Havier (Javier) Solanën, afati itë cilit përfundoi më 6 tetor.

15 tetor Presidenti i Malit të Zi, Millo Gjukanoviq, takohet meSekretarin e NATO-s Lordin Robertson, për të diskutuarpër situatën në Malin e Zi dhe në regjionin eBallkanitSekretari i Përgjithshëm thekson nevojën që tëgjithë liderët në regjionin e Ballkanit të punojnë për stabilitet dhe demokratizim.Konferenca e pestë e Sigurisë NATO-Japan në Shtabin eNATO-s.

19 tetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe Përfaqësuesit ePërhershëm në Këshillin e Atlantikut të Veriut vizitojnëBosnjë e Hercegovinën, Kosovën dhe ishRepublikënJugosllave të Maqedonisë*. Vizitë NATO-s nga Kryeminstri i Hungarisë, Viktor Orban.

21 tetor Sekretari i NATO-s Lordi Robertson njofton për reduktimenë SFOR.

26 tetor Vizitë NATO-s nga Presidenti i Latvisë, Vaira Vike-Freiberga.

27 tetor Në një takim të Këshillit të Përhershëm të Përbashkët nënivel Ambasadorësh NATO dhe Rusia diskutojnë për situatën në Kosovë dhe rreth saj dhe për bashkëpuniminNATO-Rusi në pranisnë ndërkombëtare të sigurisë nëKosovë.

3 nëntor NATO njofton caktimin e Gjenerait Xhosef U. Rolston, i Forcave Ajrore të SHBA-së, që ta pasojë Gjeneralit UezliK. Klark (Wesley K. Clark) si Komandant Suprem iForcave Aleate pë Evropë (SACEUR).

540

1999

4 nëntor Këshilli i Evropës mban një debat emergjent për të diskutuar për ofensivën ruse në Çeçeni.

17 nëntor Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi në nivelAmbasadorësh thekson angazhimin për zbatimin e plotëtë Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhee përsërit vendosmërinë e NATO-s dhe Rusisë për tëbashkëpunuar ngusht për të siguruar mbrojtjen eminoriteteve në Kosovë dhe themelimin e një shoqëriemultiketnike, demokratike.

18-19 nëntor Samiti i OSBE-së në Istanbul, Turqi. 54 kombe nënshkruajnë një Kartë të re për Sigurinë Evropiane dhenjë traktat për kontrollin e armëve të ForcaveKonvencionale në Evropë.

29 nëntor Takimi i Komisionit NATO-Ukrainë në sesionAmbasadorësh.Vizitë NATO-s nga Përfaqësuesi i Lartë Uolgang Petriç(Wolfgang Petritsch), Përgjegjës për koordinimin eaktiviteteve të organizatave dhe agjenicve civilere nëBosnjë e Hercegovinë.

1 dhjetor Ministri i Punëve të Jashtme i Irlandës, Dejvid Andruz(David Andreës), viziton NATO-n dhe nënshkruan dokumentin kornizë të PfP-së. Irlanda bëhet anëtari i 25-të i programit të PfP-së.

3 dhjetor Takim i Komisionit NATO-Ukrainë në Sesion Ministrash tëMbrojtjes.Takim i Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik në SesionMinistrash të Mbrojtjes.

6 dhjetor Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, LordiRobertson, rreth Raportit të OSBE-së mbi Kosovën, qëkonfirmon se një fushatë e parapërgatitur e persekutimitsistematik ishte kryer nga forcat e sigurimit serb kundërpopullatës etnike shqiptare.

8 dhjetor Kombet e Bashkuara. OSBE-ja dhe Këshilli i Evropëslëshojnë një deklaratë të përbashkët duke nxitur Rusinë t’irespektojë të drejtat e njeriut në Çeçeni.

10 dhjetor Turqia bëhet kandidat zyrtar për pranim në BashkiminEvropian.

13 dhjetor Deklaratë nga Lordi Robertson, Sekretari i Përgjithshëm iNATO-s me të cilën përshëndet rezultatet e KëshillitEvropian të Helsinkit për forcimin e rolit evropian në siguridhe mbrojtje.

15-16 dhjetor Ministrat e Jashtëm të NATO-s në takimin e tyre nëBruksel diskutojnë për rezultatin e Këshillit të Bashkimit

541

1999

Evropian në Helsinki, për operacionet udhtarake tëudhëhequra nga NATO në Bosnje e Hercegovinë dhe nëKosovë, për marrëdhëniet me Rusinë dhe për situatën nëÇeçeni.

16 dhjetor Aprovimi nga Këshilli i Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC) iPlanit të vet të Aksionit për 2000-2002.

31 dhjetor Boris Jelcini shpall dorëheqjen si President i Rusisë dhe iadorëzon presidencën si kryes i detyrës KryeministritVladimir Putin, deri në zgjedhjet e vitit 2000.

2000

19 janar Vizitë NATO-s nga Prokurorja e Tribunalit NdërkombëtarPenal për ish-Jugosllavinë (ICTY), Karla (Carla) DelPonte.Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi përsëritvendosmërine e NATO-s dhe Rusisë për të bashkëpunuarngusht në sigurimin e mbropjtjes së minoriteteve tëKosovës.

25 janar Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, LordiRobertson mbi paraburgimin e Mitar Vasileviqit, i akuzuarpër krime lufte në Bosnjë e Hercegovinë.

14 shkurt Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s LordiRobertson për sulmet kunder trupave të KFOR-it nëMitrovicë.

15 shkurt Vizitë NATO-s nga Kryministri i Kroacisë, Ivica Raçan.16 shkurt Publikim i deklaratës së përbashkët me rastin e vizitës së

Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s Lordit Robertson nëMoskë, që pohon intencën e NATO-s dhe Rusisë të intensifikojnë dialogun dhe bashkëpunimin.

1 mars Publikim i deklaratës pas takimit të parë të komisionitNATO-Ukrainë në Kiev.

5 mars Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, LordiRobertson, lidhur me paraburgimin e Dragolub Përçacit tëakuzuar për krime lufte në Bosnjë e Hercegovinë.

8 mars Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, LordiRobertson, pas Mbledhjes së Këshillit të Atlantikut tëVeriut, me trë cilën e dënon dhunën e mëtejshme nëMitrovicë.

14 mars Algjeria bëhet pjesëmarrëse në Dialogun Mesdhetar tëNATO-s.

15 mars Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi rikonfirmonvendosmërine e NATO-s dhe Rusisë të intensifikojnë dialogun dhe bashkëpunimin e ndërsjellë.

542

1999-2000

21 mars Sekretari i NATO-s Lordi Robertson publikon raportin e vetpersonal para Këshillit të Atlantikut të Veriut në përvjetorine intervenimit ushtarak të Aleancës në konfliktin eKosovës (“Kosova Pas Një Viti: Arritja dhe Sfida”).

22 mars Mart Lar (Maart Laar), Kryeministër i Estonisë, vizitonNATO-n.

26 mars Vladimir Putin zgjedhet President i Federatës Ruse.28 mars Përfaqësuesit e gjashtë vendeve të Grupit të Kontaktit për

ish Jugosllavinë takohen për të ekzaminuar rrugët eavancimit të progresit të paqes në Kosovë.

28 mars Lordi Robertson përgëzon Vladimir Putinin për zgjedhjen etij President i Rusisë dhe nënvizon gatishmërine e NATO-s për të forcuar bashkëpunimin me Rusinë.

31 mars Donatorët ndërkombëtarë ndan 2.4 milionë euro përPaktin e Stabilitetit në Ballkan.

3 prill Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson lëshonnjë deklaratë me rastin e arrestimit të MomçilloKrajishnikut, ndihmës i ish liderit serb Radova Karaxhiqit.

12 prill Komandanti Suprem i Forcave Aleate për Evropë,Gjenerali Uezli Klark (Wesley Clark) merr medalet eNATO-s për rolin e tij në ish Jugosllavi dhe në Kosovë ngaSekretari i Përgjithshëm iNATO-s Lordi Robertson.

13 prill Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s LordiRobertson viziton Tribinalin Penal Ndërkobmëtar pr ishJugosllavinë (ICTY) në Hagë.

14 prill Duma e Shtetit (dhoma e ulët e parlamentit rus) ratifikontraktatin ruso-amerikan për zvogëlimin e armëvestrategjike (STAT II).

19 prill Këshilli i Federatës (dhoma e lartë) i Parlamentit rus ratifikon Traktatin START II.

2 maj Gjenerali amerikan Xhozef Rolston (Joseph Ralston) vjenpas Gjeneralit Uezli Klark (Wesley Clark) si KomandantSuprem i Forcavë Aleate për Evropë (SACEUR).

4 maj Vizitë NATO-s nga Ambasadori Uolgang Petriç (WolfgangPetritsch), Përfaqësues i Lartë përgjegjës për koordinimine organizartave dhe agjencive civile në Bosnjë eHercegovinë.

5 maj Vizitë NATO-s nga Presidenti i Republikës së Italisë, KarloAzelio Kiampi (Carlo Azeglio Ciampi).

9 maj Kryministri kroat Ivica Raçan viziton NATO-n.22 maj Vizitë NATO-s nga Kryeministri i Ukrainës, Viktor

Jushenko.

543

2000

24 maj Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut nëFlorencë. Ministrat e Jashtëm të NATO-s diskutojnë përprogresin në SFOR dhe KFOR dhe për zhvillimet e tjeranë ish Jugosllavi, për zbatimin e Iniciativës së AftësiveMbrojtëse (DCI), dhe për dialogun ëntë ardhmen meBashkimin Evropian, si dhe për fusha të tjera të politikëssë Aleancës.Takim Ministror në Florencë i Këshillit të Përhershëm tëPërbashkët NATO-Rusi i hesh një vështrim progresit nëbashkëpunimin NATO-Rusi dhe situatës në ish Jugosllavi,dhe aprovon një Program Punë të PJC-së për pjesën embetur të vitit 2000.

25 maj Takim në Florencë në nivel të Ministrave të Jashtëm.Këshilli i Partneriteti Evro-Atlantik (EAPC) diskuton për njëvarg çështjesh të sigurisë duke përfshirë Iniciativën përEvropën Jug-Lindore dhe për zhvillimet në Kosovë dhe nëBosnjë e Hercegovinë. Kroacia bëhet anëtari i 46-të i EAPC-së dhe i bashkohetPartneritetit për Paqe (PfP).Takimi Ministror në Florencë i Komisionit NATO-Ukrainëdiskuton për progresin e partneritetit NATO-Ukrainë, përsituatën në Kosovë dhe për çështje të tjera regjionale.Dr. Aleksander Yushenko i Universitetit PoliteknikShtetërorof të Karkovit të Ukrainës shpërblehet meManfred Woerner Felloëship për vitin 2000.

7 qershor NATO dënon sulmin e vanshëm kundër rojeve kufitare tëish Republikës Jugosllave të Maqedonisë*.

8 qershor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s, në takimin e e sesionitministror të Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel,lëshojnë deklarata për Iniciativën e Aftësive Mbrojtëse tëNATO-s dhe për situatën në Ballkan.Në një mbledhje të Komitetit të Planifikimit të Mbrojtjes,Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s miratojnë një grup të riQëllimieve të Forcës së NATO-s që mbulojnë periudhënderi më 2006.Takim në sesion Ministrash të Mbrojtjes. Komisioni NATO-Ukrainë diskuton për bashkëpunimin në KFOR, përpjesëmarrjen e Ukrainës në PfP, për planet e Ukrainës përristrukturimin e forcave të saj të armatosura,dhe përaspekte të tjera të partneritetit.

9 qershor Takim në sesion Ministrash të Mbrojtjes. Këshilli iPartneritetit Evro-Atlantik (EAPC) përshëndet zhvillimin egrupit të parë të plotë të qëllimeve të Partenritetit dhe merr

544

2000

një Raport Rezimues mbi Planifikimin e Partneritetit përPaqe dhe për Procesin e Vështrimit (PARP).Takim në nivel Ministror. Këshilli i Përhershëm iPërbashkët NATO-Rusi (PJC) përshëndet hapat përforcimin e konsultimit dhe bashkëpunimit, diskuton për situatën në ish Jugosllavi dhe bën ekzaminimin e prioriteteve ushtarake mbrojtëse për dialogun NATO-Rusi.

13 qershor NATO shpall dhëniene 54 Felloushipeve për PunëKërkimore për qytetarë të kombeve anëtare të EAPC-së.

19-20 qershor Në takimin e Këshillit të Bashkimit Evropian në Feira,Portugali, miratohen propozime për themelimin e katërgrupeve të punës ad hok për të adresuar bashkëpuniminNATO-BE.

25 qershor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson lëshonnjë deklaratë rreth paraburgimit nga SFOR-i të DushkoSikiricës, të akuzuar nga Tribunali Penal Ndërkombëtarpër Krime Lufte për ish Jugosllavinë (ICTY).

27 qershor Vizitë NATO-s nga Presidenti i Kazakstanit, NursultanNazarbajev.

28 qershor Caktimi i Lt. Gjeneralit Kernan të SHBA-së për të pasuarAdmiralin Gehman si Komandant Suprem i Forcave Aleatepër Atlantik (SACLANT) nga shtatori 2000.

17 korrik Presidenti kroat Stipe Mesiq viziton NATO-n.17-19 korrik Misioni për gjetjen e fakteve i Këshillit të Atlantikut të Veriut

për Ballkan.24 korrik Gjenerali Valeri Manilov, Zëvendës Shefi i Parë i Forcave

të Armatosura të Rusisë, njofton në pika të shkurtëraKëshillin e Përhershëm të Përbashkët NATO-Rusi rrethdoktrinës ushtarake të Rusisë dhe për perspektivën rusembi Konceptin Strategjik të Aleancës.

24-29 korrik Seminar në kuadër të programitë të NATO-s tëbashkëpunimit të sigurisë me Bosnjë e Hercegovinë nënmikpritjen e Qendrës Norvegjeze Ndërkombëtare tëMbrojtjes në Sesvollmoen, Norvegji.

27 korrik Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson lëshonnjë deklaratë me të cilën përshëndet Deklaratën AirlieHouse nga shqiptarë kosovarë dhe serbë prominentë sinjë hap të rëndësishëm drejt pajtimit midis të gjitha grupeve etnike në Kosovë.

10 gusht Caktimi i Lt. Gjeneralit Thorstein Skiaker, Armata norvegjeze, si Komandant i KFOR-it nga pranvera 2001.

22 gusht NATO i shpreh ngushëllime Rusisë për humbjen eekuipazhit të nëndetëses “Kursk”.

545

2000

1 shtator Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson lëshonnjë deklaratë për vendimin e SHBA-së për të vahzduartestimet dhe për zhvillimin e një sistemi të MbrojtjesRaketore Kombëtare, duke theksuar rëndësinë evazhdimit të konsultimeve me aleatët.

8 shtator Gjenerali Majkël (Michael) L. Dodson i SHBA-së zëvendëson Gjeneralin Ronald E. Adams të SHBA-së siKomandant i SFOR-it.

13 shtator Kryeministri slloven Andrei Bajuk viziton NATO-nsitsNATO.

Karl Bild (Carl Bildt) Emisar Special i OKB-së për Ballkannjofton në pika të shkurtëra Këshillin e Atlantikut të Veriutnë Shtabin e NATO-s.

18 shtator George Papandreou, Minister i Punëve të Jashtme iGreqisë, bëhet President Nderi i Këshillit të Atlantikut tëVeriut duke pasuar Joshka Fisherin (Joschka Fischer),Minister i Punëve të Jashtme i Gjermanisë.

19 shtator Takimi i parë i Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe eKomitetit të Përkohshëm Politik dhe të Sigurisë tëBashkimit Evropian bën inventarizimin e progresit në grupet ad hok të punës BE-NATO të ngritura për të definuar aranzhmanet për qasje të BE-së në asetet kolektive të NATO-s dhe mekanizmat e përhershëm tëkonsultimit midis NATO-s dhe BE-së.

20-29 shtator Një Stërvitje për Ndihmë në Rast Katastrofe“Transkarpatia 2000” - duke simuluar vërshime të mëdha,udhëhiqet në Ukrainën Perëndimore në kuadër tëPartneritetit për Paqe dhe të Planit të Punës NATO-Ukrainë. Merr pjesë një personel prej 350 vetashnga elemente për përgjigje në rast katastrofash të 11vendeve të EAPC-së.

27 shtator Kryeministri i ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë*Ljubço Georgievski, viziton NATO-n për bisedime meSekretarin e Përgjithshëm Lordin Robertson.

4-6 tetor Komiteti Politik i NATO-s viziton Ukrainën.

5 tetor Vizitë NATO-s nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, KofiAnan, për të diskutuar sfidat e sigurisë në Ballkan dhe përkontributin e NATO-spër operacionet paqeruajtëse tëOKB-së.

6 tetor Pas zgjedhjeve të kontestuara të 24 shtatorit, protestat nëBeograd dhe okupimit të parlamentit federal, VojisllavKoshtunica, lider i opozitës demokratike të Serbisë,

546

2000

ndërkombëtarisht njihet si president i ri i Jugosllavisë,duke e nxjerrë nga zyra presidentin Sllobodan Millosheviq.

10 tetor Në takimin joformal të Ministrave të Mbrojtjes të NATO-snë Birmingam në Mbretërinë e Bashkuar, Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson përshëndet tranzicionin demokratik që po ndodh në RepublikënFederale të Jugosllavisë dhe i ofron dorën e miqësisë populolit të saj.

13 tetor Deklaratë e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s LorditRobertson për operacionin e SFOR-it për të arrestuarJanko Janjiqin nën akuzën për krime të luftës.

13-14 tetor Seminar mbi Mjetet Politike/Ushtarake për Parandalimin eKonfliktit brenda Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik(EAPC)/Programit të Partneritetit për Paqe(PfP) në Lublanë, Slloveni.

16 tetor Gjenerali Karlo Kabixhiozu (Carlo Calsigiosu) i Italisëzqvedëson Gjeneralin Huan (Juan) Ortuna të Spanjës siKomandant i KFOR-it.

18 tetor Takim në NATO i grupit të punës NATO-Ukrainë përbashkëpunimin shkencor dhe të mjedisit.Karla (Carla) Del Ponte, prokurore e Tribulanit PenalNdërkombëtar për Krime Lufte për ish Jugosllavinë (ICTY)në Hagë, i drejtohet Këshillit të Partneritetit të Evro-Atlantikut (EAPC) në NATO.

30 tetor Deklaratë e Lordit Robertson për mbajtjen e suksesshmetë zgjedhjeve lokale në Kosovë më 28 totor.OSBE-ja e shpall Ibrahim Rugovën, lider të LidhjesDemokratike të Kosovës, fitues të zgjedhjeve komunale.

31 tet.-3 nënt. Asambleja e Përgjithshme e Shoqatës së Traktatit tëAtlantikut të Veriut në Budapest.

1-10 nëntor Stërvitja Vendosmëria Bashkëpunuese mbahet në Lucern,Zvicër. Nëntë vende të NATO-s dhe 11 vende Partnere, sidhe organizata ndërkombëtare, duke përfshirë KomitetitNdërkombëtar i Kryqit të Kuq dhe Komisionin e Lartë përRefugjatë të OKB-së, marrin pjesë në stërvitje për të trajnuar pjesmarrësit në procedurat për operacione nëmbështetje të paqes.

2-3 nëntor Përfaqësuesit e Verkhovna Rada (parlamentit të Ukrainës)dhe të Asamblesdë Parlamentare të NATO-s takohen nështabin e NATO-s në Bruksel për të diskutuar përbashkëpunimin NATO-Ukrainë.

9 nëntor Këshilli i Atlantikut të Veriut takohet me Komitetin ePërkohshëm Politik dhe të Sigurisë të Bashkimit Evropian.

547

2000

Vizitë NATO-s nga Xhorxh (George) Soros për diskutimeme Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s LordinRobertson rreth bashkëpunimit të mundshëm në forcimine shoqërisë demokratike në Evropën Jug-Lindore dhe nëAzinë qendrore.

10 nëntor Jugosllavia pranohet në Organizatën për Siguri dheBashkëpunim në Evropë (OSCE) si shteti i 55-të pjesëmarrës.

11 nëntor Zgjedhjet e përgjithshme në Bosnjë e Hercegovinë rezultojnë me fitime të ndjeshme të partive nacionaliste nëqë të tri grupet etnike.

13 nëntor Këshilli i Ministrave i Unionit Evropian Perëndimor (WEU),në takimin në Marsej, merr vendime lidhur me bartjen efunksioneve operacionale të WEU-së të BashkimiEvropian dhe aranzhmanet për funksionet dhe strukturatqë i mbeten WEU-së.

15-17 nëntor Komiteti Ushtsarak i NATO-s viziton Bosnjë eHercegovinën dhe Kosovën.

16 nëntor Verkhovna Rada (parliamenti) i Ukrainës ratifikon Traktatine Përgjithshëm të Ndalimit të Testimeve.

20 nëntor Kryministri bullgar Ivan Kosotov viziton NATO-n.21 nëntor Në Një Konferencë për Angazhimin e Aftësive në Bruksel,

Ministrat e Mbrojtjes të Bashkimit Evropian dhe tëvendeve Partnere garantojnë forca substanciale për tësiguruar aftësitë ushtarake për të plotësuar Cakun Ballortë BE-së për të cilin është arritur pajtim në Helsinki nëdhjetor 1999, për ti mundësuar BE-së të dislokojë, deri më2003, forca ushtarake prej deri në 60 000 trupave përoperacione të menaxhimit të krizës.

22 nëntor Vizitë NATO-s nga Kancelari i Republikës Fedrale tëGjermanisë, Gerhard Shrëder (Schröder).

24 nëntor Vizitë NATO-s nga Mikulas Dzurinda, Kryeministër iSllovakisë.

28 nëntor Vizitë NATO-s nga Vaira Vike-Freiberga, President iLatvisë.Vizitë NATO-s nga Aleksander Kvasnievski, President iPolonisë.

29 nëntor Deklaratë e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s LorditRobertson rreth shpërthimit të dhunës në Serbi, afër kufiritme Kosovën.

5 dhjetor Takim në nivel Ministrash të Mbrojtjes; Këshilli iPërhershëm i Përbashkët NATO-Rusi thekson angazhimine vet për një partneritet të fortë e stabil NATO-Rusi që

548

2000

synon të shtojë stabilitetin dhe sigurinë Evro-Atlantike.Këshilli gjithashtu diskuton për situatën në ish Jugosllavi,për progresin në bashkëpunimin midis forcave të NATO-sdhe Rusisë në SFOR dhe KFOR, për mundësitë ezgjerimit të bashkëpunimit në të ardhmen, dhe për hapjene Zyre të Ndërlidhjes Ushtarake në të NATO-s në Moskë.

6 dhjetor Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson njoftonse bisedimet rreth Masave për Ndërtimin e Besimit midisGreqisë dhe Turqisë kanë çuar te një marrëveshje midisdy vendeve për ta njoftuar njëra-tjetrën që më parë përstërvitjet kombëtare.

7 dhjetor Takim Samiti i Bashkimit Evropian në Nisë. Liderët e BE-së miratojnë masa të mëtejshme për të forcuar politikën evropiane të sigurisë dhe mbrojtjes dhe për tëthemeluar aranzhmane për konsultime dhe bashkëpunimmidis NATO-s dhe BE-së.

Boris Trajkovski, President i ish Republikës Jugosllave tëMaqedonisë* viziton NATO-n.

14 dhjetor Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s në takimin e tyre nëBruksel i bëjnë një vështrim planeve të mbrojtjes kombëtare për 2001-2005 dhe miratojnë një plan 5-vjeçartë forcave duke iu adresuar kërkesave të mjedisit të sigurisë në të ardhmen. Aprovohet një Udhëzim i riMinistror, q sjell kornizën për mbrojtje të NATO-s dhenacionale në periudhën deri në vitin 2008.

Xhorxh (George) W. Bush nominohet President i zgjedhuri Shteteve të Bashkuara pas vendimit të Gjyqit Suprem tëSHBA-së në favor të kandidatit presidencial republikan.

Takim Ministror i Komisionit NATO-Ukrainë në Bruksel.Ministrat e Jashtëm përshëndesin progresin pozitiv nëfusha të ndrsyhme të bashkëpunimit NATO-Ukrainë dhepërfillin një Plan ambicioz Pune për vitin 2001. Ministrat eJashtëm vështrojnë statusin e bashkëpunimit në Ballkan,Partneritetin për Paqe, kontaktet parlamentare, planifikimin emergjent civil, reformën e mbrojtjes dhemasat kundër përhapjes së armëve të shkatërrimit nëmasë. Ministrat vlerësojnë vendimin për të mbyllur UzinënBërthamore të Energjisë Çernobil.

15 dhjetor Takim Ministror i EAPC-së. Ministrat e Jashtëm i bëjnëvështrim situatës në ish Jugosllavi dhe shqyrtojnëaspekte të tjera të bashkëpunimit duke përfshirë rolin eardhshëm dhe kontributin e EAPC-së në iniciativat

549

2000

regjionale të bashkëpunimit. Publikohet Plani I Asksionit2000 deri 2002.

Takim Ministror i Këshillit të Atlantikut të Veriut. Ministrat eJashtëm i bëjnë vështrim progresit në gjithë spektirin eaktiviteteve të Aleancës, duke përfshirë dialogun e NATO-s me Bashkimin Evropian dhe procesin e themelimit të aranzhmaneve për bashkëpunim BATO/BEnë kontekstin e ESDI-t.

NATO lëshon një raport mbi Opcionet për Konfidencë dheMasat e Ndërtimit të Besimit (CSBMs), Verifikim.Mospërhapje, Kontroll Armësh dhe Çarmatim.

Takim Ministror i Këshillit të Përhershëm të PërbashkëtNATO-Rusi. Ministrat e Jashtëm ekzaminojnë situatën nëish Jugosllavi, duke përshëndetur ndrsyhimet paqësoredemokratike në Republikën Federale të Jugosllavisë.Ministrat gjithashtu i bëjnë një vështrimbashkëpunimitNATO-Rusi në relacion me diskutimet rreth doktrinës sëstrategjisë, kontrollit të armëve, përhapjes, infrastrukturësushtarake, armëve bërthamore, ritrajnimit të personelitushtarak dhe gjurmimit dhe shpëtimit në det.

Ministrat e Jashtëm këmbejnë letra rreth themelimit të njëQendre për Informim të NATO-s në Moskë për të përmirësuar të kuptuarit publik të marrëdhënieve që poevuojnë NATO-Rusi.

2001

10 janar Vizitë NATO-s nga Ministri i Jashtëm i RepublikësFederale të Jugosllavisë, Goran Svilanoviq.

Deklaratë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s rreth përdorimit të Municionit me Uranium të Rralluar nëBallkan.

12 janar Themelimi i një Komiteti Ad Hok të NATO-s për Uraniumine Rralluar për të shërbyer si shtëpi pastrimi për ndarjeinformacioni dhe koordinim lidhur me këtë çështje.

18 janar Autoriteti i Komandës për forcat e udhëhequra nga NATOnë Kosovë (KFOR) bartet nga Shtabi Suprem i ForcaveAleate për Evropë (SHAPE) te Forcat Aleate për EvropënJugore (AFSOUTH), me bazë në Napuli.

24 janar Vizitë NATO-s nga Kryeministri rumun, Adrian Nastase.

Lansimi i i Konkursit Ndërkombëtar për Dizajnim përShtabin e ri të NATO-s.

550

2000-2001

Në një takim të Këshillit të Përhershëm të PërbashkëtNATO-Rusi, Ambasadorët pajtohen rreth hapave për zbatimin të Programit të Punës së PJC-së për 2001.

25 janar Ndërmirret një projekt nga NATO dhe vendet Partnere përndihmë humanitare, nen udhëheqjen e Agjencisë sëNATO-s për Nirëmbajtje dhe Furnizim (NAMSA), për tandihmuar Shqipërinë në shkatërrimin e rezervave të rezervave të minave kundër personelit.

30 janar Vizitë NATO-s nga ish Përfaqësuesi Special i Sekretarit tëPërgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Bernar Kushner(Bernard Kouchner).

31 janar Vizitë NATO-s nga Rolandas Paksas, Kryeministër iRepublikës së Lituanisë.

5 shkurt të Veriut dhe të Komitetit Politik dhe të Sigurisë të BE-sënë nivel Ambasadorësh, nënaranzhmanet e reja NATO-BEtë konsultimit. Diskutimet përqendrohen në marrëdhënietNATO-BE dhe në kontributin e të dy organizatave përmenaxhimin e krizës në Ballkanin Perëndimor.

6 shkurt Vizitë NATO-s nga Rud Lubers, i sapo emëruariKomisioner i Lartë për Refugjatë.

14-16 shkurt Seminar vjetor mbi apektet e zbatimit të Traktatit mbiForcat e Armatosura Konvencionale në Evropë (CFE) nënmikpritjen e Komitetit Verifikues të Koordinimit të NATO-s,më pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga 30 Shtete Palë tëTraktatit.

15 shkurt Nebojsa Çoviq, Zëvendës Kryeministri serb dhe Ministri iJashtëm jugosllav Svilanoviq, njoftojnë në pika tëshkurtëra Këshillin e Atlantikut të Veriut mbi iniciativën përtë kërkuar një zgjidhje paqësore të konfliktit në Serbinë ejugut.

15-21 shkurt NATO udhëheq një Stërvitje vjetore të Menaxhimit tëKrizës (CMX 2001) që involvon, për herë të parë, pjesëmarrjen e 14 vendeve të Partneritetit për Paqe.

16 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratë metë cilën dënon sulmin mbi një autobus afër Podujevës,Kosovë, në të cilin kanë vdekur dhe janë lënduar civilëserbë.

18 shkurt Deklaratë e Sekratarit të Përgjithshëm me të cilën dënoneskalimin e dhunës në Serbinë jugore.

18-22 shkurt Forca nga Forcat Afat-gjata Detare të NATO-s për Atlantikudhëheqin një stërvitje për asistencë humanitare nëKaribine, duke testuar aftësitë e ofrimit të ndihmës humanitare pas stuhive tropikale dhe hurrikaneve.

551

2001

20 shkurt Inaugurimi i një Zyre të re për Informit të NATO-s nëMoskë nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, LordiRobertson.

23 shkurt Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratë metë cilën përshëndet krijimin e një qeverie të re në Bosnjë eHercegovinë, të formuar nga partitë e moderuara.

26 shkurt NATO dhe Ukraina nënshkruajnë një marrëveshje mbiZbatimin Praktik të Programit NATO-Ukrainë lidhur meritrajnimin e personelit ushtarak të shkarkuar ose që do tëshkarkokhet në Ukrainë për vitin 2001.

27 shkurt Takim i Këshillit të Atlantikut të Veriut në Sesion Ministrashtë Jashtëm, të cilin e ndjek Sekretari i ri amerikan i Shtetit,Kolin Pauell (Colin Powell).

Përfaqësuesit e OKB-së, BE-së, OSBE-së, UNHCR-sëdhe NATO-s takohen në Shtabin e NATO-s, Bruksel, për tëdiskutuar për tensionet në rritje në Luginën e Preshevës,duke u fokusuar mbi mënyrat e koordinimit të përpjekjevetë tyre për të ndihmuar në zvogëlimin e numrit të incidenteve të armatosura dhe për të pënguar përhapjen edhunës në regjion.

Këshilli i Atlantikut të Veriut përsërit brengosjen rreth situatës në Serbinë e jugut dhe dënon aktet e dhunës qëpo vazhdojnë.

Në kontekstitn e Partneritetit për Paqe, NATO nxjerr detajet e planifikimit që po ndërmerret nga Agjencia eNATO-s për Mirëmbajtje dhe Furnizim (NAMSA) për t’iofruar asistencë dhe trajnim qeverisë së Moldovës përshkatërrimin e minave kundër personelit dhe të municioneve të tjera.

28 shkurt Vizitë NATO-s nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit tëPërgjithshëm të Kombeve të Bashkuara në Kosovë, HansHakerup (Haekkerup).

Këshilli i Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi diskutonpër zhvillimet në Republikën Federale të Jugosllavisë dhepër bashkëpunimin NATO-Rusi në Kosovë (KFOR).

Sekretari i Përgjithshëm Lordi Robertson njofton përgatishmërinë e NATO-s për të zbatuar një zvogëlim nëfaza dhe të kushtëzuar të zonës së sigurisë tokësore nëkufirin e Kosovës dhe cakton një përfaqësues personalpër regjionin për të ndihmuar në zhvillimin e zgjidhjespaqësore të konfliktit.

552

2001

2 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s lëshon një deklaratë metë cilën dënon incidentet e dhunshme në rajonin kufitar tëish Republikës Jugosllave të Maqedonisë*.

4 mars Pas pajtimit midis NATO-s dhe qeverisë jugosllave, trupatjugosllave hynë në Zonën e Sigurisë Tokësore, rripi pesëkilometërsh i Serbisë së jugut në kufi me Kosovën, përherë të parëqë nga tërheqja etyre nga Kosova në qershortë vitit 1999.

5 mars Vizitë NATO-s nga Presidenti i Bullgarisë, Petar Stojanov.8 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut shpall masat lidhur me Serbinë

e jugut dhe me ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë*,duke përfshirë zvogëlimin në faza të Zonës Tokësore tëSigurisë.

9 mars Vizitë NATO-s nga Ministri i Jashtëm i ish RepublikësJugosllave të Maqedonisë*, Srgjan Kerim.

13 mars NATO përshëndet publikimin e Programit të Mjedisit tëKombeve të Bashkuara (UNEP) që raporton për rrezikunpër shëndet që shoqërohet me përdorimin e municioneveme Uranium të Rralluar në Kosovë.

19 mars Vizitë NATO-s nga Përfaqësuesi i Lartë për Bosnjë eHercegovinë, Uolfgang Petriç (Wolfgang Petritsch).

20-29 mars Në një Institut për Studime të Avancuara të sponzoruarnga NATO në Budapest, ekspertët analizojnë çështjeshkencore dhe teknike që lidhen me zbatimin e Protokolittë Konventës për Armë Biologjike dhe Helmuese (BTWC).

21 mars Këshilli i Atlantikut të Veriut aprovon masa të mëtejshmepër të shtuar stabilitetin në Ballkanin jugor dhe për tëdemonstruar mbështetjen e vet për qeverinë e Shkupit,duke përfshirë caktimin e Ambasadorit Hans-Joerg Eiff sipërfaqësues senior i NATO-s në Shkup.Takim i Këshillit të Partneritetit Evro-Atlantik (EAPC).Ambasadorët shprehin mbështetje për qeverinë e ishRepublikës Jugosllave të Maqedonisë*, dënojnë dhunënekstremiste, dhe përshëndesin masat për shtimin e sigurisë së kufirit.Vizitë NATO-s nga Jakob Kellenberger, President iKomitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq.

26 mars Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Lordi Robertson dhePërfaqësuesi i Lartë i Bashkimit Evropian Havier (Javier)Solana vizitojnë Shkupin për të rikonfirmuar mbështetjenpër qeverinë e ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë*dhe për të nxitur përmbajtje në përgjigje ndaj konfliktit tëtanishëm.

553

2001

28 mars Takim i Këshillit të Përhershëm i Përbashkët NATO-Rusi.Ambasadorët diskutojnë për situatën në Ballkan dhe përbashkëpunimin NATO-Rusi në KFOR dhe përshëndesinpërpjekjet ndërkombëtare për të parandaluar eskalimin etensioneve etnike në regjion.

29 mars Deklaratë e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s përshpërthimet e mortajave afër Krivenikut në Kosovë, në tëcilin kanë gjetur vdekjen dhe janë lënduar civilë.

554

2001

ILUSTRIMET

Struktura Civile dhe ushtarake e NATO-s

Komitetet kryesore të NATO-s

Institucionet kryesore të bashkëpunimit dhe dialogut të Partneritetit

Stafi Ndërkombëtar i NATO-s

Divizionet e Stafit Ndërkombëtar

Struktura Ushtarake e NATO-s

Struktura Ushtarake - Komanda Aleate për Evropë

Struktura Ushtarake - Komanda Aleate për Atlantik

Stafi Ushtarak Ndërkombëtar

557

Str

ukt

ura

civ

ile d

he

ush

tara

ke e

NA

TO

-s

KO

MIT

ET

I I

PLA

NIF

IKIM

ITT

Ë M

BR

OJT

JES

(DP

C)

KO

MIT

ET

I I

PLA

NIF

IKIM

ITT

Ë M

BR

OJT

JES

(DP

C)

KË

SH

ILLI

I A

TLA

NT

IKU

TT

Ë V

ER

IUT

(NA

C)

KË

SH

ILLI

I A

TLA

NT

IKU

TT

Ë V

ER

IUT

(NA

C)

GR

UP

I I

PLA

NIF

IKIM

ITB

ËR

TH

AM

OR

(NP

G)

GR

UP

I I

PLA

NIF

IKIM

ITB

ËR

TH

AM

OR

(NP

G)

KO

MIT

ET

IU

SH

TA

RA

K(M

C)

KO

MIT

ET

IU

SH

TA

RA

K(M

C)

KO

MIT

ET

ET

V

AR

TË

SE

ND

AJ

KË

SH

ILLI

T,

DP

C d

he N

PG

KO

MIT

ET

ET

V

AR

TË

SE

ND

AJ

KË

SH

ILLI

T,

DP

C d

he N

PG

SE

KR

ET

AR

I I

PË

RG

JIT

HS

HË

M

SE

KR

ET

AR

I I

PË

RG

JIT

HS

HË

M

GR

UP

I R

EG

JIO

NA

LP

LAN

IFIK

UE

SK

AN

AD

A-S

HB

A

GR

UP

I R

EG

JIO

NA

LP

LAN

IFIK

UE

SK

AN

AD

A-S

HB

AK

OM

AN

DA

ALE

AT

E P

ËR

AT

LAN

TIK

KO

MA

ND

AA

LEA

TE

PË

RA

TLA

NT

IK

KO

MA

ND

AA

LEA

TE

PË

RE

VR

OP

Ë

KO

MA

ND

AA

LEA

TE

PË

RE

VR

OP

Ë

Për

faq

ësue

sit u

shta

rakë

në

NA

TO

Sta

fi N

dër

kom

bëta

rK

oman

dat S

trat

egjik

e

Aut

orite

tet n

acio

nale

Sta

fi N

dër

kom

bët

ar U

shta

rak

558

TA

SK

FO

RC

A E

NIV

ELI

TT

Ë L

AR

TË

E K

ON

TR

O-

LLIT

TË

AR

MË

VE

KO

NV

EN

CIO

NA

LE

GR

UP

IP

UN

UE

SE

KZ

EK

UT

IV

KO

MIT

ET

I I

PË

RB

AS

HK

ËT

I M

OS

PË

RH

AP

JES

3

KO

MIT

ET

I I

DR

EJT

UE

SP

OLI

TIK

-US

HT

AR

AK

MB

I P

AR

TN

ER

ITE

TIN

PË

R P

AQ

E (

PM

SC

/PfP

)

KO

MIT

ET

I I

MB

RO

JTJE

SA

JRO

RE

I N

AT

O-s

BO

RD

I C3

I N

AT

O-s

4

OR

GA

NIZ

AT

AE

ME

NA

XH

ME

NT

ITE

NA

TO

-s (

AC

CS

)(B

OR

DI

I D

RE

JTO

RË

VE

)

KO

MIT

ET

IK

OO

RD

INU

ES

I V

ER

IFIK

IMIT

KO

MIT

ET

I S

EN

IOR

IP

LAN

IFIK

IMIT

TË

EM

ER

GJE

NC

ËS

CIV

ILE

GR

UP

I S

EN

IOR

IM

BR

OJT

JES

MB

IM

OS

PË

RH

AP

JEN

KO

MIT

ET

I I

ME

NA

XH

IMIT

TË

TR

AF

IKU

T A

JRO

RT

Ë N

AT

O-s

KO

MIT

ET

I P

OLI

TIK

NË

NIV

EL

SE

NIO

R5

GR

UP

I K

ËS

HIL

LUE

S I

P

OLI

TIK

ËS

SË

AT

LAN

TIK

UT

KO

MIT

ET

IP

OLI

TIK

GR

UP

I I

BA

SH

KË

PU

NIM

ITM

ES

DH

ET

AR

GR

UP

I S

EN

IOR

PO

LIT

IK-U

SH

TA

RA

KM

BI

MO

SP

ËR

HA

PJE

N

GR

UP

I I

KO

OR

DIN

IMIT

TË

PO

LIT

IKË

SK

OM

ITE

TI

VË

SH

TR

UE

S I

MB

RO

JTJE

S

KO

NF

ER

EN

CA

ED

RE

JTO

RË

VE

NA

CIO

-N

AL

Ë T

Ë A

RM

AT

IME

VE

KO

MIT

ET

I I

NA

TO

-sI

ST

AN

DA

RD

IZIM

EV

EK

OM

ITE

TI

IIN

FR

AS

TR

UK

TU

RË

S

KO

NF

ER

EN

CA

ELO

GJI

ST

ICIE

NË

VE

SE

NIO

RË

TË

NA

TO

-sK

OM

ITE

TI

I S

HK

EN

CË

SK

OM

ITE

TI

I S

FID

AV

ET

Ë S

HO

QË

RIS

ËM

OD

ER

NE

KO

MIT

ET

ET

E B

UX

HE

TIT

CIV

IL &

US

HT

AR

AK

BO

RD

I S

EN

IOR

IR

ES

UR

SE

VE

GR

UP

I I

NIV

ELI

TT

Ë L

AR

TË

KO

MIT

ET

I E

KO

NO

MIK

KO

MIT

ET

I I

INF

OR

MA

CIO

NIT

& R

ELA

-C

ION

EV

E K

ULT

UR

OR

E

KO

MIT

ET

I I

OP

ER

AC

ION

EV

E T

Ë

KË

SH

ILLI

T

& S

TË

RV

ITJE

VE

KO

MIT

ET

I I

ME

NA

XH

ME

NT

IT

TË

TR

AF

IKU

T A

JRO

R

TË

NA

TO

S

OR

GA

NIZ

AT

A E

M

EN

AX

HIM

IT T

Ë G

YP

AV

E

PË

R E

VR

OP

ËN

QE

ND

RO

RE

(B

OR

DI

I D

RE

JTO

RË

VE

)

KO

MIT

ET

I I

SIG

UR

ISË

I N

AT

O-s

KO

MIT

ET

I S

PE

CIA

LK

OM

ITE

TI

I A

RK

IVIT

KO

MIT

ET

I U

SH

TA

RA

K2

Ko

mit

etet

kry

eso

re t

ë N

AT

O-s

KO

MIT

ET

I I

PL

AN

IFIK

IMIT

TË

MB

RO

JTJE

S

KO

MIT

ET

I I

PL

AN

IFIK

IMIT

TË

MB

RO

JTJE

S

KË

SH

ILL

I I

AT

LA

NT

IKU

TT

Ë V

ER

IUT

1

KË

SH

ILL

I I

AT

LA

NT

IKU

TT

Ë V

ER

IUT

1G

RU

PI

I P

LA

NIF

IKIM

ITB

ËR

TH

AM

OR

GR

UP

I I

PL

AN

IFIK

IMIT

BË

RT

HA

MO

R

(1)

Shu

mic

a e

kom

itete

ve t

ë s

ipë

rme

i rap

orto

jnë

Kës

hilli

t. D

isa

i për

gjig

jen

Kom

itetit

të

Pla

nifik

imit

të M

broj

tjes

ose

Gru

pit

të P

lani

fikim

it B

ërt

ham

or.

Dis

a ko

mite

te ja

në

org

ane

të p

ërb

ashk

ëta

c

ivile

dhe

ush

tara

ke t

ë c

ilat

i rap

orto

jnë

edhe

Kë

shill

it, e

dhe

Kom

itetit

të

Pla

nifik

imit

të M

broj

tjes

apo

Gru

pit

të P

lani

fikim

it B

ërt

ham

or s

i dhe

Kom

itetit

Ush

tara

k.

(2)

Kom

iteti

Ush

tara

k ë

shtë

var

tës

ndaj

Kë

shill

it të

Atla

ntik

ut t

ë V

eriu

t dh

e K

omite

tit t

ë P

lani

fikim

it të

Mbr

ojtje

s po

r ka

sta

tus

spec

ial s

i aut

orite

t se

nior

ush

tara

k n

ë N

AT

O.

Rol

i i K

omite

tit

U

shta

rak

për

shkr

uhet

në

Kap

itulli

n 11

.

(3

) G

rupi

Sen

ior

Pol

itiko

-Ush

tara

k m

bi M

osp

ërha

pjen

plu

s G

rupi

Sen

ior

i Mbr

ojtje

s m

bi M

osp

ërha

pjen

.(4

) B

ordi

C3

(Kon

sulti

m,

Kom

and

ë dh

e K

ontr

oll)

i NA

TO

-s.

(5)

I p

ërfo

rcua

r m

e ek

sper

të s

ipas

kër

kesë

s.

559

KË

SH

ILLI

IP

AR

TN

ER

ITE

TIT

EV

RO

-AT

LAN

TIK

(EA

PC

)1

KË

SH

ILLI

IP

ËR

BA

SH

KË

T I

PË

RH

ER

SH

ËM

NA

TO

-RU

SI

(PJC

)

KO

MIS

ION

IN

AT

O-U

KR

AIN

Ë(N

UC

)

GR

UP

I IB

AS

HK

ËP

UN

IMIT

ME

SD

HE

TA

R(M

CG

)2

I

nst

itu

cio

net

kry

eso

re t

ë b

ash

këp

un

imit

dh

ed

ialo

gu

t të

Par

tner

itet

it

(1)

Shu

më

Kom

itete

të

NA

TO

-s ta

kohe

n r

regu

llish

t n

ë fo

rmat

in E

AP

C o

se t

ë P

artn

erite

tit p

ër P

aqe

(shi

h K

omite

tet

krye

sore

të

NA

TO

-s).

(2)

Për

veç

taki

mev

e m

idis

Ale

atë

ve,

Gru

pi i

Bas

hkë

puni

mit

Mes

dhet

ar p

oash

tu t

akoh

et m

e p

ërfa

qës

uesi

t e

vend

eve

që m

arrin

pje

së n

ë D

ialo

gun

Mes

dhet

ar t

ë

A

lean

cës.

560

KR

YE

SU

ES

IK

OM

ITE

TE

T E

BU

XH

ET

IT C

IVIL

&

US

HT

AR

AK

(1)

SE

KR

ET

AR

I I

PË

RG

JIT

HS

HË

M

ZË

VE

ND

ËS

SE

KR

ET

AR

I I P

ËR

GJI

TH

SH

ËM

DR

EJT

OR

I I Z

YR

ËS

PR

IVA

TE

KR

YE

SU

ES

IB

OR

DI

ND

ËR

KO

MB

ËT

AR

I R

EV

IZO

RË

VE

(1)

ND

IHM

ËS

SE

KR

ET

AR

II

PË

RG

JIT

HS

HË

M P

ËR

MB

ËS

HT

ET

JE T

ËM

BR

OJT

JES

ND

IHM

ËS

SE

KR

ET

AR

II

PË

RG

JIT

HS

HË

M P

ËR

PLA

NIF

IKIM

TË

MB

RO

JTJE

S D

HE

OP

ER

AC

ION

EV

E

ND

IHM

ËS

SE

KR

ET

AR

II

PË

RG

JIT

HS

HË

MP

ËR

ÇË

SH

TJE

PO

LIT

IKE

ND

IHM

ËS

SE

KR

ET

AR

II

PË

RG

JIT

HS

HË

MP

ËR

IN

VE

ST

IM N

Ë

SIG

UR

I,LO

GJI

ST

IKË

& P

LAN

IFIK

IMT

Ë E

ME

RG

JEN

CË

S C

IVIL

E

ND

IHM

ËS

SE

KR

ET

AR

II

PË

RG

JIT

HS

HË

MP

ËR

PU

NË

S

HK

EN

CO

RE

&T

Ë M

JED

ISIT

DR

EJT

OR

I I IN

FO

RM

IMIT

& S

HT

YP

ITK

ON

TR

OLL

OR

IF

INA

NC

IAR

SE

KR

ET

AR

I E

KZ

EK

UT

IV

DR

EJT

OR

I IZ

YR

ËS

SË

NA

TO

-sT

Ë S

IGU

RIS

Ë

DR

EJT

OR

I IM

EN

AX

HM

EN

TIT

Sta

fi N

dër

kom

bët

ar i

NA

TO

-s

KR

YE

SU

ES

I B

OR

DI S

EN

IOR

IR

ES

UR

SE

VE

(1)

(1)

Kët

o po

zici

one

nuk

janë

të

plot

ësua

ra n

ga a

nët

arë

të S

tafit

Nd

ërko

mb

ëtar

por

nga

kry

esue

sit n

acio

nalë

të

cakt

uar

nga

Kës

hilli

.

561

DIV

IZIO

NI

I Ç

ËS

HT

JEV

EP

OL

ITIK

E

DIV

IZIO

NI

I P

LA

NI-

FIK

IMIT

TË

MB

RO

JTE

SD

HE

OP

ER

AC

ION

EV

E

DIV

IZIO

NI

I MB

ËS

HT

ET

JES

SË

MB

RO

JTJE

S

DIV

IZIO

NI

I IN

VE

ST

IMIT

NË

SIG

UR

I, L

OG

JIS

TIK

Ë &

PL

AN

IFIK

IM T

Ë

EM

ER

GJE

NC

ËS

CIV

ILE

DIV

IZIO

NI

PË

R P

UN

Ë

SH

KE

NC

OR

E &

TË

MJE

DIS

IT

DR

EJT

OR

AT

IP

OL

ITIK

NA

RA

1

PO

PS

2

EE

PS

3

EP

AC

4

CS

CM

5

CA

RC

6

ËM

DC

7

DR

EJT

OR

AT

IE

KO

NO

MIK

AN

ALI

ZA

EK

ON

OM

IKE

&B

AS

HË

KP

UN

IMI

• E

kono

mia

e m

broj

tjes

DR

EJT

OR

AT

I I

PO

LIT

I-K

ËS

SË

MB

RO

JTJE

S &

I

PL

AN

IFIK

IMIT

TË

F

OR

CA

VE

• P

oliti

ka e

Mbr

ojtje

s

• P

lani

fikim

i i F

orca

ve

DR

EJT

OR

AT

I I

ME

NA

-X

HIM

IT T

Ë K

RIZ

ËS

&O

PE

RA

CIO

NE

VE

• M

enax

him

i i k

rizës

•

Paq

erua

jtja

•

Ope

raci

onet

e K

ësh

illit

DR

EJT

OR

AT

I I

PA

RT

NE

R-

ITE

TIT

TË

MB

RO

JTJE

S &

BA

SH

KË

PU

NIM

IT

DR

EJT

OR

AT

I I

PO

LIT

IKË

SB

ËR

TH

AM

OR

E

DR

EJT

OR

AT

I I

PL

AN

IFI-

MIT

TË

AR

MA

TIM

EV

E,

PR

OG

RA

ME

VE

&

PO

LIT

IKË

S

• P

lani

fikim

i & P

oliti

ka

• A

rmat

imet

Ajro

re

• A

rmat

imet

Tok

ësor

e •

Arm

atim

et D

etar

e

DR

EJT

OR

AT

I I

MB

RO

JTJE

S A

JRO

RE

DH

E I

ME

NA

XH

IMIT

TË

HA

PË

SIR

ËS

AJR

OR

E

• M

enax

him

i i h

apës

irës

aj

rore

• M

broj

tja a

jrore

ST

AF

I C

3 I

SH

TA

BIT

TË

NA

TO

S-s

8

ZY

RA

E

ST

AN

DA

RD

IZIM

ITT

Ë N

AT

OS

-s

ST

UD

IME

T T

EK

NO

LO

GJI

KE

DH

E Z

YR

A E

KO

OR

DIN

IMIT

TË

AG

JEN

CIS

Ë S

Ë P

UN

ËS

KË

RK

IMO

RE

&

TE

KN

OL

OG

JIK

E (

RT

A)

SF

IDA

T E

SH

OQ

Ë-

RIS

Ë M

OD

ER

NE

MJE

DIS

I &

SH

OQ

ËR

IA

Stu

dim

e m

bi:

• Ç

ësh

tje t

ë lid

hura

me

mbr

ojtje

n

• K

ontr

ollin

e n

dotje

s •

Sh

ënde

tin &

rre

ziqe

tte

knol

ogjik

e

•

Kua

litet

i i je

tës

PR

OG

RA

MI

I S

HK

EN

CË

S

ST

IPE

ND

ION

PË

RB

AS

HK

ËP

UN

ËT

OR

ËS

HK

EN

CO

R

SH

KE

NC

A &

TE

KN

OLO

GJI

A

BA

SH

ËK

PU

NU

ES

E

• In

stitu

tet

e st

udim

eve

të a

vanc

uara

•

Uor

ksho

pet

e gj

urm

i- m

it të

ava

ncua

r

• G

rant

et e

Lid

hjes

K

olab

orat

ive

•

Viz

itat

Eks

pert

e

M

BË

SH

TE

TJA

EIN

FR

AS

TR

UK

TU

RË

SK

ËR

KIM

OR

E

• G

rant

et e

rrje

tit t

ë

in

fras

truk

turë

s

• S

hken

ca &

Tek

nolo

gjia

• S

hken

ca &

Tek

nolo

gjia

Pol

itika

e T

rajn

imit

SH

KE

NC

A P

ËR

PA

QE

• R

& D

e A

plik

uar

Mb

ësht

etje

Pro

jekt

i

DR

EJT

OR

AT

I I

INV

ES

TIM

IT N

Ë S

IGU

RI

• K

ontr

olli

i P

rogr

amit

• Q

ëndr

uesh

mër

ia

•

Sin

jale

t

•

Mob

ilite

ti

DR

EJT

OR

AT

I I

PL

AN

IFIK

IMIT

TË

E

ME

RG

JEN

CË

S C

IVIL

E

NJ

ËS

IAE

KO

OR

DIN

IMIT

TË

PO

LIT

IKË

S S

ËR

ES

UR

SE

VE

• (1

) S

eksi

oni i

NA

TO

-s p

ër P

unë

Mul

tilat

eral

e &

Reg

jiona

le

•

(2)

Sek

sion

i i P

lani

fikim

it të

Pol

itikë

s &

Shk

rimit

të F

jalim

eve

• (3

) S

eksi

oni i

Par

tner

ëve

të E

vrop

ës L

indo

re

• (4

) S

eksi

oni i

Par

tner

itetit

Evr

o-A

tlant

ik &

Bas

hkëp

unim

it

•

(5)

Sek

sion

i i S

igur

isë

Bas

hkë

punu

ese

dhe

i Men

axhi

mit

P

oliti

k të

Kriz

ës

• (6

) S

eksi

oni K

oord

inue

s i K

ontr

ollit

të

Arm

ëve

Kon

venc

iona

le

dhe

i V

erifi

kim

it

• (7

) Q

endr

a e

Arm

ëve

të S

hkat

ërrim

it n

ë M

asë

• (8

) M

enax

him

i i S

tafit

të

Sht

abit

të N

AT

O-s

për

Kon

sulti

m,

K

oman

dë

& K

ontr

oll (

C3)

ësh

të p

ërg

jegj

ësi e

koo

rdin

uar

civi

le/u

shta

rake

dhe

vje

n n

ën a

utor

itetin

si t

ë N

dihm

ës S

ekre

tarit

të

Për

gjith

shëm

për

Mb

ësht

etje

të

M

broj

tjes

asht

u dh

e të

Dre

jtorit

të

IM

S-s

ë.

Div

izio

net

e S

tafi

t N

dër

kokm

bët

ar

LO

GJI

ST

IKA

(Ele

men

ti I

S)

562

KO

MIT

ET

I U

SH

TA

RA

K(M

C)

ST

AF

I N

DË

RK

OM

BË

TA

R U

SH

TA

RA

K(I

MS

)B

RU

KS

EL

B

EL

GJI

KË

KO

MA

ND

AN

TI

SU

PR

EM

I F

OR

CA

VE

AL

EA

TE

PË

R E

VR

OP

Ë(S

AC

EU

R)

SH

AP

E,

KA

ST

O (

CA

ST

EA

U)

BE

LG

JIK

Ë

KO

MA

ND

AN

TI

SU

PR

EM

I F

OR

CA

VE

AL

EA

TE

PË

R A

TL

AN

TIK

(SA

CL

AN

T)

NO

RF

OK

, V

IRX

HIIN

IA

SH

BA

GR

UP

I I

PL

AN

IFIK

IMIT

RE

GJI

ON

AL

KA

NA

DA

-SH

BA

(CU

SR

PG

)A

RL

ING

TO

N

SH

BA

Str

ukt

ura

ush

tara

ke e

NA

TO

-s

563

KO

MA

ND

AN

TI

SU

PR

EM

I F

OR

CA

VE

AL

EA

TE

PË

R E

VR

OP

Ë(S

AC

EU

R)1

KA

ST

O (

CA

ST

EA

U)

B

ELG

JIK

Ë

KR

YE

KO

MA

ND

AN

TI

IF

OR

CA

VE

PË

R E

VR

OP

ËN

E V

ER

IUT

(CIN

CN

OR

TH

)2

BR

UN

SU

M

HO

LAN

DË

KR

YE

KO

MA

ND

AN

TI

IF

OR

CA

VE

PË

R E

VR

OP

ËN

E J

UG

UT

(CIN

CS

OU

TH

)2

NA

PU

LI

IT

ALI

(1)

Kom

anda

nt S

trat

egjik

.(2

) K

oman

dant

Reg

jiona

l.

Str

ukt

ura

ush

tara

keK

OK

MA

ND

A A

LE

AT

E P

ËR

EV

RO

PË

564

KO

MA

ND

AN

TI S

UP

RE

M I

FO

RC

AV

EA

LE

AT

E P

ËR

AT

LA

NT

IK(S

AC

LA

NT

)

NO

RF

OK

, V

IRX

HIN

IA

S

HB

A

KO

MA

ND

AN

TI S

UP

RE

M I

FO

RC

AV

EA

LE

AT

E P

ËR

AT

LA

NT

IK(S

AC

LA

NT

)

NO

RF

OK

, V

IRX

HIN

IA

S

HB

A

QE

ND

RA

E G

JUR

MIM

IT N

ËN

DE

TA

R S

AC

LAN

T(S

AC

LAN

CE

N)

LA S

PE

ZIA

ITA

LI

QE

ND

RA

E G

JUR

MIM

IT N

ËN

DE

TA

R S

AC

LAN

T(S

AC

LAN

CE

N)

LA S

PE

ZIA

ITA

LI

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U L

IND

OR

(RH

Q E

AS

LAN

T)

NO

RT

HV

UD

D

MB

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U L

IND

OR

(RH

Q E

AS

LAN

T)

NO

RT

HV

UD

D

MB

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U J

UG

OR

(RH

Q S

OU

TH

LAN

T)

OR

EIA

S

P

OR

TU

GA

LI

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U J

UG

OR

(RH

Q S

OU

TH

LAN

T)

OR

EIA

S

P

OR

TU

GA

LI

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U P

ER

ËN

DIM

OR

(RH

Q W

ES

TLA

NT

)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

SH

BA

SH

TA

BI

RE

GJI

ON

AL

AT

LAN

TIK

U P

ER

ËN

DIM

OR

(RH

Q W

ES

TLA

NT

)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

SH

BA

FLO

TA

GO

DIT

ËS

EP

ËR

AT

LAN

TIK

(ST

RIK

FLT

LAN

T)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

SH

BA

FLO

TA

GO

DIT

ËS

EP

ËR

AT

LAN

TIK

(ST

RIK

FLT

LAN

T)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

SH

BA

KO

MA

ND

A A

LEA

TE

EN

ËN

DE

TË

SE

VE

PË

R A

TLA

NT

IK(S

UB

AC

LAN

T)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

S

HB

A

KO

MA

ND

A A

LEA

TE

EN

ËN

DE

TË

SE

VE

PË

R A

TLA

NT

IK(S

UB

AC

LAN

T)

NO

RF

OLK

, V

IRX

HIN

IA

S

HB

A

Str

ukt

ura

ush

tara

keK

OM

AN

DA

AL

EA

TE

PË

R A

TL

AN

TIK

565

KO

NT

RO

LLO

RI

FIN

AN

CIA

R(F

C)

KO

NT

RO

LLO

RI

FIN

AN

CIA

R(F

C)

KË

SH

ILLT

AR

I I

INF

OR

MIM

ITP

UB

LIK

(P

IA)

KË

SH

ILLT

AR

I I

INF

OR

MIM

ITP

UB

LIK

(P

IA)

DR

EJT

OR

I (D

IMS

)

KO

OR

DIN

AT

OR

I E

KZ

EK

UT

IV

DR

EJT

OR

I (D

IMS

)

KO

OR

DIN

AT

OR

I E

KZ

EK

UT

IV

OF

ICE

RI

LEG

AL

OF

ICE

RI

LEG

AL

PE

RS

ON

ELI

PE

RS

ON

ELI

SIT

CE

N1

SIT

CE

N1

DIV

IZIO

NI

IIN

TE

LIG

JEN

CË

S

DIV

IZIO

NI

IIN

TE

LIG

JEN

CË

SD

IVIZ

ION

I I

OP

ER

AC

ION

EV

E

DIV

IZIO

NI

IO

PE

RA

CIO

NE

VE

DIV

IZIO

NI

IP

LA

NE

VE

& P

OL

ITIK

ËS

DIV

IZIO

NI

IP

LA

NE

VE

& P

OL

ITIK

ËS

DIV

IZIO

NI

I B

AS

HK

ËP

U-

NIM

IT &

I S

IGU

RIS

ËR

EG

JIO

NA

LE

DIV

IZIO

NI

I B

AS

HK

ËP

U-

NIM

IT &

I S

IGU

RIS

ËR

EG

JIO

NA

LE

DIV

IZIO

NI

I L

OG

JIS

TIK

ËS

SË

AR

MA

TIM

EV

E &

RE

SU

RS

EV

E

DIV

IZIO

NI

I L

OG

JIS

TIK

ËS

SË

AR

MA

TIM

EV

E &

RE

SU

RS

EV

E

VLE

RË

SIM

IV

LER

ËS

IMI

DE

GA

E P

LAN

EV

EO

PE

RA

CIO

NA

LE

DE

GA

E P

LAN

EV

EO

PE

RA

CIO

NA

LED

EG

A E

PO

LIT

IKË

SS

TR

AT

EG

JIK

E &

KO

NC

EP

TE

VE

DE

GA

E P

OLI

TIK

ËS

ST

RA

TE

GJI

KE

& K

ON

CE

PT

EV

EP

OLI

TIK

A E

B

AS

HK

ËP

UN

IMIT

PO

LIT

IKA

E

BA

SH

KË

PU

NIM

ITD

EG

A E

LO

GJI

ST

IKË

SD

EG

A E

LO

GJI

ST

IKË

S

DE

GA

E O

PE

RA

CIO

NE

VE

TË

TA

NIS

HM

E

DE

GA

E O

PE

RA

CIO

NE

VE

TË

TA

NIS

HM

ED

EG

A E

PO

LIT

IKË

SB

ËR

TH

AM

OR

E/

BIO

LOG

JIK

E &

KIM

IKE

DE

GA

E P

OLI

TIK

ËS

BË

RT

HA

MO

RE

/B

IOLO

GJI

KE

& K

IMIK

ER

US

IA/U

KR

AIN

AM

LO K

IEV

4

RU

SIA

/UK

RA

INA

MLO

KIE

V4

DE

GA

E A

RM

AT

IME

VE

DE

GA

E A

RM

AT

IME

VE

DE

GA

E I

NT

ELI

GJE

NC

ËS

SË

TA

NIS

HM

E &

EP

AR

ALA

JMË

RIM

IT

DE

GA

E I

NT

ELI

GJE

NC

ËS

SË

TA

NIS

HM

E &

EP

AR

ALA

JMË

RIM

IT

DE

GA

E P

UB

LIK

IMIT

T

Ë D

OK

UM

EN

TA

VE

& E

AR

KIT

EK

TU

RË

S S

ËIN

TE

LIG

JEN

CË

S

DE

GA

E P

UB

LIK

IMIT

T

Ë D

OK

UM

EN

TA

VE

& E

AR

KIT

EK

TU

RË

S S

ËIN

TE

LIG

JEN

CË

S

DE

GA

E I

NF

OR

MA

CIO

NIT

TË

OP

ER

AC

ION

EV

E &

E

MB

RO

JTJE

S A

JRO

RE

DE

GA

E I

NF

OR

MA

CIO

NIT

TË

OP

ER

AC

ION

EV

E &

E

MB

RO

JTJE

S A

JRO

RE

DE

GA

E P

LAN

IFIK

IMIT

TË

MB

RO

JTJE

S &

FO

RC

AV

E

DE

GA

E P

LAN

IFIK

IMIT

TË

MB

RO

JTJE

S &

FO

RC

AV

EE

LEM

EN

TI

I S

TA

FIT

PA

RT

NE

R (

PS

E)

ELE

ME

NT

I I

ST

AF

ITP

AR

TN

ER

(P

SE

)D

EG

A E

RE

SU

RS

EV

ED

EG

A E

RE

SU

RS

EV

E

MA

U/N

DM

AA

6M

AU

/ND

MA

A6

Sta

fi U

shta

rak

Nd

ërko

mb

ëtar

(1)

Qen

dra

e S

ituat

ës

(SIT

CE

N)

i rap

orto

n N

dihm

ës S

ekre

tarit

të

Pë

rgjit

hsh

ëm p

ër P

lani

fikim

të

Mbr

ojtje

s &

Ope

raci

one

por

drej

tohe

t m

bi b

azën

dito

re n

ga

D

rejto

ri i

Sta

fit N

dë

rkom

bët

ar U

shta

rak.

(2)

Deg

a e

Sis

tem

eve

të

Info

rmac

ioni

t dhe

Tek

nolo

gjis

ë i s

hë

rben

si S

tafit

Nd

ërk

omb

ëtar

ash

tu d

he S

tafit

Nd

ëkom

bët

ar U

shta

rak.

(3

) S

tafi

i Sht

abit

të N

AT

O-s

për

Kon

sulti

m,

Kom

and

ë dh

e K

ontr

oll (

C3)

men

axho

het

bash

karis

ht n

ga D

rejto

ri (I

MS

) dh

e N

dihm

ës S

ekre

tari

i Për

gjith

shëm

p

ër

Mb

ësht

etje

të

Mbr

ojtje

s.

(4

) M

LO:

Zyr

a e

Nd

ërlid

hjes

Ush

tara

ke.

(5

) W

CO

: Z

yra

Per

ënd

imor

e e

Kon

sulti

mit.

(6)

Një

sia

Kës

hillu

ese

e M

enax

hmen

tit/A

utor

iteti

i NA

TO

-s i

Fuq

isë

Nje

rëzo

re t

ë M

broj

tjes.

DE

GA

E S

TË

RV

ITJE

VE

& T

RA

JNIM

IT

DE

GA

E S

TË

RV

ITJE

VE

& T

RA

JNIM

IT

AK

TIV

ITE

TE

T M

BË

SH

TE

TË

SE

AK

TIV

ITE

TE

T M

BË

SH

TE

TË

SE

KO

NT

RO

LLI

I A

RM

ËV

EW

CO

VJE

NË

5

KO

NT

RO

LLI

I A

RM

ËV

EW

CO

VJE

NË

5

NH

QC

3S3

NH

QC

3S3

DE

GA

E K

ËR

KE

SA

VE

&K

ON

CE

PT

EV

E

DE

GA

E K

ËR

KE

SA

VE

&K

ON

CE

PT

EV

E

DE

GA

E N

DË

RO

PE

-R

UE

SH

MË

RIS

Ë

DE

GA

E N

DË

RO

PE

-R

UE

SH

MË

RIS

Ë

DE

GA

E M

EN

AX

HIM

ITT

Ë F

RE

KU

EN

CA

VE

2

DE

GA

E M

EN

AX

HIM

ITT

Ë F

RE

KU

EN

CA

VE

2

DE

GA

E S

IST

EM

EV

E T

ËIN

FO

RM

IMIT

&T

EK

NO

LOG

JIS

Ë

DE

GA

E S

IST

EM

EV

E T

ËIN

FO

RM

IMIT

&T

EK

NO

LOG

JIS

Ë

DE

GA

E K

OM

UN

IKIM

EV

E,

NA

VIG

AC

ION

IT &

SIS

TE

ME

VE

TË

IDE

NT

IFIK

IMIT

DE

GA

E K

OM

UN

IKIM

EV

E,

NA

VIG

AC

ION

IT &

SIS

TE

ME

VE

TË

IDE

NT

IFIK

IMIT

DE

GA

E S

IGU

RIS

Ë

SË

IN

FO

RM

IMIT

DE

GA

E S

IGU

RIS

Ë

SË

IN

FO

RM

IMIT

DE

GA

E L

OG

JIS

TIK

ËS

DE

GA

E L

OG

JIS

TIK

ËS

TRAKTATI I ATLANTIKUT TË VERIUTUashington DC, 4 prill 1949

Palët e këtij Traktati rikonfirmojnë besimin e tyre në qëllimet dhe parimete Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe dëshirën e tyre për të jetuar në paqeme të gjithë popujt dhe me të gjitha qeveritë.

Ato janë të përcaktuara të ruajnë lirinë, trashëgiminë e përbashkët dheqytetërimin e popujve të tyre, të ngritura mbi parimet e demokracisë, të lirisëindividuale dhe të pushtetit ligjor.

Ato synojnë të shtyejnë më tej stabilitetitn dhe mirëqenien në rajonin eAtlantikut të Veriut.

Ato janë të vendosura t’i bashkojnë përpjekjet e tyre për mbrojtje kolektive dhe për ruajtjen e paqes dhe të sigurisë.

Ato prandaj pajtohen për këtë Traktat të Atlantikut të Veriut:

NENI 1

Palët marrin përsipër, siç është parashtruar në Kartën e Kombeve tëBashkuara, të zgjidhin çfarëdo mosmarrveshjeje ndërkombëtare në të cilënmund të jenë të involvuara me mjete paqësore në mënyrë të atillë që paqja dhesiguria ndërkombëtare dhe drejtësia të mos jenë të rrezikuara, dhe të përmbahen në marrëdhëniet e tyre ndërkombëtare nga kërcënimi i përdorimit tëforcës në çfarëdo mënyre në shpërputhje me qëllimet e Kombeve të Bashkuara.

NENI 2

Palët do t’i kontribuojnë zhvillimit të mëtejmë të marrëdhënieve ndërkombëtare paqësore dhe miqësore duke i forcuar institucionet e tyre tëlira, duke sjellë një kuptim më të mirë të parimeve mbi të cilat ngriten këto institucione, dhe duke çuar më tej kushtet e stabilitetit dhe të mirëqenies. Ato do të synojnë të eliminojnë konfliktin nga politika e tyre ndërkombëtareeknomike dhe do të nxitin bashkëpunimin ekonomik midis cilësdo apo tëgjithave prej tyre.

NENI 3

Për t’i arritur më me efektivitet objektivat e këtij Traktati, Palët, veç e veçdhe së bashku, me anë të ndihmës efektive vetiake dhe të ndërsjellë, do ta ruajnë dhe zhvillojnë kapacitetin individual dhe kolektiv për t’i rezistuar sulmittë armatosur.

567

568

NENI 4

Palët do të konsultohen së bashku kurdoherë që, sipas mendimin tëcilësdo prej tyre, integriteti territorial, pavarësia politike apo siguria e cilësdonga Palët, kërcënohet.

NENI 5

Palët pajtohen se një sulm i armatosur kundër njërës apo më shumë prejtyre në Evropë apo në Amerikën e Veriut do të konsiderohet si një sulm kundëratyre të gjithave, dhe për rrjedhojë ato pajtohen që, nëse paraqitet një sulm itillë i armatosur, secila prej tyre, duke ushtruar të drejtën për vetëmbrojtje individuale ose kolektive të njohur me Nenin 51 të Kartës së Kokmbeve tëBashkuara, do të ndihmojnë Palën apo Palët e sulmuara ashtu duke marrëmenjëherë, individulaisht, dhe në bashkërenditje me Palët e tjera, aksion të tillëqë e sheh si të nevojshëm, duke përfshirë përdorimin e forcës së armatosur,për të rikthyer dhe ruajtur sigurinë e rajonit të Atlantkut të Veriut.

Çfarëdo sulmi i tillë i armatosur dhe të gjitha masat e marra si rezultat sëandejmi do të raportohen menjëherë te Këshilli i Sigurimit. Masat e tilla do tëmarrin fund kur Këshilli i Sigurimit të ketë marrë masat e nevojshme për të rikthyer dhe ruajtur paqen dhe sigurinë ndërkombëtare.

NENI 61

Për qëllim të Nenit 5, një sulm i armatosur mbi një apo më shumë ngaPalët mendohet të përfshijë një sulm të armatosur:

• në territorin e cilësdo nga Palët në Evropë apo në Amerikën e Veriut, nëDepartamentet Algjeriane të Francës2, në territorin e Turqisë apo në ujdhesat nën jurisdikcionin e cilësdo nga Palët në rajonin e Atlantikut tëVeriut në veri të Tropikut të Gaforres;

• mbi forcat, anijet, ose aeroplanët e cilësdo nga Palët, kur janë në osembi këto territore ose në cilindo rajon në Evropë në të cilin forcatokupuese të cilësdo nga Palët janë stacionuar në datën kur Traktati tëketë hyrë në fuqi ose në Detin e Mesdheut ose në rajonin e Atlantikut tëVeriut në veri të Tropikut të Gaforres.

NENI 7

Traktati nuk ndikon, dhe nuk do të trajtohet sikur ndikon, në çfarëdomënyre në të drejtat dhe obligimet sipas Kartës të Palëve që janë anëtare të

1 Definicioni i territoreve për të cilat vlen Neni 5 është reviduar me Nenin 2 të Protokolit të Traktatit tëAtlantikut të Veriut me rastin e pranimit të Greqisë dhe Truqisë, të nënshkruar më 22 tetor 1951.

2 Më 16 janar, 1963, Këshilli i Atlantikut të Veriut vuri re se sa u përket Departamenteve algjeriane tëFrancës, klauzolat relevante të këtij Traktati ishin bërë të paaplikueshme që nga 3 korriku i vitit 1962.

569

Kombeve të Bashkuara, apo në përgjegjësinë primare të Këshillit të Sigurimitpër ruajttjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.

NENI 8

Secila Palë deklaron se asnjë nga angazhimet ndërkombëtare që janëtani në fuqi midis saj dhe cilësdo tjetër nga Palët apo cilitdo Shtet të tretë nukështë në konflikt me klauzolat e këtij Traktati, dhe zotohet të mos i hyjë ndonjëangazhimi ndërkombëtar në konflikt me këtë Traktat.

NENI 9

Palët me këtë themelojnë një Këshill, në të cilin secila prejt tyre do të përfaqësohet për të shqyrtuar çështjet që kanë të bëjnë me zbatimin e këtijTraktati. Këshilli do të jetë i organizuar ashtu që të jetë në gjendje të mblidhetshpejt në çdo kohë. Këshilli do të formojë organe të tilla dytësore që do të jenëtë nevosjshme; veçanërisht do të themelojë menjëherë një komitet të mbrojtjesqë do të rekomandojë masat për zbatimin e Nenit 3 dhe 5.

NENI 10

Palët, me pajtim unanim, mund të ftojnë cilindo Shtet Evropian, në njëpozitë t’i çojë më tej parimet e këtij Traktati dhe t’i kontribuojë sigurisë së rajonittë Atlantikut të Veriut, të pranohet në këtë Traktat. Cilido shtet i ftuar kështumund të bëhet palë e Traktatit duke depozituar instrumentin e pranimit teQeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Qeveria e Shteteve tëBashkuara të Amerikës do të informojë secilën nga Palët për depozitimin esecilit instrument të tillë të pranimit.

NENI 11

Ky Traktat do të ratifikohet dhe klauzulat e tij do të kryhen nga Palët në përputhje me proceset e tyre gjegjëse kushtetuese. Instrumentat e ratifikimit dotë depozitohen sa më parë që është e mundshme te Qeveria e Shteteve tëBashkuara të Amerikës, e cila do t’i njfoftojë të gjitha nënshkrueset për çdodepozitim. Traktati do të hyjë në fuqi midis Shteteve që e kanë ratifikuar atë sapoqë ratifikimi i shumicës së nënshkrueseve, duke përfshirë ratifikimin e Belgjikës,Kanadasë, Francës, Luksemburgut, Holandës, Mbretërisë së Bashkuar dheShteteve të Bashkuara, të jenë depozituar dhe do të bëhet efektive përsa u përket Shteteve të tjera në datën e depozitimit të ratifikimeve të tyre.3

3 Traktati hyri në fuqi më 24 gusht 1949, pas deponimit të ratifikimeve të të gjitha shteteve nënshkruese.

570

NENI 12

Pasi që Traktati të ketë qenë në fuqi dhjetë vjet, ose në çdo kohë aty embrapa, të gjitha Palët, nëse cilado prej tyre kërkon kështu, do të konsultohenbashkë me qëllim të vështrimit të Traktatit, duke pasur parasysh faktorët qëndikojnë atëherë në paqen dhe sigurinë në rajonin e Atlantikut të Veriut dukepërfshirë zhvillimin e aranzhmaneve universale si dhe regjionale sipas Kartëssë Kombeve të Bashkuara për ruajtjen e paqes dhe të sigurisë ndërkombëtare.

NENI 13

Pasi që Traktati të ketë qenë në fuqi njëzet vjet, çdo Palë mund ta ndërprejë të qenit Palë një vit pasi që njoftimi i paralajmërimit t’i jetë dhënëQeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e cila do t’i informojë Qeveritëe Palëve të tjera për depozitimin e secilit njoftim të paralajmërimit.

NENI 14

Ky Traktat, tekstet anglisht dhe frengjisht të të cilit janë njësoj autentikë,do të depozitohet në arkivin e Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës.Kopjet e vertetuara si duhet do t’u përcillen nga ajo qeveri te qeveritë e nënshkrueseve të tjera.

SHËNIME

571

SHËNIME

572

SHËNIME

573

SHËNIME

574

SHËNIME

575

SHËNIME

576